กระบวนการในการประเมนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ

วตถประสงคของการประเมน

1) เพอใชผลการประเมนฯ เปนเครองมอในการพฒนาความเปนอยของประชาชนในแตละหมบาน/ชมชนทวประเทศและใหหนวยงานทเกยวของไดใชประโยชนจากขอมลในการวางแผนการตดตามและพฒนาหมบานตามแนวปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

2) เพอใชผลการประเมนฯ ในการจำาแนกระดบการพฒนาของหมบาน/ชมชน 3) เพอประเมนใหเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ

แนวทางและขนตอนการประเมนหมบานเศรษฐกจพอเพยง(รายละเอยดตามผง)

1) กลไกบรหารการประเมนหมบานเศรษฐกจพอเพยงกลไกในกระบวนการประเมนหมบานในแตละระดบ ตงแตหมบาน ตำาบล อำาเภอ

จงหวด อาจใชศนยปฏบตการขจดความยากจนและพฒนาชนบทตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ในระดบจงหวด อำาเภอ ตำาบล หมบาน หรอตามทแตละจงหวดพจารณาดำาเนนการแตงตง

2) การเตรยมความพรอมกอนการประเมนหมบาน2.1 กรม ฯ จดทำาคมอ คำาอธบายตวชวด วธการ ขนตอน การประเมน 2.2 การสรางความเขาใจแกผประเมนในทกระดบ จงหวด อำาเภอ

2.3 จงหวดจดทำาแผนปฏบตการ เพอใหการสงเสรม สนบสนนการประเมนหมบานฯ ตดตาม ตรวจสอบรบรอง

2.4 คณะทำางานระดบ อำาเภอ ระดบตำาบล ระดบหมบาน ดำาเนนการตามแผนปฏบตการของจงหวด

2.5 หวงระยะเวลาของการประเมน ใหประเมนผลการดำาเนนงานของหมบาน ดงน

- ประเมนเบองตนเพอจดระดบหมบานเปน 3 ระดบ ประมาณเดอน เมษายน –พฤษภาคม

- สงเสรมการพฒนาหมบาน ดำาเนนการพฒนาหมบาน สงเสรม สนบสนน ตดตามหมบานเปาหมาย ประมาณเดอน มถนายน กรกฎาคม –

- ประเมนหมบานเพอเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ดำาเนนการตรวจสอบ/รบรองและประกาศผลเปนหมบานตนแบบ ประมาณวนท 1 – 15 สงหาคม

สำาหรบในปตอไปใหดำาเนนการประเมนหมบานตามหวงเวลาของการจดเกบขอมล จปฐ .

3) การประเมนหมบานและการจดทำาทะเบยนขอมลหมบาน3.1 ระดบหมบาน คณะกรรมการหมบาน ผนำาชมชน สมาชกองคกร

ปกครองสวน ทองถนในหมบาน ผทรงคณวฒ รวมเวทประชาคมในการใหขอมลตามแบบประเมนหมบานฯ

3.2 ระดบตำาบล คณะทำางานฯ ผดำาเนนการจดเกบขอมลการประเมนหมบานฯ บนทกขอมลการพฒนาของหมบาน โดยใชเวทประชาคม เพอใหผบรหารทองถน กำานน ผใหญบาน ตรวจสอบ ยนยนความครบถวน ถกตองขอมลของหมบานฯ

3.3 ระดบอำาเภอ คณะทำางานฯ พจารณาตรวจสอบการประเมนหมบานของแตละตำาบล และจดทำาทะเบยนขอมลหมบานฯ สงจงหวด

3.4 ระดบจงหวด รวบรวมทะเบยนขอมลหมบานฯทอำาเภอประเมนแลวเปนระดบ 3 ระดบสงขอมลใหกรมการพฒนาชมชน

4 ) การสงเสรมพฒนาหมบาน4.1 หมบาน ดำาเนนการพฒนาหมบาน ตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอ

เพยง เรยนรดวยการปฏบตจรง โดยมเปาหมายการพฒนาตามเกณฑประเมน 6 ดาน 12 ตวชวด

4.2 ตำาบล ใหการสนบสนนประสานพลงการพฒนาภายในชมชน จากภายในชมชน และภายนอกชมชน

4.3 อำาเภอ ดำาเนนการสงเสรม สนบสนน กระบวนการเรยนร และประสานการพฒนากบหนวยงาน

4.4 จงหวด สนบสนนประสานการพฒนากบหนวยงาน และตดตามการพฒนาหมบาน

5) การประกาศหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ5.1 ระดบอำาเภอพจารณาคดเลอกหมบานเพอเปนตนแบบ (ในกรณท

หมบานมผลคะแนนการประเมนตามตวชวดเทากน อาจพจารณาเพมเตมจากระบบการบรหารจดการชมชน ศกยภาพของการเปนแหลงเรยนร และความยงยน หรอเหตผลประการอนๆ เปนองคประกอบเพมเตม) และจดทำาทะเบยนขอมลหมบานฯ สงจงหวด

5.2 ระดบจงหวด ตรวจสอบ รบรองหมบาน และประกาศเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ สงผลใหกรมการพฒนาชมชน

5.3 กรมการพฒนาชมชน รวบรวม สรปผลของแตละจงหวดเปนภาพรวมของประเทศ นำาเสนอปลดกระทรวงมหาดไทยเพอทราบและเผยแพรขอมลเพอใชประโยชนตอไป

6) การประกาศเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ระยะเวลา 2 ป- จงหวด ดำาเนนการประกาศเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ- ระยะเวลาการเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบมระยะเวลา 2 ป หลงจาก

การประกาศ

พนทสำาหรบการประเมนดำาเนนการประเมนในหมบานวถชวตตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ตามเกณฑ

ชวด 6 ดาน 12 ตวชวด(ตวชวด 6 X 2) เปนเบองตน พรอมทงมกจกรรมแลกเปลยนเรยนรเพอยกระดบศกยภาพใหมความสามารถเปนแหลงเรยนรปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง หมบานใดมคณสมบตทง 2 ประการน จงจดใหมการประเมนเพอจดระดบ

วธการกรอกขอมลในแบบประเมน1) ผเกยวของในทกระดบศกษาคมอ แนวทาง 2) สรางความเขาใจแกผประเมนในระดบจงหวด อำาเภอ ตำาบล หมบาน

3) ดำาเนนการกรอกขอมลในแบบประเมน เรมจากกรอกรายละเอยดหนาแรกใหครบทกขอความ ดำาเนนการประเมนใหครบทง 4 ดาน ขอใดทผานการประเมนแลว ใหทำาเครองหมาย ลงในชอง

4) คำาอธบายตวชวด 23 ตวชวด (เอกสารแนบทาย) เมอดำาเนนการประเมนจนครบ 23 ขอแลว หลงจากนนใหตรวจสอบขอมลตว

ชวดทผาน และตวชวดหลก เพอจดระดบหมบานเศรษฐกจพอเพยงเปน 3 ระดบ ดงน

เกณฑการจดระดบหมบาน ระดบพออย พอกน หมายถง หมบานทมผลการดำาเนนงานอยในระดบพออย

พอกน เงอนไขคอ ดำาเนนการครบทง 2 ขอ1) มตวชวดผานจำานวน 10- 16 ตวชวด 2) และตองผานตวชวดหลกจำานวน 10 ตวชวด (ไดแกตวชวดเฉพาะ

เครองหมาย ในขอ 1,2,4,8,10,13,16,17,20,21 ระดบอยด กนด หมายถง หมบานทมผลการดำาเนนงานอยในระดบอยด กนด

เงอนไข คอ ดำาเนนการครบทง 2 ขอ1) มตวชวดผาน 17-22 ตวชวด2 ) และตองผานตวชวดหลก 17 ตวชวด (ไดแกตวชวดทมเคร องหมาย

และ ในขอ 1,2,3,4,5,8,9,10,11,1314,16,17,19,20,21,22) ระดบมงม ศรสข หมายถง หมบานทมผลการดำาเนนงานอยในระดบมงม

ศรสข ตองผานการประเมนครบ 4 ดาน 23 ตวชวดหากหมบานใดไมสามารถจดระดบได จะอยในระดบผานเกณฑ 6 X 2 เปน

หมบานทมวถชวตตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

เมอดำาเนนการจดระดบหมบานเศรษฐกจพอเพยงแลว ใหคณะกรรมการหมบาน/ผนำาชมชนลงนามรบรอง และใหผรวมประเมนหมบาน (ศนย ศจพ.ตำาบล) ลงนามรบรอง เพอสงผลการประเมนใหอำาเภอและจงหวดดำาเนนการตามกระบวนการประเมนตอไป

หมบานทยดถอปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปนรากฐานของชวต 6 ดาน 12 ตวชวด (6x2)

ระดบคะแนน

ตวชวด คะแนน ทได

1 2 3

1.ดานการลดรายจาย 1.1 ครวเรอนทำาสวนครว 1.2 ครวเรอนปลอดอบายมข

50 % ของ คร.ทงหมด

50 % ของคร. ทงหมด

51 – 75 % ของคร.ทงหมด51-75 % ของคร.ทงหมด

>75 % ของคร.ทงหมด>75 % ของคร.ทงหมด

2. ดานการเพมรายได 2.1 ครวเรอนมอาชพเสรม 2.2 ครวเรอนใชเทคโนโลย ทเหมาะสม

20 % ของคร.ทงหมด

30% ของคร.ทงหมด

21-30 % ของคร.ทงหมด31-50 % ของคร.ทงหมด

>30 % ของคร.ทงหมด>50 % ของคร.ทงหมด

3. ดานการประหยด 3.1 ครวเรอนมการออมทรพย 3.2 ชมชนมกลมออมทรพย ฯ

50 %ของคร.ทงหมด ม 1 กลม

51-75 % ของคร.ทงหมดม 1 กลมและมกจกรรมเพอหมบาน

>75 % ของคร.ทงหมด2 กลมและเชอมโยงเปนเครอขาย

4. ดานการเรยนร 4.1 ชมชนมการสบทอดและใช ภมปญญาทองถน 4.2 ครวเรอนมการเรยนรปรชญา เศรษฐกจพอเพยงในชวต ประจำาวน

