สาขาวชาเกษตรศาสตรและสหกรณ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

เอกสารโสตทศนชดวชา 91109 (เลมท 1 หนวยท 1-8) หลกการสงเสรมและการพฒนาการเกษตร Fundamentals of Agricultural Extension and Development

คณะกรรมการกลมผลตและบรหารชดวชา 91109 หลกการสงเสรมและการพฒนาการเกษตร

รายละเอยดชดวชา

1. ค ำอธบำยชดวชำ สภาพสงคมเกษตรกร การเปลยนแปลงของสงคมเกษตรกรไทย และนโยบายทางการเกษตร แนวคด ปรชญา วตถประสงค ทฤษฎ หลกการสงเสรมและพฒนาการเกษตร การพฒนาการเกษตรทยงยน บทบาท หนาท และการพฒนาบคลากร หนวยงานทางสงเสรมการเกษตร การพฒนาเกษตรกร กลม องคกร เครอขาย สถาบนเปาหมาย อาสาสมครในงานสงเสรมและพฒนาการเกษตร รปแบบ ชองทาง เทคโนโลยการสอสาร และวธการสงเสรมและพฒนาการเกษตร การนเทศ ตดตามและประเมนผล การบรหารงานและโครงการพฒนาการเกษตรในเขตเมอง ชานเมอง และชนบท

2. วตถประสงค 1. เพอใหมความรความเขาใจในปญหาพนฐาน สภาพสงคมเกษตร แนวโนม และนโยบายทวไป

เกยวกบการเกษตร 2. เพอใหมความรความเขาใจเกยวกบแนวคด ทฤษฎ หลกการ เกยวกบการสงเสรมและ

พฒนาการเกษตร 3. เพอใหมความรความเขาใจเกยวกบการพฒนา นกสงเสรม องคกร การบรหารการสงเสรมและ

พฒนาการเกษตร และกลมเปาหมายในพนทตางๆ

3. รำยชอหนวยกำรสอน หนวยท 1.ววฒนาการทางการเกษตรและการเปลยนแปลงของสงคมเกษตรไทย หนวยท 2 นโยบาย แนวโนมดานการเกษตรและการสงเสรมการเกษตร หนวยท 3 แนวคดในการพฒนาการเกษตรทยงยน หนวยท 4 แนวคด ปรชญา วตถประสงค และหลกการสงเสรมและพฒนาการเกษตร หนวยท 5 แนวคด ทฤษฎทเกยวของกบการสงเสรมและพฒนาการเกษตร หนวยท 6 แนวคด ทฤษฎเชงพฤตกรรม การเรยนร และการเปลยนแปลงในงานสงเสรมและพฒนาการเกษตร หนวยท 7 นกสงเสรมและหนวยงานทเกยวของกบการสงเสรมและพฒนาการเกษตร หนวยท 8 รปแบบ ชองทาง และวธการสงเสรมและพฒนาการเกษตร หนวยท 9 นวตกรรม ในการสงเสรมและพฒนาการเกษตรในองคกร หนวยท 10 การพฒนาเกษตรกร สถาบนเกษตรกร วสาหกจชมชน และเครอขายในการสงเสรม

และพฒนาการเกษตร หนวยท 11 ผน าและอาสาสมครในงานสงเสรมและพฒนาการเกษตร หนวยท 12 แผนยทธศาสตร และการจดการโครงการในการสงเสรมและพฒนาการเกษตร หนวยท 13 การสงเสรมและพฒนาการเกษตรในเขตเมอง ชานเมอง และชนบท

หนวยท 14 การสรางสรรคสอเพอการเผยแพรและประชาสมพนธนวตกรรมในการสงเสรมและพฒนาการเกษตร หนวยท 15 การตดตามและการประเมนการสงเสรมและพฒนาการเกษตร

หนวยท 1 ววฒนำกำรทำงกำรเกษตรและกำรเปลยนแปลงของสงคมเกษตรไทย

โสตทศนท # 1.1 ควำมหมำยและควำมส ำคญของกำรเกษตร 1. ควำมหมำยของกำรเกษตร การเกษตร หมายถง การปฏบตเกยวกบทดนหรอใชประโยชนจากทดน เพอใหเกดการผลต ทงจากการปลกพชหรอกสกรรม การปาไม รวมถง การเลยงสตว และการท าประมง เกษตรกรรม (Cultural Practice) หมายถง วธการท าการเกษตร ซงอาจหมายถง วธการปลกพช ซงมชอเฉพาะวากสกรรม หรอวธการเลยงสตวบก หรอวธการเลยงสตวน ากได กสกรรม (Farming) หมายถง การเพาะปลกพช การไถ กสกร (Farmer) หมายถง ผทท าการกสกรรม คอ ผทปลกพชเพยงอยางเดยว เชน ชาวไร ชาวนา และชาวสวน เกษตรกร (Agriculturist) หมายถง ผประกอบอาชพดานการเพาะปลกพชตาง ๆ รวมทง การเลยงสตวการประมง และการท าปาไม กำรเกษตรสำมำรถแบงออกเปน 4 ประเภท 1. กสกรรม (farming) หมายถง การเพาะปลกพชหรอการน าพชมาปลกเพอใชประโยชนใน การบรโภคหรอใชสอย เชน การท านา การท าไร และ การท าสวน เปนตน การเพาะปลกพชแบงตามลกษณะการปลกและการดแลรกษา ไดแก 1.1 พชสวน หมายถง พชทปลกโดยใชพนทนอย ใหผลตอบแทนสง ขณะเดยวกนตองการการดแลรกษามาก แบงยอยไดเปน 3 กลมใหญ ๆ คอ ไมดอกไมประดบ พชผก และไมผล 1.2 พชไร หมายถง พชทปลกโดยใชพนทมาก ๆ มการเจรญเตบโตเรว ไมตองการ การดแลรกษามากเหมอนพชสวน สวนใหญเปนพชลมลก 2. ปศสตว (livestock) หมายถง สตวเศรษฐกจทมนษยน ามาเลยง เพอผลประโยชนอยางใดอยางหนง หรอหลายอยาง 3. การประมง (fishery) หมายถง การประกอบอาชพการเกษตรทางน า แบงได 3 ประเภท ไดแก การประมงน าจด การประมงน าเคม และการประมงน ากรอย 4. ดานปาไม (forest) หมายถงการประกอบอาชพเกยวกบปา เชนการปลกปาไมเศรษฐกจ การน าผลผลตจากปามาใชใหเกดประโยชน

2. ควำมส ำคญของกำรเกษตรตอกำรด ำรงชวตของมนษย 1. การเกษตรเปนแหลงทมาของปจจย 4 2. การสรางความมนคงทางอาหาร (food security) 3. การเกษตรมอทธพลตอเศรษฐกจของประเทศ 4. แหลงทองเทยวทเปนธรรมชาต เขตอทยานแหงชาต วนอทยาน และสวนพฤกษศาสตร 5. การแหลงสรางงานและรายได 6. การเสรมสรางความสมพนธภาพทดระหวางประเทศ 7. การรกษาสมดลทางธรรมชาต 8. สงเสรมการใชเวลาวางใหเปนประโยชน 3. ควำมส ำคญของกำรเกษตรตอกำรพฒนำเศรษฐกจและสงคม การพฒนา หมายถง การเปลยนแปลงทมการกระท าใหเกดขนหรอมการวางแผนก าหนดทศทางไวลวงหนา โดยการเปลยนแปลงตองเปนไปในทศทางทดขน การเพมขนของปรมาณสนคาหรอรายไดของประชาชน รวมถงการเพมความพงพอใจและเพมความสขใหกบประชากรดวย การพฒนาสามารถแบงออก เปน 3 ดานใหญ ๆ คอ 1. การพฒ นาเศรษฐกจ หมายถ ง การพฒ นาด านการผลต การจ าหน ายจ ายแจก การแลกเปลยน การลงทนเพอท าใหประชาชนไมยากจน 2. การพฒนาทางสงคม หมายถง การพฒนาดานจตใจ แบบแผน พฤตกรรม ตลอดถงความสมพนธของคนในสงคมเพอแกปญหาตาง ๆ ในสงคม 3. การพฒนาทางการเมอง หมายถง การเปลยนแปลงทางการเมอง สรางกระบวนการปกครองใหเปนประชาธปไตย และประชาชนในประเทศมสทธเสรภาพตามกฎหมาย ควำมเชอมโยงระหวำงกำรเกษตรกบกำรพฒนำเศรษฐกจและสงคม 1. การเกษตรเปนอาชพหลกของคนไทย แมจะมการพฒนาเศรษฐกจ สงคมในหลาย ๆ ดานประชากรสวนใหญของประเทศกยงคงประกอบอาชพทางเกษตร 2. ภาคการเกษตรเปนแหลงวตถดบปอนโรงงานอตสาหกรรมในประเทศ ผลตผลทางการเกษตรสามารถน าเขาโรงงานอตสาหกรรมเพอแปรรปออกมาเปนสนคาอตสาหกรรมการเกษตรตาง ๆ 3. ผลผลตการเกษตรเปนปจจยสงเสรมธรกจและบรการ 4. การเกษตรเปนปจจยสรางความมนคงทางเศรษฐกจใหแกประเทศ

โสตทศนท # 1.2 ววฒนำกำรทำงกำรเกษตร 1. ควำมหมำยและววฒนำกำรของระบบเกษตรไทยจำกอดตถงปจจบน ววฒนาการของระบบเกษตร คอ กระบวนการเปลยนแปลงไปสสภาวะทดขนหรอเจรญขน ของการจดระบบการเกษตร โดยครอบคลมถงปจจยดานตาง ๆ ไดแก ปจจยดาน กายภาพ ชวภาพ เศรษฐกจและสงคม ทอาจเกดจากมนษยเปนผกระท าหรอมอยแลวในธรรมชาต ววฒนาการและพฒนาการเกษตรของไทยไดเปลยนแปลงไดตามยคสมย พฒนำกำรเกษตรของไทย สมยกรงสโขทย (พ.ศ. 1781-1893) การเกษตรในประเทศไทยไดมการพฒนามาตงแตสมย กรงสโขทยเปนราชธาน ราว พ.ศ. 1800 พอขนรามค าแหงทรงมรฐประศาสโนบายในทางสงเสรมและบ ารงการเกษตร โดยประชาชนมอสระเสรในการประกอบอาชพตามถนด ทดน ท ไดปลกสราง ท าประโยชนขนกใหเปนกรรมสทธแกผปลกสราง และใหเปนมรดกตกทอดไปถงลกหลาน สมยกรงศรอย ธยา (พ .ศ . 1893-2310) มการบรหารราชการแผนดนแบบจตสดมภ ซงประกอบดวย กรมเมอง กรมวง กรมคลง และกรมนา กรมนามหนาทเกยวกบกจการไรนาและส ตวพาหนะ รวมถงมหนาทจดการกบทดนรกรางวางเปลาใหมการใชประโยชน จดการเกยวกบการชลประทาน และเกบภาษเปนหางขาวขนฉางหลวง แสดงใหเหนถงการพฒนา และความเจรญกาวหนาทเกดขนในสมยกรงศรอยธยา สมยกรงธนบร (พ.ศ. 2310-2397) มการพฒนาการเพาะปลกพชเศรษฐกจมากขน มการออกกฎหมายเกบภาษอากรการท าการเกษตร การผลตขาวเพอสงออก รวมถงการมก าหนดราคาขาว สมยรตนโกสนทร (พ.ศ. 2395-2493) ชวงสมยรชกาลท 5 หลงการท าสนธสญญาเบาวรง ประเทศไทยไดมการน าเทคโนโลยเครองมอ เครองจกรกลการเกษตรเขามาใชในประเทศและยกเลก การควบคมการสงออกขาว จากขอมลขางตนจะเหนไดวาประเทศไทยเปนประเทศทฐานรากของการเปนประเทศกสกรรม ตงแตผลตเพอยงชพ ตอมามการพฒนาผลตเชงการคา มการปลกพชเชงเดยว ใชสารเคมและเครองจกรกลทางเกษตรเพอเพมศกยภาพในการผลตและตอบสนองความตองการเชงพาณชย ระบบการเกษตรในประเทศไทยในปจจบน ถกเรยกวา เกษตรเคม (Chemical Agriculture) แตเมอเขาส ยค Thailand 4.0 รปแบบการท าการเกษตรอาจจะตองเปลยนไป เมอประเทศไทยตองยอมรบกระแสโลกอนาคต ทการผลตทางการเกษตรเปนมตรกบสงแวดลอม และสงผลดตอผบรโภค การสญเสย เปนศนย (Zero Waste)

ระบบเกษตรจากอดตถงปจจบน เดมนนเกษตรกรไทยสวนใหญจะเนนการผลตโดยใชหลกการพงพงธรรมชาต ดวยความเปลยนแปลงของระบบเศรษฐกจทมการแขงขนในระบบการคาเสรทมการเพมประสทธภาพการผลตเพอใหเกดผลก าไรสงสดเปนเปาหมายส าคญ สงผลใหการเกษตรแบบเดมเปลยนแปลงไป และตกอยในระบบการแขงขนทงสน ระบบการผลตทางการเกษตรเพอการแขงขนไดเขามาพรอมกบเทคโนโลยทนสมยทสนองตอการผลตเพอการแขงขน โดยทมการเรยก ชอว า “The Green Revolution Technology” หรอ การปฏวตเขยวทางเทคโนโลย เปนการเกษตรทตองพงพาปจจยภายนอกเพอ การเพมผลผลต ซงไดแก ปยเคม สารเคมก าจดศตรพช สารปฏชวนะ สารเคมก าจดวชพช ระบบเกษตรในยคของการคาเสรน น ส วนใหญ หรอท งหมดจะเป น การเกษตรเชงเด ยว (Monoculture) ซงเนนการปลกพชและเลยงสตวชนดเดยวและจ านวนมาก ๆ ในพนททจ ากด หรอท เรยกวา ระบบการเกษตรเชงพาณชย รปแบบของเกษตรกรรม 1. รปแบบเกษตรกรรมหลก ระบบการเกษตรกระแสหลก (mainstream agriculture) หรอ เกษตรกรรมแผนใหม (Conventional Agriculture) หรอ เกษตรกรรมเคม (Chemical Agriculture) หมายถง ระบบการเกษตรทเนนการใชสารเคมจ าพวกปยเคมและสารเคมก าจดศตรพช เพอทจะเพมผลผลตและเนนในการผลตเพอสงออกเปนหลก มการใชเทคโนโลยสมยใหมดานเครองจกรกลการเกษตรมากขน มการใชแรงงานสตวและแรงงานคนลดลง เกษตรเคม จะใชหลกการและแนวคดการเกษตรแบบแยกสวน โดยเนนการผลตแบบเชงเดยว (mono culture) ทเปนพชหรอสตวเศรษฐกจชนดเดยว ในลกษณะเกษตรอตสาหกรรม มการใชพนธทไดจากคดเลอกโดยหลกการทางพนธศาสตรเพอใหไดผลผลตสง เนองจากการเกษตรเคม กอใหเกดผลดในแงการเพมผลผลตจ านวนมากภายในเวลาอนรวดเรว แตในระยะยาวนนกอใหเกดผลเสยอยางมหาศาลตอตวเกษตรกร ผบรโภค และตอทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ดงน 1. ความอดมสมบรณของดนลดลง 2. ระบบนเวศของสงมชวตในดนสญเสยความสมดล 3. สารพษตกคางในดนและน า 4. การเกดสารพษตกคางในผลผลตเกนเกณฑทก าหนด 5. การใชสารเคมปองกนการเกดศตรพช ท าใหเกดการดอยาของโรคและแมลงศตรพช 6. เกษตรกรขาดอ านาจในการตดสนใจวางแผนการผลตดวยตนเอง และตองตกอยใตอ านาจของบรษทนายทนทขายปยเคมและสารเคมก าจดศตรพช

2. รปแบบเกษตรกรรมทางเลอกหรอเกษตรยงยน (sustainable agriculture) 2.1 วนเกษตร (agro-forestry) คอ เกษตรทางเลอกรปแบบหนง การเกษตรรปแบบนมจดเนน คอการท าการเกษตรตองค านงถงระบบนเวศของปาเปนส าคญ โดยมวตถประสงคหลก 3 ประการ คอการด ารงอยรวมกนระหวางพนทปากบการเกษตร การเพมพนทปาไมของประเทศ และการอนรกษความหลากหลายทางชวภาพ 2.2 เกษตรกรรมผสมผสาน (integrated agriculture) จดเปนเกษตรทางเลอกทเปนรปแบบการท าเกษตรทมกจกรรมตงแตสองชนดขนไป ในชวงเวลาและพนทเดยวกน 2.3 เกษตรกรรมแบบธรรมชาต (natural agriculture or natural farming) คอ ระบบเกษตรกรรมทสรางผลผลตพช และสตวใหสอดคลองกบนเวศของพนท โดยมพยายามใชปจจยและเทคโนโลยทาง การผลตตาง ๆ ใหนอยทสด หลกการพนฐานของเกษตรกรรมธรรมชาต 4 ประการ คอ การไมไถพรวนดน การไมใชปยเคมหรอท าปยหมก การไมก าจดวชพช และการไมใชสารเคมปราบศตรพช 2.4 เกษตรกรรมอนทรยหรอเกษตรอนทรย (Organic agriculture or Organic farming) ใหความส าคญของความอดมสมบรณของดนโดยวธทางธรรมชาต ปฏเสธการใชปยเคม สารก าจดศตรพชและสารเรงการเจรญเตบโตทกชนด หวใจส าคญของเกษตรอนทรย คอ การปรบปรงดนใหมสภาพอดมสมบรณมากทสด 2.5 เกษตรทฤษฎ ใหม (New Theory Agriculture) โดยมวตถประสงค คอ กอให เกด ความมนคงทางดานอาหาร การจดการทรพยากรน า และความมนคงทางดานรายได การแบงพนทการเกษตรทฤษฎใหม 1. แหลงน าในไรนา เพอใชในการปลกพช เลยงสตว ประมง 30% ของพนท 2. ทท านาปลกขาวในฤดฝนไวบรโภค ใหพอเพยงตลอดป 30% ของพนท 3. พนทเพอการเพาะปลกพชไร พชผก ไมผล พชสมนไพร 30% ของพนท 4. พนทอยอาศย เลยงสตว และโรงเรอนอน ๆ 10% ของพนท ความสมพนธของพนททง 4 3. รปแบบท าการเกษตร ตามยคนวตกรรม สามารถแบงไดดงน 3.1 เกษตรไทยยค 1.0 คอ ยคของเกษตรกรรม เปนชวงของภาคการเกษตรในประเทศไทยกอนถง ป 2500 เกษตรกรท ามาหาเลยงชพแบบเกษตรธรรมชาตใชเทคโนโลยพนบาน สวนนวตกรรมทใชในการเพาะปลกใหญเปนการตอยอดนวตกรรมทเกดตามธรรมชาตไมใชนวตกรรมทเกดจากคนสราง 3.2 เกษตรไทยยค 2.0 หรอ ยคอตสาหกรรมเบา เปนการเขาสยคเรมตนของอตสาหกรรมเกษตรและอาหารนวตกรรม และเทคโนโลยทน ามาจากตางประเทศ การเกษตรยคนเนนการปลกพชเชงเดยวในพนทมากขน 3.3 เกษตรไทยยค 3.0 หรอ ยคอตสาหกรรมหนก ประเทศไทยผลตและขายสงออกเหลกกลารถยนต กาซธรรมชาต และปนซเมนต เปนตน เนนการสงออกทางดานการเกษตร มการสรางโรงงานอตสาหกรรมเกษตรและอาหารขนาดใหญ

3.4 เกษตรไทยยค 4.0 กระแสโลกในอนาคตในดานตาง ๆ ดงน 1. ความกาวหนาในการพฒนาเทคโนโลย 2. การเปลยนแปลงโครงสรางประชากร 3.การใหความส าคญกบสขภาพและชวตความสขภาพและชวตความเปนอยทด 4. การสรางนวตกรรมเพอความเปนศนย ภายใตแนวคดของการตดลดสงทไมจ าเปนหรอไมตองการใหนอยลงเรอย ๆ จนเหลอ 0 หรอไมมเลย 5. การขาดแคลนทรพยากรและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศความตองการพลงงานในโลกจะเพมสงขน 50% 6. การใชเทคโนโลยสมยใหมทเปนอจฉรยะตองสอดคลองกบแนวคดสเขยว จากกระแสโลกทกลาวมาขางตน สามารถกลาวไดวาในอนาคต รปแบบและวธการท าการเกษตรของเกษตรกรไทยตองมการเรยนร ทจะเปน smart farmer คอ มการปรบตวทใชประโยชนจากเทคโนโลยและนวตกรรมใหมทสามารถน ามาปรบใชในการเพมประสทธภาพการผลตใหเพยงพอกบความตองการทเพมขนของประชากรในอนาคต ลดการสญเสย ไมท าลายสงแวดลอม นอกจากนนยงรวมไปถงการใชเทคโนโลยทจะชวยในการจดการดานการตลาดของสนคาเกษตรใหมประสทธภาพยงขน 2. กำรพฒนำกำรเกษตรไทยตำมแผนพฒนำเศรษฐกจและสงคมแหงชำต (ฉบบท 1-12) ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และกระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดระบถงแผนพฒนาการเกษตร ในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 1-12 ไวดงตอไปน 1. การพฒนาการเกษตรในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาต ฉบบท 1 (พ.ศ. 2504 - 2509) เนนการพฒนาโครงสรางพนฐานทางการเกษตร 2. การพฒนาการเกษตรในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ. 2510 -2514) เนนความตอเนองของการพฒนาโครงสรางพนฐานทางการเกษตร 3. การพฒนาการเกษตรในชวงแผนการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 3 (พ.ศ. 2515 - 2519) เนนการผลตและการสงออกสนคาเกษตร 4. การพฒนาการเกษตรในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 4 (พ.ศ. 2520 -2524) เนนการพฒนาชนบทและการผลตในภาคอตสาหกรรม 5. การพฒนาการเกษตรในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 5 (พ.ศ. 2525 -2529) เนนการเพมประสทธภาพผลผลตตอไรใหสงขน 6. การพฒนาการเกษตรในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 6 (พ.ศ. 2530 -2534) เนนการปรบโครงสรางการผลตดานการเกษตรเพอใหครวเรอนมรายไดและ ความเปนอยดขน

7. การพฒนาการเกษตรในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 7 (พ.ศ. 2535 -2539) เนนการเพมขดความสามารถในการพฒนา การกระจายผลของการพฒนาและ การจดการทรพยากรธรรมชาต 8. การพฒนาการเกษตรในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 (พ.ศ. 2540 -2544) เนนการรกษาขดความสามารถในการแขงขน การอนรกษทรพยากรธรรมชาต และการพฒนาทรพยากรมนษย 9. การพฒนาการเกษตรในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 (พ.ศ. 2545 -2549) เนนการผลตทมประสทธภาพ และเพมขดความสามารถในการแขงขน 10. การพฒนาเศรษฐกจในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550 - 2554) เนนการน าปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการพฒนา 11. การพฒนาการเกษตรในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559) เนนความเขมแขงของภาคเกษตร ความมนคงของอาหาร และพลงงาน 12. การพฒนาการเกษตรในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560-2564) เนนการสรางความผาสกใหเกษตรกรและชมชนเกษตร โสตทศนท # 1.3 กำรเปลยนแปลงของสงคมเกษตรไทย 1. กำรเปลยนแปลงของสงคมเกษตรจำกสงคมชนบทสสงคมเมอง ควำมหมำยของสงคมชนบทและสงคมเมอง สงคมชนบท (rural society) หมายถง กลมคนทอาศยอยในอาณาเขตเดยวกนและมกอยรวมกนเปนกลม ๆ ความหนาแนนของประชากรตอพนทมนอย มความสมพนธในทางสงคมดมาก มความรสกเปนพวกเดยวกน มการพบปะสงสรรคกนอยเสมอ มความเปนอยรวมกน มแบบอยาง การด ารงชวตและประกอบอาชพคลายกน สภาพความเปนอยโดยทวไปขนอยกบธรรมชาตเปนสวนใหญ การดดแปลงธรรมชาตใหผดแปลกไปจากเดมหรอดดแปลงธรรมชาตมาใชใหเปนประโยชนตอชวตประจ าวนมนอย สงคมเมอง (urban society) เปนสงคมทแวดลอมไปดวยตกอาคารตาง ๆ และถนนหนทาง อนคบคงไปดวยประชาชน ชาวเมองมกจะท างานอยในอาคารทท างานของตนมากกวาทจะท างานในกลางแสงแดด และขาดความผกพนกบธรรมชาต อาชพสวนใหญมกเปนงานทเกยวกบการบรการ งานอตสาหกรรมและธรกจตาง ๆ มอาชพตาง ๆ มากมาย และเปนอาชพทไมใชการเกษตร ชาวเมอง แตละคนจะมความรเฉพาะในงานอาชพของตน

ความหมายของสงคมชนบทและสงคมเมองนน แตกตางกนในประเดนส าคญ ๆ ดงน 1. การประกอบอาชพ ซงในชนบทจะมอาชพเกษตรกรรมเปนหลก 2. ความสมพนธ ซงในสงคมชนบทมความสมพนธอยางเปนกนเอง 3. ขนาดชมชนในสงคมชนบทจะเปนชมชนขนาดเลก ท าใหคนมความคนเคยกนและกนมาก 4. ทตงสงคมชนบทมกจะตงอยนอกเขตเทศบาล ลกษณะของสงคมชนบทและสงคมเมอง 1.ลกษณะสงคมชนบท 1.1 ความเปนชนบท ประชากรอาศยอยกนอยางกระจดกระจาย เปนหมบานต าบล ในเนอทอนกวางใหญ ความหนาแนนของประชากรจงมนอย 1.2 เกษตรกรรม ประชากรสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม ท านา ท าไร ท าสวน ท าประมง หรอท าอตสาหกรรมในครวเรอนเปนอตสาหกรรมขนาดเลก 1.3 ความยากจน ประชาชนมรายไดนอย เพราะไมไดท ากจกรรมเพอการคา หรออตสาหกรรม 1.4 ระบบสอสารและคมนาคม มระบบการสอสารลาหลง ใชการสอสารระหวางบคคลมากกวาสอสารมวลชน 1.5 ระบบการขนสง ลาหลงไมมความสะดวก 1.6 การศกษาในสงคมชนบทมกมการศกษาต า 1.7 ประชากร มอตราความหนาแนนของประชากรต า 1.8 การจ าแนกแจกแจงทางโครงสรางนอย กลาวคอสงคมชนบทเปนสงคมขนาดเลก มการแบงงานอยางงาย ๆ 1.9 คนชนบทมกมการศกษานอย มความไมรอยมากแลวยงเปนคนยดหลกจตวสย 1.10 ความสมพนธทางสงคม คนชนบทมกเปนแบบปฐมภมคอ มความใกลชดสนทสนมกน ไวเนอเชอใจกน 2. ลกษณะสงคมเมอง 2.1 ความเปนเมอง สงคมเมองเปนสงคมทมคนอาศยอยในพนทจ ากดเปนจ านวนมาก จงท าใหมอตราความหนาแนนของประชากรสง 2.2 การอตสาหกรรม เปนสงคมทมการผลตโภคภณฑ เปนจ านวนมากและมกใชเครองจกรกลกาวหนา 2.3 พาณชยกรรม คนเมองเปนจ านวนมากมอาชพคาขายหรอเกยวของกบการคา ทงการคาปลกและคาสง 2.4 งานบรการ งานประเภทนมความใกลชดสมพนธกบอตสาหกรรมและพาณชยกรรม 2.5 ระบบการคมนาคมและสอสารมเจรญกาวหนากวาชนบท

2.6 ระบบการขนสงมควบคไปกบการคมนาคมซงมกจะมทงปรมาณและคณภาพเพอใหบรการอ านวยความสะดวกแกลกคาและอตสาหกรรมทมมากในสงคมเมอง 2.7 การศกษา สงคมเมองเปนสงคมทประชากรมการศกษาสง 2.8 ประชากรมความประชากรหนาแนนแลว 2.9 การจ าแนกแจกแจงทางโครงสราง มอาชพหลากหลายประเภท 2.10 คนเมองเปดกวางทจะรบความร ขาวสาร และพรอมทจะเปลยนแปลงไมยดมนหรอเครงครดประเพณ มความเชอศรทธาในหลกเหตผล 2.11 ความสมพนธทางสงคมเปนแบบทตยภมมลกษณะตวใครตวมนสง กำรเปลยนแปลงของสงคมชนบทสสงคมเมอง สงคมไทยมการเปลยนแปลงจากสงคมชนบทสความเปนสงคมเมองมากขน ท าใหสภาพชวตความเปนอยของประชาชน เปลยนแปลงไปตามลกษณะของชมชนเมอง บานเมองพฒนาขน การตดตอสอสารสะดวกรวดเรวขน ท าใหสงคมไทยรบรปแบบวฒนธรรม คานยมจากภายนอกมากขน สงเหลานลวนมผลกระทบตอสงคมไทยอยางหลกเลยงไมได โดยเฉพาะสภาพการด ารงชวตของผคน ณรงค เสงประชำ กลาววา สาเหตส าคญทท าใหชนบทกลายเปนเมอง เนองจากความพยายามของผน าประเทศทผานมาทตองการสรางความเจรญใหกบชนบท ตองการเรงรดพฒนา เปลยนสภาพจากชนบทเปนเมอง ประกอบกบเหตผลอน ๆ 1. เนองจากการอตสาหกรรมขยายตว ท าใหคนอพยพเขาไปท างานในโรงงงานอตสาหกรรม 2. ความแออดของเมอง ท าใหเขตทอยนอกเมองกลายสภาพเปนเมองไป 3. การคมนาคมขนสง มสวนท าใหเมองขยายตวขน 4. สถานทตงของสถาบนการศกษาขนสงและสถาบนทางศาสนา ถาตงอย ณ ทใด ยอมมโอกาสทจะชวยใหอาณาบรเวณนนกลายเปนเมองได 5. สถานทตงหนวยงานของรฐบาล มเปนเหตจงใจใหประชาชนอพยพเขาไปท าการคาขาย และใหบรการตาง ๆ แกเจาหนาทในหนวยงานนน 6. การเปนสถานทพกผอนหยอนใจหรอบรการบางอยาง อดลย ตนประยร กลาววา การเปลยนแปลงสงคมชนบทเปนสงคมเมองนนมสาเหตดงตอไปน 1. การแพรกระจาย (Diffusion) ทางวฒนธรรม 2. เทคโนโลย (Technology) 3. อทธพลของการสอสาร (Mass Communication) 4. การอพยพของประชากร (Migration) 5. เกดการเปลยนแปลงในโครงสรางสงคม (Change in Social Structure) 6. การผสมผสานทางวฒนธรรม (Acculturation)

สรป การเปลยนแปลงของสงคมเกษตรจากสงคมชนบทสสงคมเมอง ประกอบดวยสาระส าคญ คอ ความหมายและลกษณะของสงคมชนบทและสงคมเมอง การเปลยนแปลง และสาเหตของ การเปลยนแปลงจากสงคมชนบทสสงคมเมอง 2. กำรเปลยนแปลงของสงคมเกษตรจำกสงคมเกษตรกรรมสสงคมอตสำหกรรม สงคมโลกเปลยนแปลงเปน 3 ยค คอ เปลยนจากคลนลกท 1 คอสงคมการเกษตร มาสคลนลกท 2 คอสงคมอตสาหกรรม และคลนลกท 3 คอสงคมขอมลขาวสาร ซงปจจยหลกทเปนสาเหตใหเกด การเปลยนแปลงทางสงคมเกษตรไปสความเปนสงคมอตสาหกรรม ไดแก การปฏวตอตสาหกรรม หากไมมการปฏวตอตสาหกรรมกระบวนการทสงคมจะเปลยนจากสงคมเกษตรเปนสงคมอตสาหกรรม กอาจจะไมเกดขน กำรปฏวตอตสำหกรรมกบกำรเปลยนแปลงสสงคมอตสำหกรรม การปฏวตอตสาหกรรม (Industrial Revolution) คอ การเปลยนแปลงวถการผลตจากเดมทเคยใชแรงงานคนและสตวพลงงานธรรมชาต หรอเครองมองาย ๆ ในสงคมเกษตรกรรมมาเปนเครองใชเครองจกรกลผลตสนคาในระบบโรงงานอตสาหกรรม ท าใหไดผลผลตในปรมาณมาก การปฏวตอตสาหกรรมพอจะแบงออกไดเปน 3 ระยะ ดงน 1. การปฏวตอตสาหกรรมระยะแรก การปฏวตอตสาหกรรมระยะแรก ประมาณ ค.ศ. 1760 -1860 เรยกวา “สมยแหงพลงไอน า” เนองจากมการคนพบพลงไอน าและน าเครองจกรไอน ามาใชในอตสาหกรรมตาง ๆ โดยเฉพาะอตสาหกรรมทอผา 2. การปฏวตอตสาหกรรมระยะทสอง การปฏวตอตสาหกรรมในระยะทสอง ประมาณ ป ค.ศ. 1860 - 1914 มการน าความรทางวทยาศาสตรมาประยกตใชในการผลตภาคอตสาหกรรม อยางแทจรง เปนยคทใชพลงงานเชอเพลงจากกาซธรรมชาต น ามนปโตรเลยมและไฟฟา 3. การปฏวตอตสาหกรรมระยะทสาม ระยะความกาวหนาและการขยายตวของการปฏวตอตสาหกรรม นบตงแตตอนปลายครสตศตวรรษท 19 เปนตนมา การปฏวตอตสาหกรรมมการขยายตวและความเจรญกาวหนาในประเทศภาคพนยโรป

สำเหตของกำรปฏวตอตสำหกรรม 1. ความกาวหนาทางวทยาศาสตร 2. การส ารวจทางทะเลและการแสวงหาอาณานคม 3. ความมนคงและเสรภาพทางการเมองในยโรป 4.ความพรอมในการเปนผน าทางการปฏวตอตสาหกรรมขององกฤษ

ผลของกำรปฏวตอตสำหกรรม 1. การเพมของจ านวนประชากร 2. การขยายตวของสงคมเมอง 3. การแสงหาอาณานคมและลทธจกรวรรดนยม 4. ความเจรญกาวหนาทางอตสาหกรรมในครสตศตวรรษท 20 ผลกระทบของกำรปฏวตอตสำหกรรมตอสงคมเกษตร 1. คานยม เกษตรกรมคานยมในความเปนอยแบบสงคมเมองมากขน 2. แบบแผนการด ารงชวต เกษตรกรมวถชวตเปลยนไป ตนตวในความเปนอยสมยใหม ใฝร แสวงหาเทคโนโลยเอง 3. เทคโนโลย เกษตรกรยอมรบเทคโนโลยจากประเทศทพฒนาแลวมากขน 4. ครอบครว มผลกระทบตอสถาบนครอบครวของเกษตรใน 2 ลกษณะ คอ

4.1 ขนาดและโครงสรางของครอบครว 4.2 ความสมพนธในครอบครว 3. กำรเปลยนแปลงของสงคมเกษตรสยคเทคโนโลยกำรสอสำร มนษยไดกาวเขาสยคทเรยกวา “สงคมเทคโนโลยการสอสาร” เปนสงคมทมการใชสารสนเทศรปแบบตาง ๆ เพอประกอบการตดสนใจเพอประโยชนสวนตนและประโยชน สวนรวม ในสงคม สารสนเทศจะท าใหเราไดรบสารสนเทศทมคณภาพ ตรงกบความตองการและทนเวลา สงคมสารสนเทศ จงประกอบดวย องคประกอบทส าคญ คอ เทคโนโลยคอมพวเตอรและเทคโนโลยโทรคมนาคมหร อ การสอสารขอมล ผลกระทบของสงคมเทคโนโลยสำรสนเทศตอเกษตรกร ผลกระทบของสงคมสารสนเทศทส าคญทสดประเดนหนงกลบอยทตวของเกษตรกรไทยเองท ยงขาดความร และความพรอมทจะเขาสยคสงคมสารสนเทศ ซงจ าแนกไดดงน 1. ปญหาพนฐานการศกษาของเกษตรกรเอง 2. การใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารของเกษตรกร 3. การยอมรบ ICT ของเกษตรกรไทย

ผลกระทบดำนบคลำกรในงำนสงเสรมกำรเกษตร บคลากรในงานสงเสรมนนบเปนสวนส าคญทเกดผลกระทบมาก เนองจากเทคโนโลยเขามาเปลยนวถการปฏบตงานทเกดขนโดยตรง คอตองมการปรบเปลยนวธการท างานทเคยท ามาจนเคยชน

และตองปรบตวใหเขากบเทคโนโลย บคลากรในงานสงเสรมจะตองถกสรางใหมวสยทศนในดานไอทเพอรองรบลกษณะงานทจ าตองมการเปลยนแปลงในอนาคต และเพอสรางรปแบบการท างานใหม ๆ ทจะเกดขนตามเทคโนโลยทมการเปลยนแปลงไป ผลกระทบดำนวธกำรสงเสรมกำรเกษตร วธการสงเสรมการเกษตรในรปแบบทเคยชนจะตองมการปรบเปลยนเนองจากผลกระทบของเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเนองจากอปกรณทเปนผลพวงจากความกาวหนาของเทคโนโลย ไดเกดขนมากมาย การสงเสรมการเกษตรทเกดขนจะมความแตกตางกวาเดมคอสามารถมปฏสมพนธสามารถตอบโตขอมลผานเครอขายอนเทอรเนต เกษตรกรจะมบทบาทมากขนในรปแบบของกลมใน การแลกเปลยนขอมลและอาจไปถงในขนของการอภปรายเพอรวมกนแกปญหา 4. แนวโนมของกำรพฒนำกำรเกษตรไทยภำยใตกำรเปลยนแปลงของสงคมเกษตรไทย 1. การพฒนาภาคเกษตรเพอสรางความเขมแขงของเศรษฐกจชาต 2. การพฒนาการเกษตรทเปนมตรกบสงแวดลอม 3. การพฒนาการเกษตรเพอความมนคงทางอาหาร

แนวทำงกำรพฒนำกำรเกษตรไทยเพอสรำงควำมเขมแขงของเศรษฐกจชำต 1. พฒนาคณภาพชวตเกษตรกร 2. พฒนาขดความสามารถในการผลต 3. พฒนาทรพยากรการเกษตรอยางมประสทธภาพ สมดลและยงยน 4. สรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรและสถาบนเกษตรกร 5. เพมประสทธภาพการบรหารจดการสนคาเกษตรตลอดโซอปทาน 6. เพมความสามารถในการแขงขนภาคการเกษตรดวยเทคโนโลยและนวตกรรม

นกสงเสรมกบวธกำรขบเคลอนกำรพฒนำสกำรปฏบต 1. พฒนาบคลากรดานการเกษตร สหกรณ และสาขาทเกยวของ 2. พฒนากระบวนการท างานดานการเกษตร สหกรณ และสาขาทเกยวของใหเปนทยอมรบของทกภาคสวน โดยการลดความซ าซอนของรปแบบและโครงสรางหนวยงาน ศกษารปแบบบทบาทของภาคเอกชนในโครงการลงทนภาครฐ ผลกดนใหมการท างานเชงรก สรางและพฒนาระบบควบคมภายในหนวยงานทเกยวของในการบรหารจดการดานการเกษตร สหกรณ และสาขาทเกยวของใหเปนไป ตามเกณฑมาตรฐาน และสนบสนนใหมกลไกตรวจสอบการด าเนนงานทกระดบเพอใหเกดธรรมภบาลเปนทยอมรบของทกภาคสวน

3. พฒนาการด าเนนงานเนนการมสวนรวม 4. พฒนาระบบบรหารจดการเทคโนโลยสารสนเทศภาคเกษตร สรปแนวโนมของกำรพฒนำกำรเกษตรไทยภำยใตกำรเปลยนแปลงของสงคมเกษตรไทย ประกอบสาระส าคญ 2 ประการดงน 1. การเปลยนแปลงของสงคมเกษตรไทย วถชวตของเกษตรกรจากความเปนอยแบบสงคมชนบท มแนวโนมทจะเปลยนเปนสงคมเมอง การเปลยนแปลงของสงคมเกษตรไทยจากสงคมเกษตรกรรมทเนนการใชแรงงาน และเครองจกรขนาดเลก สสงคมอตสาหกรรม ทมการใชเครองจกรขนาดใหญ เพอผลตสนคาใหไดขนาด ปรมาณ และคณภาพตามตองการ สามารถผลตปรมาณครงละมาก ๆ ผนวกกบการเขาสยคเทคโนโลยคอมพวเตอรและเครอขายโทรคมนาคม จะน าไปสการขบเคลอนระบบเศรษฐกจของประเทศใหเจรญมความกาวหนาตอไป 2. ผลกระทบของการเปลยนแปลงตอสงคมเกษตรไทย เกษตรกรรบรขาวสารจากภายนอกเพมมากขน มการเคลอนยายแรงงานจากภาคเกษตรไปสภาคอน ๆ มการผลตสนคาเกษตรเพอการสงออก มการเพมผลผลตสนคาเกษตรโดยใชเทคโนโลย มการใชทรพยากรธรรมชาต เกษตรกรมคานยมเปนสงคมเมอง เกษตรกรแสวงหาความรโดยใชเทคโนโลยการสอสารเพอการเกษตร เกษตรกรมการปรบตวโดยใชเทคโนโลย สารสนเทศผานสออเลกทรอนกสและแอปพลเคชนตาง ๆ เพอความสะดวก รวดเรว ประหยดคาใชจาย และสามารถตดตอสอสารในรปแบบกลมในเวลาเดยวกน

หนวยท 2 นโยบำย แนวโนมดำนกำรเกษตรและกำรสงเสรมกำรเกษตร

โสตทศนท # 2.1 แนวคดทวไปเกยวกบนโยบำย 1. ควำมหมำย ควำมส ำคญ และประเภทของนโยบำย นโยบาย คอ สงทผบรหารตองการจะท าหรอตองการใหเกดขน” โดยสงทตองการจะท าหรอตองการใหเกดขนนนตองอยบนพนฐานของภารกจหนาทและความรบผดชอบ และค าวาผบรหารอาจหมายถงตวบคคล กลมบคคล หรออาจจะอยในสถานะขององคกรกได ควำมส ำคญของนโยบำย 1. นโยบายชวยใหผบรหารทราบวาจะท าอะไร อยางไร และใชปจจยชนดใดบาง 2. นโยบายชวยใหบคลากรทกระดบของหนวยงานเขาถงภารกจและวธการปฏบตภารกจ 3. นโยบายกอใหเกดเปาหมายในการปฏบตงาน 4. นโยบายชวยสงเสรมและสนบสนนการใชอ านาจของผบรหารใหเปนไปโดยถกตอง มเหตผล และมความยตธรรม 5. นโยบายชวยใหเกดการพฒนาทางการบรหาร 6. นโยบายชวยใหเกดความเชอมโยงของการด าเนนงานตงแตระดบองคกรจนถงระดบชาต ประเภทของนโยบำย 1. นโยบายหลกหรอนโยบายระดบชาต (national policy) เปนนโยบายทคณะรฐมนตรหรอรฐบาลเปนผจดท าขน 2. นโยบายการบรหาร (administrative policy) เปนนโยบายทหนวยงานระดบกระทรวง และสวนราชการระดบกรมเปนผจดท าขน 3. นโยบายเฉพาะกจ (specific policy) เปนนโยบายทหนวยงานระดบกอง หรอระดบแผนกเปนผจดท าขน 2. แนวคดและหลกกำรในกำรก ำหนดนโยบำยดำนกำรเกษตร วงจรชวตของนโยบำย นโยบายออกเปน 5 ขนตอนใหญ ๆ 1. การกอตวของนโยบาย 2. การก าหนดนโยบาย

3. การน านโยบายไปปฏบต 4. การประเมนนโยบาย 5. การตอเนอง การทดแทน และการสนสดนโยบาย คณลกษณะของนโยบำยทด 1. ก าหนดขนกอนทจะมการด าเนนงาน 2. ก าหนดขนเพอสนองหรอเพอประโยชนตอสวนรวม 3. ก าหนดขนจากขอมลทเปนจรง และครอบคลมถงสถานการณในอนาคต 4. สามารถชแนวทางในการปฏบตงานใหบรรลเปาหมายทก าหนด 5. เปนขอความทเขาใจไดงาย เปนลายลกษณอกษร และสามารถใชสอสารท าความเขาใจได 6. ยดหยน เปลยนแปลงไดตามความจ าเปนและอยางมเหตผล แตมนคงอยในหลกการ 7. เปนเหตเปนผล ปฏบตไดจรง สอดคลองกบกฎระเบยบตางๆ 8. ผปฏบตสามารถแปลความและใชตดสนใจไดดวยตนเอง 9. มขอบเขตและระยะเวลาในการใชนโยบายทชดเจน 10. ไดรบการตรวจสอบและทบทวนเปนระยะๆ แนวคดในกำรก ำหนดนโยบำยดำนกำรเกษตร 1. การก าหนดนโยบายดานการเกษตรมหลกและวธการเชนเดยวกบการก าหนดนโยบายอนๆ 2. การก าหนดนโยบายดานการเกษตรมไดหลาย ขนอยกบวาใครเปนผก าหนดนโยบายและนโยบายนนก าหนดขนมาเพอใชประโยชนอะไร 3. นโยบายระดบชาตจะไมระบชดเจนวาเปนนโยบายการสงเสรมการเกษตรหรอนโยบาย การพฒนาการเกษตร แตจะเปนนโยบายในภาพรวมๆ 4. นโยบายระดบชาตทส าคญและตองใชเปนกรอบในการก าหนดนโยบายระดบรองลงมา 5. นโยบายระดบกระทรวงนน กระทรวงเกษตรและสหกรณเปนกระทรวงหลกในการก าหนดนโยบายดานการเกษตร 6. นโยบายระดบกรมนน มสวนราชการหลายหนวยทเกยวของกบดานการเกษตรและสวนใหญอยในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ 7. สวนราชการทมหนาทหลกในการสงเสรมการเกษตรคอกรมสงเสรม 8. นโยบายทยอยลงไปกวาระดบสวนราชการหรอกรมนนมอกหลายระดบ 9. ยงมนโยบายของหนวยงานตางๆ ทเกยวของกบการเกษตรอกมาก 10. ส าหรบนกสงเสรมการเกษตรควรมแนวคดในการก าหนดนโยบายทกวางมากขน

