Upload
others
View
2
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
การสัมภาษณเชิงลึก (Indepth Interview)
รศ.อมรรัตน รศ.มานพ รศ.นฤมล และคณะ
การสัมภาษณ (interview) เปนวิธีการเก็บรวบรวมขอมูล หลักฐาน โดยใชการสนทนา หรือ
การเจรจา อยางมีจุดมุงหมาย ระหวางบุคคล 2 ฝายคือ นักวิจัย
(ฐานะผูสัมภาษณ) และผูใหขอมลู (ฐานะผูถูกสัมภาษณ)
ภายใต
บรรยากาศของการมีปฏิสัมพันธ
อันดีระหวางกัน
ลักษณะสําคัญของการสัมภาษณโดยทัว่ไปมี 4 ประการคือ
1.นักวิจัยเปนผูกําหนดเนื้อหาและโครงสรางของการสนทนา
2.นักวิจัยพยายามหารายละเอียดเบื้องตนเพื่อทําความเขาใจในตัวผูใหขอมูล
3.ความสําเร็จสวนใหญของการสัมภาษณขึ้นอยูกับคําถามที่ใชในการ สัมภาษณวาเกี่ยวกับเรื่องที่ตองการจะทราบหรือไมเพียงใด และผูให
ขอมูลตอบคําถามตรงตอความเปนจริงมากนอยเพียงใด
4.นักวิจัยควรจะมีความชํานาญในการสัมภาษณพอสมควร
ประเภทของการสัมภาษณ
จําแนกตามลักษณะโครงสรางได 3 ประเภทคือ1.การสัมภาษณแบบมีโครงสราง (Structured interview) เปนการสัมภาษณที่มีการวางแผน จัดเตรียมชุดคําถาม และวิธีการ
สัมภาษณอยางเปนระบบและมีขั้นตอนลวงหนา มีการดําเนินงานแบบ เปนทางการภายใตกฎเกณฑหรือมาตรฐานเดียวกัน
2.การสัมภาษณแบบกึ่งโครงสราง (Semi-Structured
Interview)
เปนการสัมภาษณที่มีการวางแผน การสัมภาษณไวกอนลวงหนาอยางเปน
ขั้นตอน แบบเขมงวดพอประมาณ และ ขอคําถามในการสัมภาษณมีโครงสราง
แบบหลวม (Loosely structure)
3.การสัมภาษณเชิงลึก (Indepth Interview)เปนการสัมภาษณที่ไมมีการกําหนด
กฎเกณฑเกี่ยวกับคําถามและลําดับ ขั้นตอนของการสัมภาษณไวลวงหนา
เปนการพูดคุยสนทนาตามธรรมชาติ (Naturalistic Inquiry)
เพื่อชวยใหการสัมภาษณบรรลุเปาหมายในการสัมภาษณเชิงลึก นักวิจัยควรคํานึงถึงสิ่งตอไปนี้
1.ความเห็นใจ
2.การทําใหมั่นใจ
3.การใหความเห็นชอบ
4.อารมณขัน
5.การพิจารณาใชอปุกรณประกอบการสัมภาษณ
การสัมภาษณที่มีประสิทธิภาพนั้น นักวิจัยควรมีคุณสมบัติและม
ีความสามารถ คุณสมบัติตอไปนี้จะชวยใหนักวิจัยเปนผูสัมภาษณที่ดีได
1.นักวิจัยตองเขาใจตนเองและสิ่งแวดลอมอยางดี
2.ตองไมมีอคติและไมยึดถือประสบการณของตนเองเปนสําคัญ
3.เปนผูฟงที่ดี เปดโอกาสใหผูใหขอมูลไดพูดอยางอิสระ4.มีความเขาใจและสนใจชวยเหลือผูอื่นดวยใจจริง
