สาขาอาหารสัตว์กระเพาะรวม (ภาคโปสเตอร์)Poster)_05… · การประชุมวิชาการสัตวศาสตร์แห่งชาติ

การประชมวชาการสตวศาสตรแหงชาต ครงท 6 The 6th National Animal Science Annual Conference of Thailand 2017 (ASAC 2017)

Agricultural Sci. J. 2017 วารสารวทยาศาสตรเกษตร Vol. 48 (2) (Suppl) May-August ปท 48 ฉบบท 2 (พเศษ) พฤษภาคม – สงหาคม 2560

สาขาอาหารสตวกระเพาะสาขาอาหารสตวกระเพาะรวมรวม

((ภาคภาคโปสเตอรโปสเตอร))



533

ผลของการเสรมกากมนสาปะหลงหมกดวยยเรยและกากน าตาลตอปรมาณการกนได และความสามารถในการยอยไดในโคเน อ

Effect of supplementation fermented cassava pulp with urea and molasses on feed intake, and nutrient digestibility in beef cattle

ฐตมา นรโภค1*, ธนตพนธ พงษจงมตร1, พรพจน นตพจน1 และ อนสรณ เชดทอง2 Thitima Norrapoke 1*, Tanitpan Pongjongmit1, Peerapot Nitipot1

and Anusorn Cherdthong2

1Department of Animal Production Technology, Faculty of Agro-Industrial Technology, Kalasin University, Muang District, Kalasin 46000, Thailand 2 Tropical Feed Resources Research and Development Centre (TROFREC), Department of Animal Science, Faculty of Agriculture, Khon Kaen University, Khon Kaen 40002, Thailand. *Corresponding author: [email protected]

บทคดยอ การวจยนมจดประสงคเพอศกษาผลของการใชยเรยรวมกบกากนาตาล ในการหมกกากมนสาปะหลงตอปรมาณการกนได และความสามารถในการยอยไดในโคเนอ วางแผนการทดลองแบบ 4x4 จตรสละตนแบบทาซา เพอเปรยบเทยบกากมนสาปะหลงหมก 4 รปแบบ ไดแก กากมนสาปะหลงแหง (กลมควบคม) กากมนสาปะหลงหมกดวยยเรย 4% กากมนสาปะหลงหมกดวยกากนาตาล 4% และกากมนสาปะหลงหมกยเรย 4% รวมกบกากนาตาล 4% ผลการศกษาพบวา กากมนสาปะหลงหมกทง 3 รปแบบใกลเคยงกนทงส กลน และเนอ ซงถอวาเปนลกษณะทคอนขางดคอ สวนใหญมสนาตาลเขม กลนหอม เนอแนน พจารณาจากคา pH พบวาคา pH อยในชวงตากวา 4.3 ซงจดวาเปนอาหารหมกคณภาพด และกากมนสาปะหลงหมกไมสงผลตอปรมาณการกนได โดยเมอคดในหนวย กโลกรมตอวน เปอรเซนตนาหนกตว และกรมตอนาหนกเมแทบอลก มคาไมแตกตางกนทางสถต (P>0.05) นอกจากนนโคเนอทไดรบอาหารทรทเมนตท 1 และทรทเมนตท 3 มคาความสามารถในการยอยไดของวตถแหง อนทรยวตถสงกวา ทรทเมนตท 2 และทรทเมนตท 4 ขณะทความสามารถในการยอยไดของโปรตนจะมคาสงในโคเนอทไดรบทรทเมนตท 3 และทรทเมนตท 4 สวนความสามารถในการยอยไดของเยอใยจะมคาสงทสดในโคเนอทไดรบทรทเมนตท 4 การศกษาครงนสรปไดวา การใชกากนาตาลรวมกบยเรยในการหมกกากมนสาปะหลงชวยเพมความสามารถในการยอยได คาสาคญ: กากมนสาปะหลง, กากนาตาล, ยเรย, โคเนอ



534

ABSTRACT This study aimed to investigate the effects of fermented cassava pulp with urea and molasses on feed intake, and nutrient digestibility in beef cattle. All treatments were allocated into 4x4 replicated latin square design. Four feed treatments were cassava pulp (control), cassava pulp fermented with urea 4%, cassava pulp fermented with molasses 4% and cassava pulp fermented with urea 4% and molasses on 4%. The results were shown that physical properties of cassava pulp preservation are the same as color smell and texture, when consider from pH found that pH value lower than 4.3 that mean feed preservative good quality and fermented cassava pulp were not affect on feed intake in term of kg/d, %BW and %BW0.75 not significant different(P>0.05). Moreover, feed cattle with treatment 1 and 3 have DM, OM digestibility higher than treatment 2 and 4. While crude protein digestibility was highest in cattle fed treatment 3 and 4, fiber digestibility highest in cattle fed with treatment 4. Based on the present findings, it could be concluded that fermented cassava pulp with urea and molasses can increase nutrient digestibility. Keywords: cassava pulp, molasses, urea, beef cattle

บทนา

ประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรมมผลผลตทางการเกษตรสามารถปอนเขาสกระบวนการผลตของอสาหกรรม และมของเหลอทง ซงสามารถนาไปใชประโยชนได เชน สารตงตนประเภทนาตาล นาไปใชกบอตสาหกรรมอาหาร เครองดม สารใหความหวาน และผลตเปนเอทานอลได ประเทศไทยมผลผลตมนสาปะหลง เปนอนดบ 3 ของโลก โดยคดเปนประมาณรอยละ 12 ของปรมาณผลผลตรวมทงโลก รองจากประเทศไนจเรย และบราซล และมผลตภณฑมนสาปะหลงสงออกเปนอนดบ 1 ของโลก ซงมสวนแบงทางการตลาดไมตากวารอยละ 80 ของทวโลก (Thai Tapioca Starch Association, 2009) วตถดบอาหารสตวในปจจบนนบวนยงมราคาแพงขนเรอยๆทาใหตนทนการผลตสตวในปจจบนสงขน การหาเศษวสดเหลอใชจากการเกษตรและอตสาหรรมเกษตรทมราคาถกมความจาเปนตอการลดตนทนการผลตของสตว ซงกากมนสาปะหลงเปนวสดเศษเหลอจากโรงงานอตสาหกรรมผลตแปงมนสาปะหลงและโรงงานผลตฟรคโตสและสารใหความหวาน โดยปกตกากมนสาปะหลงทออกจากโรงงานจะมลกษณะเปยก ความชนประมาณรอยละ 80 และมการใชกากมนสาปะหลงเปยกนเปนอาหารสตว อาท อาหารโค,กระบอ และปลา แตกากแปงมนสาปะหลงทตากแหงและใชเปนวสดเจอปนผสมกบมนเสนบด



535

หรอมนอดเมด ทาใหมนเสนบดและมนอดเมดมคณภาพตาลง อยางไรกตามกากมนสาปะหลงกยงคงมคณคาทางอาหารเหลออยโดยเฉพาะในสวนทเปนคารโบไฮเดรททยอยงาย (NFE) ประมาณรอยละ 65-70 สามารถนามาใชในเชงอาหารสตวไดโดยตรง (Yimmongkot and Justupong, 2009) ดงนนนากากมนสาปะหลงมาสรางมลคา สามารถนามาหมกเพอเพมคณคาทางโภชนะ และชวยลดปญหาสงแวดลอมพรอมทงสรางมลคาของเหลอใหเพมขน รวมทงยงเปนแหลงวตถดบอาหารสตวทราคาถกสามารถชวยลดตนทนในการผลตสตวได การหมกเปนวธการเกบรกษาอาหารโดยอาศยการหมกของกรดแลคตคตามธรรมชาตภายใตสภาวะไรอากาศ ทจลนทรยสรางกรดอนทรยสวนใหญเปนกรดแลคตคโดยใชหมกคารโบไฮเดรต (Ki et al., 2009) การปรบปรงคณภาพอาหารดวยสารเสรม เชน สารเคม เอนไซม และแบคทเรยสามารถใชประโยชนได Wanapat et al. (2013) รายงานวาการเสรมยเรยและการนาตาลสามารถปรบปรงคณภาพของฟางขาวหมกไดในแงของคณคาทางโภชนะ และความสามารถในการยอยได ซงสอดคลองกบ Norrapoke et al. (2017) รายงานวาการปรบปรงคณภาพกากมนสาปะหลงโดยหมกดวยยเรยและกากนาตาลทระดบ 4 เปอรเซนตในงานทดลอง in vitro สามารถเพมผลผลตแกสสะสม การยอยไดในหลอดทดลอง และการเจรญเตบโตของประชากรจลนทรยยอยเยอใยเพมสงขน อยางไรกตาม ขอมลหรองานวจยเกยวกบการใชยเรยและกากนาตาลหมกกากมนสาปะหลงเปนอาหารสาหรบโคเนอยงมจากด ดงนน จงมความจาเปนอยางยงทจะศกษาการใชยเรยและกากนาตาลหมกกากมนสาปะหลงตอปรมาณการกนได และความสามารถในการยอยไดของโภชนะ ในกระเพาะรเมนของโคเนอ

อปกรณและวธการทดลอง การวางแผนการทดลอง วางแผนการทดลองแบบ 4x4 จตรสละตนแบบทาซา(4x4 replicated latin square design) โดยมทรทเมนตทตองการศกษา ดงน ทรทเมนตท 1 กลมควบคม (กากมนสาปะหลงแหง) ทรทเมนตท 2 การเสรมกากมนสาปะหลงหมกยเรย 4 เปอรเซนตวตถแหง ทรทเมนตท 3 การเสรมกากมนสาปะหลงหมกกากนาตาล 4 เปอรเซนตวตถแหง ทรทเมนตท 4 การเสรมกากมนสาปะหลงหมกยเรยรวมกบกากนาตาล 4+4 เปอรเซนตวตถแหง การเตรยมอาหารทดลองและการผลตอาหารหมก 1. การเตรยมกากมนสาปะหลง โดยการใชกากมนสาปะหลง จากโรงงานอตสาหกรรมการผลตแปงมนสาปะหลง นามาตากแดดใหแหง ประมาณ 2-3 วน หลงจากนน นาไปหมกดวยยเรยและกากนาตาลตามทรทเมนต บรรจใสถงพลาสตกแลวปดฝาอยางมดชดไมใหมอากาศ



536

การใหอาหาร: การใหอาหารสตวทดลอง แบงเปน 2 ระยะ ดงน - ระยะปรบสตวทดลอง (preliminary period) โคทกตวไดรบอาหารหยาบ คอ ฟางอดกอน เตรยมนาสะอาด และแรธาตกอนใหสตวกนตลอดเวลา เปนระยะเวลา 14 วน กอนเรมงานทดลอง เพอปรบสตวและจลนทรยในกระเพาะรเมนใหคนเคยกบอาหารและคอก หลงจากนนจงชงนาหนกและบนทกนาหนกกอนเขาทดลอง - โคเนอลกผสมบราหมน เพศเมย นาหนกเฉลย 300±50 กโลกรม จานวน 4 ตว โดยแตละตวจะไดรบอาหารตามทรทเมนตอาหารขนมโปรตนหยาบ 16 เปอรเซนต โดยไดรบอาหารขน 1.5 เปอรเซนตนาหนกตว อาหารหมก 0.5 เปอรเซนตนาหนกตว และไดรบฟางใหกนอยางเตมท โดยแบงอาหารใหวนละ 2 ครง คอ เวลา 08.00 น. และ 16.00 น. - ระยะทดลอง (experimental period) แบงเปน 4 ชวงการทดลอง (period) แตละชวงการทดลองใชเวลา 21 วน โดยในชวง 14 วนแรก สตวถกขงในคอกเดยว ขนาด 3x6 เมตร เพอปรบสตวและวดปรมาณการกนไดอยางอสระ และ 7 วนสดทาย ทาการสมเกบตวอยางมลและปสสาวะของแตละชวงการทดลอง หลงจากสนสดของแตละชวงการทดลอง จะมการพกสตว 4-7 วน เพอใหสตวมการปรบตวกบอาหารใหม โดยไดรบอนมตใหดาเนนการเลยงและใชสตวจากคณะกรรมการกากบดแลการเลยงและใชสตวฯ มหาวทยาลยกาฬสนธเรยบรอยแลว การเกบรวบรวมขอมลและการวเคราะหทางเคม บนทกการเปลยนแปลงนาหนกของโค โดยทาการชงนาหนกกอนเขาชวงการทดลองและในวนสดทายของการทดลอง เพอใชในการคานวณปรมาณการกนได การยอยไดและการเปลยนแปลงนาหนกของโค บนทกปรมาณการใหอาหารโดยชงนาหนกอาหารกอนใหและทาการชงอาหารทเหลอ (feed refusal) เพอคานวณปรมาณการกนไดและการยอยไดของอาหาร สมเกบตวอยางอาหาร โดยเกบในปรมาณอยางละ 500 กรม ในแตละทรทเมนต ทก ๆ 5 วนสดทายของแตละชวงการทดลอง เพอวเคราะหหาองคประกอบทางเคม ไดแก วตถแหง, เถา (ash) และโปรตนหยาบ (crude protein, CP) ตามวธการของ AOAC (1990) และวเคราะหองคประกอบเยอใยทสาคญ ไดแก เยอใยทไมละลายในสารฟอกทเปนกลาง (neutral detergent fiber, NDF) และเยอใยทไมละลายในสารฟอกทเปนกรด (acid detergent fiber, ADF) ตามวธการของ Goering and Van Soest (1970) ทาการสมเกบตวอยางมลใน 5 วนสดทายของแตละชวงการทดลอง โดยทาการสมเกบในชวงเชาและบาย โดยวธลวงผานทวารหนก (grab or rectal sampling) กอนทาการคลกทกสวนใหเขากน และแบงออกเปน 2 สวน คอ สวนท 1 เกบประมาณ 1 กโลกรม นาไปอบทอณหภม 100 องศาเซลเซยส เปน



537

เวลา 12 ชวโมง เพอวเคราะหหาวตถแหงของมลทขบถายออกมาแตละวน สวนท 2 เกบไวประมาณ 5 เปอรเซนต ของนาหนกมลในแตละวน แลวนาไปเกบทอณหภม -20 องศาเซลเซยส นามลทงหมดของแตละกลมทดลองมาคลกเคลาใหเขากน ทาการสมเกบอกครงและนาไปอบททอณหภม 60 องศาเซลเซยส เปนเวลา 72 ชวโมง หรอจนกวาจะแหงสนท และนาไปบดผานตะแกรงขนาด 1 มลลเมตร เพอนาไปวเคราะหองคประกอบทางเคม เชนเดยวกบการวเคราะหหาองคประกอบทางเคมในอาหาร และวเคราะหหาเถาทไมละลายในกรด (acid insoluble ash, AIA) เพอนามาคานวณหาสมประสทธการยอยไดตามวธการของ Schnieder and Flat (1975) การวเคราะหขอมลทางสถต ขอมลทงหมดจากการทดลองทไดจะถกนามาวเคราะหหาความแปรปรวนทางสถต โดยใช Analysis of variance (ANOVA) ตามแผนการทดลอง 4x4 Latin square design โดยใช Proc GLM (SAS, 1996) วเคราะหแนวโนมการตอบสนองตอทรทเมนตดวยวธ Orthogonal polynomial และเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยของแตละทรทเมนตดวยวธ Duncan’s New Multiple Range Test ตามวธการของ Steel and Torrie (1980) ทระดบความเชอมน 95 %

ผลการศกษาและวจารณ จากการวเคราะหในหองปฏบตการเพอหาองคประกอบทางเคมของอาหารทดลองไดแก ฟางขาว และสวนประกอบของโภชนะตางๆของอาหารทดลองทง 4 ทรทเมนต มคาเฉลยของวตถแหง อนทรยวตถ โปรตนหยาบ เยอใยทไมละลายในสารฟอกทเปนกลาง และเยอใยทไมละลายในสารฟอกทเปนกรด (ดงแสดงในTable 2) ผลของคาองคประกอบทางเคมของกากมนสาปะหลงหมกในครงนมคาใกลเคยงกบงานวจยของ Norrapoke et al.(2017) เพราะการหมกกากมนสาปะหลงเปนการหมกเพอถนอมอาหารเพอใหพชอาหารมระยะเวลาการเกบรกษาไดนานยงขน จากการทดลองพบวากากมนสาปะหลงหมกดวยยเรยและกากนาตาลไมสงผลตอปรมาณการกนไดของทงอาหารขน อาหารหยาบ อาหารหมก และอาหารทงหมด (P>0.05) โดยเมอคดในหนวย กโลกรมตอวน เปอรเซนตนาหนกตว และกรมตอนาหนกเมแทบอลก มคาไมแตกตางกนทางสถต (P>0.05) โดยการกนไดของอาหารทงหมดมคาอยในชวง 8.72-10.86 kg/d, 2.43-2.69 %BW และ 105.79-115.84 g/kg BW0.75 ตามลาดบ และพบวาโคเนอกลมทไดรบกากมนสาปะหลงหมกมการเปลยนแปลงนาหนกตวเพมขน (ดงแสดงในTable 3) ซงคณคาทางโภชนะของอาหารทดลองมคาคอนขางสงกวางานวจยของ Ki et al. (2009) โดยเฉพาะอยางยงโปรตน คลายคลงกบการศกษาในครงนทการปรบปรงคณภาพกากมนมนสาปะหลงดวยการหมกยเรยสามารถเพมโปรตนได



538

ในทางกลบกนกากนาตาลสามารถชวยลดปรมาณเยอใยแตไมไดลดปรมาณโปรตน ในการศกษาครงนแสดงใหเหนวาการหมกดวยกากนาตาลและยเรยสามารถชวยเพมคณภาพกากมนสาปะหลงได ลกษณะทางกายภาพของกากมนสาปะหลงหมกใกลเคยงกนทงส กลนและเนอซงถอวาเปนลกษณะทคอนขางดคอ สวนใหญมสนาตาลเขม กลนหอม เนอแนน ไมลน และไมเปนเมอก พจารณาจากคา pH พบวาคา pH อยในชวงตากวา 4.3 ซงจดวาเปนอาหารหมกคณภาพด (ดงแสดงในTable 1) Ferreiro and Preston (1976) รายงานวาการศกษายเรยและกากนาตาล 4 ระดบ พบวาทรทเมนตทดทสดคอการไดรบยเรย 10 % ในกากนาตาลใหรวมกบออยสบในอาหารแยกตางหาก และขาวเปลอก 1 กโลกรมตอวน เปนอาหารเสรม อตราการเพมขนของ นาหนกตวคอ 0.63 กก./วน นอกจากนยงมการเปรยบเทยบระดบยเรยทแตกตางกนในอาหารมาตรฐานทเสรมดวยขาวขดส 1 กโลกรม อยางไรกตามเมอยเรยหรอกากนาตาลถกใหรวมกนอยางเตมท กบอาหารหยาบจากดและโปรตนสง(500 กรม/วน) ตอ Zebu bulls พบวายเรยในกากนาตาลมความเขมขน 3% สาหรบการเพมนาหนกตวสงสด 0.734 กโลกรมตอวน Silvestre et al. (1977b) Table 1 Physical properties and pH of fermented cassava pulp

Treatments Physical Properties pH Color Smell Texture T1 7.2 Light brown Scentless Loose T2 4.2 Dark brown Good smell Tight T3 3.9 Dark brown Good smell Tight T4 4.0 Dark brown Good smell Tight

T1= Cassava pulp T2= Cassava pulp fermented with urea; T3= Cassava pulp fermented with molasses, T4= Cassava pulp fermented with urea and molasses

Table 2 Chemical compositions of concentrate, Cassava pulp fermented with urea, Cassava pulp fermented with molasses and Cassava pulp fermented with urea and molasses

Ingradients Concentrate

C1 CU2 CM3 CUM4 RS5

Chemical composition

Dry matter, % 91.08 88.83 47.32 48.17 48.27 90.45



539

………….% dry matter…………….

Organic matter 88.25 95.03 98.15 97.08 97.15 78.80

Crude protein 15.95 3.34 13.12 5.09 9.63 2.69

Neutral detergent fiber 48.76 33.16 30.79 32.38 45.00 84.09

Acid detergent fiber 17.13 25.40 24.10 17.41 16.11 44.94 1 C= Cassava pulp, 2CU = Cassava pulp fermented with urea, 3CM = Cassava pulp fermented with molasses, 4CUM = Cassava pulp fermented with urea and molasses, 5RS= Rice straw

ผลของกากมนสาปะหลงหมกดวยยเรยและกากนาตาลตอความสามารถในการยอยไดของโภชนะไดแสดงในTable 3 โดยจากการทดลองพบวา โคเนอทไดรบอาหารทรทเมนตท 3 มคาความสามารถในการยอยไดของวตถแหง อนทรยวตถสงกวา ทรทเมนตท 2 แตไมแตกตางจากทรทเมนตท 1 และทรทเมนตท 4 ขณะทความสามารถในการยอยไดของโปรตนจะมคาสงในโคเนอทไดรบทรทเมนตท 3 และทรทเมนตท 4 ทงนอาจเนองมาจากกากนาตาลเปนอาหารของจลนทรยโปรตนจงทาให ทรทเมนตทมการหมกดวยกากนาตาลมความสามารถในการยอยไดสง สวนความสามารถในการยอยไดของเยอใยจะมคาสงทสดในโคเนอทไดรบอาหารขนรวมกบกากมนสาปะหลงหมกยเรยและกากนาตาล ซงอาจเปนเพราะจลนทรยทเพมขนตามมาซงจะชวยเพมความสามารถในการยอยได เปนททราบกนดวาเนองจากความเขมขนของยเรยและกากนาตาลจะเพมขน การบรโภคกากนาตาลและยเรยจะลดลงเนองจากความนากนของยเรยตา (Silvestre et al., 1977a)

สรป จากการศกษาในครงนสามารถสรปไดวาการหมกกากมนสาปะหลงดวยยเรยและกากนาตาล 4 % สามารถชวยเพมคณคาทางโภชนะของกากมนสาปะหลงได และผลของการทดลองนพบวากากมนสาปะหลงหมกไมมผลตอปรมาณการกนไดแตชวยใหความสามารถในการยอยไดดขนและโคเนอมการเปลยนแปลงนาหนกตวตอวนเพมสงขนโดยเฉพาะในทรทเมนตทมการหมกดวยยเรย และ/หรอกากนาตาล Table 3 Effect of urea/molasses fermented cassava pulp on voluntary feed intake and nutrient digestibility Items Control 1CU 2CM 3CUM SEM

Bodyweight change, kg/d 0.82b 1.11ab 0.96ab 1.75a 0.23 Total DM intake kg 9.29 9.25 8.72 10.86 0.55 %BW 2.69 2.59 2.43 2.38 0.17



540

Items Control 1CU 2CM 3CUM SEM

g kg-1BW0.75 115.84 112.60 105.79 109.94 7.20 Rice straw intake kg 3.05 3.48 2.89 3.53 0.60 %BW 0.88 0.99 0.83 0.77 0.17 g kg-1BW0.75 37.88 42.83 35.73 35.66 7.39 Concentrate intake kg 4.71 4.92 4.95 6.23 0.09 %BW 1.37 1.37 1.37 1.37 0.00 g kg-1BW0.75 58.83 59.47 59.56 63.13 0.28 Cassava pulp fermented intake

kg 1.53 0.85 0.87 1.10 0.02 %BW 0.44 0.24 0.24 0.24 0.00 g kg-1BW0.75 19.13 10.30 10.50 11.15 0.07 Apparent digestibility, % Dry matter 55.31a 49.57b 55.13a 52.44ab 1.10 Organic matter 50.11ab 45.61b 51.73a 49.19ab 1.67 Crude protein 43.44b 44.82b 51.06a 55.02a 1.19 Neutral detergent fiber 39.76c 44.56b 40.02c 47.21a 0.51 Acid detergent fiber 31.80b 35.00ab 34.60ab 38.12a 1.20 abcValues on the same row with different superscripts differed (P<0.05) 1 CU = Cassava pulp fermented with urea, 2 CM = Cassava pulp fermented with molasses, 3 CUM = Cassava pulp fermented with urea and molasses, SEM=standard error of the means

กตตกรรมประกาศ คณะผวจยใครขอขอบพระคณ สาขาวชาเทคโนโลยการผลตสตว คณะเทคโนโลยอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยกาฬสนธ และสานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) ทสนบสนนการดาเดนงานวจยในครงน



541

เอกสารอางอง AOAC. 1990. Official Methods of Analysis. Association of Official Analysis Chemists,

Washington, DC., U.S.A. Ferreiro, H. M. and T. R. Preston. 1976. Effect of different concentrations of urea in final

molasses given as a supplement to chopped sugar cane for fattening cattle. Trop. Anim. Prod. 1: 66-71.

Goering, H.K. and P.J. Van Soest. 1970. Forage fiber analysis (apparatus, Reagent, Procedures and some Application). Agric. Handbook. N. 397. ARS, USDA, Washington, D.C.

Ki, K.S., M.A. Khan, W.S. Lee, H.J. Lee, S.B. Kim, S.H. Yang, K.S. Baek, J.G. Kim and H.S. Kim. 2009. Effect of replacing corn silage with whole crop rice silage in total mixed ration on intake, milk yield and its composition in Holsteins. Asian- Aust J. Anim. Sci. 22(4): 516–519.

Norrapoke, T., M. Wanapat, A. Cherdthong, S. Kang, K. Phesatcha and T. Pongjongmit. 2017. Improvement of nutritive value of cassava pulp and in vitro fermentation and microbial population by urea and molasses supplementation. J. Appl. Anim. Res. DOI: http://dx.doi.org/10.1080/90712119.2017. 1288630.

SAS Institute. Inc. 1996. SAS/STAT User’s Guide: Version 6. 12. 4th ed. SAS Institute Inc., Cary, North Carolina.

Schneider, B. H. and W. P. Flatt. 1975. The Evalution of Feed through Digestibility Experiment. Athens: The University of Georgia Press, Georia, U.S.A.

Silvestre, R., N. A. MacLeod and T. R. Preston.1977a. Voluntary intake and liveweight gain of cattle given chopped sugar cane and solutions of molasses containing different concentrations of urea. Trop. Anim. Prod. 2: 1-12.

Silvestre, R., N. A. MacLeod and T. R. Preston.1977b. Fattening cattle with molasses/ urea: Effect of different urea levels. Trop. Anim. Prod. 2: 315-318.

Steel, R.G.D. and J.H. Torrie. 1980. Principles and Procedure of Statistics. McGraw Hill Books. Co. : New York.



542

Thai Tapioca Starch Association. 2009. Tapioca starch industry. Search on 15 February 2017, from http://www.thaitapiocastarch.org/pdf/thailand_tapioca_industry.pdf. (In Thai)

Wanapat M., S. Kang, P. Khejornsart and R. Pilajun. 2013. Improvement of whole crop rice silage nutritive value and rumen degradability by molasses and urea supplementation. Trop. Anim. Health Prod. 45(5): 1–5.

Yimmongkot, S. and S. Justupong. 2009. Animal Nutrition Research and Development Center [online]. Search on 25 April 2017, from http://www.rdi.ku.ac.th.(In Thai)



543

สมรรถนะการเจรญเตบโตของโคลกผสมโลวไลนแองกส x พ นเมองหลงหยานมทไดรบกากแปงมนสาปะหลงหมกทดแทนอาหารขน

Growth performance of weaned Lowline Angus x Thai native crossbred received concentrate replacement by fermented

cassava pulp

จกรกฤษณ จลทม1 ชนาธป แกวกาไร1 วรวฒ ประจงจตร1 เรองยศ พลาจนทร1* และวนชย อนทแสง1 Jakkrit Jullathum1, Chanathip Keawkumrai1, Worawut Prachongchit1 Ruangyote

Pilajun1* and Wanchai Inthisaeng1

1ภาควชาสตวศาสตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน จงหวดอบลราชธาน 34190 1Department of Animal Science, Faculty of Agriculture, Ubon Ratchathani University, 34190, Ubon Ratchathani *Corresponding author: [email protected]

บทคดยอ ศกษาสมรรถนะการเจรญเตบโตของโคลกผสมโลวไลนแองกส x พนเมอง (50:50) หลงหยานมท

เลยงแบบกงปลอยแทะเลม และไดรบกากแปงมนสาปะหลงหมกทดแทนอาหารขน ในแผนการทดลองแบบ สมบลอกสมบรณ โดยโคกลมท 1 ไดรบอาหารขนเสรมในอตรา 1.0% BW และโคกลมท 2 ไดรบกากแปงมนสาปะหลงหมกทดแทนอาหารขน 50% DM ใชระยะเวลาการทดลอง 3 เดอน พบวาโคสามารถกนอาหารขนและกากแปงมนสาปะหลงหมกเสรมทระดบ 1.0% BW หมดทกตว โดยโคในกลมทไดรบกากแปงมนสาปะหลงหมกมปรมาณการกนไดสงกวาตามนาหนกตวทมากกวา อยางไรกตาม พบวานาหนกตวของโคในทกชวงการทดลองไดรบอทธพลจากนาหนกตวเรมตนการทดลอง (Covariance effect, P<0.05) ในสวนของสมรรถนะการเจรญเตบโตของโคพบวาอตราการเจรญเตบโตเฉลยตอวนของโคทง 2 กลมไมแตกตางกนทางสถต (P>0.05) ถงแมในชวงเดอนท 1 ของการทดลอง จะพบวาอตราการเจรญเตบโตของโคทรบอาหารขนเพยงอยางเดยวจะมแนวโนมมากกวาโคกลมทไดรบกากแปงมนสาปะหลงหมก (P=0.06) ขณะทพบวาประสทธภาพการเปลยนอาหารเสรม (อาหารขนและกากแปงมนสาปะหลงหมก) เปนนาหนกตว ในชวงเดอนท 1 ของการทดลอง และคาเฉลยตลอดการทดลองของโคในกลมทไดรบกากแปงมนสาปะหลงหมกทดแทนอาหารขนตากวาโคกลมทไดรบอาหารขนเสรมเพยงอยางเดยว (P<0.05) ดงนน



544

การใชกากแปงมนสาปะหลงหมกเสรมทดแทนอาหารขนทระดบ 50% DM ในโคลกผสมโลวไลนแองกส x พนเมอง (50:50) ทเลยงแบบปลอยแปลง จะไมสงผลกระทบตออตราการเจรญเตบโตของโค แตทาใหประสทธภาพการใชอาหารของโคลดลง คาสาคญ: กากแปงมนสาปะหลงหมก, สมรรถนะการเจรญเตบโต, โคลกผสมโลวไลนแองกส x พนเมอง

ABSTRACT The Randomized Complete Block design was used to evaluate growth performance of weaned Lowline Angus x Thai native crossbred cattle (50:50) when received fermented cassava pulp as replacement of concentrate under semi-grazing condition. The first group of cattle was supplemented with concentrate at 1.0% BW while another group was received 50% DM fermented cassava pulp to replace the concentrate. It was found that all cattle finished 1.0% BW of the supplements which cattle received fermented cassava pulp had higher supplements intake due to heavier of body weight. However, body weight of cattle during trial periods were affected by initial body weight (Covariance effect, P<0.05). In term of growth performance, it was shown that average daily gain was not significant difference between groups (P>0.05) although cattle received only concentrate was trended to be higher than cattle received fermented cassava pulp shown (P=0.06) during the 1st month of experiment. In contrast, efficiency of feed supplement utilization (concentrate and fermented cassava pulp), 1st month and overall of experiment periods, of cattle received fermented cassava pulp was lower than cattle supplemented with concentrate only (P<0.05). Therefore, replacement of concentrate supplement by fermented cassava pulp at 50% DM was not impact growth rate but was reduce feed utilization efficiency of weaned Lowline Angus x Thai native crossbred cattle raised under grazing system. Keywords: Fermented cassava pulp, Growth performance, Lowline Angus x Thai native crossbred cattle



545

บทนา โคเนอทเลยงในภาคตะวนออกเฉยงเหนอสวนใหญเปนโคพนเมองและโคลกผสมพนเมอง

เนองจากเปนโคทเลยงงาย ทนตอโรค มระยะเวลาเลยงจนถงขายสน และคณภาพเนอเปนทนยมของผบรโภคในทองถน อยางไรกตามการเลยงโคพนเมองมผลกาไรตอตวตาเนองจากสวนใหญจะจาหนายในตลาดระดบลาง จงมการปรบปรงพนธโคเนอโดยการผสมขามพนธ เพอเพมสมรรถนะการใหผลผลตและคณภาพเนอ สมชย (2546) ไดนาโคสายพนธโลวไลนแองกส (Lowline Angus) ผสมพนธกบโคพนเมอง และพบวาทระดบสายเลอด 50:50 หากโคไดรบอาหารขนเสรมอยางเพยงพอจะสามารถเจรญเตบโตไดวนละ 0.74 กโลกรม และเมอโคมอาย 2 ปครง จะมนาหนก 400 กโลกรม ซงเปนนาหนกทเหมาะสมสาหรบการจาหนาย และจากการศกษาพฤตกรรมของโคในสภาพการเลยงแบบปลอยแปลง พบวาโคลกผสม โลวไลนแองกส (50:50) สามารถปรบตวตอสภาพการเลยงในจงหวดอบลราชธานได เอกชย และคณะ (2553) โดยหากไมมการเสรมอาหารขนโคจะมอตราการเจรญเตบโตเฉลย 210 กรม/วน นอกจากนพบวา โคลกผสมโลวไลนแองกส x พนเมองสามารถใชประโยชนจากอาหารหยาบทมในทองถนไดไมแตกตางกบโคพนเมอง (Pilajun et al., 2016; เรองยศ และคณะ, 2557)

เปนททราบกนดวาการเลยงโคเนอทมประสทธภาพโดยใชตนทนตาตองเลยงดวยอาหารหยาบโดยเฉพาะหญาสดซงมคณภาพดเปนหลก อยางไรกตาม การใหอาหารเสรมราคาถกแกโคเปนอกแนวทางหนงทจะสามารถเพมสมรรถนะการผลตของโคเนอและใหผลตอบแทนทคมคา โดยเฉพาะโคในชวงกอนจนถงหลงหยานม (Transition period) ซงลกโคจะตองเปลยนมารบโภชนะหลกจากอาหารมากกวาจากนานม (Renquist et al., 2005) การเสรมอาหารขนแกลกโคหลงหยานมโดยเฉพาะอาหารขนทมราคาถกจงนาจะสามารถเพมประสทธภาพการผลตโคเนอได Khampa et al. (2009) ไดทาการศกษาการใชกากแปงมนสาปะหลงหมกยสต (Fermented cassava pulp, FCP) เปนอาหารสตวมาอยางตอเนอง โดยเฉพาะพบวาสามารถใชเปนอาหารเสรมสาหรบโคเนอและโคนมไดอยางเตมท ศภชย และคณะ (2558) รายงานวาสมรรถนะการเจรญเตบโตของโคพนธกบนทรบรไมไดรบผลกระทบเมอใช FCP ทดแทนอาหารขน 50% นอกจากน ผวจยไดทาการศกษาทดแทนมนเสนในสตรอาหารขนทงหมดดวย FCP พบวาสมรรถนะการเจรญเตบโตของโคลกผสมโลวไลนแองกส x พนเมอง (50:50) ไมแตกตางจากกลมควบคม (Pilajun and Wanapat, 2016) ดงนน วตถประสงคของการศกษาครงนคอศกษาสมรรถนะการเจรญเตบโตของโคลกผสมโลวไลนแองกส x พนเมอง (50:50) หลงหยานม เมอไดรบการเสรม FCP ทดแทนอาหารขน ภายใตสภาพการเลยงแบบปลอยแปลง



546

อปกรณและวธการ สตวทดลองและแผนการทดลอง

ศกษาสมรรถนะการเจรญเตบโตของโคเนอลกผสมดวยแผนการทดลองแบบสมสมบรณ (Completely Randomized design, RCBD) โดยใชโคลกผสมโลวไลนแองกส x พนเมอง (50:50) อายเฉลย 1 ป และมนาหนกเรมตนเฉลย 119.7±10.3 กโลกรม จานวน 8 ตว (เพศผ 4 ตว และเพศเมย 4 ตว) ภายใตสภาพการเลยงแบบกงปลอยแทะเลม แบงโคเปน 2 กลม โดยกลมท 1 ไดรบอาหารขนเสรมในอตรา 1.0% BW และโคกลมท 2 ไดรบกากแปงมนสาปะหลงหมกทดแทนอาหารขนในอตรา 50% DM ทดลองเปนระยะเวลา 3 เดอน วธการดาเนนการทดลอง

ปรบโคใหเขากบฝงและอาหารทดลองกอนเขาสการทดลอง 2 สปดาห ปลอยโคทกตวลงแทะเลมหญาในแปลง ระหวางเวลา 07.00-17.00 น. ในชวงการทดลอง 3 เดอน โดยใชแปลงหญารซทงหมด 10 ไร ตดและปดแปลงหญาเปนระยะเวลา 45 วน กอนเรมการทดลอง และบารงแปลงหญาดวยปยเคมสตร 46-0-0 อตรา 50 กโลกรมตอไร ทกเดอน นาโคทกตวกลบมาขงในโรงนอนรวมแยกตามกลมทดลอง ระหวางเวลา 17.00-07.00 น. เพอเสรมอาหารขนในอตราทกาหนด โดยแบงใหโคแตละตว วนละ 2 ครง (07.00 น. และ 17.00 น.) โดยปรบปรมาณการใหตามนาหนกตวในแตละเดอน กากแปงมนสาปะหลงหมกเตรยมโดยวธการของ Pilajun and Wanapat (2016) มสวนประกอบหลก ไดแก กากแปงมนสาปะหลง ยสต (Saccharomyces cerevisiae) กากนาตาล ยเรย และเอนไซม เกบขอมลการกนอาหารขนและกากแปงมนสาปะหลงหมกทกวน ชงนาหนกโคเมอเรมการทดลองและทก 1 เดอน เพอศกษาอตราการเจรญเตบโต และประเมนอตราการเปลยนอาหารขนและกากแปงมนสาปะหลงหมกเปนนาหนกตว (Supplement conversion rate, SCR) ภายใตสมมตฐานโคทกตวมปรมาณการกนไดของหญาสดจากการปลอยแปลงเทากน นาตวอยางหญา อาหารขน และกากแปงมนสาปะหลงหมก มาวเคราะหหาองคประกอบทางเคม ไดแก วตถแหง (Dry matter, DM) เถา (ash) และโปรตนหยาบ (crude protein, CP) ตามวธการของ AOAC (1995) และวเคราะหองคประกอบเยอใย ไดแก เยอใยทไมละลายในสารฟอกทเปนกลาง (neutral detergent fiber, NDF) และเยอใยทไมละลายในสารฟอกทเปนกรด (acid detergent fiber, ADF) ตามวธการของ Van Soest et al. (1991)

วเคราะหความแปรปรวนของขอมลดวยวธ General linear model (GLM) โดยใชโปรแกรมสาเรจรปทางสถต SAS (1996) ใชนาหนกเรมตนเปนตวแปรรวม (Covariance) เปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยของกลมทดลองตามแผนการทดลองทระดบความเชอมน 95% (P<0.05)



547

ผลการทดลองและวจารณ องคประกอบทางเคมของอาหารทดลองแสดงในตารางท 1 พบวาหญารซมสดสวนของโปรตน

คอนขางตา (5.47% DM) ซงนาจะเนองจากเปนการทดลองในชวงฤดแลง (มกราคม-มนาคม) และแปลงหญาไมมระบบนา สงผลใหหญาไมสามารถเจรญเตบโตไดเตมท นอกจากน พบวากากแปงมนสาปะหลงหมกมสดสวนของโปรตนหยาบใกลเคยงกบรายงานของ Pilajun and Wanapat (2017) เนองจากเปนสตรหมกเดยวกน ทงน สดสวนโปรตนหยาบของกากแปงมนสาปะหลงหมกจะขนอยกบสดสวนการใชยเรยเพอเปนแหลงไนโตรเจนสาหรบยสต Table 1 Chemical composition of experimental diets Chemical composition Ruzi grass Concentrate1 FCP

Dry matter, % 30.4 89.2 14.7 ---------------------------------- % DM ------------------------------------ Organic matter 89.4 96.5 96.6 Crude protein 5.47 13.8 12.4 Ether extract 1.92 3.21 0.82 Neutral detergent fiber 73.2 14.2 66.4 Acid detergent fiber 40.1 7.68 49.3

1 Concentrate, Commercial feed; FCP, Fermented cassava pulp

อตราการเจรญเตบโตและประสทธภาพการใชอาหาร

การใชกากแปงมนสาปะหลงหมก (FCP) ทดแทนอาหารขน 50% เทากบโคไดรบกากแปงมนสาปะหลงหมกในอตรา 0.5% ของนาหนกตว พบวาโคสามารถกนอาหารเสรมหมดทกตว พบวามอทธพลรวม (Covariance) ของนาหนกตวเรมตนของโคตอนาหนกตวโคในแตละชวงการทดลอง (P<0.05) อยางไรกตาม อตราการเจรญเตบโตเฉลยตอวนของโคทง 2 กลมไมแตกตางกนทางสถต (P>0.05) ถงแมในการทดลองเดอนท 1 โคทรบอาหารขนอยางเดยวจะมแนวโนมมอตราการเจรญเตบโตสงกวาโคกลมทไดรบ FCP ทดแทนอาหารขน (P=0.06) ทงน อตราการเจรญเตบโตเฉลยของโคลกผสมโลวไลนแองกส x พนเมองจากการศกษาในครงนมคาเทากบ 436 กรมตอวน



548

Table 2 Growth performance and feed efficiency of beef cattle when fed with fermented cassava pulp (FCP) as replacement of concentrate Items Control1 FCP SE P-value

Body weight, Kg Initial body weight 113.5 125.8 8.5 0.047 1st month2 123.9 134.7 7.4 0.044 2nd month2 136.8 147.5 6.8 0.048 3rd month2 153.3 164.5 6.9 0.049 Average daily gain, g 1st month 347 297 87 0.064 2nd month 431 427 63 0.437 3rd month 550 566 77 0.751 Average ADG 442 430 74 0.514 Supplement conversion rate, SCR 1st month 3.27 4.24 0.22 0.034 2nd month 2.87 3.15 0.20 0.083 3rd month 2.49 2.61 0.27 0.275 Average 2.88 3.33 0.24 0.042

1 Control, concentrate supplementation at 1.0% BW; FCP, concentrate was replaced by of fermented cassava pulp at 50% DM 2 Influenced by initial body weight of beef cattle (Covariance effect, P<0.05)

ประสทธภาพการเปลยนอาหารเสรมเปนนาหนกตวในการทดลองเดอนท 1 และคาเฉลยตลอด

การทดลองของโคกลมทไดรบกากแปงมนสาปะหลงหมกทดแทนอาหารขน 50% (FCP) ดอยกวาโคกลมทไดรบอาหารขนเสรมอยางเดยว (P<0.05) ขณะทในชวงการทดลองเดอนท 2 และเดอนท 3 ไมแตกตางกนทางสถต (P>0.05) ทงนนาจะเนองจาก ทงในสวนของระดบของพลงงานซงอาหารขนมมากกวากากแปงมนสาปะหลงหมกตามสดสวนของไขมนหยาบและเยอใยทแตกตางกน และสดสวนของโปรตนหยาบในกากแปงมนสาปะหลงหมกตากวาอาหารขน (12.4% vs 13.8%) โคจงตองไดรบอาหารในปรมาณทมากกวาเพอจะไดโปรตนหยาบในปรมาณเทากน และจากรายงานของ Pilajun and Wanapat (2017) พบวาในกากแปงมนสาปะหลงหมกมสดสวนของสารประกอบไนโตรเจนทไมใชโปรตน (Non-protein nitrogen,



549

NPN) อยประมาณ 50% ของสดสวนโปรตนหยาบทงหมด ซงประสทธภาพการใช NPN เพอผลตเปนโปรตนของจลนทรยในกระเพาะรเมนจะดอยลงหากสตวเคยวเอองไดรบ NPN ในปรมาณทมากและในอตราทเรวเกนไป (Firkins et al., 2007) อยางไรกตาม Wanapat (1999) รายงานวาสามารถใช NPN เปนอาหารสตวเคยวเอองไดไมเกน 3.0% ของอาหารทสตวไดรบทงหมด โดยไมกระทบตอกระบวนการหมกของจลนทรยในกระเพาะ รเมน นอกจากน การทกากแปงมนสาปะหลงหมกมสดสวนของคารโบไฮเดรตทไมใชโครงสราง (Non-structural carbohydrate, แปงและนาตาล) นอยกวาอาหารขน อาจเปนสาเหตหนงทสงผลตอประสทธภาพการใชอาหารทแตกตางกน โดยคารโบไฮเดรตในกากแปงมนสาปะหลงสวนใหญเปนชนดทเปนโครงสราง (เยอใย NDF และ ADF) โดยถงแมวาจลนทรยในกระเพาะรเมนจะสามารถยอยสลายเยอใยได แตพบวาจลนทรยมประสทธภาพและอตราการยอยสลายคารโบไฮเดรตทไมใชโครงสราง และผลตกรดไขมนทระเหยไดงาย (Volatile fatty acid) เพอเปนแหลงพลงงานสาหรบสตวเคยวเออง ไดดกวาการยอยสลายคารโบไฮเดรตทเปนโครงสราง (Zhang et al., 2015) อยางไรกตาม ประสทธภาพการเปลยนอาหารเสรมเปนนาหนกตวอาจเปนคาทไมถกตองนกหากโคมปรมาณการกนไดของอาหารหยาบ (หญารซ) แตกตางกน โดยโคกลมทไดรบอาหารขนเพยงอยางเดยวอาจจะมปรมาณการกนไดของหญามากกวาโคกลมทไดรบ FCP ทดแทนอาหารขน เนองจากอาหารขนมความหนาแนน (Bulk density) มากกวา FCP ตามสดสวนของเยอใย NDF และ ADF ทาใหมพนทภายในทอทางเดนอาหารสาหรบกนหญามากกวา นอกจากน พฤตกรรมทแตกตางกนของโคแตละตว เชน การเลอกกนอาหารหยาบเฉพาะสวน (Feed selection) ความขยนในการแทะเลม และพฤตกรรมฝง (Social facilitation) เปนตน อาจจะสงผลตอปรมาณการกนไดของอาหารหยาบและสดสวนของโภชนะทโคจะไดรบ ดงนน ควรศกษาเพมเตมในสวนทเกยวของน รวมทงศกษาเพมเตมถงระดบการใชกากแปงมนสาปะหลงหมกทเหมาะสมตอสมรรถนะการเจรญเตบโต ประสทธภาพการใชอาหาร และลกษณะซากของโคเนอ ตลอดจนอตราผลตอบแทนทางเศรษฐกจจากการผลต

สรป การใชกากแปงมนสาปะหลงหมกทดแทนอาหารขน 50% ทระดบการเสรมอาหารขน 1.0% BW

ไมสงผลกระทบตออตราการเจรญเตบโตของโคลกผสมโลวไลนแองกส x พนเมอง (50:50) หลงหยานม ทเลยงแบบกงปลอยแทะเลม แตทาใหประสทธภาพการใชอาหารของโคลดลง



550

เอกสารอางอง เรองยศ พลาจนทร, ชดกมล ทดส, สเมธ แกวแฉลม และอมรเทพ ศรลาเคน. 2557. สมรรถนะของโค

พนเมองเปรยบเทยบกบโคลกผสมพนเมองxโลวไลนแองกสเมอไดรบหญาสดแบบเตมท. วารสารสตวศาสตรแหงประเทศไทย. 1(ฉบบพเศษ 1): 237-240.

สมชย สวาสดพนธ. 2546. โครงการวจยและพฒนาโคลกผสมพนเมอง-แองกสเตย. รายงานวจยฉบบสมบรณ, คณะเกษตรศาสตร, มหาวทยาลยอบลราชธาน

เอกชย ภกดรตน, สมชย สวสดพนธ, กงวาน ธรรมแสง, วชรพงษ วฒนกล และวรพงษ สรยภทร. 2553. การเปรยบเทยบการเจรญเตบโตระหวางโคลกผสมแองกสโลวไลนและโคพนเมองภายใตสภาพ การเลยงแบบปลอยแปลง. เอกสารประกอบการประชมวชาการ ม.อบ. วจย ครงท 4, 9-10 สงหาคม 2553, มหาวทยาลยอบลราชธาน. หนา 1-9.

AOAC. 1995. Official Method of Analysis, 16th ed. Animal Feeds: Association of Official Analytical Chemists, Virginia, USA, p 1–18.

Firkins, J.L., Z. Yu and M. Morrison. 2007. Ruminal nitrogen metabolism: perspectives for integration of microbiology and nutrition for dairy. J. Dairy Sci. 90 (Suppl. 1): E1-16.

Khampa, S., P. Chaowarat, R. Singhalert, R. Pilajun and M. Wanapat. 2009. Supplementation of Yeast Fermented Cassava Chip as a Replacement Concentrate on Rumen Fermentation Efficiency and Digestibility of Nutrients in Heifer. J. Anim. Vet. Adv. 8: 1091-1095.

Pilajun, R. and M. Wanapat. 2016. Growth performance and carcass characteristics of

feedlot Thai native × Lowline Angus crossbred steer fed with fermented cassava starch residue. Trop. Anim. Health Prod. 48(4): 719-726.

Pilajun, R. and M. Wanapat. 2017. Chemical composition and in vitro gas production of fermented cassava pulp with different types of supplements. J. Appl. Anim. Res. DOI: 10.1080/09712119.2016.1261029

Pilajun, R., M. Wanapat and K. Thammasaeng. 2016. Nutrient digestibility and rumen fermentation of Thai native purebred compared with Thai native x Lowline Angus crossbred beef cattle. J. Appl. Anim. Res. 44(1): 355-358.



551

Renquist, B.J., J.W. Oltjen, R.D. Sainz, J.M. Connor and C.C. Calvert. 2005. Effects of supplementation and stocking rate on body condition and production parameters on multiparous beef cows. Br. Soc. Anim. Sci. 81: 403-411.

SAS, User’s Guide: Statistic, Version 5. Edition. 1996. SAS. Inst Cary, NC., U.S.A. Van Soest, P.J., J.B., Robertson and B.A. Lewis. 1991. Methods for dietary fiber, neutral

detergent fiber, and nonstarch polysaccharides in relation to animal nutrition. J Dairy Sci. 74: 3583–3597.

Wanapat, M. 1999. Feeding of ruminants in the tropics based on local feed resources. Khon Kaen Publishing Company Ltd: Khon Kaen, Thailand. 236 p.

Zhang, X., H. Zhang, Z. Wang, X. Zhang, H. Zou, C. Tan and Q. Peng. 2015. Effects of dietary carbohydrate composition on rumen fermentation characteristics and microbial population in vitro. Ital. J. Anim. Sci. 14: 524-531.



552

Effect of yeast fermented cassava pulp supplementation on feed intake, digestibility and rumen fermentation in beef cattle

Sukruthai Sommai1, Metha Wanapat1 and Kampanat Phesatcha1

1 Tropical Feed Resources Research and Development Center (TROFREC), Department of Animal Science, Faculty of Agriculture, Khon Kaen University, Khon Kaen 40002, Thailand

ABSTRACT

The objective of this experiment was to investigate effects of yeast fermented cassava pulp (YFCP) included in concentrate diets on feed intake, digestibility and rumen fermentation in beef cattle. Four, 2 to 3 years old female crossbreed native cattle with 180±5 kg of body weight were randomly assigned according to a 4×4 latin square design to receive 4 dietary treatments with 4 levels of YFCP in the concentrate mixture (0, 100, 200, and 300 g/h/d ; T1, T2, T3, and T4 respectively). The cattle were offered the concentrate at 0.5%BW and rice straw was fed ad libitum with water available at all times. As a result of this experiment, it was found that, rice straw intake and nutrient digestibility were linearly increased (P<0.05) with increasing levels of YFCP especially, in cattle receiving 300 g/h/d of YFCP supplementation. NH3-N and BUN concentrations in the rumen were linearly increased (P<0.05 and P<0.01, respectively) when increasing levels of YFCP while ruminal pH were similar among treatments (P>0.05). Population of bacteria were linearly increased (P<0.01) and protozoal population were linearly decreased (p<0.01). Based on this experiment, it could be concluded that YFCP could improve rumen fermentation, dry matter intake, nutrient digestibility, increase population of bacteria and decrease protozoal population in beef cattle. Keywords: yeast fermented cassava pulp, feed intake, digestibility, rumen fermentation, beef cattle



553

INTRODUCTION As Cassava starch production increase, a large volume of waste by-product is also generated; Cassava pulp is the solid and comprises approximately 10-15% of the original root weigh (Khempaka et al., 2009). In Thailand, at least 1 million tons of cassava pulp are generate annually. After dry, some of the by-product are used to produce fertilizer or are included in diets for ruminant and swine. According to composition values, cassava pulp contains 69.89% starch, 1.70% ash, 1.55% CP, 27.75 CF, and 0.12% EE on a DM basis (Sriroth et al., 2000). Although cassava pulp, the residue obtained after the extraction of starch from cassava root, is low in crude protein (Lounglawan et al., 2010). Chauynarong et al. (2009) reported the major limitation of using cassava root meal in animal feed is its low protein content and deficiency in essential amino acid. Therefore using microorganism fermentation to improve the nutritive value of cassava pulp is possible. Yeast cells are a rich source of vitamins, enzymes and some unidentified cofactors that are helpful in increasing microbial activity in the rumen (Dawson et al., 1990). In addition, dietary yeast can be used as a ruminant feed especially Saccharomyces cerevisiae. Querioze et al. (2004) reported that Saccharomyces cerevisiae has been used in animal diets for several decades and is considered sources of high quality proteins, B-complex vitamins, selenium and zince. Yeast products are beneficial by enhancing dry matter (DM) intake and overall animal performance in ruminants (Denvev et al., 2007). Several benefits of yeast product supplementation to ruminant nutrition have been demonstrated; an increase in nutrient digestibility, reduction in ruminal ammonia and increase of ruminal microbial population (Chaucheyras-Durand et al., 2008). Polyorach et al. (2010) reported that yeast fermented cassava chip (YEFECAP) can increase crude protein content from 3.4 to 32.5%. Therefore, the objective of this experiment was to investigate effects of fermented cassava pulp (YFCP) in concentrate on feed intake, digestibility and rumen fermentation in beef cattle fed on rice straw.



554

METERIAL AND METHODS Preparation of yeast-fermented cassava pulp (YFCP) Preparation was adapted from the method Polyorach et al. (2012) and some details are as follows:

- Twenty g of yeast were weighed into a flask, 24 g of sugar were added and 100 ml distilled water were mixed well and the mixture was incubated at room temperature for 1 h. (A).

- To prepare medium, 24 g of molasses were dissolved in the solution of 100 ml distilled water with 48 g urea and then pH of medium solution was adjusted using H2SO4 to achieve final pH at 3.5-5 (B).

- Mix (A) and (B) were mixed at the ratio 1:1 and then flash with air for 18 h. - After 18 h, transfer yeast medium solution was transferred and mixed with

cassava pulp at a ratio 50ml:100g. - These were fermented for 3 day, and then sun-dried. Final product was stored

in the plastic bag before mixing with concentrate.

Animal, diets and experimental design Four, 2 to 3 years old female crossbreed native cattle with 180±5 kg of body weight were randomly assigned according to a 4×4 latin square design to receive 4 dietary treatments with 4 levels of YFCP in concentrate (0, 100, 200, and 300 g/h/d ; T1, T2, T3, and T4, respectively). Ingredients of concentrate and chemical compositions of yeast fermented cassava pulp used in the experiment are shown in Table 1.

Cattle were housed in individual pens with respective dietary treatments. The cattle were offered the concentrate at 0.5%BW and rice straw was fed ad libitum twice daily at 0700 and 1600 h with water available at all time. Concentrate and roughage intakes were measured separately. The experiment was run for 84 days, the diets were fed for 21 days. During each experimental period, 14 days were as treatment adaptation while 7 days were for sample collections of feces (rectal sampling) and rumen fluid samples were collected at the last day of each period.



555

Table1 Ingredients of concentrate and chemical composition of YFCP used in the experiment. Items Concentrate YFCPa Ingredients, % Cassava chip 58.0 - Rice bran 1.0 - Coconut meal 16.0 - Palm meal 20.0 - urea 1.5 - molassese 2.0 - sulphur 0.5 - mineral mixed 0.5 - salt 0.5 - Chemical composition, % Dry matter 87.65 89.8 ----------------------------------------% of DM-------------------------------------- Organic matter 92.9 98.2 Crude protein 12.1 23.3 Neutral detergent fiber 25.5 39.6 Acid Detergent Fiber 15.3 19.9

a yeast fermented cassava pulp (YFCP)

Data collection and sampling procedures Feed and fecal samples were collected during the last seven days of each period. Samples were dried at 60 oC for analysis of dry matter (DM) and crude protein (CP) content (AOAC, 2012), and neutral detergent fiber (NDF) and acid detergent fiber (ADF) (Van Soest et al., 1991). At the end of each period, rumen fluid and jugular blood samples were collected at 0 and 4 h after feeding. Rumen fluid was taken from the rumen by a stomach tube connected with a vacuum pump. Rumen fluid was immediately measured for pH and temperature. Rumen fluid samples were used for NH3–N analysis using the Kjeltech Auto 1030 Analyzer. Microbial population (Bacteria and



556

Protozoa) were enumerated using total direct count method accoding to Galyean (1989) by Haemycytometer. Statistical analysis

The data analyzed in a 4×4 latin square design by analysis of variance using the GLM procedure of SAS (SAS, 1998). The results were present as mean values and standard error of means. Treatments trends were compared by using orthogonal polynomials. Differences among means with P<0.05 were accepted as representing statistically significant differences.

RESULTS AND DISCUSSION

Effect on feed intake and nutrient digestibility Feed intake and nutrient digestibility are shown in Table2. The highest DM intake of rice straw was found in the 300 g/h/d YFCP treatment. Nutrient digestibility (DM, OM, CP and NDF) were significantly improve by higher levels of YFCP. Thus higher intake could be attributed by higher digestibility. Wohlt et al. (1991) reported that supplementation of Saccharomyces cerevisiae increased the digestibility of protein, cellulose and fiber (Gomez-Alarcon et al., 1990). Similarly, Weidmeier et al. (1987) reported that supplementation of yeast culture increased crude protein and hemicellulose digestibility in ruminant. Characteristics of ruminal fermentation and blood metabolites

Rumen fermentation characteristics and blood urea nitrogen (BUN) are shown in Table3. These results could be reflected by effect of YFCP in improving NH3-N and BUN concentrations, with increasing levels of YFCP (P<0.05) and (P<0.01), respectively. To improve the microbial growth in the tropical conditions. Ruminal NH3-N in this study obtained was closer to optimal level at 15-30mg/100 ml (Leng, 1990). Moreover, increase levels of YFCP in the concentrate linear increased population of bacteria while linear decreased protozoa population in the rumen (P<0.01). Nguyen et al. (2005) reported that



557

the higher bacteria growth efficiency in the absence of the protozoa in the rumen is probably related to the fact that removal of protozoa engulf and digest bacteria. Table2 Effect of YFCP supplementation in concentrate on feed intake and digestibility of nutrients in beef cattle.

Item Treatment1 SEM Contrasts2

T1 T2 T3 T4 L Q C Rice straw DM intake kg/d 2.57 2.52 2.70 2.79 0.14 * ns ns % of BW 1.43 1.41 1.56 1.54 0.84 * ns ns g/kgBW0.75 52.4 51.5 57.0 56.6 3.15 * ns ns Concentrate intake kg/d 0.90 0.89 0.89 0.90 0.01 ns ns ns % of BW 0.5 0.5 0.5 0.5 g/kgBW0.75 18.31 18.28 18.28 18.33 0.04 ns ns Ns

Total intake kg/d 3.47 3.52 3.59 3.69 0.14 ** ns ns % of BW 1.93 1.97 2.18 2.23 0.08 ** ns ns g/kgBW0.75 70.69 72.03 79.74 81.61 3.04 ** ns ns Nutrient digestibility, % Dry matter 61.65 61.41 68.28 70.47 9.26 * ns ns Organic matter 57.84 59.11 66.09 68.61 4.84 ** ns ns Crude protein 42.00 47.11 58.16 64.48 7.42 ** ns ns Neutral detergent fiber 42.83 53.24 61.77 63.82 6.84 * ns ns Acid detergent fiber 54.73 54.83 56.99 62.11 8.34 ns ns ns 1levels of YFCP in the concentrate mixture (0, 100, 200, and 300 g/h/d ; T1, T2, T3, and T4 respectively). SEM=standard error of the means, 2L=linear, Q=quadratic, C= cubic, , *P<0.05, **P<0.01, ns= non-significance.



558

Table3 Effect of YFCP supplementation in concentrate on rumen fermentation characteristics, blood urea nitrogen (BUN) and total direct count in beef cattle. Item Treatment1 SEM Contrasts2

T1 T2 T3 T4 L Q C Ruminal temperature (oC) 39.1 38.9 38..8 38.5 0.34 ns ns ns Ruminal pH 6.8 7.0 6.9 7.0 0.23 ns ns ns NH3-N, mg/100 ml 13.7 15.1 16.1 16.8 1.32 * ns ns BUN, mg/100 ml 13.0 13.0 13.2 13.5 0.02 ** ns ns Total direct count, cells/ml

Bacteria, ×1010 3.3 4.6 5.4 5.8 0.51 ** ns ns Protozoa, ×105 11.0 9.7 8.0 7.1 1.07 ** ns ns 1levels of YFCP in the concentrate mixture (0, 100, 200, and 300 g/h/d ; T1, T2, T3, and T4 respectively). SEM=standard error of the means, 2L=linear, Q=quadratic, C= cubic, , *P<0.05, **P<0.01, ns= non-significance.

CONCLUSIONS AND RECOMMENDATIONS Based on this experiment it could be concluded that inclusion levels of Yeast Fermented Cassava Pulp (YFCP) at 300 g/h/d in concentrate could improve rumen fermentation, dry matter intake, nutrient digestibility, increase population of bacteria and decrease protozoa population in beef cattle. However, future study should be investigated in productive ruminants species such as lactating dairy cow and fattening beef cattle.

ACKNOWLEDGEMENTS Authors would like to express the most sincere thanks to Tropical Feed Resources Research and Development Center (TROFREC), Department of Animal Science, Faculty of Agriculture, Khon Kaen University for their kind financial support and the use of research facilities.



559

REFERENCES AOAC., 2012. Official Methods of Analysis, 19th ed. Association of Official Analytical

Chemists, Gaithersburg, MD. Chaucheyras-Durand, F., N.D. Walker, and A. Bach. 2008. Effects of active dry yeasts on

the rumen microbial ecosystem: Past, present and future. Anim. Feed Sci. Technol. 145: 5-2.

Chauynarong, N., Elangovan, A. V. and Iji, P. A. 2009. The potential of cassava products in diets for poultry. World Poultry Sci. J. 65: 23-35.

Dawson, K.A., K.A. Newman and J.A. Boling, 1990. Effect of microbial supplements containing yeast and lactobacilli on roughage-fed ruminal microbial activities. J. Anim. Sci. 68: 3392-3398

Denvev, S.A., Peeva, T., Redulova, P., Stancheva, N., Staykova, G., Beev, G., Todorova, P., Tchobanova, S., 2007. Yeast cultures in ruminant nutrition. Bulg. J. Agric. Sci. 13: 357–374.

Galyean, M., 1989. Laboratory Procedure in Animal Nutrition Research. Department of Animal and Range Science, New Mexico State University, USA.

Gomez-Alarcon, R.A., Dudas, C., Huber, J.T., 1990. Influence of cultures of Aspergillus oryazae on rumen and total tract digestibility of dietary components. J. Dairy Sci. 73: 703–709

Leng, R.A., 1990. Factors affecting the utilization of “poor-quality” forages by ruminants particularly under tropical conditions. Nutr. Res. Rev. 3: 277–303.

Lounglawan, P., M. Khungaew, W. Lounglawan and Suksombat, 2010. Utilization of Cassava Peel as Energy Source of Silage. In: Proceeding of The 14th AAAP Animal Science Congress, August 23-27, 2010, Pingtung, Taiwan

Nguyen, T.H.N., N.T. Ngu, N. Thiet, T.R. Preston and R.A. Leng, 2005. Determination of the Optimum Level of a Soybean Oil Drench with Respect to the Rumen Ecosystem, Feed Intake and Digestibility in Cattle. Proceedings of the 2005 MEKARN-CTU Workshop Seminar, 23-25 May, Cantho, Vietnam.



560

Polyorach, S., Wanapat, M., Sornsongnern, N., 2010. Effect of yeast fermented cassava chip protein (YEFECAP) in concentrate of lactating dairy cows. In: Proceedings of the 14th Animal Science Congress of the Asian-Australasian Association of Animal Production Societies (AAAP), vol. 3, August 23–26, 2010. National Pingtung University of Science and Technology, Pingtung, Taiwan, Republic of China, pp. 304–307.

Polyorach S., Wanapat M., and Wanapat S.. 2012. Increasing protein content of cassava ( Manihot esculenta, Crantz ) using yeast in fermentation. Khon kaen Agr. J. 40 (supplement 2):178-182.

Queiroz, R.C., A.F. Bergamaschine, J.F.P. Bastos, P.C Santos and G.C. Lemos, 2004. Uso de produto a base de enzima e levedura na dieta de bovines: Digestibilidade dos nutrients e desempenho em confinamento. R. Bras. Zootec. 33: 1548-1556.

Khempaka S., Molee W., and Guillaume M.,. 2009. Dried cassava pulp as an alternative feed stuff for broilers: Effect on growth performance, carcass traits, digestive organs, and nutrient digestibility. J. Appl. Poult. Res. 18:487–493.

SAS, 1998. User’s Guide: Statistic, Version 6, 12th ed. SAS Inst. Inc., Cary, NC. Sriroth, K., R. Chollakup, S. Chotineeranat, K. Piyachomkwan, and C. G. Oates. 2000.

Processing of cassava waste for improve biomass utilization. Bioresour. Technol. 71: 63–69.

Van Soest, P.J., Robertson, J.B. and Lewis, B.A., 1991. Methods for dietary fiber neutral detergent fiber, and nonstarch polysaccharides in relation to animal nutrition. J. Dairy Sci. 74: 3583–3597.

Wanapat, M., Pimpa, O., 1999. Effect of ruminal NH3–N levels on ruminal fermentation, purine derivatives, digestibility and rice straw intake in swamp buffaloes. Asian-Australas J Anim Sci. 12: 904–907.

Weidmeier, R.D., Arambel, M.J., Walters, J.L., 1987. Effect of yeast culture and Aspergillus oryzae fermentation extract on ruminal characteristics and nutrient digestibility. J. Dairy Sci. 70: 2063–2071.



561

Wohlt, J.E., Finkelstein, A.D., Ghung, C.H., 1991. Yeast culture to improve intake, nutrient digestibility and performance by dairy cattle during early lactation. J. Dairy Sci. 74: 1395–1400.



