ปรญญานพนธ

เรอง

วเคราะหวรรณกรรมเรอง 河童 ของ 芥川龍之介 ในเชงสญลกษณ

芥川龍之介の『河童』の考察：記号論から考察

โดย

นางสาวมณรตน ตะตย

รหสประจ าตวนกศกษา 500110457

เสนอ

อาจารยพนดา อนนตนาคม

อาจารยทาคาช โอตะ

ปรญญานพนธฉบบนเปนสวนหนงของกระบวนวชา 018499 (Seminar in Japanese Language and Literature)

ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2554 สาขาวชาภาษาญปน คณะมนษยศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม

บทคดยอ

งานวจยฉบบน เปนการวเคราะหความหมายเชงสญลกษณทปรากฏในงานเขยนเรอง “กปปะ” ของอะคตะกาวา รวโนะสเกะ โดยมวตถประสงคเพอ ศกษาการใหความหมายเชงสญลกษณทปรากฏในงานวรรณกรรมเรองดงกลาวโดยองทฤษฎการวเคราะหตวบท (Textual Analysis) ของโรลองด บารตมาประกอบการศกษา โดยศกษาขอมลจากงานวรรณกรรมเรอง “กปปะ” ทงจากตนฉบบภาษาญปน และฉบบแปลไทย รวมไปถงงานวจยเกยวกบวรรณกรรมเรองนฉบบภาษาญปนเทาทผศกษาจะสามารถหาฉบบเตมไดมาประกอบการศกษาซงไดผลจากการศกษาดงน การใหความหมายเชงสญลกษณจากตวบทงานวรรณกรรมเรองกปปะ สามารถจดเปนหมวดหมไดสองกลมคอความหมายเชงสญลกษณอางองจากชวประวตผเขยน และความหมายเชงสญลกษณทอางองจากบรบททางสงคม ทงนงานเขยนชนนไดรบการเขยนขนในสมยไทโช และผเขยนกมชวตอยในชวงปลายของสมยเมจ และสมยไทโช บรบททางสงคมทน ามาใชในการประกอบการศกษาจงเปนชวงปลายเมจ และสมยไทโช กลาวไดวา การกระท า ความคด และวฒนธรรมการใชชวตของตวละครหลายอยางเปนสงทสะทอนมาจากชวตของผเขยน และเหตการณตางๆ ทเกดขนหลายเหตการณตลอดการด าเนนเรองกสะทอนใหเหนถงเหตการณทเกดขนในสงคม ณ เวลานน นอกจากนผเขยนยงไดแสดงทรรศนะเกยวกบเรองตางๆ ผานการกระท าของตวละครในเรองอกดวย

ก

ค ำน ำ

ปรญญานพนธเรอง วเคราะหวรรณกรรมเรอง “กปปะ” ของอาคตะกาวา รวโนสเกะ ในเชง

สญลกษณ เปนสวนหนงของกระบวนวชา Semina in Japanese (018499) ภาคเรยนท 2 ประจ าปการศกษา

2554 สขาวชาภาษาญปน ภาควชาภาษาตะวนออก คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

โดยมวตถประสงคเพออธบายความหมายเชงสญลกษณทปรากฏในงานวรรณกรรมญปนเรอง กป

ปะ ของอะคตะกาวา รวโนะสเกะ โดยใชทฤษฎวเคราะหตวบท (Textual Analysis) ของนกสญวทยา โร

ลองด บารต (Roland Barthes) ประกอบการอธบาย ภายในเลมประกอบดวยเนอหาซงแบงออกเปน 4บท

ตามรปแบบงานวจยเชงคณภาพ

อนง หากปรญญานพนธเลมนมขอผดพลาดประการใด ตองขออภยไว ณ ทน และหวงเปนอยางยง

วาปรญญานพนธเลมนจะเปนประโยชนตอผทสนใจ และสามารถเปนประโยชนตอการศกษาเพมเตมในครง

หนาตอไป

ขอขอบคณมา ณ ทน

นางสาวมณรตน ตะตย 500110457

ผจดท า

24 กมภาพนธ 2555

ข

สารบญ

หนา

ค าน า ก

สารบญ ข

บทท 1 บทน า 1

1.1 ทมาและความส าคญของปญหาในการวจย 1

1.2 วตถประสงคของการวจย 1

1.3. ขอบเขตการศกษา 2

1.4. ค าถามงานวจย 2

1.5. วธการเกบขอมล 2

บทท 2 ทบทวนวรรณกรรม 3 2.1. ทฤษฎและแนวคดทางสญวทยา (Semiology) 3 2.1.1 สญวทยา (Semiology) 3 2.1.2 บารตกบการวเคราะหแบบหลงโครงสรางนยม 4 (Barthes and a Post-Structural Analysis) 2.2. เกยวกบ อะคตากาวา รวโนสเกะ โดยสงเขป 5 2.3. เกยวกบ “กปปะ” โดยสงเขป 9 2.4 บรบททางสงคมสมยไทโช 13

บทท 3 ผลการเกบขอมลการวเคราะหขอมล 16 3.1. ความหมายเชงสญลกษณทปรากฏในตวบท 16 3.1.1 การใหความหมายเชงสญลกษณเกยวกบชวประวตผเขยน (14 จด) 16 3.1.1 การใหความหมายเชงสญลกษณเกยวกบบรบททางสงคมสมยไทโช (9 จด) 25

บทท 4 สรป และขอเสนอแนะ 30 4.1. สรป 30 4.2. ขอเสนอแนะ 30

สรปภาษาญปน 31 เอกสารอางอง 41

目次

第１章 まえがき 31

1.1 研究動機............................................................................................................................................................................................................ 31

1.2 研究目的............................................................................................................................................................................................................ 31

1.3 研究範囲............................................................................................................................................................................................................ 31

1.4 研究課題............................................................................................................................................................................................................ 31

1.5 データ提示...................................................................................................................................................................................................... 31

第 2 章 先行研究 32

2.1 記号論について.......................................................................................................................................................................................... 32

2.2 芥川龍之介につて............................. ...................................................................................................................................................... 32

2.3 『河童』について............................. ...................................................................................................................................................... 32

2.4 社会背景（大正時代）について................................................................................................................................................ 33

第 3 章 分析結果と考察

3.1 『河童』にある記号論的な意味............................................................................................................................................... 34

3.1.1 芥川龍之介の人生に関する記号論的な意味..................................................................................................... 34

3.1.2 社会背景（大正時代）に関する記号論的な意味......................................................................................... 38

第 4 章 終わりに

4.1 まとめ.................................................................................................................................................................................................................. 41

4.2 今後の課題...................................................................................................................................................................................................... 41

参考文献 43

1

บทท 1 บทน า

1.1 ทมาและความส าคญของปญหาในการวจย วรรณกรรมเรอง 河童(กปปะ) เปนวรรณกรรมเรองสนท 芥川龍之介 (อะคตะกาวา รวโนะสเกะ) เขยนขนในปครสตศกราช 1927 กอนทเขาจะฆาตวตายเพยง 4 เดอน แมวาวรรณกรรมเรองนจะเขยนขนมากวา 80 ปแลว แตกยงเปนทนยมอานกนอยในปจจบน และยงไดรบการแปลเปนภาษาตางๆ มากมายรวมถงภาษาไทยดวย เรอง 河童 นเปนเรองราวทเกดขนในดนแดนกปปะซงเปนสตวในจตนาการของชาวญปนมลกษณะคลายครงคนครงกบ เนอเรองบอกเลาเกยวกบชวตความเปนอย และธรรมเนยมปฏบตตางๆ ของกปปะ ทตวละครเอกของเรองไดเขาไปสมผสเมอหลงเขาไปยงดนแดนแหงนน และเนองดวยงานชนนเปนงานทถกเขยนขนกอนท 芥 川 龍 之 介 จะเสยชวตตามทไดกลาวไปขางตน จงมหลายกระแสทกลาววา สงตางๆ ทปรากฏในดนแดนกปปะนน แทจรงแลวลวนเปนเรองจรงทหอมลอมตวของ 芥川龍之介 ทงสน ทงนผศกษามโอกาสไดศกษาวรรณกรรมเรองน รวมถงชวประวตของผแตงผานกระบวนวชาวรรณคดญปน จงเกดความสนใจทจะศกษาวรรณกรรมเรองนในเชงลกมากยงขน ผศกษาไดลองสบคนขอมลตางๆ ทเกยวของกบวรรณกรรมเรองน พบวามหลายเสยงวจารณงานเขยนชนนวาเปนเปนงานเขยนเชงเสยดสสงคม หากแตผศกษาไดตงขอสงเกตวาเรองราวเกยวกบดนแดนกปปะทถกรงสรรคขนมานน นาจะมนยยะบางประการแฝงอยนอกเหนอไปจากแนวคดเรองการเสยดสสงคมทสะทอนออกมาใหเหน นอกจากนหลงจากผศกษาไดลองสบคนงานวจยตางๆ ทเกยวของกบวรรณกรรมเรอง “กปปะ” เทาทจะสามารถหาตนฉบบฉบบเตมได พบวายงไมมผใดศกษาเรองความหมายในเชงสญวทยาทปรากฏบนวรรณกรรมเรองนมากอน ผศกษาจงตองการทจะศกษางานชนนใหลกซงมากยงขนเพอมองหาความหมายเชงสญวทยาในวรรณกรรมเรอง 河童 โดยใชทฤษฎสญวทยา : ทฤษฎวเคราะหตวบท(Textual Analysis) ของนกสญวทยาโรลองด บารต เขามาประกอบการวจยเพอมองหาความหมายอนๆ ทอาจปรากฏในงานวรรณกรรมเรองน

1.2 วตถประสงคของการวจย เพอมองหาความหมา ยเชงสญวทยาในงานวรรณกรรมเรอง 河童 ของ 芥川龍之介 โดยใชทฤษฎการวเคราะหตวบท(Textual Analysis) ของนกสญวทยาโรลองด บารตมาประกอบการศกษา

2

1.3. ขอบเขตการศกษา ศกษาการใหความหมาย เชงสญลกษณทปรากฏในงานวรรณกรรมเรอง河童 เทานนโดยองทฤษฎการวเคราะหตวบท (Textual Analysis) ของโรลองด บารตมาประกอบการศกษา

1.4. ค าถามงานวจย มความหมายเชงสญลกษณปรากฏในงานวรรณกรรมเรอง河童 หรอไม

1.5. วธการเกบขอมล ผศกษาไดศกษาขอมลจากงานวรรณกรรมเรอง 河童 ทงจากตนฉบบภาษาญปน และฉบบแปลไทย รวมไปถงงานวจยเกยวกบวรรณกรรมเรองนฉบบภาษาญปนเทาทผศกษาจะสามารถหาฉบบเตมไดมาประกอบการศกษา

3

บทท 2 ทบทวนวรรณกรรม เนองจากงานวจยชนนไดท าการศกษาเกยวกบการใหความหมายเชงสญลกษณทปรากฏบนงานเขยนเรอง “กปปะ” ของอะคตากาวา รวโนะสเกะ โดยมทฤษฎวเคราะหตวบท (Textual Analysis) ของโรลองด บารต เปนกรอบการวเคราะห นอกจากทฤษฎดงกลาวแลว ยงมขอมลในดานอนๆ ทผศกษาน ามาประกอบการศกษาในครงนอกดวย โดยจะขอสรปขอมลตางๆ เหลานนออกมาเปนหวขอหลกๆ ดงตอไปน

2.1. ทฤษฎและแนวคดทางสญวทยา (Semiology)

2.1.1 สญวทยา (Semiology) เปนทฤษฎทวาดวยการศกษาเกยวกบระบบของสญลกษณ การใหค าอธบายตอสงทเรยกวา “สญญะ” (sign) อธบายการเกดขน การพฒนา การแปรเปลยน รวมถงการเสอมโทรมตลอดจนการสญสลายของสญญะหนงๆ ทปรากฏออกมาอยางมระเบยบ 1 สญญะในทางสญวทยาไดแกบรรดาสรรพสงตางๆ ทรายลอมอยรอบตวเรา และความหมายของสญญะเหลานนกขนอยกบรหสหรอกฎเกณฑของสงคมนนๆ

มนกวชาการหลายทานน าแนวคดนไปพฒนาตอ หนงในนนกคอโรลองด บารต บารตใหความส าคญกบการศกษา “ความหมาย” ในเชงสญวทยาอยางจรงจง ในทรรศนะของบารต ความหมายคอสงหรอชนสวนทถกภาษาตดแบงเพอสรางความแตกตาง และน าไปสการเปรยบเทยบ สวนภาษาท าหนาทเปนเครองมอทน ามาใชตดแบงโลกแหงความเปนจรงออกเปนสวนๆ เพอสรางความไมตอเนองใหเกดขน เชนการใชภาษาในการแบงความตอเนองของสจนไดออกมาเปนสแตละส เปนตน

หรอกลาวอกนยหนงกคอ ส าหรบนกสญวทยา “ความหมาย” เปนเรองของความแตกตางหรอตรงขาม ไมไดเกดจากเนอในของสงนน คตรงขามของสรรพสงตางกรวมก าหนดความหมายซงกนและกน เชนสงครามกบสนตภาพ, ผชายกบผหญง, ศนยกลางกบชายขอบ, เมองกบชนบท หรอคนดกบคนราย เปนตน เมอเปนเชนนความหมายในทรรศนะของนกสญวทยาจงมลกษณะเปนพลวตไมหยดนงตายตว แตเปนเรองของการประกอบกนขนภายใตกฎระเบยบ กฎเกณฑตางๆหรอ

1

กาญจนา แกวเทพ. (2541). “การวเคราะหสอดวยทฤษฎสญญะวทยา”. การวเคราะหสอ : แนวคดและเทคนค, (กรงเทพมหานคร : ภาควชาสอสารมวลชน คณะนเทศศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย) หนา 80