5.ไมแสดงความเห็นอกเห็นใจจนเกินควร
6.ไมวิพากษวิจารณหรือสอนศีลธรรมจรรยาหรือใหสุขศึกษาขณะทําการ สัมภาษณ
7.หามโตเถียงกับผูถูกสมัภาษณ
อยางเด็ดขาด
8.ตองไมพูดลอยๆ และไมใหคํามั่นสัญญามากเกินไป9.ตองมีความอดทน
10.ตองไมเรงรีบหรือรีบรอนจนเกินไป
11.เปนผูที่มีบุคลิกภาพดี เปนที่เลื่อมใสศรัทธาของผูอื่นและบุคคลรอบขาง12.มีความรอบรูเกี่ยวกับภาวะเศรษฐกิจและสังคม ทันตอเหตุการณเสมอ13.ยอมรับวาบุคคลมีศักดิ์ศรีและศักยภาพที่จะรับผิดชอบชีวิตของตนเองได
การเขาใจบริบททางวัฒนธรรมถือเปนหัวใจสําคัญที่มีสวนอยางยิ่งตอ
ประสิทธิภาพของการสัมภาษณ
การทบทวนเพื่อเรียนรูทางวัฒนธรรมจะใหประโยชนแกนักวิจัย 3 ประการคือ1.การสรางขอคําถามเพื่อคนหาขอมูลเกี่ยวกับกฎเกณฑทาง
วัฒนธรรมจะชวยใหเห็นความสัมพันธของการสรางขอคําถามสําหรับ สัมภาษณกับขอมูลที่จะเขาถึง
2.การวิเคราะหทางวัฒนธรรมเปนการเตรียมตัวเพื่อการคนหา วิธีการในการเขาไปเก็บรวบรวมขอมูลและแสวงหาความสัมพันธที่จะ
เปรียบเทียบขอมูลที่ไดจากการสังเกตกับสัมภาษณวาตรงกันหรือไม อยางไร เปนการชวยการตรวจสอบสามเสา
3.นักวิจัยสามารถสราง “ความเปนกลาง” ในการศึกษาวิจัยการ เขาใจวัฒนธรรมจะชวยใหนักวิจัยเขาใจขอมูลพื้นฐานของสิ่งที่เกดิขึ้นกับ
สิ่งที่คาดหวังอันเกิดจากความเคยชินของนักวิจัย ดังนั้นเพื่อใหเขาใจ “ ภาพ “ ที่แทจริง นักวิจัยจําเปนตองรูบริบททางวัฒนธรรมและสรางความ
เปนกลาง โดยมองเห็นความจริงในทุกแงทุกมุม
การวิจัยเชิงคุณภาพมักใชการสัมภาษณเชิงลึก (Indepth Interview)
โดยมีวตัถุประสงคดังนี้
1.เพื่อชวยเพิ่มเติมขอมูลที่ไดมาจากวิธีการ อื่นๆไดดีขึ้น
2.เพื่อตรวจสอบความเปนจริงของขอมูลที่ได
เก็บรวบรวมมากอน
3.เพื่อดูรองรอยอื่นๆที่ไมไดแสดงออกมาดวย คําพูด
แนวคําถามที่ใชในการวิจัยเชิงคุณภาพไมใชแบบสอบถามที่ใชใน การวิจัยเชิงปริมาณ แนวคําถามจะเปนเครื่องมือการวิจัยที่มีโครงสราง นอยกวาเมื่อเทียบกบัแบบสอบถาม แตแนวคําถามที่ดีควรมีความ
ครอบคลุมและรัดกุม ดังนั้นในการสรางแนวคําถามเพื่องานวิจัย ผูที่จะ สรางแนวคําถามไดดีควรตองศึกษาปญหา และวัตถุประสงคของการ
วิจัยใหเขาใจ จากนั้นจึงสามารถกําหนดแนวคําถามได
แนวคําถามที่ใชในการสัมภาษณเชิงลึกที่ใชโดยทั่วไปนั้นควร
มีลักษณะดังตอไปนี้