562

ผลของอาหารผสมเสรจหมก (FTMR) จากเศษเหลอสบปะรดตอการยอยไดและผลผลตแกสในหลอดทดลอง

Effect of fermented total mixed ration (FTMR) from pineapple residues on in vitro digestibility and gas production

ชาลน ต มขลบ1,* และ พรพรรณ แสนภม1

Chalinee Timklip1,*and Pornpan Saenphoom1

1คณะสตวศาสตรและเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยศลปากร วทยาเขตสารสนเทศเพชรบร จงหวดเพชรบร 76120 1Faculty of Animal Sciences and Agricultural Technology, Silpakorn University Phetchaburi IT Campus, Phetchaburi, 76120 *Corresponding author: [email protected]

บทคดยอ การทดลองครงนมวตถประสงคเพอศกษาผลของอาหารผสมเสรจหมกจากเศษเหลอสบปะรดตอการยอยไดและผลผลตแกสในหลอดทดลอง วางแผนการทดลองแบบสมสมบรณ โดยแบงออกเปน 3 กลมการทดลองๆ ละ 4 ซา คอ อาหาร FTMR จากเปลอกสบปะรดและเศษเหลอสบปะรดในอตราสวน 100:0 นาหนกสด (กลมการทดลองท 1; กลมควบคม), อาหาร FTMR จากเปลอกสบปะรดและใบสบปะรดในอตราสวน 50:50 นาหนกสด (กลมการทดลองท 2) และ อาหาร FTMR จากเปลอกสบปะรดและกากสบปะรดในอตราสวน 50:50 นาหนกสด (กลมการทดลองท 3) โดยทาการวดความเปนกรด – ดาง, การยอยได และผลผลตแกสในหลอดทดลอง จากการศกษาพบวา ความเปนกรด – ดาง ของอาหาร FTMR มคาอยในชวง 4.05 – 4.06 สวนขององคประกอบทางเคมในแตละกลมการทดลองมความแตกตางกนอยางมนยสาคญยงทางสถต (P < 0.01) โดยอาหาร FTMR ในกลมการทดลองท 3 มปรมาณเยอใยหยาบ (11.87%), เฮมเซลลโลส (22.65%) และเซลลโลส (25.04%) สงกวาอาหาร FTMR ในกลมการทดลองอนๆ นอกจากนสมประสทธการยอยไดของวตถแหงและอนทรยวตถในหลอดทดลองและปรมาณผลผลตแกสสะสมของอาหาร FTMR ในแตละกลมการทดลองแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P < 0.05) โดยอาหาร FTMR ในกลมการทดลองท 3 มสมประสทธการยอยไดของอนทรยวตถ (95.77%) และปรมาณผลผลตแกสสะสมท 72 ชวโมง (78.91%) สงกวาอาหาร FTMR ในกลมการทดลองอนๆ ดงนนจงสรปไดวาอาหาร FTMR จากเปลอกสบปะรดและกากสบปะรดในอตราสวน 50:50 สามารถใชเปน



563

ทางเลอกใหมในการประกอบสตรอาหารเปนอาหารสตวทดแทนในชวงฤดแลงได เนองจากอาหาร FTMR จากเปลอกสบปะรดและกากสบปะรดในอตราสวน 50:50 มสมประสทธการยอยไดของอนทรยวตถ และปรมาณผลผลตแกสสะสมสงกวา FTMR ในอตราสวนอนๆ คาสาคญ: อาหารผสมเสรจหมก, เศษเหลอสบปะรด, การยอยไดในหลอดทดลอง, ผลผลตแกส

ABSTRACT

The objective of this study was to investigate the effect of fermented pineapple residue on in vitro digestibility and gas production. This experiment was designed in a completely randomized design (CRD) with 3 treatments and 4 replicates which consisted of FTMR from pineapple peel to pineapple waste in 100:0 ratio as fresh basis (T1 as control), FTMR from pineapple peel to pineapple leaf in 50:50 ratio as fresh basis (T2), FTMR from pineapple peel to pineapple meal in 50:50 ratio as fresh basis (T3). The treatment was measured pH value, in vitro digestibility and gas production. Results showed that pH values of FTMR range 4.05 – 4.06. Nutritive values were highly significantly different among treatments (P < 0.01). T3 had significantly higher crude fiber (11.87%), hemicellulose (22.65%) and cellulose (25.04%) than other treatments. In addition, T3 had higher in vitro organic matter digestibility (IVOMD) and accumulative gas production volumes than other treatments (P < 0.05). The IVOMD values of T1, T2 and T3 were 95.36, 91.16 and 95.77%, respectively. In conclusion, T3 can be used as a new alternative to recipe for animal feed substitutes in the dry season due to that FTMR from pineapple peel to pineapple meal in 50:50 ratio have higher IVOMD value and accumulative gas production volume than FTMR in other ratio. Keyword: fermented total mixed ration, pineapple residue, in vitro digestibility, gas production



564

บทนา ปจจบนประเทศไทยเกษตรกรมกเจอกบปญหาการขาดแคลนอาหารหยาบในชวงฤดแลง ซง

อาหารหยาบถอเปนอาหารหลกในการเลยงสตวเคยวเออง ทาใหสตวไดรบโภชนะทไมเพยงพอตอความตองการ เกษตรจงมกจะทาการถนอมอาหารใหอยรปแหงหรอหมก นอกจากนสามารถนาเอาเศษเหลอทางการเกษตรมาใชเปนวตถดบอาหารหยาบในการถนอมอาหารได เชน ฟางขาว , เปลอกขาวโพด และชานออย เปนตน ซงทาใหมอาหารเพยงพอตอการเลยงสตวตลอดฤดแลง และยงชวยลดตนทนคาอาหาร และลดปญหาการกาจดของเสยอกดวย เศษเหลอทางการเกษตรทหาไดงายในทองถน เชน เศษเหลอจากสบปะรด ไดแก เปลอกสบปะรด, กากสบปะรด และใบสบปะรด เนองจากมหาวทยาลยศลปากร วทยาเขตสารสนเทศเพชรบร ตงอยบรเวณใกลเคยงกบจงหวดประจวบครขนธ ซงเปนพนททมการปลกสบปะรด และสงสบปะรดเขาโรงงานอตสาหกรรมแปรรปเปนจานวนมากจงทาใหเกดเศษเหลอทงจากสบปะรดเปนจานวนมาก

เศษเหลอสบปะรดจงเปนเศษเหลอทงหรอผลพลอยไดทางการเกษตรทม เกอบตลอดป โดยเฉพาะในชวงเดอนพฤศจกายน–มถนายน เพราะเปนชวงมการเกบผลผลตสงโรงงานแปรรป นอกจากนยงตรงกบชวงฤดแลงทเกษตรกรมกขาดแคลนหญาสดสาหรบเลยงสตว ในสวนเปลอกสบปะรดมการนามาใชเลยงสตวเปนจานวนมาก ทงการใหสตวกนแบบหมก, แบบแหง หรอผสมกบอาหารขน เปนตน ใบสบปะรดเปนสวนประกอบของลาตน เกษตรกรจะตดตนทงหลงจากการเกบผลสดแลว และนอกจากนเศษเหลอจากโรงงานสบปะรดยงมในสวนของกากสบปะรดทเหลอจากการคนเอาสวนนาออกจากสวนเนอของสบปะรดจงทาใหเกดเศษเหลอซงมปรมาณมาก จากการศกษา ชาลน และคณะ (2560) พบวาองคประกอบทางเคมของเปลอกสบปะรดมโปรตน 7.43%, เยอใยหยาบ 9.89%, เยอใย Neutral detergent fiber (NDF) 57.49% และเยอใย Acid detergent fiber (ADF) 13.85% และองคประกอบทางเคมของใบสบปะรดมโปรตน 11.73%, เยอใยหยาบ 22.26%, เยอใย NDF 49.13% และเยอใย ADF 30.39% (ชาลน และคณะ, 2560) และองคประกอบทางเคมของกากสบปะรดมโปรตน 4.33%, เยอใยหยาบ 31.15%, เยอใย NDF 83.65% และ เยอใย ADF 42.34% (อาทตย และ ศรเทพ, 2556) นอกจากนยงมการจดการการใหอาหารแบบอาหารผสมเสรจหมก (Fermented total mixed ration; FTMR) เพองายตอการจดการ และประหยดแรงงานในการเลยงสตว ซงเปนการประกอบสตรอาหารโดยผสมอาหารหยาบกบอาหารขนในอตราสวนทเหมาะสมตามความตองการของสตวในแตละประเภท ซงจะทาใหสตวไดรบโภชนะทเพยงพอ และสามารถควบคมระดบความเปนกรด – ดางในกระเพาะรเมนใหคงทไดดกวาการใหอาหารขนและอาหารหยาบแบบแยกกน (กองอาหารสตว กรมปศสตว, มมป.) นอกจากนยงชวยลดปญหาการขาดแคลนอาหารหยาบในชวงฤดแลง จากการศกษาของ ไกรสทธ



565

และคณะ (2549) ไดทาการศกษาผลของอาหาร TMR และอาหาร FTMR ในโคนม พบวาโคนมทไดรบอาหาร TMR และอาหาร FTMR มปรมาณการกนได, อตราการเจรญเตบโต, ประสทธภาพการเปลยนอาหารเปนนาหนกตว และคาการยอยไดของโภชนะไมมความแตกตางกนทางสถต (P > 0.05) โดยมอตราการเจรญเตบโตอยในชวง 1.34 – 1.43 กก./ตว/วน นอกจากนระดบยเรยในกระแสเลอดและจานวนจลนทรยในกระเพาะรเมนของโคทไดรบอาหาร TMR และ อาหาร FTMR ไมมความแตกตางกนทางสถต (P > 0.05) ดงนนวตถประสงคการทาวจยครงนเพอศกษาผลของอาหารผสมเสรจหมกจากเศษเหลอสบปะรดตอการยอยไดและผลผลตแกสในหลอดทดลองเปนทางเลอกใหมสาหรบอาหารสตว

อปกรณและวธการ ข นตอนการเตรยมตวอยางอาหาร FTMR และการวางแผนการทดลอง

ทาการสมเกบตวอยางเปลอกสบปะรด, กากสบปะรด และใบสบปะรดจากโรงงานอตสาหกรรมแปรรปสบปะรดในเขตพนทจงหวดประจวบครขนธ นามาสบเปนชนเลกๆ (3 – 5 ซม.) จากนนนาตวอยางเปลอกสบปะรด, กากสบปะรด และใบสบปะรดมาผสมกบอาหารขนในอตราสวน 60:40 นาหนกสด โดยวางแผนการทดลองแบบสมสมบรณ (Completely Randomized Design; CRD) โดยทาการทดลอง 3 กลมการทดลองๆ ละ 4 ซา ดงตอไปน คอ อาหาร FTMR จากเปลอกสบปะรดและเศษเหลอสบปะรดในอตราสวน 100:0 นาหนกสด (T1; กลมควบคม), อาหาร FTMR จากเปลอกสบปะรดและใบสบปะรดในอตราสวน 50:50 นาหนกสด (T2) และอาหาร FTMR จากเปลอกสบปะรด และกากสบปะรดในอตราสวน 50:50 นาหนกสด (T3) จากนนผสมใหเขากนกอนทาการอดลงในถงหมกพรอมไลอากาศออกใหหมดโดยบรรจอาหารหมก 1.5 กโลกรม/ถง มดปากถงใหสนทหมกในสภาวะไรออกซเจนทอณหภมหอง เปนเวลาอยางนอย 21 วน (Table1) การวเคราะหตวอยาง วดคา pH ของอาหาร FTMR ตามวธของ บญลอม และ บญเสรม (2525) โดยใชเครอง pH meter (ยหอ Adwa รน AD 12) จากนนนาอาหาร FTMR ในแตละกลมการทดลองไปอบทอณหภม 60 ๐

C เปนเวลา 24 ชวโมง นามาบดผานตะแกรงขนาด 1 mm. เพอวเคราะหองคประกอบทางเคม ตามวธของ AOAC (1990) และ Van Soest (1991) ศกษาประสทธภาพการยอยได และจลนศาสตรการหมกยอยดวยวธ In vitro โดยทาการสมตวอยางอาหารทดลองปรมาณ 0.5 g. บรรจลงในขวดทดลองขนาด 50 ml. เขาอบทอณหภม 39 ๐C อยางนอย 1 ชวโมงกอนเรมการทดลอง จากนนทาการเกบนายอยจากกระเพาะหมกของโค (rumen fluid) ผสมรวมกบสารละลายบพเฟอร (pH 6 – 7) โดยมสารละลายแรธาตหลก แรธาตรองตางๆ ภายใตสภาวะไรออกซเจนทมการควบคมอณหภม 39 ๐C แลวดดสารละลายผสม



566

ปรมาตร 40 ml. บรรจใสขวดทดลองทมตวอยางดวยไซรงคขนาด 50 ml. ตามวธของ Makkar et al. (1995) นาขวดทดลองเขาบมทอณหภม 39 ๐C และหลงจากเขาบมทอณหภม 39 ๐C เปนเวลา 24 ชวโมงทาการสมขวดทดลองในแตละกลมการทดลองมากรองผานกระดาษกรองเอาสวนทเหลอจากการยอย เพอทาการหาคาการยอยไดของวตถแหง (In vitro dry matter digestibility: IVDMD) และอนทรยวตถ (In vitro organic matter digestibility: IVOMD) และทาการเกบขอมลวดผลผลตแกส ณ เวลา 12, 24, 48 และ 72 ชวโมง โดยทาการประเมนหาคาผลผลตแกสสะสม (Cumulative gas production) และหาคาจลนศาสตรการผลตแกสตามสมการของ Ørskov and McDonald (1979) Table 1 Ingredients of experimental treatment (as fresh basis)

Feedstuff1/ (kg.) FTMR2/

T1 T2 T3 Pineapple peel 60.0 30.0 30.0 Pineapple leaf - 30.0 - Pineapple meal - - 30.0 Soybean meal 44% 12.0 11.20 10.00 Palm kernel meal 16.9 18.20 16.00 Corn meal 8.5 8.0 11.40 Molasses 0.6 0.6 0.6 Urea 0.5 0.5 0.5 Mineral 0.5 0.5 0.5 Salt 1.0 1.0 1.0 Total 100 100 100

1/ Chemical composition refer by WTSR (2008), 2/ T1 = FTMR from pineapple peel to pineapple waste in 100:0 ratio, T2 = FTMR from pineapple peel to pineapple leaf in 50:50 ratio, T3 = FTMR from pineapple peel to pineapple meal in 50:50 ratio

การวเคราะหขอมลทางสถต นาขอมลทไดมาวเคราะหความแปรปรวน (Analysis of Variance, ANOVA) แผนการทดลองแบบสมสมบรณ โดยเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยระหวางกลมการทดลองโดยวธ Duncan's new multiple range test (DMRT) ทระดบความเชอมน 95% โดยใชโปรแกรม SAS (SAS, 1998)



567

ผลการทดลองและวจารณ คา pH ของอาหารทดลอง จากการศกษาพบวา คา pH ของอาหาร FTMR ในแตละกลมการทดลองไมมความแตกตางกน (P > 0.05) โดยมคา pH เทากบ 4.05, 4.06 และ 4.06 ตามลาดบ (Figure 1) ซงสอดคลองกบการศกษาของ Skerman and Riveros (1990) รายงานวาพชหมกทดควรมคา pH ไมเกน 4.2

องคประกอบทางเคมของอาหารทดลอง จากการศกษาพบวา องคประกอบทางเคมของอาหาร FTMR ในแตละกลมการทดลองมความแตกตางกนอยางมนยสาคญยงทางสถต (P < 0.01) ยกเวนเถา, แคลเซยม, ฟอสฟอรส และพลงงานรวม ซงอาหาร FTMR ในกลมการทดลองท 3 มปรมาณเยอใยหยาบ, เยอใย NDF, เยอใย ADF, เฮมเซลลโลส และเซลลโลสสงกวาอาหาร FTMR ในกลมการทดลองอนๆ แตอาหาร FTMR ในกลมการทดลองท 3 มปรมาณโปรตนหยาบตากวาอาหาร FTMR ในกลมการทดลองอนๆ โดยมโปรตนประมาณ 22.92, 23.21 และ 21.44 % ตามลาดบ (Table 2) อาจเนองมาจากองคประกอบทางเคมของกากสบปะรดมปรมาณเยอในสง แตมปรมาณโปรตนตากวาเปลอกสบปะรดและใบสบปะรด และนอกจากนสตรของอาหาร FTMR ในกลมการทดลองท 3 มปรมาณกากถวเหลองซงเปนแหลงโปรตนตากวากลมการทดลองอนๆ

Table 2 Chemical composition of FTMR (on dry basis)

Items (%) Pineapple treatment

SEM P-value peel leaf meal T1 T2 T3

Moisture 88.74 85.10 67.10 57.55a 56.48b 51.31c 0.09 <0.01 Dry matter 11.26 14.90 32.90 42.45c 43.52b 48.69a 0.09 <0.01 Ash 6.49 3.79 2.34 7.39 7.36 7.15 0.04 0.07 Crude protein 6.21 8.79 5.38 22.92a 23.21a 21.44b 0.15 <0.01 Ether extract - - - 3.41 3.81 3.23 0.15 0.35 Crude fiber 10.02 21.25 26.93 9.63b 10.41b 11.87a 0.16 <0.01 Neutral detergent fiber - - - 38.76b 36.65c 48.51a 0.11 <0.01 Acid detergent fiber - - - 22.46b 22.86b 25.86a 0.17 <0.01 Acid detergent lignin - - - 1.02a 0.92ab 0.82b 0.00 0.03 Hemicellulose - - - 16.30b 13.78b 22.65a 0.19 <0.01 Cellulose - - - 21.45b 21.94b 25.04a 0.17 <0.01 Calcium - - - 0.62 0.61 0.64 0.01 0.24 Phosphorus - - - 4.35 4.24 3.72 0.10 0.10 Gross energy (kcal /kg) 3,596.57 4,028.97 3,879.97 3,881.13 3,900.30 3,859.00 28.78 0.85 a,b,c Means with different superscripts in row are significantly different (P<0.05), T1 = FTMR from pineapple peel to pineapple waste in 100:0 ratio, T2 = FTMR from pineapple peel to pineapple leaf in 50:50 ratio, T3 = FTMR from pineapple peel to pineapple meal in 50:50 ratio, SEM = Standard error of mean



568

ประสทธภาพการยอยไดของวตถแหง และอนทรยวตถ จากการศกษาพบวา ประสทธภาพการยอยไดของวตถแหง (In vitro dry matter digestibility; IVDMD) และอนทรยวตถ (In vitro organic matter digestibility; IVOMD) ของอาหาร FTMR ในแตละกลมการทดลองมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P < 0.05) โดยอาหาร FTMR ในกลมการทดลองท 2 มคา IVDMD และ IVOMD ตากวากลมการทดลองอนๆ (P < 0.05) (Table 3) อาจเนองมาจากสตรอาหาร FTMR ในกลมการทดลองท 2 มการใชปรมาณกากเนอในปาลมในปรมาณทสงกวากลมการทดลองอนจงทาใหมประสทธภาพการยอยตากวากลมการทดลองอนๆ ซงสอดคลองการศกษาของอนนตเดช และคณะ (2555) รายงานวาการใชกากเนอในปาลมทดแทนขาวโพดบดในอาหารขนมากกวา 50% ทาใหโคมสมประสทธการยอยไดของโภชนะตากวาโคทไดรบกากเนอในปาลมทดแทนขาวโพดบดท 0% และ 25% และจากผลการศกษาสอดคลองกบชาลน และคณะ (2560) รายงานวาใบสบปะรดหมกมคา IVDMD ตากวาเปลอกสบปะรด และกากสบปะรด โดยมคา IVDMD เทากบ 61.60, 68.01 และ 74.04% ตามลาดบ นอกจากนยงมการศกษา Saenphoom et al. (2016) รายงานวาเปลอกตาลหมกรวมกบเปลอกสบปะรดในอตราสวน 1:2 มคา IVDMD สงกวาเปลอกตาลหมกรวมกบเปลอกสบปะรดในอตราสวน 2:1 และ 1:1 ทระยะเวลาการหมก 14 วน โดยมคา IVDMD เทากบ 36.88, 28.63 และ 27.80% ตามลาดบ

Table 3 Effect of FTMR on in vitro digestibility and gas production Items T1 T2 T3 SEM P-value Digestibility (%) IVDMD 63.04a 56.20c 59.98b 0.27 <0.01 IVOMD 95.36a 91.16b 95.77a 0.61 0.04 Kinetics of gas production a (ml) 6.93b 7.00b 8.61a 0.20 0.03 b (ml) 64.93b 64.21b 71.03a 0.55 <0.01 c (%/h) 0.07 0.07 0.06 <0.01 0.16 d (ml) 71.85b 71.21b 79.63a 0.67 <0.01 Gas production volume (ml/ 0.5g DM) 12 hr. 42.17b 42.64b 46.59a 0.59 0.04 24 hr. 58.27b 58.49b 64.26a 0.70 0.02 48 hr. 69.01b 68.69b 76.30a 0.70 <0.01 72 hr. 71.26b 70.71b 78.91a 0.68 <0.01 a,b,c Means with different superscripts in row are significantly different (P<0.05), IVDMD = In vitro dry matter digestibility, IVOMD = In vitro organic matter digestibility, T1 = FTMR from pineapple peel to pineapple waste in 100:0 ratio, T2 = FTMR from pineapple peel to pineapple leaf in 50:50 ratio, T3 = FTMR from pineapple peel to pineapple meal in 50:50 ratio, SEM = Standard error of mean



569

ปรมาณผลผลตแกสสะสม จากการศกษาพบวา ปรมาณแกสสะสมทผลตไดของแตละกลมการทดลองมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P < 0.05) ทชวโมงท 12, 24, 48 และ 72 โดยอาหาร FTMR ในกลมการทดลองท 3 มปรมาณแกสสะสมสงกวาอาหาร FTMR ในกลมการทดลองอนๆ (P < 0.05) โดยมคา 46.59, 64.26, 76.30 และ 78.91 ตามลาดบ (Table 3) อาจเพราะองคประกอบทางเคมของอาหาร FTMR ในกลมการทดลองท 3 ทมปรมาณเยอใยเฮมเซลลโลส และเซลลโลสสงทาใหจลนทรยสามารถหมกยอยเยอใยไดอยางเตมประสทธภาพเกดการผลตแกสรวมสะสมไดสง และอาจเนองจากสตรของอาหาร FTMR ในกลมการทดลองท 3 มปรมาณขาวโพดบดซงเปนแหลงพลงงานสงกวากลมการทดลองอนๆ จงทาใหมปรมาณแกสสะสมสงกวากลมการทดลองอนๆ ซงสอดคลองกบการศกษาของชาลน และคณะ (2560) รายงานวากลมกากสบปะรดหมกมปรมาณแกสสะสมสงกวากลมเปลอกสบปะรดหมกและใบสบปะรดหมก โดยมคาปรมาณแกสสะสมประมาณ 198.96, 164.24 และ 146.65 ml ท 72 ชวโมง ตามลาดบ และจากการศกษาของอนนท และคณะ (2547) รายงานวาการใชกากสบปะรดมแนวโนมปรมาณแกสสะสมทสงสดเมอเทยบกบการใชกากสบปะรดรวมกบอาหารขน

Figure 1 pH value of FTMR 1/ T1 = FTMR from pineapple peel to pineapple waste in 100:0 ratio, T2 = FTMR from pineapple peel to pineapple leaf in 50:50 ratio, T3 = FTMR from pineapple peel to pineapple meal in 50:50 ratio

4.046

4.056 4.063

4.03

4.04

4.05

4.06

4.07

T1 T2 T3

pH

Treatment1/



570

สรปผลการทดลอง จากการศกษาครงนสรปไดวาสามารถนาอาหาร FTMR จากเปลอกสบปะรด และกากสบปะรด

ในอตราสวน 50:50 นาหนกสด ใชเปนทางเลอกใหมสาหรบอาหารสตวเคยวเอองไดดกวาอาหาร FTMR จากเปลอกสบปะรดและเศษเหลอสบปะรดในอตราสวน 100:0 นาหนกสด และอาหาร FTMR จากเปลอกสบปะรดและใบสบปะรดในอตราสวน 50:50 นาหนกสดเนองจากมคาการยอยไดของอนทรยวตถ และปรมาณผลผลตแกสทสงกวา ดงนนจงสามารถใชอาหาร FTMR จากเปลอกสบปะรด และกากสบปะรดในอตราสวน 50:50 นาหนกสด เปนอาหารหยาบทดแทนสารองอกทางเลอกหนง โดยเฉพาะในชวงฤดแลงทอาจเกดปญหาการขาดแคลนหญาสดทมไมเพยงพอตอความตองการของสตวได นอกจากนในอนาคตควรมการวจยเพอศกษา in vivo ในตวสตวกอนการนาไปประยกตใชจรงตอไป

กตตกรรมประกาศ

คณะผวจยขอพระขอบคณคณะสตวศาสตรและเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยศลปากรทสนบสนนงบประมาณสาหรบการวจยในครงน

เอกสารอางอง กองอาหารสตว กรมปศสตว. มมป. อาหาร TMR กบการเลยงโคเนอ-โคนม.

http://kukr.lib.ku.ac.th/ku_journal/JKLM/search_detail/dowload_digital_file/34456/35738. คนเมอ 3 เมษายน 2560.

ไกรสทธ วสเพญ, เฉลมพล เยองกลาง, ชเวง สารคลอง, ศศพนธ วงศสทธาวาส และ สนทร วทยาคณ. 2549. ผลของอาหารผสมครบสวนและอาหารผสมครบสวนหมกตอสมรรถภาพการเจรญเตบโตและคาการยอยไดของโภชนะในโคนมเพศผ. แกนเกษตร. 34 (1): 75-82.

ชาลน ตมขลบ, พรพรรณ แสนภม, อนนท เชาวเครอ และเสมอใจ บรนอก. 2560. การยอยไดและผลผลตแกสในหลอดทดลองของเศษเหลอสบปะรดหมกเพอใชเปนอาหารหยาบทดแทนในชวงฤดแลง. แกนเกษตร. 45(1): 26-32.

บญลอม ชวะอสระกล และ บญเสรม ชวะอสระกล. 2525. การประเมนคณภาพพชหมก. ใน วธการวเคราะหและทดลองทางโภชนศาสตรสตว. หนา 103-111. เชยงใหม: ภาควชาสตวบาล, คณะเกษตรศาสตร, มหาวทยาลยเชยงใหม.



571

อนนตเดช แยมหอม, วนวศาข งามผองใส และ ปน จนจฬา. 2555. ผลการใชกากเนอในเมลดปาลมนามนทดแทนขาวโพดบดในอาหารขนตอการใชประโยชนไดของโภชนะ และนเวศวทยาในกระเพาะรเมนของโคพนเมองไทย. แกนเกษตร. 40: 343-358.

อนนท เชาวเครอ, ญาณกา ไหละครบร, โชตรส คณม, ชวนรส สนทอง และ สภาวด ฉมทอง. 2557. การประเมนคณคาทางโภชนะและคารโบไฮเดรตในรปนาตาลทละลายไดของเศษเหลอจากสบปะรด. แกนเกษตร. 42(1): 301-306.

อาทตย ปญญาศกด และ ศรเทพ ธมวาสร. 2556. อทธพลของระยะเวลาการหมกและระยะเวลาการเกบรกษาตอคณภาพ พ เอม อาร. ว. วทย. กษ. 44(1): 55-58

AOAC. 1990 Official Method of Analysis. Association of Official Analytical Chemists, Washington, DC, USA.

Makar H. P. S., M. Blummel and K. Becker.1995. Formation of complexes between polyvinyl pyrrolidones or polyethylene glycols and tannins, and their implication in gas production and true digestibility in in vitro techniques. British Journal of Nutrition. 73: 897-913

Ørskov E.R. and McDonald I.. 1979. The estimation of protein degradability in the rumen from incubation measurements weighted according to rate of passage. J. Agric. Sci. 92 : 499-503.

Saenphoom, P, S. Chimtong, A. Chaokaur, D. Kutdaeng, T. Chanprecha and Y. Seesawhea. 2016. Nutritive Value, Digestibility and Gas Production of Fermented Sugar Palm Peel with Pineapple Peel. Silpakorn U Science & Tech J. 10(1): 32-37.

SAS. 1998. User’s Guide: Statistics, 9.2th edition. SAS Institute. Cary, NC. Skerman, P.J. and F. Riveros.1990 Tropical Grasses. Rome, Italy: food and Agriculture

Organization of the United Nations. 853 p. The Working Committee of Thai Feeding Standard for Ruminant. 2008. Nutrition

Requirements of beef Cattle in Thailand. Klangnanavittaya Press, Thailand Van Soest, P. J., J. B. Robertson, and B. A. Lewis. 1991. Methods for dietary fiber, neutral

detergent fiber and non-starch polysaccharides in relation to animal nutrition. Dairy Science. 74: 3583-3597.



572

ผลของระดบอาหารขนตอสมรรถภาพการเจรญเตบโตและตนทนการผลตโคนมเพศผในระยะโครน

Effects of concentrate levels on growth performance and production cost of growing dairy calves

ชนณภส หตถกรรม1,2 คงปฐม กาญจนเสรม1 ภมพงศ บญแสน1 และสรยะ สะวานนท1* Chonnapat Hattakum1,2, Kongpatom Karnjanasirm1, Phoompong Boonsaen1, and

Suriya Sawanon1*

1ภาควชาสตวบาล คณะเกษตร กาแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน นครปฐม 73140

2ภาควชาเทคโนโลยการเกษตร คณะเทคโนโลยการเกษตรและเทคโนโลยอตสาหกรรม มหาวทยาลยราชภฏนครสวรรค นครสวรรค 60000

1Department of Animal Science, Faculty of Agriculture at KamphaengSaen, Kasetsart University, NakornPathom 73140 2Department of Agriculture Technology, Faculty of Agriculture Technology and Industrial Technology, NakhonSawanRajabhat University, NakhonSawan 60000 *Corresponding author: [email protected]

บทคดยอ การศกษามวตถประสงคเพอประเมนผลของปรมาณอาหารขนทโคนมเพศผไดรบตอสมรรถภาพ

การเจรญเตบโตและตนทนการผลตในระยะโครน โดยใชโคนมเพศผตอนสายเลอดผสมพนธโฮลสไตน -ฟรเชยน (มากกวา 75 เปอรเซนต) อายเฉลย 6 เดอน (นาหนก 101.63±22.98 กโลกรม) จานวน 30 ตว แบงออกเปน 3 กลมๆ ละ 10 ตว โคกลมท 1 ไดรบอาหารขน 1.0 เปอรเซนตของนาหนกตวตอวน โคกลมท 2 ไดรบอาหารขน 1.5 เปอรเซนตของนาหนกตวตอวน และโคกลมท 3 ไดรบอาหารขน 2.0 เปอรเซนตของนาหนกตวตอวน โคทกตวไดรบหญาเนเปยรหมกอยางเตมท ทาการทดลองเปนระยะเวลา 6 เดอน พบวาโคนมเพศผกลม 2 และ 3 ทไดรบอาหารขนปรมาณ 1.5 และ 2.0 เปอรเซนตของนาหนกตว มนาหนกตวเพมขนและอตราการเจรญเตบโตสงกวาโคกลม 1 ทไดรบอาหารขน 1.0 เปอรเซนตของนาหนกตว (P<0.01) และพบวาการใหอาหารขนในปรมาณ 2.0 และ 1.5 เปอรเซนตของนาหนกตวตอวนรวมกบอาหารหยาบหญาเนเปยรหมกมตนทนการผลตและตนทนคาอาหารตอการเพมนาหนกตว 1 กโลกรม ตากวาการใหอาหารขนในปรมาณ 1.0 เปอรเซนตของนาหนกตว

คาสาคญ: ปรมาณอาหารขน, โคนมเพศผตอน, สมรรถภาพการเจรญเตบโต, ตนทนการผลต



573

ABSTRACT The aim was evaluated the effects of concentrate intake on growth performance and production cost of dairy calves. Thirty dairy calves of crossbred Holstein-Friesian (>75 %) at initial body weight 101.63±22.98 kg was divided into 3 groups (10 heads per group) including: group 1) fed with concentrate at 1.0 %BW, group 2 was fed with concentrate at 1.5 %BW and group 3 was fed with concentrate at 2.0 %BW. All calves were fed with Napier silage ad libitum as a roughage. The feeding was lasted for 6 months. The results showed that weight gain and average daily gain of dairy steers in group 2 and 3 were higher than group 1 (P<0.01). In addition, production cost and feed cost of dairy steers fed concentrate at 2.0 and 1.5 %BW with Napier silage were lower than dairy steers fed concentrate at 1.0 %BW. Keywords: concentrate levels, dairy calves, growth performance, production cost

บทนา โคนมเพศผเปนผลพลอยไดจากการเลยงโคนมทเกษตรกรในประเทศไทยสวนใหญไมใหความสาคญในการเลยงดและเอาใจใสเทาทควร เนองจากโคนมเพศผทเลยงมสายเลอดผสมพนธโฮลสไตน-ฟรเชยน ทปรบปรงพนธเพอใหไดผลผลตนานมในปรมาณมาก ในขณะทความสามารถในการสรางกลามเนอและอตราการเปลยนอาหารไปเปนนาหนกตวของโคนมเพศผดอยกวาโคเนอ (ทวพร และคณะ, 2546) จากขอมลของกรมปศสตวรายงานวาในป พ.ศ. 2554 มโคนมเพศผ เพยงรอยละ 10 ของโคนมทงหมดเทานนทถกนามาเลยงเพอผลตเปนเนอโค แตอยางไรกตามดวยจากภาวะราคาโคเนอมชวตในปจจบน (พ.ศ. 2559) มราคาเพมขนมากกวาป พ.ศ. 2554 เปนเทาตว (มากกวาหนงรอยเปอรเซนต) เนองจากปรมาณโคเนอมปรมาณลดลง ทาใหมโคเนอทจะนามาผลตเนอโคไมเพยงพอตอความตองการบรโภคภายในประเทศ (กลมสารสนเทศและขอมลสถต, 2558) ดงนนจงเปนโอกาสดทจะนาเอาโคนมเพศเพศผมาเลยงเพอผลตเนอ เพอเพมมลคาของลกโคไดทางหนง แตการเลยงโคนมเพศผในสภาพอากาศรอนชนของประเทศไทย โคจะมอตราการเจรญเตบโตทตา เนองจากพนธกรรม และอาหารทโคไดรบ (สรยะ, 2555) การใหอาหารขนเสรมจงเปนสงจาเปนในการเลยงโคนมเพศผ เนองจากอาหารขนสามารถควบคมและจดการใหมคณคาทางโภชนาการทงระดบโปรตน พลงงาน แรธาตและวตามนตางๆ ใหเพยงพอกบความตองการของโคในแตละชวงอายหรอในแตละสภาพการเจรญเตบโตของโคได ซงการใหอาหารขน



574

รวมกบอาหารหยาบทมคณภาพด จะสงผลใหโคเจรญเตบโตไดอยางรวดเรว และไดเนอทมคณภาพด (สรยะ, 2555) ดงนนในงานวจยครงนมวตถประสงค เพอศกษาผลของปรมาณอาหารขนทโคไดรบตอสมรรถภาพการเจรญเตบโตและตนทนการผลตโคนมเพศผตอนในระยะโครน เพอใชเปนขอมลพนฐานของความตองการโภชนะเบองตนของโคนมเพศผในการนามาเลยงเพอผลตเนอตอไป

อปกรณและวธการ สตวทดลอง อาหาร และการจดการ

โคนมเพศผตอนสายเลอดผสมพนธโฮลสไตน-ฟรเชยน ระดบสายเลอดมากกวา 75 เปอรเซนต อายเฉลย 6 เดอน จานวน 30 ตว นาหนกเฉลย 101.63±22.98 กก. แบงโคออกเปน 3 กลมๆ ละ 10 ตว โคกลมท 1 ไดรบอาหารขนทางการคา (17.4 %CP) ปรมาณ 1.0 เปอรเซนตของนาหนกตว/วน กลมท 2 ไดรบอาหารขนทางการคา (17.4 %CP) ปรมาณ 1.5 เปอรเซนตของนาหนกตว/วน และกลมท 3 ไดรบอาหารขนทางการคา (17.4 %CP) ปรมาณ 2.0 เปอรเซนตของนาหนกตว/วน (Table 1) โคทกกลมไดรบหญาเนเปยรหมกกนอยางเตมทและมนาสะอาดใหโคกนตลอดเวลา โคถกเลยงในโรงเรอนเปด หลงคามงดวยกระเบองและพนคอนกรต ภายในโรงเรอนถกแบงเปนคอก แตละคอกมขนาดกวาง 2.5×4.5 เมตร กอนนาโคเขาการทดลองโคทกตวไดรบการถายพยาธภายนอกและภายใน โคไดรบการปรบอาหารกอนเขาสการทดลองเปนระยะเวลา 14 วน และทาการทดสอบเปนระยะเวลานาน 6 เดอน ภายใตมาตรฐานการเลยงสตวทดลอง ของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร (ACKU60-AGK-003) การเกบขอมล

เกบขอมลปรมาณอาหารทโคกนไดทงอาหารขน และอาหารหยาบในแตละวน เพอนามาใชเปนขอมลในการวเคราะหหาปรมาณการกนไดในรปวตถแหง ทาการชงนาหนกโคในวนแรกหลงจากไดปรบอาหารเปนเวลา 14 วน และหลงจากนนชงนาหนกโคทกๆ 30 วน เพอคานวณหาอตราการเจรญเตบโต และประสทธภาพการเปลยนอาหารเปนนาหนกตว ทาการสมเกบตวอยางอาหารทใชในการทดลองทงอาหารขนและอาหารหยาบทกครงทมการซออาหารเขามาใหม เพอนามาวเคราะหหาคณคาทางโภชนะ ไดแก โปรตนรวม ไขมน เถาและเยอใย โดยวธการของ AOAC (2012) แคลเซยม ตามวธการ Titration Method ของ AOAC (1980) ฟอสฟอรส ตามวธการ Photometric Method ของ AOAC (1980) เยอใยในรปของ Acid detergent fiber (ADF) และ Neutral detergent fiber (NDF) ตามวธของ Van Soest et al., (1991) และพลงงานรวมดวยเทคนค Bomb calorimeter บนทกขอมลดานตนทนการผลต



575

ทเกดขนจรง (ตนทนในป พ.ศ. 2558) ไดแก คาพนธสตว คาอาหารขน คาอาหารหยาบ คาวคซน -ยา คาแรงงาน ไฟฟา คานาประปา คาวสดอปกรณ คาเสอมโรงเรอน และคาเสยโอกาสในเงนลงทน ฯลฯ การวเคราะหขอมล

วางแผนการทดลองแบบสมสมบรณ (Completely Randomized Design ; CRD) นาขอมลทไดจากการเกบขอมลวเคราะหความแปรปรวนรวมโดยใชนาหนกเรมตนเปนตวแปรรวม (Covariate) และเปรยบเทยบคาเฉลยกาลงสองนอยทสด (Least square mean ) ดวยวธ LSD (Least Significant Difference) โดยใชโปรแกรมสาเรจรป

ผลการทดลองและวจารณ องคประกอบทางเคมของอาหารทดลอง องคประกอบทางเคมของอาหารขนและหญาเนเปยรหมกทใชในการทดลอง พบวาอาหารขนทใชในการทดลองมโปรตนเฉลย 17.40 เปอรเซนตวตถแหง หญาเนเปยรหมก (อายการตด 60-90 วน) มปรมาณโปรตนเฉลย 5.25 เปอรเซนตวตถแหง ความชนสงถง 78.34 เปอรเซนต จงสงผลใหหญาเนเปยรมอนทรยวตถตา (9.79 เปอรเซนตของนาหนกสด) และมปรมาณฟอสฟอรสคอนขางตา (Table 1) สมรรถภาพการเจรญเตบโตของโคนมเพศผตอน

โคนมเพศผอาย 6 เดอน ทไดรบอาหารขนในปรมาณ 1.5 (กลมท 2) และ 2.0 (กลมท 3) เปอรเซนตของนาหนกตว/วน รวมกบอาหารหยาบหญาเนเปยรหมกกนอยางเตมทเปนเวลานาน 6 เดอน มนาหนกตวทเพมขนและอตราการเจรญเตบโตเฉลยตอวนสงกวาโคนมเพศผกลมท 1 ทไดรบอาหารขนปรมาณ 1.0 เปอรเซนตของนาหนกตว (P<0.01) (Table 2) ทงนเนองจากโคทงสองกลม (กลมท 2 และ 3) มปรมาณการกนไดของอาหารขน (1.35 และ 1.77 กโลกรมตอวน) มากกวาโคกลมท 1 (0.91 กโลกรมตอวน) แมวาโคกลมท 1 จะมปรมาณการกนหญาไดมากกวาโคกลมอนกตาม แตเมอคานวณปรมาณโปรตนทโคไดรบพบวาโคกลมท 2 (478.25 กรมตอวน) และ 3 (465.54 ตอวน) ไดรบโปรตนสงกวาโคกลมท 1 (417.01 กรมตอวน) (P<0.01) โคทไดรบโปรตนและพลงงานสงขนจะทาใหโคมอตราการเจรญเตบโตทดกวาโคทไดรบโปรตนในปรมาณตา (นทธมน และกฤตพล, 2553; Kirkland and Patterson, 2006) แตอยางไรกตามการไดรบปรมาณโปรตนของโคทงสามกลมยงตากวาท NRC (2001) แนะนาไววาโคนมเพศผนาหนก 100 – 200 กโลกรม ควรไดรบโปรตนปรมาณ 550 กรมตอวน เพอใหมอตราการเจรญเตบโตเฉลยวนละ 0.70 กรม



576

Table 1 Chemical compositions of concentrate diet and Napier grass silage (dry matter basis) Chemical composition (%DM) Formula 17 %CP Napier grass silage

Day matter 89.74 21.66 Organic matter 82.86 9.79 Crude protein 17.40 5.25 Crude fat 2.73 1.84 Crude fiber 13.24 46.03 Ash 6.88 11.87 Ca 0.48 0.65 P 0.81 0.26 TDN - 44.921

NDF 28.40 71.84 ADF - 49.80 ADL - 6.70 NFE 49.48 - Gross energy (GE) Mcal/kg 4.15 4.13 1 TDN (%) = 81.38 + (CP*0.36) - (ADF*0.77) (Calculate by NRC, 2001)

ตนทนการผลตโคนมเพศผตอน (อาย 6-12 เดอน) ตนทนการผลตโคนมเพศผตอนระยะโครน (อาย 6-12 เดอน) คานวณตนทนแปรผนตามราคาตลาดในป พ.ศ. 2558 ประกอบดวย คาพนธโค 90 บาท/กก. คาอาหารขน 11.80 บาทตอกโลกรมของวตถแหง ตนทนคาหญาเนเปยรหมกทสงทหนาฟารม ราคา 1.50 บาท/กก. หรอ 6.92 บาทตอกโลกรมวตถแหง คาแรงงานในการเลยงโคเฉลยวนละ 10 บาท/ตว คายาและเวชภณฑ เปนคาเฉลยทใชไปจรง โดยโคทงสามกลมทดลองมคายาและเวชภณฑใกลเคยงกน สวนใหญเปนคายาถายพยาธภายนอกและพยาธภายในกอนเขาทดลอง คาวสดอปกรณตางๆ เฉลย 50 บาท/ตว คานาประปาและไฟฟา เฉลย 1.00 บาท/ตว/วน คาเสยโอกาสในการลงทนโดยคดจากอตราดอกเบยทสหกรณเครอขายโคเนอ จากด ปลอยกใหกบสมาชกเพอนาไปใชจายในการลงทนเลยงโคเนอ ทอตราดอกเบยรอยละ 6 บาท คาเสอมโรงเรอนและอปกรณ โดยคานวณจากตนทนทใชในการสรางโรงเรอนจรง และโรงเรอนมอายการใชงาน 20 ป โดยคดคาเสอมแบบเสนตรง (เทากนทกป)



577

Table 2 Feed intake and average daily gain (ADG) of dairy calves fed different concentrate levels Item Group 1

(1.0 %BW) Group 2 (1.5 %BW)

Group 3 (2.0 %BW)

SEM P-value

Number of animal, head 10 10 10 Initial weight (kg) 128.15 99.80 76.95 4.19 - Final weight (kg) 199.95 212.05 186.65 10.39 0.26 Weight gain (kg) 71.80c 112.25a 109.70b 0.06 0.01 Roughage intake (kgDM/d) 3.32a 2.94b 2.32c 0.10 0.01 Concentrate intake (kgDM/d) 1.39b 1.86a 1.97a 0.10 0.01 Total intake (kgDM/d) 4.71ab 5.80a 4.29b 0.18 0.01 ADG (kg/d) 0.37b 0.55a 0.57a 0.04 0.01 FCR 9.84 9.12 7.21 1.41 0.57

Roughage intake (%DM of BW) 2.12 2.08 2.07 0.06 0.24 Concentrate intake (%DM of BW) 0.91c 1.35b 1.78a 0.01 0.01 Total feed intake (%DM of BW) 3.03c 3.43b 3.85a 0.06 0.01 Total feed intake (kg./kg.BW0.75) 9.65 9.87 10.46 0.36 0.28

Nutrient intake by calculated

Protein intake (g/d) 417.01b 478.25a 465.54a 0.12 0.01 TDN intake (kg/d) 2.69 2.93 2.74 0.15 0.08 Ca (g/d) 28.27a 28.06a 24.56b 1.42 0.01 P (g/d) 19.91b 22.71a 22.02a 0.61 0.01 a, b Means in the same row without a common letter in their superscripts differ (P<0.01).

โคนมเพศผทไดรบอาหารขน 1.0 เปอรเซนตของนาหนกตว มตนทนการผลตตอการเพมนาหนกตวและตนทนคาอาหารตอการเพมนาหนกตวหนงกโลกรมสงทสด รองลงมาคอ โคทไดรบอาหารขน 1.5 และ 2.0 เปอรเซนตของนาหนกตว ตามลาดบ และพบวาตนทนการผลตสวนใหญ (ไมรวมคาพนธสตว) เปนตนทนคาอาหาร คดเปนสดสวนรอยละ 84.96-86.36 (Table 3) ตนทนคาอาหารสวนใหญเปนคาอาหารหยาบ และราคาหญาเนเปยรทใชในการคานวณในครงนเปนราคาตลาดทสงถงหนาฟารมในชวงป พ.ศ. 2558 (1.50 บาท/กก.นาหนกสด) ดงนนการเลยงโคนมเพศผในระยะรนไมแนะนาใหซอหญาเนเปยรมาเลยงโค เพราะจะทาใหมตนทนการผลตสงและอาจจะไมคมทน ผเลยงโคควรปลกหญาเนเปยรและตดมาใหโคกนดวยตวเองจะทาใหตนทนคาอาหารหยาบลดลงประมาณครงหนง



578

Table 3 Production cost of dairy steers (Age 6-12 mouth) (Baht/head) Item Group 1

(1.0%BW) Group 2 (1.5 %BW)

Group 3 (2.0 %BW)

Concentrate cost 3,510.03 4,696.87 4,974.63 Roughage cost 4,916.52 4,353.79 3,435.64 Feed cost 8,426.55 9,050.66 8,410.29 Variable cost 904.91 849.25 856.03 Fixed costs 586.34 586.34 586.34 Total cost 9,917.80 10,486.25 9,852.66 Production cost per kilogram of gain (Baht/kg) 138.13 93.42 89.81 Feed cost per gain (Baht/kg) 117.36 80.63 76.67 Feed : production cost ratio 84.96 86.31 85.36

สรป โคนมเพศผทไดรบอาหารขนปรมาณ 1.5 เปอรเซนตของนาหนกตวรวมกบหญาเนเปยรหมกกน

อยางเตมทมอตราการเจรญเตบโตสงกวาการใหอาหารขนทระดบ 1.0 และ 2.0 เปอรเซนตของนาหนกตว แตเมอคานวณตนทนคาอาหารตอการเพมนาหนกตว และตนทนการผลตตอการเพมนาหนกตว 1 กโลกรม โคกลมทไดรบอาหารขนทระดบ 2.0 เปอรเซนตของนาหนกตว มตนทนตาสด

กตตกรรมประกาศ งานวจยนไดรบการสนบสนนงบประมาณบางสวนจากสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

ฝายเกษตร ภายใตชดโครงการฯ “การขยายโอกาสธรกจเนอโคไทย” และศนยวทยาการขนสงเพอเกษตรและอาหาร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ภายใตโครงการ “สงเสรมการวจยในอดมศกษาและพฒนามหาวทยาลยวจยแหงชาต สานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา

เอกสารอางอง กลมสารสนเทศและขอมลสถต. 2558. สรปขอมลและสถตจานวนโคนมและเกษตรกรผเลยง ประจาป

2558. กลมสารสนเทศและขอมลสถต ศนยสารสนเทศ กรมปศสตว. ทวพร เรองพรม จรญจนทลกขณา ผกาพรรณ สกลมน และเมธา วรรณพฒน. 2546. การเปรยบเทยบ

การขนโคนมโคเนอและกระบอปลก. น. 363-371. การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 41 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ.



579

นทธมน ตงจตวฒนาชย และกฤตพล สมมาตย. 2553. ผลของระดบพลงงานทใชประโยชนไดตอคณภาพซากในโคเนอพนเมองไทย. แกนเกษตร. 38: 24-29.

สรยะ สะวานนท. 2555. โคนมเพศผ: ความเปนไปไดในการนามาผลตเนอโคคณภาพ. วารสารปศสตวเกษตร 39 (153): 32-40.

AOAC. 1980. Official Methods of Analysis. 13th ed., The Association of Official Analytical Chemists, Arlington, Virginia.

AO.AC. 2012. Official Methods of Analysis. 19th ed., The Association of Official Analytical Chemists, Arlington, Virginia.

Kirkland, R.M., and D.C. Patterson. 2006. The effect of quality of grass and maize silage on the intake and performance of beef cattle. Livest. Sci. 100: 179-188.

McDonald, P., R.A. Edwards, J.F.D. Greenhalgh, and C.A. Morgan. 2002. Animal Nutrition. 6th Longman Scientific and Technical. New York.

National Research Council (NRC). 1988. Nutrient Requirement of Dairy Cattle. National Academy of Science. Washington, D.C., USA. 157 p.

Nishida, T., T. Suzuki, M. Odai, I. Phaphaisal, W. Sumamal, P. Pholsen, R. Narmsilee, and S. Oshio. 2005. Studies on energy metabolism of cattle in Thailand.Proceeding Integrating Livestock-Crop Systems to Meet the Challenges of Globalisation.Vol. 1AHAT/BSAS International Conference, November 14-18, KhonKaen, Thailand.

Van Soest, P.J., J.B. Robertson and B.A. Lewis. 1991. Methods for dietary fiber, neutral detergent fiber and nonstarch polysaccharides in relation to animal nutrition. J. Dairy Sci. 74: 3583-3597



580

ผลของการเสรมแรธาตกอนตอผลผลตน านม องคประกอบน านม และจานวนโซมาตคเซลลในโคนม

Effects of Mineral Salt Block Supplementation on Milk Yield, Milk Composition and Somatic Cell Count in Dairy Cows

หทยชนก อนทรสงเนน1, วฒกร สระแกว1, ทพยวด ประไพวงษ1, ณพงพจน สภาพ1, สายสมร โพธระหงษ1 และ ฉลอง วชราภากร1*

Hathaichanok Insoongnern1, Wuttikorn Srakaew1, Tipwadee Prapaiwong1, Napongphot Supap1, Saisamorn Porahong1 and Chalong Wachirapakorn1*

1ภาควชาสตวศาสตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน จงหวดขอนแกน 4002 1Department of Animal Science, Faculty of Agriculture, Khonkaen University, Khonkaen 4002, Thailand *Corresponding author: [email protected]

บทคดยอ

วตถประสงคของงานวจยในครงนเพอศกษาการเสรมแรธาตกอนตอประสทธภาพการผลตนานม องคประกอบนานมและคาโซมาตคเซลลในโคนม โดยใชโคนมพนธโฮสไตลฟรเซยนในระยะใหนานม จานวน 4 ตว แผนการทดลอง 4x4 จตรสละตน ออกเปน 4 ทรทเมนต ไดแก ทรทเมนตท 1 กลมควบคม (ไมเสรมแรธาตกอน) ทรทเมนตท 2 3 และ 4 คอ การเสรมแรธาตกอน ชนด A B และ C ตามลาดบ ผลการทดลองพบวา การเสรมแรธาตกอนทง 3 ชนด ไมมผลตอปรมาณการกนไดรวมทงหมด ปรมาณการกนไดของอาหารขน องคประกอบนานม และอตราสวนของโปรตนตอไขมน (P>0.05) แตอยางไรกตาม พบวา โคนมทไดรบการเสรมแรธาตกอนชนด C มปรมาณนานมสงสด และมคาสงกวาโคนมทไดรบการเสรมแรธาตกอนชนด A (P<0.05) แตไมมผลแตกตางกนเมอเทยบกบโคนมทไดรบการเสรมแรธาตกอนชนด B และกลมควบคม นอกจากน เมอทาการเสรมแรธาตกอนสาหรบโคนมทง 3 ชนด สงผลทาใหจานวนโซมาตคเซลลในนานมมคาลดลง เมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม (P<0.01) จากผลการทดลองสรปไดวา การเสรมแรธาตกอนในโคนมไมมผลตอปรมาณการใหผลผลตนานมและองคประกอบนานม แตมผลทาใหปรมาณโซมาตคเซลลในนานมของโคทดลองมคาลดลง

คาสาคญ: แรธาตกอน, โคนม, ผลผลตนานม, องคประกอบนานม, โซมาตคเซลล



581

ABSTRACT The objective of this experiment was to investigate the effects of mineral salt

block supplementation on milk yield, milk composition and somatic cell count in lactating dairy cows. Four Holstein crossbred lactating cows were used and allotted according to a 4x4 Latin square design. The experimental treatments were as followed; treatment 1 was no mineral salt block supplementation (control) and treatment 2, 3 and 4 were supplemented with mineral salt block A, B and C, respectively. Each period was lasted for 21 days. The results showed that mineral salt block supplementation did not affect total and concentrate intake, milk composition and protein:fat ratio (p>0.05). However, milk yield was highest in cows supplemented with mineral salt block C and significant higher than in cows supplemented with mineral salt block A (P<0.01). Moreover, somatic cell counts in cows supplemented with mineral salt block were significantly decreased when compared with in cows with no mineral salt block supplementation (P<0.01). Based on the result, it can be concluded that supplementation of mineral salt block can decrease somatic cell count without detrimental milk production and composition in lactating dairy cow. Keywords: mineral salt block, dairy cow, milk yield, milk composition, somatic cell count

บทนา การเลยงโคนมในประเทศไทยมการเลยงอยางแพรหลาย แตการทจะประสบผลสาเรจในการ

เลยงโคนมนนมหลายปจจยเขามาเกยวของ เชน สายพนธ การจดการฟารม การปองกนโรค และการจดการดานอาหาร ซงการจดการดานอาหารถอเปนปจจยหนงทสงผลตอการผลตโคนม (Wachirapakorn, 1998) เนองจากอาหารทดควรประกอบดวยโภชนะทครบถวนตรงตามความตองการของโคนม สาหรบในประเทศไทยสวนใหญพบปญหาในเรองอาหารสตวเนองจากในพชอาหารสตวรวมถงวตถดบอาหารสตวในประเทศไทยมปรมาณแรธาตทเปนสวนประกอบในปรมาณทตากวาความตองการของโคนม (Kariuna, 1994) ถงแมวาเกษตรกรไดมการเสรมแรธาตในอาหารสตวทงในรปแบบผงหรอแบบพรมกซผสมรวมกบอาหารขนแลว แตโคนมทใหผลผลตสงอาจมความตองการแรธาตในปรมาณทเพมมากขน ดงนน การเสรมแรธาตกอนใหโคนมเลยกนอยางอสระ จงเปนอกแนวทางหนงในการเสรมแรธาตโดยเฉพาะแรธาตรอง



582

(minor minerals) ในปจจบนผลตภณฑแรธาตกอนทนามาเสรมใหกบโคนมมหลากหลายสตรและมรปแบบทแตกตางกน ตลอดทงมสวนประกอบอนๆ ทสามารถเพมสมรรถนะการผลตโคนมได ซงการเลอกแรธาตกอนทเหมาะสมสาหรบนามาเสรมใหกบโคนมเปนสงทสาคญ เนองจากสามารถรกษาสขภาพสตว เพมผลผลต และเพมการสบพนธได (Wind, 2006) ดงนน วตถประสงคของการทดลองในครงน เพอศกษาผลของการเสรมแรธาตกอนตอผลผลตนานม องคประกอบนานม และจานวนโซมาตคเซลลในโคนมระยะใหนานม

อปกรณและวธการ ใชโคนมเพศเมยพนธโฮสไตลฟรเซยนในระยะใหนานม จานวน 4 ตว นาหนกเฉลย 456±7.35

กโลกรม จานวนวนใหนานมเฉลย 102.75±34.76 วน โดยวางแผนการทดลองแบบ 4x4 จตรสละตน จดทรทเมนตทดลองเปน 4 ทรทเมนต คอ 1. ไมมการเสรมแรธาตกอน (กลมควบคม), 2. เสรมแรธาตกอนชนด A (Copper 450, Cobalt 60, Iron 2100, Iodine 150, Manganese 420, Phosphorus 100000, Selenium 10, Sodium 210000, Zinc 280, Magnesium 2500 และ Calcium 80000 (มลลกรม)) 3. เสรมแรธาตกอนชนด B (Copper 150, Cobalt 25, Manganese 620, Zinc 620, Magnesium 10000, Salt 390000, Molasses 18000, NaHCO3 500000 (มลลกรม)) และ 4. เสรมแรธาตกอนชนด C (Copper 150, Cobalt 25, Iodine 50, Manganese 500, Selenium 15, Sodium 382000 และ Zinc 500 (มลลกรม)) โดยโคทดลองไดรบอาหารขน (Table 1) คานวณตามสดสวนผลผลตนานมและไดรบฟางขาวเปนแหลงอาหารหยาบแบบเตมท (ad libitum) การทดลองแบงเปน 4 ระยะๆ ละ 21 วน โดย 14 วนแรก เปนระยะทดลอง ทาการบนทกปรมาณการใหอาหารทกวน ในชวงเชาและชวงเยน ดวยการชงนาหนกอาหารกอนใหและอาหารทเหลอทกครง จดบนทกปรมาณอาหารทเหลอ และคานวณปรมาณอาหารทกนไดในแตละวนโดยใชปรมาณการกนได และปรมาณนานม ในชวง 7 วนสดทายของการทดลอง ในการรายงานผลการทดลอง การชงนาหนกโคทดลอง ทาการชงนาหนกสองครง คอ ครงแรกในชวงเชาหลงรดนม (6.30 น.) ในวนท 14 ของการทดลอง และครงทสองในวนท 21 ของการทดลอง ณ เวลาเดยวกน และสมเกบตวอยางนานม ในวนท 15, 18 และ 20 ของการทดลอง ในชวงเชาและชวงเยนของการรดนม หลงจากนนนามาผสมในสดสวนทเทากนของแตละชวงเวลาการทดลอง โดยเกบครงละ 50 มลลลตร เพอนามาวเคราะหองคประกอบนานม โดยเครอง Milkoscan FT6000 และคาโซมาตกเซลลโดยเครอง Fossomatic 5000 basic สาหรบตวอยางอาหารขนและฟางขาวนาไปวเคราะหองคประกอบทางเคม ไดแก วตถแหง อนทรยวตถ โปรตนหยาบ ตามวธการของ AOAC (1995) เยอใย NDF และเยอใย ADF ตามวธการของ Van Soest et al. (1991) และนาขอมลทไดจากการทดลอง



583

ทงหมดมาวเคราะหทางสถต โดยการวเคราะหความแปรปรวนแบบ Analysis of Variance (ANOVA) ดวยโปรแกรม SAS (1998)

Table 1 Ingredients used in the concentrate and chemical composition of concentrate and Rice straw Items Concentrate Rice straw

Concentrate ingredients Cassava chip 47.0 Corn meal 7.0 Soybean meal 20.0 Rice bran 5.0 Palm kernel meal 8.5 Bean pods meal 5.0 molasses 3.0 Urea 2.5 Salt 0.5 Dicalcium phosphate 1.0 Premix vitamin 0.5 Total 100.0 Chemical composition, DM% DM 97.6 96.8 Crude protein 23.3 2.4 Ether extract 2.4 1.1 NDF 21.4 73.7 ADF 11.8 47.9 Ash 4.7 11.3 TDN1, % 71.8 44.7 ME, Mcal/kgDM 2.59 1.61 1 By calculation according to chemical composition (Harris et al., 1972) ME (Mcal/kg) = %TDN x 0.36



584

ผลการทดลองและวจารณ ผลการทดลองพบวา การเสรมแรธาตกอนทง 3 ชนด ไมมผลตอปรมาณการกนไดทงหมดและ

ปรมาณการกนไดของอาหารขน (P>0.05) โดยมคาเฉลยของปรมาณการกนไดทงหมดเทากบ 14.23 -15.19 กโลกรมของวตถแหงตอตวตอวน และมคาเฉลยปรมาณการกนไดเมอคดเปนเปอรเซนตนาหนกตวเทากบ 3.03-3.22 เปอรเซนต สอดคลองกบ Prapaiwong (2007) รายงานวาโคนมทใหผลผลตนานม 10-11 กโลกรมตอวน มคาเฉลยปรมาณการกนไดของอาหารแบบแยกใหเมอคดเปนเปอรเซนตนาหนกตว เทากบ 3.32 เปอรเซนต อยางไรกตาม พบวา โคนมทไดรบการเสรมแรธาตกอนชนด B และ C มปรมาณการกนไดของอาหารหยาบสงกวาโคนมทไดรบการเสรมแรธาตกอนชนด A (P<0.05) แตไมมความแตกตางจากกลมควบคม (Table 2) ทงนพบวาปรมาณการกนไดของอาหารหยาบในโคทไดรบแรธาตกอนชนด B มคาสงสด ซงแรธาตกอนชนด B มโซเดยมไบคารบอเนต (NaHCO3) เปนองคประกอบอยดวยจงอาจมสวนชวยในการปรบสภาวะความเปนกรด-ดางในกระเพาะรเมนใหมความเหมาะสมตอการยอยเยอใยและการเพมจานวนของจลนทรย สงผลใหประสทธภาพการยอยไดของอาหารหยาบเพมสงขน และทาใหโคนมไดรบอาหารหยาบเพมมากขน สอดคลองกบ Kennelly et al. (1999) รายงานวาโคนมทไดรบอาหารเสรมโซเดยมไบ-คารบอเนต (NaHCO3) มคาความเปนกรด-ดางในกระเพาะรเมนสงกวากลมควบคมและมปรมาณการกนไดและการยอยไดสงขนเมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม สาหรบการทดลองในหองปฏบตการในการใชแรธาตกอนทง 3 ชนด พบวา การเสรมแรธาตกอนชนด B และ C มผลทาใหคาความเปนกรด-ดาง ปรมาณผลผลตแกสและมคาการยอยไดสงกวากลมควบคมและกลมทเสรมแรธาตกอนชนด A (Insoongnern and Wachirapakorn, 2017)

สาหรบผลผลตนานมตอวนในโคนมทไดรบการเสรมแรธาตกอนและกลมควบคมมคาแตกตางกน (P<0.05) โดยพบวามคาเฉลยผลผลตนานมตอวนของโคนมในกลมควบคมและกลมทไดรบการเสรมแรธาตกอนชนด A B และ C เทากบ 12.9 12.2 12.4 และ 13.3 กโลกรมตอวน ตามลาดบ อยางไรกตาม พบวา โคนมทไดรบการเสรมแรธาตกอนชนด C มคาเฉลยผลผลตนานมตอวนสงสด และมคาสงกวาโคนมทไดรบการเสรมแรธาตกอนชนด A (P<0.05) อยางไรกตาม การเสรมแรธาตกอนไมมผลตอผลผลตนานมปรบไขมนนม 4 เปอรเซนต (P>0.05) องคประกอบนานมในสวนของโปรตน ไขมน ของแขงไมรวมไขมนและของแขงทงหมด อตราสวนของโปรตนตอไขมน (fat:protein ratio) มคาไมแตกตางกนทางสถต (P>0.05)



585

Table 2 Effects of mineral salt block supplementation on intake and milk production

Items Control Type of mineral salt block

SEM A B C

Intake, kg/d Concentrate 9.70 9.11 9.57 9.26 0.22 Rice straw 5.30ab 5.12b 5.62a 5.57a 0.12 Total 15.01 14.23 15.19 14.83 0.26 %BW 3.22 3.03 3.27 3.17 0.07 Concentrate:Rice straw ratio

0.60 0.58 0.59 0.58 0.01

Mineral salt block lick, g/d 0.00 11.90 14.29 21.43 1.94 Milk production Milk yield, kg/d 12.94ab 12.15b 12.43ab 13.26a 0.31 4%FCM 12.71 12.49 12.43 13.71 0.66 Fat, kg/d 0.50 0.51 0.50 0.56 0.04 Protein, kg/d 0.45 0.41 0.43 0.45 0.01 Milk composition (%) Fat 3.84 4.15 4.04 4.19 0.24 Protein 3.48 3.40 3.56 3.40 0.10 Lactose 5.14 5.11 5.12 5.09 0.02 Solid not fat 9.32 9.21 9.37 9.19 0.12 Total solids 13.16 13.36 13.41 13.37 0.28 Fat:protein ratio 1.11 1.22 1.14 1.23 - SCC, x103 cell/ml 319.50a 139.00b 114.75b 132.25b 48.82

จากการทดลองครงน พบวา การเสรมแรธาตกอนทง 3 ชนด ในโคนมมผลทาใหจานวนโซมาตค

เซลลในนานมมคาเฉลยลดลงอยางมนยสาคญยงทางสถต (P<0.01) เมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม โดยคาเฉลยจานวนโซมาตคเซลลในนานมของโคนมกลมควบคมและกลมทไดรบการเสรมแรธาตกอนชนด A B และ C มคาเฉลยเทากบ 319.5 139.0 114.7 และ 132.3 (x103 cell/ml) ตามลาดบ สาหรบการเสรมแร



586

ธาตกอนทมแหลงของแรธาตรอง เชน Cu, Mn, Zn และ Se เปนตน ซงแรธาตรองเหลานอาจเปนสวนประกอบของเอนไซมทชวยในการกาจดสารอนมลอสระ (antioxidant) รวมถงระบบภมคมกนและการตอตานสงแปลงปลอมดวย มรายงาน พบวา การเสรม Se และ Zn ในโคนมสงผลตอการลดลงของจานวนแบคทเรยทกอโรคเตานมอกเสบ (Malbe et al., 1995; Weiss and Spears, 2006; Halliwell and Gutteridge, 1999) สอดคลองกบ Wachirapakorn (2011) รายงานวาแรธาตรองหลายตว เชน Cu, Zn, Mo และ Mn เปนองคประกอบของเอนไซม (Metaloenzymes) ในระบบตางๆ ทมบทบาทในการกาจดสารอนมลอสระ และการเสรมแรธาตรองอยางเพยงพอสงผลดตอประสทธภาพการใหผลผลตของโคนม (Corah, 1996) รวมถงเพมประสทธภาพการสบพนธและสงผลใหโคนมมสขภาพทด (Geary et al., 2016)

สรป

จากการทดลองการเสรมแรธาตกอนในโคนมทง 3 ชนด พบวา แรธาตกอนไมมผลตอปรมาณการกนไดทงหมดและองคประกอบนานม แตการเสรมแรธาตกอนมผลทาใหจานวนโซมาตคเซลลในนานมลดลง และพบวาการเสรมแรธาตกอนชนด B และ C มผลทาใหปรมาณการกนไดของอาหารหยาบและผลผลตนานมสงกวาการเสรมแรธาตกอนชนด A ดงนน จงควรเลอกแรธาตกอนใหมความเหมาะสมเพอชวยในการเพมผลผลตและสามารถสงผลใหโคนมมสขภาพทดไดเชนเดยวกน

กตตกรรมประกาศ ขอขอบคณบรษท ไทยเมจฟารมาซวตคล จากด ทใหความอนเคราะหสนบสนนงบประมาณการ

ทางานวจยในครงน และขอขอบคณภาควชาสตวศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ทเออเฟอสถานททดลองและการวเคราะหผลงานทดลองทางหองปฏบตการในการทางานวจยในครงน

เอกสารอางอง

AOAC. 1995. Official Method of Analysis: Animal Feeds. 16th ed. Arlington (VA): Association of Official Analytical Chemists.

Corah, L. 1996. Trace mineral requirements of grazing cattle. Anim. Feed Sci. and Tech. 59(1-3): 61-70.

Geary, T.W., W.L. Kelly, D.S. Spickard, C. K. Larson, E.E. Grings, and R.P. Ansotegui. 2016. Effect of supplemental trace mineral level and form on peripubertal bulls. Anim. Repro. Sci. 168: 1-9.



587

Halliwell, B., and J.M.C. Gutteridge. 1999. In: Free Radicals in Biology and Medicine, third ed. Oxford University Press, New York, USA.

Insoongnern, H., and C. Wachirapakorn. 2017. Effect of roughage and concentrate ratio and mineral salt block supplementation to optimize rumen fermentation in vitro gas technique. Khon Kaen Agriculture Journal. 45 (supplement 1), January 2017.

Kariuna, A. 1994. Minerals in feeds, water and plasma of dairy cows in Lopburi and Saraburi provinces. MS Thesis. Kasetsart University. (in Thai).

Kennelly, J.J., B. Robinson, and G.R. Khorasani. 1999. Influence of carbohydrate source and buffer on rumen fermentation characteristics, milk yield, and milk composition in early-lactation Holstein cows. J. of Dairy Sci. 82: 2486-2496.

Malbe, M., M. Klaassen, W. Fang, V. Myllys, M. Vikerpuur, K. Nyholm, S. Sankari, K. Suoranta, and M. Sandholm. 1995. Comparisons of Selenite and Selenium Yeast

Feed Supplements on Se‐incorporation, Mastitis and Leucocyte Function in

Se‐deficient Dairy Cows. Tran boundary and Emerging Diseases 42: 111-121. Prapaiwong, T. 2007. The use of soybean pod husk and rice straw as roughage sources in

lactating cows ration. MS Thesis, Khonkaen University. (in Thai). SAS. 1998. User's Guide: Statistic, Version 6, 12th Edition. SAS Inst. Inc., Cary, NC.. Van Soest, P.J., J.B. Robertson, and B.A. Lewis. 1991. Methods for dietary fiber neutral

detergent fiber, and non-starch polysaccharides in relation to animal nutrition. J. Dairy Sci. 74: 3583-3597.

Wachirapakorn, C. 1998. An Introduction to Ruminant Nutrition and Feeding. Khonkaen University, Khonkaen, Thailand.

Wachirapakorn, C. 2011. Mineral nutrition of animals. Khonkaen University, Khonkaen, Thailand.

Weiss, W.P., and J.W. Spears. 2006. Vitamin and trace mineral effects on immune function of ruminants. In: Sejrsen, K., Hvelplund, T., Nielsen, M.O. (Eds.), Ruminant Physiology. Wageningen Academic Publishers, Utrecht, Netherlands. 473–496.

Wilde, D. 2006. Influence of macro and micro minerals in the peri-parturient period on fertility in dairy cattle. Anim. Repro. Sci. 96(3): 240-249.