4

วฒนธรรมในสงคมนนๆ 2 “งานเขยน” กท าหนาทเปนสญญะอยางหนงเชนกน ไชยรตนกลาววา ในทรรศนะของบารต “งานเขยน” ทกชนตองผานกระบวนการผลต เพยงแตมายาคตของสงทเรยกวา “งานเขยน” บดเบอนใหมองไมเหนกระบวนการผลต ดงนน “งานเขยน” จงไมใชงานทเสรจสนสมบรณเปนเอกภาพอนเปนผลมาจากอจฉรยภาพของผประพนธ หากแตเปนเพยงภาคปฏบตการขออดมการณแบบหนง เปนการสรางความหมายบางอยางขนมามากกวาการเลาถงสงทด ารงอยแลว

บารตน าแนวคดทางสญวทยามาตอยอดจนเกดทฤษฎขนมาสองทฤษฎคอ การวเคราะหแบบโครงสรางนยมและการวเคราะหแบบหลงโครงสรางนยม ในทนจะขอกลาวถงการวเคราะหแบบหลงโครงสรางนยมแตเพยงเทานน 2.1.2 บารตกบการวเคราะหแบบหลงโครงสรางนยม (Barthes and a Post-Structural Analysis) ใจความส าคญของการวเคราะหแบบหลงโครงสรางนยมแบงออกเปนสองหนวยคอ การอานแบบหลงโครงสรางนยม (A Post-Structural Reading) และการวเคราะหตวบท (Textual Analysis) สวนทจะน ามาใชประกอบการศกษาในครงนคอ สวนของการวเคราะหตวบท การวเคราะหตวบท (Textual Analysis) จะเนนการศกษากระบวนการสรางความหมายทไมรจบ (signifiance) ของงานเขยน เปนการเชอมโยงตวบททวเคราะหกบตวบทอน รหสชดอนๆ จงผกโยงกบเรองของประวตศาสตร สงคม แตมใชในลกษณะของการก าหนดตดสนในรปของค าอธบายเชงสาเหต-ผลลพธ แตเปนเรองของการอางองค าพดกนมากกวา 3 การวเคราะหตวบทของบารตสามารถท าไดโดยปฏบตตามขนตอน 4 ขนตอนดงตอไปน 1. แบงตวบทออกเปนสวนเสยวเลกๆ สนๆ ในรปของประโยคหรอกลมของประโยค โดยสวนทถกตดแบงนจะเรยกวาหนวยพนฐานส าหรบการอาน หรอ lexia 2. หลงจากตดแบงตวบทออกเปนสวนยอยๆ เรยบรอยแลว มองหาความหมายทสวนเสยวสรางขน ซงเปนความหมายแฝง หรอความหมายชดทสองมากกวาทจะเปนความหมายตามตวอกษร หรอความหมายในภาษา เชนการบรรยายถงบคลกของตวละครทอาจจะยาวหลายประโยคหรอหลายยอหนา แตไมมสวนไหนทมค าวา "โรคประสาทเลย" แตคนอานกสามารถรไดวาตวละครตวนนเปนโรคประสาท ซงความหมายแฝงนเปนผลมาจากความสมพนธแบบเทยบเคยง หรอความสมพนธระหวางค า การใชค าแทนค านนเอง

2

ไชยรตน เจรญสนโอฬาร. (2545). สญวทยา. โครงสรางนยม. หลงโครงสรางนยม กบการศกษารฐศาสตร . กรงเทพฯ:

ส านกพมพวภาษา หนา 94

3

ไชยรตน เจรญสนโอฬาร. (2545) (อางแลว) หนา 229

5

3. ท าเปนขนตอนตงแตตนจนจบเพอครอบคลมความยาวของตวบท 4. ส าหรบบารตแลวการลมนนถอเปนสวนหนงของกระบวนการอานดงนนในการอานหรอวเคราะหตวบทของเรา หากมการหลงลมความหมายบางอยางไปกไมไดเปนปญหาแตอยางใด

2.2. เกยวกบ อะคตากาวา รวโนสเกะ โดยสงเขป

ประวตของอะคตากาวา รวโนสเกะทยกมาน ผศกษาไดท าการแปลมากจากหนงสอ 東京の

文人たち4 และน ามาเรยบเรยงใหมในรปแบบตารางดงตอไปน

ศกราชญปน ครสตศกราช อาย เหตการณ ปเมจท 25 1892 1 ป - วนท 1 มนาคม เกดทเมองอรฟเนะ( 入船) เขตเคยวบาช (

京橋) จงหวดโตเกยว ปจจบนคอ เมองอะคะช (明石) เขตชโอ (中央)โตเกยว - เปนลกชายคนโตของ นฮาระ โทชโซ (新原敏三) เจาของรานขายผลตภณฑนมวว - ชวงปลายป ฟขมารดาของรวโนะสเกะปวยเปนโรคประสาท

ปเมจท 31 1898 6 ป เขาศกษาในชนประถมศกษาทโรงเรยนโคโตจนโจ ( 江 東

尋常) ปจจบนคอโรงเรยนประถมเรยวโขะข (両国小学校) ปเมจท 36 1905 13 ป - เขาศกษาในระดบชนมธยมศกษาทโรงเรยนมธยมอนดบ

สามของโตเกยว ( 東京府立第三 ) ปจจบนคอโรงเรยนมธยมโทรซเรยวโขะข ( 都立両国高校 )จบการศกษาดวยผลการเรยนยอดเยยม - ชนชอบการอานงานวรรณกรรมทกประเภท และมความสนใจในเรองประวตศาสตร

ปเมจท 42 1909 17 ป - เดอนสงหาคมปนภเขายารกะทะเขะ (槍ヶ岳) กบเพอนพอง - ออกแผนพบชอวา "槍ヶ岳紀行" (บนทกการเดนทางสยารกะทะเขะ)

ปเมจท 43 1910 18 ป - เขาเรยนชนมธยมศกษาตอนปลายทโรงเรยนไดอจโคโต

4大村彦次郎（2009）『東京の文人たち』（初版第１刷）株式会社筑摩書房

6

สายศลปภาษา (第一高等学校一部乙類) โดยไมตองเขารบการสอบคดเลอก - บานอคตากาวายายไปทชนจกหม 3 ซงเปนทตงของฟารมววของราน โคโบะขชะ (耕牧舎) ทโทชโซบดาผใหก าเนดของรวโนะสเกะดแลกจการอย

ปเมจท 44 1911 19 ป พกอาศยอยในหอพกนกเรยนเปนเวลา 1 ป หมกมนกบการอานวรรณกรรมของ Baudelaire Charks, Strindberg และ Anotole France

ปไทโชท 2 1913 21 ป เขาศกษาตอในมหาวทยาลยโตเกยวอมพเรยล เอกวรรณคดองกฤษ

ปไทโชท 3 1914 22 ป แปลงานเขยนของ Anotole France และ Yeats โดยใชชอวา อะคตากาวา รวโนสเกะ เชนเดม แตเปลยนตวอกษรจนทใชเขยนชอเปน 柳川隆之介

ปไทโชท 4 1915 23 ป - เดอนเมษายน ผลงานเรอง "Hyottoko" (ひょっとこ) และเดอนพฤศจกายน ผลงานเรอง "ราโชมอน"( 羅生門 ) ไดตพมพในวาสารเทโคขบงงะข (帝国文学) - เดอนธนวาคมเขารวมสมาคม 木 曜 会 (การชมนมวนพฤหสบด) ของนตซเม ะ โซเซก และฝากตวเปนศษยของนตซเมะตงแตนนเปนตนมา

ปไทโชท 5 1916 24 ป - เดอนกมภาพนธผลงานเรอง "鼻" (จมก) ไดรบการตพมพในนตยสารชนชโจ (新思潮) ฉบบท 4 และไดรบการชนชมจากนทซเมะ โซเซกเปนอยางมาก - เดอนกรกฎาคมจบการศกษาจากมหาวทยาลยโตเกยวอมพเรยล - เดอนกนยายนผลงานเรอง " 芋粥 " ไดตพมพในวารสารดานวรรณกรรมชอชนโชเสทซ (新小説) - เขา เปนอาจารยสอนภาษาองกฤษทโรงเรยนในสงกดกองทพเรอ

ปไทโชท 6 1917 25 ป - เดอนเมษายนถงกรกฎาคม ผลงานเรอง 偸盗 ไดรบการตพมพในวารสารชโอโครง 中央公論 และผลงานเรอง さまよえる 猶太人 ไดรบการตพมพในนตยสารชนโจ 新潮

- เดอนพฤษภาคมเรอง 羅生門 ไดรบการตพมพในหนงสอ

7

รวมเลม 第一創作集 - วนท 27 มถนายนมการเปดการประชมวนครบรอบการตพมพเรองราโชมอนโดยใชชอวา "羅生門の会" โดยม ซาโต ฮารโอะ (佐藤春夫) เปนตวตงตวต - เดอนกนยายนผลงานเรอง 或日の大石内蔵助 ไดรบการตพมพในวารสารชโอโครง (中央公論) - เดอนตลาคมผลงานเรอง 戯作三昧 ไดรบการตพมพลงในหนงสอพมพ Osaka mainichi

ปไทโชท 7 1918 26 ป เดอนกมภาพนธแตงงานกบซกาโมโต ฟม ( 塚本文 ) และรวมงานกบหนงสอพมพ Osaka Mainichi เดอนพฤษภาคม ผลงานเรอง 地 獄 変 ตพมพลงหนงสอพมพ Osaka Mainichi เดอนกรกฎาคมผลงานเรอง 蜘蛛の糸 ตพมพในวารสารอะคาอ โทร ( 赤 い 鳥 ) ถดมาในเดอนกนยายนผลงานเรอง 奉教人の死 ตพมพในวารสารมตะบงกะข (三田文学) และเดอนตลาคมผลงานเรอง 枯野抄 ตพมพในวารสารดานวรรณกรรมชอชนโชเสทซ (新小説)

ปไทโชท 8 1919 27 ป - เดอนมนาคม ลา ออกจากการเปนอาจารยโรงเรยนในสงกดกองทพเรอ และเขาเปนพนกงานของบรษทหนงสอพมพ Osaka Mainichiอยางเตมตว - นฮาระ โทชโซ บดาผใหก าเนดของรวโนะสเกะเสยชวตลงใ - มการกอตงสมาคม 我鬼窟 โดยใชหองท างานสวนตวในบานของทะบาตะ ( 田 端 ) เปนทท าการและจดใหมการพบปะพดคยกนทกวนอาทตย เดอนพฤ ษภาคมผลงานเรอง 蜜柑 ตพมพในนตยสารชนโจ (新潮)

ปไทโชท 9 1920 28 ป - เดอนมกราคมผลงานเรอง 舞踏会 ตพมพในนตยสารชนโจ (新潮) เดอนเมษายนผลงานเรอง 秋 ตพมพในวารสารชโอโครง (中央公論) - เดอนกรกฎาคมผลงานเรอง 南 京 の 基 督 ตพมพในวารสารชโอโครง (中央公論) และในขณะเดยวกนผลงานเรอง 杜子春 กไดรบการตพมพในวารสารอะคาอ โทร (赤い鳥)

8

ปไทโชท 10 1921 29 ป - เดอนมกราคมผลงานเรอง 山鴫 ตพมพในวารสารชโอโครง (中央公論) - เดอนมนาคมเดนทางไปยงประเทศจนเปนเวลา 4 เดอนในฐานะเจาหนาทพเศษของหนงสอพมพ Osaka Mainichi รวโนะสเกะเขารบการรกษาตวทเซยงไฮเปนเวลา 3 สปดาหเนองจากปวยขณะท าภารกจทจน และเดนทางกลบประเทศญปนชวงปลายเดอนกรกฎาคม การเดนทางไปประเทศจนในครงนน ท าใหสขภาพรางกายของรวโนสเกะทรดโทรม สงผลใหเกดจดเปลยนในชวตของเขาหลงจากนน - ตงแตเดอนสงหาคมรวโนะสเกะไดเขยนบทความชอ "上海游記 " ซงเปนบนทกการเดนทางทองไปในประเทศจนของเขาลงในหนงสอพมพ Osaka Mainichi

ปไทโชท 11 1922 30 ป เดอนมกราคมมผลงานออกมา 2 เรองดวยกน คอเรอง 藪の

中 ทตพมพในนตยสาร (新潮) และเรอง 将軍 ทตพมพในนตยสารไคโซ (改造) - เดอนมนาคมผลงานเรอง トロツコ ไดรบการตพมพในนตยสารไทคง (大観) - เดอนพฤษภาคมถงเดอนกนยายนมผลงานเรอง 多情仏心

ตพมพในนตยสารไคโซ (改造) ปไทโชท 12 1923 31 ป ผลงานเรอง あばばばば ตพมพในวารสารชโอโครง (中央

公論) ปไทโชท 13 1924 32 ป เดอนมกราคมผลงานเรอง 一塊の土 ตพมพในนตยสารชน

โจ ( 新 潮 ) ในปนสขภาพของรวโนะสเกะทรดโทรมลงอยางตอเนอง

ปไทโชท 14 1925 33 ป เดอนมกราคมผลงานเรอง 大導寺信輔の半生 ตพมพในวารสารชโอโครง (中央公論)

ปไทโชท 15 1926 34 ป - กระเพราะล าไสและระบบประสาทของรวโนะสเกะทรดโทรมลงอยางหนก จงยายไปพกทเมองยคะวาระ ( 湯河原) เพอรกษาตว โดยเชาบานอยท เกะนมะไคกง (鵠沼海岸) - เดอนมกราคม ผลงานเรอง 湖南の扇 ตพมพในวารสารชโอโครง ( 中央公論 ) เดอนตลาคม ผลงานเรอง 点鬼簿