หลกกำรทวไปในกำรก ำหนดนโยบำย 1. นโยบายตองสอดคลองกบบทบาทหนาทและตองไมขดกบกฎหมายหรอระเบยบตางๆ 2. การก าหนดนโยบายจ าเปนตองมขอมลประกอบและอาจตองมงานวจยวเคราะหมารองรบ 3. การก าหนดนโยบายตองอยบนพนฐานของปญหา ความตองการ หรอสงทคาดหวงใหเกดขนในอนาคตอยางแทจรง 4. ตองพจารณาตดสนใจเลอกประเดนทมน าหนกความส าคญมากพอทควรจะไดรบ การก าหนดใหเปนนโยบาย 5. มการวเคราะหเพอหาขอเสนอหรอทางเลอกตางๆ โดยบคคลฝายตางๆ ทเกยวของ และ ยกรางจดท าเปนขอเสนอเชงนโยบาย (policy proposal) 6. ผมอ านาจอยางเปนทางการเปนผพจารณาอนมตเหนชอบและประกาศใชเปนนโยบาย โสตทศนท # 2.2 นโยบำยกำรสงเสรมกำรเกษตรของประเทศไทย 1. ทมำของนโยบำยกำรสงเสรมกำรเกษตร นโยบายดานการเกษตรหรอการพฒนาการเกษตรถอเสมอนเปนนโยบายการสงเสรมการเกษตรไปดวยในตวซงมทมาส าคญจากนโยบายและแผนระดบตางๆ ทงระดบชาต ระดบกระทรวง ระดบ สวนราชการ และระดบพนท รวมถงนโยบายของสถาบนการศกษา องคการนอกภาครฐ และภาคเอกชนทมสวนเกยวของ นอกจากนยงมทมาจากสาระเชงนโยบายทปรากฏอย ในรปแบบตางๆ เชน พระราชบญญต กฎระเบยบ มตคณะรฐมนตร การแตงตงคณะกรรมการ ขอตกลงและพนธสญญาระหวางประเทศ และการจดโครงสรางของสวนราชการ 2. สำระส ำคญของนโยบำยกำรสงเสรมกำรเกษตร 1. นโยบายดานการเกษตรระดบชาต เปนกรอบนโยบายหลกทส าคญและมพฒนาการ เปนล าดบขนตอนอยางตอเนองตงแตอดตจนถงปจจบน จงไดสรปสาระส าคญทเกยวกบดานการเกษตรของแนวนโยบายเหลานไว เพอใหเกดความเขาใจแนวนโยบายระดบนไดอยางชดเจนขน 1.1 แนวนโยบายพนฐานแหงรฐตามรฐธรรมนญ 1.2 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต 1.3 นโยบายรฐบาล 2. นโยบายการพฒนาการเกษตรระดบกระทรวง กระทรวงเกษตรและสหกรณเปนกระทรวงหลกในการพฒนาการเกษตรของประเทศ จงไดประมวลนโยบายการพฒนาการเกษตรของกระทรวงเกษตรและสหกรณจากขอมลตางๆ ทงทอยในรปของแผนพฒนาการเกษตร แผนปฏบตราชการ 4 ป และนโยบายของผบรหาร

3. นโยบายการสงเสรมการเกษตรระดบสวนราชการ นโยบายระดบสวนราชการซงรวมถงรฐวสาหกจดวย เปนนโยบายในระดบของการแปลงไปสการปฏบต ซงมรายละเอยดแตกตางกนไปและ มความเฉพาะเจาะจงตามบทบาทหนาทของแตละหนวยงาน รายละเอยดของนโยบายระดบนม เปนจ านวนมากยากทจะรวบรวมไวไดทงหมด 4. นโยบายการสงเสรมการเกษตรระดบพนท นโยบายระดบพนท เปนนโยบายในสวนของ การบรหารราชการสวนภมภาค คอจงหวดและอ าเภอ และการบรหารราชการสวนทองถน คอองคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) รปแบบตางๆ และเปนนโยบายในระดบของการปฏบตงานทมงเนนใหเกดผลส าเรจโดยตรงตอประชาชนและเกษตรกรในพนทเปนส าคญ ซงนโยบายในระดบนมความส าคญเพมมากขน เพราะเปนไปตามหลกของการกระจายอ านาจและใหความเปนอสระในการปกครองตนเองแกประชาชน 5. นโยบายการสงเสรมการเกษตรของสถาบนการศกษา องคการนอกภาครฐ และภาคเอกชนนโยบายของหนวยงานประเภทนมความเฉพาะเจาะจงและใชเปนเพยงเครองชทศทางในการด าเนนงานของแตละหนวยงานเทานน สาระส าคญของนโยบายดานการเกษตรและการสงเสรมการเกษตรทปรากฏอยในนโยบายระดบตางๆ ทงระดบชาต ระดบกระทรวง ระดบสวนราชการ และระดบพนท รวมถงนโยบายของสถาบนการศกษา องคการนอกภาครฐ และภาคเอกชนนนมรายละเอยดเปนจ านวนมาก แตเนอหาโดยรวมแลวไมไดแตกตางกนมากนก พอทจะจดหมวดหมไดเปน 6 ดานคอ 1. ดานการสงเสรมเศรษฐกจพอเพยง 2. การสงเสรมการผลต 3. การสงเสรมการตลาด 4 การสงเสรมเกษตรกรและองคกรเกษตรกร 5. การสงเสรมการใชปจจยการผลตและทรพยากรการเกษตร 6. ดานการพฒนาการใหบรการและการบรหารงานสงเสรมการเกษตร 3. แนวโนมของนโยบำยกำรสงเสรมกำรเกษตร สามารถสรปแนวโนมของนโยบายการสงเสรมการเกษตรเปน 6 ดาน ดงน 1. ดานการสงเสรมหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง 2. ดานการสงเสรมการผลต 3. ดานการสงเสรมการตลาด 4. ดานการสงเสรมเกษตรกรและองคกรเกษตรกร 5. ดานการสงเสรมการใชปจจยการผลตและทรพยากรการเกษตร 6. ดานการพฒนาการใหบรการและการบรหารงานสงเสรมการเกษตร

โดยสรปแลว แนวโนมของนโยบายการสงเสรมการเกษตรจะตองมงเนนในเรองประสทธภาพการผลตทางการเกษตร ความสามารถในการแขงขนของสนคาเกษตร ความอยดมสขของเกษตรกร ความมนคงยงยนของทรพยากรและสงแวดลอมทางการเกษตร และการบรหารจดการและใหบรการทดแกเกษตรกร ซงทงหมดนสามารถสงเสรมและพฒนาใหเกดขนไดบนพนฐานของหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โสตทศนท # 2.3 กำรน ำนโยบำยกำรสงเสรมกำรเกษตรไปปฏบต 1. แนวทำงในกำรน ำนโยบำยกำรสงเสรมกำรเกษตรไปปฏบต แนวทำงในกำรน ำนโยบำยไปปฏบต เมอไดมการก าหนดนโยบายและอนมตหรอประกาศใชนโยบายดงกลาวแลว ผรบผดชอบและ ผมสวนเกยวของจะตองน านโยบายนนไป “แปลง” ใหอยในรปแบบทจะน าไปปฏบตไดจรง ซงโดยปกต กจะจดท าเปนแผนยทธศาสตร แผนงาน โครงการ กจกรรม ขนตอน และแผนปฏบตงาน หรอนโยบายในบางลกษณะอาจใชวธการก าหนดแนวทางใหผเกยวของปฏบต นอกจากนตองจดหางบประมาณส าหรบด าเนนการ และก าหนดผรบผดชอบหรอผปฏบตในแตละเรองใหชดเจน สถำนกำรณทเออตอกำรน ำนโยบำยไปปฏบต 1. ระบบการบรหารราชการทมการกระจายอ านาจและมอบอ านาจลงไปสสวนภมภาคและทองถนมากขน 2. ชองทางการตดตอสอสารทสามารถเขาถงเกษตรกรไดมากขนและมความหลากหลาย 3. ความนยมในการใชแผนกลยทธหรอแผนยทธศาสตร ในการบรหารงานในทกระดบ 4. ทศทางการพฒนาทมงเนนในเรองของกระบวนการเรยนร การมสวนรวม และการพงพาตนเองของเกษตรกรและชมชน ปจจยทมผลตอกำรน ำนโยบำยไปปฏบต 1. เปาหมายตางๆ ของนโยบาย 2. นโยบายทถกก าหนดขนมานนตองตงอยบนหลกของเหตและผล 3. ตองท าการก าหนดบทบาทของหนวยงานและผปฏบตงานอยางชดเจน 4. บคลากรในหนวยงานทเปนผปฏบตตองมความพรอมในการท างาน 5. โครงสรางการด าเนนงานจะตองถกก าหนดขนมาใหเอออ านวยตอความส าเรจ 6. นโยบายทจะน าไปปฏบตนนตองการแรงสนบสนนจากภายนอก 7. การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ สงคม การเมอง กฎระเบยบ เทคโนโลย และสงแวดลอม

8. นโยบายทถกก าหนดขนมาใหมนน จะตองไมขดแยงหรอลดความส าคญของนโยบายทก าลงด าเนนการอย 9. ตองไดรบการสนบสนนจากฝายบรหาร ปญหำอปสรรคในกำรน ำนโยบำยไปปฏบต 1. ปญหาในตวนโยบาย 2. ปญหาในการบรหารงาน 3. ปญหาเกยวกบตวเจาหนาทหรอหนวยงานในระดบรองลงไป 4. ปญหาทเกดขนโดยมไดคาดการณไวกอนลวงหนา 2. กำรประเมนนโยบำยกำรสงเสรมกำรเกษตร การประเมนนโยบายเปนขนตอนทตอเนองจากการน านโยบายไปปฏบต เปนขนตอนทตองการคนหาวาการน านโยบายไปปฏบตนนไดผลสอดคลองกบวตถประสงคและเปาหมายทก าหนดไวหรอไม เพยงใด ดงนนการประเมนนโยบายจงเปนขนตอนทมความส าคญอยางมากตอการก าหนดนโยบายและการปรบปรงเปลยนแปลงนโยบายใหเหมาะสมยงขน แนวคดเกยวกบกำรประเมนนโยบำย การประเมนนโยบายมหลกและวธการเชนเดยวกบการประเมนผลการด าเนนงานโดยทวไป เพยงแตการประเมนนโยบายมมมมองทใหญกวาและกวางกวาการประเมนผลแผนงาน โครงการ หรอกจกรรม ซงในทนจะไมอธบายในรายละเอยดของเทคนควธการมากนก แตจะน าเสนอใหเหนภาพ ของแนวทางในการประเมนนโยบายโดยรวม คณลกษณะทดของกำรประเมนนโยบำย 1. แสดงใหเหนถงผลส าเรจของการด าเนนงาน 2. ชใหเหนถงสาเหตและขอบกพรองตางๆ ทเกดขนหรออาจจะเกดขน 3. ใหขอเสนอแนะเพอการพฒนาและปรบปรงการด าเนนงานใหมความเหมาะสมยงขน 4. มความถกตอง แมนย า และนาเชอถอ 5. ครอบคลมในเนอหาสาระตามความตองการของผใชประโยชน 6. น าเสนอในเวลาอนควร 7. สามารถน าไปใชประกอบการพจารณาตดสนใจได

รปแบบของกำรประเมนนโยบำย 1. การประเมนกอนการด าเนนงาน 2. การประเมนระหวางการด าเนนงานหรอการก ากบตดตามนโยบาย 3. การประเมนภายหลงการด าเนนงาน เปนการประเมนผลลพธและผลกระทบ ขนตอนกำรประเมนนโยบำย 1. การศกษาท าความเขาใจนโยบาย 2. การก าหนดวตถประสงคในการประเมนนโยบาย 3. การก าหนดขอมลทจะตองรวบรวม 4. การก าหนดแหลงของขอมล 5. การก าหนดเครองมอและวธการเกบรวบรวมขอมล 6. การเกบรวบรวมขอมล 7. การประมวลผลและการวเคราะหขอมล 8. การแปลความและการรายงาน กำรน ำผลกำรประเมนนโยบำยไปใชประโยชน 1. การน าขอมลทไดยอนกลบไปใชบรหารจดการในการน านโยบายไปปฏบต 2. การน าขอมลไปใชตดสนใจในการตอเนอง การทดแทน และการสนสดนโยบาย อปสรรคตอกำรน ำผลกำรประเมนนโยบำยไปใชประโยชน 1. การไมเคารพหรอไมยอมรบในตวผท าการประเมน 2. การไมมอทธพลบงคบ 3. การสวนกระแส 4. การเสยคาใชจายมาก 3. กรณตวอยำงกำรวเครำะหเพอประเมนนโยบำยกำรสงเสรมกำรเกษตร ผประเมนตองศกษานโยบายทงจากเอกสารนโยบายและการมอบหรอชแจงนโยบายในเวทตางๆ ของผบรหาร รวมถงขอมลตางๆ ทเกยวของ เชน แผนงาน โครงการ และมาตรการตางๆ เพอใหทราบทมาวาท าไมตองมนโยบายน สงทนโยบายนตองการจะท าหรอมงหวงให เกดขนคออะไร และ การด าเนนการตามนโยบายนท าอยางไร ใครเขามาเกยวของหรอรบผดชอบบาง ซงในทางปฏบต ผประเมนสามารถวเคราะหเพอจ าแนกแยกแยะนโยบายโดยใชหลกความสมพนธเชงเหตและผลของ

input - process – output – outcome และ impact เขามาชวยใหงายขนในการท าความเขาใจนโยบาย

กรณตวอยางท 1: นโยบายเศรษฐกจพอเพยง กรณตวอยางท 2: นโยบายแปลงใหญ

หนวยท 3 แนวคดในกำรพฒนำกำรเกษตรทยงยน

โสตทศนท # 3.1 ควำมหมำย และควำมส ำคญ ของกำรพฒนำกำรเกษตรทยงยน 1. ควำมหมำยของกำรพฒนำกำรเกษตรทยงยน การพฒนาการเกษตรทยงยน หมายถง การท าเกษตรกรรมทเนนใหเกดความสมดลของวฏจกรของคน เศรษฐกจ สงคม และทรพยากรและสงแวดลอม ในลกษณะของการบรหารจดการผลตทาง การเกษตรทไมเนนปรมาณผลผลตอยางเดยว แตเนนการอนรกษและฟนฟใหมสภาพทดขน และ ตองสามารถตอบสนองความตองการของเกษตรกรในปจจบนได เพอสรางโอกาสใหกบเกษตรกรรน ตอ ๆ ไปในอนาคต ทงนการพฒนาการเกษตรทยงยนนน ทกฝายตองใหความส าคญในการรวมกน ในการพฒนาการเกษตรใหเกดความยงยนทแทจรง โดยเรมตงแตระดบครวเรอน ระดบชมชน และระดบประเทศ ไปจนถงระดบโลก 2. ควำมส ำคญในกำรพฒนำกำรเกษตรทยงยน 1. ความส าคญตอเกษตรกร 1.1 พงพาตนเองได 1.2 ลดรายจายสรางรายได 1.3 สขภาพแขงแรงและอนรกษสงแวดลอม 2. ความส าคญตอชมชน 2.1 ความเขมแขงชมชน 2.2 ลดการแกงแยงผลประโยชนและการแขงขน 2.3 สมดลของธรรมชาตและสงแวดลอม 3. ความส าคญตอประเทศ 3.1 ความสนตสข 3.2 ลดชองวางความเหลอมล า 3.3 พฒนาทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม ผลกระทบทสงผลตอกำรพฒนำทยงยน ผลกระทบส าคญทเกดขน 3 ดาน คอ ดานเศรษฐกจ ดานสงคม และดานสงแวดลอม มผลตอการพฒนาการเกษตรใหเกดความทยงยนเปนอยางมาก จงจ าเปนอยางยงทตองหนกลบมาค านงถง

แนวทางของการพฒนาการเกษตรทมงเนนการวดทปรมาณเพยงอยางเดยวไมได แตตองค านงถงสมดลดานเศรษฐกจ ดานสงคม และดานสงแวดลอม ควบคกบการพฒนาการเกษตรใหเกดขน 3 ระดบ คอ ระดบครวเรอน ระดบชมชน และระดบประเทศ 3. เศรษฐกจพอเพยงกบกำรพฒนำกำรเกษตรทยงยน ความหมายของเศรษฐกจพอเพยงส าหรบการพฒนาการเกษตรทยงยน คอ การท าการเกษตรกรรมบนทางสายกลาง ดวยพนฐานของความพอประมาณ ความมเหตมผล เพอสรางภมคมกนทดในการท าการเกษตรกรรม ดวยความร ความรอบคอบ และคณธรรม น าไปสการเปลยนแปลงรปแบบการท าการเกษตรทดขนตามล าดบ ความหมายของทางสายกลาง คอ การไมยดมนถอมน 2 ประการ ไดแก 1. การไมท าใหตนเองไปสความล าบากเกนไป 2. ไมยดถอหรอยดตดในหลกการอยางงมงาย การเขาใจถงการน าหลกแนวคดเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการพฒนาการเกษตรไดนน มหลกการพจารณาอยดวยกน 5 สวน คอ 1. กรอบแนวคด 2. คณลกษณะ 3. ค านยาม (ความพอประมาณ ความมเหตผล และการมภมคมกนทดในตว) 4. เงอนไขทส าคญ (เงอนไขความร และเงอนไขคณธรรม) 5. แนวทางปฏบต/ผลทคาดวาจะไดรบ โดยเรมจากฐานของการพงตนเองเปนส าคญ มผลท าใหการด าเนนชวต เศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม เกดการความยงยน 3 ระดบ คอ 1. บคคล/ครอบครว 2. องคกร/ชมชน 3. สงคม/ประเทศ โสตทศนท # 3.2 กำรพฒนำกำรเกษตรทยงยน 1. กำรพฒนำกำรเกษตรทยงยนระดบครวเรอน การพฒนาการเกษตรทยงยนระดบครวเรอน เรมจากการพฒนาจตใจเกษตรกรและวธคดทถกตองในการท าอาชพการเกษตร โดยมเปาหมายใหเกดความมนคงของฐานะของครอบครว ความสขในชวตครอบครว และครอบครวอาศยอยในสงแวดลอมทดและคงสภาพทสมบรณ ดวยการท าเกษตร

ทฤษฎใหมทส าคญในเรองการออกแบบพนทอยอาศยและทท าการเกษตรใหเกดความสมดลขนระหวางมนษยกบสงแวดลอม แบงออกเปน 4 สวน คอ สวนแรกขดสระกกเกบน าเพอการท าการเกษตรและการด ารงชวตใหมใชไดตลอดทงป จ านวนรอยละ 30 ของพนททงหมด สวนทสองปลกขาวดวยเทคโนโลยการผลตขาวอนทรย เปนวธการทไมเปนอนตรายตอเกษตรกร และใสใจตอสงแวดลอม จ านวนรอยละ 30 ของพนททงหมด สวนทสามปลกพชและผกแบบผสมผสานเพอใหเกดการเกอกลกนในระบบนเวศในธรรมชาตขน จ านวนรอยละ 30 ของพนททงหมด สวนทสพนทส าหรบสรางทอยอาศย และเลยงสตวตามแนวทางของระบบเกษตรผสมผสานจ านวนรอยละ 10 ของพนททงหมด 2. กำรพฒนำกำรเกษตรทยงยนระดบชมชน การพฒนาการเกษตรทย งยนระดบชมชน ดวยหลกการเกษตรทฤษฎใหมขนท 2 คอ การรวมกลมและเครอขายเพอท ากจกรรมจะท าใหเกดการพฒนาขนในระดบทกวางขน โดยมเปาหมายใหชมชนมฐานะมนคง ชมชนมความเขมแขง และชมชนมทรพยากรใชอยางเพยงพอ ดวยกจกรรม การผลตพชตามมาตรฐานการผลตพชอนทรย การตลาดทค านงถงการอนรกษทรพยากรธรรมชาต การจดตงสหกรณรานคาขนเพอสนบสนนปจจยพนฐานใหกบคนในชมชน การสบทอดประเพณและวฒนธรรมทดงาม ทงนตองสามารถท าใหระบบเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ตอบสนองตาม ความตองการของชมชนไดทกกจกรรม ควบคกบการอนรกษดแลรกษาไวใหคงอยตอไปในอนาคต 3. กำรพฒนำกำรเกษตรทยงยนระดบประเทศ การพฒนาการเกษตรทยงยนระดบประเทศ ดวยหลกการเกษตรทฤษฎใหมขนท 3 ตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง โดยการตงเปาหมายของการพฒนาทย งยนทสามารถวดความส าเรจจะทเกดขน 3 ดาน คอ 1. ดานเศรษฐกจของประเทศเกดความยงยน 2. ดานสงคมของประเทศเกดความยงยน 3. ดานการอนรกษและฟนฟทรพยากรธรรมชาตของประเทศทยงยน