588

ผลของคอนเดนสแทนนนจากใบกระถนบาน ตอการกาจดพยาธตวกลมในแพะเน อ

Effects of condensed tannin from Leucaena leucocephala (Lam.) leaf on eliminate nematode in meat goats

ธนรรษมลวรรณ พลมน1* และ วนนสา ฉายแกว1 Thanatsamonwan Phonmun1* and Wanisa Chaykaew1

1สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง วทยาเขตชมพรเขตรอดมศกด จงหวดชมพร ต. ชมโค อ. ปะทว จ. ชมพร 86160 1King Mongkut's Institute of Technology Ladkrabang Prince of Chumphon Campus, Chumcho, Pathio, Chumphon, 86160, Thailand *Corresponding author: e-mail [email protected]

บทคดยอ การศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษาผลของคอนเดนสแทนนนจากใบกระถนบานตอการ

กาจดพยาธตวกลมในแพะ ทาการศกษาโดยใชแพะพนธลกผสม (บอรxแองโกลนเบยนxพนเมอง) เพศเมย จานวนทงหมด 16 ตว โดยนาหนกเฉลยอยท 21.75±0.28 กโลกรม แพะทกตวถกเลยงในกรงขงเดยว ไดรบอาหารขนโปรตน 14% ทระดบ 1% ของนาหนกตว ไดรบอาหารหยาบเปนหญาแพงโกลาแหงใหกนเตมท และมนาสะอาดใหกนตลอดเวลา แบงออกเปน 4 กลมตามระดบของคอนเดนสแทนนนจากใบกระถนบาน คอ 0, 0.2, 0.3 และ 0.4 กรม/กโลกรมอาหาร ใชแผนการทดลองแบบสมสมบรณ (Completely Randomized Design : CRD) ทาการเกบอจาระของแพะทดลองโดยการลวงจากทวารทกเชากอนใหอาหาร เปนเวลา 15 วน เพอตรวจนบจานวนไขพยาธตวกลมดวยวธการลอยตวอยางงายและการตกตะกอนอยางงาย พบวา การเสรมคอนเดนสแทนนนจากใบกระถนบานทระดบตางๆ ไมทาใหปรมาณการกนไดของอาหารขนและอาหารหยาบแตกตางกนในทางสถต (P>0.05) ในขณะทระดบของการเสรมคอนเดนสแทนนนทระดบ 0.3 กรม/กโลกรมอาหารมผลทาไหจานวนไขพยาธตวกลมในระบบทางเดนอาหารของแพะลดลงอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) ทงวธการตกตะกอนอยางงาย และการลอยตวอยางงาย ดงนนสรปไดวาการใชสารคอนเดนสแทนนนจากใบกระถนบานทระดบอยางนอย 0.3 กรม/กโลกรมอาหารมความสามารถในการกาจดพยาธตวกลมในแพะไดโดยไมมผลกระทบตอการเตบโตของแพะเนอ

คาสาคญ: คอนเดนทแทนนน, กระถนบาน, พยาธตวกลม, แพะเนอ



589

ABSTRACT The aim of this experiment was to study effects of condensed tannin from Leucaena leucocephala (Lam.) leaf on eliminate nematode in meat goats. A total of 16 crossbred female goat (Boer×Anglo-nubian×Native) with average initial weight of 21.75±0.28 kg, were assigned in Completely Randomized Design (CRD) with 4 treatments and 4 replicates. Treatment consisted of difference levels of condensed tannin from Leucaena leaf (0, 0.2, 0.3, 0.4 g/kg diet). All goats were ad libitum access to feed and water through this study. Feed intake was recorded daily. Fecal samples were collected directly from the goat rectum for 15 days in morning for nematode detection by simple flotation and simple sedimentation method technique and examined by light microscope. It was found that daily feed intake was not significantly different among treatment (P<0.05). However, the goat fed with condensed tannin from Leucaena leaf at 0.3 g/kg diet had lower nematode egg count than other treatments (P<0.05) both flotation and sedimentation method technique. There was 237.09 and 85.03 egg/g of feces, respectively. Therefore, this study concluded that condensed tannin from Leucaena leaf at least 0.3 g/kg can reduce nematode in goat and without an adverse effect on feed intake and goat performance. Keywords: condensed tannin, Leucaena leucocephala, nematode, meat goats

บทนา แพะเนอจดเปนสตวเคยวเอองขนาดเลกทนยมเลยงกนมากในทกภมภาคของประเทศไทยแต

เกษตรกรนยมเลยงแพะเนอแบบปลอยใหหากนเองตามธรรมชาต ทาใหแพะเนอมโอกาสไดรบพยาธในแปลงหญาไดงาย สงผลทาใหสขภาพแพะไมสมบรณ ซบผอม แคระแกรน เตบโตชา เนองจากประเทศไทยมสภาพภมอากาศรอนชน เหมาะสมตอการระบาดของพยาธเปนอยางยง (สรศกด, 2536) ซงปญหาเหลานมกกอใหเกดความเสยหายทางเศรษฐกจ เกษตรกรสวนใหญจงนยมใชยาถายพยาธซงมราคาแพง ตองสญเสยคาใชจายในการรกษาโดยใชยาถายพยาธเพอควบคมโรค ทาใหตนทนการผลตสงขน นอกจากนการใชยาถายพยาธชนดเดยวกนตดตอเปนระยะเวลานานทาใหพยาธมความตานทานตอยาถายพยาธชนดนนม



590

ผลทาใหประสทธภาพของยาลดลงหรอเกดการดอยาเพมมากขน (รจรตน และคณะ, 2548) อกทงเกดความยงยากในการจดการถายพยาธทตองจบแพะกรอกยาถายพยาธ

สารคอนเดนสแทนนนเปนสารทมโมเลกล และโครงสรางซบซอน เปนสารทมรสฝาดพบไดในพชหลายชนด ซงมรายงานถงคณสมบตในการยบยงการเจรญของพยาธในระบบทางเดนอาหารโดยการรบกวนการทางานของเซลลพยาธ ซงคอนเดนสแทนนนจะเขารวมตวกบโปรตนของเยอบผนงเซลลของพยาธ ทาใหความสามารถในการทางานของพยาธตาลงและถกขบออกจากระบบทางเดนอาหารในทสด (Ademola and Idowu, 2006; Minho et al., 2008)

กระถนบาน มชอวทยาศาสตรวา Leucaena leucocephala (Lam.) ซงเปนพชทหางายในทองถน และเปนพชทมสารคอนเดนสแทนนนสง ดงนนวตถประสงคของการศกษาในครงนมจดมงหมายคอ เพอทดสอบประสทธภาพของสารคอนเดนสแทนนนในกระถนบานตอการกาจดไขพยาธตวกลมในระบบทางเดนอาหารของแพะ

อปกรณและวธการ สตวทดลองและการเกบขอมล

ทาการศกษาโดยใชแพะพนธลกผสมพนเมองเพศเมย จานวนทงหมด 16 ตว อายไมเกน 1 ป โดยนาหนกเฉลยอยท 20-22 กโลกรม/ตว แพะทกตวถกเลยงในกรงขงเดยวเพอเกบขอมลการกนได โดยแพะทดลองไดรบอาหารขนในระดบ 1% นาหนกตว ทระดบโปรตน 14% ไดรบอาหารหยาบเปนหญาแพงโกลาแหงใหกนเตมท และมนาสะอาดใหกนตลอดเวลา แบงออกเปน 4 กลมตามระดบของคอนเดนสแทนนนจากใบกระถนบาน คอ 0, 0.2, 0.3 และ 0.4 กรม/กโลกรมอาหาร ใชแผนการทดลองแบบสมสมบรณ (Completely Randomized Design : CRD) การทดลองใชระยะเวลาปรบสภาพการเลยงของสตวทดลอง 7 วน ใหอาหารชวงเวลา 07.00 และ 15.00 น. เกบขอมลการกนไดของแพะทดลองทกวน โดยการชงนาหนกอาหารทใหและเกบอาหารเหลอออกแตละวน ทาการเกบอจาระของแพะทดลองโดยการลวงจากทวารทกเชากอนใหอาหาร เปนเวลา 15 วน เพอตรวจจานวนไขพยาธตวกลม 2 วธ คอ

1. วธการลอยตวอยางงาย (Simple floatation method) โดยชงนาหนกมลทไดจานวน 5 กรม เตมนาเกลออมตว ปรมาณ 20 มลลลตรในบกเกอรขนาด 250 มลลลตร คนใหมลละลายเปนเนอเดยวกน เพอใหไขพยาธแยกตวออกจากมลใหมากทสด กรองดวยผาขาวบางเพอแยกกากมลและไขพยาธ นานาทกรองไดเตมในหลอดทดลองใหเสมอปากหลอดแลววางกระจกปดสไลดบนปากหลอดใหนาทกรองไดสมผสกบกระจกปดสไลด ทงไว 30 นาท แลวดงกระจกปดสไลดออกในแนวตง แลวนาไปตรวจดวยกลองจลทรรศนทนท (สมบรณ, 2557)



591

2. วธการตกตะกอนอยางงาย (Simple sedimentation method) โดยชงนาหนกมลทไดจานวน 5 กรม เตมนาเกลอ 0.85% ปรมาณ 20 มลลลตร ลงในบกเกอรขนาด 250 มลลลตร คนใหมลละลายเปนเนอเดยวกน เพอใหไขพยาธแยกตวออกจากมลใหมากทสด กรองดวยผาขาวบางนานาทกรองไดใสในบกเกอรอกใบ ทงใหตกตะกอนประมาณ 15 นาท แลวเทสวนใสดานบนทง จากนนเตมนาเกลอ 0.85% ในปรมาณเดยวกนอกครงแลวเทสวนใสทงอก จานวน 3 รอบ จนเหลอตะกอนทกอนบกเกอร จากนนดดตะกอนลงบนสไลดแกว ปดดวยกระจกปดสไลดแลวตรวจดดวยกลองจลทรรศน (สมบรณ, 2557)

การวเคราะหขอมลทางสถต

วเคราะหคาความแปรปรวนทางสถต (Analysis of variance) ไดแก ปรมาณการกนไดของอาหารขน และ อาหารหยาบตอตวตอวน ประสทธภาพของวธการตรวจไขพยาธ และเปรยบเทยบความแตกตางระหวางกลม โดยวธ Duncan’s new multiple range test **หมายเลข approved number จากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษยและสตวของสถาบน : U1-02148-2558

ผลการทดลองและวจารณ

ผลของคอนเดนสแทนนนในใบกระถนบานตอปรมาณการกนไดและการเจรญเตบโตของแพะ ผลของคอนเดนสแทนนนในใบกระถนบานตอปรมาณการกนไดและการเจรญเตบโตของแพะ

(Table 1) พบวา นาหนกตวเรมตนเฉลยของแพะในแตละกลมการทดลองไมมความแตกตางกนทางสถต (P>0.05) เทากบ 21.53, 22.11, 21.52 และ 21.82 กโลกรม ตามลาดบ เมอสนสดการทดลองพบวา การเสรมคอนเดนสแทนนนจากใบกระถนบานทระดบ 0, 0.2, 0.3 และ 0.4 กรม/กโลกรมอาหารแพะ ไมมผลตอการเพมนาหนกตวของแพะในแตละกลมเทากบ 22.27, 23.45, 23.61 และ 24.21 กโลกรม (P>0.05) ตามลาดบ จะเหนไดวากลมการทดลองทมการเสรมคอนเดนสแทนนนจากใบกระถนบานทระดบ 0.4 กรม/กโลกรมอาหาร มนาหนกตวทเพมสงกวากลมการทดลองอนๆ

ผลของอตราการกนไดของอาหารขนพบวา มอตราการกนไดเทากบ 0.24, 0.25, 0.25 และ 0.27 กโลกรม/ตว/วน และอตราการกนไดของอาหารหยาบมคาเทากบ 0.53, 0.55, 0.56 และ 0.6 กโลกรม/ตว/วน ตามลาดบ มความแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต (P>0.05) แตในระดบทเสรมดวย 0.4 กรม/กโลกรมอาหารมนาหนกตวทเพมสงกวากลมการทดลองอนๆ ซงกใหผลสอดคลองกบ เดชภาฑร และคณะ (2550) ไดทาการทดลองใชกระถนสดเปนอาหารเปรยบเทยบกบยาถายพยาธตอการ



592

เปลยนแปลงนาหนกตวและปรมาณอาหารทกนในแพะ พบวากลมการทดลองทไดรบกระถนมนาหนกการเปลยนแปลงในทางบวกมากกวากลมการทดลองอนๆสวน ซงใหผลไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P>0.05)

Table 1 Effect of condensed tannin from Leucaena leucocephala (Lam.) on feed intake

Item *Treatment

SEM T1 T2 T3 T4

Initial weight (kg) 21.53 22.11 21.52 21.82 0.52 Final weight (kg) 22.27 23.45 23.61 24.21 0.50 Weight change (kg) 0.75 1.34 2.09 2.39 - concentrate (kg DM/head/day)

0.24 0.25 0.25 0.27 0.014

Roughage (kg DM/head/day)

0.53 0.55 0.56 0.60 0.025

*T1 Control, T2 Condensed Tannin 0.2 g/kg diet, T3 Condensed Tannin 0.3 g/kg diet, T4 Condensed Tannin 0.4 g/kg diet ผลของคอนเดนสแทนนนในใบกระถนบานตอจานวนไขพยาธตวกลม

การศกษาผลของการใชคอนเดนสแทนนนจากใบกระถนทระดบ 0, 0.2, 0.3 และ 0.4 กรม/กโลกรมอาหาร ตอการกาจดไขพยาธตวกลมในระบบทางเดนอาหารของแพะเนอพบวา การตรวจนบไขพยาธดวยวธการตกตะกอนอยางงาย (Sample sedimentation method) ในกลมทเสรม คอนเดนสแทนนนในใบกระถนทระดบ 0.4 กรม/กโลกรมอาหาร มผลทาใหไขพยาธตวกลมในระบบทางเดนอาหารของแพะมจานวนลดลง เมอเปรยบเทยบกบกลมควบคม และกลมการทดลองอนๆ ซงมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) ซงกใหผลสอดคลองกบวธการตรวจไขพยาธโดยวธการลอยตว (Floatation method) (Table 2)

เมอพจารณาผลของคอนเดนสแทนนนในใบกระถนทระดบตางๆ ตอจานวนไขพยาธตวกลมในระบบทางเดนอาหารของแพะ ทงวธการตกตะกอนอยางงาย และการลอยตวอยางงายพบวา ทงสองวธใหผลทสอดคลองกนคอ ในกลมทเสรม คอนเดนสแทนนน ทระดบ 0.3 กรม/กโลกรม มการลดลงของ



593

จานวนไขพยาธตวกลมไดสงทสด เมอเทยบกบกลมทดลอง มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) สอดคลองกบ Cenci et al. (2007) ทไดทาการทดลองใชกระถนดาทดลองกบแกะกพบวา มเปอรเซนตการเปลยนแปลงของจานวนไขพยาธตวกลมชนดเมดตม ลดลงถง 62 เปอรเซนต และ พยาธแสมาไดถง 57 เปอรเซนต นอกจากนการทดลองใชกระถนบานในการกาจดไขพยาธยงใหผลสอดคลองกบ Nguyen (2005) ทไดทาการทดลองโดยใชกระถนในแพะกพบวาสามารถลดจานวนไขพยาธตวกลมไดถง 34 เปอรเซนตเชนกน ซงมรายงานถงบทบาทของคอนเดนสแทนนนในการเขาไปยบยงการเจรญของพยาธในระบบทางเดนอาหารโดยการรวมตวกบโปรตนของเยอบผนงเซลลของพบพยาธ ทาใหความสามารถในการทางานของพยาธตาลง และถกขบออกจากระบบทางเดนอาหารในทสด (Ademola and Idowu, 2006; Minho et al., 2008)

Table 2 Effect of condensed tannin from Leucaena leucocephala (Lam.) on nematode count in feces meat goats (egg/g of feces ±SD)

Method Treatment*

SEM T1 T2 T3 T4

Floatation 288.31±15.38a 263.44±11.38a 237.09±5.96c 240.40±23.25b 7.67 Sedimentation 97.49±1.14a 89.78±1.09b 85.03±1.33c 82.58±3.45c 1.09 a, b, c Values on the same row with different superscripts differ (P < 0.05). *T1 Control, T2 Condensed Tannin 0.2 g/kg diet, T3 Condensed Tannin 0.3 g/kg diet, T4 Condensed Tannin 0.4 g/kg diet

สรป ผลของคอนเดนสแทนนนจากใบกระถนบานทระดบ 0, 0.2, 0.3 และ 0.4 กรม/กโลกรมอาหาร

พบวา ไมมผลตอปรมาณการกนไดของอาหารขน และอาหารหยาบ การเสรมทระดบ 0.4 กรม/กโลกรมอาหาร แพะมแนวโนมของนาหนกตวทเพมสงกวากลมทดลองอนๆ ในขณะทระดบของการเสรมคอนเดนสแทนนนทระดบ 0.3 กรม/กโลกรมอาหาร มผลทาใหจานวนไขพยาธตวกลมในระบบทางเดนอาหารของแพะลดลงทงวธการตกตะกอนอยางงาย และการลอยตวอยางงาย

เอกสารอางอง เดชภาฑร วงศเดชขจร อาคม สงขวรานนท ลกษณ เพยซาย และสมเกยรต ประสานพานช. 2550. ผล

ของสาร แทนนนจากกระถนสดตอการลดจ านวนไขพยาธกลมสตรองไจลดในอจจาระและอตรา



594

การเจรญเตบโต ของแพะ. น. 128–137. ในรายงานการประชมวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 45 สาขาสตว และสตวแพทยศาสตร, กรงเทพฯ.

รจรตน วรสงห พชรา ไชยสล และนนทพร วนด. 2548. (cited 19 เมษายน 2560) แหลงทมา: http:// www.lib.ku.ac.th/KUCONF/2555/ KC4903012.pdf.

สรศกด คชภกด สรพล ชลด ารงกล สมเกยรต สายธน และวนย ประลมพกาญจน. 2536. การระบาดของพยาธตวกลมในทางเดนอาหารและโปรโตซว เชอบดในลกแพะหยานม. วารสารสงขลานครนทร. 15(1): 23-29.

สมบรณ แสงมณ. 2557. เอกสารประกอบการสอนรายวชาวทยาของหนอนพยาธทางสตวแพทย . ภาควชาพยาธวทยา คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน (cited 28 เมษายน 2560) แหลงทมา : http://vet.kku.ac.th/pathology/somboon/DOGhelminth/222.htm

Ademola I.O. and Idowu S.O., 2006. Anthelmintic activity of Leucaena leucocephala seed extract on Hae monchus contortus-infective larvae. Vet. Rec. 158, p. 485-486.

Cenci, F. B., Louvandini, H., McManus, C. M., Dell’ Porto, A., Costa, D. M., Araújo, S. C., Minho, A. P., & Abdalla, A. L. (2007). Effects of condensed tannin from Acacia mearnsii on sheep infected naturally gastrintestinal helminthes. Veterinary Parasitology, 144, 132-137.

Minho A.P, I.C.S. Bueno, H. Louvandini, F. Jackson, S.M. Gennari and A.L. Abdalla. 2008. Effect of Acacia molissima tannin extract on the control of gastrointestinal parasite in sheep. Anim. Feed. Sci. Tech. 147: 172-181.

Nguyen, T. Mui, Dinh Van Binh and E.R. Orskov. 2005. Effect of foliages containing condensed tannins and on gastrointestinal parasites. Anim. Feed. Sci. Tech. 121: 77-87.



595

ผลของโปรตนตางระดบในสตรอาหารขนตอสมรรถภาพการผลตของแพะเน อ The Effects of different protein levels in concentrate on

productive performance of meat goats

ธระยทธ จนทะนาม *1 พชาด เขจรศาสตร 1 กานดา ลอแกวมณ 1 และชยรตน คาหา 2 Theerayut Juntanam *1 Pichad Khejornsart 1 Kanda Lokaewmanee 1

and Chairat Khamha 2

1 ภาควชาเกษตรและทรพยากร คณะทรพยากรธรรมชาตและอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตเฉลมพระเกยรต จงหวดสกลนคร อาเภอเมอง จงหวดสกลนคร 47000 2 กองบรหารการวจยและบรการวชาการ, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตเฉลมพระเกยรต จงหวดสกลนคร อาเภอเมอง จงหวดสกลนคร 47000 1 Department of Agriculture and Resources, Faculty of Natural Resources and Agro-Industry, Kasetsart University, Chalermphrakiat Sakon Nakhon Province Campus, Muang Distric, Sakon Nakhon Province, 47000, Thailand * Corresponding author : [email protected] 2 Division of Research Administration and Academic Services, Kasetsart University, Chalermphrakiat Sakon Nakhon Province Campus, Muang Distric, Sakon Nakhon Province, 47000, Thailand

บทคดยอ งานวจยนศกษาผลของระดบโปรตนในอาหารขนตอสมรรถภาพการผลตของแพะเนอทไดรบ

หญาเนเปยรหมกเปนแหลงอาหารหยาบ ใชแพะเนอลกผสมเพศผ (บอร × พนเมองไทย) จานวน 12 ตว มนาหนกตวเมอเรมตนทดลองเฉลย 24.08±3.53 กโลกรม แบงแพะออกเปน 3 กลม ตามแผนการทดลองแบบสมสมบรณ โดยกลมท 1 (T1) ไดรบหญาเนเปยรหมกอยางเดยว กลมท 2 (T2) ไดรบหญาเนเปยรหมกและเสรมอาหารขน 12 เปอรเซนตโปรตน (400 กรม/ตว/วน) และกลมท 3 (T3) ไดรบหญาเนเปยรหมกและเสรมอาหารขน 14 เปอรเซนตโปรตน (400 กรม/ตว/วน) ตามลาดบ หญาทใชทาพชหมกในการทดลองครงนตดทอาย 70 - 80 วน จดวาเปนหญาอายมากและมคณคาทางอาหารตา แพะทกตวไดรบหญาเนเปยรหมกเปนแหลงอาหารหยาบอยางเตมท ทาการปรบสตวใหคนเคยกบอาหารทดลอง 14 วน ใชระยะเวลาในการทดลองทงสน 42 วน ผลการทดลองพบวา แพะกลมท 3 มการกนไดของโปรตนรวมเฉลยสงกวากลมอน ๆ อยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) และมอตราการเจรญเตบโตเฉลยสงกวาแพะทดลองกลมอน ๆ อยางมนยสาคญยงทางสถต (p<0.01) ดงนนการเสรมอาหารขนทมระดบโปรตนในสตรอาหารทสงขนชวยเพมอตราการเจรญเตบโตของแพะเนอทไดรบอาหารหยาบคณภาพตาในชวงฤดแลงได คาสาคญ: ระดบโปรตน, อาหารขน, หญาเนเปยรหมก, แพะเนอ



596

ABSTRACT This experiment aimed to investigate the Effects of different protein levels in

concentrate on productive performance of meat goats fed with Napier grass silage. Twelve male crossbred (Boer x Thai native) meat goats, with an average initial weight of 24.08±3.53 kg., were randomly divided into 3 groups under a completely randomized design (CRD). Group 1 (T1) was provided only with a napier grass silage; group 2 (T2) was supplemented with concentrate containing 12%CP (400 g/h/d); and group 3 (T3) was supplemented with concentrate containing 14%CP (400 g/h/d) respectively. The forage for silage making in this experiment, was cut at 70 – 80 days of plants' age, judged as maturity grass and of low nutritive value,. All the goats were fed with napier grass silage as the roughage source ad libitum. The adaptation period lasted for 14 days, and the experimental period continued for 42 days. The results revealed that the goats in group 3 were of highest average total protein intake (p<0.05) and their average daily gain was significantly higher than the other two groups (p<0.01). In conclusion, increasing protein levels in the concentrate could increase the growth rate of meat goats fed with low roughage quality during the dry season. Keywords: protein level, concentrate, Napier grass silage, meat goats

บทนา ในประเทศไทยเกษตรกรมการเลยงแพะกนอยางแพรหลาย เกษตรกรผเลยงแพะทงประเทศม

จานวนทงสน 43,118 ครวเรอน จานวนประชากรแพะในประเทศไทย มจานวนทงสน 539,583 ตว (ศนยสารสนเทศกรมปศสตว, 2558) ซงแพะจานวนนตองการพชอาหารสตวเพอเปนแหลงอาหารหยาบหลกตลอดอายการเลยง แตอาหารหยาบในประเทศเขตรอน เชน ประเทศไทยนนสวนใหญมกจะมปรมาณและคณภาพผนแปรไปในแตละฤดกาล ผลผลตหญาจากทงหญาคอนขางตา และขาดแคลนหญาสดเพอใชเลยงสตวในชวงฤดแลง และหญาทใชเลยงสตวในฤดแลงนนมกจะมปรมาณของโปรตนตา ซงโปรตนนนจดเปนสารอาหารทมความสาคญอนดบแรกในอาหารสตวเคยวเอองเพราะวาโปรตนเปนแหลงของไนโตรเจนทใชเพอการเจรญเตบโตของจลนทรยภายในกระเพาะหมก (McDonald et al., 2002) และนาหนกตวของสตวเลยงจะเพมสงขนเมอสตวไดรบโปรตนและพลงงานจากอาหารในระดบทสมดลและสงกวาระดบความตองการสารอาหารเพอการดารงชพ (Kirkland and Patterson, 2006) ระดบของโภชนะในอาหารนนมผลตอ



597

สมรรถภาพการเจรญเตบโตของแพะ ซงโภชนะทตองคานงถงเปนอนดบแรก คอ โปรตนและพลงงาน (Schwab, 1995) แพะทไดรบอาหารหยาบคณภาพตาหรอถกปลอยใหแทะเลมในทงหญาเพยงอยางเดยว แพะมกจะไดรบโปรตนและพลงงานไมเพยงพอตอความตองการของรางกาย การเสรมอาหารขนรวมกบการใหอาหารหยาบจะชวยใหแพะกนอาหารไดมากขน และไดรบโภชนะเพมขน (สวรรณา และคณะ, 2558) มการเจรญเตบโตและมสมรรถภาพของการใหผลผลตทดขน ชวยปองกนการสญเสยนาหนกตว (ธระยทธ และพชาด, 2559)

หญาเนเปยรปากชอง 1 เปนหญาลกผสมระหวางหญาเนเปยร (Pennisetum purpureum) กบหญาไขมก (Pennisetum americanum) เปนหญาทมอายหลายปทใหผลผลตสง ปลกครงเดยวหากมการจดการแปลงหญาดสามารถตดใชประโยชนตอเนองไดนาน 8 - 9 ป หญาชนดนสามารถเจรญเตบโตไดในดนเกอบทกชนด มคณคาทางอาหารสง มโปรตนประมาณ 15 – 18 เปอรเซนต เหมาะสมตอการเลยงสตวทงในรปหญาสดและหญาหมก คณคาทางโภชนะของหญาเนเปยรปากชอง 1 หากตดทอาย 60 วน มเปอรเซนตวตถแหง โปรตน เยอใยรวม และปรมาณคารโบไฮเดรตทละลายนาได เทากบ 18.3 12.6 42.6 และ 33.3 เปอรเซนต (เฉลา และคณะ, 2553) องคประกอบทางเคมของหญาเนเปยรหมกทตดทาพชหมกทอาย 90 วนหลงการปลก มเปอรเซนตวตถแหง โปรตน ผนงเซลล และลกโนเซลลโลส มคาเทากบ 32.0 8.5 70.5 และ 49.2 เปอรเซนต ตามลาดบ (พชาดและธระยทธ, 2559) ซงการทาหญาหมกนนเปนวธการสารองอาหารสตวไวใชในชวงฤดแลง การเลยงสตวเคยวเอองในประเทศไทยนนมความตองการอาหารหยาบไวใชเลยงสตวใหมปรมาณเพยงพอตลอดทงป การผลตหญาหมกเพอเกบไวใชเลยงสตวในชวงขาดแคลนหญาสด จงเปนอกทางเลอกหนงในการเกบถนอมพชอาหารสตวไวในสภาพหมกดองในสภาพไรอากาศ เมอหญาสดเปลยนสภาพไปเปนหญาหมกแลวคณคาทางอาหารไมเปลยนแปลง สามารถเกบไวไดนานโดยทคณคาทางอาหารของพชมการเปลยนแปลงนอย (สายณห, 2547) การทดลองครงนมวตถประสงคเพอศกษาผลของระดบโปรตนในสตรอาหารขนทมผลตอปรมาณการกนไดและการเจรญเตบโตของแพะเนอทไดรบหญาเนเปยรหมกเปนแหลงอาหารหยาบหลกในชวงฤดแลง

อปกรณและวธการ สตวทดลองและแผนการทดลอง

ใชแพะเนอลกผสมเพศผพนธบอร × พนเมองไทย มนาหนกตวเมอเรมทดลองเฉลย 24.08±3.53 กโลกรม จานวน 12 ตว โดยแบงแพะทดลองออกเปน 3 กลม ๆ ละ 4 ตว ตามแผนการทดลองแบบสมสมบรณ โดยแพะทดลองไดรบอาหารทแตกตางกนตามกลมการทดลองดงน กลมท 1 ใหกนหญาเนเปยรหมกเพยงอยางเดยว (กลมควบคม) กลมทดลองท 2 ใหกนหญาเนเปยรหมกรวมกบการเสรมอาหารขนระดบ 12 เปอรเซนตโปรตน อตรา 400 กรมตอตวตอวน และกลมทดลองท 3 ใหกนหญาเนเปยรหมกรวมกบการเสรมอาหารขนระดบ 14 เปอรเซนตโปรตน อตรา 400 กรมตอตวตอวน



598

การเตรยมอาหารทดลอง การจดเตรยมอาหารหยาบ ทาการตดหญาเนเปยรปากชอง 1 ทมอาย 70 – 80 วนหลงจากการ

ตดครงแรก จากนนนาไปสบหนใหหญามขนาดเลกลง มความยาวเฉลย 2 - 5 เซนตเมตร สบหญาดวยเครองสบอตโนมตทมกาลง 5.5 แรงมา ทาการคลกเคลาชนหญาใหเขากนด แลวบรรจลงในถงพลาสตกขนาดบรรจ 25 กโลกรม และซอนพลาสตกดวยถงกระสอบสาน ทาการสบไลอากาศออกดวยเครองดดสญญากาศ จากนนมดปากถงและมดกระสอบสานใหแนน นาไปเกบไวในทรม หลงพชหมกมอายครบ 21 วน นาไปใชเลยงแพะทดลองในคอกตอไป วธการทดลอง

ทาการเลยงแพะในคอกทดลอง คอกทดลองเปนคอกขงเดยวขนาด 1 × 2 ตารางเมตร จานวน 12 คอก บรเวณกลางคอกเปนทางเดนขนาดกวาง 1.2 เมตร มถงนาและถงอาหารแบบแขวนอยดานในคอก แพะทดลองทกกลมจะไดรบหญาเนเปยรหมกอยางเตมท (ad libitum) โดยนาหญาหมกใสถงอาหารไวใหแพะไดกนอยางเตมทวนละ 2 ครง คอ ในเวลา 8.00 น. และ 16.00 น. ทาการเสรมอาหารขนทมระดบโปรตนแตกตางกน (วตถดบและสวนผสมของอาหารขน รายละเอยดดงแสดงใน Table 1) โดยเสรมใหสตวกนตามกลมการทดลอง โดยแบงใหแพะกน 2 ครงกอนการใหอาหารหยาบ คอ ในเวลา 7.00 น. และ 15.00 น. มแรธาตกอนและนาสะอาดใหแพะกนไดตลอดเวลา กอนทาการทดลองทาการถายพยาธและฉดไวตามน AD3E แกแพะทดลองทกตว ทาการปรบสตวทดลองเปนระยะเวลา 14 วนและเกบขอมลสมรรถภาพการผลต 42 วน ตลอดการทดลอง สตวทดลองถกดแลตามมาตรฐานการดแลสตวทดลองเพองานทางวทยาศาสตร ซงอยภายใตการกากบของคณะกรรมการดแล ควบคม กากบ การใชสตวทดลองเพองานทางวทยาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ใบรบรองเลขท ACKU60-ECT-001

Table 1 Ingredient composition of concentrate diets. Feed ingredient Concentrate (12%CP) Concentrate (14%CP) Cassava 55 50 Soybean meal 3 Palm kernel meal 20 25 Rice bran 20 17 Molasses 2 2 Urea 1.5 1.5 Sodium chloride 0.5 0.5 Mineral premix 1.0 1.0 Total 100 100



599

การเกบขอมลและวเคราะหทางเคม บนทกปรมาณการใหอาหารขนทกวน ดวยการชงนาหนกอาหารขนกอนใหแพะกน และอาหารขนทเหลอ

ในแตละวน และบนทกปรมาณอาหารหยาบทให ปรมาณอาหารหยาบทเหลอในแตละวน จดบนทกปรมาณอาหารทเหลอทงอาหารหยาบและอาหารขน และนาไปคานวณหาปรมาณอาหารแตละชนดทกนไดในแตละวน ทาการชงนาหนกแพะทดลองรายตวเมอเรมตนการทดลอง และเมอสนสดการทดลอง เพอคานวณหาการเปลยนแปลงของนาหนกตว สมเกบตวอยางอาหารขนโดยสมในชวงกลางสปดาหในแตละสปดาหตลอดการทดลอง โดยสมเกบตวอยางอาหารขนจานวน 100 กรม เพอวเคราะหหาองคประกอบทางเคมโดยวเคราะหหาปรมาณวตถแหงและโปรตน (AOAC, 1990) สวนการเกบตวอยางอาหารหยาบเกบเมอพชหมกมอายครบ 30 วน โดยทาการสมเกบตวอยางพชหมก จานวน 500 กรม เพอนาไปวเคราะหหาวตถแหง โปรตน (AOAC, 1990) ผนงเซลล (NDF) และลกโนเซลลโลส (ADF) ตามวธการของ Van Soest et al. (1991) การวเคราะหขอมล

นาขอมลทไดจากการทดลองมาวเคราะห และเปรยบเทยบความแตกตางระหวางทรทเมนตตามแผนการทดลองแบบสมสมบรณ ดวยโปรแกรมสาเรจรป SAS (1998) และเปรยบเทยบความแตกตางทางสถตโดยวธ Duncan’s New Multiple Range Test (DMRT) ทระดบความเชอมนทางสถต 95 และ 99 เปอรเซนต (P<0.05 และ P<0.01)


องคประกอบทางเคมของอาหารขนสตร 12 และสตร 14 เปอรเซนต ผลการทดลองพบวา มวตถแหงเทากบ 87.59 และ 87.68 เปอรเซนต และปรมาณโปรตนของอาหารขนสตร 12 และสตร 14 เปอรเซนตโปรตน มคาเทากบ 11.43 และ 13.43 เปอรเซนต ตามลาดบ (Table 2) สวนผลการวเคราะหองคประกอบทางเคมของหญาเนเปยรหมก (Table 2) พบวามคาวตถแหง โปรตน ปรมาณเยอใย NDF และ ADF เทากบ 18.79; 5.67, 69.16 และ 46.72 เปอรเซนต ตามลาดบ มคาความเปนกรด – ดาง เทากบ 4.75 องคประกอบทางเคมของหญาเนเปยรหมกทใชเลยงแพะทดลองครงนพบวา ระดบโปรตนของหญาหมกมคา 5.67 เปอรเซนต ตากวาเกณฑความตองการโปรตนขนตาทสตวเคยวเอองตองการ คอ 7 เปอรเซนต (Milford and Minson, 1964) หากสตวเคยวเอองไดรบอาหารทมปรมาณโปรตนตากวา 7 เปอรเซนตจะสงผลกระทบตอการทางานของจลนทรยในกระเพาะหมกของสตว ซงอาจสงผลกระทบตอการทางานของจลนทรยกลมทยอยเยอใย สงผลใหกจกรรมตาง ๆ ในการยอยเยอใยในอาหารหยาบลดลง (Hennessy, 1980) และสงผลใหสตวกนอาหารลดลงเนองจากการทางานของจลนทรยในกระเพาะหมก



600

ลดลง (Humphrey, 1991) ดงนนการเลยงสตวในชวงทขาดแคลนหญาสด หรอมการใชหญาหมกเลยงสตวในชวงฤดแลงคลายกบการทดลองครงนจงจาเปนตองเสรมอาหารขนรวมดวยเพอชวยเพมระดบโปรตนในอาหารใหเพยงพอตอการทางานของจลนทรยในกระเพาะหมกของสตวเคยวเออง หญาเนเปยรทใชทาหญาหมกในการทดลองนมอายประมาณ 70 - 80 วน ตดทาหญาหมกในชวงปลายฝน เปนหญาทมอายมาก แตมวตถแหงตา เมอขาดแคลนนาหญาจะแกเรวและมสดสวนใบตายมากขน สงผลใหหญามปรมาณโปรตนตาแตเยอใยสง เมอนาไปทาหญาหมกจงไดหญาหมกทมคณภาพตา หญาทมสดสวนของใบแกและใบตายสงนนจะสงผลตอคาเยอใยของพช (สายณห, 2547) ปรมาณเยอใยในอาหารสตวนนสงผลกระทบโดยตรงตอปรมาณการกนและการยอยไดของสตว ซงอาหารหยาบทมปรมาณเยอใยสงจะลดปรมาณการกนไดของสตวลง (Humphrey, 1991;พชาดและธระยทธ, 2559)

Table 2 Chemical composition of experimental diets. Chemical composition (% DM)

Napier silage Concentrate (12%CP)

Concentrate (14%CP)

DM 18.79±0.49 87.59±0.74 87.68±0.36 CP 5.67±0.13 11.43±0.07 13.43±0.35 NDF 69.16±1.64 ADF 46.72±0.07 pH 4.75±0.05 Each value is mean ± SD.

สมรรถภาพการผลตของแพะทดลองกลมท 1 กลมท 2 และกลมท 3 มนาหนกเรมตนทดลอง

ใกลเคยงกน คอ มคา เทากบ 24.25, 24.00 และ 24.00 กก. แตมนาหนกสนสดการทดลองมคาแตกตางกนอยางมนยสาคญยงทางสถต คอ มคาเทากบ 26.75 27.75 และ 29.25 กก. (P<0.01) สวนการเพมนาหนกตวมคาเทากบ 2.50 3.75 และ 5.25 กก. ตามลาดบ ซงมคาแตกตางกนอยางมนยสาคญยงทางสถต (P<0.01) อตราการเจรญเตบโตมคาเทากบ 59.52 89.28 และ 125.00 กก. ตามลาดบ ซงมคาแตกตางกนอยางมนยสาคญยงทางสถต (P<0.01) (Table 3) คาการกนไดของอาหารหยาบในรปวตถแหงเทากบ 334.83 316.68 และ 295.29 กรมตอตวตอวน มคาการกนไดของอาหารขนในรปวตถแหงเทากบ 0, 350.36 และ 345.14 กรมตอตวตอวน ตามลาดบ ปรมาณวตถแหงทงหมดทกนไดมคาเทากบ 334.83 667.04 และ 640.43 กรมตอตวตอวน สวนปรมาณวตถแหงทงหมดทกนไดเทยบเปนเปอรเซนตนาหนกตวมคาเทากบ 1.38 2.77 และ 2.66 เปอรเซนต ตามลาดบ (P>0.05) (Table 3) สวนปรมาณการกนไดของโปรตนเฉลยมคาเทากบ 18.98 36.19 และ 46.35 กรมตอวน ตามลาดบ ซงมคาแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) (Table 3) แพะทไดรบอาหารขนทมระดบโปรตนในสตรอาหารสงจะมอตรา



601

การเจรญเตบโตสงกวาแพะกลมทไดรบอาหารขนทมระดบโปรตนในสตรอาหารตากวา (Negesse et al., 2001) แพะพนธพนเมองไทยมความตองการอาหารเพอการเจรญเตบโตในระดบปกตประมาณรอยละ 2.2 – 2.8 ของนาหนกตวตอวน (ลขต, 2541) แตถาหากมการเสรมอาหารขนทมระดบโปรตนในสตรอาหารทสงขนรวมกบการใชหญาหมกเลยงสตวในชวงแลง แพะจะมปรมาณการกนไดสงขนกวาระดบปกต และมการกนไดของโปรตนรวมตอวนเพมขนตามระดบของโปรตนทเพมขนในสตรอาหาร การเสรมอาหารขนใหแกสตวทไดรบอาหารหยาบคณภาพตาจะชวยสงเสรมใหสตวมปรมาณการกนไดเพมขน ลดการสญเสยนาหนกตว และชวยเพมนาหนกตวของสตวเลยงได (ธระยทธและพชาด, 2559) การเสรมอาหารขนใหกบแพะเนอทไดรบอาหารหยาบคณภาพตานนจะชวยใหสตวมการกนไดและการยอยไดของอาหารหยาบดขน แตอยางไรกตาม การเสรมอาหารขนในปรมาณทสงขนจะสงผลตอคาปรมาณการกนไดในรปวตถแหงของหญาหมกลดลงเนองจากอาหารขนมคณคาทางโภชนะทยอยไดงาย จะถกใชเปนอาหารหลกแทนอาหารหยาบ และอาจทาใหการกนไดและการยอยไดของอาหารลดลง (วชราภรณ, 2550)

Table 3 Effects of dietary crude protein levels on productive performance of meat goat Items T1 T2 T3 SEM P-Value Initial weight (kg) 24.25±3.53 24.00±2.04 24.00±3.53 0.87 0.666 Final weight (kg) 26.75±2.28a 27.75±2.29ab 29.25±3.34b 0.81 0.005 Body weight gain (kg) 2.50±1.25a 3.75±0.09ab 5.25±0.19b 0.35 0.003 Average daily gain (g/h/d) 59.52±0.02a 89.28±0.02a 125.00±0.04b 0.08 0.000 Roughage intake (gDM/h/d) 334.83±6.91 316.68±24.43 295.29±11.73 1.89 0.838 Concentrate intake (gDM/h/d) 350.36±0.00 345.14±9.03 Total feed intake (gDM/h/d) 334.83±6.91 667.04±24.43 640.43±6.32 1.77 0.648 Total feed intake (%BW) 1.38±0.72 2.77±0.52 2.66±0.64 0.39 0.926 Total protein intake, (gDM/h/d) 18.98±0.39x 36.19±2.78xy 46.35±1.21z 0.60 0.031 Each value is mean ± SD. T1 : Napier silage ad libitum (Control). T2 : Napier silage ad libitum + 400 g/h/d of concentrate (12%CP), and T3 : Napier silage ad libitum + 400 g/h/d of concentrate (14%CP) ab Means within the same row with different superscripts are significantly at the P<0.01 level. xyz Means within the same row with different superscripts are significantly at the P<0.05 level.

สรป ระดบของโปรตนในสตรอาหารขนทใชเลยงแพะสงขนสงผลใหปรมาณการกนไดของโปรตนรวม

สงขน การเพมนาหนกตว และอตราการเจรญเตบโตของแพะสงขนและการใชหญาเนเปยรหมกเพยงอยางเดยวเลยงแพะจะสงผลใหแพะไดรบโปรตนตา เจรญเตบโตชา



602

กตตกรรมประกาศ การศกษาวจยในครงนไดรบการสนบสนนทนวจยจากสานกงานพฒนาวทยาศาสตรและ

เทคโนโลยแหงชาต (สวทช.) กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย และขอบคณคณะทรพยากรธรรมชาตและอตสาหกรรมเกษตร และอทยานเกษตร ๕๐ พรรษา มหาวชราลงกรณ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตเฉลมพระเกยรต จงหวดสกลนคร ทเออเฟอหองปฏบตการและสถานทในการวจย


เฉลา พทกษสนสข จรยา บญจรชชะ และจรพฒน วงศพพฒน. 2553. การรวบรวมและจดทาขอมลดานคณคาทางโภชนะของพชอาหารสตว. รายงานผลงานวจยประจาป 2553. กองอาหารสตว, กรมปศสตว, กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรงเทพฯ.

พชาด เขจรศาสตร และธระยทธ จนทะนาม, 2559. ผลของการใชขาวฟางอาหารสตวหมกและหญาเนเปยรหมกตอสมรรถภาพการผลตของแพะเนอ. แกนเกษตร 44 (1) : 517-522.

ธระยทธ จนทะนาม และ พชาดเขจรศาสตร. 2559. ผลของระดบโปรตนในสตรอาหารขนตอสมรรถภาพการผลตของแพะเนอทไดรบหญาเนเปยรหมกเปนแหลงอาหารหยาบ. แกนเกษตร 44 (2) : 434-443.

วชราภรณ ศรพลนอย. 2550. การปรบปรงหญาแพงโกลาคณภาพตาดวยการหมกรวมกบกระถนในอตรสวนตาง ๆ ตอการเจรญเตบโตของแพะ. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ.

ศนยสารสนเทศกรมปศสตว .2558. ขอมลและสถตจานวนสตวเลยงและเกษตรกรผเลยงประจาป 2558, กลมสารสนเทศและขอมลสถต, ศนยสารสนเทศกรมปศสตว,กรมปศสตว, กระทรวงเกษตรและสหกรณ, กรงเทพฯ.

สายณห ทดศร. 2547. พชอาหารสตวเขตรอน. สานกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ. สวรรณา ทองดอนดา วนวศาข งามผองใส และ ไชยวรรณ วฒนจนทร. 2558. ผลของระดบโปรตนใน

อาหารขนตอการกนไดและการยอยไดของโภชนะของแพะเพศผ. วารสารสตวศาสตรแหงประเทศไทย. .ใน การประชมวชาการสตวศาสตรแหงชาต ครงท 4 (2) : 381 – 385.

AOAC. 1990. Official Methods of Analysis of the Association of Official Analytical Chemists. 5thed. Association of Official Analysis Chemists, Inc., Virginia.

Hennessy, D.W. 1980. Protein nutrition of ruminants in the tropical areas of Australia. Trop. Grasslds. 14: 260-265.



603

Humphrey. 1991. Tropical pasture utilization. Cambridge University press, Cambridge. Kirkland, R.M. and D.C. Patterson. 2006. The effect of quality of grass and maize silage

on the intake and performance of beef cattle. Livest. Sci. 100: 179-188. McDonald, P., R. A. Edwards, J. F. D. Greenhalgh and C. A. Morgan. 2002. Animal

Nutrition. 6 th Edition. Longman Sciencentific Press, New York. Milford, R. and D.J. Minson. 1964. Intake of tropical pasture species, In Proceedings of

the XI International Grassland Congress, Brazil. Negesse, T., Rodehutscord, M. and Pfeffer, E. 2001. The effect of dietary crude protein

level on intake, growth, protein retention and utilization of growing male Saanen kids. Small Ruminant Research. 39, 243-251.

SAS. 1998. SAS/STAT User’s Guide. Version 6.12.SAS Int. Inc., Cary, NC, USA. Schwab, C. G. 1995. Protected protein and amino acids for ruminants. Pp. 115 – 141 In :

R. J. Wallace and A. Chesson (eds.) Biotechnology in animal feed and animal feeding. VCG Publisher, New York.

Van Soest, P. J., J. B. Robertson and B.A., Lewis. 1991. Methods for dietary fiber neutral detergent fiber, and non - starch polysaccharides in relation to animal nutrition. J. Dairy Sci. 74: 3583-3597.



604

องคประกอบทางเคมและลกษณะทางพฤกษศาสตรของหญาพ นเมองภาคใต ทใชเล ยงแพะ

The Chemical Composition And Botanically Characteristic of Native Grass Used as Goat Feed in South of Thailand

สภญญา ชใจ1 ภรณทพย ทองมณ1 มรกต แสงรง1 สนสา นวลมะโน1 และ ธระวทย จนทรทพย1 Supinya Chujai1, Porntip Thongmanee1, Morakot saengrung1, Sunisa Nuanmano1 and

Dhiravit Chantip1

1133 ม.5 ต.ทงใหญ อ.ทงใหญ คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเทคโลยราชมงคลศรวชย จ.นครศรธรรมราช 80240 1Rajamangala University of Technology Srivijaya, Nakhon Si Thammarat Campus Thungyai sub-district,Thungyai district, Nakhon -Si Thammarat province, 80240, Thailand * Corresponding author: E-mail [email protected]

บทคดยอ การศกษาวจยคร งน มวตถประสงค เพอศกษาองคประกอบทางเคมและลกษณะทางพฤกษศาสตรของหญาพนเมองภาคใตทใชเลยงแพะ จานวน 5 ชนด คอ หญานกกระจอกเตน หญาบหงานรา หญาเลน หญาใบไผ และหญาเหบ พบวามคาโปรตนสงสด อยในชวง 12-17 % สวนหญาใบไผมคาลกนนสงสด (24.69 %) ลกษณะทางพฤกษศาสตร รปพรรณสณฐาน มความแตกตางกนของหญาแตละชนด แหลงทพบ จงหวดนครศรธรรมราช กระบ ตรง พทลง และจงหวดสตล บรเวณทพบหญาทง 5 ชนด สวนยางพารา และสวนปาลมนามน บรเวณทลมนา และทดอน ดนรวน ดนทราย และดนรวนผสมดนทราย และชอบขนบรเวณทเปนรมเงา การนามาใชประโยชนของหญาพนเมองภาคใต พบวาในพนทจงหวดนครศรธรรมราช มการนาหญาทง 5 ชนดมาใชประโยชนมากทสด รองลงมาคอ จงหวดพทลง กระบ ตรง และสตล ตามลาดบ เกษตรกรจงหวดนครศรธรรมราชมการปลกรวมกบพชอาหารสตวชนดอนเพราะแพะชอบกนแตเกษตรกรไมทราบถงองคประกอบทแทจรง พชอาหารสตวทองถนทง 5 ชนด ขนเองตามธรรมชาตเปนสวนใหญ โดยเกษตรกรบางพนทมการกาจดทงเนองจากไมทราบวาพชอาหารสตวบางชนดสามารถนามาเลยงสตวได โดยสวนใหญเกษตรกรจะใชเลยงสตวเคยวเอองโดยการใหกนสดรวมกบพชอาหารสตวชนดอน

คาสาคญ: องคประกอบทางเคม, ลกษณะพฤกษศาสตร, หญาพนเมองภาคใต, พชอาหารสตว

mailto:[email protected]



605

ABSTRACT The study aimed to investigate chemical compositions and cultivation

characteristics of grass as suitable feed for goat in the Southern Thailand. Total of five grass were studied including Nokkajoktan grass, Buranara grass, Baiphi grass, Larn grass and Pakpadklan grass. The protein composition was at the range of 12-17 %. The highest lignin percentage was in Baiphi grass at 25.36%. All five grass regularly grown in Nakhon-Si-thammarat, Krabi, Trang and Satun provinces. They could be cultivated in either rubber or palm plantation. The loam and the sandy clay loam were suitable for cultivation. The utilization of all five grass as fodder was found the most in Nakhon-Si-thammarat among five provinces. In terms of feed cost, management and the profit used one of five grass with concentrate supplemented during shortage period as feed was satisfactory. Key world: Chemical composition, Ecology, Grass nature, Forage plant

บทนา

พชอาหารสตวในประเทศไทยมอยหลายชนด ตามรายงานของ สายณห (2548) พบวาม 501 ชนด 131 สกล แตทมความสาคญทางอาหารสตวมอยประมาณ 30 ชนด หญาบางชนดมคณคาทางโภชนะทแตกตางกน สภาพพนทแตละพนทในประเทศไทยมพชอาหารสตวทหลากหลาย โดยเกษตรกรมการนามาใชประโยชนโดยไมทราบถงคณคาทางโภชนะทแทจรง และมการเกบเกยวมาใชประโยชนไมเหมาะสมตามระยะเวลา และเกษตรกรบางรายกาจดทง สอดคลองกบรายงานของ Insung. et al, 2005 ภาคใตของประเทศไทยมพชอาหารสตวทแตกตางกนทางดานชนดและคณคา จงนาไปสวตถประสงคของการศกษาองคประกอบทางเคม เพอศกษาแนวทางการปลกไวใชเลยงสตวสตวในอนาคต

วธการทดลอง

การศกษาวจยครงน เปนการศกษาโดยการเกบตวอยางจากฟารมเกษตรกรผเลยงแพะทปลอยแพะแทะเลมในพนทสวนยางพารา และสวนปาลมนามน จานวน 5 จงหวด คอ จงหวดนครศรธรรมราช กระบ ตรง พทลง และจงหวดสตล ดาเนนการเกบรวบรวมขอมลในการศกษาวจยโดยตรง โดยการสมภาษณเกษตรกรผเลยงแพะ และเกบตวอยางพชอาหารสตวการสมเกบตวอยาง ควรเกบประมาณ 1



606

กโลกรม โดยสมเกบจากจดตางๆทวแปลง ยกเวนบรเวณรมแปลง (50 เซนตเมตรจากขอบแปลงเขาไป) กรมปศสตว (2560) ปรมาณ 100 กรม นามาอบทอณหภม 70 องศาเซลเซยส เปนเวลา 72 ชวโมง แลวนาไปบดผานตะแกรงขนาด 1 มลลเมตร เพอนาไปวเคราะหองคประกอบทางเคม วตถแหง อนทรยวตถ โปรตนรวม ไขมนรวม เยอใยรวม และเถา ใชวธ Proximate analysis (AOAC, 1990) และวเคราะหผนงเซลล ลกโนเซลลโลส และลกนน ใชวธ Detergent method ของ Van Soest et at, (1991) โดยแผนการทดลองแบบ CRD (Completely Randomized Design) พชอาหารสตวทองถน 5 ชนด ทาการทดลองชดละ 4 ซา วเคราะหความแปรปรวนของขอมลโดยใช Analysis of variance (ANOVA) และวเคราะหความแตกตางโดยใช Duncan’s Multiple Range Test ทระดบความเชอมนรอยละ 95 นาเสนอขอมลเชงพรรณนา โดยมวตถประสงค เพอศกษาองคประกอบทางเคมและลกษณะทางพฤกษศาสตรของหญาพนเมองภาคใตทใชเลยงแพะในพนทเปาหมาย


พชอาหารสตวทองถนทอยตามธรรมชาต มอยมากมายหลายชนด จากการสงเกตของเกษตรกรชนดทแพะชอบกนมอย 5 ชนดคอ หญานกกระจอกเตน (Brachiaria subquadripara (Trin.) Hitchc) หญาบหงานรา (Thysanostigma siamensis J.B. Imla) หญาใบไผ (Ottochloa nodosa) หญาเลน (Ommelina bengalensis) และหญาเหบ (Paspalum conjugatum Berg) ในพนททง 5 จงหวด ประกอบดวยจงหวดนครศรธรรมราช กระบ ตรง พทลง และจงหวดสตล พนทของแตละจงหวดทปลอยแพะแทะเลมแบงออกเปน พนทสวนยางพารา และสวนปาลมนามน เพราะเกษตรกรสรางโรงเรอนในพนทวางเปลาของสวนยางพาราและสวนปาลมนามน โดยพบวาหญาบหงานรา พบทง 5 จงหวด แตจงหวดนครศรธรรมราช จะพบหญาพนเมองทง 5 ชนด และเกษตรกรมการปลกขยายพนธ หรอปลกแซมในแปลงหญาเนเปยร หญาพลแคททลม และหญากนนสมวง เปนตน

องคประกอบทางเคมของพชอาหารสตวทองถน

ผลการศกษาองคประกอบทางเคมของหญาพนเมองโดยทาการเปรยบเทยบองคประกอบทางเคมของหญาทง 5 ชนด พบวา หญาทง 5 ชนด มองคประกอบทางเคมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) หญานกกระจอกเตน มปรมาณโปรตน (CP) สงสด (17.43 %) แตกตางจากรายงานของ สายขมและคณะ (2536) รายงานโดย สายณห (2548) พบวาหญาสลอย หรอหญาไคโร มปรมาณโปรตน 5-6 % ปรมาณโปรตนทแตกตางกน อาจะเปนเพราะความอดมสมบรณของดน ชวงอายการตดทแตกตางกน รองลงมา หญาบหงานรา หญาไผ หญาเลน และหญาเหบ ตามลาดบ (16.05, 13.80, 12.10 และ 10.02)



607

เยอใยรวม (CF) หญาเหบมปรมาณสงสด (25.62%) รองลงมา หญานกกระจอกเตน หญาบหงานรา หญาใบไผ และหญาเลน ตามลาดบ (23.39, 21.84, 18.83 และ 18.37 %) ผนงเซลล (NDF) หญาเหบมคาสงสด (59.28%) รองลงมา หญานกกระจอกเตน หญาเลน หญาใบไผ และหญาบหงานรา ตามลาดบ (55.97, 48.46, 44.50 และ 42.24%) ลกโนเซลลโลส หญานกกระจอกเตนมคาสงสด เทากบ 43.17% รองลงมา หญาเหบ หญาบหงานรา หญาเลน และหญาใบไผ ตามลาดบ (39.27, 38.53, 36.15 และ 27.17%) ลกนน หญาใบไผมคาสงสด เทากบ 24.69% รองลงมา หญาบหงานรา หญานกกระจอกเตน หญาเลน และหญาเหบ (18.68, 17.46, 11.91 และ 8.05%) ตามลาดบ เฮมเซลลโลส หญาเหบมคาสงสด เทากบ 31.23% รองลงมา หญาใบไผ หญานกกระจอกเตน หญาเลน และหญาบหงานรา (12.81, 17.32, 12.31 และ3.69 %) ตามลาดบ เซลลโลส หญานกกระจอกเตน เทากบ 31.22% รองลงมา หญาเลน หญาบหงานรา หญาเหบ และหญาใบไผ (24.24, 19.85, 17.44 และ 2.49%) ตามลาดบ และคาคารโบไฮเดรตทยอยสลายไดงาย หญาเลนมคาสงสด เทากบ 43.43% รองลงมา หญาหญาเหบ หญานกกระจอกเตน หญาใบไผ และหญาบหงานรา (40.14, 34.67, 34.51 และ32.68%) ตามลาดบ Table 1 Chemical Composition of Native Grass

Chemical Composition (% DM)

Native Grass South of Thailand

Brachiaria subquadripara (Trin.) Hitchc.

Thysanostigma siamensis J.B.

Imla

Ottochloa nodosa

Ommelina bengalensis

L.

Paspalum conjugatum

Berg.

Crude Protein (CP) 17.43a 16.05b 13.80c 12.10d 10.02e Fat 1.64d 6.03a 2.83b 2.59c 1.33e Ash 11.90c 11.24e 14.22a 12.71b 11.55d Dry matter (DM) 89.22a 88.09c 84.37d 89.25a 88.68b Crude Fiber (CF) 23.39b 21.84c 18.83d 18.37e 25.62a Neutral Detergent Fiber (NDF)

55.97b 42.24e 44.50d 48.46c 59.18a

Acid Detergent Fiber (ADF) 43.17a 38.53c 27.17e 36.15d 39.27b Lignin 17.46c 18.68b 24.69a 11.91d 8.05e Hemicellulose1 12.81c 3.69e 17.32b 12.31d 31.23a Cellulose2 31.22a 19.85c 2.49e 24.24b 17.44d Nitrogent Free Extract (NFE)

34.67c 32.86e 34.51d 43.43a 40.14b

1/ Hemicellulose = Neutral Detergent Fiber - Acid Detergent Fiber 2/ Cellulose = Acid Detergent Fiber – Lignin



608

การศกษาครงนพบวาพชอาหารสตวพนเมองภาคใตทง 4 ชนด สอดคลองกบรายงานโดย ธระวทย และคณะ (2560) พบวาในพนทจงหวดนครศรธรรมราชมการนาพชอาหารสตวทองถนมาใชในการเลยงแพะและมองคประกอบทางเคมดงแสดงใน Table ท 2 Table 2 Chemical Composition of Native Grass in Nakhonsetthammarat province Native Grass South of Thailand

Chemical Composition (% DM)

Protein Fat Fiber Ash DM NFE

Brachiaria subquadripara (Trin.) Hitchc.

17.58 1.2 23.39 11.90 89.21 35.14

Paspalum conjugatum Berg.

10.03 1.3 25.63 11.55 88.68 40.17

Thysanostigma siamensis J.B. Imla

15.82 1.4 21.84 11.24 88.09 37.79

Ommelina bengalensis L.

12.15 1.2 18.37 12.71 89.25 46.02

ลกษณะทางพฤกษศาสตร

1. หญานกกระจอกเตน มชอสามญสลอยหรอหญาโคโร ชอวทยาศาสตร Brachiaria subquadripara (Trin.) Hitchc. ลาตนกงเลอยกงตง ใบยาว ปลายใบแหลม ขอบใบเรยบ ดอกเปนชอสขาวเขยว การจดเรยงของชอดอกแบบ Sub digitate panicle (เฉลมพล, 2530) ระบบรากเปนรากฝอย รากจะแตกแขนงออกบรเวณขอของลาตน ดงแสดงในรปภาพท 1 พบบรเวณทดอน อยไดทงทรม และกลางแจง จะเจรญเตบโตไดด ในดนทมลกษณะอมนา การขยายพนธสามารถตดลาตนใหตดขอแลวนาไปวางบนพนดนกสามารถเจรญเตบโตไดดพบในจงหวดนครศรธรรมราช ตรง และจงหวดกระบ มการนาไปใชเปนหญาสด หรอปลกแซมพชอาหารสตวเพอเพมคณคาทางโภชนะใหสงขน

Figure 1 leaves, flowers and roots



609

2. หญาบหงานรา เปนชอสามญ มชอวทยาศาสตรวา Thysanostigma siamensis J.B. Imlaหญาบหงานรา จดเปนไมพม ลาตนตงตรง แขงเลกนอย และมใบเปนรปมน ใบกวาง ขอบใบเรยบ ชอดอกแบบ Sprikelet ม glume รองทชอดอก (สายณห, 2548) ดอกมสขาว เกสรดอกเปนสมวงออน ระบบรากเปนรากฝอย รากจะแตกแขนงออกบรเวณขอของลาตน ดงแสดงในรปภาพท 2 พบบรเวณสวนยางพารา และสวนปาลมนามน ทเปนทรมมแสงราไร เจรญเตบโตไดดในดนทมลกษณะอมนา ลาตนตนมขนาดใหญกวาในพนทดอน การขยายพนธสามารถตดลาตนใหตดขอแลวนาไปวางบนพนดนกสามารถเจรญเตบโตไดดพบทง 5 จงหวดททาการศกษามการนาไปใชเปนหญาสด หรอปลกแซมพชอาหารสตวทนามาปลกไดเพอเพมคณคาทางโภชนะใหสงขน

Figure 2 flowers, leaves, roots and Stems

3. หญาใบไผ ชอวทยาศาสตร Ottochloa nodosa ลกษณะคลายใบของใบไผ เกษตรกรจงเรยกกนวาหญาหญาใบไผ ปลกกนอยางแพรหลาย โดยไมมรายงานชอวทยาศาสตร ชอสามญ จดเปนหญาลาตนแบบเลอย ลาตนออน และมใบคลายใบไผ ปลายใบแหลม ขอบใบเรยบ ลาตนจะเจรญเตบโตเปนเถา ระบบรากเปนรากฝอย รากจะแตกแขนงออกบรเวณขอของลาตน ดงแสดงในรปภาพท 3 บรเวณทพบไดทงทลมและทดอน บรเวณพนทชนแฉะลกษณะเปนดนเหนยวปนดนทรายพบในจงหวดนครศรธรรมราช

Figure 3 leaves, Stems and roots

4. หญาเลน เปนชอสามญ มชอวทยาศาสตรวา Ommelina bengalensis L. อยในวงศCOMMELINACEAE หรอเรยกวาผกปลาบ ลาตนเลอย และชขนสงไมเกน 30 เซนตเมตร จะแตกกงกานจากลาตนมากมาย ตวลาตนมขน ลาตนออน ปลายใบมนเกอบแหลม โคนใบมน ดอก ชอ ออกทปลายลาตน สฟาออน ระบบรากเปนรากฝอย รากจะแตกแขนงออกบรเวณขอของลาตนดงแสดงในรปภาพท 4 พบบรเวณสวนปาลมนามน บรเวณทลม อยไดทงทรมและกลางแจง ในลกษณะดนทอมนาจะเจรญเตบโต



610

ไดดและลาตนตนมขนาดใหญกวาในพนทดอน การขยายพนธสามารถตดลาตนใหตดขอแลวนาไปวางบนพนดนกสามารถเจรญเตบโตไดด พบทง จงหวดนครศรธรรมราช และพทลง มการนาไปใชเปนหญาสด หรอปลกแซมพชอาหารสตวเพอเพมคณคาทางโภชนะสงขน

Figure 4 leaves, roots and Stems

5. หญาเหบ ชอวทยาศาสตร Paspalum conjugatum Berg. จดเปนหญาลาตนแบบเลอย ลาตนออน ปลายใบแหลม ขอบใบเรยบ ลาตนจะเจรญเตบเปนเถา ระบบรากเปนรากฝอย รากจะแตกแขนงออกบรเวณขอของลาตนดงแสดงในรปภาพท 5 บรเวณทลม อยไดทงทรมและกลางแจง ในลกษณะดนทอมนาจะเจรญเตบโตไดด พบในจงหวดนครศรธรรมราช และจงหวดพทลง ใชเปนหญาสด หรอปลกแซมพชอาหารสตวชนดอน

Figure 5 leaves, Stems and flowers

สรปผล จากการศกษาวจยพบองคประกอบทางเคมและลกษณะทางพฤกษศาสตรของหญาพนเมอง

ภาคใตทนามาใชเลยงแพะ ของหญาทง 5 ชนด พบวา องคประกอบทางเคมของหญาทง 5 ชนด มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) โดยพบวา หญานกกระจอกเตน มปรมาณโปรตนสงสด 17.43 % รองลงมา หญาบหงานรา หญาใบไผ หญาเลน และหญาเหบ มปรมาณโปรตน 16.05 13.80 12.10 และ10.02 % ตามลาดบ คาลกโนเซลลโลส (ADF) หญานกกระจอกเตนสงสด (43.17%) คาลกนน (Lignin) หญาใบไผสงสด เทากบ 24.69% และคาคารโบไฮเดรตทยอยสลายไดงาย (NFE) หญาเลนมคาสงสด เทากบ 43.43% แตอยางไรกตามหญาพนเมองทง 5 ชนด สามารถนามาเปนอาหารหยาบสาหรบเลยงสตวเคยวเอองไดเปนอยางด ลกษณะทางพฤษศาสตรของหญาทง 5 ชนด มความแตกตางกนตามชนดของหญา แตหญาทง 5 ชนดสามารถปลกในสวนยางพารา สวนปาลมนามนไดเปนอยางด



611

ขอเสนอแนะ ควรมการศกษาการเพาะปลกทเหมาะสม และอายการเกบเกยวตอการนาไปใชประโยชนของ

หญาพนเมองแตละชนดใหเกดตอไป เพอเปนกาสงเสรมใหเกษตรกรมการเพาะปลกหญาพนทใชในระดบฟารมตอไป

คาขอบคณ คณะผวจยใครขอขอบคณ เกษตรกรผเลยงแพะในพนทจงหวดนครศรธรรมราช จงหวดกระบ

จงหวดพทลง จงหวดตรง และจงหวดสตล ทใหความรวมมอในการใหขอมลในการทางานวจยในครงน ตลอดจน บคลากร และเจาหนาทคณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย วทยาเขตนครศรธรรมราช ทใหความรวมมอเปนอยางด ทาใหการศกษาวจยครงนสาเรจลลวงไปดวยด

เอกสารอางอง Tudsri, S. 2548. Grass Animal Feed and Grass nature in Thailand. Kasetsart Publisher.BKK.

(in Thai) Chantip, D , Chujai, S and Thongmanee ,P. The Comparison pattern Goats farming in

Nakhon Si Thammarat province ,Krabi province and Phangnga province In press. 2560

Chamkaset, C. 2530. Grass and Bean animal Feed in Topical. Odean Public. BKK. (in Thai) Department of Livestock Development. 2017. Available source:

http://nutrition.dld.go.th/SERVICE/analysis/ANALYSIS3.htm, May 28, 2017. Palomkan, W. 2538. Feed and Feeding Goats. Faculty of Natural Resources Prince of

Songkla University. (in Thai) AOAC. 1990. Official Method of Analyses. The 15th ed., Washington, D. C.: Association of

Official Analytical Chemists. Insung, O., T. Vearasilp and U. ter Meulen. 2005. Species Diversity and the Ruminal Dry

Matter Degradability of Grasses Fed to Fighting Bulls in Southern Thailand International Coference on Research for Development in Agriculture and Forestry, and Natural Resource Management Deutscher Tropentang 2005. Stuttgart, Germany. P.185.

http://nutrition.dld.go.th/SERVICE/analysis/ANALYSIS3.htm



612

Van Soest, P. J., Robertson, J. B. and Lewis, B. A. 1991. Methods for dietary fiber, neutral detergent fiber, and nonstarch polysaccharides in relation to animal nutrition. J. Dairy Sci. 74: 3583-3597.



613

คณสมบตเชงหนาทของกากถวเหลองหมกโดยเช อ Bacillus subtilis PN76 Functional Properties of Fermented Soybean Meal by

Bacillus subtilis PN76

วรรณพร ทะพงคแก1 กนกทพย ปญญาไชย1 กลยาณ ศรจนทร1 และ มงคล ยะไชย2* Wanaporn Tapingkae1, Kanoktip Panyachai1, Kanlayanee Srijan1, and Mongkol

Yachai2*

1 ภาควชาสตวศาสตรและสตวนา คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม จ.เชยงใหม 50200 2 คณะสตวศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยแมโจ จ.เชยงใหม 50290 1 Department of Animal and Aquatic Sciences, Faculty of Agriculture, Chiang Mai University, Chiang Mai 50200, THAILAND 2 Faculty of Animal Science and Technology, Maejo University, Chiang Mai 50290, THAILAND * Corresponding author: [email protected]

บทคดยอ กากถวเหลองทหมกดวยเชอ Bacillus subtilis PN76 ซงแยกไดจากถวเนามปรมาณโปรตน

เพมขนรอยละ 10 และสารยบยงเอนไซมทรปซนลดลงรอยละ 97 เมอเทยบกบกากถวเหลอง นอกจากนโปรตนขนาดเลกในกากถวเหลองหมกมสดสวนเพมขนจากรอยละ 7 เปน 61 สวนโปรตนขนาดใหญลดลง

จากรอยละ 48 เปน 0 โดยโปรตน -conglycinin ของกากถวเหลองหมกถกยอยสลายทงหมด กากถวเหลองหมกมกจกรรมของเอนไซมโปรตเอสเปนหลกและเอนไซมอน ๆ ไดแก อะไมเลส เซลลเลส เบตา - กลแคนเนส เอนโด-กลแคนเนส และไซแลนเนส ความเขมขนตาสดทสามารถยบยงและความเขมขนตาสดทสามารถกาจดเชอกอโรคทศกษาของสารสกดกากถวเหลองหมกตอเทากบ 5–35 มก./มล. และ 10–45 มก./มล. ผลการศกษาชใหเหนวากากถวเหลองทหมกดวยเชอ B. subtilis PN76 เปนวตถดบแหลงโปรตนทมคณสมบตเชงหนาทเหมาะสาหรบการผลตอาหารสตวในระยะเลก คาสาคญ: กากถวเหลองหมก, เชอ Bacillus subtilis PN76, กจกรรมเอนไซม, ยบยงเชอกอโรค



614

ABSTRACT Fermented soybean meal (FSBM) with Bacillus subtilis PN76 isolated from Thua-

nao contained higher crude protein (10%) and lower trypsin inhibitor (97%) compared with soybean meal. In addition, the concentrations of small-size proteins in FSBM were increased from 7% to 61%, while the concentrations of large-size proteins were reduced

from 48% to 0% with -conglycinin was completely degraded. FSBM contained major

high protease activity and other enzyme activities included amylase, cellulose, -glucanse, endo-glucanase, and xylanase. Minimum inhibitory concentrations (MICs) and minimum bactericidal concentrations (MBCs) of FSBM extract for selected photogenic bacteria were 5–35 mg/mL and 5–35 mg/mL. The results indicated that FSBM with Bacillus subtilis PN76 was a protein source with functional properties for young animal feed production. Keywords: fermented soybean meal, Bacillus subtilis PN76, enzyme profile, anti-pathogenic

บทนา กากถวเหลองถอเปนวตถดบอาหารสตวแหลงโปรตนสาคญทสาคญ เนองจากมปรมาณโปรตนท

สงและหาไดงาย อยางไรกตาม สารตานโภชนะ เชน สารยบยงเอนไซมทรปซน เลคตน ไฟเตท และโอลโกแซคคาไรดจากดการใชกากถวเหลองในอาหารสตว โดยเฉพาะในระยะเลก (Friesen et al., 1993) การหมกกากถวเหลองดวยจลนทรย เชน Aspergillus oryzae, Bacillus subtilis และ Lactobacillus plantarum เปนตน นอกจากชวยเพมปรมาณกรดอะมโน เปปไทดสายสน และโปรตนรวมแลว ยงชวยลดสารตานโภชนะตาง ๆ ลงได การใชกากถวเหลองหมกในอาหารสตวกระเพาะเดยวจงทาใหสตวเกดการแพลดลง มสณฐานวทยาของลาไสดขน มกจกรรมของเอนไซมในทางเดนอาหารการยอยอาหารเพมขน สามารถยอยโปรตนไดมากขนและมสมรรถภาพการผลตทดขน (Mukherjee et al., 2016) ทงนจลนทรยทใชในการหมกสามารถผลตเอนไซมและสงเคราะหสารสาคญไดแตกตางกน สงผลใหกากถวเหลองทไดมคณสมบตทแตกตางกน เชอในกลม Bacillus ทแยกไดจากถวเนาถอเปนเชอทเหมาะสมสาหรบการหมกกากถวเหลองเนองจากมกจกรรมของเอนไซมโปรตเอสทสง (Visessanguan et al., 2005) การศกษานจง



615

มวตถประสงคเพอศกษาคณสมบตเชงหนาทของกากถวเหลองทหมกดวยเชอ B. subtilis PN76 ทแยกไดจากถวเนาสาหรบการประยกตใชในอาหารสตว

อปกรณและวธการ การเตรยมกากถวเหลองหมก

เชอ B. subtilis PN76 ถกคดแยกจากถวเนามกจกรรมของเอนไซมโปรตเอสท pH 3.0 และ 6.8 เทากบ 259.62 ± 3.64 และ 3,183.62 ± 12.55 ยนต/มล. และมกจกรรมหลงเหลอมากกวารอยละ 80 เมอบมเอนไซมรวมกบเอนไซมทรปซน หรอเกลอนาด รวมถงเมอบมทอณหภม 70 ºซ หรอท pH 3.0

เตรยมกากถวเหลองโดยการแชในนากลนใหมความชนประมาณรอยละ 35 เปนระยะเวลา 60 นาท และนงดวยหมอนงไอนาทอณหภม 100 ºซ เปนระยะเวลา 60 นาท จากนนเตมเชอ B. subtilis PN76 ทมความเขมขน 106 cfu/มล. ปรมาตรรอยละ 1 โดยนาหนกของกากถวเหลองทฆาเชอแลว (sterile soybean meal; SSBM) และบมตวอยางทอณหภม 37 ºซ เปนระยะเวลา 48 ชวโมง จากนนอบตวอยางกากถวเหลองทหมกไดทอณหภม 60 ºซ เปนระยะเวลา 12 ชวโมง และบดดวยเครองบดผานตะแกรงรอนขนาด 0.25 มม. ไดเปนกากถวเหลองหมก (fermented soybean meal; FSBM) การวเคราะหทางเคม

สมตวอยางกากถวเหลอง (SBM) และกากถวเหลองหมก (FSBM) จานวน 5 ซา นามาวเคราะหองคประกอบทางเคมโดยวธ proximate และสารทยบยงการทางานของเอนไซมทรปซน (Hamerstrand et al., 1981) วดกจกรรมของเอนไซมโปรตเอส อะไมเลส เซลลเลส เอนโดกลคาเนส เบตา-กลคาเนส ไซแลนเนส ไฟเตส และไลเปส โดยวดกจกรรมของเอนไซมท pH 3.0 (กระเพาะอาหาร) และ 6.8 (ลาไสเลก) ทอณหภม 39.5 ºซ (Tapingkae et al., 2008)

สมตวอยางกากถวเหลองทฆาเชอแลว (SSBM) และกากถวเหลองหมก จานวน 5 ซาสกดโปรตนจากตวอยางและแยกดวยระบบ Tricine-SDS-PAGE จากนนวดความเขมสของแถบดวย โปรแกรม GlyKoBandscan Version 5.0 และแบงโปรตนออกเปน 3 กลม ไดแก ขนาดใหญ (>50 kDa) ขนาดกลาง (15–50 kDa) และขนาดเลก (<15 kDa) การทดสอบฤทธยบย งเช อแบคทเรยกอโรค

สมตวอยางกากถวเหลองหมกจานวน 5 ซา สกดตวอยางดวยเมทานอล และทาใหเขมขนดวยเครองกลนระเหยสญญากาศ เชอกอโรคทใชศกษา ไดแก E. coli, S. aureus, S. choleraesuis TISTR 1481, C. butyricum TISTR 1032 และ S. typhimurium TISTR 1469 วเคราะหความเขมขนระดบ



616

ตาสดทสามารถยบยงเชอกอโรค (Minimum inhibitory concentration; MIC) และคาความเขมขนระดบตาสดทสามารถฆาเชอกอโรค (Minimum bactericidal concentration; MBC) ดวยเทคนค Broth dilution

ผลการทดลองและวจารณ องคประกอบทางเคมของของกากถวเหลองหมก

กากถวเหลองหมกมปรมาณโปรตนโดยรวมเพมขนรอยละ 10 เยอใยรวมลดลงรอยละ 36 และสารยบยงการทางานของทรปซนลดลงรอยละ 97 เมอเทยบกบกากถวเหลอง (Table 1) ปรมาณโปรตนทเพมขนเปนผลมาจากปรมาณเชอทเจรญในกากถวเหลองหมกและสดสวนของเยอใยทลดลง (Mukherjee

et al., 2016) กากถวเหลองประกอบดวยโปรตนหลก ไดแก หนวยยอย , และ ของ -conglycinin (78, 64, และ 48 kDa) รวมถงหนวยยอยกลมทเปนกรดและเปนดางของโปรตน glycinin

(33 และ 20 kDa) (Figure 1) สวนกากถวเหลองหมกไมพบโปรตน -conglycinin ทกกลมและหนวยยอยกลมทเปนกรดของโปรตน glycinin สอดคลองกบการศกษาของ Teng et al. (2012) ทใช B. subtilis SB102 หมกกากถวเหลองทาใหปรมาณโปรตนเพมขน สารยบยงการทางานของทรปซนลดลง และการเปลยนแปลงของกลมโปรตน นอกจากนกากถวเหลองหมกยงมกจกรรมของเอนไซมโปรตเอสทงท pH 3.0 และ 6.8 เทากบ 560.29 ± 27.19 และ 7,215.47 ± 242.75 ยนตตอกรม และกจกรรมของเอนไซมอน ๆ ไดแก อะไมเลส เซลลเลส เบตา-กลแคนเนส เอนโด-กลแคนเนส และไซแลนเนส Table 1 Nutrient composition (% dry matter basis) of SBM and FSBM Composition SBM FSBM ± CK* Crude protein (%) 45.23 ± 0.98b 49.99 ± 1.01a 10.52 Crude fiber (%) 6.23 ± 0.47b 4.01 ± 0.81a -35.63 Crude fat (%) 1.48 ± 0.09 1.52 ± 0.11 2.70 Trypsin inhibitor (mg/g) 2.96 ± 0.05a 0.08 ± 0.02b -97.30 * ± CK (%) = (treatment value - control value) × 100/control value. a,b Means within the same row with different superscripts differ significantly (P<0.05).