ตพมพในนตยสารไคโซ ( 改 造 ) แมสขภาพรางกายจะไม

9

อ านวยกตามท ปโชวะท 2 1927 35 ป - เดอนมกราคม นชคาวา ยทากะ (西川豊)พชายของภรรยา

ของ รวโนะสเกะฆาตวตายเนองจากกดดนเพราะถกสงสยวาเผาบานตวเองเพอเอาเงนประกน ท าใหรวโนะสเกะตองวงวนจดการปญหาทกอยางตงแตตนจนจบ -เดอนมกราคมและกมภาพนธมผลงานเรอง 玄 鶴 山 房 ตพมพในวารสารชโอโครง (中央公論) - เดอนกมภาพนธมผลงานอกเรองหนงคอ 蜃気楼 ตพมพในวารสารฟจนโครง (婦人公論) - เดอนมนาคมผลงานเรอง 河童 ตพมพในนตยสารไคโซ (改造) - ตงแตเดอนเมษายนถงสงหาคมมผลงานเรอง 文芸的な、

余りに文芸的な ตพมพในนตยสารไคโซ (改造) - วนท 24 กรกฎาคมชวงรงสาง รวโนะสเกะเสยชวตในบานของเขาเอง สาเหตการเสยชวตมาจากการกนยาฆาตวตาย

หลงจากทรวโนะสเกะเสยชวตไปแลว ฮโรช คขจ เพอนนกเขยนของรวโนะสเกะไดกอตงรางวลอะคตากาวาขนในป 1934 เปนรางวลส าหรบนกเขยนหนาใหม ปจจบนรางวลอะคตากาวานเปรยบเสมอนใบเบกทางเขาสวงการการเปนนกเขยนในญปนเลยกวาได

2.3. เกยวกบ “กปปะ” โดยสงเขป ตวละครส าคญทปรากฏในเรอง ผปวยหมายเลข23 เปนตวเอกของเรอง เจอกปปะระหวางทางปนเขาจงวงตามไป จนหลงเขา ไปอยในเมองของกปปะ บค กปปะตวแรกทตวเอกของเรองเจอ และไลตามมาในตอนแรก ท าอาชพเปน ชาวประมง มความสมพนธใกลชดกบตวเอกมากทสด ชค กปปะทมอาชพเปนแพทย ชวยรกษาตวเอกของเรองหลงจากทหลดเขามาในเมอง กปปะแรกๆ อาศยอยขางบานของตวเอก

10

ลป กปปะนกเรยนหนม วงหนการไลลาของกปปะตวเมยมาหลบอยทหอง ของตวเอกอยเปนเวลาหลายอาทตย เกล ประธานบรษทผลตกระจก เปนนกลงทนทมความสามารถ และเปนกป ปะทตวเอกรสกชนชม ทค เปนกว และเปนสมาชกของชมรมซปเปอรกปปะ มค กปปะนกปรชญา คราบค เปนนกดนตรผมความออนไหว เพป ผพพากษา เปนบาหลงจากตกงาน

กปปะ เปนเรองราวของผปวยหมายเลข 23 ในโรงพยาบาลโรคจตทมกจะเลาเรองของตนเองเมอครงทไดเขาไปอยในเมองกปปะใหใครตอใครฟง เรองตางๆ ทเขาเลามดงตอไปน ฤดรอน 3 ปกอนชายหนมแบกเปไปเดนเขาระหวางทางขนเขามหมอกลงหนาจนตองถอดใจหยดพกทานอาหารกอน หลงจากทานอาหารเรยบรอยแลวเขาหนไปเหนกปปะตวหนง ทงคตางกจองมองกน จนชายหนมเปนฝายวงเขาหากปปะตวนน ท าใหมนวงหน เขาไลกวดไปจนเกอบจะตามทน แตแลวกตกลงไปในหลมลกและหมดสตไป เมอฟนขนมา กพบวามกปปะตวหนงก าลงใชหฟงฟงการเตนของหวใจตรงหนาอกของของเขาอย กปปะทเปนหมอตวนชอวาชค ชคพาชายหนมไปพกรกษาตวทบานของเขา ระหวางรกษาตว กปปะตวแรกทชายหนมเหนและวงไลกวดกมาเยยมเขา กปปะตวนนชอวาบค จากการไดพดคยกบชคและบค ท าใหชายหนมรวามมนษยหลายคนทหลงเขามาในเมองกปปะแหงน และจ านวนไมนอยกอาศยอยทนตลอดชวต เพราะในเมองกปปะมนษยจะไดรบสทธพเศษใหอยทนไดโดยไมตองท างาน สปดาหตอมาชายหนมกไดเปนผรบการคมครองเปนพเศษและไดอาศยอยบานหลงขางๆ บานของชค ทกวนตอนเยน ชคและบคจะมาเยยมและสอนภาษากปปะใหขาพเจาทบาน

กปปะเปนสตว บนศรษะมขนสน ๆ อย มอและเทาเปนพงผดตดกนเอาไววายน า ตวสงประมาณ 1 เมตร น าหนกราวๆ 20 - 30 ปอนด แตกมบางตวทโตขนาด 50 ปอนดเชนกน บนหวตรงกลางกระหมอมมจานรปไขอย เมออายมากขนจานนกจะแขงขนตามไปดวย สผวของกปปะจะเปลยนไปตามสภาพแวดลอมทอยในตอนนน เหมอนกบผวของสตวเลอยคลาน มกระเปาหนาทองเหมอนจงโจ ไมสวมเสอผา การใสเสอผาปกปดรางกายนนถอเปนเรองตลก

หลงจากเรยนภาษากปปะมาไดระยะหนง ชายหนมกเรมเขาใจภาษากปปะมากขน ทเมองกปปะน เรองราวทมนษยเหนวาจรงจงกลบกลายเปนเรองตลกขบขน แตเรองททมนษยเราถอเปนเรองขบขน กปปะกลบถอเปนจรงเปนจง เชนการคมก าเนดส าหรบกปปะถอเปนเรองตลก เพราะการคมก าเนดนนเปนการเตรยมความพรอมของพอแมแคฝายเดยว สดทายจงเปนแคความเหนแกตวของพอแมเทานน ในทางกลบกนการคลอดลกของกปปะกเปนเรองนาขนส าหรบมนษยเรา ในตอน

11

ทจะคลอดลก กปปะตวพอจะเอาปากไปจอทชองคลอดและถามเดกในทองวาอยากจะเกดมาหรอไม คดใหดแลวจงคอยตอบ ถาเดกในทองตอบมาวาไมอยากเกดหมอต าแยกจะฉดยาเขาไปในชองคลอดของกปปะตวแม แลวทองกจะแฟบลงในทสด

กปปะอกตวหนงทชายหนมสนทสนมดวยชอวาทค ทคเปนกวทไวผมยาวรงรง ชายหนมไปเทยวเลนทบานของทคเปนครงคราวเวลาทไมมอะไรท า ทคมกจะพดคยเกยวกบเรองของกปปะ หรอไมกศลปะอยเสมอ ทคกลาววาการอยรวมกนเปนครอบครวใหญอยางเปนสขนน แมจรงแลวไมตางอะไรจากการกอทกขใหแกกนและกน ทคเปนกปปะทมความคดไมเหมอนใคร เขาบอกวาเขาเปนซปเปอรกปปะ เมอชายหนมถามวาเขาเปนกปปะประเภทไหน ทคเชอวาศลปะนนไมไดอยภายใตอ านาจใด ๆ และศลปนจะตองเปนซปเปอรกปปะทอยเหนอความดความชวใด ๆ ในเมองกปปะนจะมคลบอนเปนทชมนมของเหลาศลปนตงแตกวไปจนถงนกดนตร มานงคยถกเถยงกน วนหนงขากลบจากคลบพรอมกบทค ทคบอกกบชายหนมวา เขาอาจจะเปนซปเปอรกปปะกจรง แตพอไดเหนภาพครอบครวแบบนนกอดทจะอจฉาไมได

ความรกของกปปะและมนษยตางกนมาก ในเมองของกปปะนน ถากปปะตวเมยถกใจกปปะตวผตวไหน กจะหาวธเอากปปะตวผตวนนมาเปนของตวเองใหไดโดยไมเกยงวธ และวธทรวดเรวทสดกคอการวงไลจบกปปะตวนนอยางเอาเปนเอาตาย ชายหนมเหนเหตการณเชนนกบตามาแลว วนหนงชายหนมนงอานบทกวของทคอยในบาน จๆ กมกปปะนกศกษาตวหนงชอวา ลป วงเขามาในบานของชายหนมแลวลมตวลงนอนแผบนเตยงของชายหนมพดดวยเสยงออนแรงวา " แยแลว ในทสดกโดนจบตวจนได" ชายหนมจงรบลกไปลอกกลอนประตและเหนกปปะตวเมยยนอยหนาบานของเขา

ขาพเจาไปงานแสดงดนตรกบทคอยหลายครง แตครงทจ าไดดทสดกคอ การแสดงครงท 3 ตอนทกปปะนกดนตรชอวา คราบค ขนไปเดยวเปยโน ขณะทเขาก าลงเลนเปยโอยางเมามนนน กมต ารวจโผลเขามาและตะโกนสงใหหยดการแสดง แตกปปะชาวบานตางกตะโกนบอกใหคราบคเลนแตไป รองกบตะโกนดาต ารวจ ขวางปาขาวของใหวนวายกนไปหมด ขาพเจาสงสยวาเกดอะไรขนจงสอบถามจากทค ไดความวาทเมองกปปะแหงนหามไมใหมการแสดงดนตรเปนอนขาด เพราะกปปะเปนสตวทไมมห

ชายหนมชนชมกปปะประธานบรษทผลตกระจกทชอ เกล เพราะเกลเปนนกลงทนทมความสามารถ ตามค าบอกเลาของเกล ท าใหชายหนมทราบวาเมองกปปะนสามารถผลตครองจกรใหมๆ ออกมาไดราว 700-800 ชนด ในหนงเดอน เครองจกรเหลานสามารถผลตสงตาง ๆไดโดยไมตองใชมอเลย ท าใหมการไลกปปะออกจากงานราว 40,000-50,000 ตวทกเดอน ชายหนมจงไดแตแปลกใจวาท าไมถงไมเคยเหนขาวคนงานประทวงเลย จนกระทงวนหนงชายหนมไดไปงานเลยงท

12

บานเกลกบชคและเพปกปปะทนาย จงไดลองถามด และไดรวากรรมกรเหลานนถกฆาตายและน าเนอมาเปนอาหารหมด ชายหนมจงเกดความสงสยวาท าไมกรรมกรเหลานนจงยอมถกฆา เพปซงเปนทนายบอกวาทนมกฎหมายฆากรรมกรไวแลว ขาพเจารสกไมชอบใจเลยททงเกล เพปและชคตางกเหนวาเรองนเปนเรองธรรมดาสามญ มหน าซ ายงใหชายหนมลองทานแซนวชเนอกปปะอกดวย ชายหนมจงรบเผนออกมาจากบานเกลทนท

เยนวนหนงชายหนมนงคยกบเกลถงเรองคณะรฐมนตร และพรรคการเมองในกปปะ เกลบอกวานกการเมองชอดงทชอวา ลปเปนน แทจรงแลวถกควบคมโดยประธานบรษทหนงสอพมพ และประธานกไมไดเปนนายของตวเองโดยตรง เพราะยงมอกคนทควบคมอยซงกคอเกลนนเอง นอกจากนเกลยงเลาถงเรองสงครามระหวางกปปะกบนากใหชายหนมฟงอกดวย ระหวางทเรานงคยกนอยคนรบใชกวงเขามาบอกเกลวาเกดไฟไหมขนทขางบานของเกล แตดบเรยบรอยแลว หลงจากคนรบใชออกไปเกลกยมออกมา และบอกวาขางๆ นนเปนบานเชาของเขาเอง คงไดคาประกนอะไรบาง ชายหนมจงรสกเกลยดเกลขนมาทนทหลงจากทไดเหนรอยยมนน

วนรงขนหลงจากไปไหม ชายหนมนงคยกบนกศกษาลปทนงรองไหอยในหองรบแขก เพราะทะเลาะกบทบานมา ชายหนมจงตบบาปลอบใจ และชวนไปบานของทค แตลปบอกวาทคดถกเขา หาวาไมกลาพอทจะทงครอบครวอยางเขาได ชายหนมจงชวนไปทบานของคราบคแทน เมอไปถงกเหนคราบคนงเงยบอยมมหนงของบาน เมอลองถามดกไดความวา คราบคก าลงหงดหงดทตนถกเอาไปเปรยบเทยบกบลค นกดนตรอจฉรยะอกตวหนง คราบคกลวลค เขาบอกวาตวเขาถกถกอธพลของลคครอบง าตงแตเมอไหรกไมร แตลคกลบไมเคยถกอทธพลของเขาครอบง าเลยแมแตนอย

วนหนงชายหนมออกไปเดนเลนหลงจากทอานหนงสอปรชญาของมคจนเบอแลว ชายหนมเจอกปปะทเคยขโมยปากกาของเขาไป จงไปบอกใหต ารวจมาจบ กปปะตวนนเหนต ารวจกเดนเขามาหาแตโดยดไมมทาทางเกรงกลวอะไร ต ารวจสอบปากค ากปปะตวนนไดสกพกกปลอยตวไป ชายหนมสงสยวาท าไมไมจบ ต ารวจกบอกวากปปะตวนนขโมยปากกาไปใหลกเลน แตตอนนลกของเขาเสยชวตแลว กปปะตวนนจงไมมความผด ขาพเจายงคงของใจจงไปถามทนายเพป ไดความวา ไมวาจะเปนอาชญากรรมใด ถาสถานการณแวดลอมในอาชญากรรมรนนลบเลอนไป กจะลงโทษผกระท าความผดไมได ขาพเจาคดวานนชางไมสมเหตสมผลเอาเสยเลย นอกจากนเมอพดคยถงเรองการประหารชวตกไดทราบอกวา เพยงแคประกาศชอผท าผด กปปะตวนนกจะตายไปเอง เพราะกปปะมประสาททละเอยดออน ระหวางทก าลงคยกนอยนนกไดยนเสยงปนดงมาจากบานของทค จงรบพากนวงไปด เหนทคลมนอนหงายอยในมอขวาถอปนไว และมเลอดไหลออกมาจากจานบนหว ขางๆ มกปปะตวเมยซบหนารองไหอยทอก เมอหมอมาตรวจดกบอกวาคงชวยไมไดแลว และยงบอกอกวาแตเดมทคนนเปนโรคกระเพราะท าใหมอารมณซมเศราหดหงาย

