Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
โรคอวนในเดก
พญ.ภาวณ ธรการณวงศ
กมารแพทยพฒนาการและพฤตกรรม
ทศนคตตอเดกอวน...นารก
นารก?
สาเหตของโรคอวน
FTO gene at 16q12
ผลกระทบและภาวะแทรกซอนทางรางกาย
เขาสวยหนมสาวเรว
ระบบกระดกและขอ
ระบบหวใจและหลอดเลอด
ระบบทางเดนหายใจ
ระบบทางเดนอาหารและโรคตบ
ระบบตอมไรทอ
และเมตาบอลซม ความผดปกตทางผวหนง
ดานจตใจและสงคม ความเสยงตอการ
เกดโรคมะเรง
ผลเสยของโรคอวนในเดก
◦ ระบบกระดกและขอ เกดจากน าหนกตวกดลงบนกระดกขอเขาและขอเทา ท าอนตราย
ตอแผนเยอเจรญกระดกเขาดานในท าใหเกดขาโกง (Blount disease)
โรคหวกระดกสะโพกเลอน ขาฉง (knock knee) และเกดกระดกหกได เวลาลม
◦ ระบบหวใจและหลอดเลอด เดกโรคอวนมกมความดนเลอดสง อาจพบการท างานของ
หลอดเลอดผดปกต หลอดเลอดแดงมผนงหนาและอดตน กลามเนอหวใจท างาน
ผดปกตและเกดโรคหวใจขาดเลอด
ผลเสยของโรคอวนในเดก
◦ ระบบทางเดนหายใจ เดกโรคอวนมไขมนสะสมในรางกายสง และการท างานในการ
หายใจเพมขนท าใหมสมรรถภาพปอดลดลง อาจมปญหาของการหยดหายใจขณะหลบ
จากภาวะทางเดนหายใจอดกน ในโรคอวนทรนแรงอาจพบการหายใจ ไมพอ มภาวะ
CO2 คงและขาดออกซเจน ซงหากไมไดรบ การแกไขจะเกดความดนหลอดเลอด
ในปอดสง
ผลเสยของโรคอวนในเดก
◦ ระบบทางเดนอาหารและโรคตบ อาจพบปญหากรดไหลยอน โรคนวใน ถงน าด ภาวะ
ไขมนสะสมทตบ ซงสมพนธกบกลมอาการเมตาบอลก และระดบอนซลนในเลอดสง
และยงเปนปจจยเสยงของโรคตบแขงและมะเรงตบ
◦ ระบบตอมไรทอและเมตาบอลซม พบระดบอนซลนในเลอดสง เกดภาวะตอตาน
อนซลน โดยพบมากขนตามความรนแรงของโรคอวน และน าไปสโรคเบาหวานชนดท2
ในเดกและวยรนมากขน ในวยรนหญงทอวนอาจพบอาการประจ าเดอนขาดหรอมา
ผดปกต มสว ขนดก เสยงหาว มความเสยงตอการเกดเนองอกในมดลกและมะเรงรง
ไข
ผลเสยของโรคอวนในเดก
◦ กลมอาการเมตาบอลก เปนกลมอาการทเปนปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจและหลอด
เลอด และโรคเบาหวานชนดท 2
ในเดกอาย 10 ปขนไป
ผลเสยของโรคอวนในเดก
◦ ความผดปกตทางผวหนง มกพบ acanthosis nigricans พบท
บรเวณล าคอ รกแร ขอพบและขาหนบท ง 2 ขาง ซงพบรวมกบโรคเบาหวานชนดท 2
อาจพบรอยแตก (striae) อาจพบลกษณะผนแดงบรเวณขอพบ
(intertrigo) เกดจากการเสยดส และความอบชน มกพบการตดเชอราแทรกซอนและตดเชอแบคทเรยในบรเวณทมขน
ผลเสยของโรคอวนในเดก
◦ ดานจตใจและสงคม พบวาเดกอวนมการขาดความภาคภมใจในตนเอง มองวาตนเอง
ไมเกง ไมมความสามารถ ท าใหมผลตออารมณ การพฒนาความคด ความรสกม
คณคาในตนเอง เกดปญหาในการเขา สงคม รสกโดดเดยว เหงา ซมเศรา วตกกงวล
◦ ความเสยงตอการเกดโรคมะเรง มความสมพนธกบการเกดโรคมะเรงหลายต าแหนง
ไดแก มะเรง หลอดอาหาร ตอมไทรอยด ไต ผวหนง ล าไสและไสตรงในเพศชาย