มภมปญญาทองถน อยางนอย 1 เรองมกจกรรมเรยนร 1 กจกรรม

มกจกรรมสบทอดและใชภมปญญาทองถน 1 อยางมศนยเรยนรและการจดกจกรรม

มกจกรรมสบทอดและใช ภมปญญาทองถน 2 อยางมเครอขายเรยนรกบชมชนอน

5. ดานการอนรกษสงแวดลอมและ ใชทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน 5.1 ชมชนใชวตถดบอยางยงยน ในการประกอบอาชพ 5.2 ชมชนปลกตนไมใหรมรน เปนหมบานนาอย

50 % ของคร.ทงหมด

มการปลกตนไม ปละ 1 ครง และดแลรกษา

51-75 % ของคร.ทงหมด

มกจกรรมการ ปลกตนไม ปละ 2-3 ครง

> 75 % ของคร.ทงหมด

มกจกรรมการปลกตนไม มากกวา 3 ครงขนไป

6. ดานการเอออารตอกน 6.1 ชมชนมการดแลชวยเหลอ คนจน คนดอยโอกาส และ คนประสบปญหา 6.2 ชมชน รรก“สามคค”

50 % ของคนจน/ดอยโอกาส /ประสบปญหา

มกจกรรมการแกปญหารวมกน 1 กจกรรม

51-75 % ของคนจน/ ดอยโอกาส /ประสบปญหา

มกจกรรมการแกปญหารวมกน 2 กจกรรม

> 75 % ของคนจน/ ดอยโอกาส /ประสบปญหา

มกจกรรมการแกปญหารวมกน 3 กจกรรมขนไป

รวมคะแนน

หมายเหต : 1. มท.สนบสนนเกษตรทฤษฎใหม ใหเปนแนวทางสเศรษฐกจพอเพยงสำาหรบเกษตรกร

2. จงหวดสามารถพจารณาดำาเนนการใหมการเพมตวชวดไดตามความเหมาะสมของแตละพนท

คำาอธบายตวชวด 6 ดาน 12 ตวชวด

หมบานทยดถอปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปนรากฐานของชวต

 

ตวชวด คำาอธบาย 

1. ดานการลดรายจา ย

1.1 ครวเรอนทำาสวนครว1.1 ครวเรอนใชพนทวางบรเวณบาน หรอ ใชกระถาง/

ภาชนะททงแลวในการปลกผกไวกนเองในครอบครว รวมทงการปลกผกแบบแขวน ในกรณพนททไมสามารถปลกผกไดอาจมกจกรรมอนททดแทนกนได

  เชนพนทชาวเล มการหาปลากนเองเปนตน

1.2 ครวเรอนปลอดอบายมข 1.2 สมาชกทกคนในครวเรอน ไมเสพสงเสพตด ไมเลนการ พนนประพฤตตนอยในศลธรรมอนด

2. ดานการเพมรายได

2.1 ครวเรอนมอาชพเสรม 2.1 ครวเรอนมอาชพอนนอกจากอาชพหลกททำาประจำา ทำาใหครวเรอนมรายไดเพมขน

2.2 ครวเรอนใชเทคโนโลยทเหมาะสม 2.2 ครวเรอนมการใชอปกรณ เครองมอในการประกอบ อาชพ หรอสงอำานวยความสะดวกในครวเรอนทเหมาะสมกบสภาพทองถน ทำาใหเกดความคมคาและประหยด เชน การใชปยชวภาพในการเพาะปลกและไดผลผลตคมคาการปลกผกปลอดสารพษ การใชพลงงาน ทดแทน ฯลฯ

3. ดานการประหยด

3.1 ครวเรอนมการออมทรพย 3.1 สมาชกในครวเรอนมการฝากเงนไวกบธนาคาร/สถาบน การเงน/กลมออมทรพยฯ/หรอกลมอนๆทมการรบฝากเงนกบสมาชก

3.2 ชมชนมกลมออมทรพยฯ 3.2 กลมออมทรพยเพอการผลต หรอกลมออมทรพยอนทม ลกษณะคลายกน เชน กลมสจจะออมทรพย /กลมออมทรพยสตร/ กลมออมทรพยของกลมอาชพตางๆ เปนตน

- มการเชอมโยงเครอขาย - การเชอมโยงกลม/องคกรตางๆในพนทหรอพนทอน

4. ดานการเรยนร

4.1 ชมชนมการสบทอดและใชภมปญญาทองถน 4.1 ชมชนมการบนทกภมปญญาในรปแบบตางๆ มการ

ถายทอด และนำาไปใชประโยชนอยาง กวางขวาง4.2 ครวเรอนมการเรยนร ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในชวตประจำาวน 4.2 คนในครวเรอนมการพดคยแลกเปลยนความคดหรอจดเวทการเรยนรหรอ

กจกรรมทกอใหเกดการเรยนร นำาไปสความเขาใจในการดำารงชวตตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง  

5. ดานการอนรกษสงแวดลอมและใชทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน 5.1 ชมชนใชวตถดบอยางยงยนในการประกอบอาชพ 5.1 ชมชนมการใชวสดหรอทรพยากรทมอยในชมชน

อยางคมคาและประหยดในการประกอบอาชพ โดยมการวางแผนจดหาทรพยากรทดแทน ควบคกบการอนรกษ เชน การปลกพช/เลยงสตวทดแทน การดแลรกษาแหลงนำา ปาไมและสงแวดลอมเปนตน

 5.2 ชมชนปลกตนไมใหรมรนเปนหมบานนาอย 5.2 ชมชนสงเสรมใหมการปลกตนไมบรเวณทสาธารณะ

ถนนในหมบาน บรเวณบาน หรอทวางในหมบาน ฯลฯและมการดแลรกษาอยางตอเนอง

6. ดานการเอออารตอก น 6.1 ชมชนมการดแลชวยเหลอ คนจนคนดอยโอกาส และคนประสบปญหา 6.1 ชมชนมการจดสวสดการสำาหรบคนจน คนดอย

โอกาส และคนประสบปญหา เชน การจดใหมกองทนประกอบอาชพกองทนสงเคราะห ตางๆ การจดสรรเงนกำาไรจากกองทนชมชนเพอเปนสวสดการ การจดตงศนยสงเคราะหราษฎรประจำาหมบาน ตลอดจนมการชวยเหลอ เกอกลกนในรปแบบอนๆ ทมใชเกยวกบการเงน เปนตน

6.2 ชมชน"รรกสามคค" 6.2 ชมชนมการมการจดทำาแผนชมชนและนำาแผนไปสการ ปฏบตเพอการแกไขปญหาชมชนรวมกน

คาคะแนนผานเกณฑการประเมน

ตองไดคะแนนไมนอยกวา รอยละ 50 และตองไดคะแนนครบทกดาน

ตวชวดสำาหรบการประเมนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ

1. ดานจตใจและสงคม ประกอบดวย 7 ตวชวดตวชวดท เกณฑการประเมน หนวยการ

ประเมนผลการประเมน

1. มความสามคคและ ความรวมมอของคนในหมบาน1.1 การประชม/จดเวทประชาคม เพอแกไขปญหาหรอเพอการพฒนา1.2 คนในหมบาน/ชมชนมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ของหมบาน

1. หมบาน/ชมชนมการประชม/ จดเวทประชาคมอยางนอย 12 ครง ตอป2. คนในหมบาน/ชมชนมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆของหมบานโดยพจารณาจากการผานเกณฑ จปฐ.(ผานทง 2 ขอ )* คนในครวเรอน อยางนอย 1 คน เปนสมาชกกลมหรอผานเกณฑ จปฐ. ขอ 38* คนในครวเรอนอยางนอย 1 คน เคยรวมทำากจกรรมสาธารณะดานตาง ๆ ของหมบาน/ชมชน หรอผานเกณฑ จปฐ. ขอ 41

1. หมบาน/ชมชน2. ครวเรอน

ผาน 2 ขอไมผาน 

2. มขอปฏบตของหมบาน

1 หมบาน/ชมชน มการจดทำาขอปฏบตตามกฎ ระเบยบ เปนลายลกษณอกษร หรอจารต วฒนธรรม ประเพณ ทถายทอดสบตอ กนมา ทกอใหเกดความ

1.ครวเรอน2.หมบาน/ชมชน

ผาน 2 ขอไมผาน

มขอตกลงรวมกนเพอใหคนใน หมบาน/ชมชนตองปฏบต ควรปฏบตและ/หรอขอหามปฏบต ซงสอดคลองกบคานยม วฒนธรรม ประเพณเพอใหเกดความสงบสข

สงบของคนในหมบาน/ชมชน2. คนในหมบาน/ชมชน รอยละ 70 ปฏบตตามขอปฏบตของหมบาน

3. มกองทนในรปแบบสวสดการแกสมาชก1. หมบานมกองทนสวสดการแกสมาชกในชมชน2. มการจดสวสดการภายในหมบาน/ชมชนทยากจน ดอยโอกาส และคนทประสบปญหา

1. หมบาน/ชมชนมกองทนในรปแบบสวสดการ อยางนอย 1 กองทนและสมาชกในชมชนมโอกาสไดรบบรการจากกองทนครบทกคน2. คนยากจน ดอยโอกาส และคนทประสบปญหาไดรบ การชวยเหลอจากกองทนสวสดการ อยางนอยรอยละ 50

1. หมบาน/ชมชน2. หมบาน/ชมชน

ผาน 2 ขอไมผาน

4.ยดมนในหลกการประชาธปไตยคนในหมบาน/ชมชนมความตนตวและรจกรกษาสทธหนาท และเสรภาพทางการเมองและในฐานะพลเมองของประเทศ 

