การพฒนาผประสานงานการพฒนาคลสเตอร

(Cluster Development Agent : CDA)

ทองเทยว จงหวดระนอง ภายใตโครงการแปลง

แผนปฏบตการสงเสรมรายสาขา/พนทไปสการปฏบต

รายงานผลการดาเนนงาน

พฤศจกายน 2551

โดย : คณะทปรกษาโครงการ มหาวทยาลยขอนแกน

เสนอ : สานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (สสว.)

ก

คานา

รายงานฉบบนเปนรายงานผลการดาเนนงานโครงการพฒนาผประสานงานการพฒนา คลสเตอร (Cluster Development Agent : CDA) ทองเทยว จงหวดระนอง ภายใตโครงการแปลงแผนปฏบตการสงเสรมรายสาขา/รายพนทไปสการปฏบต ซงมหาวทยาลยขอนแกนในฐานะทปรกษาโครงการฯ ไดดาเนนโครงการและสรปผลการดาเนนงานตอสานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (สสว.) เพอใชในการตดตาม สงเสรมและสนบสนนการดาเนนงานของคลสเตอรทองเทยวจงหวดระนอง รวมทงเปนแนวทางในการขยายผลสคลสเตอรทองเทยวพนทอน หรอคลสเตอรอนๆ ทเปนคลสเตอรเปาหมายของ สสว. สาระสาคญในรายงานฉบบน ประกอบดวย คมอหลกสตรสาหรบการพฒนาผประสานการพฒนาคลสเตอรทองเทยว จงหวดระนอง ซงไดประมวลองคความรในการพฒนาคลสเตอร ประสบการณการพฒนาเครอขายวสาหกจของประเทศไทย และตางประเทศ โดยเฉพาะทเกยวกบคลสเตอรทองเทยว กระบวนการในการพฒนาคลสเตอร ขนตอนการพฒนาผประสานงานการพฒนาคลสเตอร โครงสราง ขอบเขตเนอหา และรายละเอยดของหลกสตรฯ ผลการพฒนาผประสานการพฒนาคลสเตอรทองเทยว จงหวดระนอง ตลอดจนรายละเอยดของยทธศาสตร แผนงานและโครงการสาหรบการพฒนาคลสเตอรและผประสานงานคลสเตอรทองเทยว จงหวดระนอง รวมทงขอเสนอแนะในเรองนโยบายเพอพฒนาคลสเตอรและผประสานงานในระยะตอไป ขอขอบคณสานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (สสว.) ทไดใหการสนบสนนงบประมาณในการดาเนนกจกรรมตลอดโครงการ รวมทงไดใหขอเสนอแนะและสนบสนนขอมลทเกยวของอนจะเปนประโยชนอยางยงตอการดาเนนโครงการ ตลอดจนขอขอบคณผเขารวมโครงการซงเปนตวแทนจากผประกอบการและหนวยงานสนบสนนทเกยวของกบการทองเทยวของจงหวดระนอง ทไดใหความสนใจและทมเทตอการเขารบการฝกอบรมจนเปนผลใหการดาเนนโครงการสาเรจตามวตถประสงคดวยด คณะทปรกษาโครงการ มหาวทยาลยขอนแกน พฤศจกายน 2551

ข

สารบญ หนา

คานา ก สารบญ ข สารบญตาราง ง บทสรปผบรหาร จ บทท 1 บทนา 1 1.1 ความเปนมาของโครงการ 1 1.2 วตถประสงค 2 1.3 กลมเปาหมายทเขารวมโครงการ 2 1.4 ระยะเวลาดาเนนการ 2 1.5 ผลทคาดวาจะไดรบ 2 1.6 ขอบเขตการดาเนนการ 2 1.7 ผรบผดชอบโครงการ 3 บทท 2 วธการดาเนนงาน 4 บทท 3 ผลการดาเนนงาน 5 3.1 การจดทาคมอหลกสตรการพฒนาผประสานพฒนาคลสเตอร

ทองเทยว จงหวดระนอง 5

3.2 การเตรยมการในการจดฝกอบรม 8 3.3 ผลการจดฝกอบรมและการประเมนผลการจดฝกอบรม 8 3.3.1 การประเมนความรและความเขาใจของผเขารบการฝกอบรม

กอนการฝกอบรม (Pre-test) 8

3.3.2 ความรความเขาใจเกยวกบคลสเตอรภายหลงการฝกอบรม 9 3.3.3 การศกษาดงานคลสเตอรปาลมนามน จงหวดชมพร 10 3.3.4 การประเมนผลภาพรวมของการจดฝกอบรม 10 3.3.5 ผลการศกษาอสระ (การจดทายทธศาสตรการพฒนา

คลสเตอรทองเทยว จงหวดระนอง และโครงการนารอง) 12

บทท 4 สรปผลการดาเนนงานและขอเสนอแนะ 15 4.1 สรปผลการดาเนนงาน 15 4.2 ขอเสนอแนะตอการดาเนนงานในระยะตอไป 15

ค

สารบญ (ตอ)

หนา

บรรณานกรม 19 ภาคผนวก 20 ภาคผนวก 1 : คมอหลกสตรการพฒนาผประสานการพฒนาเครอขาย

วสาหกจ SMEs ในภมภาค

ภาคผนวก 2 : กาหนดการในการฝกอบรมผเขารวมโครงการ ภาคผนวก 3 : แบบประเมนความรกอนและหลงการฝกอบรม ภาคผนวก 4 : แบบประเมนผลการฝกอบรม ภาคผนวก 5 : รายชอผเขารวมฝกอบรม และคณะทปรกษาโครงการ ภาคผนวก 6 : ผลการวเคราะหขดความสามารถในการแขงขน และ

แผนภาพคลสเตอรทองเทยว จงหวดระนอง

ภาคผนวก 7 : รายละเอยดของโครงการนารองตามยทธศาสตร และ แผนงาน

ภาคผนวก 8 : สรปเนอหาจากการศกษาดงานตามหลกสตร ภาคผนวก 9 : ภาพกจกรรมและบรรยากาศการฝกอบรม

ง

สารบญตาราง หนา

ตารางท 1-4 ผลการประเมนความรและความเขาใจเกยวกบคลสเตอร ของผเขารบการฝกอบรมกอน-หลงการฝกอบรม

9

ตารางท 5-7 การประเมนภาพรวมของการจดฝกอบรม 11

จ

บทสรปสาหรบผบรหาร

ตามแผนปฏบตการสงเสรม SMEs ป 2550 – 2554 ภายใตยทธศาสตรท 5 การสงเสรม SMEs ในภมภาคและทองถน ไดกาหนดทศทางไดแก การสงเสรมใหเกดเครอขายและความเชอมโยงธรกจของ SMEs ในภมภาค และพฒนาศกยภาพการผลตและการบรหารจดการธรกจ โดยใชเทคโนโลย วฒนธรรม และภมปญญาไทย เพอสรางคณคาและยกระดบคณภาพสนคาและบรการของวสาหกจในภมภาคและชมชนใหสอดคลองกบความตองการของตลาด ทงนไดกาหนดเปาหมายของการพฒนา SMEs ในภมภาคไว คอ ใหมการพฒนาเครอขายวสาหกจ (Cluster) อยางนอย 66 เครอขายวสาหกจภายในป 2554 ตามผลการศกษาของโครงการการจดทาแผนปฏบตการสงเสรม SMEs รายสาขา จาแนกตามพนท ซงในป 2550 สานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (สสว.) ไดดาเนนโครงการพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ SMEs ในภมภาค เพอนารองการพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ-SMEs-ในภมภาค เครอขายวสาหกจขาว และเครอขายวสาหกจทองเทยว (เปนเครอขายวสาหกจทมในหลายพนท) ซงจากการดาเนนโครงการพฒนาผประสานการพฒนาดงกลาว ทาใหทราบวามเครอขายวสาหกจทมศกยภาพและพรอมสาหรบการพฒนาในระดบตอไป

ดงนน เพอใหแผนปฏบตการฯ สามารถบรรลไดตามเปาหมายทจะตองพฒนาเครอขายวสาหกจอยางนอย 66 เครอขายวสาหกจ และเพอความตอเนองในการดาเนนการพฒนาเครอขายวสาหกจ สสว.จงไดจดใหมโครงการพฒนาผประสานงานคลสเตอรทองเทยวในจงหวดระนองภายใตโครงการแปลงแผนปฏบตการสงเสรมรายสาขา/พนทไปสการปฏบต โดยมมหาวทยาลยขอนแกน เปนทปรกษาในการดาเนนโครงการ