การยบย งเช อแบคทเรยกอโรค

คา MIC ของสารสกดกากถวเหลองหมกมคาอยระหวาง 5–35 มก./มล. (Table 2) โดยเชอ C. butyricum TISTR 1032 สามารถทนสารสกดไดมากทสด (35 มก./มล.) สวนเชอ S. typhimurium



617

TISTR 1469 ถกยงยงไดมากทสดจงมคาตาทสด (5 มก./มล.) อกทงสารสกดกากถวเหลองหมกทระดบ 10–45 มก./มล. ยงสามารถยบยงเชอกอโรคทศกษาได สอดคลองกบ Abriouel et al. (2011) ทระบวาเชอในกลม Bacillus sp. สามารถผลตแบคเทอรซนซงสามารถยงยงการเจรญของเชอจลนทรยได

Figure 1 Protein profile of extracts from SSBM and FSBM as determined by SDS-PAGE. Lane 1, sterile soybean meal (SSBM); lane 2, fermented soybean meal (FSBM); M: protein

molecular weight marker; : -subunit; : -subunit; : -subunit; A: acidic subunits; B: basic subunits of glycinin. Table 2 Minimum inhibitory concentrations (MIC) and minimum bactericidal concentrations (MBC) of FSBM extract (mg/mL) MIC MBC

C. butyricum TISTR 1032 35 45 E. coli 15 30 S. aureus 20 35 S. choleraesuis TISTR 1481 5 10 S. typhimurium TISTR 1469 10 20

kDa

250150

100

75

50

37

25

20

15

10

α

αʹ

β

A

B

M 1 2

Protein size range (kDa)

SSBM FSBM CK*

> 50 48 0 -100.00

15 - 50 45 39 -13.33

< 15 7 61 + 771.43

Protein distribution (%) by size in SSBM

and FSBM



618

สรป กากถวเหลองทหมกดวยเชอ B. subtilis PN74 มปรมาณโปรตนเพมสงขนและสารตานโภชนะ

ลดลง อกทงยงมกจกรรมของเอนไซมทเกยวของกบอาหารสตว และสามารถยบยงเชอกอโรคในทางเดนอาหารสตวได ดงนนจงถอเปนวตถดบแหลงโปรตนทเหมาะสาหรบสตวในระยะเลก


ขอขอบคณภาควชาสตวศาสตรและสตวนา คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหมสาหรบการอนเคราะหสถานททาการทดลองในงานวจย

เอกสารอางอง Abriouel, H., C. M. A. P. Franz, N. B. Omar, and A. Gálvez. 2011. Diversity and applications

of Bacillus bacteriocins. FEMS Microbiol. Rev. 35: 201–232. Friesen, K. G., R. D. Goodband, J. L. Nelssen, F. Blecha, D. N. Reddy, P. G. Reddy, and L. J.

Kats. 1993. The effect of pre- and postweaning exposure to soybean meal on growth performance and on the immune response in the early-weaned pig. J. Anim. Sci. 71: 2089–2098.

Hamerstrand, G. E., L. T. Black, and J. D. Glover. 1981. Trypsin inhibitors in soy products: Modification of the standard analytical procedure. Cereal Chem. 58: 42–45.

Mukherjee, R., R. Chakraborty, and A. Dutta. 2016. Role of fermentation in improving nutritional quality of soybean meal — A review. Asian-australas. J. Anim. Sci. 29: 1523–1529.

Tapingkae, W., M. Yachai, W. Visessanguan, P. Pongtanya, and P. Pongpiachan. 2008. Influence of crude xylanase from Aspergillus niger FAS128 on the in vitro digestibility and production performance of piglets. Anim. Feed Sci. Tech. 140: 125–138.

Teng, D., M. Gao, Y. Yang, B. Liu, Z. Tian, and J. Wang. 2012. Bio-modification of soybean meal with Bacillus subtilis or Aspergillus oryzae. Biocatal. Agric. Biotechnol. 1: 32–38.



619

Visessanguan, W., S. Benjakul, W. Potachareon, A. Panya, and S. Riebroy. 2005. Accelerated proteolysis of soy proteins during fermentation of Thua-nao inoculated with Bacillus subtilis. J. Food Biochem. 29: 349–366.



620

การศกษาความเขมแสงตอองคประกอบทางเคม และการยอยไดของบหงานรา เพอเปนแหลงโปรตนสาหรบสตวเค ยวเอ อง

Effect of light intensity on chemical composition and digestibility of Thysanostigma siamensis as protein sources for ruminants

คขวญ จลละนนทน*1 และเทยมพบ กานเหลอง2 Khukhwan Chullanandana*1 and Thiamphop Kanloung2

1ภาควชาวทยาศาสตรและเทคโนโลย คณะศลปศาสตรและวทยาศาสตร มหาวทยาลยราชภฏรอยเอด, รอยเอด, 54120 2คณะเทคโนโลยการเกษตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง วทยาเขตชมพรเขตรอดมศกด จงหวดชมพร, ชมพร, 86160 1Department of Science and Technology, Faculty of Liberal Arts and Science, Roi-Et Rajabhat University, 54120, Roi-Et 2Faculty of Agricultural Technology, King Mongkut’s Institute of Technology Ladkrabang Prince of Chumphon Campus, Chumphon Province, 86160, Chumphon *Corresponding author: [email protected]

บทคดยอ

การศกษาเพอประเมนความเขมแสงตอองคประกอบทางเคมและการยอยไดของบหงานราทระดบความเขมแสง 11582 Lux (พนทรมราไร) และความเขมแสง 17596 Lux (พนทแสงสองถงมาก) ตวอยางทไดจาการศกษาจะนามาวเคราะหองคประกอบทางเคมดวยวธวเคราะหแบบประมาณ และศกษาการยอยไดดวยเทคนคถงไนลอน ทเวลาตางๆ ดงน 0, 4, 6, 12, 24, 48 และ 72 ชวโมง ตามลาดบ โดยศกษาในโคนมพนธโฮสไตสฟรเชยนลกผสมเจาะกระเพาะ จานวน 2 ตว นาหนกเฉลย 450-500 กโลกรม พบวา เปอรเซนตความชน และโปรตนของบหงานราทปลกในพนทรมราไรสงกวากลมบหงานราทปลกในพนทแสงสองถงมาก แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) (ความชน เทากบ 83.50 และ 81.65 เปอรเซนต และโปรตน เทากบ 17.77 และ 14.96 เปอรเซนต ตามลาดบ) และเมอพจารณาองคประกอบของเยอใย ไดแก Crude fiber (CF) และ Acid detergent fiber (ADF) ของบหงานราทปลกในพนทแสงสองถงมากมคาสงกวากลมบหงานราทปลกพนทรมราไร แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) (CF เทากบ 25.84 และ 24.26 เปอรเซนต และ ADF เทากบ 31.85 และ 30.51 เปอรเซนต ตามลาดบ) สวนเปอรเซนต Neutral detergent fiber (NDF) และ Acid detergent lignin (ADL) พบวา ความเขม




621

แสงทงสองกลมไมสงผลตอองคประกอบดงกลาว นอกจากนการปลกบหงานราในพนทรมราไร มผลทาใหการยอยสลายไดของวตถแหงและโปรตนสงกวาปลกบหงานราในพนทแสงสองถงมาก แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) และคา Potential degradability ของวตถแหง และโปรตนในกลมบหงานราทปลกในพนทรมราไรสงกวากลมทปลกบหงานราในพนทแสงสองถงมาก สวนคา Effective degradability ของวตถแหง และโปรตน (0.05 fraction /h) ในกลมบหงานราทปลกในพนทรมราไรสงกวากลมทปลกบหงานราในพนทแสงสองถงมาก คาสาคญ : บหงานรา, ความเขมแสง, องคประกอบทางเคม, การยอยได, สตวเคยวเออง

ABSTRACT This study was conducted to evaluate effect of light intensity on chemical

composition and digestibility of Thysanostigma siamensis at light intensity 11582 Lux (Low light) and 17596 Lux (Hight light). Samples were analyzed for their proximate composition and rumen digestibility using in sacco technique. Two ruminally fistulated non-lactating dairy cows (average 450-500 kg of BW) and incubated for 7 different times (0, 4, 6, 12, 24, 48 and 72 hours). It’s showed that Moisture content (MC) and Crude protein (CP) of low light group was significantly higher (P<0.05) than hight light group (MC were 83.50 and 81.65 %, CP were 17.77 and 14.96 %, respectively. Crude fiber (CF) and Acid detergent fiber (ADF) of hight light group was significantly higher (P<0.05) than low light group. The degradation of DM and CP of low light group were significantly higher (P<0.05) than hight light group. The potential degradability of DM and CP of low light group were higher than hight light group. Effective degradability of DM and CP (0.05 fraction/h) of low light group were higher than hight light group. Keywords: Thysanostigma siamensis, Light intensity, Chemical composition, Digestibility, Ruminants



622

บทนา พชอาหารสตว จดเปนแหลงอาหารทมสาคญสาหรบสตวเคยวเออง โดยทวไปเกษตรกรมกเลยง

สตวเคยวเอองดวยการปลอยทะเลมหญาตามธรรมชาต หรอตดหญา วชพช รวมถงใบไมจากไมยนตนและไมพมเพอนามาเปนอาหาร ซงจะเหมาะสมในบางฤดกาลเทานน แตในชวงฤดแลงพชอาหารสตวตามธรรมชาตจะมคณภาพตา เชน โปรตนตา และเยอใยสง ซงอาจสงผลกระทบโดยตรงตอการกนไดและประสทธภาพการผลตของสตวเคยวเออง แนวทางแกไขปญหา คอ สงเสรมและแนะนาใหเกษตรกรจดทาแปลงหญาทมคณภาพ และการใชประโยชนจากวสดเหลอใชหรอผลพลอยไดจากการเกษตรและอตสาหกรรมการเกษตร รวมถงการเลอกใชพชอาหารสตวพนเมองเพอเปนแหลงอาหารเสรมสาหรบสตว จะชวยในการลดตนทนการผลต และมพชอาหารสตวเพยงพอสาหรบการเลยงสตว จากปญหาดงกลาวขางตน การสงเสรมและพฒนาการปลกพชอาหารสตวพนเมองเพอเปนอาหารสตว จงมความนาสนใจ ประกอบกบจงหวดชมพรมพชอาหารสตวพนเมองทพบมาก คอ บหงานรา พบขนทวไปในพนทโลง ดนเหนยวปนลกรง และดนลกรง ซง Chullanandana and Kanloung (2010) ไดทาการศกษาโภชนะของบหงานราเบองตน พบวา มคาโปรตน เทากบ 18.01 เปอรเซนต ลกโนเซลลโลส (Acid detergent fiber, ADF) 32.87 เปอรเซนต และ Neutral detergent fiber (NDF) 43.50 เปอรเซนต และมการยอยไดของวตถแหง โปรตน NDF และ ADF เทากบ 83.80, 93.70, 81.10 and 82.00 เปอรเซนต ตามลาดบ ซงจะเหนไดวาบหงานราเปนพชทมโปรตนและการยอยไดสง จากขอมลดงกลาวขางตน พบวา บหงานรามคณคาทางโภชนะทเหมาะสาหรบนามาเลยงสตวได อยางไรกตาม ขอมลเกยวกบการใชประโยชน และการศกษายงมจากด ดงนนการวจยในครงนเนนการศกษาวจยเบองตนเกยวกบการปลกบหงานราในพนททมความเขมแสงตางกน ตอองคประกอบทางเคม และการยอยไดของบหงานรา เพอเปนขอมลพนฐาน สาหรบการสงเสรม และพฒนาการปลกบหงานรา เพอใชเปนแหลงโปรตนเสรมรวมกบแหลงอาหารหยาบในสตวเคยวเออง

อปกรณและวธการ

การเตรยมพนทสาหรบปลก จะใชพนทวางระหวางแถวของแปลงปลกปาลมนามน สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง วทยาเขตชมพร ตาบลชมโค อาเภอปะทว จงหวดชมพร โดยใชรถไถในการกาจดวชพช และเตรยมพนทปลก จากนนทาการขนแปลงปลกขนาด 1x1 เมตร จานวน 32 แปลง ระยะหางระหวางแปลง 30 เซนตเมตร แตละแปลงจะปลก 6x6 แถว และใชทอนพนธบหงานราแปลงละ 36 ทอน จานวน 1,440 ทอน ซงการศกษาครงนแบงเปน 2 กลมทดลองๆ ละ 16 แปลง (8 ซาๆ ละ 2 แปลง) มการใสปยคอกในชวงเตรยมดน หลงจากเตรยมพนทปลก 2 สปดาห จงทาการตดยอดบหงา



623

นรา และใชระยะเวลาปลก 45 วน จงทาการตดโดยสงจากพนดนประมาณ 10 เซนตเมตร และนาตวอยางบหงานราไปวเคราะหองคประกอบทางเคมตอไป สาหรบความเขมแสงทใชในการปลกบหงานรา แบงเปน 2 กลมทดลอง คอ กลมทดลองท 1 ความเขมแสง 11582 Lux (พนทรมราไร) และกลมทดลองท 2 ความเขมแสง 17596 Lux (พนทแสงสองถงมาก) ซงการวดความเขมแสง จะใชเครอง Digital luxmeter โดยสมวดจานวน 4 ตาแหนงของแปลงปลก ในชวงเวลา 12.00-13.00 น. ในวนททองฟาแจมใส ทาการวดความเขมแสงตดตอกบทกสปดาหจนสนสดการทดลอง การทดสอบความแตกตางระหวางคาเฉลยของกลมทดลอง โดยใช T-test และวเคราะหทางสถตดวยโปรแกรมสาเรจรป SAS

การทดลองท 1 การศกษาองคประกอบทางเคมของบหงานราทความเขมแสง 11582 Lux (พนทรมราไร) และความเขมแสง 17596 Lux (พนทแสงสองถงมาก)

เมอบหงานราอายครบ 45 วน ทาการตดสงจากพนดนประมาณ 10 เซนตเมตร เพอสมเกบตวอยางกลมทดลองละ 8 ตวอยาง จากนนนาตวอยางบหงานราไปอบหาความชนดวยเครอง Hot air oven รน Electronic microprocessor PID control ทอณหภม 60 องศาเซลเซยส นาน 48 ชวโมง จากนนนามาบดผานตะแกรงขนาด 1 มลลเมตร และนาตวอยางบหงานราไปวเคราะหองคประกอบทางเคม โดยใชการวเคราะหแบบประมาณ (Proximate analysis) (AOAC, 1990) คอ โดยวเคราะหความชนดวยเครอง Hot air oven รน Electronic Microprocessor PID control ทอณหภม 60 องศาเซลเซยส ประมาณ 48 ชวโมง วเคราะหเถาดวยเครอง Muffle furnace ทอณหภม 600 องศาเซลเซยส นาน 3 ชวโมง วเคราะหไขมนดวยเครอง Extractor unity by solvents และ Soxtec 2050 Automatic System วเคราะหโปรตนดวยเครอง ชดยอย Digestor & Scrubber และนามากลนดวยชดกลน Kjeltec สวนการวเคราะหเยอใยใชวธวเคราะห Detergent analysis (Goering and Van Soest, 1970) ไดแก เยอใยหยาบ Neutral detergent fiber (NDF) Acid detergent fiber (ADF) ดวยเครอง Fibertec I 2010 System การทดลองท 2 การศกษาการยอยสลายไดของบหงานราทระดบความเขมแสง 11582 Lux (พนทรมราไร) และความเขมแสง 17596 Lux (พนทแสงสองถงมาก) โดยวธเทคนคถงไนลอน โดยสตวทใชในการทดลอง คอ โคนมเพศเมยพนธโฮสไตสฟรเชยนลกผสมเจาะกระเพาะจานวน 2 ตว นาหนกเฉลย 450-500 กโลกรม อาหารทโคเจาะกระเพาะไดรบ อาหารขน วนละ 2 กโลกรม สวนอาหารหยาบ วนละ 15 กโลกรมตอตวตอวน ในชวงปรบสภาพแมโคใชเวลา 10 วน การเตรยมตวอยางอาหาร นาวตถดบอาหารทบดแลว มาใสในถงไนลอนทมความพรน 45-50 ไมครอน โดยอบไลความชนแลว ถงละประมาณ 5 กรม จากนนนาถงไนลอนไปจมในกระเพาะหมกของโคเจาะกระเพาะทเวลา 4, 6, 12, 24, 48 และ 72 ชวโมง ตามลาดบ สวนชวโมงท 0 จะจมนาเพยงอยางเดยว เมอครบกาหนดเวลา นา



624

ถงไนลอนออกจากกระเพาะหมก แลวนามาลางเศษอาหารทตดมาจากกระเพาะหมกใหสะอาด โดยสงเกตจากนาทลางจะมลกษณะใสและบบนาออกจนหมด แลวนาถงไปอบทอณหภม 60 องศาเซลเซยส เปนเวลา 72 ชวโมงจนนาหนกคงท นาไปชงนาหนก เพอหานาหนกอาหารทหายไปหลงการหยอนในกระเพาะ โดยคานวณจากนาหนกแหง และนาสวนทเหลอจากการยอยมาวเคราะหโปรตนดวยเครองวเคราะหโปรตน นาคาสดสวนทสญหายไปในระยะเวลาตางๆทนาถงออกจากกระเพาะหมกทไดมาคานวณหาอตราการยอยสลายในกระเพาะหมก โดยใชโปรแกรมสาเรจรป NEWAY EXCEL (Ørskov and McDonald, 1979) เพอคานวณคาการสลายตวของวตถแหง (Rumen degradation) ของสวนตางๆ ไดแกคา a คอ สวนทละลายนาไดงาย (Water soluble fraction) หรอสวนทไมสละลายนาแตสามารถสลายไดในเวลา t, คา b คอ คาอตราการสลายตวคงท (Rate of constant) ของสวนทไมละลายนาแตสามารถสลายไดในเวลา t, คา c คอ คาศกยภาพการสลายตว (Potential degradability) และคาประสทธภาพการสลายตว (Effective degradability) หรอคา ED ตามสมการดงน ED = a + (b*c)/(c+k) (Ørskov and McDonald, 1979)

ผลการทดลองและวจารณ จากการศกษาองคประกอบทางเคมของบหงานรา (Thysanostigma siamensis) ทระดบความ

เขมแสง 11582 Lux (พนทรมราไร) และความเขมแสง 17596 Lux (พนทแสงสองถงมาก) แสดงในตารางท 1 พบวา เปอรเซนตความชนและโปรตนของบหงานราทปลกในพนทรมราไรสงกวากลมบหงานราทปลกในพนทแสงสองถงมาก แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) (83.50 และ 81.65 เปอรเซนต และ 17.77 และ 14.96 เปอรเซนต ตามลาดบ) และเมอพจารณาองคประกอบของเยอใย ไดแก เปอรเซนต Crude fiber (CF) และ Acid detergent fiber (ADF) ของบหงานราทปลกในพนทแสงสองถงมากจะสงกวากลม บหงานราทปลกพนทรมราไร แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) (25.84 และ 24.26 เปอรเซนต และ 31.85 และ 30.51 เปอรเซนต ตามลาดบ) อาจเนองมาจากบหงานราทไดรบความเขมแสงในระดบทตางกน สงผลทาใหสดสวนของใบ กงกาน และลาตนของบหงานราตางกน ดงนนองคประกอบของโภชนะจงแตกตางกน ซง Sriwichai and Ruamrungsri (2003) รายงานวา การปลกพชกลางแจงในสภาพความเขมแสงมาก พชจะมแนวโนมใหการเจรญนอยทสด ทงนอาจเนองจากความเขมแสงมผลโดยตรงตอการสงเคราะหแสง ถาความเขมแสงเหมาะสมพชจะสงเคราะหแสงไดมาก ทาใหไดคารโบไฮเดรตมาก การเจรญเตบโตจะเกดขนมาก เมอความเขมแสงนอยการสงเคราะหแสงเกดขนไดนอย การเจรญเตบโตชาลง แตถาความเขมแสงสงเกนไป การสงเคราะหแสงตลอดการเจรญเตบโตจะลดลงดวย จากเหตผลขางตนอาจทาสงผลทาใหองคประกอบทางดานเยอใยของพชสงขน อยางไรกตามเปอรเซนต Neutral detergent fiber (NDF) และ Acid detergent lignin (ADL) พบวา ความเขมแสงทงสองกลม



625

ไมสงผลตอองคประกอบดงกลาว ดงนนจะเหนไดวา บหงานราเปนพชทเจรญไดดในพนทรมราไร หรอพนททแสงสองถงไดนอย เนองจากพนททมแสงสองถงมาก จะทาใหสรระของพช เชน กง กาน ลาตน มมากกวาพนททแสงสองถงไดนอย ซงสงผลตอองคประกอบทางเคมของบหงานรา คอ มเปอรเซนตโปรตนตา สวนเยอใยจะสง สงผลใหคณคาทางอาหารของบหงานราตาลง

นอกจากน Chullanandana and Kanloung (2012) ไดศกษาบหงานราทอายการตด 45 พบวา มเปอรเซนตโปรตน 17.32 เปอรเซนต สวนเปอรเซนต CF, NDF และ ADF เทากบ 21.32, 44.14 และ 26.20 เปอรเซนต ตามลาดบ เมอพจารณาองคประกอบทางเคมของบหงานรากบหญาและถวชนดตางๆ พบวา บหงานราทปลกในพนทรมราไร มโปรตนสงกวาหญากนน สมวง ถวทาพระสไตโล ถวฮามาตา และถวคาวาลเคด (6.06, 10.63, 10.43 และ 11.30 เปอรเซนต ตามลาดบ) (Bureenok et al., 2011) หญา Mulato II อาย การตด 45 วน (7.30 เปอรเซนต) (Sitthiwong et al., 2010) และหญาแพงโกลาทอาย 45 วน มโปรตน 11.4 เปอรเซนต (Wiyabot and Thongchuea, 2013) Table 1 Effect of light intensity on chemical composition of Thysanostigma siamensis

Chemical composition (%) Light intensity (Lux)

11581 Lux (Low light) 17596 Lux (Hight light) Moisture content (MC) 83.50a 81.65b

Dry matter (DM) 16.50b 18.35a Ash 13.80a 11.92b Crude protein (CP) 17.77a 14.96b Ether extract (EE) 1.48b 1.62a Crude fiber, (CF) 24.26b 25.84a Neutral detergent fiber (NDF) 44.40 45.34 Acid detergent fiber (ADF) 30.51b 31.85a

Acid detergent lignin (ADL) 11.55 12.76 Gross energy (GE) (Cal/g)1 3,832 4,108 a,bMeans within each row with different letters differ significantly at P<0.05

สาหรบการยอยสลายไดของบหงานรา ทระดบความเขมแสง 11582 Lux (พนทรมราไร) และ

ความเขมแสง 17596 Lux (พนทแสงสองถงมาก) แสดงในตารางท 2 และภาพท 1 และ 2 พบวา การยอยสลายไดวตถแหงและโปรตนของบหงานราทปลกในพนทรมราไรและพนทแสงสองถงมาก จะยอยสลายได



626

เรวตงแตชวโมงท 4 ถงชวโมงท 48 และหลงจากชวโมงท 48 เปนตนไป การยอยสลายไดของบหงานราในกระเพาะหมกจะเพมขนในอตราทชาลง (ภาพท 1 และ 2) เมอพจารณาเปรยบเทยบคาการยอยสลายไดวตถแหงและโปรตนของบหงานรา จะเหนไดวา การปลกบหงานราทระดบความเขมแสง 11582 Lux (พนทรมราไร) จะมการยอยสลายสงกวาทระดบความเขมแสง 17596 Lux (พนทแสงสองถงมาก) แตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) อาจเนองมาจากเมอความเขมแสงสง จะทาใหโครงสรางพชเปลยนแปลง เชน ความสงลาตนลดลง ปลองจะสนลง มการแตกแขนงมากขน และใบมขนาดเลก ทาใหพชเจรญเตบโตไดไมด ซงสงผลตอองคประกอบทางเคมของบหงานราทระดบความเขมแสงตางกน คอ เปอรเซนตโปรตนลดลงจาก 17.77 เหลอ 15.19 เปอรเซนต สวนเปอรเซนต CF จะเพมขนจาก 24.26 เปน 26.21 เปอรเซนต) เปอรเซนต NDF เพมขนจาก 44.40 เปน 45.34 เปอรเซนต และเปอรเซนต ADF เพมขนจาก 30.51 เปน 31.85 เปอรเซนต ซงเมอองคประกอบของเยอใยเพมขนจะผลทาใหการยอยไดลดลง ดงนนจงทาใหการยอยสลายวตถแหง และโปรตนของบหงานราทปลกในพนทแสงสองถงมากตากวาพนทรมราไร และเมอเปรยบเทยบการยอยสลายไดในชวโมงท 48 พบวา บหงานราทปลกในพนทรมราไรมคาการยอยสลายไดวตถแหงและโปรตน เทากบ 75.32 และ 85.26 เปอรเซนต ตามลาดบ ซงมคาสงกวาทปลกในพนทแสงสองถงมาก (69.44 และ 82.38 เปอรเซนต ตามลาดบ) แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) Table 2 Effect of light intensity on Dry matter and Crude protein degradation of Thysanostigma siamensis Light intensity Time of incubation (h)

(Lux) 0 4 6 12 24 48 72

DM digestibility (%) 11581 Lux (Low light) 9.34 44.37a 45.37a 50.42a 64.30a 75.32a 75.86 17596 Lux (Hight light) 10.45 41.60b 41.53b 44.34b 56.53b 69.44b 74.20 CP digestibility (%) 11581 Lux (Low light) 12.35 51.24b 53.14 60.45 77.99a 85.26a 86.89a

17596 Lux (Hight light) 13.64 55.18a 56.07 59.33 70.90b 82.41b 85.18b

a,bMeans within each row with different letters differ significantly at P<0.05



627

Figure 1 In sacco dry matter (DM) disappearances of Thysanostigma siamensis

Figure 2 In sacco Crude protein (CP) disappearances of Thysanostigma siamensis

สาหรบการศกษาคาการสลายตวของวตถแหงในกระเพาะหมก (Ruminal degradability) โดยใชถงไนลอนแชในกระเพาะหมกของโคเจาะกระเพาะ (Nylon bag technique) พบวา คา Potential degradability และคา Effective degradability ของบหงานราทปลกในทความเขมแสง 11581 Lux (พนทรมราไร) และ 17596 Lux (พนทแสงสองถงมาก) แสดงในตารางท 3 พบวา คา Potential degradability ของวตถแหง และโปรตนในกลมบหงานราทปลกในพนทรมราไร จะสงกวาพนทแสงสองถง



628

มาก ซงคา Potential degradability ของวตถแหง เทากบ 73.00 และ 70.60 เปอรเซนต และคา Potential degradability ของโปรตน เทากบ 83.90 และ 78.70 เปอรเซนต สวนคา Effective degradability ของวตถแหง และโปรตน (0.05 fraction /h) ในกลมบหงานราทปลกในพนทรมราไร จะสงกวากลมทปลกในพนทแสงสองถงมาก ดงนน การยอยไดวตถแหง เทากบ 55.80 และ 50.80 เปอรเซนต ตามลาดบ การยอยไดโปรตน เทากบ 65.40 และ 64.80 เปอรเซนต ตามลาดบ จะเหนไดวาการทบหงานราทปลกในพนทแสงสองถงมาก มการยอยไดตากวา อาจเนองจากองคประกอบทางเคมทเปลยนแปลงไปโดยเฉพาะองคประกอบดานเยอใย คอ CF, NDF และ ADF ทเพมขน เมอความเขมแสงสงขน นอกจากน Chullanandana and Kanloung (2012) รายงานวา บหงานราทอายการตด 45 วน มคา Potential degradability และคา Effective degradability ของวตถแหง และโปรตน เทากบ 79.60, 85.40 และ 39.10, 69.10 เปอรเซนต ตามลาดบ อยางไรกตามการยอยไดวตถแหง และโปรตนของบหงานราททงสองระดบความเขมแสง จะใกลเคยงกบการยอยไดวตถแหง และโปรตนของหญา Mulato II อาย การตด 45 วน เทากบ 60.86 และ 53.00 เปอรเซนต ตามลาดบ (Sitthiwong et al., 2010) นอกจากน Snitwong et al. (2001) รายงานวา หญาพลแคทลมแหง และหญาอะตราตมแหง มคาการยอยไดวตถแหง (โดย Nylon-bag tech ท 48 วน) เทากบ 50.73 และ 49.64 เปอรเซนต ตามลาดบ Table 3 In sacco DM and CP degradation for Thysanostigma siamensis In sacco degradation Light intensity (Lux) 11581 Lux (Low light) 11581 Lux (Low light) Dry matter (DM) a 14.00 17.50 b 59.00 53.10 c 0.1130 0.0770 Potential degradability (%) 73.00 70.60 Effective degradability (0.05 fraction/h) (%)

54.90 49.80

Crude protein (CP) a 16.30 17.20 b 67.60 61.50 c 0.1240 0.1590 Potential degradability (%) 83.90 78.70 Effective degradability (0.05 fraction/h) (%)

64.40 64.00



629

สรป การปลกบหงานรา (Thysanostigma siamensis) ทความเขมแสง 11581 Lux (พนทรมราไร)และ 17596 Lux (พนทแสงสองถงมาก) พบวา เปอรเซนตความชน และโปรตน ของบหงานราทปลกในพนทรมราไรสงกวากลมทปลกบหงานราในพนทแสงสองถงมาก แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต และเมอพจารณาองคประกอบของเยอใย ไดแก เปอรเซนต CF และ ADF ของบหงานราทปลกในพนทแสงสองถงมาก จะสงกวากลมทปลกบหงานราในพนทรมราไร แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต นอกจากนเมอพจารณาการยอยสลายไดของบหงานรา พบวา การปลกบหงานราในพนทรมราไร จะมการยอยสลายไดสงกวาปลกบหงานราในพนทแสงสองถงมาก แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต และเมอพจารณาคา Potential degradability และคาEffective degradability ของบหงานรา พบวา คา Potential degradability ของวตถแหง และโปรตนในกลมบหงานราทปลกในพนทรมราไร จะสงกวากลมทปลกบหงานราในพนทแสงสองถงมาก สวนคา Effective degradability ของวตถแหง และโปรตนในกลมบหงานราทปลกในพนทรมราไรจะสงกวากลมทปลกบหงานราในพนทแสงสองถงมาก จากขอมลดงกลาวขางตน สามารถสรปไดวา การปลกบหงานราควรปลกในพนทรมราไรซงแสงสองถงนอย โดยเฉพาะพนทวางระหวางแถวแปลงปาลมนามน เพราะทาใหไดพชอาหารสตวทมโปรตนสง เยอใยตา รวมถงการยอยไดด


ผวจยขอขอบคณทนสนบสนนการทาวจยในครงน ของสถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง วทยาเขตชมพรเขตรอดมศกด จงหวดชมพร

เอกสารอางอง AOAC. 1990. Association of official analytical chemistry. Official Method of Analyses (15th

ed.) Washington, D.C., USA. Bureenok, S., K. Sisaath, W. Homsai, S. Wongsuthavas, C. Yuangklang and K. Vesupen.

2011. Fermentation quality and nutritive value of purple guinea grass and legumes silages. Khon Kaen Agriculture Journal. 39 : 137-146. (In Thai)

Chullanandana, K. and T. Kanloung, 2010. The potential of Thysanostigma siamensis J.B. Imla as feeds for ruminants on smallholder farms in South of Thailand. In : Proceedings : The 14th Animal science congress of the Asian-Australasian Association of Animal Production Societies. August 23-27, 2010. Pingtung, Taiwan.



630

Chullanandana, K. and T. Kanloung. 2012. Effect of cutting interval on chemical composition and rumen degradability of Thysanostigma siamensis J.B. Imla as feeds for ruminants. In : Proceedings : The 15th Animal science congress of the Asian-Australasian Association of Animal Production Societies. November 26-30, 2012. Pathum Thani, Thailand.

Ørskov, E.R., I. McDonald. 1979. The estimation of protein degradability in the rumen from incubation measurements weighted according to rate of passage. Journal of Agricultural Science. (Cambridge) 92 : 499-503.

Sitthiwong, J., Takehiro Nishida, Wanna Ahgthon and Otsuka Makoto. 2010. Evaluation of the nutritive value and metabolizable energy of Mulato II hay in Thai native cattle. Rajabhat Agriculture. 9 (2) : 21-33. (In Thai)

Snitwong, C., N. Purintrapiban and C Srichoo. 2001. Effect of feeding Paspalum spp. as the roughage–based diet on growth performance of beef cattle. Research Project No. 40-0514-025. Division of Animal Nutrition, Department of Livestock Development. (In Thai)

Sriwichai, R. and S. Ruamrungsri. 2003. Effect of Shading on Growth and Flowering of Schlumbergera truncata Haw. Journal of Agriculture. 19 (1) : 46-54. (In Thai)

Van Soest, P.J., J.B. Robertson and B.A. Lewis. 1991. Methods for dietary fiber, neutral detergent fiber and non starch polysaccharides in relation to animal nutrition. Journal of Dairy Science. 74 : 3583-3597.

Wiyabot T. and M. Thongchuea. 2013. Effects of cutting intervals on yields and nutritive values of Pangola (Digitaria eriantha) in Nakhon Sawan Province. Khon Kaen Agriculture Journal. 41 (SUPPL. 1) : 336-338. (In Thai)



631

คณภาพและองคประกอบทางเคมของหญาอะตราต มหมกรวมกบกระถนในอตราสวนตาง ๆ

Quality and Chemical Composition of Atratum Grass (paspalumatratum) Ensiled with various levels of Leucaena

Leucocephala

จารณ หนละออง1* และ อบดลรอฮม เปาะอแต1 Jarunee Noola-aong1*, and Abdulrohim Poh-etae1

1 133 ถ. เทศบาล 3 สาขาสตวศาสตร คณะวทยาศาสตรเทคโนโลยและการเกษตร มหาวทยาลยราชภฏยะลา ต. สะเตง อ.เมอง จ. ยะลา รหสไปรษณย 95000 1 133 Thetsaban 3 Road, Animal Science, Science Technology and Agricultural, Yala Rajabhat University. Tambol Sateng, Amphoe Mueang, Yala Province, 95000 * จารณ หนละออง : [email protected]

บทคดยอ วตถประสงคของการศกษาครงนเพอประเมนคณภาพและองคประกอบทางเคมของหญาอะตราตมหมกรวมกบกระถนในอตราสวนตาง ๆ โดยศกษาในถงพลาสตกเพอเพมคณภาพของหญาหมก วางแผนการทดลองแบบสมตลอดประกอบดวย 5 ทรทเมนต ทรทเมนตละ 22 ซา ทรตเมนตท 1 ไดแก หญาอะตราตมหมก 100 เปอรเซนต และทรตเมนตท 2, 3, 4 และ 5 ไดแก หญาอะตราตมหมกรวมกบกระถน 5, 10, 15 และ 20 เปอรเซนตนาหนกสดตามลาดบ หมกดวยกากนาตาล 4 เปอรเซนต ลกษณะทางคณภาพและองคประกอบทางเคมของหญาอะตราตมหมกรวมกบกระถนระดบ 15 และ 20 เปอรเซนต มคะแนนรวมเทากบ 20 และ 25 คะแนน มลกษณะทางกายภาพด ขณะทองคประกอบทางเคมของคาวตถแหง โปรตนรวม ปรมาณผนงเซลลทงหมด และปรมาณเยอใยเซลลโลสของหญาอะตราตมหมกรวมกบกระถนในอตราสวนตาง ๆ ในแตละทรตเมนตมความแตกตางกนทางสถต (p<0.01) คาสาคญ: คณภาพ, องคประกอบทางเคม, หญาอะตราตมหมก



632

ABSTRACT The objective of this study was to evaluate quality and chemical composition of

atratum grass (paspalumatratum) silage ensiled with various levels of Leucaena Leucocephala in plastic bag for improve silage quality. The experiment was under in completely randomized design using 5 treatments with 22 replications in each treatment. The treatment 1 was fermented atratum grass 100 % and treatment 2, 3 4 and 5 were

fermented atratum grass ensiled with 5, 10, 15 and 20 % of Leucaena leucocephala respectively. All treatments were also mixed with 4% of molasses the physical characteristics and chemical compositions of silage were determined. The atratum grass ensilage with addition of 15 and 20 % of Leucaena leucocephala got 20 and 25 point, indicating best physical characteristics. The chemical compositions of DM, CP, NDF and ADF for each treatment were significantly difference (p<0.01).

Keywords: Quality, Chemical composition, Atratum grass ensiled

คานา

คณภาพของพชอาหารสตวหรออาหารหยาบของเกษตรกรสวนใหญมกประสบปญหาทสาคญตอการเลยงสตวเคยวเออง เนองจากปรมาณและคณภาพของอาหารหยาบทมความแปรปรวนสง อกทงปญหาการขาดแคลนอาหารหยาบคณภาพดในชวงฤดแลง (สมจตร, 2549) ซงสงผลตอการเลยงสตว เนองจากฤดฝนจะมพชอาหารสตวในปรมาณมากตอการเลยงสตว ขณะทในฤดแลงมไมเพยงพอกบการเลยงสตว การทจะทาใหเกษตรกรเลยงสตวประสบความสาเรจจะตองพยายามจดการใหมพชอาหารสตวเพยงพอกบความตองการของสตวตลอดป ซงทาไดโดยการเกบถนอมรกษาหญาไวในรปหญาแหง หรอหญาหมก พชอาหารสตวททาได คอ เชน หญาชนดตาง ๆ กระถน และตนขาวโพด ทเกบเกยวในขณะทมความชนพอเหมาะนามาหมกเกบถนอมไวในสภาพสญญากาศ เมอพชอาหารสตวสด เหลานไดเปลยนสภาพเปนหญาหมกแลวจะสามารถอยไดเปนเวลานานโดยคณคาทางอาหารไมเปลยนแปลง ในพนทจงหวดยะลา และจงหวดปตตาน บนถนนสาย 418 มการปลกหญา อะตราตมเพอใหเกษตรกรนามาเลยงสตว ซงหญาอะตราตม หรอเรยกทวไปวา อบลพาสพาลม มชอวทยาศาสตร Paspalum atratum เปนหญาพนเมองของประเทศบราซล และนาเขามาในประเทศไทย ในป พ.ศ. 2537 เปนหญาทมลาตนตงเปนกอสงประมาณ 1 เมตร



633

และขณะมชอดอกจะสงมากกวา 2 เมตร ใบมขนาดใหญแบบใบกวางประมาณ 3 – 4 เซนตเมตร ยาวประมาณ 50 เซนตเมตร ขอบใบมความคม ลกษณะชอดอกเปนแบบ raceme เมลดมขนาดเลกสนาตาลแดงผวเปนมน จากการศกษาในเบองตนพบวาหญาอะตราตมสามารถเจรญเตบโตไดดในพนทชนแฉะ และถาปลกในดนทมความอดมสมบรณจะใหผลผลตสงถง 3 – 4 ตนตอไร (สายณห, 2548) ซงหญาหญาอะตราตมมคาโปรตนในสวนใบเทากบ 7.5 เปอรเซนต คา ADF และ NDF เทากบ 37.0 และ 64.8 เปอรเซนต (Hare et., al , 2009) ซงในชวงฤดฝนมปรมาณหญาทมากเกษตรกรเกบเกยวไมทนทาใหหญามอายทแก ไมเหมาะสมกบการนามาเลยงสตว ดงนนหากมการปรบปรงหญาดงกลาวโดยการหมกรวมกบกระถนจะเปนการถนอมหญาไวใชในชวงฤดแลง เนองจาก ในกระถนมโปรตนสงถง 29.2 เปอรเซนต เฉพาะสวนใบมโปรตน 22.03 เปอรเซนต (Truong Giang et., al , 2016) ขณะท Angthong et., al , (2007) รายงานวา ในกระถนสดมปรมาณวตถแหง โปรตน เยอใยผนงเซลล และลกโนเซลลโลส เทากบ 30.49, 23.50, 39.14 และ 23.70 เปอรเซนต ซงการหมกจงเปนวธการหนงในการเพมประโยชน ดงนนการวจยครงนจงดาเนนไปเพอแสดงใหเหนถงคณภาพของหญาอะตราตมหมกรวมกบกระถนในอตราสวนตาง ๆ เพอเปนแนวทางในการใชประโยชนจากหญาอะตราตมและกระถนตอไป

อปกรณและวธการ การศกษาคณภาพและองคประกอบทางเคมของหญาอะตราตมหมกรวมกบกระถนในอตราสวน

ตาง ๆ ใชหญาหญาอะตราตมในพนทจงหวดยะลา และจงหวดปตตาน บนถนนสาย 418 ทปลกและมการเจรญเตบโตตามธรรมชาตอายการเกบเกยวมากกวา 45 วน ในแผนการทดลองแบบสมสมบรณ (completely randomized design: CRD) ม 5 ทรทเมนต 22 ซา ไดแก (T1) หญาอะตราตมหมก 100 เปอรเซนต (T2) หญาอะตราตมหมกรวมกบกระถน 5 เปอรเซนต (T3) หญาอะตราตมหมกรวมกบกระถน 10 เปอรเซนต (T4) หญาอะตราตมหมกรวมกบกระถน 15 เปอรเซนต และ (T5) หญาอะตราตมหมกรวมกบกระถน 20 เปอรเซนตในรปสด โดยใชหญาอะตราตมและสวนของใบกระถนสดพรอมกงเขยวทไมมกงแขง นาหญาและกระถนมาสบดวยเครองสบทมกาลง 5.5 แรงมา โดยพชทไดจะมขนาด 2-3 เซนตเมตร ทาการชงนาหญาอะตราตมและกระถน และเตมกากนาตาล 4 เปอรเซนตในทกทรทเมนต ทาการหมกในถงขนาด 30 ลตรจานวน 2 ถง และถงหมกชนดหนาพเศษขนาด 20X30 จานวน 20 ถง และดดอากาศออก มดปากถงใหแนนเกบไวในทรม จนครบ 21 วน เกบตวอยางหญาอะตราตมหมกรวมกบกระถนแตละสตรทกซาทอายการหมก 21 วน เพอประเมนลกษณะทางกายภาพของหญาอะตราตมหมกโดยวธการใหคะแนน ซงถามคะแนนรวม 20 – 25 คณภาพหญาหมกจะดมาก, 15 – 19 คณภาพหญาหมกจะด, 6 – 14 คณภาพหญาหมกจะปานกลาง และ 0 – 5 คณภาพหญาหมกจะตา ตามเกณฑพชหมกมาตรฐานของกองอาหารสตว (กรมปศสตว, 2547) และนาตวอยางตวอยางมาอบแหงท 65˚ C แลวบดผานตะแกรงขนาด 5 และ 1 มลลลตร เพอและทาการวเคราะหหาคณคาทางโภชนะ (Proximate analysis) ทเปนคา



634

วตถแหง (Dry Matter) อนทรยวตถ (OM) โปรตนรวม (Crude protein: CP) (AOAC, 1995) ผนงเซลล (Neutral Detergent Fiber: NDF) และ ลกโนเซลลโลส (ADF) ตามวธของ Goering and Van Soest (1970) และศกษาคาความเปนกรด-ดางของหญาหมกทกระยะของการทดลองดวย pH-meter ดวยวธของ Bolsen, Curtis, Lin & Dickerson (1990) นาขอมลทไดจากการวเคราะหไปทาการศกษาความแตกตางทางสถตดวยวธวเคราะหความแปรปรวน (Analysis Of Variance : ANOVA) และหากพบวามอทธพลของ Treatment กทาการเปรยบเทยบความแตกตางระหวางคาเฉลยดวยวธ Duncan‚ s New Multiple Range Test : DMRT โดยใชโปรแกรมสาเรจรป

ผลการทดลองและวจารณ คณภาพของหญาอะตราต ม

การศกษาคณภาพของหญาอะตราตมหมกรวมกบกระถนในอตราสวนตาง ๆ ทางดานส พบวา การหมกหญาอะตราตม อยางเดยวมลกษณะทางกายภาพ ดานสเขยวอมเหลอง หรอเขยวเขม ซงมคะแนน เทากบ 2 คะแนน ขณะทหญาอะตราตมหมกรวมกบกระถน 5 เปอรเซนต จะมนาตาลเขม หรอดา ซงมคะแนน เทากบ 0 คะแนน หญาอะตราตมรวมกบกระถน 10 เปอรเซนต พบวา จะมสเขยวอมเหลอง หรอเขยวเขม ซงมคะแนน เทากบ 2 คะแนน เมอหญาอะตราตมหมกรวมกบกระถน 15 เปอรเซนต พบวา จะมเขยวอมเหลอง หรอเขยวเขม ซงมคะแนน เทากบ 2 คะแนน และหญาอะตราตมหมกรวมกบกระถน 20 เปอรเซนต พบวา จะมสเหลองอมเขยว หรอสกาก ซงมคะแนน เทากบ 3 คะแนน (Figure 1) (Table 1) ซงใกลเคยงกบผลการทดลองของ วชราภรณ (2550) ทรายงานวาหญาแพงโกลาหมกรวมกบกระถน 20 เปอรเซนต จะมลกษณะทางกายภาพดานส เปนสเหลองอมเขยว หรอสกาก และใกลเคยงกบกบการทดลองของ บญสง และคณะ (2555) พบวาคณภาพการหมกทเกบรกษาหลงการหมกนาน 1 เดอน มลกษณะทางกายภาพดานส คอจะมสเหลองอมเขยว หรอสกากเชนกน

ดานกลน พบวา การหมกหญาอะตราตม อยางเดยวมลกษณะทางกายภาพ ดานกลนมกลนฉนมาก และเหมนเลกนอย ซงมคะแนน เทากบ 4 คะแนน ขณะทหญาอะตราตมหมกรวมกบกระถน 5 เปอรเซนต พบวา จะมกลนเหมนเนา หรอมกลนราซงมคะแนน เทากบ 0 คะแนน ขณะทหญาอะตราตมรวมกบกระถน 10 เปอรเซนต พบวา จะมกลนฉนมาก และเหมนเลกนอย ซงมคะแนน เทากบ 4 คะแนน ขณะทหญาอะตราตมหมกรวมกบกระถน 15 เปอรเซนต พบวา จะมไมหอมคลายกลนผลไมดอง มกลนฉนเลกนอย ซงมคะแนน เทากบ 8 คะแนน และหญาอะตราตมหมกรวมกบกระถน 20 เปอรเซนต พบวา จะมกลนหอมคลายกลนผลไมดอง หรอนาสมสายช ซงมคะแนน เทากบ 12 คะแนน (Table 1) ซงใกลเคยงกบผลการทดลองของ วชราภรณ (2550) ทรายงานวาหญาแพงโกลาหมกรวมกบกระถน 20 เปอรเซนต จะมลกษณะทางกายภาพดานกลนพบวา จะมกลนหอมคลายกลนผลไมดอง และเมอเปรยบเทยบกบการ



635

ทดลองของ บญสง และคณะ (2555) พบวาคณภาพการหมกทเกบรกษาหลงการหมกนาน 1 เดอน มลกษณะทางกายภาพดานกลน คอจะมกลนหอมคลายกลนผลไมดอง

ทางดานเนอหญาหมก พบวา เนอหญาหมกของหญาอะตราตมหมกรวมกบกระถน ทระดบ 0, 5, 10, 15 และ 20 เปอรเซนต มลกษณะทางกายภาพดานเนอหญาหมก คอมลกษณะเนอแนน มสวนใบและลาตนทยงคงสภาพเดม โดยรวมทง 5 ทรทเมนตจะเหมอนกน ซงมคาเทากบ 4 คะแนน (Table 1) ซงสอดคลองกบการทดลองของ นรนดร (2558) ทรายงานวาลกษณะทางกายภาพของหญาซกแนลเลอยหมกรวมกบกระถน ทระดบ 0, 5, 10, 15 และ 20 เปอรเซนต มลกษณะทางกายภาพดานเนอหญาหมก คอมลกษณะเนอแนน มสวนใบและลาตนทยงคงสภาพเดม โดยรวมทง 5 ทรทเมนตจะเหมอนกน ซงมคาเทากบ 4 คะแนน จะมลกษณะคณภาพดมาก

ความเปนกรด-ดางบงบอกถงคณภาพของพชหมกได ทางดาน pH หรอความเปนกรด-ดางของหญาอะตราตมหมกรวมกบกระถนในอตราสวนตาง ๆ ทระดบ 0, 5, 10, 15 และ 20 เปอรเซนต เพอวดระดบความเปนกรด-ดางในหญาหมก เปนปจจยสาคญทบงชถงคณภาพของหญาหมก ถาพชอาหารสตวหมกมคาความเปนกรด-ดางทตากวา 4.2 จะทาใหเกดการยบยงการทางานของจลนทรยทกชนด ซงเปนการทาใหเกดความคงสภาพของพชหมก ผลการทดลองพบวาหญาอะตราตมหมกอยางเดยวม pH สงเทากบ 4.63 สวนหญาอะตราตมทหมกรวมกบกระถนทระดบ 5, 10, 15 และ 20 เปอรเซนต จะมคาความเปนกรด-ดางเฉลยเทากบ 4.93, 4.14, 4.08 และ 4.07 ตามลาดบ สอดคลองกบการทดลองของ นรนดร (2558) ทรายงานวา ระดบความเปนกรด-ดางในพชหมกเปนปจจยทสาคญทบงชถงคณภาพของพชหมก ถาพชอาหารสตวหมกมคาความเปนกรด-ดางทตากวา 4.2 จะทาใหเกดการยบยงการทางานของจลนทรยทกชนด ซงเปนการทาใหเกดความคงสภาพของพชหมก ผลการทดลองพบวาหญาซกแนลเลอยหมกอยางเดยวม pH สงเทากบ 4.54 สวนหญาซกแนลเลอยทหมกรวมกบกระถนทระดบ 5,10,15 และ 20 เปอรเซนต จะมคาความเปนกรด-ดางเฉลยเทากบ 3.81, 3.92, 4.04 และ 4.28 ตามลาดบ ซงมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) หญาซกแนลเลอยหมกอยางเดยวมคาความเปนกรด-ดางสงกวาหญาซกแนลเลอยหมกรวมกบกระถน พชหมกทดควรมคาความเปนกรด-ดาง อยระหวาง 3.5-4.2 และเมอเปรยบเทยบกบการทดลองของสมศกด และคณะ (2547) ทไดศกษาเรอง หญาเนเปยรหมกรวมกบกระถน พบวาหญาหมกทไดมคณภาพดมคาความเปนกรด-ดางเทากบ 4.2 อยางไรกตาม หญาอะตราตมหมกในทกทรทเมนตท 3, 4 และ 5 จดอยในพชหมกทมคณภาพดเมอพจารณาเฉพาะคาความเปนกรด-ดาง (pH 4.14-4.07)

ลกษณะทางกายของหญาอะตราตมหมกรวมกระถน พบวาการหมกหญาอะตราตมอยางเดยวมลกษณะทางกายภาพอยในเกณฑปานกลาง ซงมคะแนนเทากบ 14 คะแนน ขณะทหญาอะตราตมรวมกบกระถน 5 เปอรเซนต พบวา มลกษณะทางกายภาพอยในเกณฑ ปานกลาง ซงมคะแนนเทากบ 6 คะแนน เมอหญาอะตราตมรวมกบกระถน 10 เปอรเซนต พบวา มลกษณะทางกายภาพอยในเกณฑด ซงมคะแนน



636

เทากบ 16 คะแนน และหญาอะตราตมรวมกบกระถน 15, 20 เปอรเซนต พบวา มลกษณะทางกายภาพอยในเกณฑดมาก ซงมคะแนนเทากบ 20, 25 คะแนน (Table 1) ซงลกษณะของพชหมกทดควรมสเขยวแกมเหลอง หรอสนาตาลออน ควรมกลนหอมของกรด ไมเนาเหมน กลนไมฉน พชหมกทมกลนฉนสตวไมชอบกน ถามกลนแอมโมเนยหรอกลนกรดบวทรกแสดงวาพชหมกนนสญเสยคณคาทางอาหาร และมการเจรญของแบคทเรยกลม Clostridia ซงไมตองการในกระบวนการหมก ทาใหกรดแลคตก นาตาล และโปรตนในพชหมกถกยอยสลาย จงทาใหเกดกลนเหมน ถาปรากฏเปนสนาตาลไหมหรอสดา แสดงวาเกดความรอนมากในขณะหมก ทาใหสารอนทรยสลายตว เปนการสญเสยโภชนะหรอธาตอาหาร (วทยา และคณะ, 2547) และอาจจะมผลมาจากการอดทไมแนน

Table 1 Physical properties of atratum grass silage ensiled with different level of Leucaena leucocephala

Ensiling Color odor texture pH Overall score

overall characteristic

100 % of atratum grass

Yellowish green or dark green (score 2)

Mush pungent and a little stinking (score 4)

compacted, leaves and trunks were remain as ever (score 4)

4.63 (score 4)

14 moderately

atratum grass + 5 % Leucaena leucocephala

Dark brown or black (score 0)

Rotten or moldy stinking (score 0)


4.93 (score 2)

6 moderately



mush pungent and a little stinking (score 4)


4.14 (score 6)

16 well



no fragrant, a little pungent (score 8)


4.08 (score 6)

20 excellent


Greenish yellow or cinnamon (score 3)

fragrant like preserve fruit or vinegar (score 12)


4.07 (score 6)

25 excellent

Score: 20-25 = very good, 15-19 = good, 6-14 = fair, 0-4 = bad



637

atratum grass ensiled 100

atratum grass + leucaena 5 %




Figure 1 Physical properties as color of atratum grass silage ensiled with different level

of Leucaena leucocephala



638

องคประกอบทางเคมของหญาอะตราต มหมกรวมกบกระถน การเพมสดสวนใบกระถนมแนวโนมทาใหวตถแหงของหญาหมกผสมลดลง หญาอะตราตมหมก

ผสมกากนาตาลอยางเดยวมวตถแหง 33.65 เปอรเซนต แตเมอผสมกระถนลงไป 5, 10, 15 และ 20 เปอรเซนตนาหนกสด มผลทาใหวตถแหงของหญาหมกผสมในทรทเมนตท 2, 3 4 และ 5 มคาเทากบ 30.90, 29.51, 27.90 และ 27.00 เปอรเซนต ตามลาดบ (Table 2) ซงมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต การลดลงของวตถแหงของหญาหมกผสม เนองจากหญาอะตราตมสดทนามาหมกเปนหญาทมอายมากกวา 90 วน ซงหญาอะตราตมทอายและระยะการเจรญเตบโตดงกลาวจะมระดบโปรตนจะลดลง แตปรมาณเยอใยจะสงขน ขณะทคาการยอยไดของวตถแหงจะลดลง เมอเขาสระยะการเจรญพนธ หญาอาหารสตวเจรญทางลาตนมากกวาทางใบ ทาใหอตราสวนระหวางใบตอลาตนลดลง จงเปนสาเหตทาใหระดบโปรตนรวมและคาการยอยไดลดลงอยางรวดเรว ซงจะสงผลใหปรมาณการกนไดของสตวลดลง เชนเดยวกบคณภาพหญาอาหารสตวจะลดลงไปตามระยะการเจรญเตบโตของพช ซงลดลงทก ๆ สองถงสามวน ประมาณ 0.5 เปอรเซนต (Cecilia et al., 2007) ในขณะทใบกระถนทนามาหมกผสมมลกษณะออนกวาและมปรมาณวตถแหงนอยกวา การเพมสดสวนของกระถนและการลดลงของหญาอะตราตม จงสงผลใหวตถแหงของหญาอะตราตมหมกลดลง ความชนของหญาหมกทดควรอยระหวาง 60-70 เปอรเซนต หรอมวตถแหง 30-40 เปอรเซนต (Collins and Owens, 2003) ซงหญาอะตราตมหมกทง 4 ทรทเมนต มปรมาณของวตถแหงอยในเกณฑของหญาหมกทด (27.00-33.65 เปอรเซนต)

Table 2 Chemical Composition of atratum grass (silage) Ensiled with various levels of Leucaena Leucocephala Atratum grass ensiled pH DM Ash CP NDF ADF

atratum grass ensiled 100 % 4.63B 33.65A 7.46c 8.21C 68.49A 43.90a atratum grass + leucaena 5 % 4.93A 30.90B 8.12cd 9.40B 67.19B 42.00b atratum grass + leucaena 10 % 4.14C 29.51BC 9.13ab 9.75B 66.03B 41.90b atratum grass + leucaena 15 % 4.08D 27.90CD 9.70a 11.24A 64.18C 40.75b atratum grass + leucaena 20 % 4.07D 27.00D 9.90a 11.57A 61.57D 41.41b

SEM 0.015 0.508 0.355 0.256 0.329 0.473

P-Value P<0.01 P<0.01 P<0.05 P<0.01 P<0.01 P<0.05 A, B, C, D = Means in the same row of same comparison parameter factor with different superscript differ significantly (P<0.01) a,b,c,d = Means in the same row of same comparison parameter factor with different superscript differ significantly (P<0.05) SEM = Standard error of the mean



639

การเพมระดบของกระถนในการหมกมผลใหปรมาณเถาสงขนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) การเสรมกระถนทระดบ 5, 10, 15 และ 20 เปอรเซนตจะทาใหมปรมาณเถาสงกวาการไมเสรมกระถน ปรมาณเถาของหญาอะตราตมหมกทง 5 ทรทเมนต 5, 10, 15 และ 20 จะมคาเทากบ 7.46, 8.12, 9.13, 9.70 และ 9.90 เปอรเซนต ตามลาดบ ปรมาณเถาทเพมขนในหญาอะตราตมหมกทมการเสรมกระถน เกดจากปรมาณเถาของใบกระถนทสงกวาหญาอะตราตม อกทงอาจเกดจากปรมาณเถาในกากนาตาล ซง กากนาตาลจะมปรมาณเถาสงถง 8-12 เปอรเซนต (Taskin et al., 2016) จงทาใหหญาอะตราตมหมกทไมเสรมกระถนมปรมาณเถา 7.46 เปอรเซนต แตเมอเพมกระถนทาใหปรมาณเถาเพมขนตามลาดบ

ปรมาณโปรตนในหญาหญาอะตราตมหมกทไมเสรมกระถน และเสรมกระถนทระดบ 0, 5, 10, 15 และ 20 เปอรเซนต มความแตกตางกนอยางมนยสาคญยงทางสถต (P<0.01) ปรมาณโปรตนในหญาอะตราตมหมกจะเพมขนตามปรมาณของกระถน เนองจากใบกระถนมปรมาณโปรตน ประมาณ 23.3- 24 เปอรเซนต (Heuzé and Tran, 2013; Angthong et., al , 2007) สงกวาหญาหญาอะตราตม ดงนน เมอนามาหมกรวมกนโปรตนในหญาอะตราตมหมกจงสงขนตามสดสวนของกระถน ปรมาณโปรตนของหญาอะตราตมหมกทง 5 ทรทเมนต มคาเฉลยเทากบ 8.21, 9.40, 9.75, 11.24 และ 11.57 เปอรเซนต ตามลาดบ (Table 2) ซงการใชถวอาหารสตวหมกรวมกบหญาสามารถเพมเปอรเซนตโปรตนของหญาหมกได (สมศกด และคณะ, 2547)

ปรมาณผนงเซลลทงหมด (cell wall neutral detergent fiber: NDF) ประกอบไปดวยเซลลโลส เฮมเซลลโลส ลกนน ซลกา ควตน และโปรตนทตดอยกบผนงเซลล (องคณา และ ดวงสมร, 2532) โภชนะสวนนสตวกระเพาะรวมใชประโยชนไดคอนขางมากโดยผานกระบวนการของจลนทรยในกระเพาะรเมน แตมขอจากดในการยอยโดยนายอยหรอเอนไซมจากตวสตว ดงนนหญาหมกทดจงควรมปรมาณ NDF ตา (สมจตร, 2549) จากการทดลอง หญาอะตราตมหมกทเพมระดบของกระถนในการหมก สงผลใหปรมาณผนงเซลลทงหมดในแตละทรทเมนตมความแตกตางกนอยางมนยสาคญยงทางสถต (P<0.01) โดยมคาเฉลยของหญาหมกทง 5 ทรทเมนต เทากบ 68.49, 67.19, 66.03, 64.18 และ 61.57 เปอรเซนตวตถแหง ตามลาดบ ผลการทดลองครงน พบวาหญาอะตราตมทหมกโดยไมเสรมกระถนมคา NDF สงกวาหญาอะตราตมทหมกโดยการเสรมใบกระถน ทงนเกดจากหญาหมกทหมกโดยใชใบกระถน ม pH ตาลงในระดบทจะรกษาสภาพของหญาหมกไวไดรวดเรว ทาใหหญาอะตราตมหมกดงกลาวมปรมาณ NDF ตาปรมาณเยอใยลกโนเซลลโลส (Acid detergent fiber: ADF) ประกอบไปดวย เซลลโลส ลกนน เคราตน ซลกา และสารประกอบไนโตรเจนทมลกนนแทรกอย (องคณา และ ดวงสมร, 2532) ADF ถกยอยไดยากโดยจลนทรยในกระเพาะรเมนของสตว ดงนนเมออาหารหยาบมปรมาณ ADF สงขนจงหมายถงอาหารหยาบนนมคณภาพตาลง ผลการทดลองครงน หญาอะตราตมหมกทเพมระดบของกระถนในการ

http://www.feedipedia.org/user/3




640

หมก สงผลใหปรมาณเยอใยลกโนเซลลโลสในแตละทรทเมนตมความแตกตางกนอยางมนยสาคญยงทางสถต (P<0.01) โดยมคาเฉลยทง 5 ทรทเมนต เทากบ 43.90, 42.00, 41.90, 40.75 และ 41.41 เปอรเซนตวตถแหง ตามลาดบ ซงมเหตผลเชนเดยวกบปรมาณ NDF ดงทไดกลาวมาแลว คอ พชทหมกโดยใชสารเสรมม pH ตาลงในระดบทจะรกษาสภาพของหญาหมกไวไดดกวาพชทหมกโดยวธปรกต ขณะท จากการศกษาของ Muhammad et al,. (2008) พบวาการหมกหญารวมกบพชตระกลถว นอกจากทาใหเพมระดบของโปรตนไดแลว ยงสามารถลดปรมาณของ NDF และ ADF ในพชหมกอกดวย ซงสวนหนงนาจะมาจากถวอาหารสตวทนามาศกษามปรมาณ NDF และ ADF ตากวาในหญาอาหารสตว (เสมอใจ และคณะ, 2554)

สรป

จากการศกษาคณภาพและองคประกอบทางเคมของหญาอะตราตมหมกรวมกบกระถนในอตราสวนตาง ๆ ทระดบ 0, 5, 10, 15 และ 20 เปอรเซนตนาหนกสด ผลปรากฏวา หญาอะตราตมหมกรวมกบกระถนทมระดบ 15 และ 20 เปอรเซนต ซงมคะแนน เทากบ 20 และ 25 คะแนน จะมลกษณะทางกายภาพ ดมาก รองลงมา หญา อะตราตมรวมกบกระถนทระดบ 10 เปอรเซนต ซงมคะแนน เทากบ 16 คะแนน จะมลกษณะทางกายภาพ ด หญาอะตราตมหมกรวมกบกระถนทระดบ 5 เปอรเซนต ซงมคะแนน เทากบ 6 คะแนน จะมลกษณะทางกายภาพ ปานกลาง และหญาอะตราตมหมกอยางเดยว ทระดบ 100 เปอรเซนต ซงมคะแนน เทากบ 14 คะแนน จะมลกษณะทางกายภาพปานกลาง ขณะทองคประกอบทางเคมพบวาการเพมกระถนมแนวโนมใหวตถแหงของหญาหมกลดลง และการเพมปรมาณของกระถนสงผลใหหญาอะตราตมหมกมคาโปรตนทเพมขน และยงสงผลใหปรมาณผนงเซลลทงหมดและปรมาณเยอใยลกโนเซลลโลสมความแตกตางกน

กตตกรรมประกาศ ผวจยใครขอขอบคณมหาวทยาลยราชภฏยะลาทสนบสนนงบประมาณการวจยประจาป พ . ศ. 2559

เอกสารอางอง กรมปศสตว. 2547. มาตรฐานพชอาหารสตวหมก. กรงเทพฯ: กองอาหารสตว กรมปศสตว กระทรวง

เกษตรและสหกรณ.



641

เกยรตศกด กลาเอม, เกยรตสรกษ โภคสวสด, วรช สขสราญ และ ฉายแสง ไผแกว. 2548. เอกสารคาแนะนาหญาหมก. พมพครงท 3. กรมปศสตว กระทรวงเกษตรและสหกรณ, กรงเทพฯ.

นรนดร หนกแดง. 2558. ผลของการหมกหญาซกแนลเลอยรวมกบกระถนตอคณภาพของพชหมก. วารสารมหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร, 7(2), 119-127.

บญสง เลศรตนพงศ, วทยา สมามาลย, วโรจน ฤทธฤาชย และราไพร นามสล. 2555. รายงานวจย เรองการศกษาคณภาพของพชหมกในถงพลาสตกทอายการเกบรกษาตางๆ รายงานผลงานวจยสานกพฒนาอาหารสตว. กรมปศสตวกระทรวงเกษตรและสหกรณ. Available source: http://www.thailis.or.th. [2559 มนาคม 4]

วชราภรณ ศรพลนอย. 2550. การปรบปรงหญาแพงโกลาคณภาพตาดวยการหมกรวมกบกระถนใน อตราสวนตาง ๆ ตอการเจรญเตบโตของแพะ. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

วทยา สมามาลย, สมจตร อนทรมณ และ มาซาม คราโมช. 2547. คมอการเกบสารองพชอาหารสตว. โครงการพฒนาผลตเมลดพนธพชอาหารสตวในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประเทศไทย ภายใตความรวมมอระหวางกรมปศสตว (DLD) และองคการความรวมมอระหวางประเทศญปน (JICA). กรมปศสตว, กระทรวงเกษตรและสหกรณ, กรงเทพฯ.

สมจตร ถนอมวงศวฒนะ. 2549. การศกษาคณภาพของไซเลจตอโครดนม. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรดษฎบณฑต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

สมศกด เภาทอง, ชลดา สาแดงเดช และมณฑป นพคณ. 2547. การทดสอบการใชใบกระถนสด และกากนาตาลในการทาหญาเนเปยรหมก. ขาวสารพชอาหารสตว 9(3): 6-9. [Online] Available:http://www.thailis.or.th. [2558 มนาคม 16]

สายณห ทดศร. 2548. พชอาหารสตวและหญพนเมองในประเทศไทย. ภาควชาพชไรนา คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

เสมอใจ บรนอก, คาสอน สสะอาด, วรางคณา หอมไสย, ศศพนธ วงศสทธาวาส, เฉลมพล เยองกลาง, และ ไกรสทธ วสเพญ. 2554. คณภาพการหมกและคณคาทางโภชนะของหญากนนสมวง และถวอาหารสตวหมก. วารสารแกนเกษตร. 39: 137-146.

องคณา หาญบรรจง และ ดวงสมร สนเจมศร. 2532. การวเคราะหและประเมนคณภาพอาหารสตว. ภาควชาสตวบาล. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ.

Angthong W., Cheva-Isarakul B., Promma S. and Cheva-Isarkul, B. 2007. Beta-carotene, Mimosineand Quality of Leucaena Silage Kept at Different Duration. Kasetsart Journal: Natural Science, 4, 282 - 287.



642

AOAC. 1995. Official Method of Analysis, 16th ed. Animal Feeds: Association of Official Analytical Chemists, VA, USA.

Bolsen K.K., Curtis, J.L, Lin, C.J. and J.L., Dickerson. 1990. Silage inoculants and indigenous micro flora with emphasis on alfafa. pp. 431-443. In Biotechnology in the in feed industry proceeding of Alteoh’s sixth annual symposium. Kentucky: Altech Technology Publication.

Cecilia, L.F., S.L. Amigot., M. Gaggiotti., L.A. Romero, and J.C. Basilico. 2007. Forage Quality: Techniques for Testing. Fresh produce. 1:121-131.

Collins, M. and V.N. Owens. 2003. Preservation of forage as hay and silage, pp. 443-471. In R.F. Barnes, C.J. Nelson, M. Conllins and K.J. Moore, eds. Forages: an Introduction to Grassland Agriculture Volume I. 6th ed. Iowa State Press, A Blackwell Publishing Company, USA.