โสตทศนท # 3.3 กรณศกษำกำรพฒนำกำรเกษตรทยงยน 1. กรณศกษำกำรพฒนำกำรเกษตรทยงยนระดบครวเรอนสชมชน กระทรวงเกษตรและสหกรณจงไดท าโครงการเกษตรทฤษฎใหม เพอพลกดนใหเกดการพฒนาศกยภาพการประกอบอาชพการท าเกษตรของเกษตรทวทกภมภาคของประเทศไทย เพอสนบสนนใหเกษตรกรน าแนวทางทฤษฎใหมมาปรบใชในการด าเนนกจกรรมทางการเกษตร ในพนทของตนเอง ตามความเหมาะสมและสอดคลองกบพนทของเกษตร และเพอใหเกษตรกรมคณภาพชวตดขน ซงเปนการบรณาการท างานของ 5 สวน คอ เกษตรกร ปราชญเกษตร ภาครฐ ภาคเอกชน และภาคการศกษา รปแบบควำมส ำเรจของกรณตวอยำงระดบครวเรอนสระดบชมชน 1. กรณตวอยางคณยวง เขยวนล เรมออกแบบพนทท ากจกรรมการเกษตรใหมความผสมผสาน ดวยการแบงพนทของตนเอง 44 ไร ออกเปน 4 สวน เพอสรางพนทตามรปแบบเกษตรทฤษฎใหม จากการการวางแผนจดสรรพนทอยอาศยและพนทท ากนจนประสบความส าเรจ ลงยวงจงน าเอาความรทไดรบจากการท าเกษตรทฤษฏใหมมาใชพฒนาชนชน โดยไดกอตงขนเปน ศนยเรยนรดานการพฒนาทดนตามแนวเศรษฐกจพอเพยง นายยวง เขยวนล ขน ท าใหเหนถงกระบวนการพฒนาทเปรยบไดกบ “ดอกบวทเตบโตโผลขนเหนอน า พลบานกลายเปนเมลดเพอแพรจายพนธ” 2. กรณตวอยางศนยเรยนรเพอยกระดบศนยเศรษฐกจพอเพยงตนแบบบานนาผาง เปนกลมด าเนนการตามวธของเกษตรทฤษฎใหมตามแนวพระราชด าร มผน ากลมคอนายวทยา ลาภมาก โดยมการตงเปาหมายและเงอนไข ดงน 1. มกจกรรมทหลากหลาย 2. กจกรรมทด าเนนการมงเนนใชในครวเรอนของสมาชก และชมชน 3. แตละกจกรรมทด าเนนการมความเชอมโยงเกอกลกน 4. เปาหมายส าคญไมใชก าไรเปนตวเงน เหนไดวาความส าเรจของชมชนตวอยางนน เรมตงจากการตงเปาหมายและเงอนไขใน การพฒนาการเกษตรทยงยนใหกบชมชน โดยมการด าเนนงานทกกจกรรมของชมชนเนนการแบงปนผลประโยชน การสรางความเทาเทยมขนกบสมาชกในชมชน และการท าเกษตรทค านงถงการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงท าใหท าใหศนยเรยนรเพอยกระดบศนยเศรษฐกจพอเพยงตนแบบบานนาผาง ไดรบรางวลรองชนะเลศ อนดบ 1 หมบานและบคคลตนแบบตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ประจ าป 2554 ตามโครงการอ านาจเจรญอยดมสขตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

2. กรณศกษำกำรพฒนำกำรเกษตรทยงยนระดบประเทศ นโยบายประชารฐ เปนนโยบายระดบประเทศทมงการพฒนาการเกษตรทยงยนของประเทศ ดวยการสานพลงประชารฐ คอ ภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาชน ชวยกนพฒนาประเทศไทย โดยมวตถประสงค คอ เพอลดความเหลอมล า เพอพฒนาคณภาพคน และเพอเพมขดความสามารถใน การแขงขน จงเปนนโยบายทมงสรางผประกอบการและสรางธรกจในภาคการเกษตร 3 กลม ไดแก เกษตรกร แปรรป และทองเทยวโดยชมชน โดยคณะรฐมนตร ไดมมตเมอวนท 15 ธนวาคม 2558 รบทราบการแตงตงคณะกรรมการภาครฐและภาคเอกชน 12 คณะ ประกอบดวย กลม Value Driver 7 คณะ และกลม Enable Driven 5 คณะ เพอขบเคลอนนโยบายสานพลงประชารฐของรฐบาล โครงกำรตลำดประชำรฐเพอกำรพฒนำเศรษฐกจทยงยนในภำคกำรเกษตร รฐบาลมงพฒนาระบบเศรษฐกจภาคการเกษตรของประเทศ ดวยการสรางกลไกระบบตลาดเพอรองรบสนคาจากภาคเกษตรทก ในรปแบบตลาด 9 ประเภท คอ 1. ตลาดประชารฐ Green Market 2. ตลาดประชารฐคนไทยยมได 3. ตลาดประชารฐทองถนสขใจ 4. ตลาดประชารฐ กทม. คนความสข 5. ตลาดประชารฐของดจงหวด 6. ตลาดประชารฐ Modern Trade 7. ตลาดประชารฐของดวถชมชน ธ.ก.ส. 8. ตลาดประชารฐตองชม 9. ตลาดประชารฐ ตลาดวฒนธรรม ถนนสายวฒนธรรม

หนวยท 4 แนวคด ปรชญำ วตถประสงค และหลกกำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร

โสตทศนท # 4 .1 ควำมเปนมำ ควำมหมำย และควำมส ำคญของกำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร 1. ควำมเปนมำของกำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร กำรสงเสรมกำรเกษตรในประเทศองกฤษ กระทรวงเกษตรประมงและอาหาร (Ministry of Agriculture, Fisheries and Food) ไดมการจดหน วยงานส งเสรมการเกษตรขน คอ The Agricultural Development and Advisory Service (ADAS) โดยมหนาทดงตอไปน 1. รวบรวมขอมลความรตาง ๆ ถายทอดไปสเกษตรกร 2. เปนตวประสานระหวางเกษตรกรกบงานวจยและงานพฒนา 3. สนบสนนขอมลใหกบหนวยงานหรอเจาหนาทในระดบสง 4. ชวยด าเนนงานและวดผล ในการบรหารโครงการทส าคญ การด าเนนงานดานสงเสรมการเกษตรขององกฤษ อาศยบคลากรดานตาง ๆ ของ ADAS ด าเนนการใหความรดานการเกษตร ใน 4 สาขา ดวยกน คอ 1. สาขาสงเสรมการเกษตร (Agriculture Service) 2. สาขาสตวรกษ (State Veterinary Service) 3. สาขาบรการทางวทยาศาสตรเกษตร (Agricultural Science Service) 4. สาขาการบรการเกยวกบดนและน า (Land and Water Service) วธการสงเสรมการเกษตรในประเทศองกฤษ 1. การเยยมพบเกษตรกรรายบคคล 2. การสงเสรมแบบกลม 3. การสงเสรมแบบมวลชน กำรสงเสรมกำรเกษตรในประเทศสหรฐอเมรกำ การสงเสรมการเกษตรของสหรฐอเมรกา มนโยบายทคลาย ๆ กบหลาย ๆ ประเทศ คอ 1. เพมประสทธภาพของการผลตทางเกษตร 2. เพมประสทธภาพดานการตลาด 3. พฒนาและอนรกษทรพยากรธรรมชาต 4. พฒนาครอบครวเกษตรกร

5. พฒนาชนบท 6. พฒนาดานขาวสารและเทคโนโลยการเกษตร วธการสงเสรมการเกษตรในสหรฐอเมรกา 1. การสงเสรมรายบคคล 2. การสงเสรมเปนกลมบคคล 2.1 กลมการเกษตร 2.2 กลมเฉพาะโครงการ 2.3 กลมยอย 3. การสงเสรมแบบมวลชน กำรสงเสรมกำรเกษตรในประเทศไทย 1. สมยกอนผลตกรรม เปนสมยทมนษยเราด ารงชวต ท ามาหากนโดยมงเนนในเรองของ การบรโภคมากกวาการผลตเพอการคา การขาย 2. สมยผลตกรรม เปนสมยททรพยากรธรรมชาตอนเปนแหลงก าเนดของปจจยด ารงชวตบางอยางเรมขาดแคลน การสงเสรมและพฒนาการเกษตรไดมาจากหลากหลายสถานการณ 1. การปรกษาหารอรวมกนระหวางเกษตรกร 2. การบอกเลาสบตอกนมา 3. การคนพบปญหาและแนวทางแกไข 4. การน าผลการวจยไปประยกตใช 5. การจดการความร 6. การสนบสนนการรวมกลม กระบวนการสงเสรมการเกษตรใหเหมาะสมกบสภาพภมสงคมของเกษตรกร มแนวคดพนฐานดงน 1. การสงเสรมการเกษตรเปนกระบวนการใหการศกษานอกระบบ (Non-formal Eduction) และเปนการศกษาตลอดชวต (Lifelong Education) ในรปแบบตาง ๆ 2. การสงเสรมการเกษตรเปนการใหบรการ (Services) 3. การสงเสรมการเกษตรเปนกระบวนการท างานรวมกบเกษตรกรและกลมเปาหมาย (People Participation) ดงนนการสงเสรมการเกษตรเปนทงกระบวนการใหการศกษานอกระบบเปนการศกษาตลอดชพ เปนการใหบรการความรทางเกษตร และเปนการผสมผสานแนวคดของการใชความรดานการเกษตร การใชเทคโนโลยทเหมาะสม การมสวนรวมของเกษตรกร และความรภมปญญาพนบาน น าไปปรบใชในกระบวนการสงเสรมการเกษตรใหเหมาะสมกบสภาพภมสงคมของเกษตรกร โดยการสงเสรมการเกษตร

มแนวคดพนฐานทเปนกระบวนการใหการศกษานอกระบบ เปนการใหบรการและเปนกระบวนการท างานรวมกบเกษตรกรและกลมเปาหมาย บทบำทกำรสงเสรมกำรเกษตรกบกำรพฒนำ 1. การสงเสรมมบทบาทหลกตอการผลตทางการเกษตร 2. การสงเสรมการเกษตรมบทบาทในเชงแกไขปญหาในการพฒนาการเกษตร 2.1 บทบาทของการสงเสรมในการพฒนาการเกษตร (Agricultural Development) 2.1.1 การผลตผลผลตการเกษตรอยางชาญฉลาด 2.1.2 การผลตโดยการใชเทคโนโลยการผลตอยางเหมาะสมกบสภาพของทรพยากร 2.1.3 การผลตโดยการระมดระวงตอการใชทรพยากรธรรมชาตอยางเหมาะสม 2.1.4 การผลตผลผลตการเกษตรไปสการพฒนาในเชงอตสาหกรรมแปรรปได 2.2 บทบาทของการสงเสรมในการพฒนาชวตและครอบครวเกษตรกร (Farm Family) 2.3 บทบาทของการสงเสรมการเกษตรตอการพฒนาชมชนในชนบท (Rural Development) 2.4 บทบาทของการสงเสรมตอการพฒนาประเทศ (National Development) สรปไดวาการสงเสรมการเกษตรมบทบาทตอการพฒนาในการผลตทางการเกษตร และบทบาทในเชงแกไขปญหาในการพฒนาการเกษตร ซงรวมถงบทบาทการพฒนาการเกษตร การพฒนาชวตและครอบครวเกษตรกร การพฒนาชมชนในชนบท และบทบาทการพฒนาประเทศ 2. ควำมหมำยและควำมส ำคญของกำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร ควำมหมำยของกำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร การสงเสรมการเกษตร หมายถง การน าความร วธการ และเทคนคใหม ๆ ทางเกษตรไปแนะน าเผยแพรใหแกประชาชนโดยเฉพาะอยางย งเกษตรกร แลวตดตามใหค าแนะน าชวยเหลอจนบงเกดผลส าเรจ ขณะเดยวกนกน าเอาปญหาตาง ๆ ทางเกษตรมาวเคราะหหาหนทางแกไข การพฒนาการเกษตร หมายถง การท าใหชวต จตใจ องคความรและสตปญญาของผทเกยวของกบการเกษตรเปลยนแปลงไปในทางทดขน และน าชวต จตใจ องคความรและสตปญญาทดนนไปใชอยางเปนกระบวนการเพอพฒนาสงทเปนทรพยากรธรรมชาต (ดน น า อากาศ) วตถ พช หรอสตว ใหสงนนเกดประโยชนตอการด ารงชวตของผผลตและผบรโภคอยางกลมกลน พอเหมาะพอด และเกอกลกนระหวางคนดวยกน และระหวางคนกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ควำมส ำคญของกำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร ความส าคญของการสงเสรมการเกษตร สามารถวเคราะหถงสงตาง ๆ เหลานได 1. การเกษตรเปนพนฐานของการผลตอาหารเพอเลยงประชากรของโลก 2. การพฒนาความรแกเกษตรกร 3. การพฒนารายได 4. การพฒนาชวตเกษตรกรและครอบครวเกษตรกร 5. การพฒนาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 6. การพฒนาประเทศ การสงเสรมการเกษตรจะมความส าคญในมตของการพฒนาการเกษตรของประเทศไทย ดงน 1. การสงเสรมการเกษตรเปนการใหการศกษาเทคนคใหม ๆ ความรใหม ๆ 2. ในสวนท เกยวของกบการพฒนาการเกษตร จะท าใหประเภทและจ านวนผลผลต ทางการเกษตรเพมขน 3. มการจดวางนโยบาย แผน โครงการ ทงพชและสตว ใหสอดคลองกบภาวะเศรษฐกจ ของประเทศ 4. การสงเสรมการเกษตร เปนการชวยเหลอผทประกอบเกษตรกรรมและผท เกยวของ ทจะท างานและใชทรพยากรทมอยทงในชมชนและธรรมชาตใหเกดประโยชนสงสด 5. การสงเสรมการเกษตรเปนกระบวนการใหความรทไมเฉพาะดานเทคนคเกษตร 6. การสงเสรมการเกษตรจะชวยสรางแรงจงใจ และกระตน ให เกดความตองการใน การเปลยนแปลงทดขน สรปไดวาการสงเสรมและพฒนาการเกษตรนนมความส าคญในดานการพฒนาความรแกเกษตรกร การพฒนารายได การพฒนาชวต เกษตรกรและครอบครวเกษตรกร การพฒนาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และการพฒนาประเทศ โดยเฉพาะอยางยงในมตการพฒนา การเกษตรของประเทศไทยมากขนในการทจะท าใหเกดการพฒนาอาชพการเกษตรซงเปนพนฐานของการด ารงชพของประชาชนชาวไทยใหมความเจรญกาวหนาอยางมประสทธภาพตอไป 3. ขอบเขตของกำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร การสงเสรมและพฒนาการเกษตรมขอบเขตการด าเนนการท เกยวของกบการพฒนาประสทธภาพและคณภาพการผลตทางการเกษตร การพฒนาทรพยากรการผลต การจดการกบผลตผล และการจดหาทรพยากรการผลตทจ าเปน การจดระบบเกษตรกรรมทอยอาศย การพฒนาคณภาพบคลากรดานการเกษตร ประกอบดวยตวเกษตรกร แมบานเกษตรกรและบตรของเกษตรกร หรอ ยวเกษตรกร และการพฒนาสถาบนเกษตรกร นอกจากนนการสงเสรมการเกษตรยงมขอบเขตเกยวของกบกลมคนเปาหมาย ความร และเทคโนโลยทสงเสรมระบบการถายทอดความร และนวตกรรม

โสตทศนท # 4.2 ปรชญำ วตถประสงค และหลกกำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร 1. ปรชญำของกำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร ปรชญาของการสงเสรมและพฒนาการเกษตรนนเนนในประเดนทส าคญคอ 1.การสงเสรมตองเขาถงถนของเกษตรกร 2. การสงเสรมตองชวยเกษตรกรใหสามารถชวยเหลอตนเองได 3. การสงเสรมและพฒนาการเกษตรยอมอาศยพนฐานความเขาใจในดานการเกษตร 4. การสงเสรมการเกษตรตองการการมสวนรวมของเจาหนาทสงเสรมการเกษตร นอกจากนปรชญาหรอหลกยดในการคดและปฏบตงานสงเสรมการเกษตรใหประสบความส าเรจกคอจะตองเรมงานจากสภาพการณทเปนจรงของตวเกษตรกรและครอบครวของเขาตอง ถอวาเปนบคคลเปาหมายทส าคญทมความรความคดในระดบหนง ตองมทศนคตทดและเขาใจในปญหาทเผชญอยพยายามแกไขใหถกทางแนะน าชวยเหลอใหเขาชวยตนเองเทคโนโลยทน าเขาไปตองมประโยชนและเหมาะสม ตรงกบความสนใจและความตองการของเขา 2. วตถประสงคและเปำหมำยของกำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร วตถประสงคทวไปของกำรสงเสรมกำรเกษตร 1. เพอใหบรการเผยแพรความรทางวชาการและเทคโนโลย 2. เพอพฒนามาตรฐานความเปนอยของครอบครวของบคคลเปาหมาย 3. เพอพฒนาชมชนเกษตรใหเจรญกาวหนาในดานจตใจ สงคม วฒนธรรม 4. เพอเพมประสทธภาพการผลตและก าไรสทธดานการเกษตรอยางยงยน 5. เพอใหเกษตรกรไดรบขาวสารขอมลและการบรการสนบสนนทจ าเปนและเพยงพอ 6. เพอใหเกษตรกรรจกการอนรกษและการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม วตถประสงคของกำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร 1. กระตนและสนบสนนใหเกษตรกรมความสามารถในการผลตทางการเกษตร 2. แนะน าสงเสรมใหเกษตรกรเขาใจถงกระบวนการพฒนาการผลตทสมบรณแบบ 3. ชวยเหลอใหเกษตรกรไดเขาใจสภาวะตาง ๆ เกยวกบตนเอง 4. สรางบรรยากาศใหเกษตรกรมโอกาสในการพฒนาปญหา 5. ชวยใหสมาชกในครอบครวเกษตรกรมโลกทศนทางเกษตรทกวางขวางขน 6. สรางความภาคภมใจและมอสระในอาชพและพงตนเอง 7. มงสการพฒนาการเกษตรแบบยงยนสงเสรมการสรางชมชนใหเขมแขง

สรปไดวา เปาหมายของการสงเสรมและพฒนาการเกษตร มงเนนการใหค าแนะน าช วยเหลอเกษตรกร ในการประกอบอาชพเกษตรกรรม การเพมพนความรและประสบการณของนกสงเสรม การน าความร และวชาการเกษตรแผนใหมมาใชประโยชน การใหความรแกเกษตรกรในดานวธการปฏบตททนสมย และการจดหาอปกรณในการปฏบตงานของนกสงเสรม ใหเพยงพอกบความตองการ 3. หลกกำรของสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร หลกการของงานสงเสรมและพฒนาการเกษตร คอ การสงเสรมการเกษตรควรเนนกระบวนการใหการศกษา ยดหลกการสงเสรมการเกษตรแบบผสมผสาน เนนสงทจะน าไปสงเสรมควรเปนสงทเปนประโยชนอยางแทจรงแกกลมบคคลเปาหมาย เรมจากการแกปญหารวมหรอความตองการรวม เนนการมสวนรวมกบองคกรภาคประชาชน มสวนรวมในการวางแผนและด าเนนโครงการดวยความสมครใจ ท างานในรปของกลมหรอสถาบน มการสรางและพฒนาผน าชมชน เพอท าใหบคคลเปาหมายสามารถชวยเหลอตนเองได และสอดคลองกบสภาพภมสงคม เงอนไข สถานการณ และกาลเวลาทเปลยนแปลงไปของสงคมหรอชมชน และตงอยบนพนฐานของการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โสตทศนท # 4 .3 กลยทธทำงกำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร 1. กลยทธในกำรบรหำรงำนสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร ทมำของกลยทธในกำรบรหำรงำนสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร การบรหารงานสงเสรมและพฒนาการเกษตร ไดปรบเปลยนไปตามการเปลยนแปลงทเกดขนขางตน ในปจจบนการบรหารงานสงเสรมการเกษตรยดกลยทธ รปแบบการบรหารงาน บคคลากรและงบประมาณ ในลกษณะดงน 1. ปรบเปลยนการท างานของหนวยงานกระทรวงเกษตรและสหกรณ ในลกษณะบรณการ 2. ใหเกษตรกรและชมชนเขามามสวนรวม 3. วางระบบการบรหารงานโดยมงผลสมฤทธ 4. สนบสนนการกระจายอ านาจสทองถน 5. การบรการในภาครฐทมการเผยแพรขอมลขาวสาร/ใหความรการเกษตรผานส อท เปนอเลคทรอนคสมากขน 6. ยดหลกทางสายกลาง กลยทธบำงประกำรในกำรบรหำรงำนสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร กลยทธในการบรหารงานสงเสรมการเกษตร กลยทธส าคญทควรด าเนนการ ไดแก กลยทธบรณการการท างานในมตของโครงการและงานตามภารกจ โดยใชกลไกของคณะท างาน ซงมผแทน

จากหนวยงานตาง ๆ เขารวมและมการเชอมโยงกนทกระดบ กลยทธการสรางและพฒนาเครอขาย (Cluster) การผลตการตลาดสนคาเกษตร กลยทธการสงเสรมการเกษตรตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง กลยทธของการมสวนรวมของชมชน กลยทธบรหารจดการการผลตการตลาดสนคาเกษตรระบบตลาดขอตกลง (ระบบการท าการเกษตรแบบมพนธะสญญา) และกลยทธของการพฒนาระบบขอมลและเทคโนโลยสารสนเทศในการด าเนนงานสงเสรมการเกษตร 2. กลยทธกำรเตรยมชมชนเพอกำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร ม 3 องคประกอบคอ 1. ชมชนระดมพลงความคดดวยการรวมมอรวมใจ 2. ท าในสงทจ าเปนตอความส าเรจภายใตพนฐานการกลบไปทจดเรมตนใหม 3. การพฒนาองคกรหรอชมชนในสงทเกยวของกบการรองรบการเปลยนแปลงทก าลงจะเกดได กลยทธการเตรยมชมชนเพอการสงเสรมและพฒนาการเกษตรประกอบดวย การรวมวเคราะหปญหารวม ความสนใจรวม และความตองการรวมของกลมเปาหมาย การเลยนแบบความส าเรจของหมบานทส าเรจมากอน เพอเกดความเขาใจเขาถงและพฒนาตนเองไดโดยการพฒนาการพงพาตนเองเปนพนฐาน การปรบฐานคดสกระบวนทศนใหมดวยกระบวนการเรยนรรวมกน โดยการกระท า ทการปฏบต กอใหเกดปญญา จนเกดพนธะสญญา การสรางภาวะความเปนผน าทคดเลอกจากแกนน า ทอาสาสมคร และนกสงเสรมมการสรางความเชอถอจากกลมเปาหมาย ดวยการเอาใจใส สนใจ ตงใจฟงและยอมรบในความเปนตวตนของเกษตรกร

หนวยท 5 แนวคด ทฤษฎทเกยวของกบกำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร

โสตทศนท # 5.1 แนวคด ทฤษฎทเกยวของกบกำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตรดำนสงคม 1. แนวคดทฤษฎเกยวกบพฒนำกำรมนษย พฒนาการมนษย เปนการเปลยนแปลงทเกดกบตวมนษยทงในดานรางกาย อารมณ สตปญญาและสงคมสามารถแบงออกไดเปน 2 องคประกอบ ไดแก วฒภาวะ และ การเรยนร แนวคดทฤษฎเกยวกบพฒนาการมนษยมววฒนาการมาอยางตอเนองตามบรบทและสงแวดลอม โดยมผคดและอธบายไวหลายคน ในทนจะกลาวถงแนวคดทฤษฎเกยวกบพฒนาการมนษยทส าคญและใชในการสงเสรมและพฒนาการเกษตร ไดแก แนวคดทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยด แนวคดทฤษฎพฒนาการทางจตสงคมของอรคสน และทฤษฎพฒนาการทางความคดของเพยเจต แนวคดทฤษฎจตวเครำะหของฟรอยด ซกมนด ฟรอยด โดยทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยด มสาระส าคญ ไดแก การท างานของจต ฟรอยดไดแบงการท างานของจตเปน 3 ระดบ ไดแก 1. จตไรส านก (unconscious mind) เปนพฤตกรรมของมนษยทแสดงออกไปโดยไมรตว 2. จตส านก (conscious mind) เปนพฤตกรรมทบคคลรบรตามประสาทสมผสทงหา 3. จตกอนส านก (preconscious mind) เปนพฤตกรรมในสวนของประสบการณทสะสมไว นอกจากนฟรอยด เชอวาโครงสรางทางบคลกภาพของบคคล (structure of personality) ประกอบดวย 3 ประการ ไดแก 1. ตนเบองตนหรออด (Id) หมายถง ตนทอยในจตไรส านก (unconscious mind) 2. ตนปจจบน หรออโก (ego) คอ พลงแหงการใชหลกของเหตและผลตามความเปนจรง (reality principle) 3. ตนในคณธรรมหรอซเปอรอโก (superego)