วตถประสงคและเปาหมายของโครงการน มงใหเกดการผลกดนการพฒนาเครอขายวสาหกจดานการทองเทยวของจงหวดระนอง ตามเปาหมายของแผนปฏบตการสงเสรม SMEs ป 2550-2554 และเพอใหเกดการบรณาการทางานของหนวยงานทเกยวของกบการสงเสรมและพฒนาเครอขายวสาหกจการทองเทยวของจงหวดระนอง ทงน สสว.ไดดาเนนการประสานงานและคดเลอกกลมเปาหมาย จานวนทงสนประมาณ 19 คน ซงประกอบดวยผประกอบการธรกจในคลสเตอรทองเทยวของจงหวดระนอง เขารบการอบรมในหลกสตรการพฒนาผประสานการพฒนาคลสเตอรทองเทยว จงหวดระนอง ในระหวางวนท 16-19 ตลาคม 2551 ณ โรงแรมจนทรสม ฮอท สปา จงหวดระนอง โดยคณะทปรกษาไดดาเนนการศกษาองคความรเกยวกบคลสเตอร ทงในและตางประเทศ กระบวนการในการพฒนาเครอขายวสาหกจทองเทยว ขนตอนการพฒนาผประสานการพฒนาคลสเตอร โครงสราง ขอบเขต เนอหา และรายละเอยดของหลกสตรการพฒนาผประสานฯ และไดจดทาเปนคมอหลกสตรในการฝกอบรม ทงภาคทฤษฎ และภาคปฏบต

ฉ

ในการดาเนนงานตามโครงการโดยกระบวนการฝกอบรมดงทกลาวมานน มผเขารบการอบรม จานวน 19 คน แตผานการอบรมจรงจานวน 16 คน คณะทปรกษาไดทาการประเมนความรเกยวกบคลสเตอรของผเขารบการฝกอบรมกอนเรมฝกอบรม (Pre-test) พบวา มความรความเขาใจในระดบด คดเปนรอยละ 14.29 พอใชรอยละ 35.71 และนอย จานวนรอยละ 50 และภายหลงการฝกอบรม ซงคณะทปรกษาไดดาเนนการฝกอบรมตามโครงสราง เนอหาและรายละเอยดของหลกสตร (ความเขาใจเกยวกบคลสเตอร และแนวทางการพฒนาคลสเตอร เครองมอในการพฒนาคลสเตอร และการบรณาการองคความรเพอใชในการพฒนาคลสเตอร) คณะทปรกษาไดทาการประเมนความเขาใจเกยวกบคลสเตอร (Post-test) พบวา ผเขารบการฝกอบรมมความรความเขาใจเพมมากขน โดยรอยละ 14.29 อยในระดบดมาก ระดบด รอยละ 50 และระดบพอใชรอยละ 35.71 และจากผลการศกษาอสระ ซงไดใหผเขารบการฝกอบรมจดทายทธศาสตร แผนงานและโครงการนารองของการพฒนาคลสเตอรทองเทยว จงหวดระนอง ผเขารบการฝกอบรมไดรวมกนกาหนดวสยทศน พนธกจ เปาประสงค ตวชวด กลยทธ และแผนงาน/โครงการนารอง ทงน ไดกาหนดใหมโครงการนารองตามแผนงานจานวน 2 โครงการ ประกอบดวย โครงการจดทาโปรแกรมการทองเทยวจงหวดระนอง และโครงการพฒนารปแบบการบรหารจดการคลสเตอรทองเทยว จงหวดระนอง ซงเปนฉบบราง โดยไดนาเสนอตอคณะทปรกษาและผบรหารของ สสว. ในวนสดทายของการฝกอบรม และคณะทปรกษา รวมทงผบรหารของ สสว.ไดใหขอแนะนาในการปรบปรงและเพมเตมรายละเอยดของโครงการ ใหเกดความสมบรณ เพอประกอบการดาเนนงาน รวมทงการขอรบการสนบสนนจาก สสว.และหนวยงานทเกยวของในระยะตอไป นอกจากน ผเขารบการฝกอบรมไดรวมกนจดตงเครอขายทองเทยวเชงสขภาพ จงหวดระนอง โดยไดกาหนดบทบาทหนาทของเครอขาย องคประกอบของเครอขาย และคณะกรรมการบรหารเครอขาย เพอเปนกลไกขบเคลอนเครอขายตามยทธศาสตร แผนงานและโครงการทไดกาหนดไว ซงสะทอนถงความเขาใจและเหนถงความสาคญของการรวมตวเปนเครอขายเพอรวมผลกดนการพฒนาเครอขายทองเทยว จงหวดระนอง และนาสความเชอมโยงเพอเกดการบรณาการกบหนวยงาน/องคกรทเกยวของกบการสงเสรม SMEs เพอการพฒนาเครอขายวสาหกจการทองเทยวเชงสขภาพ ซงถอเปนเครอขายนารองของจงหวดระนองในระยะตอไป เพอใหเกดการผลกดนการพฒนาเครอขายวสาหกจในระดบจงหวด ตามเปาหมายของแผนปฏบตการสงเสรม SMEs ป 2550-2554 รวมทงเกดการบรณาการของหนวยงานทเกยวของกบการสงเสรม SMEs ในระดบจงหวด ในการพฒนาเครอขายวสาหกจนารองดงกลาวน สสว.ควรตดตามใหคาปรกษา รวมทงการสนบสนนการจดกจกรรมตามโครงการนารองของเครอขายฯ เปนระยะๆ ตลอดจนการประชมคณะกรรมการเครอขาย สสว.ควรมผแทนเขารวมการประชมเพอชวยใหคาแนะนาและการใหขอมลขาวสารทจาเปน เพอใหเกดการดาเนนงานอยางเปนระบบในเครอขาย รวมทงการขยายสมาชกของเครอขายใหครอบคลมและ

ช

หลากหลายตามแนวทางการพฒนาคลสเตอรใหมากขน นอกจากน ในการสรางผประสานงานการพฒนาเครอขายวสาหกจกลมเปาหมายอนๆ ในระยะตอไป ควรเนนโดยยดพนทของเครอขายฯ เปนหลกและควรทาความเขาใจในแผนยทธศาสตรของ สสว.กบกลมเปาหมายและใชเปนกรอบยทธศาสตรในการพฒนาเครอขายวสาหกจของผเขารวมโครงการ เพอใหเกดการพฒนาเครอขายฯ ไปในทศทางเดยวกน ทงนในการพฒนาผประสานงานฯ ควรมผเขารวมโครงการทมาจากธรกจเกยวเนองกนในพนทเดยวกน ภมภาคเดยวกน รวมทงตวแทนขององคกรทมบทบาทสนบสนนทางวชาการ ตลอดจนตวแทนจากภาครฐและสถาบนการเงนเขารวมโครงการดวย ทงน เพอใหเกดการพฒนาคลสเตอรทมความสมบรณมากยงขน นอกจากน สสว.ควรจดใหมการประชมเครอขายวสาหกจในระดบประเทศ เพอการพบปะและแลกเปลยนความรและประสบการณของเครอขายและผประสานการพฒนาเครอขายในการผลกดนใหเกดการพฒนา SMEs ตามแผนยทธศาสตรของ สสว.ในระยะตอๆไป

บทท 1 บทนา

1.1 ความเปนมาของโครงการ

ตามแผนปฏบตการสงเสรม SMEs ป 2550 – 2554 ภายใตยทธศาสตรท 5 การสงเสรม SMEs ในภมภาคและทองถน ไดกาหนดทศทางไดแก การสงเสรมใหเกดเครอขายและความเชอมโยงธรกจของ SMEs ในภมภาค และพฒนาศกยภาพการผลตและการบรหารจดการธรกจ โดยใชเทคโนโลย วฒนธรรม และภมปญญาไทย เพอสรางคณคาและยกระดบคณภาพสนคาและบรการของวสาหกจในภมภาคและชมชนใหสอดคลองกบความตองการของตลาด ทงนไดกาหนดเปาหมายของการพฒนา SMEs ในภมภาคไว คอ ใหมการพฒนาเครอขายวสาหกจ (Cluster) อยางนอย 66 เครอขายวสาหกจภายในป 2554 ตามผลการศกษาของโครงการการจดทาแผนปฏบตการสงเสรม SMEs รายสาขา จาแนกตามพนท ซงในป 2550 สานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (สสว.) ไดดาเนนโครงการพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ SMEs ในภมภาค เพอนารองการพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ-SMEs-ในภมภาค เครอขายวสาหกจขาว และเครอขายวสาหกจทองเทยว (เปนเครอขายวสาหกจทมในหลายพนท) ซงจากการดาเนนโครงการพฒนาผประสานการพฒนาดงกลาว ทาใหทราบวามเครอขายวสาหกจทมศกยภาพและพรอมสาหรบการพฒนาในระดบตอไป