1. คนในหมบาน/ชมชน ทมสทธเลอกตงและอาศยอยจรง ไปใชสทธเลอกตงครงหลงสด ไมนอยกวา รอยละ 90 ของคนทมสทธเลอกตงและอาศยอยจรง (ผานเกณฑ จปฐ.ขอ 42)2. การจดเวทประชาคม มตวแทนคนในครวเรอนเขารวมเวทรอยละ 70 ของครวเรอนในหมบาน/ชมชน

1. หมบาน/ชมชน2. หมบาน/ชมชน

ผาน 2 ขอไมผาน

ตวชวดท เกณฑการประเมน หนวยการประเมน

ผลการประเมน

5. มคณธรรม/จรยธรรม หมบาน/ชมชนยดมนในคณธรรม/จรยธรรมอนดงาม ซงคนในหมบาน/ชมชนประพฤตตนและปฏบตรวมกนในการดำารงชวต 

1. คนในหมบาน/ชมชนปฏบตศาสนากจอยางใดอยางหนงรวมกน (ทงหมบาน) อยางนอยปละ 3-4 ครง 2. คนในหมบาน/ชมชนปฏบตตามวฒนธรรมประเพณและมารยาทไทย3. มกจกรรมประกาศเกยรตคณบคคลทมคณธรรม จรยธรรมเปนแบบอยางทดตอคนในหมบาน4. มการแบงปน ชวยเหลอ เกอกล ยกยองใหเกยรต 5. หมบาน/ชมชน สามารถจดการความขดแยงได

1. หมบาน/ชมชน2. หมบาน/ชมชน3. หมบาน/ชมชน4. ครวเรอน5. หมบาน/ชมชน

ผาน 3 ขอไมผาน      

6.มคนในหมบาน ชมชนปลอดอบายมขคนในหมบาน/ชมชนปฏบตตนเพอลดละ เลกอบายมข โดยวธการตางๆ หรอไมเกยวของกบอบายมขเลย

1. หมบาน/ชมชนปลอดยาเสพตดในรอบปทผานมา รอยละ 1002. หมบาน/ชมชนมกระบวนการสงเสรมการ ลด ละเลก อบายมข อยางนอย 1 กจกรรม ในรอบ 1ปทผานมา3. คนในหมบาน/ชมชนไมตดสรา ผานเกณฑ จปฐ.ขอ 32 รอยละ 1004. คนในหมบาน/ชมชนไมสบบหร รอยละ 90 (ผาน

หมบาน/ชมชน  

ผาน 3 ขอ (ตองผานขอ 1,2 และขออนอก 1 ขอ)ไมผาน

เกณฑ จปฐ. ขอ 33)5. คนในหมบาน/ชมชนไมตดการพนน 100 %6. ครอบครวอบอน ในรอบปทผานมา ครวเรอนนมโอกาสอยพรอมหนากน มความเคารพ นบถอซงกนและกน มการปรกษาหารอ สมาชกในครวเรอนไมเคยหนออกจากบาน คนอยคนเดยวมความสข ซงมลกษณะเปนครอบครวอบอน รอยละ 100 หรอตามเกณฑ จปฐ. ขอ 21)

7. มความเชอมนในปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงหมบาน/ชมชนเรยนร เขาใจ และนำาหลกการตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาปฏบตเปนแนวทางในการดำารงชวต

1. หมบาน/ชมชน นำาหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง มาจดกจกรรมการเรยนร อยางนอย 6 ครง 2. ครวเรอนหลกนำาปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปปฏบต อยางนอย รอยละ 70 ของครวเรอนในหมบาน

หมบาน/ชมชน ผาน 2 ขอ ไมผาน

ตวชวดท เกณฑการประเมน หนวยการประเมน

ผลการประเมน

2. ดานเศรษฐกจ 5 ตวชวด8.มการจดทำาบญชครวเรอน คนในครวเรอนมการจดทำาบญช รายรบ ราย–จาย ของครวเรอนเปนประจำา

มการจดทำาบญชรายรบ-รายจายของครวเรอนเปนประจำา รอยละ 50 ของครวเรอนในชมชน

ครวเรอน  ผาน ไมผาน 

9. มกจกรรมลดรายจายและสรางรายไดคนในหมบานมการทำากจกรรมเพอลดรายจายในชวตประจำาวน และสามารถสรางรายไดเพมจากกจกรรมดงกลาวได 

ครวเรอนมการผลตและการอปโภค/บรโภค เพอใชในชวตประจำาวนรอยละ 75 ของครวเรอนในชมชน(ปลกทกอยางทกน กนทกอยางทปลก ใชทกอยางททำา ทำาทกอยางทใช)  

ครวเรอน 

ผานไมผาน

10 มการรวมกลมเพอพฒนาอาชพหลกของหมบานคนในหมบานมการเรยนร ปรบปรง และพฒนาการประกอบอาชพรวมกนเปนกลมทงในดานการผลต การตลาด การจดการ และเงนทน เพอใหไดผลผลต

1. คนในครวเรอนรวมเปนสมาชกในกลมตางๆ ในหมบาน/ชมชนผานเกณฑ จปฐ. ขอ 38 รอยละ 95 2. กลม/องคกรในหมบาน/ชมชน มการพฒนาทกษะดานการประกอบอาชพ และมกระบวนการจดการองคความร

1. ครวเรอน2. หมบาน/ชมชน 

ผาน 2 ขอไมผาน

มากขนและมคณภาพดขน  11 มกจกรรมการออมทหลากหลายหมบานมการสงเสรมใหคนในหมบานเปนสมาชกกลมออมทรพยตางๆ และ/หรอสงเสรมกลมออมทรพยตางๆ พฒนารปแบบการออมเงนใหหลากหลาย (กลมออมสจจะ กองทนหมบาน เยาวชน)เพอนำาไปลงทน

1. ครวเรอนมการเกบออมเงน รอยละ 80 ของครวเรอนทงหมด (ผานเกณฑ จปฐ.ขอ 31)2. หมบาน/ชมชนมกลมออมทรพย และ/หรอกองทนการเงนอน ๆ อยางนอย จำานวน 3 กลม3.ครวเรอนมการออมเงนทในรปแบบอน ๆ เชน ออมวนละ 1 บาท ฯลฯ

1. ครวเรอน2. หมบาน/ชมชน3. ครวเรอน

ผาน 2 ขอ(ตองผานขอ 1)ไมผาน 

ตวชวดท เกณฑการประเมน หนวยการประเมน

ผลการประเมน

12.มการดำาเนนงานในรปแบบวสาหกจชมชนหรอกลมทมการดำาเนนงานในลกษณะเดยวกบรปแบบวสาหกจชมชนหมบานมการจดตงและบรหารจดการกลมในรปแบบวสาหกจชมชนหรอกลมทมการดำาเนนงานในลกษณะเดยวกบรปแบบวสาหกจชมชน

1. หมบาน/ชมชนมจดตงกลมวสาหกจชมชน หรอกลมทมการดำาเนนงานในลกษณะเดยวกบรปแบบวสาหกจชมชนทจดตงขนในหมบาน/ชมชน อยางนอย 1 กลม2. กลมตามขอ 1 มกจกรรมใหบรการและสรางรายไดหรอลดรายจายแกสมาชก อยางนอย 1 กจกรรม เนนการผลตเพอการบรโภคอยางเพยงพอภายในชมชน และนำาไปสการแกไขปญหาความยากจน (เชน โรงสชมชนรานคาชมชน ป มนำามน ฯลฯ)

1. หมบาน/ชมชน2. หมบาน/ชมชน

ผาน 2 ขอไมผาน

3 ดานการเรยนรประกอบดวย 7 ตวชวด13. มขอมลของชมชนมกระบวนการจดเกบ รวบรวม วเคราะห สงเคราะหขอมลตางๆ ของชมชน

หมบาน/ชมชนมกระบวนการจดเกบ รวบรวม วเคราะห สงเคราะหขอมลตางๆ ของหมบาน/ชมชน ครบทกขนตอน ดงน - มการประชมเพอสรางความเขาใจ ฯ - จดเกบโดยอาสาสมคร - บนทก/ประมวลผล - การประชาคม เพอรบรองผล - จดทำาสำาเนาขอมลเกบไวทศนยเรยนรของหมบาน/ชมชน

หมบาน/ชมชน ผานทกขนตอนไมผาน 

ตวชวดท 14 หมบานหรอชมชน มการใชประโยชนจากขอมลและแผนชมชน

1.หมบาน/ชมชนมการนำาขอมลมาใชในการตดสนใจเพอการพฒนาหมบาน/ชมชน เชน การจดทำาแผนชมชนแผนการพฒนากลม/องคกร 2.หมบาน/ชมชน สามารถนำากจกรรมในแผนชมชนไปปฏบตจรงอยางนอย รอยละ 30 ของแผนชมชน

1. หมบาน/ชมชน2. หมบาน/ชมชน

ผาน 2 ขอไมผาน

15.มการคนหาและใช หมบาน/ชมชนมกระบวนการ สบคน รวบรวม จดหมวด หมบาน/ชมชน ผานทกขน

ภมปญญาทองถนในการสรางคณคาหมบานมกระบวนการสบคน รวบรวม จดหมวดหม และเรยนรจากความรหรอภมปญญาดงเดมทมอยในทองถน และใชประโยชนเพอเพมคณคาหรอมลคา

หม และเรยนรจากความรหรอภมปญญาดงเดมทมอยในทองถน และใชประโยชนเพอเพมคณคาหรอมลคา - มการจดบนทกภมปญญาทองถน - มการรวบรวมและแยกหมวดหม - มกจกรรมสบทอดและถายทอด ภมปญญาทองถน - นำาภมปญญามาประยกตใชในการทำากจกรรม อยางนอย 1 กจกรรม

ตอนไมผาน

ตวชวดท เกณฑการประเมน หนวยการประเมน

ผลการประเมน

16.มการจดตงศนยเรยนรในชมชนหมบานมการจดสถานทสำาหรบเปนศนยเรยนรใหคนในและนอกหมบานไดคนควาหาความร เรยนร องคความร และใชความรในการดำารงชวต