มะเรงเยอบโพรงมดลก หลอดอาหาร ถงน าด ไต ตบ ออน ตอมไทรอยด มะเรงเตานม
ในวยหลงหมดประจ าเดอน และมะเรงล าไสในเพศหญง
ความเสยงตอการเตบโตเปนผใหญโรคอวน
◦การศกษาทตดตามเดกโรคอวนในระยะยาว พบวา รอยละ 69 ของเดกอาย
6-9 ป และรอยละ 83 ของวยรนอาย 10-14 ป จะกลายเปนผใหญโรคอวน
ตอไป
การใหบรการในคลนกเดกสขภาพด
3. เลอนไมวดสวนทใกลเทาใหมาชดกบปลายเทาและสนเทาทต งฉากกบพน
1. ถอดหมวก รองเทา
วธการวดความยาว
2. นอนในทาขาและเขา เหยยดตรงสวนศรษะชด กบไมวดทต งฉากอยกบท
4. อานคาใหละเอยด มทศนยม 1 ต าแหนง เชน 120.4 เซนตเมตร
วธการวดสวนสงอานคาสวนสงระดบสายตา
ศรษะชดเครองวดสวนสง
หลงชดเครองวดสวนสง
กนชดเครองวดสวนสง
เขาชด เขาตรง
สนเทาชดเครองวดสวนสง
ไมฉากเครองวดสวนสง
ถอดรองเทา ถงเทาและยนบนพนราบ
ทาศรษะและเทาทถกตอง
ทาศรษะและเทาไมถกตอง
แปลผล
ประเมนภาวะการเจรญเตบโต
ประเดนส าคญของการแปลผล
ภาวะการเจรญเตบโตเดก
ต าแหนงของสวนสงและน าหนก
แนวโนมการเจรญเตบโต
จดน าหนก-สวนสง และลากเสนเชอมจดบนกราฟการเจรญเตบโต
ของเดก
วธการโดย
ขอปฏบตการใหอาหารเพอสขภาพทดของทารกและเดกเลก
ขอปฏบตการใหอาหารเพอสขภาพทดของทารกและเดกเลก
Critical and sensitive period
◦ ชวงเวลาทการเรยนร พฒนาการดานใดดานหนงจะท าไดด ถาพนชวงเวลา
ดงกลาวแลวการเรยนรจะท าไดยากหรอไมสามารถท าไดเลย
◦พฒนาการการกน : เคยวอาหาร
◦อายทเดกควรไดรบการกระตนการเคยวอาหารคอ ประมาณ 6-7 เดอน
◦WHO recommend : กอน 10 เดอน
พฒนาการดานประสาทสมผส
◦การรบรสชาตอาย (เดอน) การรบรสชาต
ทารกแรกเกด ตมรบรสสามารถรบรสหวาน ไมชอบรสขมและ
เปรยว
4 เดอน สามารถรบรสเคมได
5-7 เดอน 88% สามารถยอมรบอาหารทกรสชาตได
พฒนาการดานประสาทสมผส
◦Schwartz C. และคณะ (2011) ศกษาพบวาการทเดกไดรบ
อาหารรสเคมตงแตวยทารกและวยเดกจะท าใหชอบอาหารรสเคมเมออาย
มากขน มผลท าใหเกดความดนโลหตสง
◦อาหารรสหวานมสวนทท าใหเกดปญหาโรคอวน
◦แนะน าใหหลกเลยงการใหอาหารรสเคมและรสหวานในวยทารก
การวนจฉยโรคอวนในเดก
◦ น าหนกตวของเดกสงกวาคามธยฐานของน าหนกตามเกณฑสวนสงของเดก
(median of weight-for-height) เกน 3 เทาของคา
เบยงเบนมาตรฐาน (standard deviation, SD) โดยใชเกณฑอางองของกระทรวงสาธารณสข
การวนจฉยภาวะโภชนาการเกน
การประเมนความรนแรง
A growth chart for an overweight child shows corresponding increases in weight and height
Prader-Willi syndrome
โรค/กลมอาการทางพนธกรรมทมภาวะอวนรวมดวย
Prader-Willi syndrome
ลกษณะหนาตาผดปกต มอเทาขนาดเลก hypogonadism
สตปญญาและ พฒนาการชา มปญหาการกน เลยงไมโต และhypotoniaในวยทารก
Laurence–
Moon-Biedl syndrome