ดงนน เพอใหแผนปฏบตการฯ สามารถบรรรลไดตามเปาหมายทจะตองพฒนาเครอขายวสาหกจอยางนอย 66 เครอขายวสาหกจ และเพอความตอเนองในการดาเนนการพฒนาเครอขายวสาหกจ จงเหนควรใหมการพฒนาผประสานงานคลสเตอรทองเทยวในจงหวดระนอง ซงเปนพนท ทมศกยภาพในการพฒนา ทงน เพอใหไดโครงการสาหรบการพฒนาเครอขายวสาหกจ ทมความตอเนองและเกดการบรณาการรวมกนระหวางหนวยงาน โดยไดมการประสานงานความรวมมอกบ ฝายสงเสรมและพฒนาธรกจ SMEs ภมภาค และ โครงการศนยบรการรวมลงทนและพเลยง SMEs ประจาภมภาค ตลอดจนหนวยงานภาคเอกชน ภาครฐ และหนวยงานทเกยวของในจงหวด เพอรวมพฒนาเครอขายคลสเตอรเปาหมาย

1.2 วตถประสงค

1.2.1 เพอผลกดนการพฒนาเครอขายวสาหกจ ในระดบจงหวด ตามเปาหมายของ

แผนปฏบตการสงเสรม SMEs ป 2550 – 2554 1.2.2 เพอใหเกดการบรณาการการทางานของหนวยงานทเกยวของกบการสงเสรม

SMEsในระดบจงหวด ในการพฒนาเครอขายวสาหกจนารอง

2

1.3 กลมเปาหมายทเขารวมโครงการ

ผประกอบการธรกจในคลสเตอรทองเทยว จงหวดระนอง ตงแตตนนา กลางนาและปลายนา ไดแก ผประกอบการปลกผกปลอดสารพษ รานอาหาร โรงแรมทพก ธรกจบรการนาเทยวและขนสง ธรกจสปานาแร เปนตน จานวน 20 ราย

หนวยงานท เกยวของในการพฒนาคลสเตอรทองเทยวท งภาครฐและเอกชน สถาบนการศกษา จานวน 10 ราย 1.4 ระยะเวลาดาเนนงาน ไมเกน 45 วน นบจากวนทลงนามในสญญาวาจาง 1.5 ผลทจะไดรบ

1.5.1 เพมความรและทกษะในการเปนผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ ใหแกผประสานการพฒนาทไดรบการคดเลอก

1.5.2 เครอขายวสาหกจเปาหมายไดรบการพฒนาในประเดนทสาคญและสอดคลองกบความตองการของสมาชกเครอขายวสาหกจ 1.6 ขอบเขตการดาเนนงาน 1.6.1 ศกษาศกยภาพของคลสเตอรทองเทยว จ.ระนอง เพอกาหนดเปนแนวทางในการพฒนาและจดทาหลกสตรการฝกอบรมผประสานงานคลสเตอร (Cluster development Agent: CDA) ทองเทยว จงหวดระนอง โดยใชขอมลจากผลการศกษาของโครงการการจดทาแผนปฏบตการสงเสรม SMEs รายสาขา จาแนกตามพนท และ ผลการศกษาของโครงการพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ-SMEs-ในภมภาค ของ สสว.

1.6.2 จดทาหลกสตรการฝกอบรมผประสานงานคลสเตอรทองเทยว จงหวดระนอง

1.6.3 ดาเนนการฝกอบรมผประสานงานคลสเตอรทองเทยว จงหวดระนอง พรอมทงวดผลการฝกอบรมพรอมทงประเมนผลผเขารบการฝกอบรม

1.6.4 สรปผลโครงการอบรมพรอมทงนาเสนอแผนงานโครงการนารอง ซงไดมาจากการฝกอบรมพฒนาผประสานงานคลสเตอรทองเทยว จงหวดระนอง และการทบทวนผลการศกษาของโครงการการจดทาแผนปฏบตการสงเสรม SMEs รายสาขา จาแนกตามพนท สาหรบการพฒนาเครอขายคลสเตอรทองเทยวจงหวดระนอง และโครงการพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ-SMEs-ในภมภาค ของ สสว. พรอมทงจดทารายละเอยดโครงการ ในการพฒนาคลสเตอรทองเทยวจงหวดระนองใหเกดผลการพฒนาอยางยงยนตอไป

3

1.7 ผรบผดชอบ มหาวทยาลยขอนแกน ในฐานะคณะทปรกษาโดย

1) รศ.มนทนา สามารถ คณบดคณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยขอนแกน

หวหนา คณะทปรกษา

2) อาจารยศกดชย เจรญศรพรกล วทยาลยบณฑตศกษาการจดการ มหาวทยาลยขอนแกน

ทปรกษา

3) นายภมภกด พทกษเขอนขนธ ผอานวยการสานกบรหารการวจย มหาวทยาลยขอนแกน

ทปรกษา และ เลขานการคณะทปรกษา

4

บทท 2 วธดาเนนงาน

ในการดาเนนงานของโครงการน คณะทปรกษากาหนดวธการดาเนนงานเพอใหเปนไปตามวตถประสงค เปาหมาย และขอบเขตการดาเนนงานตามท สสว.ไดกาหนดไว โดยมรายละเอยดดงน

2.1 การจดทาคมอหลกสตรการพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ 2.1.1 ศกษาหลกทฤษฎและแนวทางการปฏบตเพอการปฏบตเพอการพฒนา

ผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ SMEs ในภมภาค โดยทาการศกษาองคความรเรองการพฒนาคลสเตอร หรอเครอขายวสาหกจ ทงทางดานแนวคดและทฤษฎ บทเรยนจากตวอยางการพฒนาคลสเตอรในตางประเทศ และในประเทศ โดยเฉพาะในสวนทเกยวกบการพฒนาคลสเตอรการทองเทยว พฒนาการคลสเตอรของไทยและการผลกดนการพฒนาคลสเตอรของ สสว. ตวอยางการพฒนาคลสเตอรในตางประเทศ ประเดนและปจจยความสาเรจในการพฒนาคลสเตอร ตลอดจนหลกสตรทเกยวของกบการพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจในภมภาค 2.1.2 ศกษากระบวนการในการพฒนาเครอขายวสาหกจโดยดาเนนศกษาถงความสาคญและการคดเลอกเครอขายวสาหกจสงเสรมและพฒนา การคดเลอกสมาชกเครอขายวสาหกจ การกาหนดและพฒนาผประสานงานการพฒนาเครอขายวสาหกจ การกาหนดยทธศาสตรและแผนกลยทธของเครอขายการตดตามและประเมนผล การถายทอดความรและการขยายผลในการพฒนาครอขายวสาหกจ ตลอดจน การแลกเปลยนเรยนรในการสรารงเครอขายเพอการพฒนาเครอขายวสาหกจ 2.1.3 ศกษาขนตอนการพฒนาผประสานการพฒนาคลสเตอร ซงประกอบดวย การคนหา ผประสานงานคลสเตอร (ความรและทกษะของผประสานคลสเตอร บทบาท หนาทการพฒนาเครอขายและคณสมบตของผประสานการเครอขาย การคดเลอกผเขารวมโครงการ รวบรวมขอมลพนฐานและขอมลทเกยวของกบวสาหกจ/ เครอขายวสาหกจของผเขารบการอบรม ตลอดจนการเตรยมการจดฝกอบรมและการเขารบการฝกอบรมของผเขารวมโครงการ

2.1.4 กาหนดแนวทางในการพฒนาและประเมนความรของผเขารวม โครงการ โดยประมวลองคความรและกระบวนการจากขอ 2.1.1 – 2.1.3 จดทาเปนหลกสตรฝกอบรมผประสานเครอขายวสาหกจ เพอใหมความร ทกษะ และประสบการณเกยวกบการพฒนาเครอขายคลสเตอรทองเทยว

5

2.1.5 ดาเนนการจดฝกอบรมผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ ใหกบ ผเขารวมโครงการตามหลกสตรทกาหนดตามขอ 2.1.4 และทาการประเมนความรทงกอนและหลงและหลงการฝกอบรม การประเมนภาพรวมในการจดฝกอบรม รวมทงการจดทายทธศาสตรของคลสเตอรทองเทยว แผนงานและโครงการนารองของคลสเตอรทองเทยว จงหวดระนอง 2.1.6 รายงานผลการพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจทมเนอหาครอบคลมกจกรรมและผลการดาเนนตามแผนงานทงหมดของโครงการฯ