Georing, H.K. and P.J., Van Soest. 1970. Forage fiber analysis. USDA, Agricultural Research Sevice. Agricultural Handbook No.379. Washington DC.

Hare, M. D., P. Tatasapong and S. Phengphet. 2009. Herbage yield and quality of Brachiaria cultivars, Paspalum atratum and Panicum maximum in north-east Thailand. Tropical Grasslands (2009) Volume 43, 65–72

Heuzé V., G. Tran. 2013. Leucaena (Leucaena leucocephala). Feedipedia.org. A programme by INRA, CIRAD, AFZ and FAO. Available source: http://www.feedipedia.org/node/282Last updated on March 17, 2016

Muhammad, I. R., M. Baba, A. Mustapha, M.Y. Ahmad and L.S. Abdurrahman. 2008. Use of Legume in the Improvement of Silage Quality of Columbus Grass (Sorghum almum Parody). Res. J. Anim. Sci. 2:109-112

Taskin. M., S. Ortucu, Nuri Aydogan. M and N., Pinar Arslan. 2016. Lipid production from sugar beet molasses under non-aseptic culture conditions using the oleaginous yeast Rhodotorula glutinis TR29. Renewable Energy 99(198-204)

Truong Giang, N. T., Metha Wanapat, Kampanat Phesatcha and Sungchhang Kang. 2016. Level of Leucaena leucocephala silage feeding on intake, rumen fermentation, and nutrient digestibility in dairy steers. Trop Anim Health Prod 48: 1057–1064





643

การปรบปรงคณภาพของชานออยและกากมนสาปะหลงดวยยเรย กากน าตาลและยสตเพอใชเปนแหลงวตถดบอาหารหยาบของสตวเค ยวเอ อง

Improvement of sugarcane bagasse and cassava pulp with urea molasses and yeast as a roughage source for ruminant

ธนตพนธ พงษจงมตร*, ฐตมา นรโภค, ศศธร เอกพนธ, ประนดา แกวนล และ สนศา ชยนรงค Tanitpan Pongjongmit*, Thitima Norrapoke, Sasitron Ekkapun, Pranida Kaewnil and

Sunisa Chainarong

Department of Animal Production Technology, Faculty of Agro-Industrial Technology, Kalasin University, Muang District, Kalasin, Thailand *Corresponding author: [email protected]

บทคดยอ การวจยนมจดประสงคเพอศกษาผลของการใชสารเสรม ไดแก ยเรย กากนาตาล และยสต ตอคณคาทางโภชนะและคณภาพของชานออยและกากมนสาปะหลงหมก วางแผนการทดลองแบบสมสมบรณ เพอเปรยบเทยบชานออยและกากมนสาปะหลงหมก 8 ระดบ ไดแก ชานออยและกากมนสาปะหลงหมกรวมกบยเรย กากนาตาล 3%,4%,5%, 6%,7%, 8%, 9% และ 10% ตามลาดบ ผลกาศกษาพบวา กากมนสาปะหลงหมกทง 8 รปแบบ มคาวตถแหง 39.84 - 45.28% มปรมาณโปรตนหยาบ 10.95 - 16.59% มปรมาณเยอใย NDF 32.94 - 44.77% และมปรมาณเยอใย ADF 27.61 - 32.16% ลกษณะทางกายภาพของชานออยและกากมนสาปะหลงหมกใกลเคยงกนทงส กลนและเนอซงถอวาเปนลกษณะทคอนขางดคอ สวนใหญมสนาตาลเขม กลนหอม เนอแนน ไมลน และไมเปนเมอก พจารณาจากคา pH พบวาคา pH อยในชวงตากวา 4.3 ซงจดวาเปนอาหารหมกคณภาพด การศกษาครงนสรปไดวา ชานออยและกากมนสาปะหลงสามารถทาการหมกเพอถนอมคณคาทางโภชนะได และคณภาพการหมกจะไดผลดถามการใชสารเสรมชวยกระบวนการหมก การใชกากนาตาลชวยเพมแหลงคารโบไฮเดรตทละลายได และการใชยเรยเสรมชวยเพมแหลงของปรมาณไนโตรเจน โดยเฉพาะในกลมทมการหมกเสรมกากนาตาลและยเรย 6 -7 % รวมกบยสตสามารถเพมคณคาโภชนะโปรตนสง คาสาคญ: กากมนสาปะหลง, ชานออย, กากนาตาล, ยเรย, ยสต



644

ABSTRACT This study aimed to investigate the effects of feed additive (urea, molasses and Yeast) allocated on nutritive value and quality of sugarcane bagasse and cassava pulp preservation. All treatments were into a completely randomized design. Eight feed treatments were sugarcane bagasse and cassava pulp preserved with urea and molasses 3%,4%,5%, 6%,7%, 8%, 9% and 10% respectively. The results were shown that dry matter was between 39.84 - 45.28%. Crude protein was between 10.95 - 16.59%. Neutral detergent fiber (NDF) was between 32.94 - 44.77%. Acid detergent fiber (ADF) was between 27.61 - 32.16%. Physical properties of sugarcane bagasse and cassava pulp preservation are the same as color smell and texture, when consider from pH found that pH value lower than 4.3 that mean feed preservative good quality. Based on the present findings, it could be concluded that feed additive can be improved cassava pulp by preservative process, molasses additive as soluble carbohydrate source and urea additive as nitrogen source, especially supplementation molasses and urea at 6 - 7 % with yeast could improved the nutritive value.

Keywords: cassava pulp, sugarcane bagasse, molasses, urea, yeast

บทนา

วตถดบอาหารสตวในปจจบนนบวนยงมราคาแพงขนเรอยๆทาใหตนทนการผลตสตวในปจจบนสงขน การหาเศษวสดเหลอใชจากการเกษตรและอตสาหกรรมเกษตรทมราคาถกมความจาเปนตอการลดตนทนการผลตของสตว ซงกากมนสาปะหลงเปนวสดเศษเหลอจากโรงงานอตสาหกรรมผลตแปงมนสาปะหลงและโรงงานผลต ฟรคโตสและสารใหความหวาน โดยปกตกากมนสาปะหลงทออกจากโรงงานจะมลกษณะเปยก ความชนประมาณ 80 เปอรเซนต และมการใชกากมนสาปะหลงเปยกนเปนอาหารสตว อาท อาหารโค กระบอ และปลา แตกากแปงมนสาปะหลงทตากแหงและใชเปนวสดเจอปนผสมกบมนเสนบดหรอมนอดเมด ทาใหมนเสนบดและมนอดเมดมคณภาพตาลง อยางไรกตามกากมนสาปะหลงกยงคงมคณคาทางอาหารเหลออยโดยเฉพาะในสวนทเปนคารโบไฮเดรตทยอยงาย (NFE) ประมาณ 65-70 เปอรเซนต สามารถนามาใชในเชงอาหารสตวไดโดยตรง ดงนนนากากมนสาปะหลงมาสรางมลคา สามารถ



645

มาหมกเพอเพมคณคาทางโภชนะ และชวยลดปญหาสงแวดลอมพรอมทงสรางมลคาของเหลอใหเพมขน รวมทงยงเปนแหลงวตถดบอาหารสตวทราคาถกสามารถชวยลดตนทนในการผลตสตวได การการผลตนาตาลทรายจะมเศษเหลอทสาคญ คอ ชานออย ซงในแตละปจะมชานออยจากโรงงานผลตนาตาลทรายเปนจานวนมาก National Energy Policy Office. (2002) รายงานวา อตราสวนระหวางออย และชานออยเมอผานกระบวนการผลตนาตาลทรายแลวมอตราสวนเทากบ 100:29 ดงนนประมาณการไดวา ในปเพาะปลก 2557/58 จะมปรมาณชานออยรวมในประเทศทงหมดประมาณ 34 ลานตน จากรายงานของ Nirawan et al. (2014) พบวา ชานออยมวตถแหง (DM) 72.50% โปรตนหยาบ (CP) 2.80% เยอใยผนงเซลล (NDF) 79.40% และเยอใยลกโนเซลลโลส (ADF) 69.80% ในวตถแหง มโภชนะเพยงพอตอการนามาใชเปนอาหารสตว การนาชานออยมาเปนอาหารสตวเคยวเอองจงเปนสงทนาสนใจ เนองจากในปจจบนหญาและอาหารหยาบอนๆ เรมทจะไมเพยงพอตอความตองการ และพนททางการเกษตรทเคยเปนแหลงพชอาหารสตวไดถกปรบเปลยนใหเปนพนทเพอการอตสาหกรรมเปนสวนใหญ ทาใหเกดปญหาปรมาณของอาหารหยาบไมเพยงพอตอความตองการสาหรบเลยงสตวโดยเฉพาะในชวงฤดแลงทขาดแคลนอาหารหยาบและมคณภาพไมด (Chullanandana, 2000) ชานออยสวนใหญมเยอใยทมสวนประกอบของลกนน (lignin) และมเซลลโลสทอยในรปผลก (crystalline cellulose) ปองกนการเขายอยสลายเซลลโลสและ เฮมเซลลโลส จากเอนไซมทขบออกมาโดยจลนทรยในกระเพาะหมก (Mohammed and Salih, 2013) จงทาใหชานออยมการยอยไดตา จากรายงานของ Fardin and Singhal (2006) พบวา ชานออยมคาการยอยไดเพยง 31.82% ดงนนการนาชานออยมาใชเปนอาหารสตวเคยวเอองจงควรไดรบการปรบปรงคณภาพกอน เพอเพมคณคาทางอาหารและเพมการยอยได โดยสามารถทาไดหลายวธ เชน วธปรบปรงทางกายภาพ (physical treatment) ดวยการสบ (chopping) การบด (grinding) การแชนา (soaking) การอดเมด (pelleting) หรอการอบไอนาภายใตความดนสง (steaming under pressure) วธปรบปรงทางเคม (chemical treatment) ดวยการใชกรดหรอดาง (treatment with acids or alkalis) และวธปรบปรงทางชวภาพ (biological treatment) ดวยการหมก (ensiling) การใชยสต รา (fungal growth) และเอนไซม (enzyme additions) เปนตน (Suksombat, 2004) อยางไรกตาม ขอมลหรองานวจยเกยวกบการใชชานออยและกากมนสาปะหลงหมกดวยยเรย กากนาตาลและยสต เปนอาหารสาหรบสตว เคยวเอองยงมจากด ดงนน จงมความจาเปนอยางยงทจะศกษาการใชชานออยและกากมนสาปะหลงหมกดวยยเรย กากนาตาลและยสตเพอเพมคณคาทางโภชนะของชานออยและกากมนสาปะหลง



646

อปกรณและวธการทดลอง การวางแผนการทดลอง วางแผนการทดลองแบบสมสมบรณ (CRD :Completely Randomized Design) โดยแบงปจจยทดลองออกเปน 8 ปจจย ทาการศกษาปจจยละ 3 ซา ดงน ทรตเมนตท 1 ชานออย และกากมนสาปะหลงดวยกากนาตาล 3%+ยเรย3% + ยสต ทรตเมนตท 2 ชานออย และกากมนสาปะหลงดวยกากนาตาล 4%+ยเรย4% + ยสต ทรตเมนตท 3 ชานออย และ กากมนสาปะหลงดวยกากนาตาล 5%+ยเรย5% + ยสต ทรตเมนตท 4 ชานออย และกากมนสาปะหลงดวยกากนาตาล 6%+ยเรย6% + ยสต ทรตเมนตท 5 ชานออย และกากมนสาปะหลงดวยกากนาตาล 7%+ยเรย7% + ยสต ทรตเมนตท 6 ชานออย และกากมนสาปะหลงดวยกากนาตาล 8%+ยเรย8% + ยสต ทรตเมนตท 7 ชานออย และกากมนสาปะหลงดวยกากนาตาล 9%+ยเรย9% + ยสต ทรตเมนตท 8 ชานออย และกากมนสาปะหลงดวยกากนาตาล10%+ยเรย10% + ยสต การเตรยมอาหารทดลองและการผลตอาหารหมก ทาการเกบตวอยางกากมนสาปะหลงจากโรงงานผลตแปงมนสาปะหลงและชานออยจากโรงงานผลตนาตาลมาตากแดดประมาณ 1-2 วน (ใหเหลอความชนประมาน 10 เปอรเซนต) และนามาใสไวในภาชนะทเตรยมหมก ทาการผสมสารเสรมโดยการกระตนเชอยสต (Saccharomyces cerevisiae) ทซอมาจานวน 20 กรมใสนาตาลทราย 20 กรมและนากลน 100 มลลลตรผสมจนละลายแลวตงทงไวเปนระยะเวลา 1 ชวโมง ตามวธการของ Polyorach et al. (2012) กอนทจะนาไปหมกตามทรทเมนตปดฝาใหสนท โดยใชชานออยตอกากมนสดสวน 1:2 นาหนกแหง ซงเปอรเซนตของกากนาตาลและยเรยทใชในแตละทรทเมนตเปนเปอรเซนตของชานออยรวมกากมนสาปะหลงในรปนาหนกแหง โดยยเรยและกากนาตาลละลายในนา 200 มลลลตร แลวนาชานออยและกากมนสาปะหลงทชงไวมาผสมคลกเคลากบเชอยสตทกระตนไว และกากนาตาล ยเรยทละลายนาแลว และหมกไวในโถพลาสตกทพอดกบปรมาณอาหารหมก ในสภาพไรอากาศประมาณ 21 วน การเกบรวบรวมขอมลและการวเคราะหทางเคม ทาการสมเกบตวอยางชานออยและกากมนสาปะหลงหมกทง 8 กลมทดลอง (ตวอยางกอนทาการหมกและหลงจากทหมกแลว) ชงนาหนกจดบนทกขอมล แบงเปน 2 สวน สวนแรกนามาตากแดดและอบไลความชน ทอณหภม 105 องศาเซลเซยส เปนเวลามากกวา 24 ชวโมง เพอวเคราะหหาคาวตถแหง



647

(dry matter, DM) และสวนทสองไปอบเพอไลความชนทอณหภม 60 องศาเซลเซยสเปนเวลา 72 ชวโมง แลวนาไปบดผานตะแกรงขนาด 1 มลลเมตร เพอนาไปวเคราะหหาคาองคประกอบทางเคมอาหารสตว วเคราะหทางเคมดวยวธประมาณ (Proximate analysis) เพอหาคาเถาทงหมด (ash), โปรตนหยาบ (crude Protein, CP), ไขมนหยาบ (ether extract, EE) ตามวธมาตรฐานของ AOAC (1990) ทาการวเคราะหหาปรมาณเยอใย NDF (Neutral detergent fiber) และเยอใย ADF (Acid detergent fiber) ตามวธมาตรฐานของ Van Soest et al. (1991) การวเคราะหขอมลทางสถต นาขอมลทงหมดเขาทาการวเคราะหความแตกตางโดยใชวธวเคราะหความแปรปรวน (analysis of variance) ตามแผนการทดลองแบบสมสมบรณ และทาการเปรยบเทยบความแตกตางของกลม ทดลองดวยวธ Duncan multiple range test (DMRT) และตามแผนการทดลองแบบสมสมบรณ (Completed Random Design, CRD) โดยใชโปรแกรมสาเรจรป (SAS, 1996)

ผลการศกษาและวจารณ ผลการศกษาในครงน แสดงคาเฉลยองคประกอบทางเคมของชานออยและกากมนสาปะหลงหมกดวยสารเสรม (ดงแสดงในTable 1) ผลของคาองคประกอบทางเคมของชานออยและกากมนสาปะหลงหมกในครงนมคาใกลเคยงกบงานวจยของ Norrapoke et al. (2017) เพราะการหมกกากมนสาปะหลงเปนการหมกเพอถนอมอาหารเพอใหพชอาหารมระยะเวลาการเกบรกษาไดนานยงขน วตถแหงของกากมนสาปะหลงในการศกษาครงนประมาณ 89.3% และชานออยมวตถแหงประมาณ 90.1% ซงเมอทาการหมกแลวทาใหไดอาหารหมกทปกตไมเนาเสย และคาองคประกอบทางเคมของกากมนสาปะหลง ทรายงานมคาใกลเคยงกบทรายงานโดย Ki et al. (2009) ดงนนจงกลาวไดวา กากมนสาปะหลงและชานออยสามารถทาการหมกเพอถนอมคณคาทางโภชนะได ลกษณะทางกายภาพของชานออยและกากมนสาปะหลงหมกใกลเคยงกนทงส กลนและเนอซงถอวาเปนลกษณะทคอนขางดคอ สวนใหญมสนาตาลเขม กลนหอม เนอแนน ไมลน และไมเปนเมอก พจารณาจากคา pH พบวาคา pH อยในชวงตากวา 4.3 ซงจดวาเปนอาหารหมกคณภาพด (ดงแสดงใน Table 2) จากการหมกชานออยและกากมนสาปะหลงทมการใชสารเสรม (ยเรย กากนาตาล และยสต)ตางระดบกน พบวาการเสรมสารชวยใหการหมกมผลตอการเปลยนแปลงคณคาทางโภชนะและคณภาพกระบวนการหมกของชานออยและกากมนสาปะหลงแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) โดยกลมชานออยและกากมนสาปะหลงหมกทใชสารเสรมยเรยและกากนาตาล 6-7% รวมกบยสต จะม



648

ปรมาณโปรตน (CP) ในรปของไนโตรเจนทวดได (15.03-15.58%) แมวากากนาตาลจะมโปรตนเปนองคประกอบอยแตมในปรมาณทไมสงมาก โดยเฉลยประมาณ 3.3-4.5% ซงในกระบวนการหมกจลนทรยจะใชแหลงพลงงานจากนาตาลเปนหลก สวนปรมาณโปรตนทละลายอาจถกเปลยนเปนแอมโมเนยแลวเกดการระเหยไดงายในกระบวนการหมกดงกลาว คณภาพของกระบวนการผลตชานออยและกากมนสาปะหลงหมกในการศกษาครงนชใหเหนวากระบวนการหมกเกดขนไดรวดเรวและสมบรณ โดยพบวากลมชานออยและกากมนสาปะหลงหมกทใชสารเสรมยเรยและกากนาตาลตางระดบ รวมกบยสต มคา NDF แตกตางกน อาจเปนผลเนองมาจากจลนทรยในธรรมชาตจะใชพลงงานจากแหลงคารโบไฮเดรตทละลายไดงายในกระบวนการหมก และการหมกนเกดขนไดเรวและสมบรณ จงทาใหการสญเสยคณคาทางโภชนะคา NDF (พวกเยอใยซงเปนคารโบไฮเดรตโครงสรางซงถกยอยไดยากกวา) ซงสอดคลองกบ Norrapoke et al. (2017) รายงานวาการเสรมยเรยและกากนาตาลในกระบวนการหมกกากมนสาปะหลงทาคา NDF และ ADF ตากวากลมทไมมสารเสรม ซงแสดงใหเหนวาการเสรมยเรยและกากนาตาลสามารถปรบปรงคณภาพของกากมนสาปะหลงหมกได Table 1 Chemical composition of fermented sugarcane bagasse and cassava pulp (FSBCP) (DM basis)

Treatments Nutrients, DM basis

DM OM Ash CP NDF ADF EE

3% 43.91bc 97.24bc 2.76ab 10.95c 44.77a 30.78 0.44

4% 39.84d 97.55ab 2.45bc 12.02bc 40.82b 32.16 0.70

5% 45.88a 98.47a 1.53c 12.42bc 44.42a 31.34 0.24

6% 41.58dc 97.42ab 2.58bc 15.03ab 37.47bcd 27.61 0.64

7% 45.28ab 96.27c 3.73a 15.58ab 36.75cd 28.23 0.53

8% 40.25d 97.35b 2.65b 12.26bc 32.94e 29.11 0.81

9% 41.80dc 97.57ab 2.43bc 11.08c 38.70bc 30.64 0.67

10% 43.00bc 97.69ab 2.31bc 16.59a 34.77ed 28.03 0.84

SEM 0.73 0.29 0.29 0.52 0.92 4.47 0.18

Note: a, b, c, d, e Means in the same row with different superscripts differ significantly (P<0.05) Experimental treatments, T1= sugarcane bagasse and cassava pulp with urea 3%+molasses 3%+yeast; T2= sugarcane bagasse and cassava pulp with urea 4%+molasses 4%+yeast; T3= sugarcane bagasse and cassava pulp with urea 5%+molasses 5%+yeast;T4 = sugarcane bagasse and cassava pulp with urea 6%+molasses 6%+yeast; T5= sugarcane bagasse and cassava pulp with urea 7%+molasses 7%+yeast ; T6 = sugarcane bagasse and cassava pulp with urea 8%+molasses 8%+yeast ; T7= sugarcane bagasse and cassava pulp with urea 9%+molasses 9%+yeast; T8 = sugarcane bagasse and cassava pulp with urea 10%+molasses 10%+yeast, DM = Dry matter, OM = Organic matter; CP = Crude Protein; EE = Ether extract; NDF = Neutral detergent fiber; ADF = Acid detergent fiber.



649

Table 2 Physical properties and pH of fermented sugarcane bagasse and cassava pulp (FSBCP)

Treatments Physical Properties

pH Color Smell Texture

3% 4.2 Dark brown Good smell Tight 4% 4.2 Dark brown Good smell Tight 5% 3.9 Dark brown Good smell Tight 6% 4.0 Dark brown Good smell Tight 7% 4.1 Dark brown Good smell Tight 8% 4.3 Dark brown Good smell Tight

9% 4.0 Dark brown Good smell Tight 10% 4.2 Dark brown Good smell Tight

Experimental treatments, see Table 1.

สรป

การหมกชานออยและกากมนสาปะหลงเปนการถนอมวตถดบอาหารสตว ชวยรกษาและเพมคณคาทางโภชนะได และการหมกทดมคณภาพควรมการใชสารเสรมชวยเรงกระบวนการหมกโดยงานทดลองนชใหเหนไดวาการใชกากนาตาลเสรมการหมกมผลดตอการเพมแหลงนาตาลทละลายไดงายอกทงยงสงเสรมใหมสภาวะทเหมาะสมตอการเกดกระบวนการหมกทดและรวดเรวได นอกจากนแลวการใชสารละลายยเรยในการทาหมกรวมกบยสตจะชวยเพมระดบโปรตนทมาจากแหลงไนโตรเจนของยเรยและจลนทรยในกากมนสาปะหลงหมกได


คณะผวจยใครขอขอบพระคณ สาขาวชาเทคโนโลยการผลตสตว คณะเทคโนโลยอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยกาฬสนธ และนกศกษาผชวยงานวจย ทสนบสนนการดาเดนงานวจยในครงน


Chullanandana, K. 2000. Chemical tretment of bagasse to compensate roughage shortage during dry season for dairy cattle in thailand. Master of Science in Animal Production Technology. Suranaree University of Technology. (In Thai).



650

Fardin, H. and K.K. Singhal. 2006. In Vitro evaluation of sugarcane bagasse in complete feed. Indian J. Anim. Nutri. 23(2): 88-93.

Ki, K.S., M.A. Khan, W.S. Lee, H.J. Lee, S.B. Kim, S.H. Yang, K.S. Baek, J.G. Kim and H.S. Kim. 2009. Effect of replacing corn silage with whole crop rice silage in total mixed ration on intake, milk yield and its composition in Holsteins. Asian- Aust J. Anim. Sci. 22(4): 516–519.

Mohammed, H.A., A.B. Salih, M.A. Fadel Elseed and M.A. Mohammed. 2013. Effect of urea-treatment on nutritive value of sugarcane bagasse. ARPN J. Sci. and Tech. 3(8): 834-838.

National Energy Policy Office. 2002. Journal of Energy Research. No. 55. January - March 2002. (In Thai).

Nirawan, A., M. Wannapat, P. Gunun, A. Cherdthong and W. Kaewwongsa. 2014. Effect of sugarcane bagasse treatment on gas production and ruminal degradability by using in vitro gas production technique. Khon Kaen Agri. J. 42(4): 35-40

Norrapoke, T., M. Wanapat, A. Cherdthong, S. Kang, K. Phesatcha and T. Pongjongmit. 2017. Improvement of nutritive value of cassava pulp and in vitro fermentation and microbial population by urea and molasses supplementation. J. Appl. Anim. Res. DOI: http://dx.doi.org/10.1080/90712119.2017. 1288630.

Polyorach, P., M. Wanapat and S. Wanapat. 2012. Increasing protein content of cassava (Manihot esculenta, Crantz) using yeast in fermentation. Khon Kaen Agr. J. 40 (supplement 2):178-182.

SAS Institute. Inc. 1996. SAS/STAT User’s Guide: Version 6. 12. 4th ed. SAS Institute Inc., Cary, North Carolina.

Suksombat, W. 2004. Comparison of different alkali treatment of bagasse and rice straw. Asian-Austra. J. Anim. Sci. 17(10): 1430-1433.

Van Soest, P. J., J. B. Robertson and B.A. Lewis. 1991. Methods for dietary fiber neutral detergent fiber, and non starch polysaccharides in relation to animal nutrition. J. Dairy Sci. 74: 3583-3597.



651

การเปรยบเทยบประสทธภาพของแบคทเรยผลตกรดแลคตคจากหญาหมกตางชนดกน

Efficiency Comparison of Lactic Acid Bacteria from Different Grass Silage

ณรงคฤทธ ใจพลแสน1 ปรชาต ชางสก1 และเสาวลกษณ แยมหมนอาจ1*

Narongrit Jaipolsaen1, Parichat Changsak1 and Saowaluck Yammuen-art1* 1ภาควชาสตวศาสตรและสตวนา คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม 239 ถนนหวยแกว ต.สเทพ อ.เมอง จ.เชยงใหม 50200 1Chiang Mai University, Faculty of Agriculture, Department of Animal and Aquatic Science, 239 HuayKaew Rd., Suthep, Mueang, Chiang Mai 50200, Thailand *Corresponding author.Email: [email protected]

บทคดยอ การศกษาครงนมวตถประสงคเพอจาแนกแบคทเรยทผลตกรดแลคตคจากหญารซหมก ออยหมก

และหญาเนเปยรปากชอง 1 หมก เพอทดสอบประสทธภาพการสรางกรดแลคตค อตราการเจรญเตบโต และคาความเปนกรดดาง โดยคดแยกเชอจากพชหมก (หญารซ ออยอาหารสตว และหญาเนเปยรปากชอง 1) ทอายการหมก 21 วน นามาทดสอบลกษณะทางสณฐานวทยา อตราการเจรญเตบโต ความเขมขนของกรดแลคตคทผลตขน และคาความเปนกรดดาง พบวาแบคทเรยสวนใหญมลกษณะเปนสขาวและนน เปนแบคทเรยแกรมบวก รปรางเปนแทง และไมมการผลตเอนไซม catalase ในชวง 2-18 ชวโมง แบคทเรยทผลตกรดแลคตคทคดแยกจากหญาเนเปยรปากชอง 1 หมก Isolate ท 7 (NP7) มอตราการเจรญเตบโตมากกวา Isolate อน ๆ ในขณะทแบคทเรยทผลตกรดแลคตคทคดแยกจากหญาเนเปยรปากชอง 1 หมก Isolate ท 2 (NP2) แบคทเรยทผลตกรดแลคตคทคดแยกจากออยอาหารสตวหมก Isolate ท 3,4,5,7 (SC3, SC4, SC,5 และ SC7) แบคทเรยทผลตกรดแลคตคทคดแยกจากหญารซหมก Isolate ท 4 (RZ4) มอตราการเจรญเตบโตมากกวา Isolate อน ๆ ในชวโมงท 48และแบคทเรยทผลตกรดแลคตคทคดแยกจากหญารซหมก Isolate ท 12 (RZ12) มความเขมขนของกรดแลคตคสงทสด ซงสงผลให pH มคาตาทสด ดงนนการคดแยกเชอแบคทเรยผลตกรดแลคตคจากหญารซหมกจงเปนแนวทางในการคดเลอกเชอเพอระบสายพนธและประยกตใชในการเพมประสทธภาพของพชหมกตอไป

คาสาคญ: หญารซ, ออยอาหารสตว, หญาเนเปยรปากชอง 1, แบคทเรยทผลตกรดแลคตค, พชหมก




652

ABSTRACT The objective of this study were to isolate lactic acid bacteria (LAB) from Ruzi grass silage, sugar cane silage and Napier Pakchong 1 grass and to evaluate growth rate, lactic acid production and pH value. The sample of silage from Ruzi grass, Forage sugarcane, Napier Pakchong 1 were collected at 21 days of ensiling period for morphological test, evaluating of growth rate, lactic acid concentration and pH value. The most of LAB were white color and convex colony, gram positive, rods shaped and not produce catalase enzyme. The LAB isolated from Napier Pakchong 1 grass silage No 2 (NP2) has a highest growth rate at 2-8 hr of incubation time while LAB isolated from Napier Pakchong 1 grass silage No 2 (NP2), LAB isolated from forage sugarcane silage No 3,4,5,7 (SC3, SC4, SC,5 and SC7) and LAB isolated from Ruzi grass silage No 4 (RZ4) has a highest growth rate at 48 hr of incubation time The LAB isolated from Ruzi grass silage No 4 (RZ12) produce lactic acid was highest, resulting the pH value was lowest. Therefore, the screening of LAB from Ruzi silage was a once alternative to strain identification and applied to use in ensiling process of silage. Keywords: Ruzi grass, Forage sugarcane, Napier Pakchong 1, Lactic acid bacteria, Silage

บทนา กระบวนการหมกเปนวธการเกบรกษาพชอาหารหยาบโดยอาศยการทางานของจลนทรยทผลตกรดแลคตค (Lactic acid bacteria, LAB) ในการเปลยน Water-soluble carbohydrate (WSC) ใหกลายเปนกรดอนทรย เชน กรดแลคตค กรดอะซตค หรอกรดโพรไอโอนค ซงเมอมปรมาณกรดเพมสงขนในกระบวนการหมก จะมผลทาใหคาความเปนกรด-ดาง (pH) ลดตาลง และหยดการเจรญเตบโตของจลนทรย เชน ยสต รา ซงเปนสาเหตททาใหเกดการเนาเสยของพชหมก โดยจลนทรยในกระบวนการหมกควรมประสทธภาพในการผลตกรดไดเรว และมอตราการเจรญเตบโตทสง เพอใหกระบวนการหมกเกดขนอยางรวดเรว (Wang et al., 2014) แบคทเรยทผลตกรดแลคตคเปนจลนทรยทพบอยทวไปตามชนสวนของพชโดยจะเพมจานวนในระหวางการเกบเกยวและการหมกพชโดยการใชแหลงคารบอนจากพชเพอเปนแหลงอาหารและเปลยนเปนกรดอนทรยโดยเฉพาะกรดแลคตค โดยทาให pH ลดลงอยางรวดเรว ยบยงการสญเสยวตถแหงและการเจรญเตบโตของยสต (Kristensen et al., 2010) ซงสายพนธและปรมาณของแบคทเรยทผลตกรดแลคตคกขนอยกบชนดของพชทนามาหมกเนองจากพชแตละชนดมองคประกอบทาง



653

เคมทแตกตางกนโดยพชทมคณคาทางโภชนะสงยอมสามารถเรงอตราการเจรญเตบโตของแบคทเรยผลตกรดแลคตคไดดเพราะมแหลงอาหารทเพยงพอสงผลตอการเจรญเตบโตของแบคทเรย หญารซ ออย และหญาเนเปยร เปนพชอาหารหยาบทมโภชนะตางกน เมอนามาหมกอาจจะทาใหเกดความหลากหลายของชนดของแบคทเรยผลตกรดแลคตค การศกษานมจงมวตถประสงคเพอจาแนกแบคทเรยทผลตกรดแลคตคจากหญารซ ออย และหญาเนเปยรหมกและทดสอบประสทธภาพการสรางกรดแลคตค อตราการเจรญเตบโต รวมถงความสามารถในการลด pH ในกระบวนการหมก

อปกรณและวธการ

การเตรยมหญาหมก ใชหญารซ ออยอาหารสตว และหญาเนเปยรปากชอง 1 อาย 45 วน ตดขนาด 2-3 เซนตเมตร

หมกในถงพลาสตกหนาและสวมทบดวยถงกระสอบ (ถงละประมาณ 25 กโลกรม) จานวนชนดละ 5 ถง รวมทงหมด 15 ถง อดใหแนน ดดอากาศออก และปดปากถงใหแนนเพอใหอยภายใตสภาวะไรออกซเจน เกบตวอยางพชหมกในวนท 21 ของการหมก การคดแยกเช อ นาตวอยางพชหมก 10 กรม ผสมกบนากลนฆาเชอ 50 มลลลตร คนใหเขากน และนานาทไดมาเจอจางทความเขมขน 10-1 ถง 10-8 เทลงในอาหารเลยงเชอ MRS agar แลวบมท 37 องศาเซลเซยส เปนเวลา 48-72 ชวโมง ภายใตสภาวะไรออกซเจนโดยการปด Para film และบมไวใน Anaerobic jar เมอครบกาหนดเวลาแลวเลอก plate ทสามารถนบและแยกโคโลนเดยวมาเลยงใน MRS broth ปดทบผวหนาอาหารดวย Para film gel บมท 37 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24-48 ชวโมง เมอครบกาหนดเวลาแลว นามาเลยงใน MRS agar อกครงแลวบมท 37 องศาเซลเซยส เปนเวลา 48-72 ชวโมง ภายใตสภาวะไรออกซเจนโดยการปด Para film และบมไวใน Anaerobic jar เพอศกษาดลกษณะทางสณฐานวทยาของโคโลนเดยว และทาการเกบเชอไวทอณหภม -20 องศาเซลเซยส การศกษาสณฐานวทยาโดยการยอมสแกรม (Gram’s stain) นาเชอทขยายจากโคโลนเดยวทเจรญบน MRS agar มา smear บนแผนแกวสไลดและตรงใหตดดวยความรอน จากนนหยด Crystal violet ทงไว 1 นาท ลางออกดวยนาสะอาด หยด Gram’s iodine ทงไว 1 นาท ลางออกดวยแอลกอฮอล 95% ลางออกดวยนาสะอาดทนท ยอมทบรอย smear ดวยส Safranin เปนเวลา 1 นาท เทสทง ลางออกดวยนาสะอาด ทงใหแหง แลวตรวจดรปรางการเรยงตวของเซลลดวยกลองจลทรรศนแบบใชแสง



654

การทดสอบการสรางเอนไซม Catalase นาเชอทขยายจากโคโลนเดยวทเจรญบน MRS agar มาปายลงบนแผนแกวสไลด หยด 3% Hydrogen peroxide ตรวจดการเกดฟอง โดยทผลบวกของการสรางเอนไซม Catalase จะมฟองเกดขน การวดปรมาณแบคทเรยผลตกรดแลคตค นาเชอมาเลยงใน MRS broth ทอณหภม 37 องศาเซลเซยส เปนเวลา 48 ชวโมง แลวนามาวดคาการดดกลนแสงทเวลา 0,18,24,36 และ 48 ชวโมงของระยะการบมดวยเครอง Spectrophotometer โดยกาหนดความยาวคลน 625 นาโนเมตร และนาไปคานวณหาความเขมขนของเชอจากการฟมาตรฐาน การวดปรมาณกรดแลคตค นาเชอมาเลยงใน MRS broth ทอณหภม 37 องศาเซลเซยส เปนเวลา 48 ชวโมง เมอครบกาหนดเวลาแลวดดเชอดงกลาว 1 มลลลตร กรองผานชดกรองตวอยางลงในขวด Autosampler vials จากนนนาตวอยางทเตรยมไปวดปรมาณกรดแลคตคดวยเทคนค HPLC-UV ทความยาวคลน 210 นาโนเมตร โดยใช Mobile phase เปน 0.01N H2SO4 บนทกคาทวดไดและนาไปคานวนหาปรมาณกรดแลคตคจากกราฟมาตรฐาน การวดคาความเปนกรด-ดาง (pH) นาเชอมาเลยงใน MRS broth ทอณหภม 37 องศาเซลเซยส เปนเวลา 48 ชวโมง เพอนามาวดคา ความเปนกรด–ดาง (pH) ดวยเครอง pH meter ทเวลา 0,18,24,36 และ 48 ชวโมงของระยะการบม การวเคราะหสถต

วเคราะหความแปรปรวนของขอมล (Analysis of Variance, ANOVA) และเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยดวยวธ Least Significant Difference (LSD)

ผลการทดลองและวจารณ ลกษณะสณฐานวทยาและการสรางเอนไซม Catalase ของเช อแบคทเรยทผลตกรดแลคตค แบคทเรยทผลตกรดแลคตคทคดแยกมาจากพชหมก 21 วน พบวาม 17 โคโลนทจดอยในกลมแบคทเรยผลตกรดแลคตค โดยจะมลกษณะโคโลนสขาวขน กลมนน ขอบเรยบ มนวาว เมอสองดลกษณะสณฐานวทยาภายใตกลองจลทรรศนพบวา แบคทเรยยอมตดสแกรมบวก รปรางเปนทอนยาว ไมมการ



655

สรางเอนไซม Catalase (Kerdkul et al., 2012) โดยคดแยกมาจากหญารซหมก 6 โคโลน (RZ2, RZ4, RZ7, RZ9, RZ11 และ RZ12) คดแยกมาจากออยหมก 6 โคโลน (SC1, SC2, SC3, SC4, SC5 และ SC7) และคดแยกมาจากหญาเนเปยรปากชอง 1 หมก 5 โคโลน (NP2, NP3, NP5, NP6 และ NP7) และพบวาม 5 โคโลน ทมลกษณะเปนสขาวและนน เปนแบคทเรยแกรมบวก รปรางเปนแทง และมการผลตเอนไซม catalase โดยคดแยกมาจากหญารซหมก 3 โคโลน (RZ1, RZ6 และ RZ10) และคดแยกมาจากหญาเนเปยรปากชอง 1 หมก 2 โคโลน (NP1 และ NP4) นอกจากนยงพบวาม 4 โคโลน ทมลกษณะเปนสขาวและคอนขางหนา เปนแบคทเรยแกรมบวก รปรางกลม และมการผลตเอนไซม Catalase โดยคดแยกมาจากหญารซหมก 2 โคโลน (RZ3 และ RZ5) และคดแยกมาจากออยหมก 2 โคโลน (SC6 และ SC8) การวดการเจรญเตบโตของแบคทเรยผลตกรดแลคตค

ในชวง 2-18 ชวโมง แบคทเรยทผลตกรดแลคตคทคดแยกจากหญาเนเปยรปากชอง 1 หมก Isolate ท 7 (NP7) มอตราการเจรญเตบโตมากกวา Isolate อน ๆ ในขณะทแบคทเรยทผลตกรดแลคตคทคดแยกจากหญาเนเปยรปากชอง 1 หมก Isolate ท 2 (NP2) แบคทเรยทผลตกรดแลคตคทคดแยกจากออยอาหารสตวหมก Isolate ท 3,4,5,7 (SC3, SC4, SC5 และ SC7) แบคทเรยทผลตกรดแลคตคทคดแยกจากหญารซหมก Isolate ท 4 (RZ4) มอตราการเจรญเตบโตมากกวา Isolate อน ๆ ในชวโมงท 48 การวดปรมาณกรดแลคตค

พบวา แบคทเรยทผลตกรดแลคตคทคดแยกจากหญารซหมก Isolate ท 12 (RZ12) ปรมาณกรดแลคตคทผลตขนมาสงทสด คอ 8.85 ppm (Figure 1) และเชอ RZ11 มปรมาณกรดแลคตคตาทสด คอ 2.04 ppm (P<0.05) อาจเนองมาจาก WSC ของหญารซมปรมาณสง (50.8 – 51.1%) เมอเทยบกบหญาเนเปยรปากชอง 1 (33.3-36.5%) และออยอาหารสตว (49.5%) ซงการมนาตาลในปรมาณมากอาจเปนแหลงอาหารของแบคทเรยผลตกรดแลคตค (Chanprecha et al., 2016; Pitaksinsuk et al., 2013) โดยเฉพาะแบคทเรยผลตกรดแลคตคชนด Homofermentative ทสามารถเปลยนนาตาลไปเปนกรดแลคตคไดสงถง 80-90% (Shibata et al., 2007)

การวดคาความเปนกรด-ดาง (pH)

ระดบของความเปนกรด-ดาง (pH) ของแบคทเรยทผลตกรดแลคตคทระยะการบมทแตกตางกน พบวาแบคทเรยทผลตกรดแลคตคทคดแยกจากหญาเนเปยรปากชอง 1 หมก Isolate ท 2 (NP2) มคา pH ตาทสดในชวโมงท 6 และ 12 คอ 4.63 ละ 4.08 ตามลาดบ นอกจากนแบคทเรยทผลตกรดแลคตคทคด



656

แยกจากหญารซหมก Isolate ท 12 (RZ12) มคา pH ตาทสดในชวโมงท 18, 24 และ 36 ของระยะการบม คอ 3.95, 3.93 และ 3.92 ตามลาดบ (P<0.05) ดงแสดงใน Table 1 สอดคลองกบผลของปรมาณกรดแลคตคทวาเชอ RZ12 มปรมาณกรดแลคตคสงทสด ซงเมอมปรมาณของกรดแลคคตคสง ปรมาณของกรดอะซตค กรดโพรพโอนค และเอทานอล จะมคาตามผลทาใหพชหมกมคา pH ตา

Table 1 The growth of lactic acid bacteria and pH values during 48 h of incubation.

Isolates Growth of lactic acid bacteria pH values

6 h 12 h 18 h 24 h 36 h 48 h 6 h 12 h 18 h 24 h 36 h 48 h

RZ2 2.00def 2.26f 2.24c 2.56b 2.99b 3.19cd 4.96B 4.23D 4.12F 4.06EFGH 4.04DE 4.00DEF

RZ4 1.83c 2.12cd 3.02h 3.10ijk 3.11bc 3.46gh 5.86H 5.86I 4.43H 4.31J 4.20G 4.09H

RZ7 2.11fg 2.45h 2.58g 2.72d 3.75d 3.30def 5.23DE 4.18B 4.09DEF 3.95AB 3.95AB 3.95BC

RZ9 1.90cd 2.09bc 3.10h 3.16kj 3.17bc 3.20cd 5.31DE 4.26CD 4.02B 3.98BC 3.97ABC 3.97CD

RZ11 2.06ef 2.36g 2.41de 2.64c 3.37c 3.24de 5.12C 4.22C 4.11EF 4.01CDE 3.99BCD 3.98CDE

RZ12 1.87c 2.11c 3.06h 3.13jkl 3.14bc 3.34ef 5.22CD 4.52F 3.95A 3.93A 3.92A 3.92AB

SC1 2.06ef 2.14cde 2.41de 2.42a 2.98b 2.96b 5.27DE 4.29D 4.06CD 4.09H 4.03DE 4.01EFG

SC2 2.09fg 2.12cd 2.53efg 2.98fg 3.00b 3.11c 5.25DE 4.27D 4.06D 4.03CDEF 4.03DE 4.04FG

SC3 2.21g 2.34g 2.44def 3.09ij 3.26bc 3.57h 5.87H 5.79N 5.30I 4.08GH 4.06E 4.04G

SC4 1.94cde 2.01b 2.56fg 2.93ef 3.00b 3.56h 5.37EF 4.45E 4.08DE 4.06EFGH 4.03dE 4.01EFG

SC5 2.02def 2.07bc 2.51defg 2.88e 2.97b 3.51h 5.60F 4.41E 4.07D 4.03CDEFG 4.03dE 4.03FG

SC7 1.68b 2.13cde 2.11b 3.01gh 3.17bc 3.20cd 4.98B 4.17B 4.03BC 4.06FGH 3.99BCD 3.97CD

NP2 2.04ef 2.20def 2.39d 2.50b 3.12bc 3.57h 4.63A 4.08A 4.02B 4.16I 4.12F 4.11H

NP3 2.11fg 2.36g 3.14h 3.17l 3.17bc 3.20cd 5.36EF 4.27D 4.01B 3.99BCD 3.96ABC 3.89A

NP5 1.22a 1.48a 1.51a 2.52b 2.47a 2.66a 5.45F 4.83G 3.98A 4.04DEFGH 4.03DE 4.03FG

NP6 2.06ef 2.22ef 2.39d 3.05hi 3.05b 3.24de 5.76H 4.28D 4.19G 3.98BC 3.98BC 3.97CDE

NP7 2.34h 2.92i 3.09h 3.09ij 3.23bc 3.37fg 5.32DE 4.25CD 4.03BC 4.02CDEF 4.01CDE 4.01EFG

SEM 0.042 0.048 0.072 0.443 0.045 0.040 0.055 0.089 0.053 0.015 0.011 0.01

P-value <0.01 <0.01 <0.01 <0.01 <0.01 <0.01 <0.01 <0.01 <0.01 <0.01 <0.01 <0.01 a-j Means along rows among the growth of lactic acid bacteria with different superscripts are significantly different at P < 0.05 A-IMeans along column among the pH value with different superscripts are significantly different at P < 0.05



657

Figure 1 Lactic acid concentration (ppm) of isolates from Ruzi, sugar-cane and Napier Pakchong 1

สรป

จากการศกษาการเพาะเลยงและคดแยกเชอแบคทเรยทผลตกรดแลคตคจากพชหมกทงสามชนดพบวามจานวนของแบคทเรยผลตกรดแลคตค 17 Isolate ทไมผลตเอนไซม Catalase โดยเชอทคดแยกจากหญาเนเปยรปากชอง 1 หมกมอตราการเจรญเตบโตสงในชวโมงท 6, 12 18, 24 และ 48 นอกจากนเมอวดปรมาณการผลตกรดแลคตค พบวาแบคทเรยทผลตกรดแลคตคทคดแยกจากหญารซหมก Isolate ท 12 (RZ12) มการผลตกรดแลคตคสง สงผลให pH มคาตาในชวโมงท 18, 24, 36 และ 48 ทงนคา pH ของทก Isolate มแนวโนมลดตาลงเมอระยะเวลาการบมเพมขน ดงนนการคดเลอกเชอแบคทเรยทผลตกรดแลคตคจากพชหมกจงอาจเปนประโยชนในการคดเลอกสายพนธทเหมาะสมเพอประยกตใชสาหรบการทาพชอาหารหมกเพอใหไดพชหมกทมคณภาพทดขนจากการเสรมเชอแบคทเรยผลตกรดแลคตคเขาไป โดยในการศกษาครงนพบวาแบคทเรยทผลตกรดแลคตคทคดแยกจากหญารซหมก Isolate ท 12 (RZ12) มประสทธภาพสงสดซงเหมาะสมกบการนาไปเสรมในพชหมกเพอใหเกดประสทธภาพในกระบวนการหมก ซงอาจตองมการศกษาในเชงลกเพอระบสายพนธของเชอดงกลาวตอไป


Asady, A.K.G. 2012. Production of lactic acid by a local isolate of Lactobacillus plantarum using cheap starchy material hydrolysates. Pak. J. Nutrition. 11(1): 88-93.

Chanprecha, T., P. Saenphoom, J. Sittiya and S. Chimtong. 2016. Effects of grass type on fermented juice quality. Khon Khaen Agriculture Journal 44: 19-24. (in Thai)



658

Kerdkul, A., S. Na-Ranong Thammasittirong and P. Sriprasertsak. 2012. Study on some characteristics of probiotic bacteria for capsule production. The 9th National Kasetsart University Kampaeng Sean Conference. Kasetsart University Kamphaeng Saen campus, Nakhon Pathom. (in Thai)

Kristensen, N. B., K. H. Sloth, O. Hojberg, N. H. spliid, C. Jensen, and R. Thogersen. 2010. Effects of microbial inoculants on corn silage fermentation, microbial contents, aerobic stability, and milk production under field conditions. J. Dairy Sci. 93: 3764-3774.

Pitaksinsuk, C., J. Booncharatcha and C. Vongpipatana. 2010. Collection and database establishment on nutritive values of forage crops. Research Project. 49:0514–056. (in Thai)

Shibata, K., D.M. Flores, G. Kobayashi and K. Sonomoto. 2007. Direct lactic acid fermentation with sago starch by a novel amylolytic lactic acid bacterium. Enterococcus faecium. Enzyme Microb. Technol. 41: 149-155.

Wang, M., C. Yang, L. Jia, and L. Yu. 2014. Effect of Lactobacillus buchneri and Lactobacillus plantarum on the fermentation characteristics and aerobic stability of whipgrass silage in laboratory silos. J. Jpn. Grassl. Sci. 60: 233-239.



659

ผลของระดบยสต (Saccharomyces cerevisiae) ตอคณคาทางโภชนะของเปลอกมนสาปะหลงหมก

Effects of yeast (Saccharomyces cerevisiae) levels on nutritive values of fermented cassava peel

นพรตน ผกาเชด1* ครรชต ปดชาศร1 ธระพงษ เรองชอ1 ศราวฒ ภปาทา1 ทพยสดา บญมาทน1 และธนตพนธ พงษจงมตร1

Noppharat Phakachoed1*, Kunchit Pudchasri1, Teerapong Ruangchor1, Sarawut Phoopata1, Thipsuda Boonmatan1 and Tanitpan Pongjongmit1

1สาขาวชาเทคโนโลยการผลตสตว คณะเทคโนโลยอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยกาฬสนธ จงหวดกาฬสนธ 46000 1Deparment of Animal Production Technology, Faculty of Agro-Industrial Technology, Kalasin University, Kalasin, 46000, Thailand * Corresponding author: e-mail address: [email protected]

บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาผลของระดบยสต (Saccharomyces cerevisiae) ตอคณคาทางโภชนะของเปลอกมนสาปะหลงหมกทมระยะเวลาการหมก 21 และ 35 วน จดแผนการทดลองแบบ 2x4 factorial in Completely Randomized Design (CRD) โดยมปจจยท 1 คอ ระยะเวลาในการหมก (21 และ 35 วน) และปจจยท 2 คอ ระดบยสต 4 ระดบ (0, 0.3, 0.6 และ 0.9 % ของเปลอกมนสาปะหลงในรปวตถแหง) โดยทกทรตเมนตประกอบดวย เปลอกมนสาปะหลงสด รวมกบ ยเรย 3 % กากนาตาล 3 % หลงจากหมกท 21 และ 35 วน เกบตวอยางเปลอกมนสาปะหลงหมกไปวเคราะหหาคณคาทางโภชนะ ผลการศกษา พบวา ไมมอทธพลรวมของระยะเวลาในการหมกและระดบยสตตอคณคาทางโภชนะของเปลอกสาปะหลงหมก (P>0.05) ระยะเวลาในการหมก (21 และ 35 วน) และระดบยสตไมมผลทาใหคณคาทางโภชนะของเปลอกสาปะหลงหมกแตกตางกนทางสถต (P>0.05) การศกษาครงนสรปไดวา ระยะเวลาในการหมก และระดบยสตไมมผลตอคณคาทางโภชนะของเปลอกมนสาปะหลงหมก แตพบวา ในกระบวนการหมกเปลอกมนสาปะหลงดวยยสตมผลทาใหเปลอกมนสาปะหลงหมกมลกษณะกลนหอม และมความนากนมากกวาในกลมทไมใชยสต ดงนนการทาเปลอกมนสาปะหลงหมกยสตจงสามารถถนอมคณคาทางโภชนะของเปลอกมนสาปะหลงหมกได คาสาคญ: เปลอกมนสาปะหลง, ยสต Saccharomyces cerevisiae, คณคาทางโภชนะ



660

ABSTRACT The objective of this study was to investigate the effects of yeast

(Saccharomyces cerevisiae) levels on nutritive values of fermented cassava peel after 21 and 35 days of ensiling. The experimental design was a 24 factorial arrangement in a completely randomized design. The factor A was ensiling time (21 and 35 days), and factor B was yeast level (0, 0.3, 0.6 and 0.9% dry matter of cassava peel). All treatments consisted of fresh cassava peel with 3% urea and 3% molasses. After 21 and 35 days of ensiling, the samples were collected for chemical composition analysis. The results showed that there was no interaction effect (P>0.05) of ensiling times and yeast levels on nutritive values of fermented cassava peel. Ensiling times (21 and 35 days) and yeast levels had no effect on nutritive values of fermented cassava peel (P>0.05). It can be concluded that fermented cassava peel can improve smell and palatable characteristics by the preservative process. The fermented cassava peel can be preserved for long time without spoilage and can preserve the nutritive values.

Keyword: Cassava peel, Saccharomyces cerevisiae, nutritive values

บทนา

การเลยงโคในประเทศไทยจะประสบกบปญหาตนทนการผลตหรอการเลยงมแนวโนมทสงขน เนองมาจากวตถดบทใชเปนอาหารสตวถกนาไปใชเปนแหลงพลงงานทดแทนมากขน ซงปจจยสาคญในการเลยงสตวคอ ตนทนคาอาหารคดเปนประมาณ 70 - 80 % ของตนทนทงหมดในการเลยงสตวตาง ๆ สงผลใหเกษตรกรผเลยงโคตองปรบตวเพอลดตนทนการผลต ดงนน จงจาเปนตองหาวตถดบทดแทนทมปรมาณมากและราคาถกมาใชเปนแหลงวตถดบอาหารสตว ในปจจบนไดมความนยมทจะนาผลพลอยไดหรอเศษเหลอทางการเกษตรหรอโรงงานอตสาหกรรมทมอยมากในทองถน ใชเปนแหลงวตถดบอาหารสตวในการเลยงโคทจะชวยแกไขปญหาในสภาวะวตถดบอาหารสตวขาดแคลน หรอมราคาสงขน ซงเปลอกมนสาปะหลงลาง เปนเศษเหลอหรอผลพลอยไดจากโรงงานอตสาหกรรมผลตแปงมนสาปะหลง โดยเปลอกมนสาปะหลงลางสามารถนาไปใชเปนวตถดบอาหารสตวได แตมเปอรเซนตโปรตนคอนขางตา จงจาเปนตองมการปรบปรงเพอเพมปรมาณโปรตนในเปลอกมนสาปะหลงใหมคณภาพดขนโดยใชวธการหมกดวยจลนทรย เชน ยสต (Saccharomyces cerevisiae) และรา (Aspergillus oryzae) (Homkhao, 2012)



661

Okrathok (2013) พบวา กากมนสาปะหลงทผานกระบวนการหมกดวยรา A. oryzae มปรมาณโปรตนรวม และโปรตนแทสงขน ซงสามารถเพมโปรตนสงขน 11.27 % นอกจากน ยงมการนากากมนสาปะหลงและเปลอกมนสาปะหลง มาใชเปนวตถดบผสมในอาหารหยาบหมกได (Khungaew, 2010) และสามารถใชกากมนสาปะหลงหมกดวยรา A. oryzae ไดถงระดบ 24 % ในอาหารไกไขโดยไมสงผลตอผลผลตไข (Okrathok, 2013)

ดงนน วตถประสงคในการศกษาคร งน เพอศกษาผลของระดบยสต (Saccharomyces cerevisiae) ตอคณคาทางโภชนะของเปลอกมนสาปะหลงหมก ทงนเพอเปนแนวทางในการปรบปรงคณภาพของเปลอกมนสาปะหลงใหมเปอรเซนตโปรตนสงขน และเปนแนวทางในการนาเปลอกมนสาปะหลงหมกยสตไปใชในการเลยงสตวตอไป

อปกรณและวธการ การวางแผนการทดลอง

จดแผนการทดลองแบบ 2x4 factorial in Completely Randomized Design โดยแบงการทดลองออกเปน 8 ทรตเมนตคอมบเนชน ๆ ละ 3 ซา โดยมปจจยหลก คอ ระยะเวลาในการหมก 21 และ 35 วน และปจจยรอง คอ ระดบยสต ม 4 ระดบ คอ 0, 0.3, 0.6 และ 0.9 % ของเปลอกมนสาปะหลงในรปวตถแหง ในแตละทรตเมนตประกอบดวย เปลอกมนสาปะหลงสด รวมกบ ยเรย 3 % กากนาตาล 3 % ข นตอนการหมกเปลอกมนสาปะหลง (Khampa et al., 2010) 1. ทาการกระตนยสต โดยการใชนาตาลทรายแดง (40 กรม) ละลายในนาสะอาดจนละลายเปนเนอเดยวกน จากนนเตมยสตตามระดบของแตละทรตเมนต (0, 0.3, 0.6 และ 0.9 % ของเปลอกมนสาปะหลงในรปวตถแหง ผสมจนละลายเปนเนอเดยวกนตงทงไว 20 นาท 2. การเตรยมอาหารเลยงยสต โดยใชกากนาตาล (3 %) และยเรย (3 %) ละลายในนาสะอาดจนเปนเนอเดยวกน 3. ทาการผสมนายสตกบอาหารเลยงยสต และทาการผสมจนเปนเนอเดยวกน ตงทงไว 1 ชวโมง 4. ทาการผสมเปลอกมนสาปะหลงกบนายสตในกระบะผสมอาหาร ผสมจนเขากน 5. นาเปลอกมนสาปะหลงทผสมกบนายสตแลวบรรจใสกระปกพลาสตก (ทรตเมนตละ 3 กระปก) ปดฝาใหแนน นากระปกใสถงพลาสตกดาแลวนาไปบมหมกทอณหภมหอง ระยะเวลาในการหมก 21 และ 35 วน



662

การเกบบนทกขอมล เกบตวอยางเปลอกมนสาปะหลงหมกในแตทรตเมนตหลงจากการหมกท 21 และ 35 วน หลงจากนนนาเปลอกมนสาปะหลงหมกเขาหองปฏบตเพอการวเคราะหหาองคประกอบทางเคมแบบประมาณ (Proximate analysis) ในการวเคราะหจะแบงออกเปน 2 สวน คอ สวนท 1 ทาการวเคราะหวตถแหง (Dry matter, DM) โดยการนาไปอบทอณหภม 105 °C (AOAC, 1995) และสวนท 2 นาไปอบทอณหภม 65 °C นาน 72 ชวโมง หลงจากนนนาตวอยางไปบดผานตะแกรงขนาด 1.0 มลลเมตร สาหรบวเคราะห โปรตนหยาบ (Crude protein, CP), ไขมนรวม (Ether extract, EE) และเถา (Ash) (AOAC, 1995) สวนการวเคราะหเยอใยนนจะใชวธ Detergent analysis (Van Soest et al. (1991) ไดแก เยอใยทไมละลายในสารฟอกทเปนกลาง (Neutral detergent fiber, NDF) และเยอใยทไมละลายในสารฟอกทเปนกรด (Acid detergent fiber, ADF) การวเคราะหขอมลทางสถต

นาขอมลทไดทงหมดไปวเคราะหหาคาความแปรปรวน (Analysis of Variance, ANOVA) ตามแผนการทดลอง 2x4 factorial in Completely Randomized Design โดยใชโปรแกรมสาเรจรป Statistical Analysis System (SAS, 1996) และเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยของแตละ ทรตเมนต ดวยวธ Least Significant Differences (LSD)


จากผลการทดลองพบวา ไมมอทธพลรวมของระยะเวลาในการหมกและระดบของยสตตอคณคาทางโภชนะของเปลอกสาปะหลงหมกยสต (P>0.05) ระยะเวลาในการหมกท 21 และ 35 วน ไมมผลตอคณคาทางโภชนะของเปลอกมนสาปะหลงหมก (P>0.05) และผลของระดบของยสตไมมผลทาใหคณคาทางโภชนะของเปลอกสาปะหลงหมกแตกตางกนทางสถต (P>0.05) (Table 1)

ผลการศกษาเปรยบเทยบระดบยสตตอคณคาทางโภชนะของเปลอกมนสาปะหลงหมกยสต ระยะเวลาการหมกท 21 วน การใชระดบยสต 0 (ควบคม) 0.3 %, 0.6 % และ 0.9 % ของเปลอกมนสาปะหลงในรปวตถแหง พบวา มคาของโปรตนหยาบ (CP) 10.86, 11.49, 10.33 และ 11.46 % ตามลาดบ (P>0.05) และระยะเวลาการหมกท 35 มคาของโปรตนหยาบ 11.53, 12.14, 11.72 และ 11.84 % ตามลาดบ (P>0.05)



663

Table 1 Effects of yeast (Saccharomyces cerevisiae) level on nutritive value of fermented cassava peel Treatment Nutritive value of fermented cassava peel

DM CP EE NDF ADF Ash

21 day 0 % of yeast 27.35 10.86 2.55 35.41 19.26 7.05 0.3 % of yeast 27.26 11.49 2.26 33.97 19.57 6.72 0.6 % of yeast 27.20 10.33 3.38 34.34 20.81 6.38 0.9 % of yeast 26.69 11.46 2.55 35.60 20.99 5.86

Mean 27.12 11.29 2.69 34.83 20.16 6.50

35 day 0 % of yeast 29.29 11.53 2.36 35.11 18.81 5.66 0.3 % of yeast 28.45 12.14 2.57 34.42 19.41 5.50 0.6 % of yeast 28.22 11.72 2.49 36.39 18.74 5.96 0.9 % of yeast 27.08 11.84 2.13 34.32 20.48 5.97

Mean 28.26 11.81 2.39 35.06 19.36 5.77

Yeast level (%) 0 28.32 11.19 2.46 35.27 19.03 6.35 0.3 27.85 11.81 2.42 34.19 19.49 6.11 0.6 27.71 11.53 2.94 35.36 19.78 6.17 0.9 26.89 11.65 2.34 34.96 20.74 5.91

SEM 0.521 0.252 0.160 0.980 0.630 0.304

P-Value Time (A) 0.09 0.11 0.15 0.85 0.32 0.07 Yeast level (B) 0.47 0.55 0.17 0.90 0.48 0.87 A * B 0.86 0.98 0.23 0.80 0.82 0.47

DM = Dry meter, CP = Crude protein, EE = Ether extract, NDF = neutral detergent fiber, ADF = Acid detergent fiber 0 % of yeast = cassava peel + urea 3 % + molasses 3 % 0.3 % of yeast = cassava peel + urea 3 % + molasses 3 % + yeast 0.3 % 0.6 % of yeast = cassava peel + urea 3 % + molasses 3 % + yeas 0.6 % 0.9 % of yeast = cassava peel + urea 3 % + molasses 3 % + yeas 0.9 %

จากผลการศกษาในครงน พบวา ระยะเวลาในการหมก และระดบยสตไมมผลตอคณคาทาง

โภชนะของเปลอกมนสาปะหลงหมก โดยระดบยสตทแตกตางกนไมมผลตอระดบโปรตนของเปลอกมนสาปะหลงหมก ซงอาจเปนเพราะในทกทรทเมนตมระดบของยเรยซงเปนแหลงของไนโตรเจนในระดบทเทากน คอ 3.0 % สอดคลองกบ Homkhao (2012) ทรายงานวา ผลการศกษาปรมาณโปรตนจากผลตภณฑมนสาปะหลงทผานกระบวนการหมกดวย A. oryzae และ S. cerevisiae พบวาในผลตภณฑมนสาปะหลงทง 3 สตรมปรมาณโปรตนไมแตกตางกน แตปรมาณโปรตนทเพมขนจากกระบวนการหมกจะเพมขนตามระดบของการเตมยเรยทสงขน และยงพบวาในผลตภณฑมนสาปะหลงทง 3 สตรมปรมาณยเรยทตกคางไมแตกตางกน ซงการทดลองในครงนไมไดวเคราะหระดบของยเรยทเหลอหลงกระบวนการหมก



664

เปลอกมนสาปะหลง จงไมสามารถบอกไดวาระยะเวลาในการหมกและระดบของยสตทแตกตางกนมผลตอการเปลยนยเรยไปเปนเซลลของยสตหรอมระดบยเรยคงเหลอหรอไม หลงจากกระบวนการหมกพบวา มระดบของโปรตนในเปลอกมนสาปะหลงหมกอยในชวง 10.33 -12.14 % ซงมคาใกลเคยงกบ Norrapoke et al. (2016) รายงานวา การหมกกากมนสาปะหลงรวมกบยเรย 4 % กากนาตาล 4 % และยสต สามารถเพมระดบโปรตนหยาบไดถง 13.7 % เมอเปรยบเทยบกบกากมนสาปะหลงแหงมระดบโปรตนหยาบเพยง 2.6 % นอกจากนยงพบวา การใชสารเสรมในกระบวนการหมกนอกจากจะเพมคณคาทางโภชนะแลว ยงมผลตอการถนอมอาหารและเพมคณภาพของการหมกไดดวย จากการทดลองในครงนพบวา ระยะเวลาการใชยสตในระดบทแตกตางกนไมมผลตอปรมาณโปรตนในเปลอกมนสาปะหลงหมก แตพบวาปรมาณโปรตนในเปลอกมนสาปะหลงหมกมคาสงกวาในเปลอกมนสาปะหลงทไมผานกระบวนการหมก นอกจากนยงพบวา ในกระบวนการหมกเปลอกมนสาปะหลงดวยยสตมผลทาใหเปลอกมนสาปะหลงหมกมกลนหอมและมความนากนมากกวาในกลมทไมใชยสต ดงนนการทาเปลอกมนสาปะหลงหมกยสตจงสามารถถนอมคณคาทางโภชนะของเปลอกมนสาปะหลงหมกได

สรป

ระยะเวลาในการหมกเปลอกมนสาปะหลง (21 และ 35 วน) และระดบยสต (0, 0.3, 0.6 และ 0.9 %) ไมมผลตอคณคาทางโภชนะของเปลอกมนสาปะหลงหมก ซงแสดงใหเหนวาการหมกเปลอกมนสาปะหลงดวยยสตสามารถถนอมคณคาทางโภชนะไดนานโดยไมทาใหคณคาทางโภชนะของเปลอกมนสาปะหลงหมกเปลยนแปลง นอกจากนน ในกระบวนการหมกเปลอกมนสาปะหลงดวยยสตมผลทาใหเปลอกมนสาปะหลงหมกมลกษณะกลนหอม และมความนากนมากกวาในกลมทไมใชยสต ดงนน กอนทจะนาเปลอกมนสาปะหลงทไดจากโรงงานอตสาหกรรมผลตแปงมนสาปะหลงมาใชเปนวตถดบอาหารสตวควรมกระบวนการเพมและถนอมคณคาทางโภชนะของเปลอกมนสาปะหลงดวยการหมกยสต


คณะผวจยใครขอขอบพระคณสาขาวชาเทคโนโลยการผลตสตว คณะเทคโนโลยอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยกาฬสนธ ทสนบสนนการดาเนนงานวจยในครงน


Association of Official Analytical Chemists (AOAC). (1995.) Official Methods of Analysis, 16th ed. AOAC, Arlington, VA, USA.



665

Homkhao, J. 2012. Increasing protein in cassava products using microbes and the effects of fermented cassava products as a replacement for concentrate in rumen fistulated cattle on rumen fermentation. Master Thesis, Suranaree University of Technology, Nakhon Ratchasima, Thailand. (in Thai)

Khampa, S., S. Chuelong, Th. Siriutane, S. Ittharat and U. Koatdoke. 2010. Using of cassava root raw fermented yeast products as diet on crossbred native cattle fattening for economic of small holder farmers. KHON KAEN AGR. J. 38 (Supplment): 20-23. (in Thai)

Khungaew, M., P. Lounglawan and W. Suksombat. 2010. Utilization of cassava peel and pulp as composition of silage. Journal of Science and Technology, Ubon Ratchathani University. 12 (3): 92-103. (in Thai)

Norrapoke, Th., T. Nitayaroch, W. Boonyarit, P. Rakan and T. Phongchongmit. 2016. Effects of feed additive on nutritive value and quality of cassava pulp preservation. KHON KAEN AGR. J. 44 (SUPPL. 2): 247-433. (in Thai)

Okrathok, S. 2013. Effects of using Aspergillus oryzae fermented cassava pulp as feed in laying hens. Master Thesis, Suranaree University of Technology, Nakhon Ratchasima, Thailand. (in Thai)

Statistical Analysis System. (1996). SAS User’ Guide: Statistics. NC: SAS Institute. Van Soest, P.J., Robertson, J.B., and Lewis, B.A. (1991). Methods for dietary fiber, neutral

detergent fiber and non-starch polysaccharides in relation to animal production. J. Dairy Sci. 74, 3583-3597.



666

ผลของอายการเกบเกยวตอผลผลต และองคประกอบทางเคมของกระเฉดบก (Neptunia javanica Miq.)

Effect of harvesting time on yield and chemical composition of Neptunia javanica Miq.

นราวรรณ กนน1*, พงศธร กนน2, รตนจรา รตนประเสรฐ3, วลยลกษณ แกววงษา1, อนสรณ เชดทอง4, เมธา วรรณพฒน4 และ สนนาฏ พลโยราช5

Nirawan Gunun1*, Pongsatorn Gunun2, Ruttanachira Ruttanaprasert3, Walailuck Kaewwongsa1, Anusorn Cherdthong4, Metha Wanapat4 and Sineenart Polyorach5

1สาขาวชาเทคโนโลยการผลตสตว คณะเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน จ. อดรธาน 41000 2สาขาวชาสตวศาสตร คณะทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลอสาน วทยาเขตสกลนคร จ. สกลนคร 47160 3สาขาวชาพชศาสตร คณะเกษตรศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลอสาน วทยาเขตสรนทร จ. สรนทร 32000 4ศนยวจยและพฒนาทรพยากรอาหารสตวเขตรอน ภาควชาสตวศาสตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน อ. เมอง จ. ขอนแกน 40002 5ภาควชาเทคโนโลยการผลตสตวและประมง คณะเทคโนโลยการเกษตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง จ. กรงเทพมหานคร 10520 1Program in Animal Production Technology, Faculty of Technology, Udon Thani Rajabhat University, Udon Thani, 41000, Thailand

2Department of Animal Science, Faculty of Natural Resources, Rajamangala University of Technology-Isan, Sakon Nakhon Campus, Sakon Nakhon, 47160, Thailand 3Department of Plant Science, Faculty of Agriculture and Technology, Rajamangala University of Technology-Isan, Surin Campus, Surin, 32000, Thailand 4Tropical Feed Resources Research and Development Center (TROFREC), Department of Animal Science, Faculty of Agriculture, Khon Kaen University, Khon Kaen, 40002, Thailand 5Department of Animal Production Technology and Fisheries, Faculty of Agricultural Technoloy, King Mongkut’s Institute of Technology Ladkrabang, Bangkok, 10520, Thailand *Corresponding author: [email protected]




667

บทคดยอ งานทดลองนมวตถประสงคเพอศกษาผลผลตและองคประกอบทางเคมของกระเฉดบกทมอาย

การเกบเกยวทแตกตางกน คอ 2, 4 และ 6 เดอนหลงปลก ตามลาดบ จากการศกษาพบวาความสง, ผลผลตของลาตน, ใบ และมวลชวภาพของกระเฉดบกมคาเพมขนตามระยะเวลาในการปลกทยาวนานขนอยางมนยสาคญยงทางสถต (P<0.01) โดยกระเฉดบกทเกบเกยวเมออาย 6 เดอนมคามากทสด รองลงมาคอ 4 เดอน และ 2 เดอน ตามลาดบ องคประกอบทางเคมของกระเฉดบกมปรมาณโปรตนลดลงตามอายการเกบเกยวทเพมขน โดยกระเฉดบกทมอายเกบเกยวเมอ 2 เดอนหลงปลกมโปรตนสงทสด (25.0 เปอรเซนต) รองลงมาคอ 4 เดอน (20.0 เปอรเซนต) และการเกบเกยวทอาย 6 เดอนมปรมาณโปรตนตาทสด (19.0 เปอรเซนต) ในทางตรงกนขามอายการเกบเกยวทเพมขนจะมปรมาณเยอใยทไมยอยในสารฟอกทเปนกลาง, เยอใยทไมยอยในสารฟอกทเปนกรด และลกนน ของกระเฉดบกเพมขน ดงนนจงสรปไดวากระเฉดบกทเกบเกยวเมออาย 4 เดอน มศกยภาพในการนามาใชเปนอาหารสตวทงในแงของผลผลตทเพยงพอ และมคณคาทางโภชนะทสงสาหรบนามาเปนแหลงโปรตนในอาหารสตว

คาสาคญ: กระเฉดบก, อายตด, ผลผลต, องคประกอบทางเคม

ABSTRACT The objective of this study was to determine yield and chemical composition of

Neptunia javanica Miq. at various harvesting time (2, 4 and 6 month respectively). It was found that length, yield of stem, leaf and biomass of Neptunia javanica Miq. was greater (P<0.01) with increasing harvesting time. Harvest Neptunia javanica Miq. at 6 month was highest, harvest at 4 month and harvest at 2 month was lowest. Chemical composition of Neptunia javanica Miq. was different with various harvesting time. Protein content was decreased with increasing harvesting time. Harvest Neptunia javanica Miq. at 2 month was highest protein content (25.0 percent), harvest at 4 month was 20.0 percent and harvest at 2 month was lowest (19.0 percent). In contrast, fiber content (neutral-detergent fiber, acid-detergent fiber and acid-detergent lignin) was increased with increasing harvesting time. Harvest Neptunia javanica Miq. at 6 month was highest and harvest at 2 month was lowest. Based on this experiment, it could be concluded that harvest Neptunia javanica Miq. at 4 month after planting is suitable to use as high protein source for livestock production in term of higher yield and chemical composition.