Truncal obesity สตปญญาและพฒนาการชา นวผดปกต
(syndactyly หรอ polydactyly),
nephropathy, retinopathy, hypogenitalism
Bardet-Biedl syndrome
จอประสาทตาเสอม นวผดปกต(syndactyly หรอ
polydactyly), สตปญญาชา
Alströmsyndrome
จอประสาทตาเสอม หหนวก เบาหวาน hypogonadism
โรคของระบบตอมไรทอทมภาวะอวนรวมดวย
Cushing’s syndrome Truncal obesity, hirsutism, moon facies, buffalo hump, violaceous striae, ความดนโลหตสง เบาหวาน
Hypothyroidism ตวเตย ผวแหงหยาบ ผมหยาบ ซม เสยงแหบ เบออาหาร ลนใหญ ไมแสดง
ความรสก พฒนาการทางเพศชา
Growth hormone deficiency
ตวเตย อวนนอยถงปานกลาง
Pseudohypoparathyroidism
ตวเตย หนากลม มอเทาส น ตอกระจก ผวแหงหยาบ เลบและผมแตกหกงาย สตปญญา
และพฒนาการชา hypocalcemia,
hyperphosphatemia, subcutaneous calcification
Hypothalamic dysfunction
ปวดศรษะ ตามว เบาจด ชก papilledema, hypothyroidism,
adrenal insufficiency, temperature dysregulation, coma
เดกทมปญหาโภชนาการเกน
ภาวะน าหนกเกน โรคอวน
แนะน าการใหอาหารตามวยตดตามน าหนก สวนสง
ทก 3-6 เดอน
เดกทมปญหาโภชนาการเกน
ภาวะน าหนกเกน โรคอวน
แนะน าการใหอาหารตามวยตดตามน าหนก สวนสง
ทก 3-6 เดอน
อาย < 7 ป อาย ≥ 7 ป
มภาวะแทรกซอน*หรออวนรนแรง
พจารณาเจาะเลอดสงตรวจ***ตามความเหมาะสม
ปรกษากมารแพทยเพอควบคมอาหาร ลดน าหนกแนะน าเพมกจกรรมทางกาย ตดตามน าหนกและสวนสงทก 2-6 เดอน
แนะน าโภชนบญญตควบคมน าหนก
ตดตามน าหนก-สวนสงทก 2-6 เดอน
มไมม
โรคอวน
อาย ≥ 7 ป
มภาวะแทรกซอน*หรอกลมเสยง**หรออวนรนแรง
มไมม
พจารณาเจาะเลอดสงตรวจ***ตามความเหมาะสม
เจาะเลอดสงตรวจ***
ผดปกต
ปรกษากมารแพทยเพอควบคมอาหารลดน าหนก 5-10% เพมการออกก าลงกาย ใหการดแลเบองตน ตดตามน าหนกและสวนสงทก 2-6 เดอน ปรกษาแพทย
เฉพาะทาง
ปรกษากมารแพทยเพอควบคมอาหาร ลดน าหนก แนะน าเพมกจกรรมทางกายตดตามน าหนกและสวนสง
ทก 2-6 เดอน
การตรวจเพอประเมนภาวะแทรกซอนของเดกโรคอวน
การตรวจเพอประเมนภาวะแทรกซอนของเดกโรคอวน
กจกรรมทครตองดแลนกเรยนโรคอวนทโรงเรยนเปาหมายเบองตนในการดแลรกษา 3 ดาน
1. ดานน าหนก ควบคมน าหนกตวใหคงเดมหรอลดลง โดยมสวนสง เพมขนตามปกต รกษามวลกลามเนอไมใหลดลง
2. ดานพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ โดยการ ปรบเปลยนพฤตกรรม มเปาหมายอยทการบรโภค อาหารลดลง และเพมการเคลอนไหว รางกาย
3. ดานการดแลรกษาภาวะแทรกซอน แบบสหวชาชพ
แนวทางเวชปฏบตการปองกนและรกษาโรคอวนในเดกนกเรยน พ.ศ. 2558
แนะน าและดแลการกนอาหาร แนะน าและดแล
เพมกจกรรมควบคมน าหนก ชงน าหนกสวนสงทก 1-3 เดอน
อวนรนแรง นงหลบเวลาเรยน มคนในบานเปนเบาหวาน
ความดนเลอด≥130-150 มม.