6

บทท 3 ผลการดาเนนงาน

3.1 การจดทาคมอหลกสตรการพฒนาผประสานการพฒนาคลสเตอรทองเทยว จงหวดระนอง คณะทปรกษาไดทาการศกษาองคความรและบทเรยนตวอยางการพฒนาคลสเตอรทงในตางประเทศและในประเทศไทย โดยเฉพาะการพฒนาคลสเตอรโดยการผลกดนของ สสว. กระบวนการในการพฒนาเครอขายวสาหกจ รวมทงขนตอนในการพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจของหนวยงานทมบทบาทเกยวของทง สสว. สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และกรมสงเสรมอตสาหกรรม เปนตน ตลอดจนการศกษาหลกสตรทเกยวของในการพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจของไทย และไดทาการประมวลและสรปเปนคมอหลกสตรสาหรบการพฒนาผประสานการพฒนาคลสเตอรทองเทยว จงหวดระนอง โดยมรายละเอยดปรากฏตามภาคผนวก 1 ซงมเนอหาในหลกสตรพอสรปไดดงน

3.1.1 การศกษาองคความรเรองการพฒนาคลสเตอร

มเนอหาครอบคลมแนวคดและทฤษฎการพฒนาคลสเตอร บทเรยนจากตวอยางการพฒนาคลสเตอรในตางประเทศ พฒนาการของคลสเตอรในประเทศไทย ทงการผลกดนการพฒนาคลสเตอรในภาพรวมและการพฒนาคลสเตอรโดยการผลกดนของ สสว. ตวอยางการพฒนาคลสเตอรทองเทยวในประเทศไทย ประเดนและปจจยความสาเรจในการพฒนาคลสเตอร รวมทงหลกสตรการพฒนาผประสานการพฒนาคลสเตอรในประเทศไทย

3.1.2 กระบวนการในการพฒนาเครอขายวสาหกจ เนอหาในสวนน ประกอบดวย การคดเลอกเครอขายวสาหกจทจะสงเสรมและพฒนา การคดเลอกสมาชกเครอขายวสาหกจ การกาหนดผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ การกาหนดยทธศาสตรในการพฒนาเครอขายวสาหกจการดาเนนการตามยทธศาสตรและแผนกลยทธของเครอขายวสาหกจ การตดตามประเมนผล การถายทอดความรและการขยายผลในการพฒนาเครอขายวสาหกจ และการแลกเปลยนเรยนรในการสรางเครอขายเพอการพฒนาเครอขายวสาหกจ

3.1.3 ขนตอนในการพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ

เปนการเสนอถงรายละเอยดโดยทวไปของการคนหาผประสานงานการพฒนาเครอขายวสาหกจ รายละเอยดเกยวกบความรและทกษะของผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ บทบาทหนาทของผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ รวมทงคณสมบตของผประสานการ

7

พฒนาเครอขายวสาหกจ เพอใชเปนเกณฑในการคนหาและคดเลอกผเขารวมโครงการ ตลอดจนขนตอนในการดาเนนการคนหาผเขารวมโครงการ การคดเลอกผเขารวมโครงการ การรวบรวมขอมลพนฐานและขอมลทเกยวของกบวสาหกจเครอขายของผทจะเขารวมโครงการ นอกจากน ยงไดกาหนดขนตอนในการเตรยมการเพอการจดฝกอบรมตามโครงการนดวย

3.1.4 โครงสราง ขอบเขต เนอหา และรายละเอยด ของหลกสตรการพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ คณะทปรกษา ไดทาการประมวลองคความรทงหมด ดงทไดกลาวมา และทาการกาหนดโครงสรางของหลกสตรการพฒนาผประสานการพฒนาคลสเตอรทองเทยว จงหวดระนอง เพอใหสอดคลองตามวตถประสงคและเปาหมายของโครงการในการพฒนาความรและทกษะเกยวกบการพฒนาคลสเตอรทองเทยว ตลอดจนการสรางเครอขายการทองเทยวของจงหวดระนอง ซงจะนาสการพฒนาความเขมแขงของเศรษฐกจในจงหวดระนอง และในภมภาคโดยมโครงสรางและขอบเขตและเนอหาหลกสตร ประกอบดวย

3.1.4.1 ขอบเขตและเนอหาของหลกสตร จานวนรวมทงสน 34 ชวโมง ประกอบดวย 3.1.4.1.1 ความเขาใจเกยวกบคลสเตอรและแนวทางการพฒนาคลสเตอร จานวน 2 ชวโมง ประกอบดวย 1) แนวคดในการพฒนาคลสเตอรและตวอยางการพฒนาคลสเตอร 2) การวเคราะหศกยภาพของคลสเตอร 3) การสรางแผนทคลสเตอร 4) การวเคราะหหวงโซคณคา 3.1.4.1.2 เครองมอในการการพฒนาคลสเตอร จานวน 11 ชวโมง ประกอบดวย 1) เทคนคการสรางเครอขาย 2) การพฒนาผประสานงานเครอขาย 4) การจดการความร 3.1.4.1.3 การบรณาการองคความรเพอใชในการพฒนาคลสเตอร จานวนประมาณ 18 ชวโมง ประกอบดวย 1) การศกษาดงานผประกอบการทประสบผลสาเรจ 2) การแลกเปลยนประสบการณ 3) การศกษาอสระ (การจดทายทธศาสตร แผนงาน และโครงการนารอง) 3.1.4.1.4 การประเมนผลกอนและหลงการอบรม และการประเมนภาพรวมการอบรม จานวน 3 ชวโมง ทงน คณะทปรกษาไดจดทารายละเอยดแผนการจดการความร ตามเนอหาหลกสตร ในรายวชา ทจะใชในการพฒนาผประสานการพฒนาคลสเตอรครงน การประเมนผลการฝกอบรม

8

ตามหลกสตร ตลอดจนขอเสนอตอกจกรรมสนบสนนเพอใหเกดเครอขายและการพฒนาคลสเตอรของผเขารวมโครงการในระยะตอไป 3.2 การเตรยมการในการจดฝกอบรม เพอใหการจดฝกอบรมผประสานการพฒนาคลสเตอรทองเทยว จงหวดระนอง (สสว.เปนผดาเนนการคดเลอกผเขารบการฝกอบรมและการประสานเชญเขารบการฝกอบรม) เปนไปตามหลกสตรและรายละเอยดทกาหนด คณะทปรกษา จงไดดาเนนการเตรยมความพรอมทงในการจดทาเอกสารประกอบการฝกอบรม การเชญวทยากร ประจาหลกสตร การกาหนดชวงวนในการฝกอบรม (ระหวางวนท 16-19 ตลาคม 2551 ณ โรงแรมจนทรสม ฮอทสปา รสอรท จงหวดระนอง ตามท สสว.เปนผกาหนด) สาหรบกาหนดการในการฝกอบรม มรายละเอยดปรากฏตามภาคผนวก 2 3.3 ผลการจดฝกอบรมและการประเมนผลการฝกอบรม สาหรบผลการจดฝกอบรม รวมทงการประเมนผลการจดฝกอบรมตามโครงการน แบงเปน 4 สวน ประกอบดวย การประเมนความร ความเขาใจของผเขารบการฝกอบรมกอนการฝกอบรม (Pre-test) การประเมนความรและความเขาใจหลงการฝกอบรม (Post-test) การประเมนผลการจดฝกอบรม รวมทงผลการศกษาอสระ (การจดทายทธศาสตรและโครงการนารองของคลสเตอรทองเทยว จงหวดระนอง) ซงมผลการดาเนนการสรปไดดงน

3.3.1 การประเมนความรและความเขาใจเกยวกบคลสเตอรกอนการฝกอบรม ในวนแรก กอนเรมการฝกอบรมตามหลกสตร คณะทปรกษาไดทาการประเมน