หมบาน/ชมชนมการจดสถานทสำาหรบเปนศนยเรยนร และมการใชประโยชนจากศนยเรยนรใหแกคนในและนอกหมบาน

หมบาน/ชมชน ผานไมผาน

17.มการใชเทคโนโลยทเหมาะสมกบศกยภาพของหมบาน/ชมชน1. มกจกรรม การเรยนร และถายทอดเทคโนโลยและวทยาการใหมๆ โดยคนในชมชนหรอนอกชมชน2. มการนำาไปใชอยางเหมาะสมและเกดความคมคา

1. หมบาน/ชมชนมกจกรรมการเรยนร และถายทอดเทคโนโลยและวทยาการใหมๆ โดยคนในชมชนหรอนอกชมชน อยางนอย จำานวน 4 กจกรรม2. คนในหมบานทไดเรยนรแลวนำาไปใชอยางเหมาะสมและเกดความคมคา ไมนอยกวา รอยละ 50 ของคนทเรยนร

1. หมบาน/ชมชน2. ครวเรอน

ผาน 2 ขอไมผาน

18.มการสรางเครอขายภาคการพฒนาหมบานมกระบวนการเชอมโยงเครอขายในระดบกลมและ/หรอระดบหมบานเพอแลกเปลยนเรยนรขอมลขาวสาร ประสานงานและทำากจกรรมตางๆ

หมบาน/ชมชนมการเชอมโยงเครอขายการเรยนร ระดบกลม/เครอขาย เพอการแลกเปลยนเรยนรกบหมบาน/ชมชน หนวยงาน องคกร สถาบนการศกษา ฯลฯ

หมบาน/ชมชน ผานไมผาน

19. มการปฏบตตามหลกการของการพงตนเองคนในหมบาน คดเปน “ทำาเปน

1. หมบาน/ชมชน สามารถแกไขปญหาของชมชนไดดวยตนเอง อยางนอย 2 เรอง ในรอบปทผานมา2. หมบาน/ชมชน มการจดทำาแผนชมชนโดยกระบวนการเรยนรของชมชน

1. หมบาน/ชมชน2. หมบาน/ชมชน

ผาน 2 ขอไมผาน

แกปญหาเปน”ตวชวดท เกณฑการประเมน หนวยการ

ประเมนผลการประเมน

4.ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ประกอบดวย 4 ตวชวด20. มจตสำานกของการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมหมบานมการสรางจตสำานกดแล รกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในหมบาน

1. หมบาน/ชมชน มกจกรรมใหความร ดานการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 2. หมบาน/ชมชน มการวางแผนการอนรกษ ฯ

หมบาน/ชมชน ผาน 2 ขอไมผาน

21.มกลม/องคกรดานสงแวดลอมหมบานมกลม/องคกรทคนในหมบานรวมกนทำากจกรรมเพออนรกษทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม และเชอมโยงเปนเครอขาย กบกลม/องคกรดานสงแวดลอมอนๆ

1.หมบาน/ชมชน มการจดตงกลมฯเพอการบรหารจดการ ยดหลกการมสวนรวม(เชน กลมผใชนำารกษานำาฯ)2. หมบาน/ชมชน มการเชอมโยงเครอขายดานทรพยากรและสงแวดลอม (เชน การแลกเปลยนเรยนร ขอมลขาวสาร มการทำากจกรรมรวมกน ฯลฯ)

1. หมบาน/ชมชน2. หมบาน/ชมชน

ผาน 2 ขอไมผาน

22.มการใชพลงงานทดแทนทสอดคลองกบสภาพแวดลอมของชมชนหมบานมกระบวนการสงเสรมใหคนในหมบานเรยนร ทดลอง และเลอกใชพลงงานทดแทนตางๆ ทเหมาะสมสอดคลองกบสภาพแวดลอมและสภาพเศรษฐกจ 

1.ครวเรอนมกจกรรมสงเสรมการลดการใชพลงงาน รอยละ 25 ของครวเรอนในหมบาน/ชมชน เชน การเปลยนหลอดไฟแบบประหยด การใชรถจกรยานแทนการใชรถยนต ฯลฯ2. ครวเรอน มการผลตและใชพลงงานทดแทน รอยละ 25 ของครวเรอนในหมบาน/ชมชน (เชน การทำานำามนเชอเพลงจากพช,สตว หรอนำามนทผานการใชงานแลว(ไบโอดเซล) การทำาแกสหงตมจากมลสตว ฯลฯ)3. หมบาน/ชมชน มกจกรรมเพอการลดการใชพลงงานและมการผลตและใชพลงงานทดแทน รวมกน อยางนอยปละ 1 ครง

1. ครวเรอน2. ครวเรอน3. หมบาน/ชมชน

ผาน 2 ขอไมผาน

23. มการสรางมลคาเพมจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมหมบานมกระบวนการเรยนรพฒนา และจดการการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเพอใหเกดรายไดอยางยงยน

หมบาน/ชมชน มกจกรรมการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เพอใหเกดรายไดอยางยงยน (เชน หมบานทองเทยว หตถกรรม เชงเกษตร อนรกษ แปรรปผลตภณฑ การทำาปยหมก การทำานำาสมควนไม ฯลฯ)

หมบาน/ชมชน ผานไมผาน

ผาน ตวชวด ระดบ “พออย พอกน” ไมผาน ตวชวด ระดบ อยด กนด” ”

ระดบ มงม ศรสข“ ”

คำาอธบายรายละเอยดตวชวด

นยามความหมาย

หมบาน หมายถง พนททประกอบดวยครวเรอนของประชากร จดตงขนเปนหมบานตามประกาศของกรมการปกครอง

ชมชน หมายถง เขตพนท ทประกอบดวยครวเรอนของประชากรในตามประกาศขององคการบรหารปกครองสวนทองถน

ตวชวดท 1. หมบานหรอชมชน ประชาชนมความสามคคและความรวมมออนดระหวางกน

หมายถง การทประชาชนในหมบานหรอชมชนมความสมพนธทดระหวางกน ดวยการรวมกนแสดงความคดเหน ตดสนใจเพอการแกปญหาและการพฒนา แสดงออกถงพฤตกรรมความรวมมอ แบงเบาภาระการทำางานเพอสวนรวม ปรองดองเปนนำาหนงใจเดยวกน

พจารณาจาก1. การเขารวมการประชาคม การประชมของหมบานหรอชมชนเพอแกปญหา

และพฒนาชมชน โดยประชาชนผรวมแสดงความรความสามารถของตนเอง รบฟงขอมล คำาชแจงและเหตผล จากทกฝายทมสวนไดสวนเสยตอชมชน แสดงความคดเหนในกระบวนการตดตาม ตรวจสอบ การดำาเนนงานการพฒนาของหมบานหรอชมชน รวมกบสมาชกชมชนอนๆ อยางเตมใจและเตมศกยภาพ ทงนคณะกรรมการบรหารหมบาน จะจดประชาคมหรอการประชม ขนเพอการปรกษาหารอ และเรยนรรวม

กนเปนประจำาสมำาเสมอ เชน ทกวนท 10 ของทเดอน และตามวาระสำาคญ เรงดวนตามความตองการ

2. การเขารวมกจกรรมตางๆ ทหมบานหรอชมชน จดขนเพอใหมผลตอการพฒนาหรอแกปญหากบสวนรวม ดวยความสมครใจ พรอมเพรยงกน โดยการออกแรงงาน เงน หรอวสดอปกรณตางๆ

ตวชวดท 2. หมบานชมชนมขอตกลงกำาหนดเปนขอปฏบตของหมบานหมายถง การทหมบานหรอชมชน ไดมการรวมกนพจารณา สภาพปญหา

คานยม จารต ประเพณ วฒนธรรม ทสบทอดตอกนมาของหมบานชมชน จนไดขอตกลงกำาหนดขอปฏบต เปนกฎ ระเบยบ ขอบงคบ จดทำาเปนลายลกษณอกษร มระบบและชองทางการสอสารสรางความเขาใจใหประชาชนในหมบานหรอชมชนรบทราบ เชน ปายประกาศ เอกสารเผยแพร ประกาศในทประชม หอกระจายขาว เสยงตามสาย และประชาชนยอมรบนำาไปปฏบตอยางเตมใจ ในการดำาเนนชวตรวมกนในชมชนกอใหเกดความสงบสข

ตวชวดท 3. หมบานหรอชมชน มกองทนเพอสวสดการของชมชนเพอใหบรการแกสมาชก

กลมสวสดการ หมายถง กลมทมวตถประสงคเพอจดระบบการจดบรการ ทางสงคมซงเกยวกบการปองกน การแกปญหา การพฒนาและการสงเสรมความมงคงทางสงคม เพอตอบสนองความจำาเปนขนพนฐานของประชาชน ใหมคณภาพชวตทด พงตนเองไดอยางทวถง เหมาะสม เปนธรรม และการมสวนรวม

บรการสมาชก หมายถง กลมสวสดการจดสงเอออำานวยในชวตของสมาชก ใหสะดวกสบายยงขนเปนสงตอบแทนตางๆ รวมถงบรการและประโยชนพเศษทกลมจดใหมขน เพอความพอใจและคณภาพชวตทดของสมาชก หรอรวมทงจดขนเพอใหบรการกบบคคลหรอกลมบคคลซงอยในสภาวะยากลำาบากหรอทจำาเปนตองไดรบความชวยเหลอ เชน เดก เยาวชน คนชรา ผยากไร ผพการหรอผทพพลภาพ ผดอยโอกาส หรอกลมบคคลอนตามทคณะกรรมการกำาหนด แบงสวสดการเปน

1. สวสดการดานเศรษฐกจ หมายถง สวสดการตางๆ เพอชวยใหฐานะความเปนอยของสมาชกและครอบครวดขน ไดแก บรการทพกอาศย บรการอาหารกลางวน บรการการรกษาพยาบาล บรการคาเลาเรยนบตร บรการเงนชวยเหลอบตร บรการการกยม และบรการเงนสะสม