13

จากการตายของทคท าใหชายหนมนกถงเรองของศาสนาขนมา จงถามลปวาศาสนาของกปปะเปนอยางไร ลปกลาววาทเมองกปปะมศาสนาครสต พทธ อสลามและลทธบชาไฟ เปนตน แตทมอทธพลตอผคนมากทสดคงจะเปนลทธสมยใหมหรอเรยกอกอยางวาลทธชวต แลวลปกพาขาพเจาไปเยยมชมวดขนาดใหญของลทธสมยใหม

หลงจากนนหนงสปดาหชายหนมกไดยนขาวจากชควาวญญาณของทคปรากฏตวขนทบานของทค พอถายรปทหองของทคทไรกจะจบไดภาพของทคเลอนลางอยทกรปไป และเรองนกกลายเปนขาวโดงดงลงหนงสอพมพลงนตยสารไปทว ในหนงสอพมพลงบทความทมคนทรงเรยกใหวญญาณของทคมาเขารางแลวสอบถามเรองราวตาง ๆ

หลงจากชายหนมไดอานบทความเกยวกบเรองนในหนงสอพมพ เขากรสกไมอยากอยในเมองทหดหหมดสนกนเขาไปทกท เลยไปเดนหาหลมทตกลงมาในตอนแรกเพอจะกลบโลกมนษย ระหวางทเดนหาอยนน ชายหนมกนกถงกปปะแกตวหนงทบคเคยพดถงขนมา เลยลองไปหาทบานของกปปะแกตวนน กปปะแกตวนนชวยบอกทางกลบโลกมนษยใหแกชายหนม กอนทชายหนมจะกลบออกมา กปปะตวนนบอกกบเขาวา "ออกไปแลวอยาเสยใจทหลงละ"

หลงจากทชายหนมกลบมาทโลกมนษยแลว เขากรสกเกลยดกลนของมนษยไปพกหนง และรสกวาเมอเทยบกบมนษยแลวกปปะเปนสตวทสะอาดยงนก ชายหนมมกจะเผลอพดภาษากปปะบอยๆ หลงจากออกจากดนแดนกปปะมาไดหนงป เขากอยากกลบไปอยทนนอกครง จงแอบหนออกจากบานเพอจะไปขนรถไฟ แตกอนทจะทนไดขนรถไฟกถกจบตวสงโรงพยาบาลบาเสยกอน ตงแตเขามาอยทโรงพยาบาลบาชายหนมกคดถงแตเรองในดนแดนกปปะอยตลอดเวลา บายวนหนงบคกมาเยยมชายหนมทโรงพยาบาล และหลงจากนน 2-3 วนกมกปปะตวอน ๆมาเยยมขาพเจาอก แต ดร.เอส หมอทดแลเขากลบบอกวา ชายหนมมอาการโรคจตชนดอาการก าเรบฉบพลน

2.4 บรบททางสงคมสมยไทโช สมยไทโชเรมเมอ ค.ศ. 1912 และสนสดลงเมอป 1926 เปนยคตอจากสมยเมจ ในสมยเมจนนลทธชาตนยมและสถาบนจกรพรรดไดรบการใหความส าคญเปนอยางมาก เพอเผชญหนากบปญหาทงภายในและภายนอกประเทศ ปญหาภายในคอ การสราชาตทเขมแขงและร ารวย สวนปญหาภายนอกคอ การเผชญหนากบการขยายตวของลทธจกรวรรดนยมของชาตตะวนตก 5 แนวคดดงกลาวไดสบทอดมาจนถงสมยไทโช ผลกดนใหญปนเขาสสงครามเปนเวลาถง 15 ป ในป ค.ศ.

5

สรางคศร ตนเยงสม. ประวตศาสตรญปนสมยใหม. กรงเทพมหานคร: สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2551 หนา 79

14

1914 ญปนเขารวมสงครามโลกครงท 1 รฐบาลญปนท าสญญาพนธมตรกบองกฤษ แตนกการเมองในระบบพรรคในขณะนนมไดรสกวาสญญานจะผกมดญปนใหธ ารงรกษาสถานะเดมในประเทศจน แตตามความเปนจรงแลวนกการเมองบางทานในระบบพรรคมความกระตอรอรนทจะใหฐานะของญปนในประเทศจนทวความเขมแขงขนทกวถทางทเปนไปได 6 ดวยเหตนจงน าไปสการทญปนผลกดนใหจนท าสญญาทไมเปนธรรมกบจน ญปนมนโยบายแขงกราวทจะขยายอทธพลของตนเองเขาไปในจน และเกดเปนสงครามระหวางจน-ญปนในเวลาตอมา โดยญปนเปนฝายไดรบชยชนะ นอกจากนในป 1918 ญปนยงไดสงกองทพเขาไปในไซบเรย น าไปสการเกดสงครามรสเซย-ญปน และญปนกยงคงไดรบชยชนะเชนเคย ในดานอตสาหกรรม เมอสงครามสนสดลงญปนไดกลายเปนประเทศอตสาหกรรมอยางแทจรง แมการเรมตนเปลยนแปลงประเทศใหเปนอตสาหกรรมอตสาหกรรมอนเปนพนฐานของกระบวนการนจะเกดขนในสมยเมจ แตสงครามทเกดขนในยโรปเรงใหการเปลยนแปลงประเทศใหเปนอตสาหกรรมกาวยาวขนและมมาตราสวนใหญขน 7 เนองดวยโรงงานของยโรปไมสามารถผลตสนคาเพอตอบสนองความตองการของตลาดทมจ านวนมากขนๆ ได เพราะโรงงานในยโรปตองหนไปผลตอาวธ ท าใหญปนสามารถเพมขอดจ าหนายในตลาดตางๆ ได สงผลใหอตสาหกรรมสงทอเฟองฟเปนอยางมาก และนอกจากนอตสาหกรรมหนกกยงเตบโตมากขนเรอยๆ อกดวย ลกษณะพเศษอยางหนงของการพฒนาอตสาหกรรมน คอการทมองคการสองชดทแตกตางกนเกดขนควบคกนไป คอ โรงงานขนาดเลก และโรงงานขนาดใหญ ตวอยางองคการขนาดใหญไดแกกลมกอนทชอวา ไซบตซ ซงประกอบไปดวยกลมธรกจมากมายหลากหลายดวยกน โดยทกกลมธรกจจะมความสมพนธแนนแฟนกบรฐบาลมาตงแตสมยเมจ โดยในชวงแรกๆ จงไดรบการสนบสนนเงนจากรฐบาลในชวงทกอตงบรษทขนมาในชวงแรกๆ และเมอกจการขยายตวแลว บรษทเหลานกใหการสนบสนนทางการเงนกบรฐบาล การเกอหนนเชนนสงผลใหเกดการสงเสรมอตสาหกรรมตางๆ มากมาย ท าใหการอตสาหกรรมในญปนเปนไปอยางรดหนา ดานการเมอง เกดปญหาความวนวายมากมายภายในประเทศ อนเนองมากจากพรรคการเมองแตกแยกออกเปนกลมๆ และแตละกลมตางกแยงชงอ านาจและโจมตซงกนและกน ท าใหเกดความวนวายสบสน ประชาชนขาดความศรทธาและไมพอใจบทบาทของนกการเมอง กอรปกบพรรคการเมองไมไดพยายามเสรมสรางประชาธปไตยใหฝงรากอยางมนคงในสงคมญปน สนใจแตเพยงการไดมาซงอ านาจทางการเมองและการใชอ านาจมากกวา8 จงเปนทมาของความลมเหลวของ

6

Professor W.G. Beasley. ประวตศาสตรญปนสมยใหม. แปลโดย รองศาสตราจารยทองสก เกตโรจน. กรงเทพมหานคร:

โรงพมพการศาสนา, 2543 หนา 306 7

Professor W.G. Beasley, 2543 (อางแลว) หนา 324 8

สรางคศร ตนเยงสม. 2551 (อางแลว) หนา 86

15

การปกครองระบอบประชาธปไตย สงผลใหทหารเขามามอ านาจทางการเมอง ตามหาวทยาลยตางๆ มการตอตานลทธการใชก าลงทางทหารอยางกวางขวาง นอกจากนในสมยไทโช ยงเกดเหตการณความไมสงบเรยบรอยตางๆมากมายทวประเทศ เชน บรรดากรรมกรกอความวนวาย มการรวมตวตงสมาพนธกรรมกรและกสกรทกประเภท พรรคคอมมวนสตทเปนพรรคการเมองใตดนมากอนกรวมตวตงเปนพรรคโดยเปดเผยในป ค.ศ. 1922 ตอมาในป ค.ศ. 1923 เกดแผนดนไหวครงใหญทางภาคพนคนโต โตเกยวไดรบความเสยหายยบเยน พอในป ค.ศ. 1925 กมการออกกฎหมายเพอทรงไวซงความมงคงในการปกครอง ซงงถอวาเปนกฎหมายทบบบงคบเสรภาพดานความคด เปนยคสมยทท าใหปญญาชนตองตกอยในหบเหวแหงความมดมด9

9

เคนสเกะ ทามาอ. ขปปะ.กรงเทพมหานคร: ส านกพมพแมวรรณกรรม.2545

16

บทท 3 ผลการเกบขอมลการวเคราะหขอมล

จากบททบทวนวรรณกรรม ผศกษาไดศกษาทฤษฎวเคราะหตวบท(textual Analysis) ของนกสญวทยาชาวฝรงเศสโรลองด บารต (Roland Barthes) ซงกลาวไววา การวเคราะหตวบท เปนการศกษาความหมายในตวบทโดยการเชอมโยงตวบททวเคราะหกบตวบทอนๆ จงผกโยงกบเรองราวของสงคม ประวตศาสตรเปนตน ในลกษณะของการอางองค าพด ดงนนผศกษาจงไดศกษาเกยวกบชวประวตของอะคตะกาวา รวโนะสเกะ บรบททางสงคมสมยไทโช และยกมาไวในบททบทวนวรรณกรรมดวย เพอใชเปนตวบททจะน ามาอางองในการวเคราะหและมองหาความหมายแฝงหรอความหมายเชงสญลกษณในวรรณกรรมเรองกปปะโดยอาศยทฤษฎวเคราะหตวบทของโรลองด บารตเปนกรอบในการวเคราะหตอไป โดยงานวจยในครงนผศกษาไดศกษาวรรณกรรมเรองกปปะฉบบภาษาญปนทตพมพโดยส านกพมพ 角川ソフィア文庫 (Kodakawa Sophia Bunko) และฉบบแปลไทยโดย กลยาณ สตสวรรณ จากหนงสอรวมทงสนสองเลมดวยกน และไ ดน าความหมายเชงสญลกษณทวเคราะหไดมาจดหมวดหมไดดงตอไปน

3.1. ความหมายเชงสญลกษณทปรากฏในตวบท

วรรณกรรมเรองกปปะนมดวยกนทงหมด 16 บท ซงมตวบททผศกษาสามารถใหความหมายเชงสญลกษณได 22 จด โดยตดตวบททไมมความเกยวของออก ซงหลงจากทไดคดแยกตวบททสามารถใหความหมายเชงสญลกษณไดแลว ผศกษากไดน ามาจดกลมไดเปนสองกลมใหญๆ ไดแก การใหความหมายเชงสญลกษณเกยวกบชวประวตผเขยน 14 จด และการใหความหมายเชงสญลกษณเกยวกบบรบททางสงคมสมยไทโช ซงเปนยคทผเขยนมชวตอยอก 9 จด

3.1.1 การใหความหมายเชงสญลกษณเกยวกบชวประวตผเขยน (14 จด)

หลงจากไดศกษาวรรณกรรมเรองกปปะและประวตของผแตงแลว พบวามหลายจดทสามารถน ามาเชอมโยงกน ท าใหเกดความหมายได ผศกษาไดน ามาจดแบงออกเปนหวขอยอยๆ ไดดงตอไปน 1. เรองกรรมพนธ (3 จด) 2. เรองภาระครอบครว (4 จด) 3. เรองชวตการท างาน (1 จด) 4. เรองความรก (1 จด) 5. เรองอาการปวยและการฆาตวตาย (5 จด)

17

1. เรองกรรมพนธ (3 จด)

① けれどもお産をするとなると、父親は電話でもかけるやうに母親の生殖器に

口をつ け、「お前はこの世界へ生れて来るかどうか、よく考へた上で返事をしろ。」

と大 きな声で尋ねるのです。

（『河童』第四章）

แตพอเวลาจะคลอดจรงๆ ขปปะตวพอกท าทาอยางกบพดโทรศพท โดยเอาปากไปจอทชองคลอด ของขปปะตวแม แลวถามดวยเสยงอนดงวา “เจาอยากจะถอก าเนดออกมาในโลกนจรงหรอไม จง คดใหดแลวจงตอบมา”

( กลยาณ สตสวรรณ, 2545, หนา 16)

② 「僕は生れたくはありません。第一僕のお父さんの遺伝は精神病だけでも大

へんで す。その上僕は河童的存在を悪いと信じてゐますから。」

（『河童』第四章）

“แรกทเดยวหนนะไมอยากเกดหรอก เพยงแคคดถงกรรมพนธของพอทหนจะตองไดรบถายทอดมา เชนโรคบาอยางเดยวกจะแยแลว แถมหนยงเชอวา การเกดเปนขปปะนนมนเลวรายอกดวย”

( กลยาณ สตสวรรณ, 2545, หนา 17)