ความรความเขาใจเกยวกบคลสเตอรของผเขารบการฝกอบรม ซงมผสงแบบประเมนจานวน 14 คน จากผเขาอบรมทงสน 19 คน เนองจากมผเขาอบรม 5 คน มาไมทนการอบรมในชวงเชา (ชวงทมการประเมน) โดยมรายละเอยดในการประเมนปรากฏตามภาคผนวก 3 ผลการประเมน พบวา มผเขารบการอบรมเพยง 2 รายเทานน หรอคดเปนรอยละ 14.29 ทเคยมประสบการณในการฝกอบรมทเกยวของกบการพฒนาคลสเตอร (ตารางท 1) สาหรบหวขอวชาทมความจาเปนสาหรบการเปนผประสานงานพฒนาคลสเตอรนน พบวา มผเคยเขารบการอบรมหรอสมมนาในวชาเกยวกบ ความเปนผนา มากทสด จานวน 8 ราย หรอคดเปนรอยละ 57.14 รองลงมาไดแก การจดการเชงกลยทธ เทคนคการสรางเครอขาย การพฒนาทมงาน การจดการการตลาด การบรหารความขดแยง และการคดเชงระบบ และทกษะการเปนวทยากรกระบวนการ ตามลาดบ (ตารางท 2) ในสวนของความเขาใจเกยวกบคลสเตอรนน พบวา มผเขาใจในระดบด จานวน 2 ราย พอใช 5 ราย และนอย จานวน 7 ราย (ตารางท 3)

9

ตารางท 1 ประสบการณในการฝกอบรมในเรองทเกยวของกบการพฒนาคลสเตอร

ประสบการณในการฝกอบรม จานวน รอยละ 1. เคย 2 14.29% 2. ไมเคย 12 85.71%

รวม 14 100.00% ตารางท 2 หวขอทเคยไดรบการฝกอบรม

หวขอวชาตามหลกสตร จานวน รอยละ 1. คลสเตอรและการพฒนาคลสเตอร 2 14.29% 2. การจดการเชงกลยทธ 6 42.86% 3. การบรหารความขดแยง 3 21.43% 4. เทคนคการสรางเครอขาย 4 28.57% 5. การพฒนาทมงาน 4 28.57% 6. การคดเชงระบบ 2 14.29% 7. ทกษะการเปนวทยากรกระบวนการ 0 00.00% 8. ความเปนผนา 8 57.14% 9. การจดการดานการตลาด 4 28.57%

รวม 14 100.00% ตารางท 3 ความเขาใจในเรองคลสเตอร กอนการฝกอบรม

ระดบความเขาใจ จานวน รอยละ 1. ดมาก - 00.00% 2. ด 2 14.29% 3. พอใช 5 35.71% 4. นอย 7 50.00%

รวม 14 100.00%

3.3.2 ความรความเขาใจเกยวกบคลสเตอรภายหลงการฝกอบรม

จากการประเมนผลในวนสดทายของการฝกอบรม (โดยมรายละเอยดการประเมนตามภาคผนวก 3) พบวา ผเขารบการฝกอบรม จานวน 2 ราย มความรในระดบดมาก ระดบด จานวน 7 ราย และระดบพอใช จานวน 5 ราย (ตารางท 4) ซงสะทอนใหเหนวา ผผานการอบรมในครงนมความรความเขาใจเกยวกบคลสเตอรทเพมขนในระดบทเปนทนาพอใจ (ระดบพอใชขนไป) ซงจะมความสามารถในการเปนผประสานงานพฒนาคลสเตอรทดในระยะตอไปได

10

ตารางท 4 ความเขาใจในเรองคลสเตอร หลงการฝกอบรม

ระดบความเขาใจ จานวน รอยละ 1. ดมาก 2 14.29% 2. ด 7 50.00% 3. พอใช 5 35.71% 4. นอย - 00.00%

รวม 14 100.00%

3.3.3 การศกษาดงานคลสเตอรปาลมนามน จงหวดชมพร ในวนทสองของการฝกอบรม (17 ตลาคม 2551) คณะทปรกษา ผบรหาร และ

ผเกยวของของ สสว. ไดนาคณะผเขารบการฝกอบรมเดนทางไปศกษาดงานคลสเตอรปาลมนามน จงหวดชมพร ซงตงอย ณ อาเภอสว จงหวดชมพร โดยม นายสมชาย สทธรกษาวงศ ประธานคลสเตอร และคณะใหการตอนรบและบรรยายสรปเกยวกบความเปนมาและการดาเนนงานของคลสเตอรปาลมนามน (รายละเอยดความเปนมาและการดาเนนกจกรรมของคลสเตอรปรากฏดงเอกสารสรปแนบทายภาคผนวก 8) ทงน ไดมการซกถามและแลกเปลยนความคดเหนในการจดตงและพฒนาคลสเตอรปาลมนามนระหวางกน จากนนจงเดนทางไปศกษาดงานในระบบการผลตปาลมนามน ณ บรษทสวอตสาหกรรมปาลม จากด รวมทงไรปาลมนามนของสมาชกคลสเตอร ซงตงอย ณ อาเภอสว จงหวดชมพร และเดนทางกลบในชวงบายของวนเดยวกนตามกาหนดการ

3.3.4 การประเมนผลภาพรวมในการจดฝกอบรม ในการประเมนผลภาพรวมในการจดฝกอบรมตลอดระยะเวลา 4 วน

(รายละเอยดในการประเมน ปรากฏตามภาคผนวก 4) พบวา ผเขารบการฝกอบรมมระดบความพงพอใจในทกรายการ ทงทางดานรปแบบของการจดฝกอบรม, คณภาพ/เนอหาของการฝกอบรม, อปกรณและการอานวยความสะดวก, เอกสารประกอบการประชม, ระยะเวลาของการจดฝกอบรม, สถานทฝกอบรมและการอานวยความสะดวกดานอาหารและอาหารวาง รวมทง เนอหาวชาการและขอมลในการฝกอบรม และทางดานการมสวนรวมในการฝกอบรมและผลทไดรบจากการฝกอบรม ซงมความพงพอใจโดยเฉลยอยในระดบมากถงมากทสดขนไป (ตารางท 5-7)

11

ตารางท 5 ภาพรวมของการจดฝกอบรม

หวขอ มากทสด

มาก ปานกลาง

นอย นอยทสด

1. รปแบบของการจดฝกอบรม 7 (46.67)

7 (46.67)

1 (6.67)

2. คณภาพ/เนอหาของการฝกอบรม 8 (53.33)

5 (33.33)

2 (13.34)

3. อปกรณและการอานวยความสะดวก 5 (33.33)

9 (60.00)

1 (6.67)

4. เอกสารประกอบการฝกอบรม 7 (46.67)

8 (53.33)

5. ระยะเวลาการจดฝกอบรม 6 (40.00)

8 (53.33)

1 (6.67)

6. สถานทจดฝกอบรม 5 (33.33)

7 (46.67)

3 (20.00)

7. การอานวยความสะดวก อาหาร อาหารวาง

7 (46.67)

7 (46.67)

1 (6.66)

รวม (42.86) (48.57) (8.57)

ตารางท 6 เนอหาวชาการและขอมลในการฝกอบรม

หวขอ มากทสด

มาก ปานกลาง

นอย นอยทสด

8. เนอหาจากเอกสารประกอบการฝกอบรม

7 (46.67)

8 (53.33)

9. การนาเสนอเนอหาวชาการและขอมลจากวทยากร

9 (60.00)

6 (40.00)

10. ความเหมาะสมของระยะเวลาการนาเสนอ

5 (33.33)

9 (60.00)

1 (6.67)

รวม (46.67) (51.11) (2.22)

12

ตารางท 7 การมสวนรวมในการฝกอบรม และผลทไดรบจากการฝกอบรม

หวขอ มากทสด

มาก ปานกลาง

นอย นอยทสด

11. โอกาสในการแสดงความคดเหน 12 (80.00)

3 (20.00)

12. ทานไดรบทราบถงวตถประสงคของการจดฝกอบรม

9 (60.00)

6 (40.00)

13. ทานไดประโยชนตามทคาดหวง 8 (53.33)

6 (40.00)

1 (6.67)

รวม (64.44) (33.33) (2.22)

3.3.5 ผลการศกษาอสระ (การจดทายทธศาสตร แผนงานและโครงการนารอง

และการสรางเครอขาย) การดาเนนงานตามโครงการนไดจดใหมการศกษาอสระของผเขารบการ

ฝกอบรม โดยมรายละเอยดปรากฏตามภาคผนวก 5 ทงน เพอมงเนนใหเกดการจดทายทธศาสตร แผนงาน และโครงการนารองของเครอขายและการจดตงเครอขายเพอเปนกลไกขบเคลอนยทธศาสตรดงกลาว โดยมผลของการดาเนนงานสวนน ประกอบดวย