ปรอท ตวเตยกวาคามธยฐานตามอายเพศ
แนะน าและดแล เรองอาหาร
แนะน ารวมกจกรรมทบานควบคมน าหนก สงปรกษาแพทย
กจกรรมในโรงเรยนควบคมอาหารบรการสงคม
กจกรรมทบานควบคมอาหาร
ชวยเหลองานบาน
ดแลชงน าหนกตวทกสปดาห
สงปรกษาแพทยเพอดแลรกษาเบองตนเปาหมายลดน าหนก 5-10%
ตดตามน าหนกและสวนสงทก 3-6 เดอน
แพทยทโรงพยาบาล
คร ผปกครอง นกเรยน
ชแจง
ชแจงผปกครอง เพอสงพบแพทย
ปรกษาแพทยเฉพาะทาง
บทบาทของคร
แนะน าและดแลการกนอาหารแนะน าและดแลการเพมกจกรรม
ควบคมน าหนกชงน าหนกและสวนสงทก 2-6 เดอน
แนะน าและดแลเรองอาหารแนะน ารวมกจกรรมทบานดแลควบคมน าหนกสงปรกษาแพทย
ชแจงผปกครอง
อวนรนแรง นงหลบเวลาเรยน มคนในบานเปนเบาหวาน
ความดนเลอด≥130-150 มม.
ปรอท ตวเตยกวาคามธยฐานตามอายเพศ
สงปรกษาแพทยเพอดแลรกษาเบองตนเปาหมายลดน าหนก 5-10%
ตดตามน าหนกและสวนสงทก 3-6 เดอน
ชแจงผปกครอง เพอสงพบแพทย
สงปรกษาแพทยเฉพาะทาง
บทบาทของนกเรยน
กจกรรมในโรงเรยน - ออกก าลงกายยามเชา กอนกลบบาน ควบคมอาหาร - งดอาหารทอด กะท อาหารเคม
- เพมผกและผลไม บรการสงคม - สารวตรนร. ผชวยคร/หวหนาชน
กจกรรมทบาน ควบคมอาหาร ชวยเหลองานบาน
ดแลชงน าหนกตวทกวน
กจกรรมทครตองดแลนกเรยนโรคอวนทโรงเรยนกจกรรมทครตองดแลนกเรยนโรคอวนทโรงเรยน
กจกรรม รายละเอยด
แนะน าและดแลการกนอาหาร กนอาหารครบ 5 หม ไมกนรสจดหรอปรงรสดวยน าตาล น าปลา ซอสตาง ๆ
กนขาวมอละถวย เคยวขาวใหละเอยด
กนเนอสตวไมตดมนมอละ 3 ชอนโตะ
ไมกนอาหารทอด
กนผกใบเขยวมอละทพพ
กนผลไมรสไมหวาน เชน ฝร ง สม
ดมนมรสจดพรองมนเนยวนละ 2 กลอง
แนะน าและดแลกจกรรม กจกรรมวนละ30นาท ตอนเชา 15 นาท และกจกรรมกอนกลบบาน 15-30 นาท
มอบหมายชวยเหลองานในหอง-โรงเรยน เชน เปนผชวยหวหนาชน เปนสารวตรนกเรยนประจ า
หอง
การตรวจเดกนกเรยน ชงน าหนกวดสวนสงทก 1-3 เดอน เปรยบเทยบกบกราฟอางอง สอนใหเดกโตท าเอง
วดความดนเลอดคร งแรก เพอคดกรอง ถาความดนสง ตองวดซ าอก 1-3 เดอน
แนวทางการปองกนโรคอวนในเดก
Pregnancy
Postpartum
and infancy
Families
SchoolsCommunities
Health
care provider
Industry
Government
กจกรรมทมแผนจะท า
การลงพนทโรงเรยนทมปญหาโรคอวนมาก 3 อ าเภอ กอนเปดเรยน ระหวางภาคเรยน และกอนหรอหลงปดภาคเรยน
แนวทางในการตดตามดแลเดกนกเรยนโรคอวน
การท าแผนกราฟการเจรญเตบโต เพอคดกรองโรคอวน ขนาด A4-A3 ส าหรบโรงเรยน
การประกวดสอกจกรรมการออกก าลงกาย ความยาว 15 นาท
การรณรงคการเลกดดขวดนมในศนยเดกเลกและโรงเรยนอนบาล
หาแนวทางการสอสารประชาสมพนธผลเสยทเกดจากขวดนม
• ดแลน าหนกตวใหปกต- ชงน าหนก - สวนสง
• เพมการเคลอนไหวรางกาย- เลนนอกบาน
• นอนใหเพยงพอ- ไมใชนอนทงวน
• สนบสนนพฤตกรรมสขภาพ- กจกรรมตาง ๆ
เดกไทย...อวน โง เกเร จรงหรอ?