Keywords: Neptunia javanica Miq., Harvest time, Yield, Chemical composition



668

บทนา

ในระบบการผลตสตวเคยวเอองพบวาอาหารเปนปจจยสาคญทมผลตอความสาเรจของการผลตสตว ซงพบวาคาใชจายในการผลตสตว 76 เปอรเซนตเปนคาใชจายดานอาหารสตว โดยท 16 เปอรเซนตเปนคาใชจายของอาหารหยาบและอกประมาณ 60 เปอรเซนตเปนคาใชจายดานอาหารขน (ประวร วชชลตา, 2530) ซงพบวาปจจบนวตถดบอาหารสตวทนามาใชในการผลตอาหารขนมแนวโนมเพมมากขนเรอยๆ มผลทาใหตนทนคาอาหารสตวเพมขนอยางตอเนอง ซงสงผลใหเกษตรกรรายยอยไดรบผลกระทบมากทสดเนองจากไมมอานาจในการตอรองราคา ในขณะเดยวกนเกษตรกรสวนใหญจะมการนาเศษเหลอทางการเกษตรและผลพลอยไดจากโรงงานอตสาหกรรมมาใชเปนแหลงอาหารหยาบ เชน ฟางขาว ตนถว ตนขาวโพด ยอดออย ชานออย เปนตน แตอยางไรกตามในปจจบนเกษตรกรยงคงมความเสยงในการขาดแคลนอาหารหยาบในชวงฤดแลง จากปญหาดงกลาวนกวจยจาเปนตองคนหาแนวทางในการลดตนทนการผลตสตว พรอมทงวจยและพฒนาทรพยากรอาหารสตวในทองถนเพอเพมศกยภาพในการแขงขนกบตางประเทศและเพอความมนคงของอาชพการเลยงสตว โดยแนวทางการวจยเพอการรองรบปญหาดงกลาวนบวาเปนสงททาทายและถอวาเปนงานเรงดวนอยางยง ซงในการพฒนาดานอาหารสตวเคยวเอองเพอใหไดประสทธภาพสงสดพรอมทงมความยงยนและลดตนทนใหตาสด ควรมงเนนประเดนของการเพมศกยภาพการนาใชประโยชนจากอาหารของสตวเคยวเอองเอง โดยเฉพาะอยางยงการศกษาการใชเศษเหลอจากโรงงานอตสาหกรรมการเกษตรตางๆ หรอการใชพชอาหารสตวทหาไดในทองถน เชน กระถน ไมยราบยกษ และกระเฉดบก

กระเฉดบก (Neptunia javanica Miq.) เปนพชตระกลถวชนดหนงและเปนพชทชอบเจรญตามไหลทางเปนจานวนมาก ในปจจบนพบวามการขยายพนธและแพรกระจายไปทวทกภมภาคของประเทศ ไดแก เชยงใหม นครสวรรค อดรธาน ขอนแกน สกลนคร นครพนม ฉะเชงเทรา ปราจนบร สมทรปราการ นนทบร สพรรณบร นครปฐม เพชรบร นครศรธรรมราช และพทลง เปนตน กระเฉดบกนบวาเปนอาหารหยาบทมเปอรเซนตโปรตนสงประมาณ 25 เปอรเซนต และนอกจากนยงมสารประกอบเชงซอนคอนเดนซแทนนนสและซาโปนนสประมาณ 8.1 และ 10.3 เปอรเซนต ตามลาดบ ซงมศกยภาพทจะนามาใชเปนอาหารสตวได การศกษาในหลอดทดลองพบวากระเฉดบกสามารถใชทดแทนกากถวเหลองในสตรอาหารสตวเคยวเอองไดถง 60 เปอรเซนต โดยไมมผลกระทบตอจลศาสตรและผลผลตของแกส และการยอยสลายของอาหาร ขณะเดยวกนพบวาการใชกระเฉดบกในสตรอาหารเปรยบเทยบกบการใชกระถนแหงบดไมสงผลกระทบตอการนาไปใชประโยชนของสตวทแตกตางกน (นราวรรณ อนนตสข และคณะ, 2558กข) แตอยางไรกตามการศกษาผลผลตและการใชประโยชนของกระเฉดบกเพอเปนอาหารสาหรบสตวยงมอยจากด ทงนเพอเปนการสรางทางเลอกใหเกษตรกรเลอกใชแหลงของวตถดบอาหารสตวทหลากหลายชนด

http://kukr.lib.ku.ac.th/ku_frontend/BKN/researcher/researchDetail/2aed43cc3d005e7ef24d638d92e63f4a




669

ตามสถานท ฤดกาล และสามารถลดตนทนในการผลต ดงนนวตถประสงคของงานทดลองนเพอศกษาอายในการเกบเกยวของกระเฉดบกตอผลผลตและองคประกอบทางเคม เพอใชเปนขอมลพนฐานในการพฒนาตอยอดงานวจยในการนาใชประโยชนของกระเฉกบกเพอเปนอาหารสตวตอไปในอนาคต

อปกรณและวธการ แผนการทดลองและวธการศกษา

วางแผนการทดลองแบบบลอกสมบรณ (RCBD) เพอศกษาผลของอายการเกบเกยวทแตกตางกนตอผลผลตและองคประกอบทางเคมของกระเฉดบก ซงศกษาอายการเกบเกยวท 2, 4 และ 6 เดอนหลงปลก ตามลาดบ ตงแตเดอนพฤษภาคม ถงเดอนพฤศจกายน 2559 โดยทาการทดสอบเปอรเซนตการงอกของกระเฉดบก และคดเลอกเมลดพนธกระเฉดบกจากแหลงเดยวกนทมเปอรเซนตการงอก 90 เปอรเซนตขนไปเพอใชในการทดลอง ทาการปลกระเฉดบกดวยเมลดในถงปลกทมขนาด เสนผานศนยกลางภายใน 30 เซนตเมตร จานวน 5 เมลดตอถง จานวน 10 ถงตอหนงหนวยทดลอง รวมทงหมด 120 ถง ทาการรดนาทกวนในชวงเชาและชวงเยน ประมาณ 1 สปดาห ทาการคดทงตนกลาใหเหลอถงละ 3 ตน จากนนดแลกระเฉด

บกตอเชนเดยวกนกบชวง 1 สปดาหแรก โดยใสปยคอกเดอนละ 1 ครง ในอตราสวน 30 กโลกรมตอไร การเกบขอมล ทาการวดการเจรญเตบโตของกระเฉดบกโดยวดความสงลาตน และเกบผลผลตของลาตนและใบของกระเฉดบกทมอายการเกบเกยว 2, 4 และ 6 เดอน หลงปลก รวมจานวน 3 ครง โดยทาการวดความสงและตดกระเฉดบกจากสวนทอยเหนอพนดน จากนนทาการสมเกบตวอยางสวนของลาตนผสมใบของกระเฉดบกมาวเคราะหองคประกอบทางเคม ไดแก วตถแหง, เถา และโปรตนหยาบ ตามวธการของ AOAC (1990) วเคราะหหาสวนประกอบของเยอใย ไดแก ผนงเซลลหรอเยอใยทไมละลายในสารฟอกทเปนกลาง, เยอใยทไมละลายในสารฟอกทเปนกรด และลกนน ตามวธการของ Goering and Van Soest (1970) การวเคราะหขอมลทางสถต

วเคราะหความแปรปรวนของขอมลแบบ Analysis of Variance (ANOVA) ตามแผนการทดลองแบบบลอกสมบรณ และเปรยบเทยบความแตกตางระหวางคาเฉลยของทรทเมนตโดยวธ Dancan’s New Multiple Range Test ทระดบความเชอมน 95 เปอรเซนต โดยใชโปรแกรม SAS (SAS, 1996)



670

ผลการทดลอง

การเจรญเตบโตของกระเฉดบก จากตารางท 1 พบวากระเฉดบกมความสงเทากบ 78.8, 225.4 และ 284.9 เซนตเมตร เมอมอาย

การเกบเกยวท 2, 4 และ 6 เดอนหลงปลก ตามลาดบ ซงความสงของกระเฉดบกทมอายการเกบเกยว 6 เดอนหลงปลกมความสงมากทสด รองลงมาคอ 4 เดอน และ 2 เดอน ตามลาดบ ทงนจะเหนไดวาการเจรญเตบโตของกระเฉดบกในชวง 1-2 เดอน จะเปนไปอยางชาๆ แตจะมการเจรญเตบโตอยางรวดเรวจากเดอนท 2 ถงเดอนท 4 ซงจะเหนไดจากความสงของลาตนของกระเฉดบกเพมขนจาก 78.8 เซนตเมตร เปน 225.4 เซนตเมตร ขณะทการเจรญเตบโตจากชวงหลง 4 เดอน จนกระทงถง 6 เดอนมการเพมขนอยางชาๆ

Table 1 Effect of harvest time on length and yield of Neptunia javanica Miq.

Harvest time P-

value 2 month 4 month 6 month Length (cm) 78.8±3.05c 225.4±13.28b 284.9±15.75a ** Yield of stem (kg DM/ rai) 330.8±15.13c 3,554.5±19.60b 9,592.1±23.39a ** Yield of leaf (kg DM/ rai) 241.5±4.15c 1,099.2±15.15b 1,545.7±10.62a ** Biomass (kg DM/ rai) 609.8±50.58c 4,525.3±49.47b 10,825.6±33.36a **

a,b,c =Values on the same row with different superscripts differed (P<0.05) ** P<0.01

ผลผลตของกระเฉดบก ผลผลตลาตนของกระเฉดบกมคาเพมขนตามระยะเวลาในการปลกทยาวนานขนอยางมนยสาคญ

ยงทางสถต (P<0.01) ซงกระเฉดบกทเกบเกยวผลผลตเมออาย 6 เดอน มนาหนกตนสงสดคอ 9,592.1 กโลกรมวตถแหง/ไร ขณะทผลผลตเมออายปลก 4 เดอน มนาหนกตนเทากบ 3,554.5 กโลกรมวตถแหง/ไร สวนผลผลตเมออายปลก 2 เดอน มผลผลตตาทสดคอมนาหนกตนเทากบ 330.8 กโลกรมวตถแหง/ไร ทงนผลผลตของลาตนสอดคลองกบความสงของกระเฉดบก โดยกระเฉดบกทมความสงมากทสดจะมนาหนกตนมากทสด (อายการเกบเกยว 6 เดอน) และกระเฉดบกทมความสงนอยทสดจะมนาหนกตนตาสด (อายการเกบเกยว 2 เดอน) สวนใบของกระเฉดบกมนาหนกเทากบ 241.5, 1,099.2 และ 1,545.7 กโลกรมวตถแหง/ไร เมอเกบเกยวท 2, 4 และ 6 เดอนหลงปลก ตามลาดบ ซงผลผลตของใบสอดคลองกบความสงและผลผลตสวนลาตนของกระเฉดบก และเมอพจารณามวลชวภาพ หรอนาหนกรวมของลาตนและใบของกระเฉดบกทมอายเกบเกยว 2, 4 และ 6 เดอน พบวามวลชวภาพของกระเฉดบกทอายการเกบเกยวทแตกตางกน มความแตกตางกนอยางมนยสาคญยงทางสถต (P<0.01) โดยกระเฉดบกทเกบเกยวเมอ



671

อาย 6 เดอน มมวลชวภาพสงทสด (10,825.6 กโลกรมวตถแหง/ไร) รองลงมาคอกระเฉดบกทเกบเกยวเมออาย 4 เดอน (4,525.3 กโลกรมวตถแหง/ไร) และกระเฉดบกทเกบเกยวเมออาย 2 เดอน มมวลชวภาพตาสด (609.8 กโลกรมวตถแหง/ไร) ซงแสดงใหเหนวากระเฉดบกททาการเกบเกยวเมออาย 6 เดอน มมวลชวภาพสงกวาเกบเกยวเมออาย 4 เดอน ถง 10 เทา ทงนมวลชวภาพสอดคลองกบความสง, ผลผลตสวนลาตนและสวนใบของกระเฉดบก ตามลาดบ ดงแสดงในตารางท 1 องคประกอบทางเคมของกระเฉดบก

องคประกอบทางเคมของกระเฉดบกแสดงในตารางท 2 พบวากระเฉดบกมองคประกอบทางเคมทแตกตางกนตามอายของการเกบเกยว โดยกระเฉดบกทเกบเกยวเมออาย 2, 4 และ 6 เดอนหลงปลก มวตถแหงเทากบ 38.3, 47.5 และ 54.8 เปอรเซนต ตามลาดบ นอกจากนพบวากระเฉดบกมปรมาณโปรตนลดลงตามอายการเกบเกยวทเพมขน โดยกระเฉดบกทมอายเกบเกยวเมอ 2 เดอนหลงปลก มโปรตนสงทสด (25.0 เปอรเซนต) รองลงมาคอกระเฉดบกทมเกบเกยวเมอ 4 เดอน (20.0 เปอรเซนต) ขณะทกระเฉดบกทมอายเกบเกยว 6 เดอนมปรมาณโปรตนตาทสดคอ (19.0 เปอรเซนต) ในขณะทกระเฉดบกทมอายการเกบเกยวทเพมมากขนจะมปรมาณเยอใยทไมยอยสลายในสารฟอกทเปนกลาง, เยอใยทไมยอยสลายในสารฟอกทเปนกรด และลกนนเพมขน โดยกระเฉดบกทเกบเกยวเมออาย 2, 4 และ 6 เดอนหลงปลก มเยอใยทไมยอยสลายในสารฟอกทเปนกลางเทากบ 56.3, 64.3 และ 69.4 เปอรเซนต เยอใยทไมยอยสลายในสารฟอกทเปนกรดมคาเทากบ 41.7, 43.7 และ 48.6 เปอรเซนต และมลกนนเทากบ 6.3, 8.4 และ 12.2 เปอรเซนต ตามลาดบ

Table 2 Effect of harvest time on chemical composition of Neptunia javanica Miq. Harvest time 2 month 4 month 6 month Dry matter, (%) 38.3 47.5 54.8 ---------------% dry matter------------- Organic matter 89.8 93.2 94.3 Crude protein 25.0 20.0 19.0 Ether extract 2.4 3.8 ND Neutral detergent fiber 56.3 64.3 69.4 Acid detergent fiber 41.7 43.7 48.6 Acid detergent lignin 6.3 8.4 12.2

ND = not detected



672

อภปรายผล ผลผลตของกระเฉดบกทมอายการเกบเกยวเมอ 2 เดอนหลงปลกมคานอยทสด แตอยางไรกตาม

พบวามเปอรเซนตโปรตนสงทสด ขณะทมเยอใยทไมยอยสลายในสารฟอกทเปนกลาง , เยอใยทไมยอยสลายในสารฟอกทเปนกรดและลกนนตาทสด เมอเปรยบเทยบกบกระเฉดบกทตดเมออายตางๆ ขณะทกระเฉดบกททาการเกบเกยวเมออาย 4 เดอน มผลผลตสงขนเมอเทยบกบทเกบเกยวเมออาย 2 เดอน แตมเปอรเซนตโปรตนลดลง เชนเดยวกนกบเยอใยทมคาเพมขนตามอายการเกบเกยวทเพมขน นอกจากนถงแมวากระเฉดบกทเกบเกยวเมออาย 6 เดอน จะมองคประกอบทางเคม โดยเฉพาะอยางยงคอโปรตนมคาตาสด และมเยอใยทไมยอยสลายในสารฟอกทเปนกลาง, เยอใย ทไมยอยสลายในสารฟอกทเปนกรดและลกนนสงทสด แตพบวากระเฉดบกทเกบเกยวเมออาย 6 เดอน มการเจรญเตบโตและผลผลตสงทสด คอ มความสงเทากบ 284.9 เซนตเมตร ผลผลตลาตนเทากบ 9,592.1 ผลผลตใบเทากบ 1,545.7 และมวลชวภาพเทากบ 10,825.6 กโลกรมวตถแหง/ไร สอดคลองกบการรายงานของ ธนวา และมนตร (2556) ทรายงานวาเมออายในการเกบเกยวพชอาหารสตวเพมขนกจะทาใหผลผลตสงขนเชนกน ขณะทถงแมวากระเฉดบกทมอายเกบเกยวท 2 เดอนจะมคณคาทางโภชนะสง (เปอรเซนตโปรตนสง และเยอใยตา) แตเมอพจารณาถงผลผลตโดยเฉพาะอยางยงมวลชวภาพมปรมาณนอย ซงอาจจะมปรมาณไมเพยงพอตอการนามาใชในการผลตสตวเคยวเออง โดยเฉพาะอยางยงสตวเคยวเอองขนาดใหญ สาหรบกระเฉดบกทเกบเกยวทอาย 4 เดอน ถงแมจะมผลผลตตากวาทเกบเกยวทอาย 6 เดอนกตาม แตพบวามวลชวภาพทมปรมาณมากในกระเฉดบกทเกบเกยวเมออาย 6 เดอน สวนใหญเปนผลผลตของลาตน ซงลาตนของกระเฉดบกทเกบเกยวเมออาย 6 เดอนจะมลกษณะแขง หากไมผานการสบกอนนาไปใชเปนอาหารสตวจะทาใหสตวไมสามารถใชประโยชนไดทงหมด ซงสอดคลองกบปรมาณเยอใยทเพมขนเมอเทยบกบกระเฉดบกทเกบเกยวเมออาย 4 เดอน นอกจากน ธนวา และมนตร (2556) พบวาเมออายการเกบเกยวพชอาหารสตวเพมขนจะสงผลทาใหพชอาหารสตวมเยอใยทไมยอยสลายในสารฟอกทเปนกลางเพมขนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) โดยวตถดบอาหารสตวทมเยอใยสง (Ahmed et al., 2013; Bolado-Rodríguez et al., 2016) จะทาใหสตวสามารถนาไปใชประโยชนไดตา (20-30% DM) สงผลใหการเจรญเตบโตตาไปดวย ขณะทผลผลตของใบของทง 2 ชวงอายการเกบเกยวไมมความแตกตางกนมากนก นอกจากนลาตนของกระเฉดบกทมการเกบเกยวเมออาย 4 เดอน มลกษณะนมและสตวสามารถใชประโยชนไดถงไมผานการสบกอน แตอยางไรกตามหากมการนามาสบกอนนาไปใหสตวกนจะทาใหสตวกนไดงายขน



673

สรป กระเฉดบกทมอายการเกบเกยวทอาย 4 เดอน จงมศกยภาพในการนามาใชเปนอาหารสตวทงใน

แงของผลผลตทเพยงพอ และมคณคาทางโภชนะทสงสาหรบนามาเปนแหลงโปรตนในอาหารสตวอยางมประสทธภาพสงสด


ขอขอบคณสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏอดรธานทสนบสนนทนวจย และขอขอบคณสาขาวชาเทคโนโลยการผลตสตว คณะเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน ทสนบสนนหองปฏบตการและสถานทในการทาวจยในครงน


ธนวา ไวยบท และ มนตร ทองเชอ. 2556. ผลของอายการตดหญาแพงโกลาตอผลผลตและคณคาทางโภชนะในเขตจงหวดนครสวรรค. แกนเกษตร. 41 ฉบบพเศษ 1: 376-380.

นราวรรณ อนนตสข, พงศธร กนน, อนสรณ เชดทอง, เมธา วรรณพฒน, วลยลกษณ แกววงษา, จฑามาศ ผมอนทร, ลขต ศรสทธ และ สนทร ศรโฮมจนทร. 2558ก. การใชประโยชนจากกระถนและกระเฉดบกบดเปนแหลงโปรตนในสตรอาหารขนตอการยอยสลายและผลผลตแกสในหลอดทดลอง. แกนเกษตร. 43 ฉบบพเศษ 1: 392-397.

นราวรรณ อนนตสข, วลยลกษณ แกววงษา, วสวส แกวชย, พสธร กจสมสาตร และสยามรตน แกวทพย. 2558ข. คณคาทางโภชนะ จลศาสตรและผลผลตแกสของกระถนและไมยราบยกษโดยวธการศกษาในหลอดทดลอง. วารสารสตวศาสตรแหงประเทศไทย. 2 ฉบบพเศษ 1: 423-427.

ประวร วชชลตา. 2530. ตนทนและแนวโนมการลดตนทนการผลตนมดบในประเทศไทย. รายงานการสมมนาทางวชาการครงท 4 องคการสงเสรมโคมแหงประเทศไทยสระบร. หนา 5-14.

Ahmed, M.H., S.A. Babiker, M.A. Fadel Elseed and A.M. Mohammed. 2013. Effect of urea-treatment on nutritive value of sugarcane bagasse. ARPN Journal of Science and Technology. 3(8): 834–838

AOAC. 1990. Official Method of Analysis. 16th ed. Animal Feeds: Association of Official Analytical Chemists, VA, USA.

Bolado-Rodríguez, S., C. Toquero, J. Martín-Juárez, R. Travaini and P. Antonio García-Encina. 2016. Effect of thermal, acid, alkaline and alkaline-peroxide




674

pretreatments on the biochemical methane potential and kinetics of the anaerobic digestion of wheat straw and sugarcane bagasse. Bioresour. Technol. 201: 182–190.

SAS. 1996. User’s Guide: Statistic, Version 5. Edition. SAS. Inst, Cary, NC, U.S.A. Van Soest, P.J., J.B. Robertson and B.A. Lewis. 1991. Methods for dietary fiber neutral

detergent fiber, and nonstarch polysaccharides in relation to animal nutrition. J. Dairy Sci. 74: 3583-3597.



675

การยอยสลายในกระเพาะรเมนของอาหารขนทมราขาวขาวในระดบตาง ๆ Ruminal degradability of Concentrate Containing Different Levels

of White Fine Rice Bran

บญฑรกา ปลงสงเนน1, เสาวลกษณ แยมหมนอาจ1* และ ณรกมล เลาหรอดพนธ2 Boontharika Plangsungnern1, Saowaluck Yammuen-art1*

and Norakamol Laorodphan2

1ภาควชาสตวศาสตรและสตวนาคณะเกษตรศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหม 50200 Department of Animal and Aquatic Science Faculty of Agriculture, Chiang Mai University, Chiang Mai, 50200 2สาขาสตวศาสตร คณะเทคโนโลยการเกษตรและอาหาร มหาวทยาลยราชภฎพบลสงคราม 65000 2Division of Animal Science, Faculty of Food and Agricultural Technology Pibulsongkram Rajabhat University, Phitsanulok, 65000 *Corresponding author: [email protected]

บทคดยอ วตถประสงคของการศกษาในครงนเพอศกษาองคประกอบทางเคมของราขาวขาว และหาคาการ

ยอยสลายในกระเพาะหมกโดยวธ in vitro gas production technique โดยทาการเสรมราขาวขาวตางระดบ คอ T1(0%), T2(10%), T3(20%) และ T4(30%) นามาวเคราะหองคประกอบทางเคมโดยวธ Proximate analysis และทาการเกบของเหลวในกระเพาะรเมน จากโคพนเมองจานวน 4 ตว วดปรมาณแกสทเวลา 2 4 6 8 12 24 48 72 และ 96 ชวโมง จากการศกษาองคประกอบทางเคมพบวาคา DM และ OM ของสตรทเสรมราขาวขาว มคาลดลงตามระดบของราขาวขาว (P<0.05) คา EE ของ T3(20%) และ T4(30%) มคามากทสดอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) คา CF เพมขนตามระดบของราขาวขาว (P<0.01) การหาคาการยอยไดโดยวธ in vitro gas production technique ตงแตชวโมงท 4 ถง ชวโมงท 24 พบวาคาการเกดแกสสทธอาหารขนทมราขาวขาวจะตากวาเมอเทยบกบ T1(0%) แสดงวาราขาวขาวนาจะเปนวตถดบทมคาการไหลผานไดด คาสาคญ: ราขาวขาว, การยอยสลายในกระเพาะรเมน, อาหารขน



676

ABSTRACT The aim of this study was to evaluate chemical compositions of concentrate

containing different level of white rice bran and the ruminal degradability by in vitro gas production technique white rice bran was mixed in concentrate as followed T1(0%), T2(10%), T3(20%) and T4(30%). Chemical composition was analysed by proximate analysis. Gas production was determined at 2, 4, 6, 8, 10, 12, 24, 48, 72 and 96 h. The results showed that T3(20%) and T4(30%) were significant higher in EE than other P(<0.05) and CF contents were increased with increasing levels of white rice bran (P<0.01). Gas production at 4-24 h in concentrate containing white rice bran was lower than that of control, suggesting white rice bran may be a good source of by-pass protein. Keywords: White fine rice bran, in vitro gas production technique, Concentrate

บทนา ราขาวเปนคอผลพลอยไดจากอตสาหกรรมสขาว และนยมนามาใชเปนวตถดบอาหารสตวมาชานาน โดยปกตแลวในกระบวนการสขาวจะเปนแบบหวสเดยว มการขดสถง 2 ครง และไดผลพลอยไดทเรยกวา ราละเอยด (Rice bran) จากคาองคประกอบทางเคมและคาพลงงานทงหมดชใหเหนวาราละเอยดเปนวตถดบอาหารสตวทมปรมาณไขมน คารโบโฮเดรตทยอยงายและพลงงานรวมทงหมดอยสง (Sukho et al., 2008) นอกจากน Snitwong et al. (1990) รายงานของวาโคเนอทไดเลยงดวยราละเอยดมอตราการเจรญเตบโตสงกวาการเลยงดวยหญาสดอยางเดยวและหญาสดรวมกบมนเสน (0.64 เทยบกบ 0.14 และ 0.21 กก./วน/ตว) แตมอตราการเจรญเตบโตไมแตกตางกบการเลยงดวยหญาสดรวมกบขาวโพด (0.74 กก./วน/ตว) หญาสดกบอาหารขน (0.67 กก./วน/ตว) และมคาอตราการเปลยนอาหาร (Feed conversion ratio) ตากวาการเลยงดวยหญาสดอยางเดยว (11.78 เทยบกบ 41.71) แตไมแตกตางกบการเลยงดวยหญาสดรวมกบขาวโพด (12.18) หญาสดกบอาหารขน (11.75) ในปจจบนไดปรบปรงกระบวนการเพอลดการเกดความเสยหายของขาวขาวนอยทสดโดยการสขาวแบบสองหวส ไดผลพลอยไดจากอตสาหกรรมสขาว เรยกวา ราขาวขาว (White fine rice bran) ซงจะมคณคาทางโภชนะแตกตางจากราละเอยด เนองจากราละเอยด ยงคงมเศษแกลบปนอยเลกนอย ราขาวขาวมคณคาทางโภชนะหลงเหลออยคอนขางมาก โดยมองคประกอบทางเคมดงน DM=97.15%, OM=94.01%, CP=15.35%, EE=10.62%, CF=4.11% และ NFE=63.93% เนองจากกระบวนการสขาวทไดราละเอยดเปนผลพลอยได



677

นน จะตองผานการขดสถง 2 ครงจงทาใหคณคาทางโภชนะของราละเอยดมนอยกวาราขาวขาว คอ DM=90.2%, OM=89.5%, CP=12.1%, EE=4.2%, CF=18.5% และ NFE=54.7% (Bhatt et al., 2003) แตอยางไรกตามยงไมมรายงานเกยวกบการนาราขาวขาวมาใชเปนวตถดบทดแทนแหลงวตถดบอน ๆ และประสทธภาพการยอยได ดงนนวตถประสงคของการศกษาในครงนคอเพอศกษาองคประกอบทางเคมของราขาวขาว และหาคาการยอยสลายในกระเพาะหมกโดยวธ in vitro gas production technique


วางแผนการทดลองแบบสมสมบรณ CRD (Completely randomized design) โดยมการเสรมราขาวขาวในระดบทแตกตางกนจานวน 4 ระดบ คอ 0%, 10%, 20% และ 30% การเตรยมอาหารขน การทดลองนไดนาราขาวขาวทไดจากไดโรงส ณ จงหวดพษณโลก มาทาการคานวณสตรอาหารขนสาหรบโคเนอโดยมการเสรมราขาวขาวในระดบทแตกตางกนจานวน 4 ดงแสดงใน Table 1 โดยคานวณองคประกอบทางเคมของสตรอาหารใหมปรมาณโปรตนประมาณ 14% และมคาพลงงาน (Total digestible nutrient, TDN) ประมาณ 70% Table 1 Ingredients, CP and TDN of dietary treatments (Concentrate containing different levels of white fine rice bran)

Item Level of white rice bran

(T1)0% (T2)10% (T3)20% (T4)30% Ingredient (kg) Ground corn 88.75 80.00 71.25 62.25 Soy been meal 8.50 7.25 6.00 5.00 White rice bran 0.00 10.00 20.00 30.00 Urea 1.25 1.25 1.25 1.25 Premix 0.50 0.50 0.50 0.50 DCP P18 1.00 1.00 1.00 1.00



678

Item Level of white rice bran (T1)0% (T2)10% (T3)20% (T4)30%

Calculated Nutrient (%) TDN 70.11 70.39 70.68 70.79 CP 14.08 14.01 14.01 14.05

การวเคราะหองคประกอบทางเคมของราขาวขาว ทาการสมตวอยางของราขาวขาว และสตรอาหารขนทเสรมราขาวขาวในแตละระดบจานวน 3 ซา เพอวเคราะหหาปรมาณวตถแหง อนทรยวตถ เถา โปรตน ไขมนและ เยอใยโดยวธ Proximate analysis (AOAC, 2000) การยอยไดในหองปฏบตการโดยวธ in vitro gas production technique

เกบของเหลวจากภายในกระเพาะรเมนของโคพนเมองทเจาะกระเพาะตดทออาหารถาวรทกระเพาะรเมน (Rumen fistulated Thai Native Cattles) จานวน 4 ตว (หมายเลขอนญาตการใชสตวทดลอง จากศนยสตวทดลอง มหาวทยาลยเชยงใหม : Ag001/2559(02/2559-03-18) อาย 8-10 ป นาหนกเฉลย 249 ± 31 กโลกรม ทไดรบอาหารขนวนละ 1 กโลกรม และใหหญาเนเปยรปากชอง 1 หมกกนอยางเตมท โดยจะทาการเกบของเหลวในกระเพาะรเมนชวงกอนใหอาหารเชาแลวนามาผสมกบสารละลาย Buffer ทเตรยมไว (Blümmel et al., 1997) ปมสารละลาย rumen liquor buffer จานวน 30 มลลลตร ลงในหลอดทมตวอยางอาหารบดผานตะแกรง 1 มลลเมตร ประมาณ 230 มลลกรม นาไป incubate ทอณหภม 39oC อานคาแกสทเวลา 2, 4, 6, 8, 12, 24, 48, 72 และ 96 ชวโมง การวเคราะหทางสถต วเคราะหความแปรปรวนของขอมล (Analysis of Variance, ANOVA) และเปรยบเทยบคาเฉลยระหวางกลมทดลองโดยใชวธ Duncan’s New Multiple Range Test ตามแผนการทดลองแบบ (Steel and Torrie, 1980)

ผลการทดลองและวจารณ ผลการศกษาองคประกอบทางเคมของอาหารขน 4 สตรททาการเสรมราขาวขาวตางระดบกนคอ 0%, 10%, 20% และ 30% แสดงใน Table 2 พบวา คา DM และ OM ของสตรทเสรมราขาวขาว มคา



679

ลดลงตามระดบของราขาวขาว (P<0.05) ซงสอดคลองกบรายงาน Bhatt et al., (2003) ทรายงานไววาอาหารขนทเสรมราขาวในระดบ 13%, 18% และ 23% มปรมาณ OM ลดลงคอ 91.6, 90.9 และ 90.6 ตามลาดบ และคา EE มแนวโนมเพมขนเมอเพมปรมาณราขาวขาวในสตรอาหาร เนองจากราขาวขาวมไขมนเปนองคประกอบสงถง 10.62% ดงนนการเสรมราขาวขาวทเพมขนในสตรอาหาร จงทาใหมคา EE ทเพมขน โดยอาหารขนทเสรมราขาวขาว 20% และ 30% มปรมาณไขมนเทากบ 3.72% และ 3.36% ตามลาดบ คาเยอใย (CF) มแนวโนมเพมขนตามปรมาณราขาวขาว เนองจากราขาวขาวมปรมาณ CF 4.11% ซงสงกวาขาวโพด (2.69%) (Suksombat et al., 2012) การลดขาวโพดในสตรอาหาร จงทาใหอาหารขนทเสรมราขาวขาว 30% มปรมาณเยอใยสงทสดอยางมนยสาคญทางสถต คอ 3.88% Table 2 Chemical composition of concentrate containing different levels of white fine rice bran

Item Treatment

SEM P-value T1 (0%) T2 (10%) T3 (20%) T4 (30%)

DM 95.57a 95.29b 95.17c 95.30b 0.06 0.003

OM 96.85a 95.85b 95.79b 95.72b 0.18 0.016

CP 17.51 17.07 17.31 16.29 0.24 0.311

EE 2.45c 2.85bc 3.72a 3.36ab 0.19 0.016

CF 2.71c 3.09b 3.26b 3.88a 0.16 0.001

NFE 74.18 72.85 72.19 71.50 0.43 0.110 a – c mean within row with different superscripts are significantly different DM= Dry matter, OM= Organic matter, CP= Crude protein, EE= Ether extract, CF= Crude fiber, NFE = Nitrogen free extract

ปรมาณแกสสะสมทเกดจากการยอยสลายในชวโมงท 4-24 ของ T1(0%) มคามากทสด (P<0.05) ดงแสดงใน Table 3 ทงนเนองมาจาก T1(0%) มปรมาณคารโบไฮเดรตทละลายไดมคาสงถง 74.18% ซงประกอบไปดวยแปงและนาตาล ซงเปนสวนทยอยสลายไดงาย จงเกดการยอยสลายอยางรวดเรว (Meekled et al., 2009 ; Van soest et al., 1991) จงทาใหคาการยอยสลายในชวงแรกของการยอยสลายมคาสง นอกจากนอาจจะมสาเหตมากจากเมอระดบของราขาวขาวทเสรมในสตรอาหารขนเพมขน สงผลใหมไขมนรวมสงขน (Table 1) ซงระดบไขมนรวมทมากกวา 5% ในสตรอาหาร อาจมผลตอปรมาณการกนไดและการยอยไดของอาหาร (Allen, 2000; NRC, 2001) ทาใหเกดการยอยสลายลดลง



680

ในกระเพาะรเมน ซงสอดคลองกบรายงาน Yamhom et al. (2012) ทรายงานวาเมอใชกากเนอในเมลดปาลมนามนทดแทนขาวโพดในอาหารขนในระดบทสงขน (0%, 25%, 50%, 75% และ 100%) ทาใหอาหารมไขมนรวมสงขน (1.9, 4.1, 6.4, 8.9, 11.1%) แลวทาใหการยอยไดของวตถแหงลดลงตามปรมาณของกากเนอในเมลดปาลมนามนทดแทนขาวโพด (67.13, 66.50, 62.22, 60.75 และ 58.12%) Table 3 Gas production of concentrate containing different levels of white fine rice bran

Incubation time Treatment

SEM P-value T1 (0%) T2 (10%) T3 (20%) T4 (30%)

2 hr 3.08 1.85 1.86 2.06 1.06 0.71 4 hr 5.82a 2.55b 4.61a 5.22a 1.39 0.02 6 hr 8.86a 5.56b 7.43ab 8.44a 1.42 0.05 8 hr 10.84a 7.79b 9.86a 10.87a 1.44 0.04 10 hr 13.68a 10.11b 12.31ab 13.52a 1.67 0.05 12 hr 16.83a 12.44b 15.68a 16.47a 1.97 0.02 24 hr 55.07a 45.68b 46.29b 44.74b 4.86 0.05 48 hr 79.13 75.62 74.64 73.01 3.04 0.23 72 hr 84.26 78.92 77.53 79.18 3.49 0.24 96 hr 89.58 81.80 79.59 86.18 5.40 0.27 a – b mean within row with different superscripts are significantly different

สรป

การเพมปรมาณราขาวขาวในสตรอาหารขน จะทาใหปรมาณไขมนและเยอใยเพมขน แตทาใหการเกดแกสสทธอาหารขนทมราขาวขาวลดลงเมอเทยบกบ T1(0%) แสดงวาราขาวขาวนาจะเปนวตถดบทมคาการไหลผานไดด เหมาะสาหรบจะนาไปเสรมเพอเปนแหลงพลงงานใหโคเนอ อยางไรกตามควรมการศกษาตอไปเกยวกบการยอยสลายหลงจากการยอยในกระเพาะรเมน และการศกษาถงสมรรถภาพการผลตและคณภาพซากของโคขน

เอกสารอางอง Allen, M.S. 2000. Effects of diet on short-term regulation of feed intake by lactating dairy

cattle. J. Dairy Sci. 83: 1598-1624.



681

AOAC. 2000. Official Methods of Analysis (17th Ed.) Association of Official Analytical Chemists, Gaithersberg, Md.

Blümmel, M., H. P. S. Makkar and K. Becker. 1997. In vitro gas production: a technique revisited. J Sci, 77:24-34.

Bhatt, R. S., S. R. Sharma, U Singh, D Kumar and K. S. Risam. 2003. Effect of Substituting groundnut cake with different levels of rice bran on growth and wool production of German Angora rabbits. World Rabbit Sci. 2005, 13: 179-187.

Meekled, C., C. Chantonsiri, V. Sirinupongsanun, A. Sriphai, C. Khemsawat, P.

Buainkiyaphant and K. Tikam. 2009. Utilization of grass-legume pasture by alternated row planting method for dairy cows. In : Seminar on Research of NRCT: The Development of Dairy in Thailand. p. 132-152. (In Thai)

NRC. 2001. Nutrient Requirement of Dairy Cattle. 7th Edition. National Academy Press, Washington, D.C.

Snitwong. C. and S. Pojan. 1990. The Supplement of Different Energy Sources to Green Grass Based Ration for Fattening Cattle. J Thai Vet Med. p. 175-181. (In Thai)

Steel, R. G. D. and J. H. Torrie. 1980. Principles and Procedures of Statistics. Second Edition. New York: McGraw-Hill.

Sukho, C., K. Sommarm, and S. Ponsen. 2008. Metabolizable energy and total digestible nutrients in Brahman and Thai native cattle. In: The 4th National Animal Science Conferance of Thailand 2008; 31 January 2008. p. 41-44. (In Thai)

Suksombat, W. and P. Luanglawan. 2012. Utilization of Soy Hulls as Energy Source in Dairy Cows and Growing Pig Diet. Suranaree University of Technology, Khon Kaen. (in Thai)

Van Soest, P. J., J. B. Robertson and B. A. Lewis. 1991. Method for dietary fiber, neutral detergent fiber and non-starch polysaccharides in reaction to animal nutrition. J

Sci. 74:3583-3597. Yamhom, A., W. Ngampongsai and P. Chanjula. 2012. Effects of palm kernel cake

substitution for ground corn in concentrate on nutrient utilization and rumen ecology of Thai indigenous cattle. Khon Kaen Agr. J. 40: 343-358.



682

การยอยไดและผลผลตแกสในหลอดทดลองของเปลอกตาลหมกรวมกบฟางขาว In vitro digestibility and gas production of sugar palm peel with

rice straw silage

พรพรรณ แสนภม1* สภาวด ฉมทอง1 วสนนท นมอนงค1 กนษฐา ผวขม1 ศรนนท สขเจรญ1 และ ชาลน ต มขลบ

Pornpan Saenphoom1*, Suphavadee Chimtong1, Wasunan Nimanong1, Kanitha Phiwkhom1, Sirinan Sukcharoen1 and Chalinee Timklip1

1คณะสตวศาสตรและเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยศลปากร วทยาเขตสารสนเทศเพชรบร จงหวดเพชรบร 76120 Faculty of Animal Sciences and Agricultural Technology, Silpakorn University Phetchaburi IT Campus, Phetchaburi, 76120 *Corresponding author: [email protected], [email protected]

บทคดยอ การทดลองครงนมวตถประสงคเพอศกษาการยอยไดและผลผลตแกสในหลอดทดลองของเปลอก

ตาลหมกรวมกบฟางขาว โดยวางแผนการทดลองแบบสมสมบรณ ซงแบงออกเปน 3 กลมการทดลองๆ ละ 4 ซา คอ เปลอกตาลหมกรวมกบฟางขาวในอตราสวน 100:0 (กลมการทดลองท 1; กลมควบคม), 95:5 (กลมการทดลองท 2) และ 90:10 (กลมการทดลองท 3) โดยเปลอกตาลหมกรวมกบฟางขาวทกกลมการทดลองทาการเตมกากนาตาล 2% (w/w) และทาการหมกในสภาวะไรออกซเจนระยะเวลา 21 วน จากการศกษาพบวา ความเปนกรด – ดาง และองคประกอบทางเคมของเปลอกตาลหมกในแตละกลมการทดลองมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P < 0.05) โดยเปลอกตาลหมกในกลมการทดลองท 3 มปรมาณโปรตนตา (6.76%) และมปรมาณเยอใยหยาบ (38.44%) สงกวาเปลอกตาลหมกในกลมการทดลองอนๆ นอกจากนสมประสทธการยอยไดของวตถแหงและอนทรยวตถในหลอดทดลองและปรมาณผลผลตแกสสะสมของเปลอกตาลหมกในแตละกลมการทดลองแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P < 0.05) โดยเปลอกตาลหมกในกลมการทดลองท 1 มสมประสทธการยอยไดของวตถแหง (62.67%), สมประสทธการยอยไดของอนทรยวตถ (96.90%) ณ ชวโมงท 72 และปรมาณผลผลตแกสสะสม (139.92 มล.) ณ ชวโมงท 96 สงกวาเปลอกตาลหมกในกลมการทดลองอนๆ ดงนนจงสรปไดวาเปลอกตาลหมกรวมกบฟางขาวในอตราสวน 100:0 สามารถนามาทาเปนพชหมกเพอนาไปใชในการเลยงสตวเพอทดแทนแหลงอาหารหยาบในชวงฤดแลง ซงการใชฟางขาวเพอลดความในพชหมกอาจสงผลตอการยอยได

คาสาคญ: เปลอกตาล, ฟางขาว, สมประสทธการยอยได




683

ABSTRACT The experiment aimed to study in vitro digestibility of sugar palm peel with rice straw silage. It was designed in a completely randomized design (CRD) with 3 treatments and 4 replicates for each treatment. The treatment consisted of sugar palm peel to rice straw ratio 100:0 (T1 or control), 95:5 (T2) and 90:10 (T3). All treatments were added with 2% molasses (w/w) and fermented under an anaerobic condition for 21 days. The result showed that pH value and chemical compositions of sugar palm peel silage were significantly different among treatment (P < 0.05). Sugar palm peel silage in T3 had lower crude protein (6.76%) and higher crude fiber (38.44%) than other treatments (P<0.05). In addition, sugar palm peel silage in T1 had higher in vitro dry matter digestibility (62.67%), in vitro organic matter digestibility (96.90%) at 72 hour and cumulative gas production (139.92 ml) at 96 hour than other treatments (P < 0.05). Therefore, we concluded that sugar palm peel silage to rice straw ratio 100:0 can use as silage and as roughage substitution during dry season. An addition of rice straw to reduce silage moisture may affect the overall in vitro digestibility. Keywords: sugar palm peel, rice straw, in vitro digestibility

บทนา ปจจบนในวงการปศสตวไทยไดมการขยายตวอยางรวดเรว แตพนทในการเลยงสตวและการปลกพชลดลง จงเปนสาเหตของปญหาการขาดแคลนอาหารสตวจาพวกพชอาหารสตวและหญาสด โดยเฉพาะในชวงฤดแลง ดงนนเกษตรกรจงแกปญหาการขาดแคลนอาหารหยาบโดยการนาเอาเศษเหลอทางการเกษตรมาเลยงสตว ไดแก ชานออย ซงขาวโพด และเปลอกสบปะรด เปนตน แตเนองจากเศษเหลอทงเหลานมปรมาณมาก และไมสามารถเกบรกษาไวไดนาน จงมการศกษาการถนอมเศษเหลอทางการเกษตรในรปแบบตางๆ ทงในรปแบบการทาพชแหงและการทาพชหมก เชน การหมกตนขาวโพด (บญสง และคณะ, 2555) เพอถนอมอาหารใหมสภาพคงเดมและคงคณคาทางโภชนะไว โดยงานวจยทผานมาไดศกษาและปรบปรงวธการเกบถนอมอาหารเพอแกปญหาการขาดแคลนอาหารสตวในฤดแลง เชน การหมกชานออยรวมกบสารเสรมตางๆ เชนการศกษาของเกศรนทร และคณะ (2559) พบวา ชานออยทหมกดวยโซเดยมไฮดรอกไซดมสมประสทธการยอยไดสงกวาสารเสรมชนดอนๆ เชน ยเรยและจลนทรย แสดงให



684

เหนวาการนาเศษเหลอมาปรบปรงดวยวธการหมกกอนนามาเลยงสตวจะทาใหสามารถเพมสมประสทธการยอยไดในสตว ซงคณะสตวศาสตรและเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยศลปากร วทยาเขตสารสนเทศเพชรบรตงอยในพนทจงหวดเพชรบรซงเปนจงหวดทมการปลกตนตาลโตนด และมการจาหนายผลตภณฑจากตาลเปนจานวนมาก ทาใหเปลอกตาลกลายเปนเศษเหลอทงจากกระบวนการผลตทมมาก ซงเปลอกตาลสามารถนาไปเลยงสตวได แตเนองจากเปลอกตาลมโปรตนตา (4.54%) (พรพรรณ และคณะ, 2559) และยงมปรมาณเยอใยเซลลโลส และเฮมเซลลโลสในปรมาณสงประมาณ 28.56% และ20.61% ตามลาดบ ซงเหมาะสาหรบนาไปเปนอาหารสาหรบสตวเคยวเอองมากกวาสตวกระเพาะเดยว เพราะเยอใยทสงจะสงผลตอการยอยของสตวทาใหสตวยอยไดยาก รวมทงเปลอกตาลมความนากนตา เกษตรกรจงไมนยมนาไปเลยงสตวโดยตรง จงมกนาเปลอกตาลไปหมก ซงกระบวนการหมกจะชวยรกษาสภาพอาหารไวไดนานโดยยงคงคณคาทางโภชนะของอาหารไว จากการศกษาของพรพรรณ และคณะ (2559) ศกษาการใชเปลอกตาลหมกรวมกบเปลอกสบปะรดทดแทนกระถน พบวา แพะทไดรบกงและใบกระถนสดหมกรวมกบเปลอกตาลในอตราสวน 30:70 มสมประสทธการยอยไดของเยอใยสงทสด ใกลเคยงกบการศกษาของ Saenphoom et al. (2016) ศกษาการยอยไดของเปลอกตาลหมกรวมกบเปลอกสบปะรดในหลอดทดลอง พบวา เปลอกตาลมปรมาณของเซลลโลสและเฮมเซลลโลสตาลง แตสมประสทธการยอยไดของวตถแหงและปรมาณผลผลตแกสสงขนเหมาะสาหรบการนาไปเลยงสตว ซงสอดคลองกบ ทพาพร และคณะ (2559) พบวา การหมกเปลอกตาลโดยใชแบคทเรยกรดแลกตคในนาพชหมก (Fermented juice of epiphytic lactic acid bacteria, FJLB) ทาใหคาสมประสทธการยอยไดของวตถแหงในหลอดทดลองสงขน แตการหมกเปลอกตาลรวมกบวตถดบทมวตถแหงตาสงผลเสยในดานคณภาพของอาหารหมก เนองจากเปลอกตาลมความชนสงประมาณ 97.50% (Saenphoom et al., 2016) สงผลทาใหเกดเชอราในอาหารหมก โดยทวไปจงนยมเสรมวตถดบทมความชนตาเพอลดความชนของอาหารหมก เชน ฟางขาว เพราะฟางขาวเปนวตถดบทมปรมาณวตถแหงสงและมคณสมบตในการดดซบนา (กรมปศสตว, 2547) ซงสามารถลดความเสยงตอการเกดเชอราในอาหารหมกได การหมกนอกจากจะเปนการเกบถนอมอาหารเพอไวใชในฤดแลงแลว การหมกยงทาใหสมประสทธการยอยไดในกระเพาะสตวดขนอกดวย ดงนนผวจยจงสนใจทจะนาเปลอกตาลมาหมกรวมกบฟางขาว เพราะฟางขาวเปนวตถดบทมปรมาณวตถแหงสงและมคณสมบตในการดดซบนา (จตพล และคณะ, 2556) สามารถลดความชนของอาหารหมกใหอยในเกณฑทเหมาะสม และชวยลดความเสยงตอการเกดเชอราในอาหารหมก ทาใหไดอาหารหมกทมคณภาพดขน ดงนนในการศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษาอตราสวนทเหมาะสมของเปลอกตาลหมกรวมฟางขาวตอการยอยไดและผลผลตแกสในหลอดทดลอง



685

อปกรณและวธการ 1. ข นตอนการเตรยมตวอยางอาหารหมก ทาการสมเกบเปลอกตาลออนจากพนทจงหวดเพชรบร แลวนามาหนเปนชนเลกๆขนาดประมาณ 3 – 5 เซนตเมตร จากนนหมกรวมกบฟางขาวในอตราสวนตางๆ แลวเตมกากนาตาลประมาณ 2% (w/w) และอดรวมกนใหแนนในถงพลาสตก จากนนดดเอาอากาศออกเพอใหหมกในสภาวะไรออกซเจน แลวบรรจลงในโหลพลาสตกขนาด 5 กโลกรม และเกบไวทอณหภมหอง (30°C) เปนระยะเวลา 21 วน 2. กลมการทดลองและการวางแผนการทดลอง วางแผนการทดลองแบบสมสมบรณ (Completely randomized design: CRD) โดยแบงออกเปน 3 กลมการทดลองๆ ละ 4 ซา ไดแก เปลอกตาลหมกรวมกบฟางขาวในอตราสวน 100:0 (กลมการทดลองท 1, กลมควบคม), 95:5 (กลมการทดลองท 2) และ 90:10 (กลมการทดลองท 3) 3. การวเคราะหตวอยาง ทาการประเมนคณสมบตทางกายภาพของอาหารหมกตามวธของกรมปศสตว โดยใหผประเมน 30 คนทดสอบคณลกษณะของกลน เนอสมผส และส สวนคาความเปนกรด-ดาง ทาการวดโดยใชเครอง pH meter (ยหอ Adwa รน AD 12) จากนนนาอาหารหมกทกกลมการทดลองไปอบทอณหภม 60 ๐C เปนเวลา 24 ชวโมง นามาบดผานตะแกรงขนาด 1 mm. เพอวเคราะหองคประกอบทางเคมตามวธของ AOAC (1990) และทาการศกษาประสทธภาพการยอยได และจลนศาสตรการหมกยอยดวยวธ In vitro โดยทาการสมตวอยางอาหารทดลองปรมาณ 0.5 กรม บรรจลงในขวดทดลองขนาด 50 มล. แลวทาการเตรยมนายอยจากกระเพาะหมกของโค (Rumen fluid) ผสมรวมกบสารละลายบพเฟอร (pH 6-7) สารละลายแรธาตหลกและแรธาตรองตางๆ ภายใตสภาวะไรออกซเจนทมการควบคมอณหภม 39 ๐C แลวถายนายอยปรมาตร 40 มล. บรรจใสขวดทดลองทมตวอยางดวยไซรงค ตามวธของ Sommart et al. (2000) จากนนทาการเกบขอมลวดผลผลตแกส ณ เวลา 12, 24, 48, 72 และ 96 ชวโมง โดยทาการประเมนหาคาผลผลตแกสสะสม (Cumulative gas production) และหาคาจลนศาสตรการผลตแกสตามสมการของ Ørskov and McDonald (1979) และทาการวดคาการยอยไดของวตถแหง (In vitro dry matter digestibility: IVDMD) และอนทรยวตถ (In vitro organic matter digestibility: IVOMD) โดยนาขวดทดลอง (ทมตวอยางและนายอย) ณ ทเวลา 24 และ 72 ชวโมง มาทาการกรองเอาสวนทเหลอจากการยอย แลวคานวณคาการยอยไดของวตถแหงและอนทรยวตถดงน



686

IVDMD (%) = (นาหนกวตถแหงเรมตน – นาหนกวตถแหงทเหลอหลงการบม) × 100 นาหนกวตถแหงเรมตน

IVOMD (%) = (นาหนกอนทรยวตถแหงเรมตน – นาหนกอนทรยวตถแหงหลงการเผา) × 100 นาหนกอนทรยวตถแหงเรมตน

4. การวเคราะหขอมลทางสถต นาขอมลทไดมาวเคราะหความแปรปรวน (Analysis of Variance, ANOVA) แผนการทดลองแบบสมสมบรณ โดยเปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยระหวางกลมการทดลองโดยวธ Duncan's new multiple range test (DMRT) ทระดบความเชอมน 95% โดยใชโปรแกรมสาเรจรปเพอวเคราะหงานวจยทางสตว (มนตชย, 2544)


1. ประเมนคณภาพทางกายภาพ การประเมนคณภาพทางกายภาพของเปลอกตาลหมกในแตละกลมการทดลองพบวา มลกษณะทางกายภาพเปลยนแปลงเพยงเลกนอยยงคงสภาพเดม มกลนคลายนาสมสายชหรอผลไมดอง สของเปลอกตาลหมกเปลยนเปนสนาตาลออน เนอของเปลอกตาลหมกไมเปนเมอก และไมเละ (Figure 1) คาคะแนนประเมนคณภาพ (ความเปนกรด-ดาง) อยในเกณฑดและคณภาพอาหารอยในเกณฑระดบปานกลางถงด (18.97, 17.94 และ 11.10 คะแนน ตามลาดบ) ซงเหมาะสาหรบเปนอาหารหมกสาหรบนาไปเลยงสตวเคยวเออง ตามรายงานอาหารหมกทดของกรมปศสตวทไดกาหนดวาคะแนนรวมคณภาพอาหารหมกทคะแนน 20-25 อยในระดบดมาก, 15-19 อยในระดบด, 6-14 อยในระดบปานกลาง และ 0-5 อยในระดบตา (กรมปศสตว, 2547) สาหรบคาความเปนกรด-ดางของเปลอกตาลหมกในแตละกลมการทดลองมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) โดยมคาความเปนกรด – ดางเทากบ 3.95, 3.85 และ 5.15 ตามลาดบ จะเหนไดวาเปลอกตาลหมกในกลมการทดลองท 3 มคาสงกวาคารายงานอาหารหมกทดของกรมปศสตว อาจเนองมาจากเปลอกตาลหมกในกลมการทดลองท 3 มอตราสวนของฟางขาวในปรมาณมากทาใหมความชนลดลงซงสงผลตอกระบวนการหมกโดยจลนทรยทลดลง และปรมาณกรดแลคตคทนอยลง



687

T1 T2 T3

Figure 1 Characteristic of sugar palm peel silage: T1 = sugar palm peel to rice straw ratio 100:0, T2 = sugar palm peel to rice straw ratio 95:5, T3 = sugar palm peel to rice straw ratio 90:10 Table 1 Chemical compositions of sugar palm peel silage

Chemical compositions (%)

Sugar palm peel

Rice straw

Sugar palm peel to rice straw SEM

P-value

100:0 95:5 90:10

Moisture 82.19 12.65

87.19a 78.17b 75.02b 0.80 <0.01 Dry matter 17.81 87.35

12.81b 21.83a 24.98a 0.80 <0.01

…………………………….………… % DM …………………………

Ash 4.25 9.68

5.05b 7.14a 6.75a 0.10 <0.01 Crude Protein 4.34 4.74

7.60b 8.34a 6.76c 0.07 <0.01

Crude Fiber 31.99 30.28

35.04b 32.61b 38.44a 0.52 <0.01 Neutral detergent fiber 61.26 76.91 63.88b 62.96c 70.18a 0.10 <0.01 Acid detergent fiber 37.99 45.62

45.81b 41.90c 48.93a 0.33 <0.01

Acid detergent lignin 0.51 4.93

1.00b 1.57ab 2.61a 0.18 0.03 Hemicellulose 23.27 31.28

18.08b 20.53a 21.25a 0.33 0.02

Cellulose 37.48 40.70

44.80a 40.33b 46.31a 0.31 <0.01 a,b,c Values on the same row with different superscripts differ significantly (P<0.05), SEM= Standard error of mean

2. องคประกอบทางเคม องคประกอบทางเคมของเปลอกตาลหมกในแตละกลมการทดลองมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) โดยเปลอกตาลหมกในกลมการทดลองท 3 มปรมาณเยอใยเซลลโลส



688

(46.31%) และเฮมเซลลโลส (21.25%) สงกวากลมการทดลองอนๆ (P < 0.05) ยงไปกวานนเปลอกตาลหมกในกลมการทดลองท 3 ปรมาณความชน (75.02%) ตากวาเปลอกตาลหมกในกลมการทดลองอนๆ (P < 0.05) ซงอาจมผลตอการเกบรกษาและจะเหนไดวาการเสรมฟางขาวในอตราสวนทเพมขนสงผลใหมปรมาณเยอใยเพมขน และความชนลดลง เนองจากฟางขาวมปรมาณเยอใยสงและมคณสมบตในการดดซบนา ซงพชหมกทดควรมความชนประมาณ 60-70% (เสมอใจ, 2554) ซงเปลอกตาลหมกในกลมการทดลองท 1 มความชนทสง (87.19%) โดยมคาใกลเคยงกบการศกษาของทพาพร และคณะ (2559) รายงานเปลอกตาลหมกทไมเตมนาพชหมกจะมปรมาณความชนตากวา (84.57%) และเปลอกตาลหมกทเตมนาพชหมก (87.07%) 3. ประสทธภาพการยอยไดของวตถแหงและอนทรยวตถ สมประสทธการยอยไดของเปลอกตาลหมกในแตละกลมการทดลองมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) ยกเวนสมประสทธการยอยไดของอนทรยวตถชวโมงท 24 โดยเปลอกตาลหมกในกลมการทดลองท 3 มสมประสทธการยอยไดของวตถแหงตากวากลมการทดลองอนๆ โดยมคา 40.38% และ 49.52% ณ ชวโมงท 24 และ 72 ตามลาดบ ในขณะทเปลอกตาลหมกในกลมการทดลองท 1 มสมประสทธการยอยไดของอนทรยวตถสงกวากลมการทดลองอนๆ โดยมคา 96.90% ณ ชวโมงท 72 (Table 2) ซงสอดคลองกบองคประกอบทางเคมของเปลอกตาลหมกในกลมการทดลองท 3 ทมปรมาณเยอใยสงจงทาใหประสทธภาพการยอยไดของวตถแหงตา แตอยางไรกตามสมประสทธการยอยไดของวตถแหงของเปลอกตาลหมกในการศกษาในครงนมคาใกลเคยงกบการศกษาของทพาพร และคณะ (2559) ทรายงานวาเปลอกตาลหมกทเตมกากนาตาลจะมสมประสทธการยอยไดของวตถแหงประมาณ 44.25% 4. ปรมาณผลผลตแกสสะสม ปรมาณผลผลตแกสสะสมของเปลอกตาลหมกในแตละกลมการทดลองมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) ยกเวนปรมาณผลผลตแกสสะสม ณ ชวโมงท 72 สวนคาจลศาสตรการผลตแกสของเปลอกตาลหมกทกกลมการทดลองไมมความแตกตางกนทางสถต (P>0.05) โดยเปลอกตาลหมกในกลมการทดลองท 1 มปรมาณผลผลตแกสสะสมสงกวากลมการทดลองอนๆ (Figure 2) จะเหนไดวาการเสรมฟางขาวทาใหมปรมาณผลผลตแกสตา เนองจากฟางขาวมปรมาณเยอใยสง และมสมประสทธการยอยไดตา ซงจากการศกษาของเสาวลกษณ และคณะ (2542) รายงานวา ในการยอยไดของฟางขาวจะมการเกดแกสจะเกดขนนอยในชวง 4-8 ชวโมง เนองจากเปนชวงรอการทางานของจลนทรย แตหลงจากชวโมงท 24 ไปการเกดแกสจะสงขน



689

Table 2 In vitro digestibility and cumulative gas production of sugar palm peel silage

Items sugar palm peel to rice straw

SEM P-value 100:0 95:5 90:10

Digestibility (%) IVDMD at 24 hr. 48.31a 47.96a 40.38b 1.13 0.031 IVDMD at 72 hr. 62.67a 53.96b 49.52c 0.72 <0.01 IVOMD at 24 hr. 94.71 94.04 92.50 0.55 ns IVOMD at 72 hr. 96.90a 92.29b 94.03b 0.39 0.008

Kinetics of gas production a (ml) 12.48 6.81 7.61 0.98 ns b (ml) 128.48 123.05 107.62 3.71 ns c (%/h) 0.05 0.05 0.04 <0.01 ns d (ml) 140.95 129.86 115.22 3.84 ns

Cumulative gas production (ml/ 0.5g DM) 12 hr. 72.35a 59.18b 50.11b 2.34 0.01 24 hr. 104.05a 89.24ab 75.64b 2.97 0.01 48 hr. 130.05a 116.42ab 100.39b 3.45 0.02 72 hr. 137.64 125.41 111.39 3.74 ns 96 hr. 139.92a 128.38ab 113.03b 3.76 0.04

a,b,c Values on the same row with different superscripts differ significantly (P<0.05), SEM= Standard error of mean, IVDMD = In vitro dry matter digestibility, IVOMD = In vitro organic matter digestibility, ns= not significant



690

Figure 2 Cumulative gas production of sugar palm peel silage; T1 = sugar palm peel to rice straw ratio 100:0, T2 = sugar palm peel to rice straw ratio 95:5, T3 = sugar palm peel to rice straw ratio 90:10

สรปผลการทดลอง จากการศกษาครงนสรปไดวาลกษณะการประเมนทางกายภาพของเปลอกตาลหมกรวมกบฟาง

ขาวในอตราสวนตางๆ มสเหลองอมนาตาลออน มกลนคลายผลไมดอง มเนอสมผสไมเละ ไมเปนเมอก ถอไดวาเปนลกษณะทดของพชหมกเหมาะสาหรบนาไปเปนอาหารสตว สวนคาความเปนกรด- ดางของเปลอกตาลหมกรวมกบฟางขาวในอตราสวน100:0 และ 95:5 มคาอยระหวาง 3.85 – 3.95 ซงเปนคาความเปนกรด-ดางทเหมาะสม (3.5-4.2) สาหรบพชหมก สาหรบองคประกอบทางเคมของเปลอกตาลหมกรวมกบฟางขาวในอตราสวน 90:10 มปรมาณโปรตนตา และมเยอใยสง และยงสงผลทาใหเปลอกตาลหมกรวมกบฟางขาวในอตราสวน 90:10 มสมประสทธการยอยไดของวตถแหงและอนทรยวตถตา ทงนเพราะฟางขาวมปรมาณเยอใยสงและลกษณะฟามจงอาจสงผลตอการหมก ดงนนจงสรปไดวาเปลอกตาลหมกรวมกบฟางขาวในอตราสวน 100:0 สามารถนามาทาพชหมกเพอนาไปใชในการเลยงสตวเพอทดแทนแหลงอาหารหยาบในชวงฤดแลง

กตตกรรมประกาศ คณะผวจยขอพระขอบคณคณะสตวศาสตรและเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยศลปากรทสนบสนนงบประมาณสาหรบการวจยในครงน

0

50

100

150

0 20 40 60 80 100

Gas v

olum

e (m

l)

Fermented time (hr.).

T1

T2

T3



691

เอกสารอางอง กรมปศสตว. 2547. มาตรฐานพชอาหารหมกของกองอาหารสตว. โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหง

ประเทศไทย. น. 1-23. เกศรนทร เวยงพล, ชดาภรณ กหลาบ, รจรา สวสด และเรองยศ พลาจนทร. 2559. องคประกอบทาง

เคม จลนพลศาสตรการผลตแกส และการยอยไดในหลอดทดลองของชานออยหมก. แกนเกษตร. 44(2): 494-501.

จตพล ทรด, เจษฎา แผนสมบรณ, วศรต สวรรณสงห, สมเจตนา ปานมณ และณฐนย มด. 2556. คณสมบตในการอมนาของฟางขาว. การศกษาการเปรยบเทยบการกกเกบนาจากฟางกาบมะพราวและเปลอกเมลดแตงโม. แหลงทมา: http://jayletto.blogspot.com/ 2013/02/blog-post_3609.html, 28 กรกฎาคม 2559.

ทพาพร ชาญปรชา, พรพรรณ แสนภม, อนนท เชาวเครอ, เสมอใจ บรนอก และสภาวด ฉมทอง. 2559. การปรบปรงเปลอกตาลหมกโดยใชแบคทเรยกรดแลคตคจากนาพชหมกตอองคประกอบทางเคม, การยอยไดในหลอดทดลองและผลผลตแกส. แกนเกษตร 44(2): 486-493.

บญสง เลศรตนพงศ, วทยา สมามาลย, วโรจน ฤทธฤาชย และราไพร นามสล. 2555. การศกษาคณภาพของพชหมกในถงพลาสตกดาทอายการเกบรกษาตางๆ. รายงานผลงานวจยสานกพฒนาอาหารสตว ประจาป 2555 กรมปศสตว กระทรวงเกษตรและสหกรณ. หนา 135-152.

พรพรรณ แสนภม, สภาวด ฉมทอง, อนนท เชาวเครอ, มนสนนท นพรตนไมตร และ ชาลน ตมขลบ. 2559. ผลของระดบการใชเปลอกตาลหมกรวมกบเปลอกสบปะรดทดแทนกระถนเพอเปนอาหารหยาบทดแทนในชวงฤดแลงตอสมรรถนะการเจรญเตบโต และการยอยไดโภชนะในแพะลกผสม. แกนเกษตร. 44(1): 15-18.

มนตชย ดวงจนดา. 2544. การใชโปรแกรม SAS เพอวเคราะหงานวจยทางสตวศาสตร. คลงนานาวทยา. ภาควชาสตวศาสตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน, ขอนแกน.

เสมอใจ บรนอก. 2554. การใชแบคทเรยกรดแลคตคในนาพชหมกเปนสารเสรมชนดใหมในพชหมกเขตรอน. แกนเกษตร. 39: 85-98.

เสาวลกษณ แยมหมนอาจ, บญลอม ชวะอสระกล, บญเสรม ชวะอสระกล และสมคด พรหมมา. 2542. การวดการยอยไดของโภชนะและคาพลงงานในฟางขาวโดยใชถงไนลอนและวดปรมาณแกส. การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 37.หนา 83.

AOAC. 1990. Official Methods of Analysis, 915.03, 15th Edition. Association of Official Analytical Chemists, Washington, D.C.



692

Ørskov E.R. and McDonald I. 1979. The estimation of protein degradability in the rumen from incubation measurements weighted according to rate of passage. J. Agric. Sci. 92: 499-503.

Saenphoom, P., S. Chimtong, A. Chaokaur, D. Kutdaeng, T. Chanprecha and Y. Seesawhea. 2016. Nutritive Value, Digestibility and Gas Production of Fermented Sugar Palm Peel with Pineapple Peel. Silpakorn U Science & Tech J 10(1): 32-37.

Sommart, K., D.S. Parker, P. Rowlinson, and M. Wanapat. 2000. Fermentation characteristics and microbial protein synthesis in an in vitro system using cassava, rice straw and dried ruzi grass as substrates. Asian-Aust. J.Anim. Sci., 13: 1084-1093.