แนวคดทฤษฎพฒนำกำรทำงจตสงคมของอรคสน อรค อรคสน ไดเสนอพฒนาการของมนษยไว 8 ขนตอน 1. วยทารก (infancy period) อาย 0-2 ป 2. วยเรมตน (toddler period) อาย 2-3 ป 3. วยกอนไปโรงเรยน (preschool period) อาย 3-6 ป

4. วยเขาโรงเรยน (school period) อาย 6-12 ป 5. วยรน (adolescent period) อาย 12-20 ป 6. วยผใหญตอนตน (early adult period) อาย 20-40 ป 7. วยผใหญ (adult period) อาย 40-60 ป 8. วยสงอาย (aging period) อาย 60 ปขนไป ทฤษฎพฒนำกำรทำงควำมคดของเพยเจต ฌอง เพยเจต สรปวาธรรมชาตของมนษยมพนฐานตดตวตงแตก าเนด 2 ประการ 1. การจดรวบรวม (organization) 2. การปรบตว (adaptation) 2.1 การซมทราบหรอการดดซมประสบการณ (assimilation) 2.2 การปรบโครงสรางทางเชาวปญญา (accomadation) เพยเจตยงไดอธบายถงองคประกอบส าคญทเสรมพฒนาการดานสตปญญาเปน 4 องคประกอบ 1. วฒภาวะ (maturation) 2. ประสบการณ (experience) 3. การถายทอดความรทางสงคม (social transmission) 4. กระบวนการพฒนาสมดล (equilibration) 2. แนวคด ทฤษฎเกยวกบควำมตองกำร ความตองการ (Needs) หมายถง ความอยากได ใครไดหรอประสงคจะได และเมอเกดความรสกดงกลาวจะท าใหรางกายเกดการความขาดสมดล วตถประสงคของการสงเสรมไดตามหลกแนวคด ทฤษฎ และตรงตามความตองการของเปาหมายเอง แนวคดทฤษฎเกยวกบความตองการทใชในการสงเสรมและพฒนาการเกษตร ไดแก ทฤษฎความตองการของมาสโลว ทฤษฎความตองการของ แมคเคลแลนด ทฤษฎความตองการของอลเดอรเฟอร และทฤษฎความตองการของเฮอซเบรก ทฤษฎควำมตองกำรของมำสโลว อบราฮม มาสโลว เชอวามนษยเปน “สตวทมความตองการ” (wanting animal) และเปน การยากทมนษยจะไปถงขนของความพงพอใจอยางสมบรณ โดยเรยงล าดบความตองการของมนษย จากขนตนไปสความตองการขนตอไปไวเปนล าดบดงน 1. ความตองการทางดานรางกาย (Physiological needs) 2. ความตองการความปลอดภย (Safety needs) 3. ความตองการความรกและความเปนเจาของ (Belongingness and love needs)

4. ความตองการไดรบความนบถอยกยอง (Esteem needs) 5. ความตองการทจะเขาใจตนเองอยางแทจรง (Self-actualization needs) ทฤษฎควำมตองกำรของแมคเคลแลนด เดวด แมคคลแลนด มแนวคดวามนษยมการเรยนรความตองการจากสงคมทเกยวของ จนมความตองการทถกกอตวและพฒนามาตลอดชวงชวตของตน แมคคลแลนดไดก าหนดความตองการของมนษยออกเปน 3 ประเภท 1. ความตองการความส าเรจ (Need for Achievement) 2. ความตองการความผกพน (Need for Affiliation) 3. ความตองการอ านาจ (Need for Power) ทฤษฎควำมตองกำรของอลเดอรเฟอร เคลยตน อลเดอรเฟอร เปนผจดกลมความตองการของมนษยออกเปน 3 กลม ซงรจกกนด ในทฤษฎทเรยกวา ทฤษฎ ERG (ERG theory) ไดแก ความตองการด ารงชวตอย (Existence Needs) ความตองการความสมพนธ (Relatedness Needs) ความตองการกาวหนา (Growth Needs) ทฤษฏควำมตองกำรของเฮอซเบรก เฟรดเดอรค เฮอซเบรก ไดเสนอพฒนา ทฤษฎสองปจจย (Two-Factor Theory) ทพฒนา มาจากทฤษฎความตองการของมาสโลว โดยกลาววาความพงพอใจและแรงจงใจเปนแรงขบใหมนษยเกดพฤตกรรมตาง ๆ ไดแก ปจจยอนามย (hygiene factors) และปจจยจงใจ (motivating factors) 3. แนวคด ทฤษฎเกยวกบแรงจงใจ แรงจงใจ (Motivation) เปนกระบวนการทโนมนาวใหบคคลทถกกระตนจากสงเราโดยจงใจใหกระท าเพอใหบรรลจดประสงคบางอยาง ทฤษฎทเกยวของกบแรงจงใจ สามารถจ าแนกไดเปน 3 กลม 1. กลมทเนนเนอหาทฤษฎ 2. กลมเนนกระบวนการจงใจ 3. กลมเสรมแรงจงใจ

ทฤษฎควำมคำดหวงของวรม วคเตอร วรม เสนอทฤษฎความคาดหวงของมนษย (Expectancy Theory) โดยอธบายวา ความคาดหวงเปนพฤตกรรมสวนบคคล ความตองการเหตผลในการทจะกระท ากจกรรมใด ๆ เพอใหผลตอบแทนตามทตนตองการหรอความคาดหวงเกดจากคณคาของสงทมาลอใจ องคประกอบของแรงจงใจ ในทฤษฎความคาดหวงของมนษยของวรม ม 3 องคประกอบ (VIE theory) 1. ความพอใจในผลลพธหรอความรนแรงของความตองการของมนษย (Valance: V) 2. ความเปนเครองมอของผลลพธ (Instrumentality: I) 3. ความคาดหวง (Expectancy) ทฤษฎแรงจงใจของเมโย เอลตน เมโย อธบายวาคนท างานจะไมท างานอยางสม าเสมอตามทไดรบมอบหมาย เพราะนอกจากการท างานเพอเงนทเปนคาตอบแทนแลว คนท างานมความตองการทางดานจตใจทตองการ การตอบสนองดวย แนวคดของเมโย สามารถสรปได 5 ประการ 1. ขอตกลงเบองตนในการท างาน 2. กลม 3. การใหรางวลและการลงโทษ 4. การควบคมบงคบบญชา 5. การบรหารแบบประชาธปไตย จากแนวคดของเมโย สามารถปรบใชในงานสงเสรมและพฒนาการเกษตร ได ดงน 1. ขอสญญาทางจตวทยา 2. ใหความสนใจกบผท างานมากขน 3. การท างานเปนกลม 4. สรางคณคาของผท างาน ทฤษฎแรงจงใจของ บ เอฟ สกนเนอร บ เอฟ สกนเนอร เสนอทฤษฎการวางเงอนไขแบบการกระท า โดยสรปไดวา หลกการ วางเงอนไขผลกรรม มแนวคดวา การกระท าใด ๆ ยอมกอใหเกดผลกรรม ดงนน ในการสรางแรงจงใจ ตามทฤษฎการวางเงอนไขแบบการกระท า ของสกนเนอร จงสามารถสรปไดเปนผลกรรมเชงบวก ไดแก การเสรมแรง กบ ผลกรรมเชงลบ ไดแก การลงโทษ ในการวางเงอนไขนน จะใชผลกรรมทตองการ เปนตวควบคมใหเกดพฤตกรรมทตองการ โดยหากผลกรรมทตองการเปนเชงบวกหรอการมพฤตกรรมทตองการใหเพมขน จะเรยกวา การเสรมแรง แตหากผลกรรมทตองการเปนผลกรรมเชงลบหรอ การมพฤตกรรมทลดลง เรยกวา การลงโทษ

โสตทศนท # 5.2 แนวคด ทฤษฎทเกยวของกบกำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตรดำนเศรษฐกจ 1. ทฤษฎควำมเจรญเตบโตทำงเศรษฐกจตำมล ำดบขน ทฤษฎความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจตามล าดบขนเปนทฤษฎทเสนอโดย วอลท ดบเบลย โรสโตว การพฒนาของ โรสโตว มอย 5 ขน 1. ขนระบบเศรษฐกจสงคมเปนแบบดงเดม (The traditional society) 2. ขนเตรยมการพฒนา (The pre-conditions for take-off) 3. ขนเขาสกระบวนการพฒนา (Take-off stage) 4. ขนการทะยานตวเขาสวฒภาวะของการพฒนา (Drive to maturity) 5. ขนอดมสมบรณ (Stage of high mass consumption) 2. ปรชญำของเศรษฐกจพอเพยง และทฤษฎใหม ควำมหมำยของเศรษฐกจพอเพยง ความพอเพยง หมายถง ความพอประมาณ ความมเหตผล รวมถงความจ าเปนทจะตองมระบบภมคมกนในตวทด โดยมองคประกอบและรายละเอยดทส าคญ ดงน 1. ความพอประมาณ 2. ความมเหตผล 3. มภมคมกน โดยม “เงอนไข” ของการตดสนใจและด าเนนกจกรรมตางๆ ใหอยในระดบพอเพยง 2 ประการ 1. เงอนไขความร 2. เงอนไขคณธรรม กำรสงเสรมสนบสนนเศรษฐกจพอเพยงสเกษตรกรและชนบทไทย 1. นโยบายและกระแสสงคม 2. ควรมการส ารวจศกยภาพชมชน 3. ควรมศนยบรการวชาการชมชนเบดเสรจ 4. บรษทเชอมโยงธรกจชมชน 5. กฎหมาย 6. กองทน 7. ภาครฐควรปรบวธการงบประมาณ ของหนวยราชการตางๆ 8. สอเพอสงคม 9. การวจยเพอชมชน

กำรแปลงปรชญำเศรษฐกจพอเพยงสกจกรรมกำรปฏบต 1. การพฒนาตองเกดจากภายในจงจะมงคง 2. การพฒนาตองเปนล าดบขนตอน 3. เนนเรองความสามารถพงตนเองเปนมาตรฐานขนตน 4. ศกษาทดลองจนหาวธทเหมาะสมโดยเรมจากขนาดเลกกอน 5. การพฒนาทยงยนตองอนรกษและพฒนาทรพยากรธรรมชาตควบคกนไป 6. การพฒนาทดตองไมกอใหเกดมลภาวะตอสภาพแวดลอม 7. การพฒนาจะไดผลด ตองเปนไปตามลกษณะทางภมสงคมศาสตรของทองถน 8. การพฒนาจะไดผลดตองอาศยหลกวชาและวธการทเหมาะสม 9. การพฒนาจะไดผลดตองท าการเปนรปแบบโครงการ 10. การพฒนาจะไดผลดตองมการประสานงานและบรณาการ 11. โครงการพฒนาจะด าเนนการไดดตองมส านกงานรบผดชอบ และ 12. การพฒนาจะส าเรจได ตองอาศยความขยน อดทน อยางตอเนองและยาวนาน ทฤษฎใหมทำงกำรเกษตร ทฤษฎใหมทางการเกษตร หรอ เกษตรทฤษฎใหม (New theory in Agriculture) เปนแนวทางหรอหลกการในการบรหารการจดการทดนและน า เพอการเกษตรในทดนขนาดเลกใหเกดประโยชนสงสด โดยมแนวทางหรอหลกการ ดงน 1. มการบรหารและจดแบงทดนแปลงเลก 2. มการค านวณโดยหลกวชาการ 3. มการวางแผนทสมบรณแบบ โดยมถง 3 ขน ไดแก ทฤษฎใหมทางการเกษตรขนตน หรอทฤษฎใหมขนทหนง การจดสรรพนท อยอาศยและท ท ากน ให แบ งพนท ออกเปน 4 สวน ตามอตราสวน 30:30:30:10 1. พนทสวนทหนง ประมาณ 30% ใหขดสระเกบกกน า 2. พนทสวนทสอง ประมาณ 30% ใหปลกขาวในฤดฝน 3. พนทสวนทสาม ประมาณ 30% ใหปลกไมผล ไมยนตน พชผก พชไร พชสมนไพร ฯลฯ 4. พนทสวนทส ประมาณ 10% เปนทอยอาศย เลยงสตวและโรงเรอนอน ๆ อตราสวนดงกลาวเปนสตรหรอหลกการโดยประมาณเทานน สามารถปรบปรงเปลยนแปลงไดตามความเหมาะสมโดยขนอยกบสภาพของพนทดน ปรมาณน าฝนและสภาพแวดลอม

ทฤษฎใหมทางการเกษตรขนทสอง ใหเกษตรกรรวมพลงกนในรป กลม หรอสหกรณ รวมแรง รวมใจกนด าเนนการในดาน 1. การผลต (พนธพช เตรยมดน ชลประทาน ฯลฯ) 2. การตลาด (ลานตากขาว ยง เครองสขาว การจ าหนายผลผลต 3. ความเปนอย (กะป น าปลา อาหาร เครองนงหม ฯลฯ) 4. สวสดการ (สาธารณสข เงนก) 5. การศกษา (โรงเรยน ทนการศกษา) 6. สงคมและศาสนา กจกรรมทงหมดดงกลาวขางตน จะตองไดรบความรวมมอจากทกฝายทเกยวของ ไมวา สวนราชการ องคกรเอกชน ตลอดจนสมาชกในชมชนนนเปนส าคญ ทฤษฎใหมทางการเกษตรขนทสาม ขนทสามคอการตดตอประสานงาน เพอจดหาทน หรอแหลงเงน เชน ธนาคาร หรอบรษท หางรานเอกชน มาชวยในการลงทนและพฒนาคณภาพชวต ทงน ทงฝายเกษตรกรและฝายธนาคารกบบรษท จะไดรบประโยชนรวมกน กลาวคอ 1. เกษตรกรขายขาวไดในราคาสง 2. ธนาคารกบบรษทสามารถซอขาวบรโภคในราคาต า 3. เกษตรกรซอเครองอปโภคบรโภคไดในราคาต า เพราะรวมกนซอเปนจ านวนมาก 4. ธนาคารกบบรษทจะสามารถกระจายบคลากร ประโยขนของทฤษฎใหมทำงกำรเกษตร 1. ใหประชาชนพออยพอกนสมควรแกอตภาพในระดบทประหยด ไมอดอยาก และเลยงตนเองได 2. ในหนาแลงมน านอยกสามารถเอาน าทเกบไวในสระ มาปลกพชผกตาง ๆ ได 3. ในปทฝนตกตามฤดกาลโดยมน าดตลอดป 4. ในกรณทเกดอทกภยกสามารถทจะฟนตว และชวยตวเองไดในระดบหนง โสตทศนท # 5.3 แนวคด ทฤษฎ ทเกยวของกบกำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตรดำนสงแวดลอม 1. หลกปรชญำสเขยว ปรชญาสเขยว (green Philsophy) เปนแนวคดทเกดขนจากปญหาสงแวดลอม ซงมผลกระทบตอวถชวตของมนษยอยางรนแรง เปนปรชญาทยดหลก 4 ประการ 1. ปรชญาทางนเวศหรอปรชญาสเขยว 2. ปรชญาความรบผดชอบตอสงคม

3. ปรชญาประชาธปไตยพนฐาน 4. ปรชญาอหงสธรรม จดแขงจดออนของปรชญำสเขยว 1. จดแขง ปรชญาสเขยวเปนแนวทางของการพฒนาทยงยน คอ ใหความส าคญกบการจดการระบบนเวศและการบรหารจดการสงคมทก าลงเปนวกฤตการณของโลกอยในขณะน 2. จดออน วกฤตการณของโลกและวกฤตการณของสงคมไมไดเกดขนเองโดยธรรมชาตแต เกดจากการกระท าของมนษย แตปรชญาสเขยวไมไดใหความส าคญกบตวมนษย ถามนษยมพฤตกรรมตามหลกค าสอนในศาสนาและยดหลกปฏบตตอสงแวดลอมและสงคม ตามหลกการของปรชญาสเขยว วกฤตการณทเกดขนกบโลกและสงคมในขณะนกจะหมดไป และ ไมนาจะเกดขนอกในอนาคต 2. เกษตรกรรมทำงเลอก เกษตรทางเลอกเปนรปแบบการท าการเกษตรรปแบบหนงทมงเนนการรกษาความสมดลของธรรมชาต และสงแวดลอม โดยมเงอนไขการท าเกษตรทางเลอกไวดงน 1. สอดคลองกบระบบนเวศ 2. สามารถพงพาตนเองได 3. ใชประโยชนและพฒนาภมปญญาพนบาน 4. สงเสรมให เกษตรกรมบทบาทหลกในการพฒนาความร การวจยหาองคความร ใน การพฒนาการเกษตรอยางยงยน เกษตรทางเลอกจะมงเนนการท าการเกษตรทอนรกษและฟนฟสงแวดลอม หลกการของเกษตรทางเลอกจงเนนความสอดคลองกบวถธรรมชาต โดยการประยกตปรบใชกลไกนเวศธรรมชาตส าหรบการท าเกษตร ทส าคญ ไดแก การหมนเวยนธาตอาหาร การสรางความอดมสมบรณของดน แล ะความสมพนธแบบสมดลของสงมชวตทหลากหลาย กำรท ำกำรเกษตรในรปแบบเกษตรทำงเลอก สำมำรถจ ำแนกไดเปน 5 รปแบบ 1. วนเกษตร 2. เกษตรผสมผสาน 3. เกษตรธรรมชาต 4. เกษตรอนทรย 5. เกษตรทฤษฎใหม

3. หลกกำรอนรกษทรพยำกรธรรมชำต หลกการท 1 การใชอยางยงยน หลกการท 2 การฟนฟสงเสอมโทรม หลกการท 3 การสงวนของหายาก หลกการอนรกษทง 3 หลกการนมความสมพนธกน กลาวคอ ตองใชรวมกนตงแตการใชทรพยากรตองวเคราะหใหดวา จะมทรพยากรใชตลอดไปหรอไม ถาใชแลวทรพยากรใดทมความเสอมโทรมเกดขนหรอถาสงใดใชมากเกนไป จ าเปนตองมการสงวนหรอเกบรกษาไว ดงนน จะเหนไดวา ขนตอนทง 3 หลกการนมการผสมผสานหรอบรณาการกนเสมอ หลกการอนรกษทรพยากรทางชวภาพ ซงสามารถประยกตกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาตได โดยประกอบดวยหลกการทเรยกวา “หลกการ 7 Is” 1. การใชประโยชนทรพยากรธรรมชาต (Investigation) 2. ขอมลเกยวกบทรพยากรธรรมชาต (Information) 3. นวตกรรมในการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาต (Innovation) 4. การสงเสรมสนบสนน (Incentives) 5. การบรณาการ (Integration) 6. การมสวนรวมของชมชนทองถน (Indigenous Community) 7. ความรวมมอระหวางประเทศ (International Cooperation)

หนวยท 6 แนวคด ทฤษฎเชงพฤตกรรม กำรเรยนร และกำรเปลยนแปลงในงำนสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร

โสตทศนท # 6.1 แนวคด ทฤษฎเชงพฤตกรรมในงำนสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร 1. แนวคดเกยวกบพฒนำกำรมนษยในงำนสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร ควำมหมำยของพฒนำกำรมนษย พฒนาการมนษย (Human Development) หมายถง การเปลยนแปลงในดานตาง ๆ ของมนษย ทงในดานโครงราง (Structure) และแบบแผน (Pattern) ของรางกายทกสวนอยางมขนตอนและเปนระเบยบแบบแผน จ าเปนตองอาศยปจจยส าคญทมอทธพลตอพฒนาการของมนษย 3 ประการ ไดแก การเจรญเตบโต (Growth) วฒภาวะ (Maturation) และการเรยนร (Learning) แนวคดเกยวกบพฒนำกำรมนษย 1. แนวคดเกยวกบพฒนาการทางจตสงคม อรค อรคสน ไดพฒนาแนวคดโดยเนนถงสงคม วฒนธรรม และสงแวดลอมทมผลตอการพฒนาบคลกภาพของบคคล โดยอรคสน ไดเสนอพฒนาการของมนษยไว 8 ขน ขนท 1 ความเชอถอไวใจ (trust) หรอ ความไมไวใจ (mistrust) เปนขนวยทารก (infancy period) วยนเปนพนฐานทส าคญของพฒนาการมนษยในวยตอไป ขนท 2 ความเปนตวของตวเองอยางอสระ (autonomy) หรอ ความละอายและสงสยไมแนใจในการกระท าของตนเอง (shame and doubt) เปนวยเรมตน (toddler period) อาย 2-3 ป ขนท 3 ความคดรเรม (initiative) หรอ ความรสกผด (guilty) เปนวยเดกกอนไปโรงเรยน (preschool period) อาย 3 - 6 ป ขนท 4 ความขยนเอาการเอางาน (industry) หรอ ความมปมดอย (inferiority) เปนวยเขาโรงเรยน (school period) อาย 6-12 ป ขนท 5 ความเขาใจอตลกษณของตนเอง ( identity) หรอ ความสบสนในบทบาท (role confusion) เปนชวงวยรน (adolescent period) อาย 12 - 18 ป ขนท 6 ความผกพนรกใคร (intimacy) หรอ ความรสกโดดเดยว (isolation) เปนวยผใหญตอนตน (early adult period) อาย 18–35 ป ขนท 7 ความอนเคราะหเกอกล (generativity) หรอ ความคดถงแตตนเอง (self-absorption) เปนวยผใหญ (adult period) อาย 35–55 ป