2. สวสดการดานสงคม หมายถง สวสดการตางๆ เพอประโยชนทางจตใจ ความนกคด การเพมพนความรตลอดจนความสนกสนานรนเรงของสมาชก

เชน บรการหองสมด บรการการศกษาตอ และบรการการกฬาและดานนนทนาการตางๆ

ตวชวดท 4. หมบานหรอชมชนยดหมนในหลกประชาธปไตยหมายถง ประชาชนในหมบานหรอชมชนมความตนตว รจกการรกษา

หนาทปฏบตตามสทธ ในฐานะการเปนพลเมองของประเทศ ใชเสรภาพทางการแสดงออกทางการเมอง มสวนรวมในการบรหารงานของหมบานหรอชมชนทองถน ดวยการเขาไปมสวนรวมในการแสดงความคดเหน ใหขอมล รบฟงเหตผล ดวยขอมลทถกตองและหลกการความร ในการรวมตดสนใจเพอสวนรวม และยอมรบในความเหนเหตผลของสวนใหญ แสดงออกตอกนของคนในครอบครวอยางเคารพและเสมอภาค

การพจารณาใหคะแนนในเกณฑการไปใชสทธเลอกตง ดท ผมอาย18 ปบรบรณ ขนไปทมชอในทะเบยนบานและอาศยอยประจำาในครวเรอนนรวมกนไมนอยกวา 6 เดอน ไปใชสทธในการเลอกตงครงหลงทผานมาลาสดของการเลอกตงทเกดขน ทกประเภท อยางใดอยางหนง

ตวชวดท 5. หมบานหรอชมชน มหลกคณธรรม จรยธรรม ในการดำาเนนชวตรวมกน

คณธรรมและจรยธรรม หมายถง สภาพคณงามความดทางความประพฤตและจตใจของประชาชนทมอยและสามารถนำามาประพฤตปฏบตตนเพอการบรรลถงสภาพชวตอนทรงคณคา การปฏบตตนตอกนและกนของประชาชน อาจนำาหลกคำาสอนทางศาสนามาใชหรอนำาหลกปฏบตทมาจากวฒนธรรม ขนบธรรมเนยม ประเพณ มาใชแยกเปนรายละเอยดแตละประเภท เชน เมตตา กรณา เสยสละ ซอสตย อดทน ฯลฯ เชน ความเปนผไมกลาวเทจโดยหวงประโยชนสวนตน เปนตน

เกณฑการการพจารณาใหคะแนน1. ดจากการทคนในหมบานหรอชมชน ไดแสดงออกถงความศรทธาใน

หลกปฏบตของศาสนา เขารวมในกจกรรมเพอการกอเกดความเขาใจในคำาสอนของศาสนา สรางความเชอและศรทธาเพอกลอมเกลาจตใจใหเหมาะสมกบคานนมของสงคม เชน การเขารวมในกจกรรมทางศาสนาทชมชนจดขน หรอกจกรรมตามวนสำาคญทางศาสนา เปนประจำา

2. คนในชมชนปฏบตตอกนดวยหลกมนษยสมพนธ เคารพยกยอง ใหเกยรต แสดงออกดวยทาทตามวฒนธรรมประเพณทองถนหรอตามมารยาทไทย เชนการไหว ขอโทษ ขอบคณและอนๆ ชวยเหลอเกอกล แบงปน ดวยความสมพนธทดระหวางกนทงชมชน

3. การเสรมแรงใหกบบคคลททำาความดกระทำาตนเปนแบบอยางเพอสงคม การจดกจกรรมเพอแสดงการยกยองเชดช เพอเปนการประกาศเกยรตคณใหทราบและยอมรบโดยทวไป เพอใชเปนแบบอยางในการประพฤตปฏบตของบคคลอนในหมบานหรอชมชนตอไป เชน การมอบเกยรตบตร เกยรตคณ ใหเปนกรณพเศษ หรอจดเปนกจกรรมบคคลดเดนแหงปของชมชน เปนตน

4. เมอมเหตการณทเกดความขดแยงขนในชมชน ชมชนมวธการในการบรหารจดการจนสามารถแกปญหาเหลานนไดดวยชมชนเองบนพนฐานความสมพนธอยางกลมเกลยว เชน การใชผอาวโสในหมบานเปนผไกลเกลย

ตวชวดท 6 คนในครอบครวมความอบอน ชมชนมความปลอดภยคนในครอบครวอบอน หมายถง ความเปนอยของคนในหมบานหรอ

ชมชน มลกษณะไดมโอกาสอยพรอมหนากน (พอ แม ลก หรอญาต พนองทอาศยอยประจำาในบานเดยวกน ไดทำากจกรรมภายในครวเรอนดวยกน เชน รบประทานอาหาร พดคย เลนกฬา ปรบปรงทอยอาศย ปลกพชผกสวนครว และอนๆ ) เปนประจำา อยางนอย 6 ครงตอป คนในครวเรอนใหการเคารพตอกน ปรกษาหารอเพอแกปญหาในครวเรอน คนในครวเรอไมหนออกจากบาน กรณทมผอยคนเดยวถาดำารงชวตอยางมความสข หรอไดรบการดแลใหมความสขจงถอวาเปนครวเรอนอบอน หรอผานเกณฑ จปฐ.ขอ 21

ชมชนมความปลอดภย หมายถง หมบานหรอชมชนมภมคมกนในการปองกนภย ดวยกจกรรมตางๆ ตามทชมชนเหนสมควร เพอทำาใหหมบานหรอขมชนปลอดสารเสพตด ไมมผคา ผเสพไดรบการรกษา ผไดรบการรกษาแลวไมกลบไปใชสารเสพตดอก รวมทง หมบานหรอชมชน มกจกรรมเพอสงเสรม สนบสนน การลดละ เลก อบายมข เพอใหคนในชมชน ไมตดสรา(ตองดมทกวน ขาดไมได และตองการในปรมาณเพมขนหรอเปนโรคพษสราเรอรงปรากฏ เชน อาการมอสน จปฐ.ขอ 32) ไมสบบหร (จปฐ.ขอ 33) ไมตดการพนน คอ คนในชมชน รและเขาใจ ตระหนกในโทษทเกดจากการเลนการพนนและไมมพฤตกรรมเลนการพนนจนเปนนสยทำาใหเสยทรพย เปนหนสนเกดความเดอดรอนตอตนเองและครอบครว

ตวชวดท 7 คนในชมชนมความเชอมนในปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงหมายถง คนในหมบานหรอชมชนไดรบการเรยนร มความเขาใจ ยอมรบ

และนำาหลกการตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปใชเปนแนวทางในการดำารงชวตหมบานหรอชมชน จดใหมกจกรรมในการสงเสรมความร ความเขาใจ

และการยอมรบในหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ใหแกประชาชนในหมบานหรอชมชน ในรปแบบตางๆ เชน การฝกอบรม การศกษาดงาน การถายทอดความรโดยนำา

วทยากรหรอผทมประสบการณในการดำาเนนชวตตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง การเผยแพรผานสอตางๆในชมชน การจดการเสวนาแลกเปลยนเรยนรระหวางประชาชนในชมชนเกยวกบการสาระและการปฏบตตนตามแนวปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง การสาธตกจกรรมตางๆ เพอการดำารงชวตอยางพอประมาณ เพอการพงตนเอง

ในระดบครวเรอน นำาปรชญาของเศรษฐกจพอพยงไปปรบใชในครวเรอน ดวยการทำากจกรรมตอไปน ครบทกกจกรรม

1.กจกรรมลดรายจาย เชน การทำาของใชเพอใชเอง ปลกพชเลยงสตวเพอเปนอาหารในครวเรอน กจกรรมตรวจสอบการใชจายประจำาวน และลดการใชจายทไมจำาเปน โดยเฉพาะกบอบายมข

2. กจกรรมเพมรายได เชน การแปรรป พฒนาผลตภณฑ กจกรรมเสรมรายไดลดตนทนการผลตในกจกรรมของครวเรอน เลอกใชวชาการ เครองมอทสามารถเรยนร ใชงานไดเหมาะสมกบกจกรรมและไมกระทบกบฐานะทางเศรษฐกจ สำาหรบชวยในการประกอบอาชพเพอสรางผลผลตและผอนแรง

3. กจกรรมการประหยด มการแบงรายไดเพอการสะสมทนของครวเรอน ในรปแบบตางๆ หรอสมครเขาเปนสมาชกกลมกองทนตางๆ ของชมชน

4. กจกรรมการเรยนร การทบทวนและเพมพนความร ความเชยวชาญในงานการอาชพททำาประจำาวน แลกเปลยนเรยนรระหวางครวเรอนทมกจกรรม อาชพคลายกน เพอพฒนาภมปญญาและเพมประสทธภาพ รวมถงการเรยนรปรชญา ความเปนมา คานยม ธรรมเนยมของชมชน

5. กจกรรมการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ดวยการปรบปรงสงแวดลอมในบรเวณบานใหสะอาด เรยบรอยปองกนการเกดโรคระบาด ปลกไมดอก ไมประดบหรอ พชพนธไมทครวเรอนตองการ อยางรมรนสวยงามไดรบประโยชน การดดแปลงวสด วตถดบทางธรรมชาต เพอใชประโยชนอยางเตมท รวมทงเขารวมในกจกรรมการอนรกษ ฟ นฟ พฒนาสงแวดลอมของชมชน ทเปนกจกรรมของสวนรวมอยเสมอ

6. การแบงปน เอออาร ทงกบคนในครวเรอนและเพอนบาน สละสงของแบงปน ของเหลอกนเหลอใช สละแรงงาน ความร ความสามารถชวยเหลองานของกนและกน โดยไมมงหวงสงตอบแทน