③ 遺伝的義勇隊を募る 健全なる男女の河童よ 悪遺伝を撲滅する為に 不健

全なる 男女の河童と結婚せよ

（『河童』第四章）

จงชวยกนสรางกองทพอาสาสมครทมกรรมพนธด ขอหนมสาวชาวขบปะทสมบรณแขงแรงด ทงหลาย จงชวยกนแตงงานกบหนมสาวทไมแขงแรงทงหลาย เพอทจะขจดกรรมพนธทเลวรายให หมดไป

( กลยาณ สตสวรรณ, 2545, หนา 18)

จากประวตของรวโนะสเกะทมบนทกไว ทราบวามารดาของรวโนะสเกะปวยเปนโรคประสาทหลงจากคลอดรวโนะสเกะไดไมนาน และเสยชวตลงเมอรวโนะสเกะอายได 12 ป ผศกษา

18

คดวาจงไมใชเรองแปลกหากรวโนะสเกะทใชชวตอยกบมารดาทปวยเปนโรคประสาทมาตลอด 12 ปเตมจะกลวตนอาจไดรบกรรมพนธจากมารดาและปวยเปนโรคประสาทเชนเดยวกบเธอ

จากตวบททยกมาใน ② ซงเปนตอนตอจากทกปปะตวพอถามถงความตองการของลกกอนการท าคลอด วาอยากจะคลอดออกมาดโลกหรอไม จะเหนไดวากปปะตวลกไมอยากเกดมาบนโลกน เพราะไมอยากไดรบการถายทอดกรรมพนธเชนโรคบาจากผเปนพอ จงอาจคดไดวา กปปะตวลกนนกเปรยบเสมอนกบรวโนะสเกะทเกรงกลวในกรรมพนธทอาจไดรบการถายทอดจากมารดา และในตวบท ① ทยกมา กปปะตวพอถามลกทอยในทองวา “เจาอยากจะถอก าเนดออกมาในโลกนจรงหรอไม จงคดใหดแลวจงตอบมา” ผศกษาคดวานกเปนอกจดหนงทสอถงความกลวในเรองของกรรมพนธเพราะค าพดของกปปะตวพอแสดงใหเหนวาตวลกมสทธทจะเลอกวาจะเกดหรอไมเกด มสทธเลอกชวตใหกบตวเอง ในตวบทสวนท ③ กแสดงใหเหนถงความเกรงกลวในกรรมพนธเชนกน ในตวบทพดถงการหาทางก าจดพนธกรรมทไมดออกไปใหหมด โดยการเลอกพอพนธแมพนธทสมบรณพรอม เพอไมใหลกเกดมามปญหาในภายหลง

จากตวบททยกมาทง 3 จดน ผศกษามองวารวโนะสเกะสะทอนเรองความเกรงกลวในกรรมพนธของตนเองลงมาในตวบทผานลกกปปะทอยในทอง ดงจะเหนไดวา กบปะในเรองกลวทจะตองเกดมาเปนบาเหมอนพอ จงเลอกทจะไมเกด เรยกรองสทธของตนทไมอยากเกดมาพรอมกบกรรมพนธแยๆ ดงทกปปะใหสทธเดกในทองเปนผเลอกทจะมชวตดวยตนเอง และยงพยายามหลกหนจากกรรมพนธทตนคดวาเลวราย โดยการรณรงคใหหาคครองทมความสมบรณทางกายอกดวย

2. เรองภาระครอบครว (4 จด)

④ 親子夫婦兄弟などと云ふのは悉く互に苦しめ合ふことを唯一の楽しみにして

暮らし てゐるのです。殊に家族制度と云ふものは莫迦げてゐる以上にも莫迦げてゐ

るので す。

（『河童』第亓章）

การทพอแมผวเมยพนอง ใชชวตอยรวมกนอยางทวา “เปนสขนน” กคอ “การกอทกข” ใหกนและ กน โดยเฉพาะอยางยงระบบครอบครวนน ไมมอะไรจะบาบอเทาเลยทเดยว

( กลยาณ สตสวรรณ, 2545, หนา 22)

19

⑤ その又窓の向うには夫婦らしい雌雄の河童が二匹、三匹の子供の河童と一し

よに晩 餐のテエブルに向つてゐるのです。するとトツクはため息をしながら、突然

かう僕 に話しかけました。「僕は超人的恋愛家だと思つてゐるがね、ああ云ふ家庭

の容子 を見ると、やはり羨しさを感じるんだよ。」

（『河童』第亓章）

เมอเหนพอแมขปปะลกทงสามก าลงเลยงฉลองกนอย ทคกถอนหายใจแลวพดกบขาพเจาวา “น คณคงคดวา ผมนะเปนนกรกซเปอรขปปะซนะ แตวาพอมองเหนบรรยากาศแบบครอบครวอยางน แลว ผมกอดอจฉาไมได”

( กลยาณ สตสวรรณ, 2545, หนา 24)

⑥ 「お宅のお隣に火事がございます。」

「火――火事！」

ゲエルは驚いて立ち上りました。僕も立ち上つたのは勿論です。が、給仕は

落ち 着き払つて次の言葉をつけ加へました。

「しかしもう消し止めました。」

ゲエルは給仕を見送りながら、泣き笑ひに近い表情をしました。

（『河童』第九章）

“เกดไฟไหมขนทขางบานทาน ขอรบ” “ไฟ ไฟไหมเรอะ” เกลลกพรวดพราดขนอยางตกอกตกใจ แนนอนขาพเจากลกพรวดขนดวย แตวาหวหนาคนรบใช ยงคงมททาสงบและแถมทายวา “แตกดบเรยบรอยแลวครบ” เกลมองตามหวหนาคนรบใชไป แลวท าทาจะหวเราะกไมเชง

( กลยาณ สตสวรรณ, 2545, หนา 46-47)

⑦ ゲエルは僕の手を握りました。それから急ににやりと笑ひ、小声にかう僕に

話し かけました。

「隣はわたしの家作ですからね。火災保険の金だけはとれるのですよ。」

（『河童』第九章）

เกลจบมอขาพเจาแลวยม พดกบขาพเจาเสยงคอยๆ วา “ขางๆ นนกเปนบานเชาของฉน อยางนอยกคงไดคาประกนไฟอะไรบาง...”

( กลยาณ สตสวรรณ, 2545, หนา 47)

20

ตงแตเรมอาชพนกเขยนอยางจรงจง รวโนะสเกะกตองรบหนาทดแลครอบครวอะคตะกาวา ซงเปนครอบครวใหญทางฝงมารดาของเขา ดวยเพราะบานอาคตะกาวารบรวนสเกะมาเปนบตรบญธรรมและเลยงดรวโนะสเกะ หลงจากทมารดาเสยชวตเปนตนมา และในชวงปโชวะท 2 (ค.ศ.1927) ซงนบไดวาเปนวาระสดทายของชวตรวโนะสเกะ พชายของภรรยาเขายงมาฆาตวตายเนองจากถกสงสยวาเผาบานตวเองเพอเอาเงนประกน ท าใหรวโนะสเกะตองวงวนจดการปญหาทกอยางตงแตตนจนจบ ผศกษาจงมองวาการอยเปนครอบครวใหญส าหรบรวโนะสเกะคงเปนภาระทหนกหนวงไมนอยทเดยว ชวงหลงเมอสขภาพเรมทรดโทรมลง รวโนะสเกะจงแยกออกมาพกรกษาตวอยตามล าพง

จากประวตทางครอบครวทกลาวมาขางตน มหลายจดทสามารถเชอมโยงกบตวบทเรองกปะ ดงจะยกมาดงตอไปน ใน ④ ทยกมาเปนค าพดของทคซงเปนกวกปปะพดกบตวเอกของเรอง จากการททคมองวาระบบครอบครวเปนเรองไรสาระ กแสดงใหเหนวาทคเหนอยหนายกบการอยเปนครอบครวใหญเชนเดยวกบรวโนะสเกะ ใน ⑤ ทยกมากเปนค าพดของทคกวกปปะตวเดม แตตวบทในสวนนกลบดขดแยงกบตวบทใน ④ ทงๆ ทคดวาการอยเปนครอบครวใหญ เปนการสรางทกขใหแกกน แตสดทายกลบโหยหาบรรยากาศอบอนของครอบครว เปรยบไดกบรวโนะสเกะทแยกจากครอบครวใหญออกมารกษาตวอยเพยงล าพง แตทายทสดกคงอดไมไดทจะคดถงบรรยากาศการอยเปนครอบครว

⑥ และ ⑦ ลวนกลาวถงเรองทบานของกปปะเกลถกไฟไหม แตเกลกลบไมมทาทเดอดเนอรอนใจกบเรองทเกดขน กลบยกยมดวยความพอใจทเสยอกเมอคดถงเงนประกนทจะไดจากการเกดไฟไหม จนตวเอกของเรองทเคยชนชมเกลนกเกลยดเขาขนมาทนท จดนสามารถเชอมโยงไดกบเรองทเกดขนกบพชายของภรรยารวโนะสเกะ ซงถกสงสยวาวางเพลงบานของตนเองเพอเงนประกนนนเอง

จากตวบททยกมาทง 4 จด ผศกษามองวารวโนะสเกะสะทอนเรองราวชวตครอบครวของเขาสวนหนงผานตวละครกปปะ โดยทเปรยบทคทเบอหนายการใชชวตแบบครอบครว หากแตกโหยหาบรรยากาศความอบอนแบบครอบครวเปนตวเขาเอง และเปรยบเกลซงหวงเงนประกนจากการเกดไฟไหมเปนพชายภรรยาของเขา

21

3. เรองชวตการท างาน (1 จด)

⑧ トツクの仲間の詩人たちは大抵同意見を持つてゐるやうです。現に僕はトツ

クと一 緒に度たび超人倶楽部へ遊びに行きました。超人倶楽部に集まつて来る

のは詩人、 小説家、戯曲家、批評家、画家、音楽家、彫刻家、芸術上の素人等

です。しかしい づれも超人です。彼等は電燈の明るいサロンにいつも快活に

話し合つてゐました。 のみならず時には得々と彼等の超人ぶりを示し合つてゐまし

た。

（『河童』第亓章）

ขาพเจาเองไดไปเทยวคลบของพวกซปเปอรขปปะกบทคบอยๆ ทคลบนนมกว นกเขยน นก ประพนธ คตกว นกวจารณ จตรกร นกดนตร นกแกะสลก แลวกศลปนสมครเลนตางๆ ซงแตละคน ลวนเปนพวกซเปอรขปปะ พวกเขาจะนงคยถกเถยงกนอยางสนกสนานอยภายในหองทสวางไสว แตละคนแสดงททาแบบซปเปอรขปปะใหเหนอยบอยๆ

( กลยาณ สตสวรรณ, 2545, หนา 23)

ในปไทโชท 5 (ค.ศ.1916) รวโนะสเกะมผลงานทโดงดงเรองหนงชอวา鼻 ซงเปนผลงานทไดรบการชนชมจากนตซเมะ โซเซกเปนอยางมาก ท าใหรวโนะสเกะฝากตวเปนศษยของนตซเมะ และเขารวมพบปะพดคยในชมนมนกเขยนของนตซเมะตงแตนนเปนตนมา นอกจากนในปไทโชท 8 (ค.ศ.1919) ยงไดมการกอตงสมาคม 我鬼窟 และจดใหมการพบปะพดคยกนของเหลานกเขยน นกกวทกวนอาทตยอกดวย

สามารถเชอมโยงตวบทใน ⑧ เขากบตวบททกลาวขางตนได กลาวคอ คลบของพวกซปเปอรกปปะนนเปรยบเสมอนกบชมนมนกเขยนของนตซเมะ และสมาคม 我鬼窟 ทเปนแหลงพบปะพดคยของนกเขยน นกกว นนเอง รวโนะสเกะ ผศกษามองวารวโนะสเกะไดเปรยบตนเองเปนทคซงไปเขารวมพดคยถกเถยงในคลบของซปเปอรกปปะทกสปดาหเพอบอกเลาถงการใชชวตสวนหนงของตน

4. เรองความรก (1 จด)

⑨ のみならずいつかラツプの嘴はすつかり腐つて落ちてしまひました。

（『河童』第六章）

22

ยงไปกวานนจงอยปากของลปยงเนาหลดออกมาอกดวย

( กลยาณ สตสวรรณ, 2545, หนา 28)

ทเมองกปปะนนเมอกปปะตวเมยชอบกปปะตวผตวไหนขนมา จะท าทกวถทางเพอใหไดกปปะตวผมาเปนสาม เชนวงไลจบเปนตน ลปซงเปนกปปะนกศกษากถกกปปะตวเมยวงไลจบจนตองหนเขามาซอนตวทบานของตวเอก ดวยความทวงมาจนหมดแรงท าใหจงอยปากของเขาเปอยและหลดออกมา สรางความทกขใหแกเขาเปนอยางมาก

รวโนะสเกะเองกเคยถกหญงสาวตามตอขอความรกเชนกน หญงสาวตามตดจนรวโนะสเกะเกดความร าคาญ และทกขใจไมรจะจดการอยางไร ผศกษาคดวาจงอยปากทเปอยและหลดออกมาของรวโนะสเกะนนกเปรยบเสมอนกบความทกขของรวโนะสเกะ เพราะทงสองสงลวนมสาเหตมาจากการถกผหญงไลตาม

5. เรองอาการปวยและการฆาตวตาย (5 จด)

⑩ 「どうだね、僕等と一しよに散歩をしては？」

「いや、けふはやめにしよう。おや！」

トツクはかう叫ぶが早いか、しつかり僕の腕を掴みました。しかもいつか体

中に冷 や汗を流してゐるのです。

「どうしたのだ？」

「どうしたのです？」

「何、あの自動車の窓の中から緑いろの猿が一匹首を出したやうに見えたの

だよ。」

僕は多尐心配になり、兎に角あの医者のチヤツクに診察して貰ふやうに勧め

ました。

（『河童』第十章）

“ถางนมาเดนเลนกนกบเราไหม” “ไมละ วนนเหนจะไมละ เอ๏ะ” พอรองตะโกนออกมาแลว ทคกจบแขนขาพเจาแนนเชยว และเหงอชนกไหลทวมกาย “เปนอะไรไปละ” “เปนอะไรไป” “อะไรทโผลหนาตางรถคนนนออกมานะยงกะหวลงสเขยวนะ” ขาพเจาอดเปนหวงไมไดจงแนะวา ใหทคไปใหหมอชคตรวจดบาง แตไมวาจะพดอยางไร ทคกไม ยอมทาเดยว