1.มีลักษณะเปนเคาโครง(outline) หรือหัวขอการสนทนา2.จะตองมีความยืดหยุนได(flexible) เปนเพียงแนวคําถาม คราวๆ
เพื่อเปนแนวในการสัมภาษณหรือการสนทนาใหครบถวนตาม วัตถุประสงคของการวิจัย
3.ควรจะเรียงลําดับใหเนื้อหามีความตอเนื่อง
4.เนื้อหาของแนวคําถามในการวิจัยเรื่องเดียวกันแตใชกับกลุมเปาหมาย แตละกลุมอาจไมเหมือนกันก็ได
5.ความยาวของแนวคําถามควรมีความยาวไมมากนัก คือประมาณ 1-3 หนากระดาษ
เนื่องจากคําถามในแนวคําถามจะเปนเพียงเคาโครงของคําถาม เทานั้น ดังนั้นลักษณะของคําถามที่ใชในการสัมภาษณควรมีลักษณะ ดังนี้
1.เปนคําถามปลายเปด(open-ended questions) คือ เปนคําถามในลักษณะที่เปดโอกาสใหผูใหขอมูลตอบไดอยางเสรีตาม
ความพอใจ
2.เปนคําถามที่ไมเปนการถามนําหรือเสนอแนะใหผูใหขอมูลตอบ ไปในแนวทางที่วางไว
3.เปนคําถามที่จะไมทําใหผูใหขอมูลเกิดความรูสึกไมอยากตอบ หรือจะทําใหผูใหขอมูลเกิดความเสื่อมเสียหรืออับอาย
4.เปนคําถามที่เนนในเรื่องความ คิดเห็นหรือเหตุผล เปนการอธิบายที่ม
ีรายละเอียดลุมลึก และมีความหมาย
มากกวาที่จะเนนในเรื่องปริมาณ
5.ไมควรถามคําถามที่เปนความรูทาง วิชาการมากเกินไป เพราะถาผูใหขอมูล
ตอบไมไดจะรูสึกกลัวที่จะตอบหรือพูดคุย ตอไป
6.ควรใชคําถามที่มีลักษณะกระตุน ใหไดแสดงความคิดเห็นอธิบายความให
กวางขวางขึ้น หากยังเงียบควรถามคําถาม
อื่นๆตอไป
ตัวอยาง แนวทางการสัมภาษณ ตามเอกสารที่แจกใหนักศึกษา
ขั้นตอนในการสัมภาษณ มี 4 ขั้นตอนหลักดังนี้
1.ขั้นเตรียมการสัมภาษณ 2.ขั้นเริ่มการสัมภาษณ
3.ขั้นดําเนนิการสัมภาษณ
4.ขั้นยุตกิารสัมภาษณ
การบันทึกขอมูลการสัมภาษณ
เปนสิ่งที่นักวิจัยจําเปนตองทําทุกครั้ง เพราะ1.ชวยใหนักวิจัยระลึกถึงเรื่องราวของการสัมภาษณนั้นๆได
2.ชวยใหทราบถึงความเปนไปตางๆของผูใหขอมูลจากการไดสัมภาษณแต
ละครั้ง
3.ใหประโยชนในการรักษาความคุนเคยกับผูใหขอมูล และชวยใหเก็บ เรื่องราวตางๆเปนรายละเอียดที่จะอางอิงถึงภายหลัง
ตัวอยาง แนวทางการสัมภาษณ ตามเอกสารที่แจกใหนักศึกษา
เอกสารอางอิง
มานพ คณะโต.2550.วิธีวิทยาการวิจัยเชิงคุณภาพในระบบสุขภาพ
ชุม ชน.พิมพครั้งที่1 ขอนแกน : เครือขายพัฒนาวิชาการและขอมูล สาร เสพติด ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มหาวิทยาลัยขอนแกน.