ตวชวดท 8 ครวเรอนมการจดทำาบญชครวเรอน

หมายถง การบนทก รายการและจำานวนเงนสวนทเปนรายรบ และรายการใชจายทเกดขนในครวเรอน หรอเปนของบคคล เปนประจำาไมวาจะเปนการจดบนทกเปนรายวน รายสปดาห หรอรายเดอน พรอมทงสรปผลเพอเปนสถตเปรยบเทยบ เพอใชในการพจารณาถงงบดลของครวเรอน พฤตกรรมการใชจายทเปนภยตอการดำาเนนชวต เพอนำาไปเปนขอมลในการวางแผน กำาหนดแนวทางการใชจายของครอบครวอยางพอประมาณ และสามารถนำาขอมลจากทกครวเรอนมาสรปผลเปนภาพรวมของชมชนเพอเปนขอมลในการจดทำา และปรบปรงแผนชมชนเพอการพฒนาและแกปญหาของชมชนไดดวย

ตวชวดท 9 หมบานหรอชมชนมกจกรรมลดรายจายและสรางรายไดหมายถง ครวเรอนในหมบานหรอชมชน มกจกรรมเพอการลดรายจาย

ในชวตประจำาวน เชน การดดแปลงการผลตของกน ของใช หรอเลอกใชสงของทมอยในครวเรอนมาใชทดแทน หรอกจกรรมอนๆ ทเปนการทำาใหรายจายลดลง รวมถงการนำาของเหลอกน เหลอใช มาแปรรป ดดแปลง แตงเตมเพอเพมมลคา สรางราคา สามารถจำาหนายเปนรายไดเสรมของครอบครวได

ตวชวดท 10 หมบานหรอชมชน มการรวมกลมเพอพฒนาอาชพหลกของหมบาน

อาชพหลก หมายถง หมบานหรอชมชนประกอบอาชพใดใด ททำารายไดใหแกครวเรอนของประชาชนสงสดหรอเปนอาชพทประชาชนใชเวลาสวนใหญในการทำางานในรอบปทแลวมากกวาอาชพอน  เชน การปลกไมผลเพอการคา หมายถง การทำาสวนไมผลเปนอาชพหลก และปลกปรมาณมากเพอจำาหนายผลผลตเปนรายไดหลก เชน การทำาสวนสม ลนจ ลำาไยและมะขาม เปนตน

กลมหรอองคกร หมายถง คนกลมหนงซงมการกระทำาตอกนหรอมการพบปะสงสรรคกนและมความรสกผกพนรวมกนมโครงสรางมการจดลำาดบตำาแหนงหรอสถานภาพของสมาชกอนในกลมมความสมพนธ กนหรอการตดตอระหวางกนมบรรทดฐานหรอกฎระเบยบ ของการประพฤตปฏบต มคานยม ทศนคต บางอยางรวมกนมกจกรรมทมขนเพอบรรลจดมงหมายหรอวตถประสงคของกลมและคงความสมพนธและดำาเนนกจกรรมรวมกนในชวงเวลาหนง

การรวมกลมเพอพฒนาอาชพหลก คอการทชมชนจดใหมการรวมกลมประชาชนในชมชนทมอาชพหลก เพอการแลกเปลยนเรยนร การพฒนาระบบการผลต การเอออำานวยปจจยการผลต โดยมผลตอประสทธภาพในการประกอบอาชพหลกเชน การรวมกลมกนผลตนำาตาลจากมะพราวโดยประชาชนสวนใหญ มอาชพทำาสวนมะพราว และใชกลมเปนศนยกลางในการรวมผลต ใชอปกรณ ใชแรงงานรวมกนชวย

กน คดหาวธการในการลดตนทน และเพมคณภาพ พรอมทงรวมกนขายเพอการประกนราคา และเปนการถายทอดความรและภมปญญาเพอการสบทอดอาชพหลกของชมชนสคนรนหลงดวย

ประชาชนในหมบานหรอชมชน จะไดประโยชนกตอเมอเขารวมเปนสมาชกลมตางๆ และกลมไดจดกจกรรมเพอการพฒนาทกษะ ฝมอ ความรหรอสงเสรมการสรางสรรคสงใหมในการประกอบอาชพแกสมาชก เชนการฝกสอนทกษะอาชพ การแขงขนการดดแปลงผลผลต ฯลฯ

ตวชวดท 11 หมบานหรอชมชน มการออมทมหลายรปแบบการออม หมายถง การประหยด การเกบหอมรอมรบ การถนอม และการ

สงวน สงทจะประหยดหรอเกบหอมรอมรบ ไดแก ทรพยสนเงนทอง การใชสงมคามคณทงหลายอยางระมดระวง อยางไมประมาท อยางมเหตมผล ทงในตนและนอกตน การออมมไดมงทออมเงนอยางเดยว แตหมายถง การออมชวตตนเอง และปจจยในการดำารงชพทกอยาง การออมจะเกดไดกเพราะคนไดรบการศกษาเรยนร ใหความสำาคญ ความจำาเปน และไดรบผลหรอคณประโยชนทเกดจากการออม เมอเวลาผานไป เกดการคดได ทำาไดเอง และสอนผอนตอไป การออมจงเปนเรองของการศกษา การพฒนาชวตของคนลกษณะหนง คอ การฝกใหร ใหคด และใหทำาในสงดมประโยชน นอกจากการออมเงน แลวยงรวมถง การออมทรพยากรธรรมชาตมปาไม แหลงนำา แหลงดน เพอใชเปนแหลงบำารงรกษาชวตของคนในชมชนดวย

ดงนนการออม จงเปนการกระทำาของประชาชนในชมชน ในการจดการกบรายไดทเมอหกรายจายแลวจะมสวนซงเหลออย และนำาสวนของรายไดทเหลออยซงไมไดถกใชสอยไปเกบไวในรปแบบ สถานทตางๆ เชน กระปกออมสน สลากออมสน ฝากธนาคาร กรมทนธประกนชวตแบบสะสมทรพย กลมออมทรพยเพอการผลต สหกรณ กองทนทางการเงนตางๆ หรอรปแบบอนทเปนการออมเงน ฯลฯ หรอชมชนมกจกรรมอนๆทเปนการจดเปนสวสดการระยะยาว เชน ครวเรอนตองปลกตนไมเมอมเดกเกดใหม จำานวนหนงในปาสวนกลาง โดยครวเรอนสามารถนำาไมในปามาใชงานไดกตอเมอเดกคนนนอายครบ 20 ป เมอแตงงานตองการจะสรางบานแยกครอบครวใหม ในจำานวนทตกลงกนซงอาจนอยกวาจำานวนทปลก เปนการออมปาไวใชประโยชนจากไม เปนตน

ตวชวดท 12 หมบานหรอชมชนมการดำาเนนการสรางรายไดในรปแบบวสาหกจชมชน

วสาหกจชมชน หมายถง การประกอบกจการดวยหลกสามคคธรรมของชมชน โดยชมชนในการผลตสนคา การใหบรการและอน ๆ เพอการเรยนร การพงตนเองของครอบครว ชมชน และระหวางชมชน ดวยการนำาทนของชมชนมาดำาเนนการเพอสรางรายได โดยใชรปแบบการจดการทเหมาะสม ไมวาจะเปนนตบคคลในรปแบบใดหรอไมเปนนตบคคล กอใหเกดการพฒนาเศรษฐกจ สงคมบนพนฐานเศรษฐกจพอเพยง เพอใหเปนกจกรรมของชมชนทสรางรายไดใหกบสมาชกในชมชน

ตวชวดท 13 หมบานมระบบฐานขอมลชมชนหมายถง ชมชนมขอมลทด และระบบการนำามาใชโดยเปดโอกาสให

ประชาชนเขาถงเพอใชประโยชนได ควรเปนขอมลทมคณลกษณะดงน   ขอมลทมความถกตองและเชอถอได (accuracy) ขอมลตรงตามความตองการของผใช (relevancy) ขอมลมความทนสมย (timeliness) ทงนการจะไดขอมลทดมาใชงานในชมชนนนขนกบวธการทใชในการควบคมขอมลนำาเขาคอการสรางแบบสำารวจ การจดเกบ การรวบรวมขอมล ทนเวลาเพอการใชงานขอมลททนสมยและการควบคมการประมวลผล คอ การคำานวณ ประมวลผล การวเคราะห จำาแนกแยกกลม การควบคมขอมลนำาเขาและการควบคมการประมวลผล เปนการกระทำาเพอใหเกดความมนใจวาขอมลนำาเขามความถกตอง เปนขอมลททนสมย ไดซงจะมผลตอการประมวลผลไดนาเชอถอดวย เพอใหผใชสามารถนำาเอาผลลพธทไดไปใชอยางมประสทธภาพและทนเวลา เปนขอมลทจดทำาขนเพอใชในการพฒนาประเทศ ใชโดยทวๆ ไป ทกพนท ขอมลของหนวยงาน เชน จปฐ. กชช 2 ค บญชรบ จายครวเรอน ขอมลดาน–การเกษตร ขอมลดานสขภาพ ขอมลดานเศรษฐกจ การตลาด หรออาจเปนขอมลทหมบานหรอชมชนจดทำาขนเปนการเฉพาะเพอใชประโยชนตามสถานการณ

ดงนน การดำาเนนงานของหมบานหรอชมชนจงพจารณาถงระบบการจดเกบ ตองทำาทกขนตอน โดยมขนตอน ดงน

1. การเตรยมการ มการประชมสรางความเขาใจกบผเกยวของใหเกดความเขาใจตรงกนในเนอหาของแบบสำารวจ รปแบบ วธการจดเกบ บทบาทของอาสาสมครผจดเกบ สำารวจขอมล

2. การจดเกบ เพอสรางการมสวนรวมและแบงงานกนทำา พรอมทงชวยตรวจสอบขอมลไปพรอมกนจงควรเปนอาสาสมครในชมชน

3. การคำานวณและประมวลผล รปแบบทคนในชมชนสามารถเขาใจและมสวนรวมไดหรอการใชเครองมออเลคทรอนคสชวย