23

( กลยาณ สตสวรรณ, 2545, หนา 55)

⑪ 僕等はトツクの家へ駈けつけました。トツクは右の手にピストルを握り、頭

の皿か ら血を出したまま、高山植物の鉢植ゑの中に仰向けになつて倒れてゐました。

（『河童』第十三章）

พวกเรารบวงไปทบานทค กเหนทคลมหงายอยทามกลางกระถางปลกตนไมทขนแถบถเขา มอขวา ก าปนและมเลอดไหลออกมาจากจานบนหว

( กลยาณ สตสวรรณ, 2545, หนา 60)

⑫ 「もう駄目です。トツク君は元来胃病でしたから、それだけでも憂鬱になり

易かつ たのです。」

（『河童』第十三章）

“ชวยไมไดแลวละ ทคนะเปนโรคกระเพาะมาตงแตเดม ซงท าใหมอารมณซมเศราหดหไดงาย”

( กลยาณ สตสวรรณ, 2545, หนา 70)

⑬ そこへ偶然自動車を乗りつけたのはあの音楽家のクラバツクです。クラバツ

クはか う云ふ光景を見ると、暫く戸口に佇んでゐました。が、僕等の前へ歩み寄る

と、怒 鳴りつけるやうにマツグに話しかけました。

「それはトツクの遺言状ですか？」

「いや、最後に書いてゐた詩です。」

「詩？」

（『河童』第十三章）

พอดทนกดนตรคราบค ขบรถผานมาโดยบงเอญ พอเขาเหนเหตการณเขากหยดชะงกอยทประตชว คร แลวจงเดนเขามาหาพวกเรา เขาแทบจะตะโกนใสมควา “นนนะเปนพนยกรรมของทคใชไหม” “ไมใชหรอกมนเปนบทกวทอนสดทายนะ “บทกวหรอ”

( กลยาณ สตสวรรณ, 2545, หนา 71)

⑭ 「しかしかう云ふ我儘な河童と一しよになつた家族は気の每ですね。」

「何しろあとのことも考へないのですから。」

（『河童』第十三章）

24

“แตวานาสงสารครอบครวของขปปะทเหนแกตวอยางนนะ” “ใช เหนแกตวไมคดถงการณขางหนาเลย

( กลยาณ สตสวรรณ, 2545, หนา 72)

หลงกลบจากเดนทางไปท างานทประเทศจนเปนเวลา 4 เดอน สขภาพของรวโนะสเกะกทรดโทรมลงอยางหนก ระบบการท างานของกระเพาะล าไสและระบบประสาทของรวโนะสเกะทรดโทรมลงอยางตอเนอง ท าใหชวงหลงมานนรวโนะสเกะมอาการประสาทหลอนและซมเศราอยบอยครง แมกระนนเขากยงคงท างานเขยนตอไปไมไดหยด ผลงานเรองกปปะนกถกเขยนขนในชวงทรวโนะสเกะสขภาพไมดเชนกน

ตวบทใน ⑨ เปนตอนทตวเอกของเรองเดนมาเจอทค แลวชวนใหไปเดนเลนดวยกน จๆ ทคกเกดเหนภาพหลอนขนมา ซงสามารถเชอมโยงเขากบอาการประสาทหลอนของรวโนะสเกะทมกจะเกดขนในชวงนน และตวบทใน ⑪ ยงบอกอกวานอกจากทคจะมอาการประสาทหลอนแลว กยงเปนโรคเกยวกบกระเพาะอาหารเหมอนกนอกดวย

ปโชวะท 2 (ค.ศ.1927) วนท 24 กรกฎาคมชวงรงสาง รวโนะสเกะกนยาฆาตวตายภายในบานพกของตนเอง หลงจากเสยชวตไปแลวนอกจากจดหมายลาตายรวโนะสเกะกยงทงผลงานไวอก 4 เรองดวยเชนกน

ใน ⑩ , ⑫ และ ⑬ แสดงใหเหนวารวโนะสเกะมเจตนาจะฆาตวตาย โดยใน ⑩ ทศฆาตวตายภายในบานของเขาเอง ซงตรงกบการฆาตวตายของรวโนะสเกะทเกดขนภายในบานของเขา แมวาวธการจะตางกนกตาม ในสวนท ⑫ ทคไดทงบทกวทเขาแตงเปนทอนสดทายเอาไวใหทกคนไดอานกน เชนเดยวกบทรวโนะสเกะทงผลงาน 4 เรองสดทายของเขาเอาไวพรอมกบจดหมายลาตาย และสดทาย ⑬ กลาวถงครอบครวทนาสงสารของทค เมอทคตดชองนอยแตพอตวไป ผศกษามองวารวโนะสเกะอาจเกดความลงเลใจ นกสงสารครอบครวทจะตองถกทงไวเบองหลงขนมา แตทายทสดเขากยงตดสนใจจากไปอยด

จากตวบททเกยวของกบอาการปวยและการฆาตวตายทไดยกมาทง 5 จดน ท าใหทราบวารวโนะสเกะสะทอนเรองอาการเจบปวยของตนลงไปในงานผานตวละครทชอทค และแสดงเจตนาทจะฆาตวตายของเขาลงไปผานละครตวนอกดวย ดงจะเหนไดวากปปะทชอทคนนมอาการปวยเหมอนกบรวโนะสเกะทกประการทงอาการประสาทหลอน และโรคกระเพาะ นอกจากนการฆาตวตายและสงททคเหลอไวหลงจากนนกยงคลายกนกบการกระท าของรวโนะสเกะอกดวย

25

3.1.1 การใหความหมายเชงสญลกษณเกยวกบบรบททางสงคมสมยไทโช (9 จด)

เนองดวยวรรณกรรมเรองกปปะน ถกเขยนขนมาในสมยไทโช ผศกษาจงไดศกษาขอมลและเหตการณตางๆ ทเกดขนในยคนนมาใชอางองในการใหความหมายดวย ผศกษาไดน ามาจดแบงออกเปนหวขอยอยๆไดดงตอไปน 1. เนอหาเกยวกบกฎหมายทปดกนเสรภาพทางความคด (2 จด) 2. เนอหาเกยวกบอตสาหกรรมและแรงงาน (4 จด) 3. เนอหาเกยวกบเรองสงคราม (3 จด)

1. เนอหาเกยวกบกฎหมายทปดกนเสรภาพทางความคด (2 จด)

① クラバツクは全身に情熱をこめ、戦ふやうにピアノを弾きつづけました。す

ると 突然会場の中に神鳴りのやうに響渡つたのは「演奏禁止」と云ふ声です。僕

はこの 声にびつくりし、思はず後をふり返りました。声の主は紛れもない、一番後

の席に ゐる身の丈抜群の巡査です。巡査は僕がふり向いた時、悠然と腰をおろした

まま、 もう一度前よりもおほ声に「演奏禁止」と怒鳴りました。

（『河童』第七章）

คราบคทมเทจตใจรางกายทงหมดอยางเตมท มอาการดงจะรบราฆาฟนกบเปยโนทดดอย ทนใด นนกพลนมเสยงดงปานฟาผาวา “หยดเลนดนตร” ขาพเจาตกใจในเสยงนนจงหนขวบไปด เจาของ เสยงนงอยหลงสดเปนต ารวจรางสง ต ารวจนเมอขาพเจาหนไปมองยงคงนงท าทองไมรรอน ซ ายง ตะโกนดวยเสยงดงกวาเกาอกวา “หยดเลนดนตร”

( กลยาณ สตสวรรณ, 2545, หนา 33)

② 「これですか？ これはこの国ではよくあることですよ。元来画だの文芸だ

のは ……」

（『河童』第七章）

“นนะหรอ นเปนสงทเกดขนบอยๆ ทน ตงแตแรกเรมมาแลว ไมวาจะเปนรปเขยน วรรณกรรม หรอ .....”

( กลยาณ สตสวรรณ, 2545, หนา 34)

เคนสเกะ ทามาอกลาววา ในป ค.ศ. 1925 มการออกกฎหมายเพอทรงไวซงความมนคงในการปกครอง ซงถอวาเปนกฎหมายทบบบงคบเสรภาพทางดานความคด นบไดวาเปนยคสมยทท า

26

ใหปญญาชนตองตกอยในหบเหวของความคดอนมดมด ดงนนไมวาจะเปนนกเขยน นกดนตรหรอศลปน ตางกถกก าหนดขอจ ากดในการท างานดวยกนทงสน

① และ ② เปนตวบททกลาวถงงานแสดงดนตรทตวเอกของเรองไดมโอกาสเขาชม ระหวางทก าลงมการแสดงอยนน กมต ารวจตะโกนสงใหหยดแสดง แตคนดกลบตะโกนเชยรใหนกดนตรแสดงตอไป กอใหเกดจลาจลขนภายในหองแสดงดนตร

ผศกษามองวารวโนะสเกะไดแสดงความคบของใจอนเกดจากกฎหมายทบบบงคบเสรทางความคดนน ผานการแสดงดนตรทปรากฏอยในตวบท การแสดงดนตรทถกสงใหยกเลกเพราะผดกฎหมายของเมองกปปะ กเปรยบเสมอนอสรภาพทางความคด อสรภาพในการรงสรรคงานศลปะในหลายๆ แขนงทถกตกรอบดวยกฎหมายในสมยนนนนเอง

2. เนอหาเกยวกบเศรษฐกจและอตสาหกรรม (4 จด)

③ 実際又ゲエルの話によれば、この国では平均一箇月に七八百種の機械が新案

され、 何でもずんずん人手を待たずに大量生産が行はれるさうです。

（『河童』第八章）

ทจรงจากถอยค าของเกลทวา ประเทศนเฉลยแลวเดอนหนงจะผลตเครองจกรใหมๆ ออกมาไดราว 700-800 ชนด ทผลตสงตางๆ เปนจ านวนมากไดโดยไมตองใชมอเลย

( กลยาณ สตสวรรณ, 2545, หนา 38)

④ 従つて又職工の解雇されるのも四亓万匹を下らないさうです。その癖まだこ

の国で は毎朝新聞を読んでゐても、一度も罷業と云ふ字に出会ひません。

（『河童』第八章）

ดงนนผลทเหนกคอการไลขปปะออกจากงานราว 40,000-50,000 ตวทกเดอน ขนาดนนแลวแม ขาพเจาจะอานหนงสอพมพทกเชา กไมเคยเหนขาวการสไตร๏คนดหยดงานเลย

( กลยาณ สตสวรรณ, 2545, หนา 39)

⑤ 「その職工をみんな殺してしまつて、肉を食料に使ふのです。ここにある新

聞を御 覧なさい。今月は丁度六万四千七百六十九匹の職工が解雇されましたから、

それだ け肉の値段も下つた訣ですよ。」

（『河童』第八章）

27

“ทโรงงานนน กรรมกรจะถกฆาตายหมด เอาเนอไปใชเปนอาหาร ดหนงสอพมพนซ เดอนน กรรมกร 64,796 ตวถกปลดออกจากงานดงนนราคาเนอจงถกลง”

( กลยาณ สตสวรรณ, 2545, หนา 39)

⑥ 「職工は黙つて殺されるのですか？」

「それは騒いでも仕かたはありません。職工屠殺法があるのですから。」

（『河童』第八章）

“กรรมกรยอมใหฆาแตโดยดหรอ” “ถงจะโวยวายกไมมทาง เพราะเรามกฎหมายฆากรรมกรไวแลว”

( กลยาณ สตสวรรณ, 2545, หนา 39)

ในสมยไทโชนนกลมไซบทซ ซงเปนกลมอ านาจทางการเงนมความรงเรองเปนอยางมาก กลมไซบทซเปนผทคอยใหเงนอดหนนและใหการสนบสนนในการท าอตสาหกรรมแกหนวยงานตางๆ การอตสาหกรรมในสมยนนจงเปนไปอยางรดหนา ท าใหมลกจางจ านวนมากถกเลกจาง นอกจากน เคนสเกะ ทามาอไดกลาวไววาในป ค.ศ.1918 ภายในญปนเกดเหตการณไมสงบเรยบรอย บรรดากรรมกรกอความวนวาย และมความวนวายยอยๆ เกดขนเกอบทวทกแหง มการรวมตวตงสมาพนธกรรมกรและกสกรทวประเทศ

ใน ③ เปนค าบอกเลาของเกลทมตอตวเอกของเรองวา เมองกปปะในชวงเวลานนมความกาวหนาทางเทคโนโลยเปนอยางมาก สามารถผลตเครองจกรไดมากถง 700-800 เครองตอเดอนซงสอดคลองกบบรบททางสงคมในญปนสมยไทโช ซงเปนชวงทรวโนะสเกะเขยนวรรณกรรมเรองกปปะขนมา แสดงใหเหนวา รวโนะสเกะบอกเลาเรองราวทเกดขนในชวงนนผานค าบอกเลาของกปปะเกล

นอกจากนทศนคตของรวโนะสเกะทมตอเรองดงกลาว ยงปรากฏอยในตวบททไดยกมาดงตอไปน ใน ④ กลาวถงเรองทคนงานถกปลดเปนจ านวนมาก เชนเดยวกบเหตการณทเกดขนจรงในญปน แตในตวบทกลบมผลลพธทตรงกนขามกน คอในญปนเกดการประทวงกอความวนวาย แตในเมองกปปะกลบไมมเรองเชนนนเกดขนเลย สาเหตทท าใหไมมการประทวงปรากฏอยใน ⑤ และ ⑥ ซงกลาวถงกฎหมายฆากรรมกรทถกปลด