ขนท 8 ความมนคงทางจตใจ (integrity) หรอ ความสนหวง (despair) เปนวยสงอาย (aging period) อาย 55 ปขนไป แนวคดเกยวกบพฒนำกำรทำงควำมคด ฌอง เพยเจต ใหความหมายของการคดหมายถง การกระท าสงตางๆ ดวยปญญา โดยสรปวาการคดของบคคลเปนกระบวนการใน 2 ลกษณะ คอ 1. กระบวนการซมทราบหรอการดดซมประสบการณ (assimilation) 2. กระบวนการปรบเปลยนโครงสราง (accommodation) ผลจากการคดนจะท าใหพฒนาวธการคดของบคคลจาดระดบหนงไปสระดบทสงกวา สรปไดวา ธรรมชาตของมนษยมพนฐานตดตวตงแตก าเนด 2 ประการ คอ 1. การจดรวบรวม (organization) 2. การปรบตว (adaptation) 2.1 กระบวนการซมทราบหรอการดดซมประสบการณ (assimilation) 2.2 กระบวนการปรบเปลยนโครงสราง (accommodation) ทฤษฎพฒนาการทางความคดของเพยเจต ไดแบงพฒนาการออกเปน 4 ขนตามล าดบอาย ขนท 1 ขนประสาทรบรและการเคลอนไหว (sensorimotor stage) อายตงแตแรกเกดถง 2 ป ขนท 2 ขนเตรยมส าหรบความคดมเหตผล (Preoperational Stage) ตงแตอาย 2-7 ป 2.1 ขนกอนเกดความคดรวบยอดอยางใชเหตผล (Preconceptual Thought) 2.2 ขนการคดแบบญาณหยงร นกเองโดยไมใชเหตผล (Intuitive Thought) ขนท 3 ขนการคดอยางมเหตผลเชงรปธรรม (Concrete Operational Stage) อายระหวาง 7 - 11 ป ขนท 4 ขนการคดอยางมเหตผลเชงนามธรรม (Formal Operational Stage) อายระหวาง 11-15 ป นอกจากนเพยเจตยงไดอธบายถงองคประกอบส าคญทเสรมพฒนาการดานสตปญญาและความคดเปน 4 องคประกอบ 1. วฒภาวะ (maturation) 2. ประสบการณ (experience) 3. การถายทอดความรทางสงคม (social transmission) 4. กระบวนการพฒนาสมดล (equilibration) 2. ควำมหมำย ควำมส ำคญ และองคประกอบเกยวกบพฤตกรรมมนษย ควำมหมำยเกยวกบพฤตกรรมมนษย พฤตกรรมของมนษย (Human Behavior) เปนกจกรรมหรอลกษณะตางๆ ทบคคลแสดงออกมาโดยผอนสามารถสงเกตเหนไดหรอไมสามารถสงเกตเหนได

ควำมส ำคญของกำรศกษำพฤตกรรมมนษย 1. ความส าคญตอตวนกสงเสรม 2. ความส าคญตอเกษตรกร 3. ความส าคญตอชมชนและสงคม 4. ความส าคญตอการพฒนาคณภาพชวตของเกษตรกร องคประกอบของพฤตกรรม 1. เปาหมายหรอความมงหมาย (Goal) 2. ความพรอม (Readiness) 3. สถานการณ (Situation) 4. การแปลความหมาย (Interpretation) 5. การตอบสนอง (Respond) 6. ผลทไดรบ (Consequence) 7. ปฏกรยาตอความผดหวง (Reaction to Threat) วธกำรศกษำพฤตกรรม 1. วธการทดลอง (Experimental Method) 2. วธการส ารวจ (Survey Method) 3. วธการตรวจสอบจตตนเอง (Introspection Method) 4. วธการสงเกตอยางมระบบ (Systematic Observation Method) 5. วธการใชแบบสอบถาม (Questionnaire Method) 6. วธการทดสอบทางจตวทยา (Psychological Test Method) 3. แนวคด ทฤษฎเกยวกบพฤตกรรมมนษยในงำนสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร ทฤษฎเกยวกบจตวเครำะห โดยทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยด ไดแบงการท างานของจตเปน 3 ระดบ 1. จตไรส านก (unconscious mind) 2. จตส านก (conscious mind) 3. จตกอนส านก (preconscious mind)

นอกจากนฟรอยด เชอวาโครงสรางทางบคลกภาพของบคคล (structure of personality) ประกอบดวย 3 ประการ

1. ตนเบองตน หรออด (Id)

2. ตนปจจบน หรออโก (ego) 3. ตนในคณธรรมหรอซเปอรอโก (superego)

ทฤษฎพหปญญำ การดเนอร ไดแบงสตปญญาออกเปนประเภทตางๆ ซงสตปญญาดงกลาวจะท างานรวมกน

โดยเฉพาะในผใหญซงมบทบาทในชวตประจ าวนทสลบซบซอนมการผสมผสานการใชสตปญญา ดานตางๆ เขาดวยกน ในการปฏบตบทบาทของตน โดยทฤษฎพหปญญาของการดเนอร แบงสตปญญาออกเปน 8 ดาน 1. สตปญญาดานดนตร (Musical Intelligence)

2. สตปญญาดานการเคลอนไหวรางกายและกลามเนอ (bodily-kinesthetic intelligence) 3. สตปญญาดานการใชเหตผลเชงตรรกะและคณตศาสตร (logical-Mathematical

intelligence) 4. สตปญญาดานภาษา (linguistic intelligence) 5. สตปญญาดานเนอหามตสมพนธ (Visual-Spatial intelligence) 6. สตปญญาดานการเขากบผอน (Interpersonal Intelligence) 7. สตปญญาดานการเขาใจตนเอง (Intrapersonal Intelligence) 8. สตปญญาดานความเขาใจในธรรมชาต (Naturalist Intelligence)

งานสงเสรมและพฒนาการเกษตร สามารถน าแนวคดของการดเนอรมาใชได ดงน 1. ควรไดรบการสงเสรมใหใชปญญาดานทถนด 2. ในการจดกจกรรมสงเสรมการเรยนร ควรมรปแบบทหลากหลาย 3. ในการประเมนการเรยนร ควรวดจากเครองมอทหลากหลาย

แนวคดกำรมสวนรวม รปแบบของการมสวนรวม (participatory approach) มใชมานานแลว โดยเฉพาะอยางยงเกยวกบการพฒนาชมชน หรอการพฒนาชนบท การสงเสรมรปแบบมสวนรวม แฝงอยในหลายกจกรรมของการส งเสรม ไม วาจะเปนการบรการเบด เสรจท จ ด เดยวของศนยบรการและถายทอดเทคโนโลยการเกษตรประจ าต าบล หรออยในกจกรรมการประชมทตองการระดมความคดและ หาขอสรป หลกการส าคญของการสงเสรมในรปแบบการมสวนรวม นกสงเสรมตองเรยนรและเขาใจถงความหมายทแทจรงของการมสวนรวม จดมงหมายของการมสวนรวม กระบวนการมสวนรวม การมสวนรวมของประชาชนในรปแบบ PAP และ IPA จงท าใหการสงเสรมในรปแบบนประสบผลส าเรจ

ผลทคาดวาจะเกดขนจากการใชรปแบบการมสวนรวมในงานสงเสรมการเกษตร ดงน 1. เกดการกระจายอ านาจการตดสนใจสผปฏบตมากขน (empowerment) 2. การชวยเหลอตวเองจะเกดขนเพราะตวเองมสวนรวมคด รวมท า รวมตดสนใจ รฐจะ ชวยนอยลง (self - sustainable) 3. การแกปญหาจะมองภาพทเปนลกษณะองครวม (holistic view) 4. เกดการยอมรบ เกดการเปลยนแปลงเรยนร ยอมรบวธการมสวนรวม (participation) แนวคดกำรพงพำตนเอง การพงพาตนเอง (Self-Reliance) หมายถง ความสามารถในการด ารงตนอยไดอยางอสระ มนคง สมบรณ ซงการพงตนเองไดนน ในหลกการและแนวทางการพงพาตนเอง โดยพจารณาตามหลกสงคมวทยา การพงพาตนเองสามารถพจารณาใน 5 องคประกอบทส าคญ คอ การพงตนเองไดทางเทคโนโลย (Technology) การพงตนเองไดทางเศรษฐกจ (Economic) การพงตนเองไดทางทรพยากรธรรมชาต (Resource) การพงตนเองไดทางจตใจ (Moral) และการพงตนเองไดทางสงคม (Social) ซงเราสามารถใชเรยก ดยเปนค ายอวา TERMS แนวคดเกษตรทฤษฎใหม ทฤษฎใหม หมายถง หลกการทเปนแนวทางปฏบตส าหรบเกษตรกรทมทดนอยประมาณ 15 ไร ใหมน าในการเกษตรและการเปนอยอยางพอเพยง เพอความพออยพอกน ไมอดอยาก มปจจยสบ ารงชวตอยางพอเพยงไมขาดแคลน และมชวตทเปนสขพอสมควรแกอตภาพ ขนท 1 ทฤษฎใหมมวตถประสงคเพอสรางเสถยรภาพของการผลต เสถยรภาพดานอาหารประจ าวน ความมนคงของรายได ความมนคงของชวต และความมนคงของชมชนชนบท เปนเศรษฐกจพงตนเองมากขน มการจดสรรพนทท ากนและทอยอาศย ใหแบงพนท ออกเปน 4 ส วน ตามอตราสวน 30:30:30:10 ขนท 2 ทฤษฎใหมขนกลาง คอ ใหเกษตรกรรวมพลงกนในรปกลม หรอ สหกรณ รวมแรง รวมใจกนด าเนนการในดานตางๆ คอ การผลต การตลาด ความเปนอย สวสดการ การศกษา และ สงคมกบศาสนา ขนท 3 ทฤษฎใหมขนกาวหนา คอ ตดตอประสานงาน เพอจดหาทน หรอแหลงเงน

โสตทศนท # 6.2 แนวคด ทฤษฎกำรเรยนรในงำนสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร 1. ควำมหมำยและควำมส ำคญของกำรเรยนรในงำนสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร ควำมหมำยของกำรเรยนร การเรยนร (Learning) หมายถง กระบวนการเปลยนแปลงเชงพฤตกรรมทคอนขางถาวรของ ตวบคคล ทเกดจากการไดรบความร (knowledge) การฝกฝน (training) เสรมทกษะ (skill) การสรางความเขาใจ (understanding) การปรบทศนคต (attitude) การสรางเสรมนสย การสรางเสรมประสบการณ (experience) ท งทางตรงและทางออม โดยการเปลยนแปลงในพฤตกรรมน มความสมพนธกบศกยภาพของบคคล (performance) สภาพแวดลอมของบคคล (environment) สงเรา (stimulus) และแรงเสรม (reinforcement)” องคประกอบของกำรเรยนร 1. แรงขบ (Drive) 2. สงเรา (Stimulus) 3. การตอบสนอง (Response) 4. การเสรมแรง (Reinforcement) ธรรมชำตของกำรเรยนร 1. มสงเรามากระตนบคคล (stimulus) 2. บคคลสมผสสงเราดวยประสาทสมผสทง 5 (sensation) 3. บคคลแปลความหมายหรอรบรสงเรา (perception) 4. บคคลเกดความคดรวบยอด (concept) 5. บคคลมปฏกรยาตอบสนองอยางใดอยางหนงตอสงเราตามทรบร (response) 6. บคคลเกดการเรยนร (learning) และเปลยนแปลงเชงพฤตกรรม (behavior change) กำรถำยทอดกำรเรยนร 1. การถายทอดการเรยนรทางบวก (Positive Transfer) คอ การถายทอดการเรยนรชนดท ผลของการเรยนรงานหนงชวยใหผเรยนเกดการเรยนรอกงานหนงไดเรวขน งายขน หรอดขน 2. การถายทอดการเรยนรทางลบ (Negative Transfer) คอการทอดการเรยนรชนดท ผลการเรยนรงานหนงไปขดขวางท าใหผเรยนเกดการเรยนรอกงานหนงไดชาลง หรอยากขนและไมไดดเทาทควร

การสงเสรมและพฒนาการเกษตร การถายทอดเพอใหเกดการเรยนร นกสงเสรมจงควรใหความส าคญในการถายทอดตามประเดน ดงน 1. กอนทจะถายทอดความรใหม 2. พยายามบอกกลาวหรอชแจงใหเกษตรกรเขาใจถงจดมงหมายของการเรยน 3. ไมมงหวงวาเกษตรกรทกคนจะตองเกดการเรยนรทเทากนในเวลาเทากน 4. ในการถายทอดความรทคลายคลงกน ตองแนใจวาเกษตรกรไดเขาใจแนวคดแรกทถายทอดไปเปนอยางดแลว 5. พยายามชแนะใหเกษตรกรมองเหนความสมพนธของความรทมความสมพนธกน ลกษณะแสดงวำเกดกำรเรยนร 1. มการเปลยนแปลงพฤตกรรมทคอนขางคงทนถาวร 2. การเปลยนแปลงพฤตกรรมนนจะตองเปนผลมาจากประสบการณ 3. การเปลยนแปลงพฤตกรรมดงกลาวจะมการเพมพนในดานความร ความเขาใจ ความรสกและความสามารถทางทกษะทงปรมาณและคณภาพ 2. ทฤษฎกำรเรยนรของบลม เบนจามน เอส บลม มแนวคดท วาการเรยนการสอนท จะประสบความส าเรจ และ มประสทธภาพ ผสอนจ าเปนตองมการก าหนดจดมงหมายทชดเจน โดยบลมไดจ าแนกจดมงหมาย การเรยนรออกเปน 3 ดาน คอ ดานพทธพสย (Cognitive Domain) ดานจตพสย (Affective Domain) และดานทกษะพสย (Psychomotor Domain) ดำนพทธพสย ดานพทธพสย (Cognitive Domain) หมายถง จดมงหมายของการเรยนรทเปนความสามารถทางสมอง โดยครอบคลมถงพฤตกรรมประเภท ความจ า ความเขาใจ การน าไปใช การวเคราะห การสงเคราะห และประเมนผล 1. ความรทเกดจากความจ า (Knowledge) 2. ความเขาใจ (Comprehension) 3. การน าความรไปใช (Application) 4. การวเคราะห (Analysis) 5. การสงเคราะห (Synthesis) 6. การประเมนคา (Evaluation)

ดำนจตพสย ดานจตพสย (Affective Domain) หมายถง จดม งหมายของการเรยนรท เปลยนแปลง ดานความรสก โดยพฤตกรรมดานจตพสย จะประกอบดวย 5 ระดบ 1. การรบร (Receiving) 2. การตอบสนอง (Responding) 3. การเกดคานยม (Valuing) 4. การจดระบบ (Organizing) 5. บคลกภาพ (Characterization) ดำนทกษะพสย ทกษะพสย (Psychomotor Domain) หมายถง จดมงหมายของการเรยนรทเปนความสามารถดานการปฏบต จดมงหมายพฤตกรรมดานทกษะพสย ประกอบดวย 5 ขน 1. การเลยนแบบ (Imitation) 2. กระท าตามแบบ หรอการลงมอปฏบต (Manipulation) 3. การหาความถกตอง (Precision) 4. ความชดเจนตอเนองในการปฏบต (Articulation) 5. การกระท าไดอยางเปนธรรมชาต (Naturalization) 3. ทฤษฎกำรเรยนรของกลมเกสตลท (Gestalt ‘s Theory) เนนการเรยนรทสวนรวมมากกวาสวนยอย ซงจะเกดขนจากประสบการณและการเรยนรเกดขนจาก 2 ลกษณะ คอ 1. การรบร (Perception) เปนการแปรความหมายจากการสมผสดวยอวยวะสมผสทง 5 สวนคอ ห ตา จมก ลน และผวหนง 2. การหยงเหน (Insight) หมายถง การเกดความคดแวบขนมาทนททนใด ในขณะทประสบปญหาโดยมองเหนแนวทางในการแกปญหาตงแตเรมแรกเปนขนตอนจนสามารถแกปญหาได จากทฤษฎการเรยนรของกลมเกสตลท สามารถน ามาปรบใชกบงานสงเสรมและพฒนา การเกษตรไดในประเดนดงน 1. เพอใหเกดการเรยนร 2. ควรเนนใหเกษตรกรไดเรยนรดวยความเขาใจมากกวาการจดจ า 3. มความสามารถในการเชอมโยงความสมพนธระหวางความรทเรยนรไปแลวกบความรใหม 4. น าแนวคดของทฤษฏนไปใชในการแกปญหาตางๆ 5. ควรมองเขาในภาพรวม คอ การศกษาคณลกษณะตางๆ ของบคคลกบความมเหตผล

โสตทศนท # 6.3 แนวคด ทฤษฎกำรเปลยนแปลงในงำนสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร 1. ควำมหมำยและควำมส ำคญของกำรเปลยนแปลงในงำนสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร กำรเปลยนแปลงทำงสงคม การเปลยนแปลงทางสงคม หมายถง โครงสราง กระบวนการ หรอรปแบบของสงคมทม การเปลยนลกษณะไปจากทมอยเดม โดยเปนไปอยางกาวหนาหรอถดถอย หรอเปนแบบชวคราวหรอถาวรกได โดยการเปลยนแปลงทางสงคมมความส าคญใน 3 ดาน ไดแก ดานเศรษฐกจ ดานสงคม และ ดานวฒนธรรม รปแบบกำรเปลยนแปลงทำงสงคม 1. การเปลยนแปลงแบบเสนตรง 2. การเปลยนแปลงแบบวฏจกร 3. การเปลยนแปลงแบบปฏวต (revolution) 4. การเปลยนแปลงโดยการปฏรป (reform) 5. การเปลยนแปลงทเกดขนในชวตประจ าวน 2. แนวคด ทฤษฎทเกยวของกบกำรเปลยนแปลงในงำนสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร 1. ทฤษฎววฒนาการ นกสงคมวทยาไดเสนอแนวคดการเปลยนแปลงทางสงคมเชงววฒนาการทส าคญไว ดงน 1. สงคมมนษยมพฒนาการและการเปลยนแปลงดานความร (Knowledge) ผาน 3 ขนตอนตามล าดบ คอ จากขนเทววทยา (Theological stage) ไปสขนอภปรชญา (Metaphysical stage) และไปสขนวทยาศาสตร (Positivistic stage) (Auguste Comte) 2. สงคมจะมขนของการพฒนา 3 ขนคอ จากสงคมคนปา (Savage) ไปสสงคมอาณาอารยชน (Barbarian) และไปสสงคมอารยธรรม (Civilized) (Lewis Henry Morgan) 3. ววฒนาการของสงคมมนษยเปนแบบสายเดยว (Uni-linear) 4. การเปลยนแปลงของสงคมจะเรมจากสภาพของสงคมชาวบาน (Folk) เปลยนแปลงไปสสงคมแบบเมอง (Urban) 5. การเปลยนแปลงทางสงคม นาจะมววฒนาการแบบหลายสาย (Multi-linear) 2. ทฤษฎปจจย ทฤษฎปจจยเปนทฤษฎทเนนถงปจจยตาง ๆ ทผลกดนใหสงคมเปลยนแปลง ซงปจจยตาง ๆ นนมอยมากมาย ไดแก ปจจยทางภมศาสตร ปจจยทางประชากร และปจจยทางวฒนธรรม

3. ทฤษฎการยอมรบ เปนกระบวนการทเกยวของกบการเรยนรและการตดสนใจของบคคล ซงจากการวจยพบวา การทบคคลจะรบแนวความใหมไปปฏบตจะผานขนตอนทส าคญ 5 ขนตอน ดงน ขนท 1 การตนตว หรอเรมรบร(Awareness) ขนท 2 ความสนใจหาขอมลขาวสารเพมเตม (Interest of information) ขนท 3 การประเมนผล หรอการไตรตรอง (Evaluation) ขนท 4 การทดลอง (Trial) ขนท 5 การยอมรบ น าไปปฏบต (Adoption) กำรจ ำแนกกลมบคคลเปำหมำยในกระบวนกำรยอมรบ 1. การจ าแนกตามเวลาในการยอมรบ 1.1 กลมหวกาวหนาหรอพวกน าการเปลยนแปลง (Innovators) 1.2 กลมยอมรบเรว (Early adopters) 1.3 กลมยอมรบปานกลาง (Early majority) 1.4 กลมยอมรบชา (Late majority) 1.5 กลมลาหลง (Laggards หรอ late adopters) 2. การจ าแนกตามปรมาณการยอมรบ 2.1 ผทยอมรบทงหมด (full adopter) 2.2 ผทยอมรบบางสวน (partial adopter) 2.3 ผทไมยอมรบ (Non adopter) 3. นวตกรรมและกำรแพรกระจำยนวตกรรมในงำนสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร ควำมหมำยของนวตกรรม นวตกรรม หรอ แนวความคดใหม ตรงกบภาษาองกฤษวา Innovation หมายถง ความคด การกระท า หรอสงตาง ๆ ทบคคลรสกวาเปนเรองใหมส าหรบเขา คอ ไมเคยร เคยเหน ไมเคยไดยน หรอไมเคยปฏบตมากอน ทฤษฎกำรแพรกระจำยนวตกรรม กระบวนการแพรกระจายนวตกรรมหรอแนวความคดใหม “เปนกระบวนการทนวตกรรมหรอแนวความคดใหมแพรจากแหลงเกด หรอแหลงทมา แหงความคดไปยงผรบ หรอแหลงทจะรบความคดนนไปใชหรอปฏบตตาม” การแพรกระจายแนวความคดอาจเกดขนระหวางหนวยงานกบบคคล หรอบคคลตอบคคล

ทฤษฎกระบวนการแพรกระจายนวตกรรมนวามตวแปรหรอองคประกอบหลก ทส าคญ 4 ประการ 1. นวตกรรม (The Innovation) 2. การสอสารโดยผานสอทางใดทางหนง (Types of communication/Communicated through certain channels) 3. เกดในชวงเวลาหนง (Time) 4. ระบบสงคม โดยการแพรกระจายเขาสสมาชกของสงคม (The social system which frames the innovation decision process) กำรน ำทฤษฎกำรแพรกระจำยนวตกรรมไปใชในงำนสงเสรมกำรเกษตร 1. มความเชอวาการเปลยนแปลงสงคมและวฒนธรรมเกดขนจากการแพรกระจายของนวตกรรมจากสงคมหนงไปยงอกสงคมหนง 2. ทฤษฎการแพรกระจายนวตกรรมนท าใหเราทราบวา กระบวนการการตดตอสอสารระหวางผสงขาวสารกบผรบขาวสารโดยผานสอหรอตวกลางใดตวกลางหนงจะมความส าคญและมประสทธภาพตอการแพรกระจายและการรบนวตกรรม 3. การแพรกระจายนวตกรรมจะตองอาศยระยะเวลา และมล าดบขนตอนเพอใหบคคลไดพจารณาและปรบตว และยอมรบนวตกรรมหรอแนวความคดใหม 4. การแพรกระจายและการรบนวตกรรมขนอยกบระบบสงคม

หนวยท 7 นกสงเสรมและหนวยงำนทเกยวของกบกำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร

โสตทศนท # 7.1 นกสงเสรม 1. แนวคดเกยวกบนกสงเสรม ควำมหมำยของนกสงเสรม นกสงเสรม หมายถง บคคลทมบทบาทหนาทในการน าใหเกดการเปลยนแปลงซงหมายรวมถง เกษตรกร ผน าเกษตรกร ผน าชมชนและผน าดานตาง ๆ ทเกยวของกบการท าใหเกดการเปลยนแปลงและพฒนาในทางทดขนในอาชพเกษตรกรรม สวน “เจาหนาทสงเสรม” หมายถง บคลากรภาครฐทปฏบตงานดานการสงเสรมและพฒนา” ควำมส ำคญของนกสงเสรม 1. ความส าคญของนกสงเสรมภาครฐ 2. ความส าคญนกสงเสรมภาคเอกชน 3.ความส าคญนกสงเสรมภาคประชาชน ลกษณะของนกสงเสรม 1. พนฐานทางการศกษา (Educational background) 2. คณลกษณะประจ าตว (Personal quality) 1. มความสามารถในการ 2. ความสามารถในการท างานกบเกษตรกร 3. ความกระตอรอรนในการท างานและกระท าดวยความจรงใจ เสยสละ 4. สามญส านกและความคดรเรม 5. รจกถอมตนและมทศนคตทดตอบคคลอน 6. มความเขาใจและเหนอกเหนใจผอน 7. ปรบปรงตนใหทนเหตการณโดยสม าเสมอ 3. คณลกษณะดานวชาชพ (Professional quality) 1. มทศนคตทดตออาชพของตนเองและบคคลเปาหมาย 2. มมนษยสมพนธและการตดตอสอสารทดกบผเกยวของทงในองคกรและนอกองคกร 3. รรอบและรจรงในเรองทจะน าไปสงเสรม

4. ยดหลกการท างานเปนทม 5. ความสามารถในการประสานงานความรวมมอกบบคคล 6. การใหบรการทด 4. หลกการท างานของนกสงเสรม 1. มจตส านกวา เปนสทธและภาระหนาทความรบผดชอบทมตอสงคมในการมสวนรวมในกระบวนการพฒนาประเทศ 2. มความชดเจนในแนวคดทวาจะตองใหประชาชนมสวนรวมในการพฒนาประเทศทก ๆ ดาน 3. มงสรางความเปนธรรมในสงคม 4. แสวงหาและใหความส าคญแกแนวทางพฒนาทค านงถงเงอนไขสภาวะแวดลอม 5. มเปาหมายคอ ประโยชนสขของประชาชนเปนส าคญ 6. ตองการความเปนอสระในการก าหนดนโยบายและปฏบตงาน 7. ตองการความเปนอสระในการเผยแพรและเสนอปญหาบนพนฐานแหงการสรางสรรคตอสาธารณชน 2. บทบำทหนำทของนกสงเสรม ควำมหมำยของบทบำท บทบาท หมายถง การทบคคลแสดงออกตอกนตามบรรทดฐานหรอความคาดหวงของสงคม หรอเปนการท าหนาทของบคคลหนง ซงเปนพฤตกรรมทจะตองแสดงตราบใดทยงอยในบทบาทนน ตามสทธและหนาทของตนตามสถานภาพทตนเปนอย ลกษณะของบทบำทของบคคลในสงคม บทบาทเกดขนจากการเชอมโยงระหวางความคาดหวง สทธ และหนาทกบต าแหนงหรอสถานภาพตาง ๆ ในทางสงคม รวมทงสภาพแวดลอมซงมสวนในการแสดงพฤตกรรมของบคคลแตกตางกนไป และอาจเปนไปตามทสงคมคาดหวงหรอไมกได นอกจากนบทบาทในสงคมมดวยกน 2 รปแบบ คอ บทบาททถกก าหนดไวแลวจากบรรทดฐานของสงคม บทบาทท เกดจากประสบการณและสภาพแวดลอมในสงคมนน ๆ ทเปนปจจยในการก าหนดบทบาททางสงคม บทบำทของนกสงเสรม 1. บทบาทครหรอผถายทอดความร (teacher) 2. บทบาทผน าการเปลยนแปลง (change agent) 3. บทบาททปรกษา (consultant) 4. บทบาทผประสานงาน (coordinator)

บทบาทของผท าใหเกดการเปลยนแปลง (นกสงเสรมการเกษตร) มดงน 1. นกวจยประยกต (research-applied) 2. นกศกษา (educator) 3. ทปรกษา (consultant) 4. ผอ านวยความสะดวก (facilitation) 5. ผรวมกลม (organizer) 6. ผบรหาร (administrator) นกสงเสรมจะตองมบทบาทในการพฒนาเกษตรกรและชมชนดงน 1. บทบาทผถายทอดความร 2. บทบาทวทยากรกระบวนการ 3. บทบาททปรกษา 4. บทบาทผประสานงาน 5. บทบาทนกวจยและพฒนา 6. บทบาทนกประชาสมพนธ 7. บทบาทนกจดการองคกร บทบาทน กส งเสรมภายใต รปแบบการส งเสรมและพฒ นาการเกษตรท เหมาะสม กบสภาพการเกษตรไทยในปจจบนสามารถวเคราะหและสงเคราะหแยกไดเปน 2 สวน ดงน 1. การสงเสรมการเกษตรเรมจากการศกษาตวเกษตรกรและชมชนทเกษตรกรอาศยอย 2. การน าความรจากคลงความรไปใช นกสงเสรมควรตองพจารณา บทบำทนกสงเสรมของหนวยงำนภำครฐและเอกชน 1. นกสงเสรมของหนวยงานรฐ 1.1 คร ทปรกษา หรอวทยากร 1.2 ผรวมด าเนนงานกบชมชน 1.3 นกประสานงาน 1.4 นกจดการ 1.5 ผใหบรการ 1.6 นกวเคราะห 1.7 นกวจยและพฒนา 2. นกสงเสรมของหนวยงานภาคเอกชน 2.1 นกสงเสรมขององคการภาคธรกจ 2.2 นกสงเสรมขององคการ

ควำมหมำยของหนำท หนาท หมายถง กจทบคคลควรท า ตองท าดวยความรบผดชอบ ซ งจะแตกตางกนไป ตามบทบาทของบคคล หนำทของนกสงเสรม นกสงเสรม มหนาทน าการเปลยนแปลงพฤตกรรมสบคคลเปาหมาย ซงหมายถงเกษตรกรใหเกดการพฒนาทดขนกวาเดม กลาวคอ เกษตรกรเกดการพฒนาอาชพการเกษตร โดยเพมขดความสามารถในการเรยนรสถานการณของตนเอง วเคราะหหาปญหาและสาเหตของปญหาทพบอย เพอสามารถน ามาก าหนดแนวทางในการพฒนาทตงอยบนพนฐานของการพงพาตนเอง สามารถบรหารจดการระบบการผลต จดการทรพยากรในการผลต และจดการผลผลตไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล ซงนกสงเสรมการเกษตรจะตองท าหนาทในการสงเสรมและถายทอดความรดานการผลตพช การจดการผลผลตของเกษตรกร และธรกจเกษตรแกเกษตรกร สงเสรมและพฒนาเกษตรกรใหเกดการรวมกลมสงเสรมและพฒนารปแบบการถายทอดเทคโนโลยทเหมาะสมกบทองถน สงเสรมและพฒนาเกษตรกรใหคดเปน ท าเปน เผยแพร ประชาสมพนธ และใหบรการขอมลสารสนเทศแกเกษตรกร 3. กำรพฒนำนกสงเสรม กำรพฒนำดวยตนเอง 1. การรจกตนเอง 2. การรวบรวมขอมลและการเตรยมตวเพอความกาวหนาในอาชพ เปนการไดรบความรทางอาชพ การพฒนานกสงเสรมเพอใหเกดการท างานอยางมประสทธภาพสงสดนน ตองพฒนาใน 3 ดาน คอ ดานศกยภาพและความรความสามารถ ดานทกษะในการปฏบตงานตามบทบาทนกสงเสรม ดานจตใจและวญญาณในการท างานหรอดานทศนคตในการท างาน ซงวธการพฒนาบทบาทมหลายวธดวยกน เชน การฝกอบรมและพฒนาบคลากร การสอนงาน การสบเปลยนหมนเวยนงานและการพฒนาตนเอง เปนตน กำรพฒนำจำกระบบกำรบรหำรงำนขององคกำร 1. สภาพแวดลอมของบคลากร (WORKFORCE Environment) 1.1 ขดความสามารถและอตราก าลงบคลากร 1.2 บรรยากาศการท างานของบคลากร 2. ความผกพนของบคลการ (WORKFORCE Engagement) 2.1 ผลการปฏบตงานของบคลากร 2.2 การประเมนความผกพนของบคลากร

กำรพฒนำบคลำกรและผน ำ 1. ระบบการเรยนรและการพฒนา 2. ประสทธผลของการเรยนรและการพฒนา 3. ความกาวหนาในอาชพการงาน นอกจากองคกรจะตองใหความส าคญแกบคลากรเพอการพฒนาแลว จงถอเปนความจ าเปน ทจะตองพฒนานกสงเสรมรนใหม ใหมพนฐานในการวเคราะหและจดการศกยภาพทางธรกจทส าคญ ๆ ในการสงเสรมการผลตผลผลตทางเกษตรใหแกเกษตรกร ซงประกอบไดดวยศกยภาพทส าคญดงน 1. ศกยภาพทางการตลาด 2. ศกยภาพทางการผลต 3. ศกยภาพทางเทคโนโลย 4. ศกยภาพทางดานทรพยากรมนษย กำรพฒนำดวยระบบกำรจดกำรศกษำ 1. การพฒนานกสงเสรมกอนการปฏบตงาน 1.1 การเตรยมการกอนด าเนนงานสงเสรมและพฒนาการเกษตร 1.2 ดานการเตรยมตวเมอพบเกษตรกร 2. การพฒนานกสงเสรมในขณะปฏบตงาน 2.1 การถายทอดความรและเทคโนโลยใหม ๆ สเกษตรกร 2.2 การประสานงานกบหนวยงานตาง ๆ เพอเขารวมพฒนาเกษตรกร 3. การพฒนานกสงเสรมหลงการปฏบตงานสงเสรมการเกษตร 4. แนวทางการสนบสนนขององคการตอการปฏบตงานของเจาหนาทสงเสรมการเกษตร 4.1 ปรบโครงสรางและระบบงานใหเหมาะสม 4.2 เปดโอกาสใหเจาหนาทสามารถท างานรวมกบเกษตรกร 4.3 เสรมสรางกระบวนการเรยนรของเจาหนาทในระหวางการปฏบตงานของเจาหนาท 4.4 สนบสนนของขอมล ขาวสาร ททนสมยในดานตาง ๆ 4.5 องคกรควรชวยประสานงานกบหนวยงานตางๆ 4.6 สนบสนนโครงการ 4.7 จดระบบตดตามประเมนผลทชดเจน 4.8 สรางขวญและก าลงใจใหกบเจาหนาทผปฏบตงาน 4.9 ท าการศกษา วจย พฒนาองคความรใหม ๆ

องคประกอบในกำรพฒนำบทบำทนกสงเสรม 1. มการก าหนดเปาหมายในการพฒนานกสงเสรมทงระยะสนและระยะยาว 2. สงเสรมใหมการพฒนาเจาหนาททกระดบอยางทวถง 3. พฒนานกสงเสรมมงใหมความร ทกษะ และทศนคต 4. พฒนานกสงเสรมใหมความรเกยวกบนโยบายการบรหารงาน 5. สงเสรมและสนบสนนใหนกสงเสรมมสขภาพอนามยทแขงแรงสมบรณ 6. สงเสรมใหมการพฒนานกสงเสรมดวยวธการทเหมาะสม 7. ใหมการพฒนาเจาหนาทเมอมการเปลยนแปลงสายงานและต าแหนง 8. การพฒนาเจาหนาทตองมงในทางปฏบตและมแนวทางทจะน าความรทไดรบไปปฏบตอยางแทจรง 9. สงเสรมใหมการระดมสรรพก าลง ทรพยากร ความรวมมอ และการประสานงานระหวางสวนตางๆ จากองคประกอบในการพฒนาบทบาทนกสงเสรม สามารถท าไดโดยวธการตาง ๆ ดงน 1. จดท าคมอการด าเนนงาน 2. การใหค าปรกษา 3. การจดฝกอบรมในสาขาดานวชาการ 4. เจาหนาททกคนควรพฒนาตนเองดวย โสตทศนท # 7.2 หนวยงำนทเกยวของกบกำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร 1. หนวยงำนภำครฐทเกยวของกบกำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร หนวยงานภาครฐทรบผดชอบงานสงเสรมการเกษตร 1.1 หนวยงานภาครฐในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ 1.2 หนวยงานภาครฐในสงกดกระทรวงกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 1.3 หนวยงานภาครฐในสงกดกระทรวงมหาดไทย หนวยงานภาครฐทเกยวของสนบสนนงานสงเสรมการเกษตร 2.1 หนวยงานภาครฐในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ 2.2 หนวยงานภาครฐในสงกดกระทรวงมหาดไทย 2.3 หนวยงานภาครฐในสงกดกระทรวงศกษาธการ พนธกจในการสงเสรมและสนบสนนการสงเสรม ภารกจของหนวยงานภาครฐโดยทวไปตองใหบรการกบประชาชนทกคน นกสงเสรมของหนวยงานรฐตองด าเนนงานสงเสรมการเกษตรกบเกษตรกรทกรายและครอบคลมทกพนท นกสงเสรมเปนผน าการเปลยนแปลงมหนาทน าการเปลยนแปลงพฤตกรรมสบคคลเปาหมาย ประสทธผล

เปาหมายในการปฏบตงานสงเสรมการเกษตรของรฐอยทการใหบรการทางการเกษตรเพอพฒนาใหเกษตรกรและชมชนมความเปนอยทดขน บทบำทหนำทในกำรสงเสรมและสนบสนนกำรสงเสรม 1. เปนผก าหนดนโยบายการสงเสรมการเกษตรของประเทศ 2. เปนแหลงความรและขอมลขาวสารทางการเกษตร 3. เปนผสงเสรมและพฒนาสถาบนเกษตรกร 4. เปนผสนบสนนปจจยการผลตใหแกเกษตรกร 5. เปนผใหความรวมมอและประสานงานกบหนวยงานอน สรปไดวา หนวยงานภาครฐม พนธกจ บทบาทในการสงเสรมการเกษตรตงแตการก าหนดนโยบาย เปนแหลงความรและขอมลขาวสารทางการเกษตร สงเสรมและพฒนาสถาบนเกษตรกร สนบสนนปจจยการผลตใหแกเกษตรกร และใหความรวมมอและประสานงานกบหนวยงานอน ซงมทงหนวยงานในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ และหนวยงานในสงกดกระทรวงอน ๆ 2. หนวยงำนภำคเอกชนทเกยวของกบกำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร หนวยงานภาคเอกชน หรอทเรยกวา องคการภาคธรกจมการด าเนนการสงเสรมการเกษตรในลกษณะของธรกจเอกชนโดยมเปาหมายการด าเนนงานเพอใหมก าไร เปาหมายการด าเนนงานขององคการภาคธรกจคอใหมก าไรสามารถด าเนนธรกจและเตบโตได ฉะนน ในการด าเนนกจการขององคการเหลานตองมการวเคราะหในดานความเปนไปไดของธรกจและผลตอบแทนทจะไดรบ ท าใหขอบเขตในการสงเสรมการเกษตรขององคการภาคธรกจ มเปาหมายในการด าเนนงานชดเจน มการบรหารจดการอยางมออาชพ มการน าเทคโนโลยสมยใหม เขามาใช ในการด าเนนการ เพอใหเกดประสทธภาพสงสด พนธกจของหนวยงำนภำคเอกชนในกำรสงเสรมและสนบสนนกำรสงเสรม หนวยงานภาคเอกชนมการสงเสรมเฉพาะทเปนธรกจ จะเนนเพอวตถประสงคอยางหนง อยางใดโดยเฉพาะเพอใหสามารถจ าหนายสนคา หรอท าธรกจได ไมไดพฒนาอาชพเปนแนวกวางโครงการขององคกรพฒนาเอกชนจะมเปนจดๆ เฉพาะบางหมบาน การสงเสรมการเกษตรภาคเอกชน มบทบาทส าคญทท าใหเกษตรกรไดรบความเจรญกาวหนา เพราะผลงานวชาการ และงานวจย จะไดรบการแปรรปเปนสนคาการเกษตร

แนวควำมคดและหลกกำรท ำงำนขององคกำรภำคธรกจ 1. ยดหลกการสงเสรมการเกษตรตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง 2. ยดหลกการสงเสรมการเกษตรแบบครบวงจรบนหลกการเพมประสทธภาพ 3. สงเสรมการพฒนางานวจยดานการเกษตร บทบำทหนำทหนวยงำนภำคเอกชนในกำรสงเสรมและสนบสนนกำรสงเสรม 1. หนวยงานภาคเอกชนในการผลต การคา และการบรการ 1.1 เปนหนวยงานทมกมสนคาเปนของตนเอง 1.2 จะสนใจเฉพาะก าไรของหนวยงานของตน 1.3 ตวแทนของหนวยงานมกจะเขาไปใหความใกลชดสนทสนมกบเกษตรกร 1.4 การใหค าแนะน าและความรของหนวยงาน 1.5 วตถประสงคของหนวยงานจะไมเปลยนแปลง 2. สถาบนการเงนของภาคเอกชน ในการสงเสรมการเกษตรนอกจากตองอาศยความรวมมอระหวางภาครฐ รฐวสาหกจ หนวยงานภาคเอกชนในการผลต การคา และการบรการแลว ยงตองอาศยแหลงเงนทนจากสถาบนการเงนเขามาสนบสนนดวย จงจะบรรลเปาหมาย บทบำทในกำรสงเสรมกำรเกษตรของหนวยงำนภำคเอกชนทหวงผลก ำไร 1. การสงเสรมการรวมกลมของเกษตรกร 2. การสงเสรมการท าเกษตรแบบผสมผสาน 3. การพฒนาหมบานเกษตรกรรม 4. การสงเสรมและพฒนาอาชพแกเกษตรกรกลมเปาหมายในลกษณะครบวงจร 5. โครงการทสงเสรมจะผานการวางกลยทธทใหความส าคญและค านงถงลกคา ส งแวดลอม ชมชน สงคม ผถอหน พนกงาน และผมสวนไดสวนเสยทงหมด 6. การถายทอดเทคโนโลยทมประสทธภาพสงสดซงไดมาจากการวจยและพฒนาไปสเกษตรกร 7. การสงเสรมใหเกษตรกรมโอกาสและมทางเลอกในการประกอบอาชพ 8. การประสานการด าเนนงานโครงการพฒนารวมกบหนวยงานอน ๆ ทเกยวของ แนวโนมของบทบำทในกำรสงเสรมกำรเกษตรของหนวยงำนภำคเอกชนทหวงผลก ำไร หนวยงานภาคเอกชนทหวงผลก าไรทเกยวของกบการสงเสรมและพฒนาการเกษตรเปนองคกรธรกจเอกชน จ าหนายปจจยการผลตทางการเกษตร และรบซอผลผลตทางการเกษตร หนวยงานภาคเอกชนทหวงผลก าไรจะเขาไปมสวนรวมในการสงเสรมการเกษตรในดานของเงนทน วชาการ

เทคโนโลยสมยใหม และการตลาด ซงสามารถแบงออกเปน 2 กลมดวยกนคอ กลมหนวยงานภาคเอกชนในการผลต การคา และการบรการ แลและกลมสถาบนการเงนของภาคเอกชน 3. หนวยงำนนอกภำครฐ องคการนอกภาครฐหรออาจรจกอกชอคอ องคการพฒนาเอกชน( Non–Government Organizations: NGOs ) บางครงเรยกสนๆ วาเอนจโอ หรอทสหรฐอเมรกาเรยกกนวา Public Voluntary Organizations : PVOs และทเรยกรวมๆกนวา องคการสาธารณประโยชน เปนองคการทจดตงขนเพอท างานเพอสวนรวมในประเดนเฉพาะบางประเดนหรอหลายประเดน พนธกจในกำรสงเสรมและสนบสนนกำรสงเสรม หนวยงานนอกภาครฐ (องคกรเอกชนทไมแสวงผลก าไร) การสงเสรมการเกษตรของหนวยงานประเภทนเกดจากความตองการของกลมบคคลท งในองคกรธรกจและองคกรศาสนา มลกษณะ ทพอสงเกตไดดงน 1. ไมมสนคาเปนของตนเอง 2. จะพยายามใหความร ค าแนะน ามากทสดเทาทจะท าได 3. มกจะใหความรแกเกษตรกรอยางกวางขวางทสดเทาทจะท าได 4. ไมหวงผลก าไรวตถประสงคมกเปลยนแปลงไปได โดยใหเหมาะสมกบกาละและเทศะ บทบำทหนำทของหนวยงำนนอกภำครฐในกำรสงเสรมสนบสนนกำรสงเสรม 1. การพฒนาโดยสงเสรมความสามารถดานการตลาดและการจดการ 2. การอาศยองคกรเพอการออมทรพยและสนเชอของชมชน 3. การพฒนาทประชาชนเปนศนยกลาง 4. การใหชมชนและองคกรชมชนเปนแกนหลกในการพฒนา 5. การพฒนาทเนนความรวมมอและการรวมพลงระหวางฝายตาง ๆ ทเกยวของในลกษณะ พหภาค 6. การสงเสรมความเปนประชาสงคม แนวโนมของบทบำทในกำรสงเสรมกำรเกษตรของหนวยงำนภำคเอกชนทไมหวงผลก ำไร ควรสรางและพฒนาผน าเกษตรกรในชมชนอยางตอเนอง สงเสรมใหมการเพมกจกรรมรองรบผลผลต สนบสนนใหเกษตรกรและกลมเปาหมายรวมตวกนด าเนนกจกรรมอยางตอเนอง โดยประสานกบหนวยงานอนทงภาครฐและภาคเอกชน ตลอดจนไมควรถอนตวทนทเมอเสรจสนโครงการ แตควรเปนพเลยงและกระตนใหเกดกจกรรมอยางตอเนอง

4. หนวยงำนระหวำงประเทศทเกยวของกบกำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร องคกำรอำหำรและเกษตรแหงสหประชำชำต องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต เรยกกนยอๆ ทวไปวา เอฟเอโอ (Food and Agriculture Organization of the United Nations: FAO) เปนหนวยงานพเศษของสหประชาชาต ทกอตงขนมาโดยมเปาหมายในการสรางความมนคงดานอาหาร ใหประชากรโลกทกคนสามารถเขาถงอาหารทมคณภาพสงไดเพยงพอตอการดารงชวตและสขภาพทดเสมอ บทบำทหนำทของ FAO FAO เปนองคการทมงสงเสรมความผาสกรวมกน โดยมนโยบายในการสงเสรมและพฒนา การเกษตร การปรบปรงโภชนาการ และการสรางความมนคงดานอาหาร ดงนน FAO จงไดก าหนดวตถประสงคของการจดตงองคการไวดงน 1. เพอยกระดบมาตรฐานอาหารและโภชนาการ 2. เพอเพมสมรรถนะในการผลตและการจดสรรผลตผลการเกษตรของโลกใหสงขน 3. เพอปรบปรงสภาวะของชนบทใหดขน 4. เพอพฒนาเศรษฐกจของโลกใหมนษยชาตพนจากความหวโหย FAO ไดก าหนดบทบาทหนาทขององคการไวดงน 1. รวบรวม วเคราะห ตความ และเผยแพรขอมลขาวสารดานโภชนาการ อาหาร และการเกษตร 2. สนบสนนในดานการศกษาคนควา วจย การอนรกษทรพยากรธรรมชาต 3. ใหความชวยเหลอทางวชาการ 4. ด าเนนงานตามวตถประสงคและความตองการขององคการ คณะกรรมำธกำรมำตรฐำนอำหำรระหวำงประเทศ คณะกรรมาธการมาตรฐานอาหารระหวางประเทศ (Codex Alimentarius Commission) ซงเรยกกนทวไป วาโคเดกซ (Codex) เปนองคการระหวางประเทศทเปนภาครฐ (Intergovernmental Body) ทจดตงขนดวยความรวมมอขององคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO) และองคการอนามยโลก (WHO) เพอดแลดานความปลอดภยของอาหาร บทบำทหนำทของ Codex 25 ดแลดานความปลอดภยของอาหาร สงเสรมความรวมมอในการดาเนนการเกยวกบมาตรฐานอาหารขององคการระหวางประเทศทงทเปนหนวยงานภาครฐและเอกชน การจดตง Codex ไดก าหนดวตถประสงคการด าเนนงานของ Codex ไว 5 ประการ คอ 1. เพอคมครองสขภาพอนามยของผบรโภค