4. การประชาคมเพอรบรองผล เปนการนำาเสนอขอมลทสำารวจ และประมวลผลได มาแจงใหกบประชาชนในชมชนทราบเพอตรวจสอบ รบรองผล และ

เปนการรบรถงสภาพของชมชนรวมกน เปนจดเรมในการเรยนรศกยภาพของชมชนไปใชแกปญหาพฒนาตอไป

5.บนทกจดเกบขอมลเพอพรอมสำาหรบการนำาไปใชประโยชน และจดทำาสำาเนาขอมลจดเกบไวทศนยเรยนรของหมบานหรอชมชน

ตวชวดท 14 หมบานหรอชมชน มการใชประโยชนจากขอมลและแผนชมชน

การใชประโยชนจากขอมลและแผนชมชน หมายถง การบรหารจดการของหมบานหรอชมชน บนพนฐานความรและการใชขอมลในการตดสนใจ โดยการจดการประชมประชาคมในหมบานหรอชมชน แลวนำาขอมลของจากระบบฐานขอมลมาใชในการวเคราะห สงเคราะห คาดหมายเหตการณ เพอการคดตดสนใจกำาหนดเปนเปาหมายทศทาง เลอกแนวทาง วธการแกไขปญหาและการพฒนา ทงน ขอมลสามารถใชในการรวมกนจดทำาแผนพฒนาชมชน ใชทำาแผนพฒนากลมและองคกรทมอยในชมชน หรอเครอขายของชมชน พรอมทงสงเสรมการมสวนรวมในการดำาเนนงานโครงการกจกรรมในแผนชมชน ดวยรบผดชอบการบรหารจดการกจกรรมจากแผนใหสามารถนำาไปใชปฏบตไดจรง อาจแบงงานกนรบผดชอบในการประสานหาความสนบสนนในรปแบตางๆ จนกจกรรมดำาเนนไปได

ตวชวดท 15 หมบานหรอชมชนมการคนหาและใชภมปญญาทองถนภมปญญาทองถน เปนองคความรของกลมบคคลในทองถน รวมถง

งานศลปวฒนธรรมพนบานทมอยในทองถนนนๆ แบงออกเปน 2 ประเภท คอ ภมปญญาประเภทองคความรของกลมบคคลทองถน เชน การผลต

อาหารและเครองดม การผลตผลตภณฑจากสมนไพร การผลตผลตภณฑจากวสดเหลอใช และการผลตผลตภณฑจากไม หน โลหะ แกว เซรามค ดนเผา เครองหนง เปนตน

ภมปญญาประเภทงานศลปวฒนธรรมพนบาน เชน เรองเลาพนบาน กวนพนธพนบาน ปรศนาพนบาน เพลงพนบาน ดนตรพนบาน การฟอนร ำาพนบาน ละครพนบาน จตรกรรมพนบาน ประตมากรรมพนบาน หตถกรรมพนบาน เครองแตงกายพนบาน และสงทอพนบาน เปนตน 

หมบานชมชนตองจดกระบวนการดงน ทกขนตอน คนหา สบคน จดบนทก รวบรวมความร ภมปญญา จดเปนหมวดหม กจกรรมการเพอการเรยนร แลกเปลยนเรยนร เพอถายทอดและสบทอด การพฒนาตอยอดภมปญญาของชมชน

ปรบปรงใหเกดความเขาใจงาน สามารถนำาไปปรบประยกตใหงานเพอเพมคณคาหรอเพมมลคา เชน การถายทอดการจกสารไมไผ ใหกบเยาวชน แลวสามารถ ปรบปรงรปแบบ เปนเครองใช ชนดอนๆ เชน โคมไฟ แจกน หรอการเผยแพรวธใชพชสมนไพร นำาไปสการปรบปรง ประดษฐผลตภณฑ รปแบบตางๆ เชน เปนเจล เปนของเหลว เปนเคปซล เพอใชสะดวก มประสทธภาพมากขน หรอมการบนทกภมปญญาเปนชดความร เกบไวทศนยเรยนรชมชน ฯลฯ

ตวชวดท 16 หมบานหรอชมชนมการจดตงแหลงเรยนรแหลงเรยนร หมายถง สถานททเหมาะสมในการเรยนร แลกเปลยนเรยน

ร กบผทมประสบการณ ความร มความชำานาญ ภมปญญาเฉพาะดาน อาจเปนบานพก พนทปฏบตงาน สวน ไร นา แปลงทดลอง ลานกลางบาน เปนตน

ศนยเรยนร หมายถง สถานททชมชนใชเปนศนยกลางรวบรวมขอมล ขาวสาร ความรของชมชน เพอสรางโอกาสและสงเสรมกระบวนการเรยนรสำาหรบประชาชนในชมชน การถายทอด การแลกเปลยนประสบการณ การสบทอดภมปญญา วฒนธรรม คานยมและเอกลกษณของชมชน อกทงเปนแหลงบรการชมชนดานตาง ๆ เชน การจดกจกรรมทสอดคลองกบความตองการเรยนรของชมชน โดยเนนการสรางนสยการเรยนรเพอวถชวต ดำาเนนการโดยประชาชนเพอประชาชน หวงผลการพฒนาแบบพงตนเอง กอใหเกดความเขมแขงของชมชนอยางยงยน

ชมชนทเปนแหลงเรยนร หมายถง ชมชนมกจกรรมทเปนความร มกจกรรมแลกเปลยนประสบการณ เกดการเรยนรในชมชนเปนประจำา สามารถถายทอดความรประสบการณ ตวอยาง ตวแบบ ในดานกระบวนการพฒนา การบรหารจดการ วธการทำางานทประสบผลสำาเรจเพอสรางความเขมแขงของชมชนและคณภาพชวตทดของคนในชมชนตามแนวปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

ดงนนเพอการสรางภมคมกนกบประชาชนในการคาดหมายเหตการณดวยความร หมบานมการจดสถานทสำาหรบเปนแหลงเรยนรใหคนในและคนนอกหมบานไดคนควาหาความร เรยนร องคความรและใชความรในการดำารงชวต

และเปนแบบอยางในการขยายความรสสงคมภายนอก หมบานหรอชมชนมการจดสถานทสำาหรบเปนศนยเรยนร และมการใชประโยชนจากแหลงเรยนรใหแกคนในและนอกหมบาน

ตวชวดท 17 หมบานหรอชมชนมการใชเทคโนโลยทเหมาะสมกบศกยภาพของหมบานหรอชมชน

  เทคโนโลย หมายถง การประยกตเอาความรทางดานวทยาศาสตรมาใชใหเกดประโยชน ในทางปฏบต อาจเปนสงประดษฐใหมๆ ทเกยวของกบจกรกล อตสาหกรรม การเกษตร เครองใชสำาหรบการทำาใหการประกอบอาชพงายขน

การเรยนรและถายทอดเทคโนโลยและวทยาการใหมๆ โดยคนในชมชนหรอนอกชมชน คอการจดกจกรรมเพอการแลกเปลยนประสบการณ ความรในการปรบประยกต ใชงานหรอสรางสงประดษฐใหมๆ หรอเรยนรรวมกนในการทดลองใชความรใหมหรอสงประดษฐใหม ดดแปลงเพอใชใหเหมาะกบงานประจำา ซงอาจเปนการฝกอบรม การจดการประชมเฉพาะดาน การถายทอดความรผานชองทางตางๆในชมชน กจกรรมการสาธต การเรยนรจากเครอขายทงในและนอกชมชน เปนตน

เทคโนโลยทเหมาะสม จะตองไมเปนตนทนทสงเกนความสามารถของครวเรอนจะมไวใชไดและสงผลใหเดอดรอนตอฐานะทางเศรษฐกจ พรอมทงนำาไปใชงานอยางเหมาะสม คอเพอการเพมมลคาใหกบการประกอบกจการประจำาของครวเรอนอยางคมคา

ตวชวดท 18 หมบานหรอชมชนมการสรางเครอขายภาคการพฒนา  เครอขาย หมายถง การประสานงานรปแบบหนงทโยงใยการทำางานของกลมบคคลหรอ กลม องคกรหลายองคกร ซงมทรพยากร มเปาหมาย มกลมสมาชกของตนเอง ทมความคด มปญหา มความตองการในเรองใดเรองหนงเหมอนกนหรอคลายกน มาตดตอประสานงานแลกเปลยนขาวสารหรอรวมกนทำากจกรรมอยางใดอยางหนงหรอหลายอยาง มการจดระเบยบโครงสรางของคนในเครอขายดวยความเปนอสระ ความสมพนธของสมาชกในเครอขายตองเปนไปโดยสมครใจ เทาเทยมกนภายใตพนฐานของความเคารพสทธ เชอถอ เอออาทร ซงกนและกน เพอแกไขปญหาหรอสนองความตองการในเรองนนๆ โดยยดหลกการทำางานรวมกนบนพนฐานของความเทาเทยมกน เคารพซงกนและกน มากกวาการเชอฟงและปฏบตตามผมอำานาจสงการ การตดตออาจทำาไดทงทผานศนยกลางแมขายหรอแกนนำา หรออาจจะไมมแมขายหรอแกนนำาแตจะทำาการตดตอโดยตรงระหวางกลม  ซงจะมเปนการจดโครงสรางมรปแบบทคนหรอองคกรสมาชกยงคงมความเปนอสระโดยทอาจมรปแบบการรวมตวแบบหลวมๆ เฉพาะกจ  ตามความจำาเปนหรอเปนโครงสรางทมความสมพนธชดเจนกได

การรวมตวกนของกลม องคกร ตาง ๆ ทงทอยในชมชนและจากภายนอกชมชน เพอประสานงานและกระตน ใหเกดการพฒนางาน อาจโดยวธการแลกเปลยนขอมลขาวสาร การทำากจกรรมรวมกน การขยายกจกรรม การใหการ