ใน ⑤ กลาวถงการกนเนอกรรมกร ในโลกแหงความเปนจรงแลวการกนเนอกรรมกรนนไมอาจเกดขนไดเลย ผศกษาคดวาในโลกแหงความเปนจรง การท างานอยางหนกของกรรมกรกคอการทพวกเขาถกสบพลงงาน ถกกนพลงชวตจากการถกนายทนใชแรงงาน การกนเนอกรรมกรในท

28

นจงอาจเปรยบไดกบการทนายทนใชแรงงานกรรมกรอยางหนกนนเอง นอกจากนใน ⑥ ยงกลาวถงกฎหมายฆาแรงงานไววาแมวาจะถกกนเนอ แตกปปะกไมสามารถท าอะไรได เพราะมกฎหมายรองรบตรงจดนอย กฎหมายฆาแรงงานนกเปรยบเสมอนกบกฎหมายแรงงานในญปนสมยนน แมกฎหมายแรงงานในชวตจรงจะไมไดคราชวตของกรรมกรเชนในเมองกปปะ แตกฎหมายทกดขกรรมกรใหท างานอยางหนก แลกกบคาตอบแทนอนนอยนด สงเกตไดจากมการจดตงสมาพนธแรงงาน และมการประทวงอยบอยครงในสมยนน กไมตางอะไรกบการฆาพวกเขาทงเปนเลย จะเหนไดวากฎหมายแรงงานทมอย ท าใหกรรมกรตองยอมใหนายทนสบเลอดสบเนอ สบชวตของพวกเขาตอไป เชนเดยวกบทกปปะตองถกกนเนออยางไมอาจเรยกรองอะไรได เพราะมกฎหมายฆาแรงงานอยนนเอง

จากตวบททยกมาอางองทงหมด 4 จดน ผศกษามองวารวโนะสเกะไดบอกเลาและแสดงความคดเหนของตนตอเหตการณทเกดขนในสงคม ณ เวลานนผานบทสนทนาของตวละครสามตวในเรองนนเอง

3. เนอหาเกยวกบเรองสงคราม (3 จด)

⑦ 「戦争？ この国にも戦争はあつたのですか？」

「ありましたとも。将来もいつあるかわかりません。何しろ隣国のある限り

は、 ……」

（『河童』第九章）

“สงคราม อะไรกนประเทศนมสงครามดวยหรอ” “กมนะซ ในอนาคตจะมอกกหนกไมรละ ตราบใดทยงมประเทศเพอนบานขางเคยงอยก”

( กลยาณ สตสวรรณ, 2545, หนา 44)

⑧ 僕は実際この時始めて河童の国も国家的に孤立してゐないことを知りました。

ゲエ ルの説明する所によれば、河童はいつも獺を仮設敵にしてゐると云ふことで

す。し かも獺は河童に負けない軍備を具へてゐると云ふことです。

（『河童』第九章）

ตอนนนเองทขาพเจาเพงจะรความจรงวา ดนแดนขปปะนไมไดตงอยโดดเดยว จากค าของเกล ขป ปะมศตรคอพวกนากนนเอง พวกนากกเตรยมพรอมรบไมแพขปปะเชนกน

( กลยาณ สตสวรรณ, 2545, หนา 44)

29

⑨ 「戦争はどちらの勝になつたのですか？」

「勿論この国の勝になつたのです。三十六万九千亓百匹の河童たちはその為

に健気 にも戦死しました。しかし敵国に比べれば、その位の損害は何ともありませ

ん。。。。」

（『河童』第九章）

“แลวฝายไหนชนะสงคราม” “แนนอน ฝายเราชนะ มขปปะตายในสงครามคราวนน 369,500 ตว ซงเมอเทยบกบฝายศตร แลว ความเสยหายแคนไมมความหมายเลยนะ....”

( กลยาณ สตสวรรณ, 2545, หนา 45)

ดวยความแรงของกระแสลทธจกรวรรดนยมในสมยไทโชผลกดนใหญปนเขาสสงครามยาวนานถง 15 ป ในระหวางนนญปนไดท าสงครามกบจนเพอแยงเกาหล และตอมาท าสงครามกบรสเซยเพอแยงเกาหลอกเชนกน โดยญปนเปนฝายไดรบชยชนะทงสองครงในการรบ

จาก ⑦ แสดงใหเหนวาในเมองกปปะกเกดสงครามเชนเดยวกบญปนในสมยนนและมแนวโนมวาจะยงเกดสงครามตอไปเรอยๆ ในภายภาคหนา ตราบใดทยงมประเทศเพอนบานอย และใน ⑧ ตวเอกของเรองคดมาตลอดวาเมองกปปะนนตงอยโดดเดยว เฉกเชนเดยวกบเกาะของญปน แตแทจรงแลวกลบมนากซงเปนประเทศเพอนบานเปนศตรอยดวย เปรยบเสมอนเกาะญปน ทถงแมจะดเหมอนวาตงอยโดดเดยวแตกหอมลอมไปดวยเพอนบานอยางจนและรสเซยทพรอมจะท าสงครามกนไดเสมอในตอนนน และจาก ⑨ ท าใหทราบวากปปะเปนฝายชนะสงคราม แมจะเสยก าลงพลไปมาก แตกยงนบวานอยเมอเทยบกบความเสยหายของฝายตรงขาม

จากตวบททเกยวกบสงครามทง 3 จดทยกมานน ผศกษามองวาเมองกปปะกเปรยบเสมอนญปน และประเทศเพอนบานอยางนาก กคอจนและรสเซย ซงปราชยใหกบญปนในสงครามแยงเกาหลนนเอง

30

บทท 4 สรป และขอเสนอแนะ

4.1. สรป

การใหความหมายเชงสญลกษณจากตวบทงานวรรณกรรมเรองกปปะ สามารถจดเปนหมวดหมไดสองกลมคอความหมายเชงสญลกษณอางองจากชวประวตผเขยน และความหมายเชงสญลกษณทอางองจากบรบททางสงคมสมยไทโช การกระท า ความคด และวฒนธรรมการใชชวตของตวละครหลายอยางเปนสงทสะทอนมาจากชวตของผเขยน และเหตการณตางๆ ทเกดขนหลายเหตการณตลอดการด าเนนเรองกสะทอนใหเหนถงเหตการณทเกดขนในสงคม ณ เวลานน กลาวไดวาผเขยนแสดงทรรศนะเกยวกบการเมอง เศรษฐกจ สงคราม ศลปะ และคณคาเชงนามธรรมเกยวกบการเกดการตายผานตวละคร เชนแสดงทรรศนะเกยวกบศลปะและดนตรผานทคกวกปปะและคราบคนกดนตรกปปะ ใหเกลเปนตวแทนของระบบทนนยมและนายทนซงก าลงถกตงค าถามอยางมากในสงคมญปนสมยนน ใหลกของบคเปนตวแทนสะทอนเรองคณคาเกยวกบการถอก าเนดและการตาย และทายทสดแลว อะคตะกาวา รวโนะสเกะ กไดตงค าถามเกยวกบเสนแบงของความปกตและไมปกตของระบบสงคมทงหมด

4.2. ขอเสนอแนะ

เนองจากการศกษาความหมายเชงสญลกษณจากงานวรรณกรรมเรองกปปะในครงน มเวลา และขอมลทน ามาใชอางองเปนขอจ ากด จงอาจยงไมสามารถตความสญลกษณไดครบถวนกเปนได ถาไดมโอกาสศกษาและมเวลาในการศกษามากขนในครงหนา กอยากจะศกษาเพมเตมวานอกจากความหมายเชงสญลกษณทอางองจากชวตผเขยน และบรบททางสงคมแลว ยงสามารถอางองกบตวบทอน และสามารถใหความหมายอนๆ ทอาจตกหลนไปไดอกหรอไม