ก. ผลการวเคราะหขดความสามารถในการแขงขนและแผนภาพคลส

เตอรทองเทยว จงหวดระนอง - รายละเอยดปรากฏตามภาคผนวก 6

ข. ยทธศาสตรเครอขาย (คลสเตอร) ทองเทยวเชงสขภาพ จงหวดระนอง

วสยทศน ผนาดานการทองเทยวเชงสขภาพของประเทศไทย และเปนทยอมรบในระดบสากล

อยางยงยน

เปาประสงค 1. เพมคาใชจายเฉลยตอหวนกทองเทยว 2. สรางสนคาและบรการดานการทองเทยวเชงสขภาพทไดมาตรฐาน 3. เพมขดความสามารถของผประกอบการดานการทองเทยวเชงสขภาพ 4. เพมบคลากรดานการทองเทยวเชงสขภาพ

13

ตวชวด 1. คาใชจายเฉลยตอหวนกทองเทยวเพมขน 2. จานวนผประกอบการดานตางๆ ทไดรบการรบรองมาตรฐานและการควบคมจาก

คลสเตอรทองเทยว ดงน - อาหาร - ทพก - สปา - กจกรรมทองเทยว - แหลงทองเทยว

3. จานวนและรปแบบในการพฒนาบคลากรดานการทองเทยว 4. จานวนบคลากรทไดรบการฝกอบรมและไดมาตรฐาน

กลยทธ

1. เพมกจกรรมและมการสงตอลกคา 2. สรางแผนการตลาดและการประชาสมพนธใหชดเจน 3. เพมกลมเปาหมายและผประกอบการใหมๆ ดานการทองเทยวเชงสขภาพ 4. พฒนาคณภาพและรปแบบการทองเทยวเชงสขภาพ

แผนงาน/โครงการนารอง 1) แผนการจดโปรแกรมทองเทยวเชงสขภาพ - โครงการจดทาโปรแกรมการทองเทยวจงหวดระนอง

2) แผนการจดการคลสเตอร - โครงการพฒนารปแบบการบรหารจดการคลสเตอร

รายละเอยดของโครงการนารอง

- ปรากฏรายละเอยดตามภาคผนวก 7 การจดตงเครอขายทองเทยวเชงสขภาพ จงหวดระนอง

บทบาทหนาทของเครอขาย 1) กาหนดทศทาง ยทธศาสตร แผนงานและโครงการของเครอขาย 2) กาหนดระเบยบ/ขอบงคบของเครอขายและการบงคบใชใหเปนไปตามกฎ/

ระเบยบของเครอขาย 3) เชอมโยงและขยายความรวมมอกบเครอขายอน และหนวยงานทงภาครฐและ

เอกชน

14

4) พฒนาบคลากรและสมาชกของเครอขายในดานทเกยวของตามยทธศาสตรและแผนงานของเครอขาย

5) ประชาสมพนธและเผยแพรผลงานของเครอขายและสมาชกของเครอขาย 6) เปนศนยกลางในการดาเนนกจกรรมตางๆ รวมกนของสมาชกในเครอขาย 7) จดทาและพฒนาฐานขอมลของเครอขายเพอการประชาสมพนธและใหบรการ

แกสมาชกและผสนใจ องคประกอบของเครอขาย

1) คณะกรรมการบรหารเครอขาย (มวาระการดารงตาแหนงคราวละไมเกน 2 ป) - ประธาน - รองประธาน - เลขาธการ - ผชวยเลขาธการ - เหรญญก - ประชาสมพนธ - ผชวยประชาสมพนธ - นายทะเบยน - ผชวยนายทะเบยน - กรรมการจากหนวยราชการ สถาบนการศกษา สถาบนการเงน องคกร

พฒนาเอกชนและตวแทนชมชนผมสวนไดเสยตามจานวนทเหมาะสม 2) สมาชกเครอขาย - ผประกอบการดานธรกจทองเทยวและทเกยวของในจงหวดระนอง

คณะกรรมการบรหารเครอขายการทองเทยวเชงสขภาพ จงหวดระนอง

นางสดาพร ยอดพนจ ประธาน นางพรรณ โศรกหาย รองประธาน นายสพล เอยวตระกล รองประธาน นายสนชย อยเตงเคง เลขาธการ น.ส.ปทมา นทธร ผชวยเลขาธการ นางอรณพร อนตราภบาล เหรญญก จาสบเอกกฤษดา เอกวานช ประชาสมพนธ นายเกยรตศกด หงศหาญ ผชวยประชาสมพนธ นางตตมา หอมแกว นายทะเบยน นางเสาวรส ภทอง ผชวยนายทะเบยน

15

บทท 4 สรปผลการดาเนนงานและขอเสนอแนะ

4.1 สรปผลการดาเนนงาน การดาเนนงานตามโครงการน มงพฒนาความรและทกษะใหผเขารบการฝกอบรมมความรและทกษะในการเปนผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจทองเทยว จงหวดระนอง การสรางเครอขายในการพฒนาเครอขายวสาหกจทองเทยว จงหวดระนอง เพอรวมกนพฒนาความเขมแขงของเศรษฐกจในจงหวดระนอง และภมภาค ตลอดจนการกาหนดแนวทางในการพฒนาผประสานงานเครอขายวสาหกจ ทเขารวมโครงการน รวมทง ขอเสนอแนะในการพฒนา/ประสานงานการพฒนาเครอขายวสาหกจกลมเปาหมายอน ๆ ตอไป อกทางหนง โดยผลของการดาเนนการในภาพรวมนน ผเขารบการฝกอบรมมความพงพอใจในเนอหาและกจรรมทกดานในระดบดขนไป มความรและความเขาใจในการเปนผประสานการพฒนาคลสเตอรทองเทยวในระยะตอไปไดทงจากการประเมนความรความเขาใจและความกระตอรอรน ตลอดระยะเวลาของการฝกอบรม การดาเนนการครงนไดกระตนใหเกดการจดตงเครอขายวสาหกจ (คลสเตอร) ทองเทยวเชงสขภาพจงหวดระนอง เกดยทธศาสตร แผนงาน รวมทงโครงการนารองทจะดาเนนการในระยะตอไปของคลสเตอร 4.2 ขอเสนอแนะตอการดาเนนงานในระยะตอไป จากผลการดาเนนงาน โครงการพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจทองเทยวจงหวดระนอง ดงทไดใหรายละเอยดและสรปผลการดาเนนงานดงทกลาวมาแลวนน คณะทปรกษาฯ ไดเลงเหนความสาคญของประเดนตาง ๆ ทจะมผลในการทาใหผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ (CDA) ทไดรบการฝกอบรมมความเขมแขงในการผลกดนเครอขายวสาหกจทองเทยวจงหวดระนองมากยงขน จงไดจดทาขอเสนอแนะในประเดนตาง ๆ เปน 2 สวน ประกอบดวย ขอเสนอแนะสาหรบการพฒนาคลสเตอรทองเทยวจงหวดระนอง และขอเสนอเชงนโยบายสาหรบ สสว. และหนวยงานทเกยวของกบการพฒนาคลสเตอร ดงน

4.2.1 ขอเสนอแนะสาหรบการพฒนาคลสเตอรทองเทยวเชงสขภาพจงหวดระนอง

1) การฝกอบรมตามโครงการทาใหเกดสมพนธภาพทอยในระดบดมากในหมผผานการฝกอบรม อยางไรกตามควรจะมการกระตนใหเกดกจกรรมตอเนองตอไป เพอใหความสมพนธทสรางขนจะยงสามารถดารงอยในระยะยาว

2) เครอขายฯ ควรมการกาหนดแผนงานการประชมรวมกนเพอสรางความสมพนธอนดตอกน และพฒนาความไวเนอเชอใจตอกน เนองจากความไวเนอเชอใจถอวาเปนแกนกลางทสาคญในการพฒนาคลสเตอร และดาเนนการพฒนากลมตามแนวทางทไดเสนอแนะไวในทประชม และการปรบแนวทางนนใหกระชบและเพมเตมภาคทมสวนรวมอนเขามาเพมขน

16

พรอมทงจดทาปฏทนการทางานของตนเองไวอยางนอย 6 เดอน และอาจจะขยายตอไปเปนเวลา 1 ปตอไป

3) สสว. ควรกระตนใหเครอขายฯ รบดาเนนการปรบปรงแผนงานและโครงการทไดเสนอไวเบองตนใหเกดความสมบรณตามคาแนะนาของคณะทปรกษา โดยเฉพาะโครงการจดทาโปรแกรมการทองเทยวและกจกรรมการตลาด รวมทงโครงการพฒนารปแบบการบรหารจดการคลสเตอรและเสนอตอ สสว. หรอหนวยงานทเกยวของเพอใหการสนบสนน เปนการนารองตามความเหมาะสมตอไปดวย