สนบสนนดานวชาการ เงนลงทน หรออน ๆ ทกอใหเกดประโยชนตอการพฒนากลม องคกรในเครอขาย ใหมความเขมแขง ทงนตองมผประสานงาน รบผดชอบ รวมกนของสมาชกกลม องคเครอขาย และมสวนรวมในการดำาเนนกจกรรม เชน เครอขายกลมออมทรพยเพอการผลต เครอขายหมบาน กข.คจ. เครอขายพฒนาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

เพอประโยชนในการเรยนรในการพฒนาทรวดเรวและมพลงในการทำางานใหเกดการเปลยนแปลงสเปาหมายทตงไวอยางรวดเรว หมบานหรอชมชน จงตองมกระบวนการเชอมโยงเครอขายหนวยงาน องคกร สถาบน ทงในระดบกลมและหรอระดบหมบานเพอแลกเปลยนเรยนรขอมลขาวสาร ประสานงานและทำากจกรรมตางๆ เชนการประชมรวมกน กจกรรมเพอการแลกเปลยนประสบการณ การอบรมสรางความรใหกนและกน การทำากจกรรมเพอการเพมความรความชำานาญรวมกน ผานชองทางการสอสารตางๆ และหลากหลายรปแบบ

  ตวชวดท 19 หมบานหรอชมชนมการปฏบตตามหลกการของการพงตนเอง

  การพงตนเอง หมายถง พฤตกรรมของคนในหมบานหรอชมชน มความร ทจะคดเปน มความสามารถทดำาเนนชวตดวยกจกรรมทครวเรอนกระทำาไดดวยตวเองอยางสมดล พอประมาณ พอดในชวต คอจดชวตใหสอดคลองกบสงตางๆ อยางเหมาะสมทงกบคน สงคม สงแวดลอม ทำาเปน แกปญหาเปน เพอสรางกจกรรมสำาหรบความมนคงในชวตในปจจบนและอนาคต ไมจำาเปนตองอาศยคนอนมากเกนไป สามารถทจะคด ตดสนใจทจะกระทำาการใดใดเพอความสขของตนเอง ครอบครว และสงคม อยางอสระ หมบานหรอชมชนจะสงเสรมการคด ได ทำาเปน แกปญหารวมกนของคนในชมชน ดวยการจดกจกรรมใหเกดการเรยนรตนเอง รสภาพของชมชนจากขอมลของชมชนทคนในชมชนชวยกนคนหา วเคราะห สงเคราะห กำาหนดเปาหมาย เลอกกจกรรมเพอการพฒนา ปองกนและแกปญหา รวมกนของคนทงชมชน ทชมชนคดและดำาเนนการดวยตนเอง ซงอาจขอรบความร วธการจากภายนอกได เชน กระบวนการแผนชมชน หรอกจกรรมอนทจะทำาใหรคด เกดการทำางานและแกปญหาไดดวยตวเอง  ตวชวดท 20 หมบานหรอชมชนมจตสำานกของการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม หมายความรวมกนทงสงทมชวตและไมมชวตเกดจากการกระทำาของมนษยหรอมอยตามธรรมชาต เปนสงทใชแลวหมดไปหรอใชแลวไมหมดไปกตาม เชน อากาศ ดน หน แรธาต นำา หวย หนอง คลอง

บง ทะเลสาบ ทะเล มหาสมทร พชพนธสตวตาง ๆ ภาชนะเครองใชตาง ๆ และอนๆ สงแวดลอมดงกลาวจะมการเปลยนแปลงอยเสมอ โดยเฉพาะมนษยเปนตวการสำาคญยงททำาใหสงแวดลอมเปลยนแปลงทงในทางเสรมสรางและทำาลาย ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

หมบานหรอชมชนจะตองชกชวนสรางความร สรางจตสำานกรก เพอรกษา และความตระหนกในการมอยและนำามาใชงานอยางคมคาและยงยน ดวยการจดกจกรรมเพอการเรยนรใหกบคนในชมชน ผานกจกรรมตางๆ เชนการอบรม การศกษาดงาน การนำาผทมความรและประสบการณในการจดการทรพยาการธรรมชาตและสงแวดลอม มาใหความร กจกรรมเชงปฏบตการเพอการอนรกษ ฟ นฟตางๆ เชน การสำารวจพนธไม สมนไพร ตรวจสภาพพนท ตรวจคณภาพแหลงนำา หรอการใหความรผานชองทางตางๆ ทชมชนมและใช เชน หอกระจายขาว เสยงตามสาย การประชมประจำาเดอน ฯลฯ

ทงน หมบานหรอชมชนตองจดใหมแผนในการอนรกษ รกษา ฟ นฟ สภาพของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของหมบานหรอชมชน เพอการใชงานอยางยงยน

ตวชวดท 21 หมบานหรอชมชนมกลม/องคกรดานสงแวดลอม

หมบานหรอชมชน มกลมหรอองคกรทคนในหมบานรวมกนทำากจกรรมเพออนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และเชอมโยง เปนเครอขาย กบกลม/องคกรดานสงแวดลอมอนๆ เพอการบรหารจดการยดหลกการมสวนรวม เชน กลมผใชนำา รกษานำาฯ ปาชมชนตนนำา กลมจดการขยะ กลมอนรกษดน เปนตน

หมบาน/ชมชน มการเชอมโยงเปนเครอขายดานทรพยากรและสงแวดลอม เชน การแลกเปลยนเรยนรขอมลขาวสาร มการทำากจกรรมรวมกน ของแตละกลมทงในและนอกหมบานหรอชมชน

  ตวชวดท 22 หมบานหรอชมชนมการใชพลงงานทดแทนทสอดคลองกบสภาพแวดลอมของชมชน

พลงงานทดแทน โดยทวไปหมายถงพลงงานทมอยทวไปตามธรรมชาตและสามารถมทดแทนพลงงานทใชอยในปจจบน อยางเชน ปโตเลยม หรอถานหน ไดอยางไมจำากด หรออาจเปนแหลงพลงงานทใชแลวสามารถหมนเวยนมาใชไดอก เรยกวา พลงงานหมนเวยน ตวอยาง พลงงานทดแทนทสำาคญเชนแสงอาทตย ลม คลนทะเล กระแสนำา ความรอนจากใตผวโลก หลงงานจากกระบวนการชวภาพ เชน บอกาซชวภาพ เชอเพลงจากพช หรอใบโอดเซลจากนำามนพชใชแลว

หมบานหรอชมชนมการสงเสรมการใชประโยชนของพลงงานทดแทน การศกษา คนควา ทดลอง ทดสอบ พฒนา และสาธต ใหประชาชนเลอกใชตลอดจนสงเสรมและเผยแพรพลงงานทดแทน ซงเปนพลงงานทสะอาด ไมมผลกระทบตอสงแวดลอม และเปนแหลงพลงงานทมอยในทองถน เพอใหมการผลต และการใชประโยชนอยางแพรหลาย มความเหมาะสมทงทางดานเทคนค เศรษฐกจ สภาพแวดลอมและสงคม ยงรวมถงการพฒนาเครองมอ เครองใช และอปกรณเพอการใชงานมประสทธภาพสงสดดวย

หมบานหรอชมชน จดใหมกจกรรมรณรงค สรางจตสำานกการใชพลงงานอยางพอประมาณ ในครวเรอนสามารถดำาเนนการไดเอง เชน การลดการใชพลงงานไฟฟา เชน การเปลยนหลอดเปนหลอดไฟฟาแบบประหยดพลงงาน การปดไฟฟาทไมจำาเปน ปรบซอมอปกรณไฟฟาทใชพลงงานมาก การลดการใชพลงงานจากเชอเพลง เชน สบนำาดวยการใชกงหนลม หรอพลงงานจากแรงคน การเดน การใชจกรยานแทนรถยนตในการเดนทางทระยะทางไมไกล หรอการประหยดพลงงานในรปแบบอนทมผลตอสงคมอนๆ เชนประหยดการใชนำาประปา สามารถชวยชาตลดการใชไฟฟาหรอนำามนในการผลตนำาประปาได เปนตน การผลตและใชพลงงานในรปแบบอนๆ เชน การผลตพลงงานจากสตวจากพช ในรปแบบตางๆ ซงหมบานหรอชมชนอาจจดการรณรงคการประหยดพลบงงาน เปนกจกรรมประจำาป หรอกจกรรมในวนสำาคญเพอสงเสรมการลดการใชพลงงาน เชน การปดไฟฟาพรอมกนทงหมบาน ในชวงเวลาหนง เพอใหเหนคณคาของพลงงาน หรอกจกรรมอนทรวมกนทำาทงหมบาน

ตวชวดท 23 หมบานหรอชมชนมการสรางมลคาเพมจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม  หมบานมกระบวนการเรยนร มการพฒนาและบรหารจดการเพอการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเพอใหเกดรายไดอยางยงยน มกจกรรมการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เพอใหเกดรายไดอยางยงยน เชน หมบานทองเทยวเชงหตถกรรม เชงเกษตร อนรกษ ดวยการบรหารจดการทสอดคลองกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ภมปญญาทเปนของชมชน ตวอยางเชน ชมชนมปาของชมชน และคนในชมชนอาศยผลตภณฑจากปามาใชอปโภค บรโภค หมบานหรอชมชน จงจดการออกกฎ ระเบยบการใชประโยชนจากปา มการบำารงรกษา เวนชวงการเขาไปทำาประโยชน นำาผลตผลจากปามาเปลยนสภาพเปนผลตภณฑ ทมราคามมลคาเพมรายได เปนตน หรอชมชนทมสถานท ทศนยภาพสวยงามเหมาะแกการหยอนใจ หรอเหมาะแกการฟ นฟสขภาพรางกาย ชมกบรหารจดการใหเปนชมชนเพอการทองเทยวเชงสขภาพหรอชมชนเพอการพกผอน

หยอนใจอนๆ ตามพนฐานภมสงคมในแตละชมชน หรอการนำาวตถดบในธรรมชาตของชมชนมาเพอการ แปรรปเปนผลตภณฑ ตางๆ การทำาปยหมก การทำานำาสมควนไม ฯลฯ