31

第 1 章 まえがき

1.1 研究動機

文学の授業で様々芥川龍之介の作品を読み、特に興味があるのは『河童』である。こ

の作品に関して、いくつかの疑問を持つようになり、『河童』についての研究、及び作

家の伝記を読んだ。しかし、『河童』にある記号論的な意味が書かれている研究は、私

が知る限りでは、まだないようだ。

ところで、『河童』は芥川自身が亡くなる四ヶ月前に、書かれ、作品の中に出たこと

は芥川の人生から取られたと言われている。この件に関しては、知っている方がいらっ

しゃると思うが、記号論的な意味についてはまだ質問されていないだろう。したがって、

私が、芥川龍之介の『河童』にある記号論的な意味を明らかにしたい。

1.2 研究目的

芥川龍之介の『河童』にある記号論的な意味をロラン・バルトの記号論（Textual

Analysis）を基づき、考察を試みる。

1.3 研究範囲

芥川龍之介の『河童』にある記号論的な意味だけを研究する。

1.4 研究課題

芥川龍之介の『河童』には記号論的な意味が見えるか。

1.5 データ提示

『ビギナーズ・クラシックス近代文学編 芥川龍之介の「羅生門」「河童」ほかの

編』と『ขปปะ』から記号論的な意味をみる。そして、この研究は記号論を基づいて、考

察を試みるため、『สญวทยา. โครงสรางนยม. หลงโครงสรางนยม กบการศกษารฐศาสตร 』と

いう本を記号論：Textual Analysis について参考にした。それに、『河童』についての

いくつかの研究と作家の伝記、例えば、『東京の文人たち』『東京の文人たち』や「芥

川龍之介研究 : 「河童図」を中心に」など参考にさせて頂いた。

32

第 2 章 先行研究

この研究は芥川龍之介の『河童』における「カッパ」の意味について記号論から考察

する研究である。したがって、正しく分析ができるように、以下のような事情を取り上

げた。

2.1. 記号論「ロラン・バルトのポスト構造主義」

กาญจนา แกวเทพによると、記号論とは記号の本質と構造を探求し、意味の生産をはじ

め、伝達、記号化のシステムを考察する学問である。記号（sign）の機能は、物事、現

像、観念、感情などを代理して表現する。記号の種類は言語、信号、図像、指標、表現

といった様々なものがある。この記号の構想と作用から、世界の原則や社会文化の特徴

を分析する。

ไชยรตน เจรญสนโอฬารによると、学者のロラン・バルトが「記号論的な意味」をメイ

ンにして、研究する(study)。バルトが記号論の立場からポスト構造主義を提唱し、原文の

分析（textual analysis）を構想した。ところで、記号論的な意味とは、記号（言葉）で表

現される内容、記号（言葉）を介在して理解される内容である。

2.2. 芥川龍之介について

芥川龍之介は１９８２年３月１日に東京市京橋区入船町（現在の東京都中央区明石町）

で生まれた。この年末ごろ龍之介の母が発狂した。その後母は１９０２年に死亡。龍之

介は１２歳になり、母の実家・芥川家の養子となった。１９１３年に東京帝国大学文科

大学英吉利文学専修入学した。１９１５年の４月に「ひょっとこ」、１１月に「羅生門」

を『帝国文学』に発表した。１２月に夏目漱石の「木曜会」に出席し、漱石門下となっ

た。以後、沢山の作品、「地獄変」「鼻」「将軍」、「芋粥」「藪の中」などを発表し

た。作品の多くは短編である。１９２７年７月２４日に自宅にて服每自殺を行った。

2.3. 『河童』について

『河童』は芥川龍之介が 1927年に総合雑誌『改造』誌上に発表した小説である。物語

はある精神病患者の第二十三号が他の人に教える話である。三年前、彼は穂高山に登山

をしに行く。その途中で彼は河童に出会い河童を追いかけているうちに河童の国に迷い

込む。すべてが人間社会と違っている。例えば、河童のお産に関しては父親が母親の生

殖器に口をつけ、「お前はこの世に生まれて来るかどうか、よく考えた上で返事をし

ろ。」と尋ねる。そして、恋愛に関しては、雌の河童は雄の河童を捉えるのに雌の河童

が雄を追いかける。彼はかなり長く河童の国に住んでたが、結局人間の国に帰った。だ

が、また河童の国へ帰りたいと思った。彼は河童の国へ帰ろうとしたが、巡査に捕まり

とうとう病院へ入れられた。

33

2.4 社会背景（大正時代）について

大正時代は、明治と昭和の間にある時代であり、1912年から 1926 年までの約 15年間

である。明治後期から産業が発達し、世界が帝国主義の時代になると、日本も清国やロ

シアと戦争し勝った。大正時代前半は、第一次世界大戦にも参加し、引き続き産業も発

達し経済的にも好況であった。しかし、大正時代の後半は不況になり、関東大震災が重

なって、経済は大きな被害を受けた。この時代は、財閥が大きな力をもったので、労働

者のデモも起こるようになった。このような大衆の動きに対して、大正 14年には、治安

維持法が成立し、個人の思想の自由が制限されるのを許した。

これらの先行研究の内容を参考にしてこの研究の分析をする。

34

第３章 分析結果と考察

3.1 『河童』にある記号論的な意味

記号論を基づき、原文にある記号論的な意味を考察し、22点が見付かった。この 22

点は以下のように２つの大きいグループに分けられる。

3.1.1 芥川龍之介の人生に関する記号論的な意味 （14点）

1．精神病の遺伝について （3点）

2．家族への責任について （4点）

3．作家としての生活について （1点）

4．恋愛について （1点）

5．病気と自殺について （5点）

3.1.2 社会背景（大正時代）に関する記号論的な意味 （9点）

1．思想の自由に関する法律について （2点）

2．産業と労働について （4点）

3．戦争について （3点）

これらのグループから１つずつのの記号論的な意味を挙げたいと思う。

3.1.1 芥川龍之介の人生に関する記号論的な意味 （14点）

1．精神病の遺伝について （3点）

① けれどもお産をするとなると、父親は電話でもかけるやうに母親の生殖器に

口をつけ、「お前はこの世界へ生れて来るかどうか、よく考へた上で返事を

しろ。」と大きな声で尋ねるのです。

（『河童』第四章）

② 「僕は生れたくはありません。第一僕のお父さんの遺伝は精神病だけでも大

へんです。その上僕は河童的存在を悪いと信じてゐますから。」

（『河童』第四章）

③ 遺伝的義勇隊を募る 健全なる男女の河童よ 悪遺伝を撲滅する為に不健全

なる男女の河童と結婚せよ

（『河童』第四章）

35

まとめ

龍之介が生まれた後、母が発狂し、龍之介が 12歳になった時に、亡くなった。発

狂した母と住んでいた龍之介が、母の精神病が自分に遺伝するのを怖がることは無

理もないと言える。

以上の原文を見ると、生まれたくない河童の子が龍之介のことに例えられること

が分かった。

2．家族への責任について （4点）

④ 親子夫婦兄弟などと云ふのは悉く互に苦しめ合ふことを唯一の楽しみにして

暮らしてゐるのです。殊に家族制度と云ふものは莫迦げてゐる以上にも莫迦げ

てゐるのです。

（『河童』第亓章）

⑤ その又窓の向うには夫婦らしい雌雄の河童が二匹、三匹の子供の河童と一し

よに晩餐のテエブルに向つてゐるのです。するとトツクはため息をしながら、

突然かう僕に話しかけました。「僕は超人的恋愛家だと思つてゐるがね、ああ

云ふ家庭の容子を見ると、やはり羨しさを感じるんだよ。」

（『河童』第亓章）

⑥ 「お宅のお隣に火事がございます。」

「火――火事！」

ゲエルは驚いて立ち上りました。僕も立ち上つたのは勿論です。が、給仕は

落ち着き払つて次の言葉をつけ加へました。

「しかしもう消し止めました。」

ゲエルは給仕を見送りながら、泣き笑ひに近い表情をしました。

（『河童』第九章）

⑦ ゲエルは僕の手を握りました。それから急ににやりと笑ひ、小声にかう僕に

話しかけました。

「隣はわたしの家作ですからね。火災保険の金だけはとれるのですよ。」

（『河童』第九章）

36

まとめ

作家の生活を始めてから、龍之介は芥川家の面倒を全て見た。龍之介にとって、

大きい家族への責任は大変なことだと思う。したがって、人生の最後の時期に彼は

家族と離れたところに住むことにした。以上の④と⑤はトックという河童の考えで

す。この 2つの原文を見ると、トックは家族と住むことを嫌がっているが、家族の

姿を見ると、寂しくなった。トックは芥川龍之介と同じである。

それに、昭和 2年に、龍之介の妻の兄が保険金のため自宅に放火したと疑われ、

自殺を行った。以上の⑥と⑦の原文を見ると、ゲエルのことはこの妻の兄のことを

指すことが分かる。

3．作家としての生活について （1点）

⑧ トツクの仲間の詩人たちは大抵同意見を持つてゐるやうです。現に僕はトツ

クと一緒に度たび超人倶楽部へ遊びに行きました。超人倶楽部に集まつて来る

のは詩人、小説家、戯曲家、批評家、画家、音楽家、彫刻家、芸術上の素人等

です。しかしいづれも超人です。彼等は電燈の明るいサロンにいつも快活に話

し合つてゐました。のみならず時には得々と彼等の超人ぶりを示し合つてゐま

した。

（『河童』第亓章）

まとめ

大正 8年に、龍之介が田端の 実家の書斎に「餓鬼窟」というクラブを開いて、毎

週日曜日に作家の打合わせを行った。以上の原文を見ると、龍之介は餓鬼窟を超人

倶楽部に例えたと考えられる。

4．恋愛について （1点）

⑨ のみならずいつかラツプの嘴はすつかり腐つて落ちてしまひました。

（『河童』第六章）

まとめ

河童の国では、雌の河童が好きな雄を追いかける。以上の⑨にでるラップという

河童も雌の河童に追いかけられ、疲れ、嘴が腐って落ちた。龍之介も女に追いかけ

られ、苦労した。腐って落ちたラップの嘴は龍之介の苦労を意味すると考えられる。

37

5．病気と自殺について （5点）

⑩ 「どうだね、僕等と一しよに散歩をしては？」

「いや、けふはやめにしよう。おや！」

トツクはかう叫ぶが早いか、しつかり僕の腕を掴みました。しかもいつか体

中に冷や汗を流してゐるのです。

「どうしたのだ？」

「どうしたのです？」

「何、あの自動車の窓の中から緑いろの猿が一匹首を出したやうに見えたの

だよ。」

僕は多尐心配になり、兎に角あの医者のチヤツクに診察して貰ふやうに勧め

ました。

（『河童』第十章）

⑪ 僕等はトツクの家へ駈けつけました。トツクは右の手にピストルを握り、頭

の皿から血を出したまま、高山植物の鉢植ゑの中に仰向けになつて倒れてゐま

した。

（『河童』第十三章）

⑫ 「もう駄目です。トツク君は元来胃病でしたから、それだけでも憂鬱になり

易かつたのです。」

（『河童』第十三章）

⑬ そこへ偶然自動車を乗りつけたのはあの音楽家のクラバツクです。クラバツ

クはかう云ふ光景を見ると、暫く戸口に佇んでゐました。が、僕等の前へ歩み

寄ると、怒鳴りつけるやうにマツグに話しかけました。

「それはトツクの遺言状ですか？」

「いや、最後に書いてゐた詩です。」

「詩？」

（『河童』第十三章）

⑭ 「しかしかう云ふ我儘な河童と一しよになつた家族は気の每ですね。」

「何しろあとのことも考へないのですから。」

（『河童』第十三章）

38

まとめ

中国より帰国してから、体調がすぐれない日々が続いた。胃腸、神経がひどくな

った。⑩と⑫を見るとトックを通し、龍之介の体調が分かると思う。それに、⑪、

⑬、⑭を見ると、龍之介が自殺を行う意志も見える。

3.1.2 社会背景（大正時代）に関する記号論的な意味 （9点）

1．思想の自由に関する法律について （2点）

① クラバツクは全身に情熱をこめ、戦ふやうにピアノを弾きつづけました。

すると突然会場の中に神鳴りのやうに響渡つたのは「演奏禁止」と云ふ声で

す。僕はこの声にびつくりし、思はず後をふり返りました。声の主は紛れも

ない、一番後の席にゐる身の丈抜群の巡査です。巡査は僕がふり向いた時、

悠然と腰をおろしたまま、 もう一度前よりもおほ声に「演奏禁止」と怒鳴り

ました。

（『河童』第七章）

② 「これですか？ これはこの国ではよくあることですよ。元来画だの文芸

だのは……」

（『河童』第七章）

まとめ

大正 14 年に、治安維持法が作られた。国民の思想の自由を奪う法律と言われ

た。作家や画家などが思うように作品が作れなかった時代と言える。以上の原

文を見ると、演奏禁止は思想自由を奪う法律と同じである。

2．産業と労働について （4点）

③ 実際又ゲエルの話によれば、この国では平均一箇月に七八百種の機械が新

案され、何でもずんずん人手を待たずに大量生産が行はれるさうです。

（『河童』第八章）

④ 従つて又職工の解雇されるのも四亓万匹を下らないさうです。その癖まだ

この国では毎朝新聞を読んでゐても、一度も罷業と云ふ字に出会ひません。

39

（『河童』第八章）

⑤ 「その職工をみんな殺してしまつて、肉を食料に使ふのです。ここにある

新聞を御覧なさい。今月は丁度六万四千七百六十九匹の職工が解雇されまし

たから、それだけ肉の値段も下つた訣ですよ。」

（『河童』第八章）

⑥ 「職工は黙つて殺されるのですか？」

「それは騒いでも仕かたはありません。職工屠殺法があるのですから。」

（『河童』第八章）

まとめ

大正時代は財閥というグループが繁栄し、産業が非常に発達したが、多くの

労働者が解雇された。労働者のデモが日本中にあった。③と④を見ると、河童

の国がその時の日本に例えられていることが分かる。

それに、⑤に出た職工の肉を食べることについて述べている。現実世界では

有り得ないことだが、現実世界の職工の肉を食べることは労働者が資本家に無

理に働かせられることだと考えられる。⑥も同じで、現実世界には職工屠殺法

はないが、きつい仕事の代わりに報酬が少ない制度は労働者を殺すことと変わらな

いと考えられる。

3．戦争について （3点）

⑦ 「戦争？ この国にも戦争はあつたのですか？」

「ありましたとも。将来もいつあるかわかりません。何しろ隣国のある限

りは、……」

（『河童』第九章）

⑧ 僕は実際この時始めて河童の国も国家的に孤立してゐないことを知りまし

た。ゲエルの説明する所によれば、河童はいつも獺を仮設敵にしてゐると云

ふことです。しかも獺は河童に負けない軍備を具へてゐると云ふことです。

（『河童』第九章）

⑨ 「戦争はどちらの勝になつたのですか？」

「勿論この国の勝になつたのです。三十六万九千亓百匹の河童たちはその

40

為に健 気にも戦死しました。しかし敵国に比べれば、その位の損害は何

ともありません。。。。」

（『河童』第九章）

まとめ

明治時代後期に日本は中国と戦争し、ロシアとも戦争し、2 回とも日本が勝

った。日本は孤立しているように見えるが、ロシア、中国、韓国などの近隣の

国があり、完全に孤立している国ではない。以上の⑦、⑧、⑨は獺との戦争に

ついて述べたが、獺は河童の近隣の国、仮想敵である。原文を見ると、河童の

国は日本に例えられ、獺はロシアまたは中国に例えられたと考えられる。

41

第 4 章 おわりに

4.1. まとめ

『河童』にある記号論的な意味は、芥川龍之介の人生に関する記号論的な意味と社会

背景（大正時代）に関する記号論的な意味の、2つに大きく分かれている。河童に登場

した人物の行為、考え、生活の仕方などは作者（芥川龍之介）の人生が原文に反映した

ものである。そして、『河童』の中に起こったことも社会の中でその時期に起こったこ

とに例えられる。つまり、作者の政治、景気、戦争、美術、生死の価値観に関しての意

見が登場した人物を通し、表明されている。例えば、詩人のトックと演奏家のクラバッ

クを通して、美術に関する意見が表明されること、ゲエルが資本主義を代表することな

どである。

4.2. 今後の課題

今回の研究は時間と参考に使う資料などが限られ、『河童』にあるすべての記号論的

な意味を考察できないかもしれないため、今度研究する機会があれば、見付かった点以

外にも、まだ他の点に記号論的な意味がないかもっと詳しく研究したい。

42

เอกสารอางอง

ไชยรตน เจรญสนโอฬาร. สญวทยา. โครงสรางนยม. หลงโครงสรางนยม กบการศกษารฐศาสตร.

กรงเทพฯ: ส านกพมพวภาษา, 2545

สรางคศร ตนเยงสม. ประวตศาสตรญปนสมยใหม. กรงเทพมหานคร: สถาบนเอเชยศกษา

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2551

Akutagawa Ryunosuke. ขปปะ. แปลโดย กลยาณ สตสวรรร. กรงเทพฯ: ส านกพมพเมนวรรณกรรม

, 2545

Professor W.G. Beasley. ประวตศาสตรญปนสมยใหม. แปลโดย รองศาสตราจารยทองสก เกตโรจน. กรงเทพมหานคร: โรงพมพการศาสนา, 2543

青木誠一郎（2006）『ビギナーズ・クラシックス近代文学編 芥川龍之介の「羅生門」

「河童」ほかの編』（初版第１刷）株式会社角川学芸出版

大村彦次郎（2009）『東京の文人たち』（初版第１刷）株式会社筑摩書房

小沢 保博（1986）「芥川竜之介「河童」成立考」『琉球大学教育学部紀要. 第一部』第

29 号、琉球大学教育学部 / 琉球大学教育学部図書紀要委員会、pp. 33－45

志子田 ひとみ（1993）「芥川龍之介研究 : 「河童図」を中心に」『フェリス女学院大

学日文大学院紀要』 第 1 集、フェリス女学院大学日本大学院人文科学研究科、ｐｐ.

41-51

関口安義（2009）「「河童」を読むー龍之介の生存への問いかけー」『都留文科大学研

究紀要』第 70集、都留文科大学 / 都留文科大学紀要編集委員会、pp. 37-58

43

参考文献

ไชยรตน เจรญสนโอฬาร. สญวทยา. โครงสรางนยม. หลงโครงสรางนยม กบการศกษารฐศาสตร.

กรงเทพฯ: ส านกพมพวภาษา, 2545

สรางคศร ตนเยงสม. ประวตศาสตรญปนสมยใหม. กรงเทพมหานคร: สถาบนเอเชยศกษา

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2551

Akutagawa Ryunosuke. ขปปะ. แปลโดย กลยาณ สตสวรรร. กรงเทพฯ: ส านกพมพเมนวรรณกรรม

, 2545

Professor W.G. Beasley. ประวตศาสตรญปนสมยใหม. แปลโดย รองศาสตราจารยทองสก เกตโรจน. กรงเทพมหานคร: โรงพมพการศาสนา, 2543

青木誠一郎（2006）『ビギナーズ・クラシックス近代文学編 芥川龍之介の「羅生門」

「河童」ほかの編』（初版第１刷）株式会社角川学芸出版

大村彦次郎（2009）『東京の文人たち』（初版第１刷）株式会社筑摩書房

小沢 保博（1986）「芥川竜之介「河童」成立考」『琉球大学教育学部紀要. 第一部』第

29 号、琉球大学教育学部 / 琉球大学教育学部図書紀要委員会、pp. 33－45

志子田 ひとみ（1993）「芥川龍之介研究 : 「河童図」を中心に」『フェリス女学院大

学日文大学院紀要』 第 1 集、フェリス女学院大学日本大学院人文科学研究科、ｐｐ.

41-51

関口安義（2009）「「河童」を読むー龍之介の生存への問いかけー」『都留文科大学研

究紀要』第 70集、都留文科大学 / 都留文科大学紀要編集委員会、pp. 37-58