693

ผลของอาหารหยาบและระยะเวลาการหมกตอคณภาพอาหารผสมสาเรจหมกและการยอยไดดวยเทคนควดผลผลตแกส

Effect of roughage and fermentation period on fermented total mix ration quality and digestibility using in vitro gas technique

พชาด เขจรศาสตร1* กานดา ลอแกวมณ1 และ ธระยทธ จนทะนาม1

Pichad Khejornsart1* Kanda Lokeawmanee1 and Teerayoot Jantanam1

1ภาคเกษตรและทรพยากร คณะทรพยากรธรรมชาตและอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตเฉลมพระเกยรต จงหวดสกลนคร 47000 1Department of Agricultural and Resource, Faculty of Resources and Agro-Industry, Kasetsart University, Sakon Nakhon Campus, 47000 *Corresponding author: e-mail: [email protected]

บทคดยอ การศกษาผลของชนดอาหารหยาบในอาหารผสมสาเรจหมกตอคณภาพการหมกและการยอยได

ในกระเพาะรเมน โดยจดทรตเมนตเปน 7x4 แฟคทอเรยลในแผนการทดลองแบบสมสมบรณ มปจจยการทดลอง ไดแก ชนดของอาหารหยาบ (ฟางขาว ใบออย หญาเนเปย หญาแพงโกลา หญากนสมวง เปลอกถวลสง และตนถวลสงแหง) และปจจยระยะเวลาการหมก (7, 14, 30 และ 45 วน) เตรยมอาหารผสมสาเรจหมกในถงพลาสตกตามระยะเวลาการหมก นาไปวเคราะหองคประกอบทางเคมและวดการยอยไดในหองปฏบตการ พบวา ชนดอาหารหยาบและระยะเวลาการหมกในอาหารหมกสาเรจรปมองคประกอบทางเคมแตกตางกน ซงความชนและปรมาณแอมโมเนยสงในอาหารหยาบสด (P<0.05) คาจลศาสตรการผลตแกส และสมประสทธการยอยไดวตถแหงไมแตกตางกนทางสถต และในฟางขาวมแนวโนมดกวาอาหารหยาบชนดอน (P=0.08) ดงนน การเลอกใชอาหารหยาบทมความชนเหมาะสมจะมผลตอคณภาพและการยอยไดของอาหารผสมสาเรจหมก อยางไรกตามควรมการศกษาการนาไปใชประโยชนเปนในการผลตสตวเคยวเอองตอการกนได การยอยไดและการใหผลผลตตอไป คาสาคญ: ชนดอาหารหยาบ, อาหารผสมสาเรจหมก, กระบวนการหมกในรเมน, ผลผลตแกส



694

ABSTRACT The study on effects of roughage sources in fermented total mixed ration (FTMR)

on quality and in vitro digestibility were randomly design into 7x4 factorial arrangement in completely design. Dietary treatments are consisted with 2 factors as the roughage sources (Rice straw, Sugarcane leave, Napier grass, Pangola grass, Guinea grass, peanut hull and peanut hay) and fermentation period (7, 14, 30 and 45 days). FTMR were mixed and ensiling in plastic bag with differences fermentation period and consequently to chemical analyses and in vitro digestibility evaluation. The results reveal that roughage and fermentation period had affected on chemical composition which high moisture and ammonia in fresh grass (P<0.05). Gas production kinetic and in vitro digestibility were not significantly different but rice straw trend to be greater (P=0.08). Therefore, the properly moisture of roughage could increase quality and digestibility of FTMR. Furthermore, it should be conducted on roughage source of FTMR to ruminant animal production. Keywords: roughage sources, FTMR feed, rumen fermentation, gas production

บทนา

ปจจบนการจดการใหอาหารในสตวเคยวเอองไดมการพฒนารปแบบจากการเดมทใหอาหารแยกสวนมาเปนแบบผสมสาเรจ (Total mixed ration, TMR) ซงเปนผลดตอการจดการอาหารทตรงตามความตองการโภชนะและศกยภาพการใหผลผลตของสตว แตมวตถดบบางชนดทมความชนสงอาจจะเปนขอจากดดานอายการเกบรกษา ปจจบนจงไดพฒนามาการจดการใหอาหารผสมสาเรจหมก (Fermented total mix ration, FTMR) ซงเปนผลดตออาหารมความนม เพมความนากน เพมการยอยไดของวตถแหง เพมอตราการเจรญเตบโตเฉลยตอวน เพมผลผลตนานม ไดดกวารปแบบอาหารสาเรจรปปกต (ไกรสทธ และคณะ 2549; พชาด และคณะ 2558; Cao et al., 2012; Kim et al., 2012) แตอยางไรกตามชนดอาหารหยาบทใชยงมหลากหลายและเปนปจจยหนงทสาคญตอคณภาพอาหารหมก ซง คณคาทางโภชนะของพชอาหารสตวในเขตรอนคอนขางตา โดยเฉพาะมปรมาณของเยอใยในระดบสง มโปรตน และแรธาตหลกทจาเปนอยในระดบทตา (เมธา, 2533) จงเปนขอจากดดานโภชนะและการใชประโยชนในสตวเคยวเออง แตหากมความเขาใจเกยวกบการใชประโยชนเยอใยทมปรมาณมากโดยเฉพาะอยางยงเศษเหลอทางการเกษตร เชน ฟางขาว ตอซง ตนขาวโพด ใบออย เปลอกและกากมนสาปะหลง เปนตน จงเปน โอกาส



695

การพฒนาเพอเพมศกยภาพการผลตปศสตวโดยทรพยากรอาหารทมศกยภาพของทองถนมมากมายหลากหลาย (Wanapat, 2003) ดงนนการศกษาครงนเพอศกษาผลของชนดอาหารหยาบในอาหารผสมสาเรจหมก(FTMR) ตอคณภาพการหมกและจลศาสตรการผลตแกส

อปกรณและวธการ แผนการทดลอง สตวทดลองและอาหารทดลอง

การศกษาครงนใชโคเนอลกผสม (พนเมอง x บราหมน x ชารโรเลส) เพศผจานวน 4 ตว โดยไดรบการรบรองจรรยาบรรณการใชสตวทดลองเพองานดานวทยาศาสตร ภายใตการควบคมของคณะกรรมการดแลสตวทดลอง มหาวทยาลยเกษตรศาสตร เลยงในคอกขงเดยวทจดใหมอาหารและนาอยางเตมท (ad libitum) และทาการสมเกบของเหลวในกระเพาะรเมนเพอใชเปนแหลงของจลนทรยในการวดการยอยไดในหลอดทดลอง จดทรทเมนตแบบแฟกทอเรยล 2 ปจจย ไดแก ชนดของอาหารหยาบ 7 ชนด ไดแก ฟางขาว, ใบออย, หญาเนเปย, หญากนน, หญาแพงโกลา, เปลอกถวลสง และตนถวลสงแหง

และระยะเวลาการหมก คอ 7, 14 30 และ 45 วน ในจดหนวยทดลองแบบ 7 x 4 แฟคทอเรยลในแผนการทดลองสมสมบรณ โดยเตรยมอาหารหยาบสบแบบหยาบ (ขนาดเฉลย 2- 5 cm.) แลวผสมอาหารผสมสาเรจหมก (FTMR) ตามสตรใน Table 1 แลวบรรจในถงพลาสตกขนาดบรรจ 30 กโลกรม หมกเกบไวตามระยะเวลาทดลอง แลวนาไปวเคราะหคณภาพและองคประกอบทางเคม

Table 1. Dietary ingredients of FTMR feed. Items T1 T2 T3 T4 T5 T6 T7 Cassava pulp 46.4 46.4 42.6 42.6 42.6 46.4 46.4 Cassava peel 31.8 31.8 30.5 30.5 30.5 31.8 31.8 Roughage sources1 8.7 8.7 13.8 13.8 13.8 8.7 8.7 Cassava chip 2.8 2.8 2.8 2.8 2.8 2.8 2.8 Rice bran 2.5 2.5 2.5 2.5 2.5 2.5 2.5 Palm kernel cake 5.5 5.5 5.5 5.5 5.5 5.5 5.5 Molasses 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 Urea 0.7 0.7 0.7 0.7 0.7 0.7 0.7 Mineral mixed 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 di-Calcium phosphate 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 Salt 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2 0.2

1 T1= rice straw, T2= sugarcane leave, T3= Napier grass, T4 = guinea grass, T5 = pangola grass, T6= peanut hull, T7= peanut hey



696

การศกษาวดปรมาณแกสทเกดขน โดยบมตวอยางอาหารกบของเหลวจากกระเพาะรเมนทไดผสมกบสารละลายบฟเฟอร ตามวธการของ Menke and Steingass (1988) โดยมการวดปรมาณผลผลตแกสทชวงเวลา 0, 0.5, 1, 2, 3, 4, 6, 8, 12, 48, 72, และ 96 ชวโมง อานปรมาณแกสทเกดขนและนาปรมาณผลผลตแกสทวดไดในแตละชวโมงไปหาคาคงทของการผลตแกส a, b และ c โดยใชโปรแกรมสาเรจรป และนาไปแทนคาในสมการ exponential คอ y = a + b (1 – e-ct) (Ørskov and McDonal, 1979) เพอการอธบายจลศาสตรของการผลตแกส วธการเกบตวอยางและวเคราะหขอมล ตวอยางอาหารผสมสาเรจหมกจะถกนาไปอบใหแหงทอณหภม 55-60 องศาเซลเซยสเพอนาวเคราะหองคประกอบเคม ไดแก วตถแหง(dry matter, DM) โปรตนหยาบ (Crude protein, CP) และไขมน (Ether extract, EE) และเถา (Ash) ตามวธการของ AOAC (1990) และวเคราะหหาองคประกอบของเยอใย ไดแก ผนงเซลล (Neutral detergent fiber, NDF) และลกโนเซลลโลส (Acid detergent fiber, ADF) ตามวธการของ Van Soest et al. (1991) เกบขอมลการยอยไดในหลอดทดลองชวโมงท 24 ของการวดผลผลตแกสและนาไปเกบไวท -20 องศาเซลเซยสเพอวเคราะหคาสมประสทธการยอยในหลอดทดลอง

นาขอมลทไดจากการทดลองมาทาการวเคราะหความแปรปรวนดวย Proc ANOVA และเปรยบเทยบความแตกตางระหวางคาเฉลยของปจจยการทดลองดวยวธ Duncan’s multiple range test โดยโปรแกรม SAS

ผลการทดลองและวจารณ ผลของชนดอาหารหยาบและระยะเวลาการหมกตอคณภาพอาหารหมก

องคประกอบทางเคมของอาหารผสมสาเรจหมกดงแสดงใน Table 2 จากการศกษาครงนพบวาม DM, OM, CP, NDF และ ADF ของอาหารผสมสาเรจหมกอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) โดยความชนและแอมโมเนยของอาหารผสมสาเรจหมกทใชอาหารหยาบสดจะมคาสง (45.6-56.4 และ 12.1-34.7 ตามลาดบ) แตคาความเปนกรด-ดางของอาหารหมกอยในชวงทเหมาะสมและไมแตกตางกนทางสถต ซงจากการสงเกตลกษณะทางกายภาพของอาหารหมกจะมกลนกรดออนๆ และมความชนซงสอดคลองกบรายงานของ Krisit et al. (2006) และ Pichad et al. (2015) พบวาอาหารหมกทดตองมวตถแหงมากกวา 50 เปอรเซนต และมคาความเปนกรด-ดางทตากวา 4.2 จากการทดลองนพบวาการเลอกใชอาหารหยบาทแหงจะชวยลดความชนในอาหารหมก และปรมาณแอมโมเนยหลงกระบวนกรหมก เชนเดยวกนกบการทดลองของ Pattaraporn (2013) พบวา แหลงอาหารหยาบในอาหารผสมสาเรจหมกจะชวยเพมคณภาพอาหารได โดยเฉพาะโปรตนหยาบ และไขมนจะเพมขน และสามารถลดปรมาณของ



697

เยอใย อาหารผสมสาเรจหมกทผานกระบวนการหมกจะเพมคณคาทางโภชนะสงขน แตอยางไรกตามระยะเวลาการหมกเพมขนอาหารผสมสาเรจหมกในกลมทใชหญาสดมปรมาณโปรตนลดลง และปรมาณแอมโมเนยในอาหารหมกเพมขน ซงอาจจะไมเหมาะสมตอคณภาพอาหารหมกได

Table 2. Fermentation quality characteristics and chemical composition of FTMR after ensiling. Treatments DM OM CP NDF ADF pH NH3-N

Forage sources1 T1 55.73bc 84.22b 8.52ab 44.59c 25.15d 3.78 16.74bc T2 55.40cd 84.54b 8.09b 47.32bc 28.09b 3.85 12.11c T3 45.67cb 84.34b 9.19a 44.74c 26.34bcd 3.84 15.06c T4 45.99ab 84.00bc 9.11a 44.31c 25.61d 4.09 33.30ab T5 46.16ab 84.00bc 7.75b 50.10b 27.92bc 3.92 34.71ab T6 54.98d 85.16a 6.36c 52.54a 38.25a 3.91 22.45abc T7 56.43a 83.52c 9.17a 46.71c 25.81cd 3.83 21.45abc

Fermentation time, day 7 55.44b 84.55a 10.12a 43.60b 27.15b 4.00 19.71 15 55.26b 84.73a 8.24b 44.19b 26.17b 3.85 24.00 30 56.12a 83.87b 8.10b 51.34a 29.53a 3.83 22.16 45 56.24a 83.87b 6.80c 49.61a 29.82a 3.89 23.44

SEM 0.09 0.12 0.16 0.55 0.38 0.03 2.04 Forage sources ** ** ** ** ** ns * Time ** ** ** ** ** ns ns Forage*Time ns ns ** ns ns ns ns 1 T1= rice straw, T2= sugarcane leave, T3= Napier grass, T4 = guinea grass, T5 = pangola grass, T6= peanut hull, T7= peanut hey a,b,c,d Means within the row superscript with significant differ.

ผลผลตแกสและสมประสทธการยอยได คาพารามเตอรจลศาสตรการผลตแกส คาปรมาณการผลตแกสสะสมทเกดขนในชวโมงท 96

และสมประสทธการยอยไดวตถแหง (In vitro dry matter digestibility, IVDMD) หรอสมประสทธการยอยไดอนทรยวตถ (Table 3)



698

Table 3. Effect of roughage sources and fermentation period of FTMR on gas production kinetics and in vitro digestibility.

Treatments1 a3 b c a+b gas (96 hr)

IVDMD IVOMD

T1 0.28 104.61 0.05 104.90 112.59 52.45 59.95 T2 -0.45 98.57 0.06 98.12 104.49 49.07 54.89 T3 -1.34 100.43 0.06 99.08 108.89 49.55 57.77 T4 0.20 96.38 0.06 96.58 102.97 48.29 53.92 T5 -1.35 104.11 0.06 102.75 106.98 51.38 56.29 T6 -0.45 103.79 0.06 103.35 110.17 51.68 58.33 T7 -0.48 105.07 0.05 104.90 110.34 52.30 58.67 Fermentation time, day

7 4.54 110.16 0.05 114.70 113.79 57.35 60.93 15 4.68 106.97 0.05 111.65 110.77 55.83 59.06 30 3.99 102.00 0.05 105.98 105.14 53.00 55.22 45 2.39 101.00 0.05 103.39 102.56 51.70 53.28 SEM 0.522 1.538 0.002 1.618 1.550 0.809 1.007 Forage sources ns ns ns ns ns ns ns Time ns ns ns ns ns ns ns Forage sources ns ns ns ns ns ns ns Forage *Time ns ns ns ns ns ns ns 1 T1= rice straw, T2= sugarcane leave, T3= Napier grass, T4 = guinea grass, T5 = pangola grass, T6= peanut hull, T7= peanut hey a,b,c,d Means within the row superscript with significant differ. a=gas production from the immediately soluble fraction, b=gas production from the insoluble fraction, c=gas production rate constant for the insoluble fraction (b), (a+b) = potential extent of gas production.

พบวา อาหาร FTMR ทมแหลงของอาหารหยาบ และระยะเวลาในการหมกทแตกตางกนไมมผลตอคาการยอยไดในกระเพาะรเมน (P>0.05) สอดคลองกลบการทดลองของ Pattaraporn (2013) พบวา แหลงอาหารหยาบในอาหารผสมสาเรจหมกไมมผลทาใหการหมกยอยในระบบ in vitro ของอาหารผสมสาเรจหมกแตกระบวนการหมกอาหารผสมสาเรจหมกจะชวยเพมคณภาพอาหารได โดยเฉพาะโปรตน



699

หยาบ และไขมนจะเพมขน และสามารถลดปรมาณของเยอใย อาหารผสมสาเรจหมกทผานกระบวนการหมกจะเพมคณคาทางโภชนะสงขน ในขณะท Cao et al. (2012) รายงานวา ใชอาหาร FTMR ททาการหมก 60 วน ทาการทดลองใน In vitro พบวาเพมการยอยไดของวตถแหงอยางมความแตกตางทางสถต เมอเทยบกบกลมทไมไดผานขบวนการหมก เชนเดยวกนกบการรายงานของ Pichad et al. (2015) พบวาการทาอาหารผสมสาเรจหมกชวยเพมการกนได และการยอยไดของโภชนะ นอกจากน FTMR เพมการยอยไดของวตถแหง และประสทธภาพของการนาใชอาหารของแกะได

สรป

การเลอกอาหารหยาบและระยะเวลาของการหมกในอาหารสาเรจหมกมผลตอองคประกอบทางเคม แตไมมผลตอคาจลศาสตรการผลตแกส และสมประสทธการยอยไดวตถแหง ดงนน การเลอกใชอาหารหยาบทมความชนเหมาะสมจะมผลตอคณภาพและการยอยไดของอาหารผสมสาเรจหมก

กตตกรรมประกาศ ขอขอบคณคณะทรพยากรธรรมชาตและอตสาหกรรมเกษตรสาหรบสตวทดลองและอปกรณ

เครองมอทใชในการวจย และมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตเฉลมพระเกยรต จงหวดสกลนคร ทสนบสนนทนในการวจย


AOAC. 1990. Official Methods of Analysis. 15th ed. Assoc. Offic. Anal. Chem., Arlington, VA. Cao, Y., T. Takahashi, K. Horiguchi, N. Yoshida, and D. Zhou. 2012. In vitro ruminal dry

matter digestibility and methane production of fermented total mixed ration containing whole-crop rice and rice bran. Grass. Sci. 58: 133-139.

Kraisit Vasupen, Chalermpon Yuangklang, Chaweng Sarnklong, Sasiphan Wongsutthavas, Jumlong Mitchaothai and Paiwon Srenanul. 2006. Effects of total mixed ration and fermented total mixed ration on voluntary feed intake, digestion nutrients digestibility, and milk production in lactating dairy cows. In Proc. the 44th Kasetsart University Annual Conference: Animal, Veterinary Medicine. 30 January – 2 February. 586. (in Thai)

Kim, S. H., M. J. Alam, M. J. Gu, K. W. Park, C. O. Jeon, J. K. Ha, K. K. Cho, and S. S. Lee. 2012. Effect of total mixed ration with fermented feed on ruminal in vitro



700

fermentation, growth performance and blood characteristics of Hanwoo steers. Asian-Aust. J. Anim. Sci. 25(2):213-223.

Menke, K.H., and H., Steingass. 1988. Estimation of the energetic feed value obtained from chemical analysis and gas production using rumen fluid. Animal Research Development. 28: 7-55.

Metha Wanapat. 1990. Ruminant Nutrition. Bangkok Funny Publishing, 473 page. Ørskov, E. R., and I. McDonal. 1979. The estimation of protein degradability in the rumen

from incubation measurements weighted according to rate of passage. J. Agri. Sci. 92:499-503.

Pattaraporn Tatsapong, Pavita ChongmeeKhwamsul and Thanita Kamonsurachte. 2013. Effect of roughage sources in total mixed ration on fermentation kinetics by using in vitro gas technique. Agricultural Sci. J. 44 : 1 (Suppl.) : 243-246. (in Thai)

Pichad Khejornsart, Watcharawit Meenongyai and Theerayut Juntanam. 2015. A comparative study of rice straw and sorghum in fermented total mixed ration on intake, nutrients digestibility, and rumen fermentation of lamb. Khon Kaen Agr. J. 43:1 (Suppl.) 224-230. (in Thai).

SAS, 1998. SAS User’s Guide: Statistics, Version 6.12th ed. SAS Institute Inc. Cary, NC. Van Soest, P.J., J.B. Robertson and B.A. Lewis. 1991. Methods for Dietary Fiber, Neutral

Detergent Fiber, and Nonstarch Polysaccharides in Relation to Animal Nutrition J. Dairy Sci. 743583-3597.

Wanapat, M. 2003. Manipulation of cassava cultivation and utilization to improve protein to energy biomass for livestock feeding in the tropics. Asian-Aust. J. Anim. Sci. 16:463-472.



701

ศกษาระยะเวลาการหมกปยมลไก ทมผลตอองคประกอบดน และคณภาพของหญาเนเปยร

Study of periods fermented manure of chicken on soil composition and quality of Napier grass

รชน บวระภา *1 ประมวล เตมสมบตถาวร1 และ สธาทพย ไชยวงศ1 Ratchanee Bourapa1 Pramual Toemsombatthaworn1 and Suthathip Chaiwong1

1 สาขาสตวศาสตรและประมง คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา นาน จงหวดนาน 1 Department of Animal Science and Fisheries, Faculty of Science and Agricultural Technology, Rajamangalg University of Technology Lanna ,Nan Campus, Nan 55000 *Corresponding author, e-mail: [email protected]

บทคดยอ

การวจยในครงนศกษาการปยมลไก ทระยะเวลาการหมกตอการเปลยนแปลงองคประกอบดน และผลผลตของหญาเนเปยร โดยทาการหมกปยมลไก ทระยะเวลา 0, 15 และ 30 วน ใสในแปลงยอย ขนาด 3 x 3 เมตร แบงการทดลองออก 1) ไมใสปย 2) ใสปยมลไกทหมก 15 วน และ 3) ใสปยมลไกทหมก 30 วน แตละทรทเมนตใสปยมลไกหมกในอตราสวน 500 กโลกรม ตอไร วางแผนการทดลองแบบสมตลอด (Completely Randomization Design, CRD) ทแปลงทดลองเหลานไดรบแตเพยงนาฝนธรรมชาตเทานน เพอศกษาการเปลยนแปลงองคประกอบดน สดสวนใบ และลาตน รวมทงผลผลตของหญา ผลการทดลองพบวา ปยมลไกทหมกทระยะเวลา 15 วน ใหผลผลตสงทสด นอกจากนนการใสปยทกระดบ ทาใหคณสมบตของดนหลงการใสปยมการเปลยนแปลงขององคประกอบตางๆในดนดขน คาสาคญ: หญาเนเปยร, ปยมลไก, องคประกอบดน

ABSTRACT This objective of this research to periods on fermentation of chicken manure on the change soil component and yield of Napier grass pasture. The pasture was divided in



702

to 9 plots and each plots size was 3 m. x 3 m. This research was an experimental research with 3 treatments and 3 replication.

The treatments were 1) apply chicken manure 2) apply chicken manure compost 15 days and 3) apply chicken manure compost 30 days, the each treatment apply 500 kg/rai and Completely Randomized Design. All plots were under rain-fed condition and were monthly harvested for soil the composition changes. The results showed the highest pasture yield appeared to be in apply chicken manure compost 15 days. However, better changes in soil composition were found in all levels of chicken manure compost application. Keywords: Napier grass, chicken manure, Soil composition

บทนา

พชอาหารสตวมความสาคญตอการเลยงสตวกระเพาะรวม เพราะเปนแหลงอาหารหยาบหลกทสาคญ และมความสมพนธตอปรมาณการกนได และการยอยไดในกระเพาะหมก (Rumen) จะตองมคณภาพและมปรมาณทเพยงพอ โดยเฉพาะการจดการผลตพชอาหารสตวสด ซงเปนแหลงอาหารหยาบ ทมราคาถก ซงการเลยงสตวเคยวเอองในปจจบนมงเนนใหกนหญาสดจากธรรมชาต และใชปยอนทรยเปนแหลงธาตอาหารสาหรบหญา ยงมผลตอการบารงดน ไมกอใหดนเสอมสภาพ และในดานสงแวดลอมปลอดจากสารพษ หรอสารเคม ในการใชประโยชนจากหญาสดเปนอาหารหยาบหลกของ

วธการทดลอง

ใชแผนการทดลองแบบสมสมบรณ (Completely Randomized Design; CRD) โดย ปจจยการทดลอง คอมยมลไก ทหมก 0, 15 และ 30 วน ปจจยละ 3 ซา รวม 9 ตวอยาง ใสในแปลงยอยขนาดพนท 3 x 3 ตารางเมตร ทปลกหญาเนเปยร ดวยทอนพนธ ขนาดความยาว 15 เซนตเมตร ในปยมลไกหมกในอตราสวน 500 กโลกรมตอไร (ใสปยมลไกจานวน 0.94 กโลกรมตอแปลงยอย)



703

การเกบขอมล 1. สมเกบตวอยางดนกอน และหลงการใสปยมลไกหมกทระยะเวลาตางกน และนาไปวเคราะห

หาองคประกอบทางเคมของดน ปรมาณอนทรยวตถ ความเปนกรด-ดาง ธาตไนโตรเจน ฟอสฟอรส และ โพแทสเซยม

2. ทาการตดหญาเนเปยรเมออายครบ 45 วน นาไปชงนาหนก เพอคานวณหานาหนกผลผลตตอไร และทาการสมตวอยางหญาเนเปยร นาไปวเคราะหหาองคประกอบทางเคม

วเคราะหขอมลทางสถต

ใชแผนการทดลองแบบสมสมบรณ (Completely Randomized Design; CRD) โดยใชโปรแกรมสาเรจรป SAS

ผลและวจารณผลการทดลอง จากการทดลอง ธาตไนโตรเจน ฟอสฟอรส และโพแทสเซยม มปรมาณธาตอาหารลดลงลง เมอเขาสขบวนการหมก ดง Table 1 เมอพจารณาคณสมบตทางเคมของปยมลไกหมกทใชในการทดลอง พบวา มคณภาพสงกวาเกณฑมาตรฐาน ตามประกาศของกรมวชาการเกษตร พ .ศ . 2548 ทกาหนดเกณฑมาตรฐานปยอนทรย โดยปรมาณ ไนโตรเจน ไมนอยกวา 1.0 % โดยนาหนก, ฟอสฟอรส ไมนอยกวา 0.5 % โดยนาหนก และ โพแทสเซยม ไมนอยกวา 0.5 % โดยนาหนก ทงนปรมาณธาตอาหารของปยคอกจะแตกตางกนไปตาม ชนด อาย สขภาพของสตว และการเกบรกษาและการจดการ (Faassen and Dijk, 1987) ซงปยมลไกหมกเปนปยคอก ทมปรมาณธาตอาหารตา และจะคอยๆสลายตวปลดปลอยธาตอาหารใหกบพชอยางชาๆ ซงในการใสปยคอก ลงไปในดนจะตองรอใหปยมการสลายตวกอน จงจะปลดปลอยธาตอาหารใหกบพชได (Levi-Minzi et al., 1986) Table 1 Chemical composition of fermented chicken manures

Period of compost (d.) Nitrogen (%) Phosphorus (%) Potassium (%) 0 3.67 6.6 1.72 15 3.59 6.2 1.69 30 3.42 5.9 1.60



704

ในกรณการนาปยคอกสด มาใชบารงดน และใชปลกพชในทนทอาจทาใหพชขาดไนโตรเจนในระยะตนได แตถาทงมลสตวไวประมาณ 3 เดอน จะมผลใหคาปฏกรยาดน นาหนกแหง ปรมาณอนทรยวตถ ความจแลกเปลยน แคตไอออนและแคลเซยมคารบอเนตเพมขน แตทงนขนอยกบวธการเกบรกษาปยคอก ถาเกบในทรม และมผาคลมปดใหมดชดปยคอกกจะไมมการสญเสยธาตอาหารเรว ดงนนปยคอกใหมจะใหปรมาณธาตอาหารสงกวาปยคอกเกาทเกบนาน (Teitzel et al., 1991) Table 2 แสดงคณสมบตของดนกอนและหลงการใสปยมลไกหมก พบวา ปยมลไกทหมก 15 วนและ 30 วน ทาใหอนทรยวตถในดนสงขนคอ 1.60 และ 1.72 ซงอนทรยวตถ มอทธพลตอคณสมบตของดนตาง ๆ ไดแก ชวยลดการทาใหดนแนนโดยเมดฝน ทาใหดนจบตวเปนกอน ทาใหมชองวางในดนมากขน ทาใหดนอมนาไดมากขน ชวยดดยดธาตอาหารไวในดน ทาใหดนระบายอากาศดขน ใหธาตอาหารแกพช ชวยทาใหธาตอาหารพชในดนละลายออกมาดขน และชวยยบยงการเปลยนแปลงปฏกรยาของดนอยางรวดเรว (Shehu and Akinola, 1995) และ ความเปนกรด-ดาง อยในระดบคามาตรฐานทกาหนดไว และเหมาะสมสาหรบการปลกพชซงดนใกลความเปนกลาง ทาใหพชสามารถเจรญเตบโตไดด (Hue and Licudine, 1999) แตพบวา กลมทใชปยมลไกหมก ปรมาณธาต ไนโตรเจน ฟอสฟอรส โพแทสเซยม และแคลเซยม ในดนลดลง นอกจากนปจจยภายนอก เชน อณหภมทสงขน ความชน อาจสงผลทาใหธาตอาหารมปรมาณลดลง (Shehu and Akinola, 1995) Table 2 Composition of soil before and after add chicken manure compost

Item chicken manure

chicken manure compost 15 day

chicken manure compost 30 day

before after before after before after Organic matter 1.57 1.53 c 1.35 1.60b 1.51 1.72a pH 5.66 5.50 c 5.80 6.70 a 5.63 5.90 b Nitrogen (mg/kg) 2.77 2.56 a 2.43 2.40 b 2.35 2.25 c Phosphorus (mg/kg) 16.33 15.86 b 8.00 16.00 b 3.00 26.33 a Potassium (mg/kg) 80.00 81.02 b 75.66 33.00 c 58.33 153.66 a Calcium (mg/kg) 867.66 865.80 a 906.33 257.66 b 722.33 240.66 c

Means in the same row with different letters (a, b, c) differ (P < 0.01)



705

Table 3 แสดงผลผลตรวมของหญาเนเปยร พบวา ใสปยมลไกหมก 15 วน ใหผลผลตสงสด คอ 5.25 ตนนาหนกสด/ไร และ มระดบโปรตนสง ทระดบ 0.84 เปอรเซนตแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.01) ทงนอาจเนองมาจากการใชมลไกหมก 15 วน เหนผลดวามลไกหมก 30 วน เพราะ half life ของจลนทรยมอายเพยง 21 วน (Koch and Levy 1955) ดงนนการทหมกมลไกไวนาน 30 วน จลนทรยตายและไมไดชวยประโยชนในการดดซมของหญาเนเปยร สวนการหมกมลไกไว 15 วน จงมจลนทรยโปรไบโอตค ทาใหดนมอนทรยวตถเพมขน (ตารางท 2) ซงคณสมบตของปยคอก จะชวยปรบปรงคณสมบตทางเคมของดนใหดขน และชวยเพมผลผลตพชอาหารสตว รวมทงชวยกกเกบคารบอนในดนมากกวาการใชปยเคม (Smith et al., 1997; Pholsen et al., 2005

Table 3 The yield of Napier grass and chemical composition of Napier grass

Period of compost (d.)

Yield (ton/rai)

Moisture (%)

Dry matter (%)

Protein (%)

Ash (%)

Crude fiber (%)

Energy (g/Kcal)

0 3.71c 92.86 b 7.14 b 0.48 c 1.03 b 4.55 b 259.00 c 15 5.25 a 95.38 a 4.62 c 0.84 a 0.71c 3.16 c 173.17 c 30 4.41 b 87.73 c 10.27 a 0.77 b 1.62 a 6.79 a 370.73 a

Means in the same row with different letters (a, b, c) differ (P < 0.01)

สรป

การใชปยมลไกหมกท 15 และ 30 วน ทาใหอนทรยวตถเพมสงขน และระดบของคาความเปนกรดดางกเพมขนเชนเดยวกน และพบวาปยมลไกหมก 15 วน ใหผลผลตรวมและโปรตนของหญาเนเปยรสงทสด

เอกสารอางอง Faassen, H.G. and H. Dijk. 1987. Manure as a source of nitrogen and phosphorus in soils,

pp. 27-45. In H.G. van der Meer(ed.). Animal Manure on Grassland and Fodder Crops Fertilizer or Waste. Martinus Nijhoff Publisher, Netherland.

Hue, N. V. and D. L. Licudine. 1999. Amelioration of subsoil acidity through surface application of organic manures. J. Environ. Qual. 28:623-632.



706

Koch A.L and Levy H.R. 1955. Protein turnover in growing culitures of Escherichia coli. J. Bio Chem 217: 947-958.

Levi-Minzi, R., R. Riffaldi and A. Saviozzi. 1986. Organic matter and nutrients in fresh and mature farmyard manure. Agricultural Wastes. 16:225-236.

Pholsen, S., P. Lowilai, and Y. Sai-ngarm. 2005. Effects of urea and cattle manure on yield and quality of Signal grass (Brachiaria decumbens Stafp. cv. Basilisk) in Northeast Thailand. Pak J. Biol Sci. 8: 1192-1199.

Shehu, Y., and J.O. Akinola. 1995. The productivity of pure and mixed grass - legume pasture in the Northern Guinea Savanna zone of Nigeria. Tropical. Grasslands. 29: 115-121.

Smith, P., S.D.S. Powlson, M.J. Glendining, and J.U. Smith. 1997. Potential for carbon sequestration in European soils: preliminary estimates for five scenarios using results from long-term experiments. Global Change Biol. 3: 67-79.

Teitzel, J.K., M.A. Gilbert, and R.T. Cowan, 1991. Sustaining productive pastures in the tropics Nitrogen fertilised grass pastures. Tropical. Grasslands. 25: 111-118.



707

การประเมนการยอยไดของสายหางกระรอกและอาหารขนทใชสายหางกระรอกเปนสวนประกอบโดยวธใชเอนไซมเพปซนและเซลลเลส

Evaluating the digestibility of Hydrilla verticillata and concentrate containing Hydrilla verticillata

by Pepsin–cellulase method

สกญญา พลทจตร1 วนวศาข งามผองใส1* และ ไชยวรรณ วฒนจนทร1 Sukanya Poolthajit1, Wanwisa Ngampongsai1* and Chaiyawan Wattanachant1

1ภาควชาสตวศาสตร คณะทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยสงขลานครนทร จ.สงขลา 90112 1Department of Animal Science, Faculty of Natural Resources, Prince of Songkla University, Songkhla 90112 *Corresponding author: [email protected]

บทคดยอ การประเมนเปอรเซนตอนทรยวตถทยอยได และพลงงานใชประโยชนไดของสายหางกระรอก ขาวโพด

บด กากเนอในเมลดปาลมนามน กากถวเหลอง และอาหารขนทใชสายหางกระรอกเปนสวนประกอบในระดบตางๆ โดยวธใชเอนไซมเพปซนและเซลลเลส พบวา เปอร เซนตอนทรยวตถทยอยไดของวตถดบอาหารสตว เรยงจากสงสดไปตาสด คอ กากถวเหลอง ขาวโพดบด สายหางกระรอก และกากเนอในเมลดปาลมนามน (91.68, 88.61, 70.82 และ 42.41 เปอรเซนต ตามลาดบ) สวนพลงงานใชประโยชนไดของวตถดบอาหารสตว เปนไปในทศทางเดยวกบเปอรเซนตอนทรยวตถทยอยได โดยกากถวเหลอง และขาวโพดบด มพลงงานใชประโยชนได เทากบ 13.85 และ 13.53 เมกะจลตอกโลกรมวตถแหง ในขณะทกากเนอในเมลดปาลมนามนมคาพลงงานใชประโยชนได เทากบ 6.65 เมกะจลตอกโลกรมวตถแหง ตากวาสายหางกระรอก (11.17 เมกะจลตอกโลกรมวตถแหง) สาหรบเปอรเซนตอนทรยวตถทยอยได และพลงงานใชประโยชนไดของอาหารขนทใชสายหางกระรอกเปนสวนประกอบในระดบ 0, 10, 20 และ 30 เปอรเซนต มคาใกลเคยงกน (P>0.05) โดยอยในชวง 77.05–78.12 เปอรเซนต และ 11.49–11.93 เมกะจลตอกโลกรมวตถแหง คาสาคญ: สายหางกระรอก, เพปซน–เซลลเลส, อนทรยวตถทยอยได, พลงงานใชประโยชนได



708

ABSTRACT Pepsin–cellulase method was used to determine digestible organic matter (DOM) and metabolizable energy (ME) of feed sources. The investigation was carried out with corn meal (CM), soybean meal (SBM), palm kernel meal (PKM), Hydrilla verticillata (Hydrilla, HY) and concentrate containing 0, 10, 20 and 30% HY. Results showed that the DOM of feed sources ranged from the highest to the lowest; SBM, CM, HY and PKM (91.68, 88.61, 70.12 and 42.41%, respectively). ME of feed sources was similar to DOM (13.85 and 13.53 MJ/kg DM for SBM and CM, respectively), except for PKM which was lower in ME than HY (6.65 and 11.17 MJ/kg DM). The DOM and ME of concentrate containing 0, 10, 20 and 30% HY was similar (P>0.05) which ranged from 77.05–78.12% and 11.49–11.93 MJ/kg DM.

Keywords: Hydrilla, pepsin–cellulase, digestible organic matter, metabolizable energy

บทนา สายหางกระรอก หรอทเรยกกนทวไปวา สาหรายหางกระรอก เปนพชนาหรอมาโครไฟท (macrophyte) ทพบตามแหลงนาธรรมชาตของประเทศไทย Angsupanich (2012) กลาววา บรเวณลมนาทะเลสาบสงขลา โดยเฉพาะตอนบนและตอนกลางพบสายหางกระรอกหนาแนนในชวงทนามความเคมตา ซงสายหางกระรอกหากมมากเกนไปในแหลงนาจะกอใหเกดผลเสยในหลายๆ ดาน เชน เปนสาเหตของการตนเขน ปดกนการไหลหมนเวยนของนา เกดความไมสะดวกในการสญจรทางนา เกดปญหาทางการประมง ลดความแรงของกระแสนา และแยงทอยอาศยของสตวนา เปนตน การนาสายหางกระรอกมาใชเปนวตถดบในอาหารสตว เปนแนวทางหนงทสามารถลดปรมาณของสายหางกระรอกในแหลงนา และยงเปนการใชทรพยากรธรรมชาตทมอยในทองถนใหเกดประโยชนสงสด การวจยในครงนจงมวตถประสงคเพอศกษาศกยภาพการใชสายหางกระรอกในอาหารสตวเคยวเออง โดยวธใชเอนไซมเพปซนและเซลลเลส ประเมนการยอยไดของสายหางกระรอก และอาหารขนทใชสายหางกระรอกเปนสวนประกอบในระดบตางๆ

อปกรณและวธการ อาหารทดลอง

1. สายหางกระรอก เกบรวบรวมสายหางกระรอกจากทะเลสาบสงขลาตอนกลาง บรเวณตาบลคขด อาเภอสทงพระ จงหวดสงขลา ในชวงเดอนมนาคม ถง เมษายน 2557 ตดเฉพาะสวนทลอยอยในนาซงไมสมผสกบพนดน นาไปตากแดดประมาณ 3–4 วน และสมเกบตวอยาง นาไปวเคราะหองคประกอบทางเคม และประเมนการยอยได



709

2. ขาวโพดบด กากถวเหลอง และกากเนอในเมลดปาลมนามน ซอจากรานขายวตถดบอาหารสตวในอาเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา สมเกบตวอยางวตถดบแตละชนด นาไปวเคราะหองคประกอบทางเคม และประเมนการยอยได

3. อาหารขนทใชสายหางกระรอกเปนสวนประกอบในระดบ 0, 10, 20 และ 30 เปอรเซนต โดยอาหารทง

4 สตร มระดบโปรตนรวม 16 เปอรเซนต และโภชนะทยอยไดรวม 77 เปอรเซนต สมเกบตวอยางอาหารทง 4 สตร นาไปวเคราะหองคประกอบทางเคม และประเมนการยอยได การประเมนการยอยได ประเมนการยอยไดของสายหางกระรอก ขาวโพดบด กากถวเหลอง กากเนอในเมลดปาลมนามน และอาหารขนทใชสายหางกระรอกในระดบ 0, 10, 20 และ 30 เปอรเซนต ตวอยางละ 4 ซา โดยวธใชเอนไซมเพปซนและเซลลเลส ตามวธการของ De Boever et al. (1986) และคานวณเปอรเซนตการละลายไดของอนทรยวตถ โดยเอนไซมเซลลเลส (Cellulase organic matter solubility, COMS) เปอรเซนตอนทรยวตถทยอยได (digestible organic matter, DOM) และพลงงานใชประโยชนได (metabolizable energy, ME) ของวตถดบ และอาหารขนตามสมการของ De Boever et al. (1986) การวเคราะหองคประกอบทางเคม วเคราะหองคประกอบทางเคมของสายหางกระรอก กากถวเหลอง ขาวโพดบด กากเนอในเมลดปาลมนามน และอาหารขน โดยวธ Proximate Analysis (AOAC, 1990) และ Detergent method (Van Soest et al., 1991) การวเคราะหขอมลทางสถต นาขอมลเปอรเซนตการละลายไดของอนทรยวตถโดยเอนไซมเซลลเลส เปอรเซนตอนทรยวตถทยอยได และพลงงานใชประโยชนไดของอาหารขนทใชสายหางกระรอกเปนสวนประกอบในระดบตางๆ มาวเคราะหความแปรปรวน (analysis of variance) และเปรยบเทยบคาเฉลยโดยวธ Duncan Multiple Range Test (Steel and Torrie, 1980) สวนขอมลเปอรเซนตการละลายไดของอนทรยวตถโดยเอนไซมเซลลเลส เปอรเซนตอนทรยวตถทยอยได และพลงงานใชประโยชนไดของสายหางกระรอก กากถวเหลอง ขาวโพดบด และกากเนอในเมลดปาลมนามน แสดงในรปคาเฉลย



710

ผลการทดลองและวจารณ องคประกอบทางเคมของสายหางกระรอกและอาหารขนทใชสายหางกระรอกเปนสวนประกอบ องคประกอบทางเคมของสายหางกระรอก พบวา ประกอบดวยอนทรยวตถ โปรตนรวม ไขมนรวม เถา เยอใยรวม ไนโตรเจนฟรเอกซแทรก ผนงเซลล ลกโนเซลลโลส และลกนน 72.26, 16.45, 1.03, 27.75, 12.74, 39.33, 53.96, 42.45 และ 5.19 เปอรเซนตบนฐานวตถแหง ตามลาดบ ซงเปอรเซนตโปรตนรวมและเถาของสายหางกระรอกในการศกษาครงนสงกวา Phromkunthong et al. (1985) และ Rodjan (2011) ทรายงานวา สายหางกระรอกแหง ประกอบดวยโปรตนรวม 13.86 และ 13.45 เปอรเซนต เถา 18.42 และ 18.05 เปอรเซนต ตามลาดบ อาจเนองจากสายหางกระรอกทใชในการศกษาครงน เกบจากบรเวณทะเลสาบสงขลาตอนกลาง ซงพชนาทพบบรเวณทะเลสาบสงขลาตอนกลาง มกเปนทอยอาศยและหลบภยของสตวจาพวกกงเตน (amphipod) โดยสรางทอยดตดกบตนพชนา (Angsupanich, 2012) จงเปนสาเหตหนงททาใหเปอรเซนตโปรตนรวมและเถาของสายหางกระรอกสงขน อยางไรกตาม องคประกอบทางเคมของสายหางกระรอกในการศกษาครงน ใกลเคยงกบ Anjana and Matai (1990) และ Mohammad et al. (2004) ทรายงานวา สายหางกระรอกแหง มโปรตนรวม เถา เยอใยรวม และไนโตรเจนฟรเอกซแทรก อยในชวง 16–16.6, 18.2–20.4, 15.1–27 และ 44.2 เปอรเซนต ตามลาดบ นอกจากนผนงเซลล และลกโนเซลลโลส ของสายหางกระรอกในการศกษาครงน (53.96 และ 42.45 เปอรเซนต) มคาใกลเคยงกบ Department of Livestock Development (2004) ทรายงานวา สายหางกระรอกมผนงเซลล และลกโนเซลลโลส เทากบ 53.42 และ 43.65 เปอรเซนต

สาหรบองคประกอบทางเคมของอาหารขนทใชสายหางกระรอกเปนสวนประกอบในระดบ 0, 10, 20 และ 30 เปอรเซนต พบวา ประกอบดวยอนทรยวตถ โปรตนรวม ไขมนรวม เถา เยอใยรวม และไนโตรเจนฟรเอกซแทรก 87.93–94.04, 16.24–16.73, 1.66–6.21, 5.96–12.07, 4.98–6.42 และ 55.75–68.04 เปอรเซนต ตามลาดบ ซงระดบโปรตนรวมในอาหารขนทง 4 สตรมคาใกลเคยงกน (16.73, 16.24, 16.41 และ 16.65 เปอรเซนต ตามลาดบ) ในขณะทระดบไขมนรวม เถา และเยอใยรวม มคาเพมขนเมอระดบสายหางกระรอกในสตรอาหารเพมขน สวนไนโตรเจนฟรเอกซแทรก และคารโบไฮเดรตทไมเปนโครงสรางลดลง เมอระดบสายหางกระรอกในสตรอาหารเพมขน ทเปนเชนนเนองจากสายหางกระรอกมสวนประกอบของเถาและเยอใยสง (27.75 และ 12.74 เปอรเซนต) การเพมระดบสายหางกระรอกในสตรอาหาร จงมผลทาใหระดบของเถา และเยอใยสงขน นอกจากนการเสรมนามนพชในระดบทสงขนในสตรอาหารขนทใชสายหางกระรอกเปนสวนประกอบ มผลทาใหเปอรเซนตไขมนรวมในสตรอาหารเพมขน



711

เปอรเซนตการละลายไดของอนทรยวตถ เปอรเซนตอนทรยวตถทยอยได และพลงงานใชประโยชนได Table 1 แสดงเปอรเซนตการละลายไดของอนทรยวตถโดยเอนไซมเซลลเลส เปอรเซนตอนทรยวตถทยอยได และพลงงานใชประโยชนไดของขาวโพดบด กากถวเหลอง กากเนอในเมลดปาลมนามน และสายหางกระรอก พบวา เปอรเซนตการละลายไดของอนทรยวตถของขาวโพดบด กากถวเหลอง กากเนอในเมลดปาลมนามน และสายหางกระรอก มคาเฉลยเทากบ 93.62, 96.78, 46.14 และ 75.35 เปอรเซนต ตามลาดบ อนทรยวตถทยอยไดของขาวโพดบด กากถวเหลอง กากเนอในเมลดปาลมนามน และสายหางกระรอก มคาเฉลยเทากบ 88.61, 91.68, 42.41 และ 70.82 เปอรเซนต ตามลาดบ และพลงงานใชประโยชนไดของขาวโพดบด กากถวเหลอง กากเนอในเมลดปาลมนามน และสายหางกระรอก มคาเฉลยเทากบ 13.53, 13.85, 6.65 และ 11.17 เมกะจลตอกโลกรมวตถแหง ตามลาดบ Table 1 Cellulase organic matter solubility (COMS, %) digestible organic matter (DOM, %) and metabolizable energy (ME, MJ/kgDM) of corn, soybean meal, palm Kernel meal and Hydrilla by Pepsin-cellulase (Mean±SD)

Item Corn Soybean meal Palm Kernel meal Hydrilla

COMS, % DOM, % ME (MJ/kg DM)

93.62±0.87 88.61±0.84 13.53±0.20

96.78±0.39 91.68±0.37 13.85±0.08

46.14±0.12 42.41±0.13 6.65±0.85

75.35±2.35 70.82±2.28 11.17±0.52

เมอพจารณาพลงงานใชประโยชนไดของขาวโพดบด ซงมคาเฉลยเทากบ 13.53 เมกะจลตอกโลกรมวตถแหง ใกลเคยงกบ McDonald et al. (1988) ทรายงานวา พลงงานใชประโยชนของขาวโพดบดในโคนม เทากบ 14.00 เมกะจลตอกโลกรมวตถแหง สาหรบพลงงานใชประโยชนของกากถวเหลอง มคาเฉลยเทากบ 13.85 เมกะจลตอกโลกรมวตถแหง ซงสงกวา Sundstøl (1993) ทรายงานวา พลงงานใชประโยชนของกากถวเหลองในสตวเคยวเออง เทากบ 11.0 เมกะจลตอกโลกรมวตถแหง สาหรบพลงงานใชประโยชนของกากเนอในเมลดปาลมนามนในการศกษาครงน (6.65 เมกะจลตอกโลกรมวตถแหง) มคาตากวา Wan Zahari et al. (2012) ทรายงานวา กากเนอในเมลดปาลมนามนมพลงงานใชประโยชนในสตวเคยวเออง เทากบ 11.13 เมกะจลตอกโลกรมวตถแหง ตามลาดบ และเมอพจารณาพลงงานใชประโยชนไดของสายหางกระรอกพบวา มคาเฉลยเทากบ 11.17 เมกะจลตอกโลกรมวตถแหง ใกลเคยงกบพลงงานใชประโยชนไดของขาวโพด และกากถวเหลอง แสดงใหเหนวา สายหางกระรอกสามารถใชทดแทนกากเนอในเมลดปาลมนามนในการประกอบสตรอาหารสตวเคยวเอองรวมกบขาวโพดและกากถวเหลอง สาหรบเปอรเซนตการละลายไดของอนทรยวตถโดยเอนไซมเซลลเลส เปอรเซนตอนทรยวตถทยอยได และพลงงานใชประโยชนไดของอาหารขนทใชสายหางกระรอกเปนสวนประกอบในระดบตางๆ แสดงใน Table 2 พบวา อาหารขนทใชสายหางกระรอกทระดบ 0, 10, 20 และ 30 เปอรเซนต ม



712

เปอรเซนตการละลายไดของอนทรยวตถเฉลย 82.07, 81.74, 82.85 และ 82.45 เปอรเซนต ตามลาดบ ไมแตกตางกนทางสถต (P>0.05) นอกจากนอาหารขนทใชสายหางกระรอกระดบ 0, 10, 20 และ 30 เปอรเซนต มอนทรยวตถทยอยได เฉลย 77.36, 77.05, 78.12 และ 77.73 เปอรเซนต ตามลาดบ และพลงงานใชประโยชนได เฉลย 11.49, 11.62, 11.89 และ 11.93 เมกะจลตอกโลกรมวตถแหง ตามลาดบ ไมแตกตางกนทางสถต (P>0.05) Table 2 Cellulase organic matter solubility (COMS, %) digestible organic matter (DOM, %) and metabolizable energy (ME, MJ/kgDM) of concentrate containing different levels of Hydrilla by Pepsin-cellulase (Mean±SD)

Item Hydrilla level (%)

SEM 0 10 20 30

COMS, % DOM, % ME (MJ/kg DM)

82.07±0.64 77.36±0.62 11.49±0.01

81.74±0.40 77.05±0.39 11.62±0.06

82.85±1.34 78.12±1.31 11.89±0.11

82.45±2.21 77.73±2.15 11.93±0.33

0.28 0.27 0.06

SEM: standard error of the means

สรป จากการประเมนเปอรเซนตอนทรยวตถทยอยได และพลงงานใชประโยชนไดของสายหางกระรอก

และอาหารขนทใชสายหางกระรอกเปนสวนประกอบในระดบตาง ๆ โดยใชวธเอนไซมเพปซน-เซลลเลส พบวา สายหางกระรอกมอนทรยวตถทยอยได และพลงงานใชประโยชนได 70.82 เปอรเซนต และ 11.17 เมกะจลตอกโลกรมวตถแหง ตามลาดบ ซงสามารถใชสายหางกระรอกทดแทนกากเนอในเมลดปาลมนามนในสตรอาหารสตวเคยวเอองได สาหรบเปอรเซนตอนทรยวตถทยอยได และพลงงานใชประโยชนไดของอาหารขนทใชสายหางกระรอกเปนสวนประกอบในระดบ 0, 10, 20 และ 30 เปอรเซนต มคาอยในชวง 77.05–78.12 เปอรเซนต และ 11.49–11.93 เมกะจลตอกโลกรมวตถแหง ทงนการนาสายหางกระรอกมาใชเปนสวนประกอบในอาหารขนสาหรบสตวเคยวเออง เปนแนวทางหนงในการใชทรพยากรทมอยในทองถนใหเกดประโยชนสงสด

กตตกรรมประกาศ คณะผวจยขอขอบคณมหาวทยาลยสงขลานครนทรทสนบสนนทนวจยสาหรบการศกษาในครงน

และขอขอบคณภาควชาสตวศาสตร คณะทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยสงขลานครนทร ทใหการสนบสนนสถานททใชในการทดลอง




713

Angsupanich, S. 2012. Songkhla Lagoon Ecosystem. Official of the National Research Council of Thailand, Bangkok, Thailand. 96 pp. (in Thai)

Anjana, B. and S. Matai. 1990. Composition of Indian aquatic plants in relation to utilization as animal forage. J. Aquat. Plant Manage. 28: 69-73.

AOAC. 1990. Official Method of Analyses. 15th edition. Association of Official Analytical Chemists. Arlington, VA, USA. 771 pp.

De Boever, J.L., B.G. Cottyn, F. X. Buysse, F.W. Wainman and J.M. Vanacker. 1986. The use of an enzymatic technique to predict digestibility, metabolizable and net energy of compound feedstuffs for ruminant. Anim. Feed Sci. Technol. 14: 203-214.

Department of Livestock Development. 2004. Feed Composition Tables. Division of Animal Nutrition. Bangkok, Thailand. 37 pp. (in Thai)

McDonald, P., R.A. Edwards and J.F.D. Greenhalgh. 1988. Animal Nutrition. 4th edition.

Longman, NY, USA. 543 pp. Mohammad, A.K., K.J. Ahmad and K.C. Narendra. 2004. Growth, reproductive

performance, musclend egg composition in grass carp Ctenopharyngodon idella (Valenciennes) fed hydrilla or formula diets with varying protein levels. Aquaculture Res. 35: 1277-1285.

Phromkunthong, W., K. Supamattaya and D. Thesprasit. 1985. Using of diets mixed with Hydrilla verticillata, Cerratophyllum demersum and Eichhornia crassipes to rear young common Silver Barb, Puntius gonionotus (Bleeker). Songklanakarin J. Sci. Technol. 7: 371-376. (in Thai)

Rodjan, P. 2011. Effects of Para Rubber Seed Kernel and Hydrilla verticillata Algae Ratio on Productive Performance and Diet Utilization in Pigs. MS Thesis, Prince of Songkla University, Songkhla. (in Thai)

Steel, R.G.D. and J.H. Torrie. 1980. Principles and Procedures of Statistics : A biometric approach. 2nd edition. McGraw Hill Book Co, NY. USA. 481 pp.

Sundstøl, F. 1993. Energy system for ruminants. Icel. Agr. Sci. 7: 11-19.



714

Van Soest, P.J., J.B. Robertson and B.A. Lewis. 1991. Methods for dietary fiber, neutral detergent fiber and nonstarch polysaccharides in relation to animal nutrition. J. Dairy Sci. 74: 3583-3597.

Wan Zahari, M., A.R. Alimon and H.K. Wong. 2012. Utilization of Oil Palm Co-products as Feeds for Livestock in Malaysia. Available source:

http://www.fao.org/docrep/016/i3009e/i309, November 25, 2015.

http://www.fao.org/docrep/016/i3009e/i309



715

ผลของวธการหมกและใบพชโปรตนสงตอคณคาทางโภชนะและประสทธภาพการยอยสลายในกระเพาะรเมนโดยใชเทคนค in vitro gas production

technique Effects of ensiling methods and high-protein plant leafs on

nutritive values and ruminal degradability by using in vitro gas production technique

อตชาต ทองนา1 ทพยวด ประไพวงษ1 วฒกร สระแกว1 หทยชนก อนสงเนน1 และฉลอง วชราภากร1*

Atichat Tongnum1, Tipwadee Prapaiwong1 Wuttikorn Srakaew1 Hathaichanok Insoongnern1 and Chalong Wachirapakorn1*

1ภาควชาสตวศาสตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน จงหวดขอนแกน 40002 1Department of Animal Science, Faculty of Agriculture, Khon Kaen University, Khon Kaen, 40002, Thailand *Corresponding author: [email protected]

บทคดยอ งานทดลองครงนมวตถประสงคเพอศกษาผลของวธการหมกและชนดของพชโปรตนสงตอคณคาทางโภชนะและประสทธภาพการยอยสลายในกระเพาะรเมน โดยจดรปแบบทรทเมนตแบบ 2x3 แฟคทอเรยลภายใตแผนการทดลองแบบสมสมบรณ ประกอบดวย 2 ปจจยศกษา ไดแก 1) วธการปรบปรงคณภาพ 2 วธ ไดแก (หมกรวมกบกากนาตาลและหมกรวมกบยสต) และ 2) ชนดของใบพชโปรตนสง 3 ชนด (ใบกระถน ใบมนสาปะหลงและใบหมอน) โดยทาการหมกเปนระยะเวลา 21 วน ผลการทดลองพบวา คา pH ของใบหมอนหมกมคาสงกวาใบพชอน (P<0.01) โปรตนหยาบ ลกโนเซลลโลส (ADF) และแอมโมเนย-ไนโตรเจน (NH3-N) ของใบกระถนหมกและใบมนสาปะหลงหมกมคาสงกวาใบหมอนหมก (P<0.05) ไขมนในใบมนสาปะหลงหมกและใบหมอนหมกมคาสงกวาใบกระถนหมก (P<0.01) ปรมาณผลผลตแกสและประสทธภาพการผลตแกสของใบหมอนหมกมคาสงกวาใบกระถนหมกและใบมนสาปะหลงหมก (P<0.01) การหมกใบพชดวยกากนาตาลทาใหคา pH ตากวาการหมกรวมกบยสต (P<0.01) ขณะทโปรตนหยาบและแอมโมเนยไนโตรเจนมคาเพมสงขนในใบพชหมกรวมกบยสต (P<0.01) อยางไรกตามวธการหมกทง 2 วธไมมผลตอคา ผนงเซลล (NDF) (ADF) และไขมน (P>0.05) ปรมาณ



716

ผลผลตแกสและประสทธภาพการผลตแกสของใบพชทหมกรวมกบยสตมคาสงกวากลมทหมกรวมกบกากนาตาล (P<0.01) จากขอมลการทดลองแสดงใหเหนวาการหมกใบพชโปรตนสงดวยวธการหมกรวมกบยสตเปนวธททาใหเพมปรมาณโปรตนและประสทธภาพการยอยสลายในกระเพาะรเมนของใบพชโปรตนสงเพมขน

คาสาคญ: การหมก, ใบพชโปรตนสง, ผลผลตแกส, คาการยอยสลายในกระเพาะรเมน

ABSTRACT The objective of this experiment was to evaluate the effects of ensiling methods

and high-protein plant leafs on nutritive values and ruminal degradability by using in vitro gas production technique. The experiment was arranged by 2x3 factorial in CRD. There were two factors containing 2 ensiling methods (ensiling with molasses, EM; ensiling with yeast, EY) and 3 types of high-protein plant leafs (leucaena leaf, LL; cassava leaf, CL; mulberry leaf, ML). An ensiling duration was for 21 days. The results showed that pH of ML was higher than other plant leafs (P<0.01). Crude protein (CP), acid-detergent fiber (ADF) and ammonia-nitrogen (NH3-N) of LL and CL were significantly higher than ML (P<0.05). Fat content in CL and ML was higher than LL (P<0.01). The gas production and effective gas production of ML were significantly higher than LL and CL (P<0.01). Plant leafs ensiling with molasses resulted in lower pH as compared to plant leafs ensiling with yeast (P<0.01). Crude protein and NH3-N contents of plant leafs in EM were higher than those in EY (P<0.01). However, both ensiling methods did not affect concentration of fat NDF and ADF in plant leafs. Based on current experiment, it can be concluded that high-protein plant leafs ensiling with yeast method would be an alternative way to increase CP content and ruminal degradability.

Keywords: ensiling, high protein plant leafs, gas production, rumen degradability

บทนา วตถดบอาหารโปรตนจากพชทนยมนามาใชเปนแหลงโปรตนในอาหารสาหรบสตวเคยวเอองมหลายชนด เชน กากถวเหลอง กากปาลม กากเบยร (ฉลอง, 2541) นอกจากนนยงพบวาวตถดบโปรตนจากใบพชเยอใยหลายชนดทมโปรตนสง เชน ใบพชตระกลถว ใบกระถน ใบมนสาปะหลง (บญลอม,



717

2541) เหลานสามารถนามาใชเปนแหลงโปรตนไดในอาหารสาหรบสตวเคยวเอองได โดยพบวาใบกระถนมโปรตนอยระหวาง 14- 30 % (ถนด, 2548) ใบมนสาปะหลงมโปรตนตงแต 20-25 % (เมธา, 2541) และสามารถนามาใชในสตรอาหารสตวเคยวเอองได แตอยางไรกตามยงมขอจากดในการนามาใช เชนการใชประโยชนไดตากวาวตถดบโปรตนอน หากนามาใชในปรมาณทสงในสตรอาหารอาจสงผลทาใหประสทธภาพการใชประโยชนของอาหารลดลงกวาการใชโปรตนจากสตวหรอจากเมลดธญพช (ฉลอง, 2541) รวมถงขอจากดดานสารพษ โดย Jones. (1994) รายงานวาใบกระถนมสารพษมโมซน (Mimosine) ในโคใชไดไมเกน 30 % ในสตรอาหาร และ แฉลม (2552) รายงานวา ใบมนสาปะหลงมสารไซยาไนด (Hydrocyanides) อยระหวาง 83-878 มลลกรมตอกโลกรม การหาวธการเพมคณภาพและปรบปรงการใชประโยชนของพชโปรตนสงรวมทงลดปรมาณสารพษในใบพช นาจะสามารถชวยใหประสทธภาพการใชประโยชนในสตวของใบพชเพมสงขน การหมกเปนวธการหนงทสามารถนามาใชเพอเพมประสทธภาพการใชประโยชนของพชโปรตนในสตวได ดงรายงานของ มนสนนท (2556) รายงานวา การนาเปลอกสบปะรดมาหมกกบเชอยสต Saccharomyces cerevisiae และ เชอ Bacillus subtilis สามารถทาใหคาโปรตนหยาบเพมขน จาก 3.72 เปน 11.66 % สอดคลองกบรายงานของ ศภกจ (2555) รายงานวา การหมกกากเอทานอลดวยยสตรวมกบยเรยและกากนาตาลสงผลใหคาโปรตนหลาบเพมขนถง 27% (จาก 20.0 เปน 25.4) จากขอมลขางตนจงเปนทมาของงานวจยครงน เพอศกษาผลของวธการหมกและใบพชโปรตนสงตอคณคาทางโภชนะทและประสทธภาพการยอยสลายในกระเพาะรเมน

อปกรณและวธการ วางแผนการทดลองแบบ 2x3 แฟคทอเรยลในแผนการทดลองแบบสมสมบรณ (2x3 Factorial

experiments in CRD) มปจจยศกษา 2 ปจจย คอ ปจจยท 1) วธการหมก (หมกดวยกากนาตาลและหมกดวยยสต S. Cerevisiae) และ ปจจยท 2) ชนดของใบโปรตนสง (ใบกระถน ใบมนสาปะหลง และใบหมอน) ทาการทดลอง 3 ซา เตรยมตวอยางโดยนาใบพชโปรตนสงทง 3 ชนดมาชงนาหนกและนาไปตากแดดใหแหงจากนนนาไปอบท 60 องศาเซลเซยสเปนเวลา 48 ชวโมงกอนนามาบดผานตระแกรงขนาด 2 มลลเมตร เพอเกบไวในการวเคราะหตอไป สวนวธการหมกนาใบพชสดทง 3 ชนดมาหมกรวมกบกากนาตาล 5% และหมกรวมเชอยสต ตามลาดบ โดยเตรยมหวเชอยสตตามวธการของอษณยภรณ (2550) จากนนนาสวนผสมทไดมาหมกกบใบพชสดอตราสวน 5% ของนาหนก แลวทาการผสมคลกเคลาใหเขากน กอนบรรจในถงซลแลวทาการซลปดปากถงดวยเครอง Vacuum Sealer จากนนทาการหมกไวเปนเวลา 21 วน หลงจากครบระยะเวลาการหมกทาการสมใบพชหมกออกมาจากถงแลวแยกเปนสองสวน สวนทหนงถกทาใหแหงโดยเครองอบแหงทอณหภม 60-70 องศาเซลเซยส เปนเวลา 48 ชวโมง จากนนบดผานตระแกรงขนาด 0.2 มลลเมตร กอนนาไปทาการวเคราะหหาองคประกอบทางเคม proximate



718

analysis ตามวธ (AOAC, 1995) วเคราะหหาองคประกอบทางเคมของเยอใย neutral-detergent fiber, (NDF) และเยอใย acid-detergent fiber, (ADF) ตามวธของ Goering and Van Soest (1970) สวนทสองสมตวอยางของใบพชหมกของแตละวธการหมกตวอยางละ 20 กรม จากนนเตมนากลนลงไปผสม 70 มลลลตร แลวทงไว 12 ชวโมงท อณหภม 4 องศาเซลเซยส หลงจากครบ 12 ชวโมงแลวสารละลายถกนามากรองผานกระดาษกรองเบอร 5 สารละลายทไดจากการกรองถกแบงออกเปนสองสวน โดยสวนหนงนาไปวเคราะหคาความเปนกรด-ดาง (pH) โดยเครอง pH meter อกสวนหนงนาไปวเคราะหคาแอมโมเนย-ไนโตรเจน (ammonia-nitrogen, NH3-N) โดยใชวธ steam distillation technique (Japan Grassland Farming Forage Seed Association, 1994)

ศกษาจลศาสตรการยอยไดโดยวธ in vitro gas production technique โดยนาตวอยางทผานการอบแหงมาบดผานตะแกรงขนาด 1 มลลเมตร จากนนบรรจตวอยาง 0.2 กรม ลงในขวดวคซนขนาด 50 มลลลตร พรอมทงปดจกยาง และฝาครอบอะลมเนยมใหสนท แลวนาเขาบมรกษาทอณหภม 39 องศาเซลเซยส เตมสารละลายนารเมนเทยมทเตรยมตามวธการของ Menke and Steingass (1988) ขวดละ 30 มลลลตร จากนนนาเขาบมในตอบรอนแหงทอณหภม 39 องศาเซลเซยส เพอทาการวดปรมาณแกส ชวโมงท 0-96 นาคาผลผลตแกสทไดมาหาคาคงท a, b และ c โดยใชโปรแกรมสาเรจรป fit curve ตาม

แบบจาลองสมการของ rskov and McDonald (1979) : y = a + b [1-Exp (- ct)] เมอ y = ผลผลตแกสทเกดขน ณ เวลา t, a = สวนทละลายไดงาย หรอจดตดแกน y, b = คาปรมาณแกส ณ จดทเสนกราฟราบเรยบ (asymptote) หรอปรมาณผลผลตแกสทผลตไดเหนอของเหลว (มลลลตร), c = คาอตราการผลตแกส (มลลลตรตอชวโมง), d = คาศกยภาพการผลตแกสทประเมนจากสมการ และ EP = ประสทธทภาพกาพผลตแกส (effective production)

ขอมลทไดถกนาขอมลทไดมาวเคราะหความแปรปรวนแบบ Analysis of Variance (ANOVA) ตามแผนการทดลองแบบสมสมบรณ (SAS, 1998) และวเคราะหความแตกตางระหวางกลมทดลองโดย

Duncan’s New Multiple Range Test ทระดบความเชอมน 95 เปอรเซนต (P0.05) ตามวธการของ Steel and Torrie (1980)

ผลการทดลองและวจารณ อทธพลของชนดของใบพชตอองคประกอบทางเคมและจลศาสตรการผลผลตแกส

จากการวเคราะหองคประกอบทางเคม พบวา โปรตนหยาบในใบกระถน ใบมนสาปะหลงและใบหมอนมคาเทากบ 22.98, 24.06 และ 15.84 เปอรเซนต ตามลาดบ สอดคลองกบรายงานศกษาหลายรายงานทพบวา ใบกระถนมโปรตน 21.3- 26 เปอรเซนต(ธารงศกดและคณะ, 2546) ใบมนสาปะหลงม



719

โปรตน 20-25 เปอรเซนต (เมธา, 2541) สงกวาใบหมอนทมโปรตน 19 เปอรเซนต (Yulistiani et al., 2015) นอกจากน ใบกระถนและใบมนสาปะหลง มองคประกอบทางเคมสวนทเปนเยอใย NDF และ ADF เปนองคประกอบสงกวาใบหมอน (Table 1) Table 1 Chemical composition of high protein plant leafs

Item Plant Leafs

Leucaena Leaf Cassava Leaf Mulberry Leaf

Dry matter (DM), % 53.44 50.56 48.22

Chemical composition ------------------------------------------- % of DM------------------------------------- Crude protein (CP), % 22.98 24.06 15.84 Neutral detergent fiber (NDF), % 52.46 49.27 43.85

Acid detergent fiber (ADF), % 32.25 32.26 24.22

Ether extract (EE), % 2.48 4.43 4.23

Ash, % 8.44 11.49 17.37

ในการศกษาครงน ไมพบวามปฏสมพนธระหวางวธการหมกและชนดใบพช ดงนนผลทปรากฏ

เปนผลจากวธการหมกหรอชนดใบพชในแตละตวชวด จากการศกษาใบพชโปรตนสงทผานการหมก พบวา คา pH ของใบหมอนหมกมคาสงกวากลม

อน (P<0.01) โปรตนหยาบในใบมนสาปะหลงหมกมคาสงสด (P<0.01) (Table 2) แตโปรตนของใบกระถนหมกและใบมนสาปะหลงหมกมคาไมแตกตางจากใบกระถนและใบมนสาปะหลงทไมไดหมก อยางไรกตาม พบวา โปรตนหยาบของใบหมอนหมกมคาเพมขนเมอเทยบกบใบหมอนทไมไดหมก สวนคา NDF ADF และ EE ของใบพชหมกมคาไมแตกตางกนกบใบพชทไมไดหมก อยางไรกตาม คา ADF ในใบหมอนหมกมคาตาสด (P<0.01) สวนใบกระถนหมกมคา EE ตาสด (P<0.01) นอกจากน คา NH3-N ในใบหมอนหมกมคาตาสด (P<0.05) เมอเทยบกบใบกระถนหมกและใบมนสาปะหลงหมก

สาหรบวธการหมก พบวา คา pH โปรตนหยาบ และ NH3-N ของใบพชทหมกกากนาตาลมคาตากวาทหมกยสต (P<0.01) (Table 3) ทงนเนองจากจลนทรยกลมของ lactic acid bacteria จลนทรยกลมนมความสาคญตอกระบวนการหมกเปนวธการถนอมพชอาหารสตว โดยการทางานของจลนทรยทผลตกรดแลคตคในสภาพธรรมชาตทปราศจากอากาศ ซงใชประโยชนจากคารโบไฮเดรตทละลายนาไดทมอยในพช ไดผลผลตเปนกรดแลคตคซงทาใหพชหมกมคาความเปนกรด-ดางลดลง (จนทกานต, 2545 อางถงในวฒกร, 2551) สอดคลองกบรายงานของ สายนต (2542) รายงานวาการเสรมกากนาตาลในการหมกใบกระถนทระดบ 2.3 และ 4.5 เปอรเซนต ทาใหใบกระถนหมกมคาความเปนกรด-ดางตากวากลมทไมเสรม



720

นอกจากน การหมกใบพชดวยยสตทาใหโรตนหยาบของใบพชหมกมคาเพมสงขนเมอเทยบกบการหมกดวยกากนาตาล (P<0.01) (Table 3) สอดคลองกบรายงายของ สวสดและคณะ (2516 อางถงในวฒกร, 2551) ไดศกษาถงการหมกมนเสนรวมกบเชอยสตพบวา สามารถเพมระดบโปรตนหยาบได 15 เปอรเซนต Bakrie et al. (1995 อางถงในวฒกร, 2551) รายงานวา การหมกใบมนสาปะหลงรวมกบเชอจลนทรย Aspergillus niger เปรยบเทยบกบกลมทไมมการเสรม พบวาระดบโปรตนหยาบเพมขนจาก 19.2 เปน 25.6 เปอรเซนต สวนปรมาณ NH3-N ในการทดลองครงนมคาเพมขนในใบพชทไดรบการหมกดวยยสต (P<0.01) Table 2 Chemical composition and pH of plant leaf ensiling

Item Plant Leaf

SEM P-value Leucaena Leaf Cassava Leaf Mulberry Leaf

pH 3.90b 3.72b 4.53a 0.10 <0.01 Chemical composition ------------------------------------------- % of DM------------------------------------- Crude protein (CP), % 22.79b 24.23a 17.19c 0.26 <0.01 Neutral detergent fiber (NDF), % 53.18 44.58 42.66 3.24 0.08 Acid detergent fiber (ADF), % 33.45a 30.40a 23.86b 2.08 0.02 Ether extract (EE), % 2.60c 4.52a 4.35b 0.05 <0.01 Ammonia-nitrogen (NH3-N)< mg/dl 19.45a 17.22a 13.37b 0.92 <0.01

Table 3 Chemical composition and pH of ensiling methods

Item ensiling methods

SEM P-value ensiling with molasses ensiling with yeast

pH 3.76b 4.34a 0.12 <0.01 Chemical composition ------------------------------------------- % of DM------------------------------------- Crude protein (CP), % 19.89b 22.91a 0.32 <0.01 Neutral detergent fiber (NDF), % 45.95 47.66 3.97 0.61 Acid detergent fiber (ADF), % 26.91 31.56 2.55 0.07 Ether extract (EE), % 3.89 3.76 0.06 0.07 Ammonia-nitrogen (NH3-N)< mg/dl 8.50b 24.85c 1.13 <0.01



721

ปรมาณผลผลตแกสและประสทธภาพการผลตแกสของใบหมอนหมกมคา b d และ EP สงกวาใบมนสาปะหลงหมกและใบกระถนหมก (P<0.01) (Table 4 และ Figure 1) ซงเปนตวบงชความสามารถในการยอยไดของใบกระถนหมกและใบมนสาปะหลงหมกมคาตากวาใบหมอนหมก สอดคลองกบรายงานของ Reid et al. (1988 อางถงในปนและเมธา, 2546) รายงานวา ADF และ NDF ทแตกตางกนจะสงผลตอคาการยอยไดโดยมสหสมพนธเปนลบ โดยการยอยไดจะมคาลดลงเมอระดบของ NDF และ ADF ในวตถดบอาหารสตวมคาสงขน (Forbes, 1977 อางถงใน ปนและเมธา, 2546) นอกจากนน ใบหมอนหมกมโปรตนหยาบและเยอใยตากวาและมคารโบไฮเดรตทละลายงายสงกวาใบกระถนหมกและใบมนสาปะหลงหมก ทาใหกระบวนการหมกยอยในกระเพาะหมกเกดขนอยางรวดเรว สงผลทาใหปรมาณผลผลตแกสสงกวาใบกระถนหมกและใบมนสาปะหลงหมก เนองจากจลนทรยทผลตกรดแลคตคในสภาพธรรมชาตจะใชประโยชนจากคารโบไฮเดรตทละลายนาไดทมอยในพชเปนสารอาหารสาหรบใหพลงงานแกจลนทรย (จนทกานต, 2545 อางถงในวฒกร, 2551) สาหรบ แสดงปรมาณแกสสะสมทผลต ได (y) ซงพบวา ใบหมอนหมกมปรมาณแกสสะสมเกดขนมากทสด

การหมกใบพชดวยกากนาตาลสงผลใหคา c สงทสด และคา b และ EP นนตากวาการหมกใบพชดวยยสต (P<0.01) (Table 5) แสดงใหเหนวาการหมกรวมกบยสตจะสงผลทาใหประสทธภาพการยอยสลายในกระเพาะรเมนดขน อาจเกดจากกระบวนการหมกนนทาใหเสนใยของพชมความออนนม สอดคลองกบ Ibrahim et al. (1995 อางถงใน ปนและเมธา, 2546) รายงานวาจลนทรยทเพมจานวนขนระหวางการหมก และจลนทรยทเสรมเขาไปเปนการเพมจานวนจลนทรยในการหมกยอยอาหารในขวดทดลองสงผลใหเกดการยอยสลายเพมขน เชนเดยวกบ เมธา (2533) กลาววากระบวนการเพมการยอยสลายของเยอใยนนอาจเกดไดจากการเพมประชากรของแบคทเรยทยอยเซลลโลส หรอเชอราทาใหเกดการเขายดเกาะอนภาคของอาหารเยอใย และการผลตนายอยเซลลเลสมากขน

Table 4 Effect of plant leaf on gas kinetics and cumulative gas production (96 h).

item Plant Leaf

SEM P-value Leucaena Leaf Cassava Leaf Mulberry Leaf

a 1.05a -0.02b -2.50c 0.23 <0.01 b 38.53b 39.51b 50.25a 1.47 <0.01 c 0.057c 0.079a 0.071b 0.003 <0.01 d 39.67b 39.72b 52.76a 1.52 <0.01 EP 23.62c 26.07b 29.65a 0.84 <0.01 1a = the intercept and indeally reflects the fermentation of the soluble fraction (ml), b = the fermentation of the insoluble (but with time fermentation, ml), c = rate of gas production (ml/hr), d = /a/+b, EP= effective gas production potential



722

Table 5 Effect of ensiling methods on gas kinetics and cumulative gas production (96 h).

item ensiling methods

SEM P-value ensiling with molasses ensiling with yeast

a -0.40 -0.58 0.28 0.29 b 41.8b 43.7a 1.47 <0.05 c 0.08a 0.06b 0.004 <0.01 d 43.3 44.8 1.86 0.20 EP 26.07b 29.65a 0.84 <0.01 1a = the intercept and indeally reflects the fermentation of the soluble fraction (ml), b = the fermentation of the insoluble (but with time fermentation, ml), c = rate of gas production (ml/hr), d = /a/+b, EP= effective gas production potential

Figure 1 Effect of plant leaf ensiling on cumulative gas production at different times of incubation

สรป ใบหมอนมโปรตนหยาบและเยอใยทตากวาใบกระถนและใบมนสาปะหลง แตอยางไรกตาม ใบหมอนหมกมโปรตนหยาบทเพมขนดวยการหมกกบยสต ผลผลตแกสของใบหมอนหมกมคาสงกวาใบกระถนหมกและใบมนสาปะหลงหมก การหมกใบพชดวยยสตทาใหใบพชหมกมโปรตนหยาบและผลผลตแกสเพมขนเมอเทยบกบการหมกดวยกากนาตาล

Incubation time (h.)