4) การจดตงขนของเครอขายวสาหกจทองเทยวเชงสขภาพจงหวดระนองโดยผผานการอบรมเปนการเรมตนทดของการพฒนาเครอขายวสาหกจ แตการจะสรางขดความสามารถใหแกอตสาหกรรมการทองเทยวเชงสขภาพจงหวดระนองใหเกดประโยชนสงสดนน ควรจะมการเพมจานวนสมาชกภายในเครอขายวสาหกจใหมจานวนมากขนและหลากหลายกลมมากขน นอกจากนควรมการสรางความเชอมโยงระหวางเครอขายวสาหกจกบอตสาหกรรมสนบสนน (ไดแก สถาบนเฉพาะทางดานการทองเทยว สถาบนวจย สถาบนการศกษา) และอตสาหกรรมทเกยวของ (ไดแก องคกรปกครองทองถนทมสถานททองเทยวสาคญตงอย) เพมเตมดวย

5) เครอขายฯ ควรจะมการกาหนดแผนงานโดยละเอยดและหากลมทจะรวมรบผดชอบเพอทางานรวมกน และอาจจะดาเนนการเพอขอรบการสนบสนนจากสวนราชการในจงหวดหรอหนวยงานภายนอกตอไป

6) ควรจดใหมการตดตามความกาวหนาของเครอขายวสาหกจอยางสมาเสมอและตอเนองในทกๆ 3 เดอน โดยเฉพาะการดาเนนแผนงานและโครงการนารองทไดเสนอไวในการศกษาอสระของผเขารบการอบรม ทงน สสว. ในฐานะหนวยงานทมบทบาทสาคญในการทาใหเครอขายวสาหกจทองเทยวเชงสขภาพจงหวดระนองเกดขนควรจะดารงบทบาทในการเปนหนวยงานหลกในการผลกดนเครอขายวสาหกจนตอไป รวมทงการประสานขอความรวมมอและการใหขอมลเครอขายฯ แกหนวยงานอนทเกยวของในพนทในการใหการชวยเหลอและสนบสนนตอกจกรรมของเครอขายฯ สาหรบการตดตามความกาวหนานนควรเนนการดาเนนการ ดงน - การใหความชวยเหลอทางเทคนค โดยเฉพาะอยางยงเจาหนาทของ

สสว. ในพนทควรจะมการตดตามกระตนเตอน และใหความชวยเหลอทางเทคนคเพอกลมจะไดขอรบความชวยเหนอจากทาง สสว. หรอหนวยงานทเกยวของกบการสนบสนนการพฒนาคลสเตอรได

- เจ าหน าทท เก ยวของในพนท ควรจะมส วนร วมในการเข าไปสงเกตการณในการประชมและการตดตามกจกรรมเปนระยะๆ รวมทง

17

การสงขอมลและขาวสารทเกยวของใหกบกลมคลสเตอรเพอเปนการเสรมสรางความรอบรเกยวกบการพฒนาคลสเตอรของตนเองอกทางหนงตอไป

7) การฝกอบรมเพมเตมใหแกผผานการฝกอบรมหรอสมาชกเครอขายวสาหกจทองเทยวเชงสขภาพจงหวดระนองทคาดวาจะมจานวนเพมขนในอนาคต เพอใหมความเขาใจในการพฒนาขดความสามารถในการแขงขนของอตสาหกรรมโดยใชแนวคดการพฒนาแบบคลสเตอร (Clustering Approach) มากยงขน นอกจากนนควรจะมการเพมพนองคความรและทกษะตาง ๆ ใหแกสมาชกเครอขายวสาหกจ ไดแก การฝกอบรมเพอใหสมาชกสามารถดาเนนธรกจไดอยางมประสทธภาพ การจดการความขดแยง (Conflict Management) ทกษะการเจรจาตอรอง (Negotiation Skills) เปนตน

8) สสว . ควรจะมการจดประชมเครอขายคลสเตอรการทองเทยวในระดบประเทศเพอไดมการแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน โดยกลมคลสเตอรทองเทยวระนองควรจะไดรบเชญเขารวมกจกรรมเพอเสรมความรบรและเสรมกาลงใจในการทางานของคลสเตอรตอไป

4.2.2 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

จากการฝกอบรมตามโครงการน ทาใหเกดขอเสนอแนะทจะนาไปสการปรบปรงการพฒนาผประสานการพฒนา ทงในสวนของเครอขายคลสเตอรทองเทยวจงหวดระนองและกลมเปาหมายอนๆ ดงน

1) การสรางผประสานการพฒนากลมเปาหมายอนๆ ควรจะใหมลกษณะทเปนการยดพนท (area-based) ของเครอขายวสาหกจเปนหลก เชน การจดหลกสตรการพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจควรจะจดใหมการฝกอบรมในพนท โดยผเขารวมโครงการมาจากเขตพนทเดยวกน ทงนเพอเนนใหมเครอขายวสาหกจเกดขนอยางเปนรปธรรมในพนท

2) ควรเนนชแจงทาความเขาใจในแผนยทธศาสตรของ สสว. เนองจาก สสว. ไดมแผนแมบทและแผนปฏบตการสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมรายพนทเกดขนอยกอนโครงการพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจอยแลว จงควรจะมการนาแผนดงกลาวมาใชเปนกรอบกลยทธในการพฒนาเครอขายวสาหกจของผเขารวมโครงการ ทงนเพอใหเกดประโยชนสงสด อกทงยงจะทาใหแนวทางการพฒนาเครอขายวสาหกจมการดาเนนการไปในทศทางเดยวกน

3) การฝกอบรมควรจะมการจดกลมของผเขารวมโครงการ โดยใหมลกษณะรวมทสาคญบางประการ เชน ผเขารวมโครงการทมาจากประเภทธรกจเดยวกน

18

หรอประเภทธรกจทเกยวเนองกน หรอ ผเขารวมโครงการทมาจากพนทเดยวกน ภมภาคเดยวกน หรอพนทใกลเคยงกน เชน ผประกอบการ ตวแทนองคกรท มบทบาทในการสนบสนนทางวชาการ เชน สถาบนวจยหรอสถาบนการศกษา รวมทง หนวยงานภาครฐหรอสถาบนการเงนทเกยวของ ทงนการจดกลมดงกลาวจะทาใหสามารถจดเนอหาสาระของการฝกอบรมทมงเฉพาะเจาะจง ทาใหเกดประโยชน

4) การจดการอบรมเพอหวงผลลพธในเชงปฏบต สสว. หรอหนวยงานทเกยวของตองพฒนาใหเครอขายเปนกลไกในการสงเสรมความสามารถในการแขงขนของอตสาหกรรม จะตองมกจกรรมสงเสรมหรอสนบสนนการสรางเครอขายวสาหกจอยางตอเนอง โดยการสรางบรรยากาศในการรวมตวกนเปนเครอขาย เชน การสงเสรมกจกรรมการรวมตว หรอกจกรรมการประชมรวมกน รวมทง การสงเสรมการแลกเปลยนเรยนรของเครอขายเหลานน เปนตน

19

บรรณานกรม

Humphrey, J., & Schmitz, H. (1995). Principles for promoting clusters & networks of SMEs. Vienna: United Nations Industrial Development Organization.

Ecotec Research & Cons (n.d.) A Practical Guide to Cluster Development. London: Department of Trade and Industry and the English Regional Development Agents.