พญ.ภาวณ ธรการณวงศ
กมารแพทยพฒนาการและพฤตกรรม
ผลส ารวจคาเฉลย IQ ทวประเทศ และแยกตามภาค
54
98.59
104.5
101.29100.11
96.8595.99
IQ < 100 IQ = 100 IQ > 100
11 February 201655
แผนทประเทศไทย
แสดงผลการส ารวจระดบ
สตปญญา
เดกนกเรยนไทย 2554
จงหวดท IQ > 100
จงหวดท IQ = 100
จงหวดท IQ < 100
National IQ Lynn Vanhanen 2006 IQ and Global Inequality
R Plubrukarn QSNICH May 2015
ภมคมกนทางจตใจ
วธการ ถาไดรบการปลกฝง ถาไมไดรบการปลกฝง
รกและเอาใจใสเดก
ผกพน
เดกจะเตบโตเปนคนทม
มนษยสมพนธทดจตใจม นคง
เชอม นในตวเอง มอารมณสขม
หนกแนน
เดกจะไมเกดความผกพนและ
ไมไววางใจผอน ขาดความ
อบอน ขาดความม นคงทางใจ
และมแนวโนมทจะมอารมณ
หว นไหวงาย
ใหเดกมโอกาส
ชวยเหลอตนเอง
เดกจะรจกคด รจกท า มความ
รบผดชอบและรจกพงพา
ตนเอง
เดกจะกลายเปนคนท าอะไรไม
เปนแกปญหาดวยตวเองไมได
ความรบผดชอบไมด
เปนภาระของพอแม
ภมคมกนทางจตใจ
วธการ ถาไดรบการปลกฝง ถาไมไดรบการปลกฝง
ใหเดกรจกรอคอย
อดทนและอดกล น
เดกจะมความสามารถในการ
ควบคมอารมณตนเองไดด มความ
ยบย งช งใจตอสงลอใจหรอสงทมา
ย วยไดตดสนใจ
ไดวาสงใดควรกระท าสงใดไมควร
กระท าและเคารพในกฎเกณฑของ
สงคม
เดกมกจะเตบโตเปนคนเอาแตใจ
ตวเอง อารมณเสยงาย เครยด
งาย ทกขงาย ท าใจไมได ระงบ
อารมณไมไดเมอผดหวง เสยหนา
หรอไมไดอะไรดงใจ
*Marshmallow test
ภมคมกนทางจตใจ
วธการ ถาไดรบการปลกฝง ถาไมไดรบการปลกฝง
ใหเดกรจกปรบตว
เผชญและแกปญหา
ดวยตนเอง
เดกจะมความมงม นไปส
ความส าเรจ รจกพลกแพลงแกไข
ปญหาอยางสรางสรรคและเปน
ประโยชน
เดกจะกลายเปนคนขาดความ
พยายาม ไมอดทน ขาดความ
กระตอรอรน ทอถอยงายเมอ
เผชญปญหา
ใหเดกรจกใหรจก
ชวยเหลอและเขาใจ
ผอน
เดกจะเปนทชนชอบของคนอนๆ
ท วไปและสามารถประสานความ
รวมมอกบผอนไดอยางราบรน
เดกจะเปนคนทนกถงแตตวเอง
เปนใหญ ใจคอคบแคบขาด
ความเหนอกเหนใจผอน
และเขากบคนอนไดยาก
ภมคมกนทางจตใจ
วธการ ถาไดรบการปลกฝง ถาไมไดรบการปลกฝง
ใหเดกมโอกาสไดเลน เดกจะเรยนรการอยรวมกบคนอน
ฝกยอมรบ และแกไขความ
ผดพลาด รจกมอารมณขนและ
สนก เบกบาน ไดเรยนรการเปน
ผน าผตาม และการรวมงานกบ
ผอน ซงจะน าไปใชในชวตจรง
เมอโตขนมกจะเขาสงคมยาก ไม
รจกกตกาของสงคม ไมรแพรชนะ
รอภย ขาดความกระฉบกระเฉง
ในการท างานและการเรยนรชวต
รายการดใหร