723

กตตกรรมประกาศ ขอขอบคณภาควชาสตวศาสตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ทเออเฟอสถานท

ทดลองและการวเคราะหทางหองปฏบตการในการทาศกษาทดลองในครงน

เอกสารอางอง ฉลอง วชราภากร. 2541. โภชนศาสตรและการใหอาหารสตวเคยวเอองเบองตน. ภาควชาสตวศาสตร

คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. แฉลม มาศวรรณา. 2552. ใชมนสาปะหลงเปนอาหารสตว. น.ส.พ. กสกร ปท 82 ฉบบท 2 หนา 13-25.

กรมวชาการเกษตร ถนนพหลโยธน เขตจตจกร กรงเทพฯ. ถนด รตนานพงศ. 2548. การผลตโคนม. คณะเกษตรศาสตรนครศรธรรมราช. มหาวทยาลยเทคโนโลย

ราชมงคลศรวชย. นครศรธรรมราช. 295 น. ธารงศกด พลบารง, ฉายแสง ไผแกว, จรยา บญจรชชะ และสมศกด เภาทอง. 2546. การศกษากระถนพนธ

ตานทานเพลยไกฟา(ข) ในพนทจงหวดเพชรบร. รายงานผลงานวจยกองอาหารสตว ประจาป 2546. กองอาหารสตว กรมปศสตว กระทรวงเกษตรและสหกรณ. หนา 215 – 227.

บญลอม ชวะอสระกล. 2541. โภชนศาสตรสตว. ภาควชาสตวศาสตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

ปน จนจฬา และเมธา วรรณพฒน. 2546. บทบาทของอาหารเยอใยตอกระบวนการหมกในรเมน ปรมาณการกนได ผลผลตและองคประกอบนานมในโครดนม. วารสารโคนม. 20 (1): 8-22.

มนสนนท นพรตนไมตร, พรพรรณ แสนภม, วรางคณา กจพพธ และ กฤตยา เลศชณหะเกยรต. 2556. การศกษาการผลตโปรตนเซลลเดยวจากเปลอกสบปะรดโดยใชยสตและบาซลสซปตลสเพอพฒนาเปนอาหารสตว. แกนเกษตร 41 ฉบบพเศษ 1 หนา 80-86.

เมธา วรรณพฒน. 2533. โภชนะศาสตรสตวเคยวเออง. กรงเทพฯ : โรงพมพ ฟนนพลบลชชง. เมธา วรรณพฒน, โอภาส พมพา, ฉลอง วชราภากร, กฤตพล สมมาตย, อนนต เพชรลา, ทรงศกด จาปา

วะด และอดร บญทาว. 2541. คมอการผลตตนและใบมนสาปะหลงแหง (มนเฮย) และการใชเปนอาหารเสรมในโคนม. วาสารโคนม. ปท 17 ฉบบท 1 หนา 64-67.

วระพล แจมสวสด. 2551. ผลของการใชอาหารหยาบทดแทนเลยงโคใหนมในฤดแลง. วารสารวจยมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลตะวนออก 1 (1) :84 – 90.

วฒกร สระแกว. 2551. ผลของสตรอาหารผสมสาเรจหมกรวมกบจลนทรยทมประสทธภาพทมเศษเหลอจากการผลตกรดซตรคเปนแหลงของอาหารหยาบตอปรมาณการกนได การยอยได และการ



724

ใหผลผลตของโคใหนม. วทยานพนธ ปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาสตวศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. ขอนแกน.

ศภกจ สนาโท, วโรจน ภทรจนดา, พรชย ลอวลย และ งามนจ นนทโส. 2555. การศกษาการเพมโปรตนกากเอทานอลจากมนสาปะหลงดวยการหมกยสต. แกนเกษตร 40 ฉบบพเศษ 2 : 183-166.

สมปอง สรวมศร, ปราโมช ศตะโกเศศ, พสทธ เนยมทรพย. 2540. การใชใบถวอาหารสตวในอาหารลกโค. ภาควชาเทคโนโลยทางสตว คณะผลตกรรมการเกษตร มหาวทยาลยแมโจ. เชยงใหม.

สายนต ทดศร. 2542. หลกการทาทงหญาเลยงสตว. ชมชนการเกษตรแหงประเทศไทย. กรงเทพฯ. หนา 42-105.

อษณยภรณ สรอยเพชร, เทอดศกดคาเหมง, ฉลอง วชราภากร และ วชย ลลาวชรมาศ. 2550. การ ใชมนสาปะหลงหมกกงแหงดวยเชอรา Aspergillus niger เปนวตถดบอาหารสตวใน สตรอาหารเปดเนอ. การประชมวชาการสตวศาสตร. ภาควชาสตวศาสตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

AOAC. 1995. Official Method of Analysis: Animal Feeds. 16th ed. Arlington (VA): Association of Official Analytical Chemists.

Goering, H.K. and P.J. Van Soest. 1970. Forage Fiber Analysis (apparatus, Reagent, Procedures and some Application). Agric. Handbook. N. 397. ARS, USDA, Washington, D.C.

Japan Grassland Farming Forage Seed Association. 1994. Guide Book for Quality Evaluation of forage. Tokyo, Japan. (Jpn). pp. 82-87.

Jones, R. J. 1994. Management of anti-nutritive factors with special reference to Luecaena. In: R.C. Gutteridge and H.M. Shelton (Eds.) Forage tree legumes in Tropical agriculture. CAB International Wallingford, UK. p.216

Menke, K.H., and H. Steingass. 1988. Estimation of energetic feed value obtained from chemicalanalysis and gas production using rumen fluid. Anim. Res. Dev. 28: 7.

Ørskov, E. R. and I. McDonald. 1979. The Estimation of Protein Degradability in the Rumen from Incubation Measurements Weighted According to Rate of Passage. J. Agri. Sci. 92: 499-503

SAS. 1998. User's Guide: Statistic, Version 6, 12th Edition. SAS Inst. Inc., Cary, NC.



725

Steel, R.G.D and J.H. Torrie. 1980. Analysis of covariance, In:Principles and Procedures of Statistics: a Biometrical Approach, pp. 401-437. McGraw-Hill, New York.

Yulistiani D., Z.A. Jelan, J.B. Liang, H. Yaakub and N. Abdullah. 2015. Effects of Supplementation of Mulberry (Morus alba) Foliage and Urea-rice Bran as Fermentable Energy and Protein Sources in Sheep Fed Urea-treated Rice Straw Based Diet. J. Anim. Sci. 2015 Apr; 28(4): 494-591.



726

ผลการใชเยอหมเมลดมะมวงหมพานตในอาหารขนตอคณคาทางโภชนะ การยอยสลาย และจลนพลศาสตรการผลตแกสในกระเพาะรเมน

Effect of Cashew Nut Peel in Concentrate on Nutritive Value, Rumen Degradability and Kinetic of Gas Production

อนธกา ยอดตระกล1, ศรนยา วรโชต1 และ อนนท เชาวเครอ1*

Anthika Yodtrakul1, Sarinya Worachote1 and Anan Chaokaur1*

1คณะสตวศาสตรและเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยศลปากร วทยาเขตสารสนเทศเพชรบร อ.ชะอา จ.เพชรบร 76120 1Faculty of Animal Science and Agriculture Technology, Silpakorn University Phetchaburi IT Campus, 76120, Thailand. *Corresponding author: [email protected], [email protected]

บทคดยอ การศกษาผลการใชเยอหมเมลดมะมวงหมพานตทดแทนราละเอยดในระดบ 0, 25, 50, 75 และ

100 % ในอาหารสาหรบสตวเคยวเอองตอ คณคาทางโภชนะ การยอยได และจลนพลศาสตรการผลตแกสในกระเพาะรเมน โดยวางแผนการทดลองแบบสมสมบรณ พบวาคณคาทางโภชนะไดแก ปรมาณวตถแหง, โปรตนหยาบ, เยอใย NDF และ ADF มคาเพมสงขน ตามการเพมขนของระดบเยอหมเมลดมะมวงหมพานตในสตรอาหารขน คาความสามารถในการยอยไดวตถแหง การยอยไดอนทรยวตถ คาปรมาณผลผลตแกส และคาจลนศาสตรการหมกยอย มการตอบสนองลดลงแบบเสนตรงเมอเพมระดบการใชเยอหมเมลดมะมวงหมพานตในสตรอาหารสงขน คาสาคญ: เยอหมเมลดมะมวงหมพานต, อาหารขน, คณคาทางโภชนะ, การยอยสลาย

ABSTRACT This aim of this study was to evaluate the effect of cashew nut peel substitution

for rice bran in concentrate for ruminant on nutritive value, digestibility and kinetic fermentation by using in vitro gas production technique. The treatments were substitution levels of cashew nut peel for rice bran in the ration at 25, 50, 75 and 100 %, respectively. The experimental design was Completely Randomized Design (CRD). The



727

results show that the nutritive value (dry matter, crude protein, NDF and ADF) of the ration was increased when the levels of cashew nut peel increased in the ration. The in vitro dry matter digestibility, organic matter digestibility, cumulative gas production and kinetic fermentation linearly decreased as increasing the level of cashew nut in the ration.

Keywords: cashew nut peel, concentrate, nutritive value, degradability

บทนา การผลตสตวเคยวเอองโดยเฉพาะอตสาหกรรมการผลตโคนมและโคเนอมความสาคญตอการ

พฒนาเศรษฐกจของประเทศไทย มการเลยงเปนเชงธรกจมากขน แตอยางไรกตามปญหาการขาดแคลนอาหารสตวทมคณภาพในชวงฤดแลง (กรมปศสตว, 2546) มผลทาใหสตวไดรบอาหารในปรมาณนอยและไดรบอาหารทมคณภาพตา อกทงราคาตนทนคาอาหารขนทเพมสงขน เชน ราละเอยด มนสาปะหลง ทาใหเกษตรกรหนมาใชผลพลอยไดและเศษเหลอทางการเกษตร ทราคาถกหาไดงายในทองถน

ในปจจบนมการเลอกเยอเมลดมะมวงหมพานต (Cashew nut peel) มาใชเปนอาหารสตว ซงเยอเมลดมะมวงหมพานตเปนวตถดบทหาไดในทองถน โดยเฉพาะในเขตจงหวดระนอง ระยอง ชลบร อบลราชธาน พงงา และปตตาน จากการศกษาของ จรสทธ และคณะ (2554) พบวาเยอหมเมลดมะมวงหมพานต เปนเศษเหลอทางการเกษตรทมคณคาทางโภชนะประกอบดวย มโปรตนสงถง 15.23% ไขมน 12.71% เยอใย 12.39% ซงมคณคาทางโภชนะใกลเคยงกบราละเอยด และจากรายงานของ กมลชนก และคณะ (2554) ไดรายงานวาเยอหมเมลดมะมวงหมพานตสามารถใชทดแทนราละเอยดได โดยไมสงผลกระทบตอการกนไดและการยอยไดของโภชนะในสกรขน แตอยางไรกตามการศกษาการยอยไดและกระบวนการหมกยอยในสตรอาหารสาหรบเลยงสตวเคยวเออง มความจาเปนตองศกษาวจย ซงสามารถประยกตการประเมนไดดวยวธ In vitro (Sommart, 1998) ดงนนการวจยนจงมวตถประสงคเพอศกษาการใชเยอหมเมลดมะมวงหมพานตในสตรอาหารขนตอคณคาทางโภชนะและการหมกยอยดวยวธ In vitro


ออกแบบการศกษาวจยและทดสอบเปรยบเทยบปจจยอาหารทดลอง 5 กลม วางแผนการทดลองแบบสมสมบรณ (CRD) ทดสอบการใชเยอหมเมลดมะมวงหมพานตทดแทนราละเอยดในสตรอาหารขนทระดบ 0, 25, 50, 75 และ 100 % เพอเปรยบเทยบคณคาทางโภชนะอาหารสตว



728

เปรยบเทยบความสามารถในการยอยได ทเวลา 12 และ 24 ชวโมง รวมถงเปรยบเทยบคาจลนศาสตรการหมกและผลผลตแกสดวยวธ In Vitro Gas Production การสมเกบตวอยางและการวเคราะหทางเคม

ทาการสมเกบตวอยางราละเอยดและเยอหมเมลดมะมวงหมพานต นามาประกอบสตรอาหารขนผสมตามสดสวนทกาหนด ชงนาหนกจดบนทกขอมลอาหารทดลองทง 5 สตร แลวนาไปวเคราะหหาอาหารสตวตามวธของ AOAC (1990) และวธของ Van Soest et al. (1991)

การศกษาความสามารถในการยอยได และจลนศาสตรการหมกยอยดวยวธ In Vitro

ทาการสมตวอยางอาหารทดลองปรมาณ 0.5 g. บรรจใสลงไปในขวดทดลองขนาด 50 ml. แลวทาการเตรยมนายอย (rumen fluid) จากกระเพาะหมกของโคนมเพศผทไดรบอาหารขนรวมกบฟางขาวเปนแหลงอาหารหยาบหลก ผสมรวมกบสารละลายบพเฟอร (pH 6-7) สารละลายแรธาตหลก แรธาตรองตางๆ ภายใตสภาวะไรออกซเจนทมการควบคมอณหภม 39 องศาเซลเซยส แลวถายนายอยผสม ปรมาตร 40 ml. บรรจใสขวดทดลองทมตวอยางอยดวยการใชไซรงค ตามมาตรฐานวธการของ Markkar et al. (1995) อางโดย Sommart, (1998) เพอศกษาคาการยอยได (in vitro digestibility) ทาการวดปรมาณผลผลตแกสสะสม และหาคาจลนศาสตรการผลตแกสตามสมการ Y = |a|+b [1- e (-ct)] เมอ Y = ผลผลตแกสทเกดขน (มลลลตร) ณ เวลา t |a| = ปรมาณแกสทละลายในของเหลว หรอจดตดแกน y (มลลลตร) b = ปรมาณแกส ณ จดสงสด ณ เสนกราฟราบเรยบ หรอผลผลตแกสเหนอของเหลว (มลลลตร) c = คาอตราการผลตแกส (มลลลตรตอชวโมง) t = ระยะเวลาในการหมกยอย (ชวโมง)

การวเคราะหขอมลทางสถต นาขอมลทงหมดทไดเขาประมวลผลทางสถต ทาการเปรยบเทยบความแตกตางระหวางกลม

ทดลอง และทาการวเคราะหแนวโนมของระดบในปจจยทดลอง ดวย Proc GLM (General linear model) ในโปรแกรมสาเรจรป (SAS, 1996)

ผลการทดลองและวจารณ การศกษาในครงนไดทาการวเคราะหคาเคมอาหารสตวของเยอหมเมลดมะมวงหมพานต พบวา ม

คาวตถแหง 92.50 % โปรตนหยาบ 16.44% เยอใยหยาบ 25.75 % เยอใย NDF 43.53 % เยอใย ADF



729

30.07 % และ ADL 17.42 % ตามลาดบ โดยมคาใกลเคยงกบการศกษาของ กมลชนก และคณะ (2554) รายงานวามคาอนทรยวตถ 91.63 % โปรตนประมาณ 15.23% ไขมน 12.71 % เยอใย 12.39 % เถา 8.37 % ตามลาดบ และเมอนามาใชทดแทนราละเอยดในการประกอบสตรอาหารขน (โดยทสตรอาหารขนทใช ประกอบดวย มนเสน 45 % กากถวเหลอง 23 % ราละเอยด หรอ เยอหมเมลดมะมวงหมพานต 23 % กากนาตาล 2.5 ยเรย 1.5 % กามะถน 0.5 % เกลอ 1 % ปนขาว 1 % และ แรธาต 2.5 % ตามลาดบ) โดยสตรอาหารทง 5 ทไดมคาเฉลยคณคาโภชนะ (Table 1) พบวา ปรมาณวตถแหง, โปรตนหยาบ, เยอใย NDF และ ADF มคาเพมสงขน ตามการเพมขนของการใชเยอหมเมลดมะมวงหมพานตในสตรอาหารขน

Table 1 Nutritive value of dietary treatments. Chemical composition (%) Levels of cashew nut peel replacement rice bran 0% 25% 50% 75% 100% Dry matter (DM) 90.93 91.10 91.27 91.44 91.61 Organic matter (OM) 86.89 87.23 87.57 87.91 88.25 Crude protein (CP) 17.45 17.59 17.73 17.87 18.01 Neutral detergent fiber (NDF) 14.10 15.57 17.04 18.51 19.98 Neutral detergent soluble (NDS) 77.90 76.79 75.68 74.57 73.46 Acid detergent fiber (ADF) 8.42 9.66 10.89 12.12 13.35 Acid detergent lignin (ADL) 2.71 3.57 4.44 5.30 6.16 การยอยไดวตถแหงและอนทรยวตถของอาหารทดลอง (Table 2) พบวา คาความสามารถในการยอยไดของวตถแหง และการยอยไดของอนทรยวตถ (ณ ชวโมงท 12 และ 24) มคาการตอบสนองลดลงแบบเสนตรง (Linear) เมอเพมระดบการใชเยอหมเมลดมะมวงหมพานตสงขน (p<0.05) แตอยางไรกตาม เมอพจารณาถงคาการยอยไดรวม พบวาการใชเยอหมเมลดมะมวงหมพานตในสตรอาหารในระดบสง 75% จะยงมคาการยอยไดของวตถแหง และการยอยไดของอนทรยวตถทมคาเกนกวา 50 % ซงยงจดอยในเกณฑทปกตของการยอยไดวตถดบทมเยอใยสงเปนองคประกอบ ซงแสดงไดวาปรมาณเยอใยทมอยสามารถจะถกยอยและใชประโยชนได ซงมความสาคญตอจลนทรยในกระเพาะรเมน (Van Soest et al., 1991) สอดคลองกบการทดลองของ กมลชนก และคณะ (2554) ซงพบวาการใชเยอหมเมลดมะมวงหมพานตทดแทนราละเอยดไดโดยไมสงผลกระทบตอการกนไดและการยอยไดของโภชนะในการเลยงสกร ปรมาณผลผลตแกสสะสม และคาจลนศาสตรการหมกยอย (Table 3) พบวา มคาการตอบสนองลดลงแบบเสนตรง (Linear) เมอเพมระดบการใชเยอหมเมลดมะมวงหมพานตสงขน (p<0.05) ทงนหากพจารณาถงคาการหมกยอย ณ 24 ชวโมง ของการบมยอยอาหารขน พบวา อาหารทดลองทใชเยอหมเมลดมะมวงหมพานตในสตรอาหารสงในระดบ 50-75% ยงสามารถเกดการหมกยอยโดยจลนทรยจาก



730

กระเพาะรเมนและเกดผลผลตแกสรวมได ซงสอดคลองกบคาการยอยไดของวตถแหงและการยอยไดของอนทรยวตถ ซงอาจเปนผลมาจากสตรอาหารทมการใชเยอหมเมลดมะมวงหมพานตมปรมาณโปรตน เยอใยทสามารถหมกยอยไดเปนแหลงของคารโบไฮเดรตทละลายได จงทาใหยงสามารถใชเยอหมเมลดมะมวงหมพานตผสมในสตรอาหารขนได สอดคลองกบรายงานของ Getachew et al., (2003) ทวาระดบของคารโบไฮเดรตทไมใชเยอใย (non-fiber CHO) มผลตอการสงเสรมการหมกยอยและเกดผลผลตแกส

Table 2 In vitro dry matter and organic matter digestibility of dietary treatments. In vitro Levels of cashew nut peel replacement rice bran p-value* digestibility (%) 0% 25% 50% 75% 100% Dry matter (IVDMD) 12 hr. 55.29a 54.33a 52.59b 50.73c 48.53d Linear 24 hr. 58.00a 57.43b 55.68c 53.51d 51.46e Linear Organic matter (IVOMD) 12 hr. 60.58a 59.35b 57.79c 53.16d 52.52e Linear 24 hr. 61.49a 60.09b 59.63c 56.94d 55.85d Quadratic *Levels of trend analysis respond (p<0.05) Linear, Quadratic, Cubic, Quartic, SE = Standard error

Table 3 Cumulative gas production and kinetic fermentation of dietary treatments. Item Levels of cashew nut peel replacement rice bran p-value* 0% 25% 50% 75% 100% Cumulative gas production 12 hr. 62.52a 59.18b 55.47c 50.14d 48.60e Linear 24 hr. 89.53a 82.23b 60.94c 59.79c 54.35d Quadratic 48 hr. 112.81a 102.21b 89.46c 83.66d 76.54e Linear 72 hr. 125.56a 118.17b 97.28c 94.23d 87.68e Linear 96 hr. 131.51a 129.41a 117.71b 102.34c 95.76d Linear d, ml 140.81a 136.35b 126.46c 111.46d 101.51e Linear b, ml 135.52a 131.31b 121.54c 106.83d 97.41e Linear c, ml/hr 0.0938a 0.0862b 0.0770c 0.0730d 0.0621e Linear IaI, ml 5.29a 5.04b 4.92b 4.63c 4.11d Linear *Levels of trend analysis respond (p<0.05) Linear, Quadratic, Cubic, Quartic, SE = Standard error IaI = gas in soluble, b = maximum gas, c = rate of gas production, d = potential of gas (|a|+b)



731

สรป งานวจยนชใหเหนไดวา เยอหมเมลดมะมวงหมพานตมโปรตนทสงและมเยอใยสง การใชในสตร

อาหารขนทดแทนราละเอยดจะมผลทาใหคาการยอยไดและคาจลนพลศาสตรการผลตแกสลดลง ดงนนการใชเยอหมเมลดมะมวงหมพานตสาหรบเปนอาหารสตวเคยวเออง จงควรมการปรบปรงเพมการใชประโยชนไดของเยอใยทเปนองคประกอบของเยอหมเมลดมะมวงหมพานตตอไป

กตตกรรมประกาศ คณะผวจยใครขอขอบคณ คณะสตวศาสตรและเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยศลปากร

และนกศกษาผชวยงานวจยทสนบสนนการดาเนนงานวจยในครงน

เอกสารอางอง กมลชนก แชมชอยม รชพล พคยาภรณ และ ศรสวรรณ ปะปาน. 2554. ผลของการใชเยอหมเมลดมะมวง

หมพานตทดแทนราละเอยดตอการยอยไดของโภชนะในสกรขน. จลนพนธสาขาสตวศาสตรและเทคโนโลยการเกษตร. มหาวทยาลยศลปากร, เพรชบร.

กรมปศสตว. 2546. บทความ: การพฒนาอาหารสตว กองอาหารสตว ปศสตวโคนม. กรมปศสตว กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

จรสทธ โพธรชต, อรรถพล เรองจนทร และ องคาร แดง. 2554. ผลของการใชเยอหมเมลดมะมวงหมพานตทดแทนราละเอยดในอาหารตอสมรรถนะการเจรญเตบโตในสกรขน. จลนพนธสาขาสตวศาสตรและเทคโนโลยการเกษตร. มหาวทยาลยศลปากร, เพรชบร.

AOAC. 1990. Official Methods of Analysis. 14th Edition. The Association of Official Analytical Chemists. Washington, DC.

Getachew G., P.H.Robin, E.J.DePeters and S.J.Talor. 2003. Relationships between chemical composition, dry matter degradation and in vitro gas production of several ruminant feeds. Past 57-71.

SAS. 1996. SAS User’s Guide: Statistics, Version 6.12. SAS Institute Inc. Cary, NC. Sommart, K. 1998. The use of cassava or ruminant feed. Ph.D. Thesis. University of

Newcastle, Newcastle upon Tyne, England. Van Soest, P. J., J. B. Robertson, and B. A. Lewis. 1991. Methods for dietary fiber, neutral

detergent fiber, and nonstarch polysaccharide in relation to animal nutrition. J. Dairy Sci. 74: 3583-3597.



732

การเสรมไขมนในรปของแคลเซยมโซปผสมกบกากถวเหลองและราขาว ตอความสามารถในการยอยไดของวตถแหงในกระเพาะรเมนโดยวธถงไนลอน Effects of calcium soap as fat supplementation mixed with

soybean meal and rice bran on dry matter digestibility in rumen by nylon bag technique

ธนทอร ทาสแสง1 ชลนธร วชาศลป1 ศวพร แพงคา2 เฉลมพล เย องกลาง3 เมธา วรรณพฒน4 และอรอนงค พวงชมภ1*

Thanatorn Taseeseang1, Chaluntorn Vichasilp1, Siwaporn Paengkoum2, Chalermpon Yuangklang3, Metha Wanapat4 and Onanong Poungchompu1*

1สาขาวชาสตวศาสตร คณะทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลอสาน วทยาเขตสกลนคร จงหวดสกลนคร 47160 2สาขาวชาเกษตรศาสตร คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา จงหวดนครราชสมา 30000 3สาขาวชาชววทยาประยกต คณะวทยาศาสตรและศลปศาสตรมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลอสาน จ.นครราชสมา 30000 4ภาควชาสตวศาสตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน จ.ขอนแกน 40002 1Department of Animal Science, Faculty of Natural Resources, Rajamangala University of Technology Isan, Sakon Nakhon Campus, Sakon Nakhon, 47160, Thailand 2Program in Agriculture, Faculty of Science and Technology, Nakhon Ratchasima Rajabhat University, Nakhon Ratchasima ,30000, Thailand 3Department of Applied Biology, Faculty of Science and Liberal Arts, Rajamangala University of Technology Isan, Nakhon Ratchasima, 30000, Thailand 4Department of Animal Science, Faculty of Agriculture, Khon Kaen University Khon Kaen 40002 Thailand *Corresponding author: e-mail: [email protected]

บทคดยอ

การทดลองครงนมวตถประสงคเพอศกษาผลของแคลเซยมโซปผสมกากถวเหลอง และราขาว ตอ ความสามารถในการยอยไดของวตถแหงในกระเพาะรเมนโดยวธถงไนลอน ผลการศกษาความสามารถในการยอยไดของวตถแหงโดยใชเทคนคถงไนลอน ทาการเสรมแคลเซยมโซปในอาหารผสมครบสวน ทระดบรอยละ 0 2 4 6 8 และ 10 ของวตถแหง พบวาเมอเสรมแคลเซยมโซปในระดบทเพมสงขนสงผลใหคาการละลายได (a) วตถแหงของอาหารมแนวโนมลดลงแตไมแตกตางจากกลมควบคม (P>0.05) และพบวาในชวโมงท 8 และ 16 ของการบมในกระเพาะรเมนมคาการยอยไดของวตถแหงลดลงอยางม




733

นยสาคญยง (p<0.01) ในกลมทไดรบการเสรม CaSP 2 4 และ 6 % ทาใหแคลเซยมโซปรวมกบกากถวเหลองและราขาว มความคงทนตอการยอยสลายโดยจลนทรยในกระเพาะรเมน ซงอาจเปนอกหนงผลตภณฑทสามารถนาไปปรบใชเพอเปนแหลงไขมนและโปรตนใหกบโคนม โดยทาการทดลองในตวสตวตอไป

คาสาคญ: แคลเซยมโซป, ไขมน, โปรตน, กากถวเหลอง, ราขาว

ABSTRACT This experiment was intended to study the effects of calcium soap mixed with soybean meal and rice bran on the dry matter digestibility of rumen by nylon bag technique. The nylon bag technique was used to measure the rumen degradability of calcium soap supplemented at 0, 2, 4, 6, 8, and 10 percent in a total mixed ration. With the increase in the calcium soap levels, the solubility (a) of the dry matter tended to decrease, but were not significantly different from the control group (p>0.05). At 8 and 16 hours of incubation time, the dry matter digestibility was highly significant decreased (p<0.01) in the group that received CaSP at 2, 4 and 6%. As a result, calcium soap mixed with soybean meal and rice bran tended to have lower degradability in the rumen. Therefore, calcium soap mixed with soybean meal and rice bran might be one of product that could be adapted as a source of fat and protein to dairy cows. Further research should be done in a feeding trial.

Keywords: calcium soap, fat, protein, soybean meal, rice bran

บทนา เนองจากความจกระเพาะรเมนหรอคณภาพของอาหาร มผลตอปรมาณการกนไดรวมถงโภชนะทสตวเคยวเอองไดรบโดยในโครดนมทใหผลผลตสง มความตองการโภชนะในปรมาณทสง ทงในการดารงชพ และโดยเฉพาะการใหผลผลตนานมใหไดสงสด ตามความสามารถของโคแตละตวทจะแสดงออก การใหอาหารหยาบอยางเดยว โดยเฉพาะอยางยงอาหารหยาบในเขตรอน เชนประเทศไทยนน มโภชนะไมเพยงพอกบความตองการของโครดนม อาหารขนจงมความสาคญเนองจากมความเขมขนของโภชนะสง สามารถเสรมโภชนะทสตวตองการไดในปรมาณทมาก ซงไดมการเสรมไขมนในรปแบบทหลากหลายทงการเสรมไขมนในรปของนามน หรอไขสตวโดยตรง และรปแบบเกลอของกรดไขมนเพอลดผลกระทบใน



734

การยอยไดของวตถแหง เนองจากไขมนไปเคลอบชนสวนของอาหารทาใหจลนทรยในกระเพาะรเมนไมสามารถเขายอยสลายไดและกรดไขมนไมอมตวสวนหนงถกจลนทรยเปลยนเปนกรดไขมนอมตว ทาใหกรดไขมนไมอมตวนนไมสามารถถกใชไดโดยตวสตวโดยตรง ดงนนในการศกษาครงนจงมวตถประสงคเพอศกษาการเสรมไขมนในรปของแคลเซยมโซป (calcium soap) ทมความสามารถในการละลายไดนอย ผสมกบแหลงโปรตนคอ กากถวเหลอง และราขาวเพอลดการถกยอยสลายของแหลงโปรตนในกระเพาะรเมน ตอความสามารถในการยอยไดของวตถแหงในกระเพาะรเมนโดย Nylon bag technique

อปกรณและวธการ สตวทดลอง

ใชโคนมลกผสมโฮลสไตนฟรเชยนเจาะกระเพาะ จานวน 2 ตว นาหนกเฉลย 400 ± 30 กโลกรม อายประมาณ 4 ป โดยโคทกตวไดรบการถายพยาธ ภายนอก ภายใน และวตามน AD3E กอนเขาทดลอง ทาการเลยงในคอกขงเดยว มนาสะอาดใหกนตลอดเวลา ทาการปรบสตวเปนระยะเวลา 14 วนโดยโคทกตวไดรบอาหาร TMR (total mixed ration) โปรตน 16% ประกอบดวยฟางสบหมกยเรย 3% รวมกบอาหารขน ในสดสวน 70 : 30 ของวตถแหง (เลขทคาขอรบใบอนญาตใชสตว U1-01620-2558)

แผนการทดลองและทรทเมนท วางแผนการทดลองแบบ RCBD (randomized complete block design) โดยใช block คอ

เวลาของการบม ประกอบดวยทรทเมนทคอ T1: อาหารควบคม (TMR 16% CP), T2: TMR + CaSP 2%, T3: TMR + CaSP 4%, T4: TMR + CaSP 6%, T5: TMR + CaSP 8% และ T6: TMR + CaSP 10% การเตรยมอาหารทดลอง อาหารทใชเปนอาหารทดลองแบบผสมสาเรจ (TMR) มสดสวนอาหารหยาบตออาหารขนเปน 70 : 30 ของวตถแหง โดยมฟางหมกยเรย 3% เปนแหลงอาหารหยาบ และอาหารขนประกอบดวย มนเสน กากถวเหลอง เมลดฝาย กากนาตาล ยเรย เกลอ DCP แรธาต กามะถน และไขสตว ในสวนของการเสรมอาหารไขมน เตรยมโดยการใชนามนพชหลายชนด เชน นามนถวเหลอง นามนมะพราว นามนงา และไขมนสตว ผสมกบนาดางโดยอาศยกระบวนการ saponification ไดเปนเกลอของกรดไขมน หรอสบ (soap) และผสมสวนผสมหลกคอ กากถวเหลองและราขาว และสวนผสมอนๆ ไดผลตภณฑ แคลเซยมโซปโปรตน (Calcium soap-protein, CaSP)

วธการเกบขอมลและตวอยาง สมเกบตวอยางอาหาร TMR เพอนาไปวเคราะหองคประกอบทางเคม เชน วตถแหง (dry

matter, DM), โปรตนหยาบ (crude protein, CP), เถา ( Ash) ตามวธการของ AOAC (1985) และวเคราะห NDF (neutral detergent fiber) ตามวธการของ Georing and Van Seost (1970) หลงจาก



735

นน นาอาหารทดลอง ตามทรทเมนทใสถงไนลอน เพอศกษาการยอยไดในกระเพาะรเมน โดยถงทใชในการทดลอง ทาจาก polyester มรขนาด 45 ไมครอน และมขนาด 6 x 12 ซม. ชงนาหนกอาหารตวอยางใสถง ๆ ละประมาณ 5 กรม ชวงเวลาละ 2 ซาตอสตว 1 ตว นาเขาบมในกระเพาะรเมนทเวลา 0, 2, 4, 8, 16, 24 และ 48 ชวโมง ตามวธการของ ∅rskov and McDonald (1979) และ NEWAY program (Chen, 1996) ตามสมการ P = a + b (1-e -ct) โดย P = ปรมาณทถกยอยสลายทเวลา t a = ปรมาณอาหารทละลายในนา b = ปรมาณอาหารสวนทไมละลายในนาแตสามารถถกยอยสลายในชวงเวลา c =

อตราการยอยสลาย

การวเคราะหขอมลทางสถต นาขอมลทไดจากการทดลองมาวเคราะหความแปรปรวนแบบ Analysis of Variance (ANOVA)

ตามแผนการทดลอง แบบ RCBD โดยใช Proc GLM (SAS, 1985) และ เปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยของปจจยทดลอง โดยวธ Duncan’s New Multiple Range test (Steel and Torrie, 1980)

ผลการทดลองและวจารณ สวนประกอบทางเคมของอาหารทดลอง จากการวเคราะหคาองคประกอบทางเคมของทรทเมนท (Table 1 ) พบวาในทรทเมนทท 6 ทมการเสรมแคลเซยมโซป-โปรตน (CaSP) ทระดบ 10% ของวตถแหง มคา เถา สงกวากลมอนอยางไมมนยสาคญทางสถต (p>0.05) อาจเนองมาจากระดบ CaSP ทเพมสงขนในอาหารและในสวนทเปนแรธาตโดยเฉพาะแคลเซยมทเปนสวนผสมใน CaSP เมอพจารณาในสวนของคาโปรตนหยาบซงมในปรมาณทตากวาทตงไว อาจเนองจากคณภาพของฟางทใชหมกกบยเรย 3% ซงในอาหารทดลองนใชสดสวนอาหารหยาบถง 70% ของวตถแหง

Table 1 Chemical composition of experimental diets Item T1 T2 T3 T4 T5 T6 SEM Pr>F DM 63.8 61.3 61.6 63.2 62.2 64.6 1.4 0.164 Ash 5.2 6.0 7.1 7.3 7.8 8.2 0.7 0.101 NDF 31.1 31.8 32.0 32.1 32.5 32.2 18.5 1.000 CP 15.2 15.2 15.4 15.4 15.7 15.5 4.4 0.838

SEM = Standard error of the mean, DM= Dry Matter, NDF= neutral detergent fiber, CP= Crude Protein, T1= control; TMR (16% CP), T2= TMR (16% CP)+ CaSP 2%, T3= TMR (16% CP)+ CaSP 4%, T4= TMR (16% CP)+ CaSP 6%, T5= TMR (16% CP)+ CaSP 8%, T6= TMR (16% CP)+ CaSP 10%



736

ความสามารถในการยอยไดโดยวธ nylon bag technique จากการทดลองในครงนพบวา เมอเสรม CaSP ในระดบทเพมสงขนสงผลให คาการละลายได (a)

วตถแหงของอาหารมแนวโนมลดลงแตไมแตกตางจากกลมควบคม (p>0.05) และพบวาในชวโมงท 8 และ 16 ของการบมในกระเพาะรเมนมคาการยอยไดของวตถแหงลดลงอยางมนยสาคญยง (p<0.01) ในกลมทไดรบการเสรม CaSP 2 4 และ 6 % แตกลบพบวา ในชวโมงท 8 กลมทไดรบการเสรม CaSP 8 และ 10 % จะมคาการยอยไดของวตถแหงเพมขนและไมแตกตางกบกลมควบคม (p<0.01) นอกจากนนยงพบวา ในชวโมงท16 กลมทไดรบ CaSP 8 และ 10% มคาการยอยไดสงกวาทกกลม (p<0.01) และในชวโมงท 24 และ 48 กมแนวโนมของการยอยไดของวตถแหงสงกวากลมอนๆเชนเดยวกน อาจเนองจากชวงระยะเวลายาวนานขน ทาให แคลเซยมโซปละลายออกไป คงเหลอแตกากถวเหลองและราขาวตกคางในถงไนลอน จงอาจเปนไปไดวา มผลตอคาการยอยไดของวตถแหงทเพมขน เนองจากกอนทดลอง ไดทดสอบการเกดฟองของ CaSP ในแตละสดสวนของนามน ซงพบวามการละลายไดทกสตร แตละลายไดมากนอยตางกนรวมถงปรมาณฟองทเกดแตกตางกน โดยไดคดเลอกสตรทมการละลายไดนอย และเกดฟองนอยใชในงานทดลองน Table 2 Dry matter digestibility (%) of rumen by nylon bag technique T1 T2 T3 T4 T5 T6 SEM Pr>F 0 17.6 17.2 17.5 17.6 18.2 18.4 1.4 0.823 2 24.1 22.2 22.9 23.3 23.7 23.9 0.1 0.372 4 33.2 32.3 32.3 32.7 32.7 32.9 0.8 0.810 8 37.8a 35.6ab 34.5b 34.7b 36.7a 37.4a 0.7 0.003 16 56.9a 53.7b 54.8b 55.5a 57.0c 58.0c 1.1 0.006 24 55.2 53.1 54.2 54.7 56.1 57.6 2.8 0.097 48 66.6 65.7 65.3 65.5 67.2 69.6 3.2 0.141 a 18.0 18.0 17.9 17.8 17.9 17.7 2.8 1.000 b 49.4 48.7 48.8 48.9 48.5 49.5 4.2 0.987 P 56.8 55.5 55.6 55.9 56.4 57.1 1.1 0.341

a-c Means within rows not sharing a common superscript are different at P<0.05, SEM = Standard error of the mean, DM= Dry Matter, T1= control; TMR (16% CP), T2= TMR (16% CP)+ CaSP 2%, T3= TMR (16% CP)+ CaSP 4%, T4= TMR (16% CP)+ CaSP 6%, T5= TMR (16% CP)+ CaSP 8%, T6= TMR (16% CP)+ CaSP 10%, a = the rapidly soluble fraction b = the potentially degradable fraction c = the constant rate of degradation of b (%/h, P= Effective degradability in the rumen (assuming rate of passage of 0.05/h-1)



737

ดงนน ในการทดลองน เมอทาการเสรม CaSP ทระดบ 10% มคา a คอสวนทละลายไดทนท มแนวโนมลดลงแตไมแตกตางจากกลมควบคม (p>0.05) แสดงวา CaSP อาจไปปองกนกากถวเหลองและราขาว ทาใหกากถวเหลองและราขาว มความคงทนตอการยอยสลายของวตถแหงโดยจลนทรยในกระเพาะรเมน แตอยางไรกตามจากงานทดลองน คา a, b และคาสมประสทธการยอยได (effective degradable, P) ไมแตกตางทางสถต (p>0.05) (Table 2) Sklan and Tinsky (1993) รายงานวาเกลอของกรดไขมน (calcium salts of fatty acids) สามารถปองกนการถกยอยโดยเคลอบโปรตนไว และมผลตอการเพมปรมาณโปรตนแทใหกบโคนม ขณะเดยวกนยงสามารถเพมความหนาแนนของพลงงานในอาหารดวย เกลอของกรดไขมนปกตนยมใชท 4% ของวตถแหงในโคทใหนมสง (Fearon et al.,1994) ถามการใชกากถวเหลองในสดสวนมากกวา 50% ในเกลอของกรดไขมน จาก rape seed จะทาใหไดปรมาณของเกลอของกรดไขมนในอาหารนอยกวา 4% (Kowalski et al., 1997)

สรป พบวาเมอเสรมแคลเซยมโซปในระดบทเพมสงขนสงผลใหคาการละลายได (a) วตถแหงของ

อาหารมแนวโนมลดลงแตไมแตกตางจากกลมควบคม (P>0.05) ทาใหแคลเซยมโซปรวมกบกากถวเหลองและราขาว มความคงทนตอการยอยสลายโดยจลนทรยในกระเพาะรเมน แตการเสรม CaSP 8 และ 10 % ทระยะเวลาการบม 24 และ 48 ชวโมง ชวงระยะเวลายาวนานขน ทาให แคลเซยมโซปละลายออกไป คงเหลอแตกากถวเหลองและราขาวตกคางในถงไนลอน จงอาจเปนไปไดวา มผลตอคาการยอยไดของวตถแหงทเพมขน แตอยางไรกตาม แคลเซยมโซปรวมกบกากถวเหลองและราขาวอาจเปนอกหนงผลตภณฑทสามารถนาไปปรบใชเพอเปนแหลงไขมนและโปรตนใหกบโคนม โดยทาการทดลองในตวสตวตอไป

กตตกรรมประกาศ ทมผวจยขอขอบคณมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลอสาน วทยาเขตสกลนคร และ สานกงาน

คณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) ทสนบสนนทนวจยในครงน

เอกสารอางอง AOAC. 1985. Official Methods of Analysis. Association of Official Analysis Chemists. DC,

USA. Chen, X.B. 1996. An Application Programe for Processing Feed Degradability Data. User

Manual. Rowett Research Institute, Bucksburn, Aberdeen, UK.



738

Fearon, A.M., C.T. Charlton and D.J. Kilpatrick. 1994. A further investigation of the influence of dietary protected lipid supplements on the characteristics of cows' milk fat. J. Sci. Food Agric.66:247–256.

Georing, H.K. and Van Soest. 1970. Forage fiber analysis (apparatus, reagent, procedures and some application) Washington D.C. : Agric. Handbook No. 379. ARS, USA.

Kowalski, Z.M., A. Marszalek and C.R. Mills. 1997. The use of Ca salts of rape seed fatty acids to protect protein against degradation in the rumen. Anim. Feed Sci. Tech. 65: 265-274.

Ørskov, E.R. and I. McDonald. 1979. The estimation of protein degradability in the rumen from incubation measurements weighted according to rate of passage. J. of Agri. Sci. 92: 499-503.

SAS. 1985. User’s Guide : Statistic, Version 5. Edition. SAS. Inst Cary, NC, U.S.A. Sklan, D. and M.Tinsky. 1993. Production and reproduction responses by dairy cows fed

varying undegradable protein coated with rumen bypass fat. J. Dairy Sci.76:216–223.

Steel, R. G. D. and J.H. Torrie. 1980. Principles and procedures of statistics. A biometrical approach. (3rd edition). McGraw Hill book Company, New York, USA.



739

อทธพลของระดบพลงงานรวมกบการเสรมกากน าตาลในสตรอาหารรวมทมเปลอกและซงขาวโพดหวานเปนแหลงอาหารหยาบตอการยอยไดของวตถแหง

และจลนศาสตรการผลตแกสในหลอดทดลอง Influence of Energy levels and Molasses Supplementation in

Total mixed Ration based Sweet Corn Husk – Cob as a Roughage Source on Dry Matter Digestibility and Gas Production Kinetics:

In vitro

ธญญรตน รหลก1 ญาณน โอภาสพฒนกจ1 อานนท ปะเสระกง1* และ จฬากร ปานะถก1 Thanyarat ruluk1 Yanin Opatpatanakit 1 Anon Paserakung1* and Julakorn Panatuk1

1คณะสตวศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยแมโจ เชยงใหม 50290 1 Faculty of Animal Science and Technology, Maejo University Chiang Mai, Thailand 50290 *Corresponding author: e-mail [email protected]

บทคดยอ การทดลองนมวตถประสงคเพอศกษาผลของระดบพลงงานรวมกบกากนาตาล ในอาหารสตรรวมทมเปลอกและซงขาวโพดหวานเปนแหลงอาหารหยาบ และผลผลตแกสจากกระบวนการหมก ดวยเทคนคการผลตแกสในหลอดทดลอง วางแผนการทดลองแบบสมสมบรณ 2x3 แฟคทอเรยล โดยแยกเปน 2 ปจจย คอ1. พลงงานTDN 2 ระดบท 72 และ 75%TDN 2.กากนาตาล 3 ระดบท 0, 3 และ 6 % ผลการทดลองพบวา พลงงานTDN และกากนาตาลไมมปฏสมพนธรวมกน ตอการยอยไดของวตถแหง ชวโมงท 48 ซงไมแตกตางกนทางสถต (P>0.05) และกานเพมพลงงาน 75%TDN มผลทาใหผลผลตแกสทผลตได (b) และผลผลตแกสทไดจากสวนทละลายไดงายรวมกบผลผลตแกสทผลตได (a+b) มคาสงสด ซงแตกตางกนทางสถต แบบ Quadratic (P<0.01) แตการยอยไดของวตถแหง, การสะสมแกส, ผลผลตทไดจากแกสสวนทละลายไดงาย (a) และอตราการผลตแกส (c), ไมมนยสาคญทางสถต (P>0.05) สวนการเพมกากนาตาล 6 % มผลทาใหการยอยไดของวตถแหง ผลผลตทไดจากแกสสวนทละลายไดงาย (a) และอตราการผลตแกส (c) มคาลดลง ในขณะทคาแกสะสมมแนวโนมเพมขน (P=0.06) ทระดบความเชอมน 90% แตกตางกนทางสถตแบบ Quadratic หากพจารณาอาหารกลม 6 ประกอบไปดวย 75 %TDN รวมกบกากนาตาล 6 % พบวา มคาแกสสะสม และคาของ (b) กบ (a+b) สงสด สวนแกสทเกดขนชวง




740

ระยะเวลาการบมมคาเพมขน ตงแต ชวโมงท 24-96 สรปไดวากากนาตาล 6% และพลงงาน 75% TDN สามารถนามาประกอบสตรอาหารขนของสตวเคยวเอองได

คาสาคญ: กากนาตาล, ระดบพลงงาน, เทคนคผลตแกสหลอดทดลอง, การยอยสลาย, เปลอกและซงขาวโพดหวาน

ABSTRACT The experiment aimed to investigate the effect of energy with molasses levels were fed total mixed ration TMR and sweet corn husk-cob as a roughage source roughage on digestibility and rumen gas production using In vitro gas production techniques The experimental design was a 2x3 factorial randomized in (CRD) and 2 levels of energy at 72 and 75% TDN and 3 levels of molasses supplementation at 0, 3 and 6% It was found that energy and molasses levels no Interaction of dry matter digestibility at 48 hr. (P>0.05) The higher 75%TDN effect on was the gas production from the insoluble fraction (b), and the gas potential extent of gas production (a+b) (P>0.05). than IVDMD, cumulative gas production the gas production from the immediately soluble fraction (a), and the gas production rate constant from the insoluble fraction (c), (P>0.05). and increase molasses 6% was effect tended higher on cumulative gas production at 96 hr. (P=0.06) were confidence 90% Significance quadratic (P<0.05). It was found that treatment group 4 include 75% TDN with 6 % molasses levels effect to was the gas production from the insoluble fraction (b), and the gas potential extent of gas production (a+b) higher then group other. and the gas potential extent of gas production increase higher start at 24-96 hr. before incubation. Conclusion, 75% TDN with 6 % molasses levels can use in concentrate diets of ruminant. Keywords: Molasses, Energy level, gas production technique, degradability, Sweet corn husk-cob.

บทนา การเลยงโคของเกษตรกรในภาคเหนอ มกพบปญหาสภาวะการขาดแคลนพชอาหารหยาบสดในชวงหนาแลง ทาใหสตวไดรบโภชนะไมเพยงพอตามความตองการ ดงนนการแสวงหาอาหารหยาบเพ อทดแทนหญาสด จงจาเปนตอเกษตรกรจงหวดเชยงใหม หนงในนน คอ เปลอกและซงขาวโพดหวานสด ซง



741

เปนเศษเหลอจากทางโรงงานอตสาหกรรมผลตขาวโพดกระปอง โดยเปลอกและซงขาวโพดหวาน สามารถใชเปนแหลงอาหารหยาบทางเลอกได ดงนนการเลอกทารปแบบอาหารสตรรวม (TMR) ถอจดเปนวธการใหอาหารแบบสมยใหม มผลทาใหสตวลดพฤตกรรมการเลอกกน ปรบสภาวะความเปนกรดดางของกระเพาะใหมความสมดล ลดความเสยงโรคกระเพาะอาหาร และโรคการยอยอาหารลดลง (Pattarajinda, 2014) อยางไรกตามการทาอาหารสตรรวม (TMR) ควรเลอกใชแหลงวตถดบทสงผลตอ ระบบนเวศวทยาภายในรเมน ความนากนของอาหาร และกลนหอมจะชวยเพมประสทธภาพการกนได กากนาตาล (molasses) เปนผลพลอยไดจากโรงงานอตสาหกรรมผลตนาตาลทราย ซงผลตมาจากลาตนออย (sugar cane) ลกษณะเปนของเหลวขนถงเหนยว มสนาตาลจนถงสดา เปนแหลงวตถดบประเภททมพลงงาน ชนดคารโบไฮเดรตทละลายไดงาย (soluble carbohydrate) สง และมราคาถกกวาเทยบกบวตถดบอาหารทใหพลงงานชนดอน สามารถใชรวมกบอาหารหยาบคณภาพคณตา (Noce and Russell, 1998) Wanapat (1990) รายงานวา แหลงสาคญของการสงคราะหจลนทรยโปรตน คอ พลงงานอาหารในสตว โดยเฉพาะโคขนทตองการใหมคณภาพด และไขมนแทรก (Premium grades) จาเปนตองเลยงดวยสตรอาหารทมระดบพลงงานสงเกดความตองการ การเลอกใชวตถดบแหลงพลงงาน จงเปนเรองสาคญสาหรบเกษตรกรผเลยงโคหากไมพจารณาการเลอกใชอาจไมคมทน ดงนนการทดลองนมวตถประสงคเพอศกษาผลของระดบพลงงาน TDN และการเสรมกากนาตาล ตอการยอยไดของโภชนะ และจลนศาสตรการผลตแกสในหลอดทดลอง

อปกรณและวธการ การเตรยมอาหารทดลอง ใชเปลอกและซงขาวโพดหวานสดโรงงานอตสาหกรรมผลตขาวโพดกระปอง หจก . ซนสวท จากด อ.สนปาตอง จ.เชยงใหม ทาการสมเปลอกและซงขาวโพดหวาน และนาไปผสมรวมกบหวอาหารขนทง 6 สตรทเตรยมไว ดวยสดสวนของอาหารหยาบตออาหารขน 50:50 และจดบนทกขอมล จากนนนาเขาในตอบลมรอน ทอณหม 60 องศาเซลเซยส เปนเวลา 48 ชวโมง ชงนาหนกแหงและจดบนทกขอมล ทาการบดผานตะแกรงขนาด 1 มลลเมตร เพอทาการทดลองในหลอดทดลอง โดยคานวณสตรอาหารจากโปรแกรม KCF 2011 ของ Duangjinda and Pattarajinda (2011) การวางแผนการทดลองและอาหารทดลอง วางแผนการทดลอง แบบสมสมบรณ 2x3 แฟคทอเรยล (CRD) โดยปจจยแรก คอ คาพลงงานรวมในอาหารทเกดจากการยอยได (Total Digestible Nutrients, TDN) ท 2 ระดบ คอ 72 % TDN กบ 75% TDN และปจจยท 2 คอ ระดบของกากนาตาล 3 ระดบ คอ 0, 3 และ 6 เปอรเซนต ทมเปลอก



742

และซงขาวโพดหวานเปนแหลงอาหารหยาบ และมระดบโปรตนหยาบ 14 เปอรเซนต สาหรบวตถดบอาหารและองคประกอบทางเคมของอาหารสตรรวมดงแสดง (Table 1) Table 1 Ingredients and chemical composition of Total mixed ration, TMR Item Diets1

SC 72M0 72M3 72M6 75M0 75M3 75M6

Ingredients, % DM Sweet corn husk-cob 50 50 50 50 50 50 Corn meal 5.0 5.0 5.0 19.49 21.00 23.30 Rice bran 11.12 12.00 12.00 2.08 0.76 0.00 Cassava chip 16.55 13.13 10.26 10.0 6.48 2.20 Molasses 0.0 3.0 6.0 0.0 3.0 6.0 Soybean meal 13.03 12.57 12.44 14.13 14.2 14.0 Palm carnal 2.0 2.00 2.00 2.0 2.26 2.20 Urea 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 Salt 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 Dicalcium phosphate 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 Mineral premix 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 Total 100 100 100 100 100 100 Chemical composition, % DM calculated Dry matter 96.58 48.8 48.7 48.5 48.7 48.6 48.4 Crude protein 7.54 14.00 14.00 14.00 14.00 14.00 14.00 TDN - 72.95 72.55 72.27 74.91 74.95 75.00 NDF 61.86 40.00 39.96 39.66 36.96 36.34 35.73 ADF 29.76 20.07 20.04 19.89 18.30 18.00 17.64 Ash 2.91 3.00 3.19 3.31 2.24 2.26 2.31 1Diets; 72M0 = 72 %TDN with 0% Molasses, 72M3 = 72 %TDN with 3 %Molasses, 72M6 = 72 %TDN with 6 %Molasses, 75M0 = 75 %TDN with 0 %Molasses, 75M3 = 75% TDN with 3% Molasses and 72M0 = 75% TDN with 6 % Molasses การเกบตวอยางและวเคราะหองคประกอบทางเคม สมเกบตวอยางอาหารเพอวเคราะหหาองคประกอบทางเคม ไดแก วตถแหง (dry matter, DM), เถา (ash) และโปรตนหยาบ (crude protein, CP) (Table 1) ตามวธการของ AOAC (1995) และวเคราะหองคประกอบเยอใยทสาคญไดแกเยอใยทไมละลายนาในสารฟอกทเปนกลาง (neutral



743

detergent fiber, NDF) และเยอใยทไมละลายในสารฟอกทเปนกรด (acid detergent fiber, ADF) ตามวธการของ Van Soest et al. (1991) การหาการยอยไดโดยวธ In vitro gas production ดดแปลงจากวธการของ Tilley and Terry (1963) นาตวอยางสตรอาหารทง 6 สตร ทผานการบดขนาด 1 มลลเมตร นามาชงและจดนาหนกทแนนอน บรรจปรมาณ 0.4 กรม ลงในขวดยอย (ขวดวคซนขนาด 50 มลลลตร) ตวอยางละ 3 ซา นาสารลายของ McDougall’s saliva buffer ทเตรยมไวใสลงในขวดยอย ปรมาณ 27 มลลลตร ตามดวยของเหลวจากกระเพราะรเมน (rumen fluid) จากโคเนอเจาะกระเพาะ 13 มลลลตร แลวนามาผสมภายใตสภาวะไรออกซเจนในขวดทบรรจอาหารทดลอง ขวดละ 40 มลลลตร พรอมทงปดจกยางและฝาครอบอะลมเนยมใหสนท หลงจากนนนาตวอยางเขาบมในตบมทอณหภม 39 องศาเซลเซยส ทาการวดคาผลผลตแกส ณ ชวโมง 2, 4, 8, 12, 24, 48, 72 และ 96 และจดบนทกปรมาณแกสทเกดขน นาคาผลผลตแกสทไดมาหาคาคงท a, b c และ d โดยใชโปรแกรมสาเรจรป SAS university edition (2015) เพออธบายรปแบบจลศาสตรการผลตแกสตามแบบตาลองสมการของ Ørskov and McDougal. (1979) ดงน

Y = a + b [1-e(-ct)]

เมอ y = คอ ผลผลตแกสทเกดขน ณ เวลา t ใดๆ, a คอ สวนทละลายไดงาย (มลลลตร) เปนคาทบงบอกถงศกยภาพในการยอยสลายอาหาร, c = อตราการเกดแกส มหนวยเปนเปอรเซนตตอชวโมง, e คอ exponential และ t = เวลาการเกดแกส ทาการวดคาการยอยสลายของวตถแหงในหลอดทดลอง (In vitro dry matter digestibility, (IVDMD) หลงจากบมท 48 ชวโมง นาขวดยอยทกซา ไปแชแขงทอณหภม – 20 °C เพอหยดกจกรรมของจลนทรย และนามาวเคราะหการยอยได โดยกรองเอาเศษเหลอจากการยอยไปอบทอณหภม 100 °C นาน 12 ชวโมง ทาการบนทกขอมลและคานวณคาวตถแหงทเหลอจากการยอย ดงตามสมการ

การวเคราะหขอมลทางสถต ขอมลทไดนามาวเคราะหความแปรปรวนแบบ Analysis of variance (ANOVA) ตามแผนการทดลองแบบสมสมบรณ 2x3 แฟคทอเรยล และวเคราะหแนวโนมของคาเฉลย Orthogonal polynomial โดยการใช Proc GLM ของโดยใชโปรแกรมสาเรจรป SAS university edition (2015)



744

ผลการทดลองและวจารณ ผลของระดบพลงงานและกากน าตาลตอการยอยไดของวตถแหง ผลผลตแกสสะสมและจนลศาสตรการผลตแกส เมอพจารณาการศกษาแบบ 2 ปจจย (Table 2) จะเหนไดวาระดบพลงงานTDN และระดบกากนาตาลไมมปฏสมพนธกนตอการยอยไดของวตถแหง ปรมาณผลผลตทไดจากแกสสวนทละลายไดงาย (a) และ ปรมาณผลผลตอตราการผลตแกส (c) ดวยเหตนจงสามารถแยกอธบายแตละปจจยไดดงน คอ ผลของระดบการเพมพลงงาน

การเพมระดบพลงงานจาก 72% TDN เปน 75% TDN (Table2) มผลใหคาการยอยไดของวตถแหง ผลผลตแกสสะสม ผลผลตทไดจากแกสสวนทละลายไดงาย (a) และผลผลตอตราการผลตแกส (c) ไมมนยสาคญทางสถต (P>0.05) หากพจารณาจากองคประกอบทางเคมของสตรอาหารทดลอง (Table 1) จะพบปรมาณเยอใย NDF และADF ตา ซงสงผลตอคาการยอยได และคาการผลตเกดแกสในหลอดทดลองเพมสง สอดคลองกบ Wanapat (1990) กลาววา คารโบไฮเดรตทยอยสลายงาย ไดแก นาตาลชนดตางๆ และแปง ซงเปนแหลงวตถดบทไดจากพวกเมลดธญพช อกทงมมากในอาหารสตวแตมเยอใยตา ทาใหคาการยอยสลายของแปงทมาจากเมลดธญพชในกระเพาะรเมนมคาเพม Table 2 In vitro dry matter digestibility, cumulative gas produced and Gas kinetics of Molasses treatment with TDN level in TMR Item TDN (%)

SEM Molasses treatment (%)

SEM P>Efface Molasses

72 75 0 3 6 Linear Quadratic

IVDMD3, % 70.05 76.46 2.68 74.20 72.95 72.63 0.31 0.81 0.94 C gas2 54.59 67.05 3.00 60.01b 46.19b 76.26a 5.73 0.17 0.06 Gas kinetics1 a -12.37 -18.27 2.00 -17.50 -13.26 -15.21 0.84 0.57 0.42 b 119.92a 145.48a 5.73 141.01a 107.30b 149.80a 8.22 0.22 <0.01 c 0.0323 0.0349 0.0016 0.0324 0.0353 0.0330 0.0001 0.80 0.30 (a+b) 239.81a 290.97a 11.48 282.03a 214.55b 299.60a 16.44 0.22 <0.01 1a = the gas production from the immediately soluble fraction, b = the gas production from the insoluble fraction, c = the gas production rate constant from the insoluble fraction, (a+b) = the gas potential extent of gas production; 296h cumulative gas produced from 0.4 g. DM substrate; 3IVDMD = In vitro dry matter digestibility. a, b, c Least square means within the row with different superscripts among treatments significantly differ at (P<0.05)



745

ผลของระดบการเสรมกากน าตาล

การเสรมระดบกากนาตาลท 0, 3 และ 6 เปอรเซนต ตามลาดบ ลงในอาหารสตรรวม ไมสงผลตอคาการยอยไดของวตถแหง ชวโมงท 48 คาเฉลยเทากบ 74.20, 72.95 และ 72.63 เปอรเซนต สวนผลผลตทไดจากแกสสวนทละลายไดงาย (a) และผลผลตอตราการผลตแกส (c) ไมแตกตางกนทางสถต (P>0.05) (Table 2) สอดคลองกบ Hoover et al. (2005) รายงานวา การเสรมกากนาตาลทระดบ 29, 63 และ95 กรมตอกโลกรม รวมกบระดบแปงขาวโพดทเพมขน พบวา คาการยอยไดของวตถแหง ของระดบการเสรมกากนาตาลไมแตกตางกน ผลของระดบพลงงานรวมกบกากน าตาลตอคาจลศาสตรการผลตแกส และผลผลตแกสสะสม แมวาจากการทดลองครงนไมพบปฏสมพนธระหวางระดบพลงงานTDN กบระดบการเสรมกากนาตาลตอคาการยอยไดของวตถแหง ดงนนจงพจารณาผลของระดบพลงงานรวมกบกากนาตาล เพอหาระดบทเหมาะสมทสดโดยทดสอบหาความแตกตางระหวาง treatment combination ทง 6 กลม (Table 3) จะเหนไดวาสตรอาหารกลม 6 มคาปรมาณผลผลตแกสสะสมมแนวโนมเพมขน (P=0.06) และคาการวดแกสทเกดขนชวงระยะเวลาการบม เรมเพมขนอยางตอเนอง ณ ชวโมงท 24-96 (Figure 1) สวนคาปรมาณผลผลตแกสทผลตได (b) และผลผลตแกสทไดจากสวนทละลายไดงายรวมกบปรมาณผลผลตแกสทผลตได (a+b) สงกวาทกกลมการทดลอง ซงแตกตางกนทางสถต แบบเสนโคงกาลงสอง Quadratic (P<0.01) Table 3 In vitro dry matter digestibility, cumulative gas produced and Gas kinetics of Diet with different energy and molasses levels. Item Diet4 P-value

72M0 72M3 72M6 75M0 75M3 75M6 M M E*M

T1 T2 T3 T4 T5 T6

IVDMD3, % 68.40 72.50 69.26 80.00 73.40 76.00 ns ns ns C gas2 62.46b 25.41c 75.92a 57.56b 66.98a 76.61a ns ** ** Gas kinetics1 a -14 -10.40 -12.73 -21.00 -16.13 -17.70 ns ns ns b 135.93b 76.60c 147.23a 146.10a 138.00b 152.36a ** ** ** c 0.0309 0.0353 0.0386 0.0340 0.0354 0.0530 ns ns ns (a+b) 271.86b 153.10c 249.20b 292.20a 276.00b 304.73a ** ** ** 1a = the gas production from the immediately soluble fraction, b = the gas production from the insoluble fraction, c = the gas production rate constant from the insoluble fraction, (a+b) = the gas potential extent of gas production; 296h cumulative gas produced from 0.4 g. DM substrate; 3IVDMD = In vitro dry matter digestibility.



746

a, b, c Least square means within the row with different superscripts among treatments significantly differ at (P<0.05.) 4Diets; 72M0 = 72 %TDN with 0% Molasses, 72M3 = 72 %TDN with 3 %Molasses, 72M6 = 72 %TDN with 6 %Molasses, 75M0 = 75 %TDN with 0 %Molasses, 75M3 = 75% TDN with 3% Molasses and 72M0 = 75% TDN with 6 % Molasses

Figure1 The effect of energy with molasses levels supplementation in TMR on cumulative gas production at different time of incubation

สรป

ระดบของพลงงานรวมกบกากนาตาลไมมผลตอการยอยไดของวตถแหง ณ ชวโมงท 48 และการเสรมระดบกากนาตาลท 6% สงผลตอคาผลผลตแกสสะสมมแนวโนมเพมขน (P=0.06) สวนการเพมระดบพลงงาน 75% TDN ทาคาการยอยไดของวตถแหงสงสด 76.46 เปอรเซนต คาปรมาณผลผลตแกสทผลตได (b) และผลผลตแกสทไดจากสวนทละลายไดงายรวมกบปรมาณผลผลตแกสทผลตได (a+b) จะมผลตอเมอเพมพลงงานTDN 75% รวมกบกากนาตาล 6 % อยางไรกตาม ควรมการศกษาระดบการใชกากนาตาล ตอการสงเคราะหจลนทรยโปรตนในหลอดทดลอง ความสามารถในการยอยไดกระบวนการหมกในกระเพาะรเมน และการผลตแกสเมทเธน (methane production) ในตวสตว (In vivo)

เอกสารอางอง AOAC. 1995. Official Methods of Analysis, 16th edn. Virdinia, USA: Association of Official Analytical

Chemists.



747

Hoover, W. H., C. Tucker, C. Harris, J. Sniffen, and M. B. Ondarxa. 2005. Effect of nonstructural carbohydrate level and starch: sugar ration on microbial metabolism in contionship culture of rumen contents. J. Dairy Sci. 128:307-319.

Nocek, J. E., and S. Tamminga. 1998. Protein and energy as an integrated system relationship of ruminal protein and carbohydrate availability to microbial synthesis and milk production. K. Dairy Sci. 71:637-644.

Ørskov, E.R. and I. McDonald. 1979. The estimation of protein degradability in the rumen from incubation measurements weighted according to rate of passage. J. Agric. Sci. 92: 499-503.

SAS. 2015. SAS University edition: Statistics, version 6 ed. Sas Inst, Inc., Cory, NC Tilley J.M.A., and R.A. Terry. 1963. A two stage technique for the in vitro digestion of forage crop. J. Br.

Grassl. Soc. 18:104-111. Van Soest, P.J., J.B. Robertson and B.A. Lewis. 1991. Methods for dietary fiber neutral detergent fiber

and non-starch polysaccharides in relation to animal nutrition. J. Dairy Sci. 74: 3583-3597. Duangjinda, M and V. Pattarajinda. and. 2011. Program management evaluation dairy farm and

formula feed calculate low cost generation 201. Department of Animal Science Faculty of Agriculture Khon Kaen University. (In Thai)

Pattarajinda, V. 2014. Feeds and Modern Dairy Cattle Farm. ISBN 978-616-374-152-3. Publication: Khon Kaen University. Description 520 pp. (in Thai)

Wanapat, M. 1990. Ruminant nutrition. ISBN 9745555339. Publication: Bangkok. Description 437 pp. (In Thai)

Documents

สาขาอาหารสัตว์กระเพาะรวม (ภาคโปสเตอร์)Poster)_05… · การประชุมวิชาการสัตวศาสตร์แห่งชาติ