2. สงเสรมการประสานงานดานมาตรฐานอาหารทงหมด 3. จดล าดบความส าคญและแนะน าการจดเตรยมรางมาตรฐาน 4. จดท ารายละเอยดขนสดทายของมาตรฐานในขอ 3 5. ปรบปรงแกไขมาตรฐานดงกลาวใหทนสมยตลอดเวลา ส ำนกงำนอนสญญำวำดวยกำรอำรกขำพชระหวำงประเทศ ส านกงานอนสญญาวาดวยการอารกขาพชระหวางประเทศ (International Plant Protection Convention: IPPC) เปนอนสญญาระหวางประเทศทประเทศภาคลงนามใหสตยาบนรวมกนภายใตความรบผดชอบขององคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (FAO) โดยมวตถประสงคเพอปกปองคมครองพชจากการเขาทาลายหรอแพรกระจายของศตรพช บทบำทหนำทของ IPPC การสรางความรวมมอระหวางประเทศในการควบคมและปองกนการแพรระบาดของศตรพช มการก าหนดมาตรฐานระหวางประเทศวาดวยมาตรการสขอนามยพช ( International Standards Phytosanitary Measures: ISPMs) เพอใหการดาเนนมาตรการดานสขอนามยพชของประเทศตางๆ มความสอดคลองกน โดยมวตถประสงคทจะสรางความมนใจตอประสทธภาพการปองกนการเขาท าลายและการแพรระบาดของศตรพชทตดมากบมนษย พช ผลตผลจากพช และวสดอนๆ ทมโอกาสเปนพาหะของศตรพช องคกำรโรคระบำดสตวระหวำงประเทศ องคการโรคระบาดสตวระหวางประเทศ (World Organization for Animal Health: OIE) เปนองคการระหวางประเทศท เปนภาครฐ ( intergovernmental organization) ทรบผดชอบใน การปรบปรงสขภาพสตวทวโลก บทบำทหนำทของ OIE OIE มบทบาทส าคญในฐานะทเปนองคกรอางองดานสขภาพสตวระหวางประเทศเพยงองคกรเดยว ซงเปนทยอมรบในระดบสากล และไดรบประโยชนดานบรการสตวแพทยจากความรวมมอโดยตรงของประเทศสมาชกทกประเทศ OIE ไดระบวตถประสงคในการด าเนนงานไวดงตอไปน 1. ความโปรงใส: สรางความโปรงใสเกยวกบสถานการณโรคระบาดสตวทวโลก 2. ขอมลทางวทยาศาสตร: รวบรวม วเคราะห และเผยแพรขอมลวทยาศาสตรดานสตวแพทย 3. ความเปนหนงเดยวกน: เสรมสรางความเปนหนงเดยวกนของประเทศสมาชกในการควบคมโรคสตว 4. ความปลอดภยดานสขาภบาล: ออกขอก าหนดดานสขภาพสตวเพอใชเปนมาตรฐานกลาง

5. สงเสรมและสนบสนนกจกรรมการใหบรการทางสตวแพทย: ปรบปรงกรอบกฎหมายและทรพยากรของบรการสตวแพทยแหงชาต 6. อาหารปลอดภยและสวสดภาพสตว: การประกนวาอาหารทมาจากสนคาปศสตวเปนอาหารปลอดภยและสงเสรมการจดการดานสวสดภาพสตวบนพนฐานขอมลทางวทยาศาสตร

หนวยท 8 รปแบบ ชองทำง และวธกำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร

โสตทศนท # 8.1 รปแบบ และกำรวเครำะหรปแบบของภำคกำรเกษตรในประเทศไทย 1. รปแบบกำรวเครำะหรปแบบภำคเกษตรและอำหำรเพอกำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร รปแบบภำพอนำคตทพงปรำรถนำของภำคเกษตรและอำหำร ควำมหมำยของรปแบบ 1. รปแบบพนฐานทปรารถนาในภาคการเกษตรและอาหารจะยดตามแนวทางการพฒนา “แบบกาวกระโดดตามกระแสโลก” คอ เนนเศรษฐกจขบเคลอนดวยนวตกรรมภายใตสภาวะเศรษฐกจดจทล ใหเกดผลลพธทพงปรารถนาในกลมเปาหมายทเปนแกนน าทมความพรอม 2. ความหมายของรปแบบ 2.1 ระบบทมระบบยอยทมปฏสมพนธ 2.2 ดลยภาพทเกดขนมกยดเหนยวกบกระบวนการทางกระบวนทศนทสงคมก าหนดขน 2.3 รปแบบทเกดขนมทงรปแบบทสามารถควบคมไดและรปแบบทไมสามารถควบคมได กำรวเครำะหรปแบบภำคกำรเกษตรและอำหำรของไทย 1. แนวคดพนฐานการวเคราะหรปแบบภาคการเกษตรและอาหาร 1.1 โครงสรางพนฐานการผลต 1.2 กระบวนการผลตทตอบสนองแกการตลาดและผบรโภค 1.3 นวตกรรมและเทคโนโลยการผลตทตอบสนองการสงออก 2. ลกษณะทเกยวของในการวเคราะหระบบ ไดแก 2.1 การวเคราะหเชงระบบในรปแบบพนฐานของระบบกระท าการ 2.2 การวเคราะหรปแบบภาคการเกษตรในประเทศไทย ประเดนส ำคญทเปนจดเนนในกำรวเครำะหรปแบบ 1. กลมเปาหมายแกนน าการเกษตรและอาหารทเกยวของในชมชน 2. คณลกษณะของสงทนาสนใจ ทเปนความเดนของชมชนเกษตร 2.1 ความเปนเอกลกษณ (Uniqueness) 2.2 อตลกษณ (Identity) 3. การกอตวในอดตของลกษณะทสมพนธกนและความเขาใจของปญหาทสอดคลองกน 4. ค าตอบโจทยทท าใหเกดการเผชญหนา

2. ผลกำรวเครำะหรปแบบของภำคกำรเกษตรในไทย การพฒนาประเทศไทยทโฟกสทนวตกรรมดานเกษตรและอาหารทเนนดานเกยวของกบ การสงเสรมและพฒนาการเกษตรในชวงเกษตรยค 1.0 ถงยค 3.0 ไดแก 1. เกษตรยค 1.0 คนไทยโดยทวไปเปนเกษตรธรรมชาตทพงดนฟาอากาศทมจดเนนคอการท ามาหากนทนาจะมาจากแรงบนดาลใจทมการตความทางศาสนาพทธคลาดเคลอนคอพอใจในสงทมอย รวมทงการขาดนวตกรรมและเทคโนโลยท เหมาะสมทตอมามแนวคดพนฐานคอการปฏวตเขยว (เกษตรยค 2.0) ทกระตนใหมการใชเมลดพนธพช พนธสตวใหม การใชปยเคมและสารเคมปราบศตรพช ท าให เกดนวตกรรมก าวกระโดดทางด าน เกษตรและอาหารท เน นผลตตอหน วยให ส งข น เพอเลยงประชากรโลกททวจ านวนมากจนเกรงวาอาหารโลกจะขาดแคลนท ท าใหประเทศไทยเรมท าหนาทครวโลกในการสงออกทการเกษตรและอาหารเรมเขาสการท ามาคาขาย 2. การปฏวตทางดานอตสาหกรรมทเกดท าใหประเทศพฒนานอยอยางไทยกลายเปนแหลงของโรงงานรบจางผลตสนคาอตสาหกรรมเพราะคาแรงงานถกดวยเทคโนโลยจากตางประเทศ กอใหเกด การเคลอนไหวแรงงานดานการเกษตรจากชนบททมแรงงานภาคเกษตรและอาหารเกดนกวาครงของแรงงานเกษตร (เรมสเกษตรยค 3.0) ไหลเขาสเมองท างานโรงงานอตสาหกรรมเรมจากเกอบครงของแรงงานภาคเกษตรฯ ทสงผลใหแรงงานชนบทมอายเฉลยประมาณ 50 ป ทตองใชเงนจากลกหลาน จางแรงงานไรทดนชวยท าการเกษตร ทกอใหเกดหนสนตามมา เมอแนวคดเกษตรทฤษฎใหม มบทบาท ท าใหการปลกพชและเลยงสตวเปนระบบแบบผสมผสานเพอลดคาใชจายและมความหลากหลายของสนคาเกษตรทชวยตนเองไดมากขน ทกอใหเกดการเกษตรในพนทขนาดใหญตามมาดวยการเกษตร ตามพนธสญญาทใชระบบเครอขายทเนนการใชนวตกรรมแบบกาวกระโดดทเรมตนจากการเลยงไกเขาสปลา กง สกร ตามล าดบ ทท าใหประเทศไทยมความหลากหลายในการสงออกสนคาเกษตรและอาหารไปทวโลกและเรมพงพาจากการสงออกถงรอยละ 70 จากผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) กระบวนการตาง ๆ ดานนวตกรรมดานการเกษตรและอาหาร มกลมเปาหมายมากมายทไมสามารถท าตามกระแสการเปลยนแปลงโดยเฉพาะชวงการปฏวตเขยวท าใหการเปลยนแปลงกอใหเกดผลในการตดหนสนและทดนถกขายอยางตอเนอง จงไดเกดแนวคดทเรมตนจากเกษตรทฤษฏใหมทเนน 3 ขนตอนการพฒนาคอ ขนท 1 การพฒนาตนเองของเกษตรกรใหเกดการพงตนเองไดในการบรรล ดานการมรายได การมคณภาพชวตทด การรกษสงแวดลอม ไปสขนท 2 คอ กลมสหกรณ กลมเครอขายอาชพ ไปสขนตอนท 3 คอ การประกอบการทน าไปสการเปนเอสเอมอ ทมการก ากบการใชชวตและ การประกอบการดวยปรชญา เศรษฐกจพอเพยงเขามาดวย

รปแบบของภำคกำรเกษตรในประเทศไทยยคเกษตร 4.0 1. การเปลยนจากเกษตรกรรมทพงพาสารเคม สการเกษตรรปแบบใหมเนนเกษตรชวภาพ มากขน หรอชววทยาสงเคราะห และการเปลยนจากเกษตรกลางแจง ซงเปนเกษตรแบบดงเดมทตองตอสกบสภาพดนฟาอากาศ สเกษตรในรม 2. เศรษฐกจทขบเคลอนไปดวยนวตกรรม ทเนนพนฐานการเพมคณคา ทเปนไปตามกระแสโลกทงการเพมมลคาและการมอบคณคาแกลกคา ทมจดเนนของการพฒนาแบบยงยน 3. การใหความส าคญกบนโยบายการพฒนาทเนนประชารฐทมการระดมสรรพก าลงของภาครฐเชน กระทรวงทเกยวของกบหวงโซอปทานดานเกษตรและอาหารทรวมทงพาณชยและอตสาหกรรมรวมกบเอกชนในการสนบสนนเครอขายเกษตรกรและเอสเอมอภาคเกษตรและอาหารทมความพรอมท าธรกจทม และท าธรกจกจใหมใหสนองความคาดหวงของกลมเปาหมายทจะเนนหนกการใช อคอมเมรรชผานสมารทโฟน เพอขายสนคาแปรรปเกษตรและอาหารผานชองทางออนไลนทไดรบ การสนบสนนโดยมหนาเรานเสมอนจรงและการลดสภาวะสนคาคงคลงทท าใหตนทนต าลง โสตทศนท # 8.2 ชองทำงและวธกำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร

1. ชองทำง กำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร 1. ชองทางในการเขาถงกลมเปาหมายเกษตรกร พนฐานคอ กลยทธตามแนวทางการใช ชองทงหมด (Omni-channel Approach) หรอหลายชองการสอสาร (Multi-channel Approach) หรอการขามชองทาง (Cross-channel Approach) ท เนนการด าเนนการผานแกนน าองคกรทม ความพรอมเปนหลก ดวยหลกการ ดงน 1.1 การบรณาการทเกดผล 1.2 ความเชอมโยงเพอเพมขดความสามารถในการเขาถงและการบรรลเปาหมายทก าหนด 1.3 การเพมสมรรถภาพและประโยชนในการท างานรวมกนของกลมเปาหมายทเปนเครอขายการประกอบการ 1.4 การสรางความเขมแขงแกองคกรในชมชน 2. การใชชองทางทเหมาะสมขนอยกบกระบวนการของการเปลยนพฤตกรรมของกลมเปาหมายทส าคญ ไดแก 2.1 การสรางการตนตวรบร (Awareness) 2.2 การควบคมจดการ (Manipulate) 2.3 การประเมนเพอปรบเปลยนใหเกดผลตาม 4 มมมอง ไดแก การเตบโตของพนกงานทเปนทรพยากรทส าคญขององคกร การปรบเปลยนขององคกรในดานนวตกรรมการท างานเปนทมทประสาน

พลงในองคกร การสนองผมสวนไดสวนเสยขององคกรโดยเฉพาะดานก าไร และการตอบสนอง ความคาดหวงของกลมลกคาเปาหมายหมายอยางเตมท 2. วธกำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร วธทดทสดอาจจะเปนวธเดยว หรออาจจะบรณาการแบบประสานพลง หรอใชวธการหลากหลายผสมผสานกนทใหเกดความหลากหลายในการตอบสนองความตองการของกลมเครอขายภาคเกษตรและอาหารใหมากทสด ทอาจจะประกอบดวยเกณฑการตดสนทส าคญ ไดแก กอใหเกด การประสานกนระหวางรฐ สถาบนเอกชน ประชาชน และการรวมมอรวมใจกนอยางสมบรณ การประสานจดดของแตละวธเขาดวยกนเพอลดจดดอย วธกำรสงเสรมจ ำแนกตำมประเภทกลมเปำหมำย 1. แนวทางแบบบคคล หรอ (Personal Approach /Face to Face) 2. แนวทางกลม (Group Approach) 3. แนวทาง (สอ) มวลชน (Mass (media) Approach) วธกำรสงเสรมฯ จ ำแนกตำมผรบและผถำยทอด วธการสงเสรมฯ จ าแนกตามผรบและผถายทอด คอ เกษตรกรเปนผกระท าทไมใชผถกกระท า และผสนบสนน คอ เจาหนาทของรฐและเอกชน เปนผสนบสนน ดงนนผระบปญหา คอ กลมเกษตรกรเปาหมาย ไมใชเจาหนาท ทแคขมาชมดอกไม เพราะไมมใครรบรปญหาทแทจรง และสาเหตหลก ของปญหาไดดกวาคนเปนเจาของเรอง วธกำรสงเสรมจ ำแนกตำมกระบวนกำรเปลยนแปลง 1. การเปลยนพฤตกรรมแบบชา ๆ ทเนนการกระตน การสรางแรงบนดาลใจ 2. การเปลยนพฤตกรรมโดยทนททไมใชจากการบงคบผกระท า วธกำรสงเสรมฯ จ ำแนกตำมกระบวนกำรทพงปรำรถนำทกลมเปำหมำยเกษตรกรและเครอขำย ตองด ำเนนกำร 1. กระบวนการการด าเนนการของบคคลหรอกลมเปาหมายฯ ในกระบวนการชวยตนเองได 1.1 คดเองเปน 1.2 การท าเองเปน 1.3 การแกปญหาเองเปน 2. กระบวนการการด าเนนการของบคคลหรอกลมเปาหมายฯในกระบวนการการพฒนาการพงพาตนเอง

3. แนวทำงส ำคญทสนบสนนวธกำรสงเสรมและพฒนำกำรเกษตร แนวทำงทใชควำมคดรวบยอดของเกษตรทฤษฎใหม ขนท 1 ทฤษฎใหมขนตน ทปฏบตไปจนถงขนกาวหนาจากพออยพอกนเปนพอมอนจะกน ขนท 2 ทฤษฎใหมขนกลาง ตองมการรวมพลงในรปกลม รปแบบตาง ๆ ขนท 3 ทฤษฎใหมขนกาวหนา คอ การเพมขดความสามารถในการจดหาแหลงเงนทน แนวทำงกำรปฏสมพนธกำรประสำนควำมรวมมอกนของกลมเปำหมำยแบบพบกนครงทำง 1. ความสมดล (balance) ทพอด 2. เปาหมายของการท างานคอ การประสานพลง (synergy) ปรชญำ/หลกน ำในกำรคดกำรปฏบต ทำงพทธศำสนำทถกตองในกำรปรบเปลยนกระบวนทศน ของกลมเปำหมำยเกษตรกร 1. มนษยมความเทาเทยมกน 2. เขาใจ “สนโดษ” ใหถกความหมายทแทจรง 3. การเลยงสตวถาสตวมความสขถอเปนสมมาอาชวะ 4. ความพอใจในสงทมอยไมไดหมายความวาใหหยดชวตแคนกพอแลว โสตทศนท # 8.3 กำรวเครำะหประเดนส ำคญของโมเดลกำรพฒนำกำรเกษตรเพอเลอกแนวทำง ทเหมำะสม 1. กำรรวมมอกนเพอประโยชนรวมระดบพนท การน าเอาแนวคดประชารฐในการปรบเปลยนเกษตรกร เปนเกษตรกร 4.0 ดวยการชวยใหเกษตรกรทมความพรอม ปรบเปลยนบทบาทการเปนผประกอบการทเนนระบบหวงโซอปทาน แบบครบวงจรการผลตตงแตตนน าจนปลายน า เชน การพฒนาผผลตสการสรางเครอขายท าธรกจ ขนาดกลาง การสนบสนนเกษตรทมความพรอมเรมธรกจใหมหรอเอสเอมอทมความพรอมปรบโครงสรางการด าเนนการทเหมาะสมาะสมในการเนนการประกอบการดวยการสรางแบรนดและ มรานเสมอนจรงทางอคอมเบรช ผานชองทางตาง ๆ ดวยสมารทโฟนดวยการเนนการประกอบการทมการน าเอาวตถดบทางดานการเกษตรและอาหาร มาแปรรปเพมมลคา และมอบคณคาแกลกคา ตามความคาดหวงใหเกดผลเตมทตามโมเดลตวอยางทแสดงในการประกอบการตงแตขนาดเล ก จนถงขนาดกลางของ SMEs ในประเทศทประสบความส าเรจมากอน

2. กำรรวมมอกนในพนทระดบกวำงและลกทสนบสนนโดยรฐและโมเดลกำรเกษตรทพงปรำรถนำ 1. มการน าเอาโมเดลและกลยทธของความส าเรจทน าไปสความเปนสมารทฟารมของประเทศทมสมรรถนะภาพทางการเกษตรจากประเทศทส าเรจมากอน มาเปนความรสส าเรจจากประเทศ โดยการใชแนวทางจดการองคกรสเจาหนาทรฐในหนวยงานกระทรวงเกษตรฯ มหาดไทยทรบผดชอบในพนทท างานประสานกบกระทรวงพาณชย กระทรวงอตสาหกรรมตามยทธศาสตรของจงหวด และ กลม จงหวดทตางตองท างานในการดงประชาชาชนทมความพรอมเขามารวมมอตามโครงการทก าหนด ดวยความรอบรรวดเรว โปรงใส ดวยการปรบโครงสรางภายใตยทธศาสตร 20 ป ในการปฏรปองคกร ทศนคตในการท างานทมการน าระบบไอท ระบบดจทลมาประยกตใชอยางเขมขนทตองมหนาทใหความร แนะน า ฝกอบรมหรอพดงาย ๆ อปมาเสมอนการสอนใหกลมเปาหมายจบปลาเองเปนไมใช เอาปลาไปใหกนหมดในไมกมอเหมอนเดม 2. การปรบเปลยนทเกดจะเนนการประกอบการเกษตรและอาหารทครบวงจรตามหวงโซอปทานทมการผลตครบวงจร ดวยนวตกรรมและเทคโนโลยท เพมมลคา และการสงมอบคณคา แกกลมเปาหมายบรโภคเพอตอบสนองความคาดหวงของเขาใหเตมท 3. กำรวเครำะหเพอก ำหนดจดแขงและโอกำสของกำรเกษตรในประเทศไทย 1. การตลาดยคเศรษฐกจดจทลทมการเปลยนแปลงทางดานดจทล ทเรมจากการก าเนดของสมารทโฟนแลวกอใหเกดการกาวกระโดดทางนวตกรรม ทท าใหเกดการสรางโอกาสและเกดธรกจใหม ๆ ทตกอยในภาวะการณปรบเปลยนดานการตลาด การขายในรปแบบใหมทไมตองลงทนสรางร านคา และไมตองมสนคาคงคลง ท าใหตนทนลดลงท งผผลตตองเพมประสทธภาพในหวงโซอปทานใน การแขงขนกนทแบรนดตาง ๆ ตองมการปรบเปลยนตนเองใหเขาและสอดคลองกบสถานการณ เพอ เพมขดความสามารถในการแขงขนและการอยรอดในธรกจ 2. เกษตรกรทมความพรอมจะท าการผลตแบบครบวงจร จ าเปนตองเขาสภาคธรกจโดยเฉพาะ เอสเอมอและธรกจใหม (Stratup) ทางดานภาคเกษตรและอาหารกจ าเปนตองมการปรบระบบความคดของธรกจทตองมการพฒนานวตกรรมในรปแบบของนวตกรรมการผลตและบรการ นวตกรรมกระบวนการ นวตกรรมการสรางต าแหนงทางธรกจ นวตกรรมกระบวนทศน ทเนนการตอบสนอง ความคาดหวงของกลมลกคาเปาหมาย นอกจากนยงตองปรบกระบวนการท างานเปนทมของผมสวนไดสวนเสยทค านงถงรปแบบการท างานแบบเครอขายทกอใหเกดประโยชนของความรวมมอกน ซงทกคนทมสวนไดสวนเสยตองมแรงบนดาลใจ มสวนรวมในการขบเคลอนธรกจของเครอขายใหกาวไปขางหนา ไดดในการบรรลเปาหมายของเครอขายดวยการสรางนวตกรรมและเทคโนโลยทเหมาะสม