Porter, M.E. (1990) The Competitive Advantage of Nations, The Free Press, New York

มหาวทยาลยขอนแกน. มถนายน 2549. รายงานฉบบสมบรณโครงการพฒนาบคลากรเพอสนบสนนและผลกดนการพฒนาคลสเตอรตามบทบาทของกระทรวงศกษาธการ.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (ม.ป.ป.). คลสเตอรนนสาคญไฉน ?. คนเมอ 25 พฤษภาคม 2549, จาก http://www.nesdb.go.th

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2548). เครอขายวสาหกจ (คลสเตอร) เพอยกระดบความสามารถในการแขงขน. คนเมอ 25 พฤษภาคม 2549, จาก http://www.nesdb.go.th

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (ม.ป.ป.). การพฒนาเครอขายวสาหกจ: แนวคดและแนวทางการพฒนา. คนเมอ 25 พฤษภาคม 2549, จาก http://www.nesdb.go.th

สานกนโยบายอตสาหกรรมรายสาขา 2 กรมสงเสรมอตสาหกรรม. (ม.ป.ป.). ชยชนะ อยางยงยนของอตสาหกรรมบนเสนทางคลสเตอร (Cluster) คนเมอคนเมอ 25 พฤษภาคม 2549, จาก http://www.dip.go.th

ภาคผนวก

ภาคผนวก 1 : คมอหลกสตรการพฒนาผประสานการพฒนาเครอขาย

วสาหกจ SMEs ในภมภาค

ภาคผนวก 2 : กาหนดการในการฝกอบรมผเขารวมโครงการ ภาคผนวก 3 : แบบประเมนความรกอนและหลงการฝกอบรม ภาคผนวก 4 : แบบประเมนผลการฝกอบรม ภาคผนวก 5 : รายชอผเขารวมฝกอบรม และคณะทปรกษาโครงการ ภาคผนวก 6 : ผลการวเคราะหขดความสามารถในการแขงขน และ

แผนภาพคลสเตอรทองเทยว จงหวดระนอง

ภาคผนวก 7 : รายละเอยดของโครงการนารองตามยทธศาสตร และ แผนงาน

ภาคผนวก 8 : สรปเนอหาจากการศกษาดงานตามหลกสตร ภาคผนวก 9 : ภาพกจกรรมและบรรยากาศการฝกอบรม

ภาคผนวก 1

คมอหลกสตรการพฒนาผประสานงาน พฒนาคลสเตอรทองเทยว จงหวดระนอง

ภาคผนวก 2

กาหนดการฝกอบรม

ภาคผนวก 3

แบบประเมนความรกอนและหลง การฝกอบรม

ภาคผนวก 4

แบบประเมนผลการฝกอบรม

ภาคผนวก 5

รายชอผเขารวมฝกอบรม และ คณะทปรกษาโครงการ

ภาคผนวก 6

ผลการวเคราะหขดความสามารถในการแขงขนและแผนภาพคลสเตอรทองเทยว

จงหวดระนอง

ภาคผนวก 7

รายละเอยดของโครงการนารอง ตามยทธศาสตร และแผนงาน

ภาคผนวก 8

สรปเนอหาจากการศกษาดงาน ตามหลกสตร

ภาคผนวก 9

ภาพกจกรรมและบรรยากาศ ในการฝกอบรม

คมอหลกสตรคมอหลกสตรการพฒนาผประสานงานพฒนาคลสเตอรการพฒนาผประสานงานพฒนาคลสเตอร ((CClluusstteerr DDeevveellooppmmeenntt AAggeenntt :: CCDDAA)) ทองเทยวทองเทยว จงหวดระนองจงหวดระนอง

ภายใตโครงการแปลงแผนปฏบตการสงเสรมรายสาขาภายใตโครงการแปลงแผนปฏบตการสงเสรมรายสาขา// รายพนทไปสการปฏบตรายพนทไปสการปฏบต

เสนอ สานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม สานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม ((สสวสสว.).)

โดย

มหาวทยาลยขอนมหาวทยาลยขอนแกนแกน ตลาคม 2551

ก

คมอหลกสตรการพฒนาผประสานงานคลสเตอรทองเทยว จงหวดระนองฉบบน ไดประมวลองคความรในการพฒนาคลสเตอรการพฒนาเครอขายวสาหกจทงของประเทศไทยและตางประเทศ และจดทาเปนรายละเอยดเพอใชในการพฒนาผประสานงานคลสเตอรทองเทยวจงหวดระนองตามโครงการแปลงแผนปฏบตการสงเสรมรายสาขา/พนทไปสการปฏบตของ สสว. อนมสาระสาคญ ประกอบดวย กระบวนการในการพฒนาคลสเตอร ขนตอนการพฒนาผประสานคลสเตอร ตลอดจนโครงสรางหลกสตร ขอบเขตและเนอหาหลกสตร รายละเอยดแผนจดการความรตามเนอหาของหลกสตร กาหนดการฝกอบรม การประเมนผล ตามหลกสตรฯ โดยสามารถนาไปประยกตหรอเพมเตมรายละเอยดและใชในการพฒนาผประสานงานเครอขายวสาหกจอนๆ ในระยะตอไปได

คณะทปรกษา โครงการแปลงแผนปฏบตการสงเสรมรายสาขา/พนทไปสการปฏบต

ตลาคม 2551

คานา

ข

หนา คานา ก สารบญ ข

สวนท : บทนาของหลกสตร 1

ความเปนมาของหลกสตร 1 1.1 ความเปนมาของหลกสตร 1 1.2 วตถประสงค 2 1.3 กลมเปาหมายทเขารวมโครงการ 2 1.4 ระยะเวลาดาเนนงาน 2 1.5 ผลทจะไดรบ 2 1.6 ขอบเขตการดาเนนงาน 2 1.7 ผรบผดชอบ 3 สวนท : การศกษาองคความรเรองการพฒนาคลสเตอร 4

2.1 แนวคดและทฤษฎของคลสเตอร 4 2.2 บทเรยนจากตวอยางการพฒนาคลสเตอรในตางประเทศ 9 2.3 พฒนาการของคลสเตอรในประเทศไทย 14 2.3.1 การผลกดนการพฒนาคลสเตอรในภาพรวม 14 2.3.2 การพฒนาคลสเตอรโดยการผลกดนของสานกงานสงเสรมวสาหกจ

ขนาดกลางและขนาดยอม (สสว.) 19

2.4 ตวอยางการพฒนาคลสเตอรทองเทยวในประเทศไทย 21 2.5 ประเดนและปจจยความสาเรจในการพฒนาคลสเตอร 28 2.6 หลกสตรทเกยวของกบการพฒนาผประสานงานการพฒนาคลสเตอร

ในประเทศไทย 30

สวนท : กระบวนการในการพฒนาเครอขายวสาหกจ 36

3.1 การคดเลอกเครอขายวสาหกจทจะสงเสรมและพฒนา 36 3.2 การคดเลอกสมาชกเครอขายวสาหกจ 36 3.3 การกาหนดผประสานงานการพฒนาเครอขายวสาหกจ 37 3.4 การกาหนดยทธศาสตรในการพฒนาเครอขายวสาหกจ 37 3.5 การดาเนนการตามยทธศาสตรและแผนกลยทธของเครอขาย 37 3.6 การตดตามการประเมนผล 38

สารบญ

ค

หนา

3.7 การถายทอดความรและการขยายผลในการพฒนาเครอขายวสาหกจ 38 3.8 การแลกเปลยนเรยนรในการสรางเครอขายเพอพฒนาเครอขายวสาหกจ 38 สวนท : ขนตอนในการพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ 39

4.1 การคนหาผประสานงานการพฒนาเครอขายวสาหกจทองเทยว 39 4.2 การคดเลอกผเขารวมโครงการ 40 4.3 การรวบรวมขอมลพนฐานและขอมลทเกยวของกบวสาหกจ/เครอขาย

วสาหกจของผเขารบการอบรม 40

4.4 การเตรยมการเขารบการฝกอบรมผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ 41 สวนท : โครงสราง ขอบเขต เนอหา และรายละเอยดของหลกสตร การพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจฯ

42

5.1 โครงสรางหลกสตร 42 5.2 ขอบเขตและเนอหาหลกสตร 43 5.3 รายละเอยดแผนจดการความรตามเนอหาของหลกสตร 43 5.4 กาหนดการจดฝกอบรม 51 5.5 การประเมนความรและความเขาใจกอน (Pre-test)

และหลง (Post-test) การอบรม 54

5.6 การประเมนผลการจดฝกอบรม 54 ภาคผนวก 55

ภาคผนวก 1 ตวอยางเอกสารคาสอนรายวชาตามเนอหาของหลกสตร การพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ SMEs

56

ภาคผนวก 2 การประเมนความรและความเขาใจกอน (Pre-test) และหลง (Post-test) การอบรม

96

ภาคผนวก 3 การประเมนผลการจดฝกอบรม 98

สารบญ(ตอ)

1

รายละเอยด คมอหลกสตรการพฒนาผประสานงานพฒนาคลสเตอร (Cluster Development Agent : CDA) ทองเทยว จงหวดระนองภายใตโครงการแปลง

แผนปฏบตการสงเสรมรายสาขา/รายพนทไปสการปฏบต

สวนท : บทนาของหลกสตร 1.1 ความเปนมาของหลกสตร

ตามแผนปฏบตการสงเสรม SMEs ป 2550 – 2554 ภายใตยทธศาสตรท 5 การสงเสรม SMEs ในภมภาคและทองถน ไดกาหนดทศทางไดแก การสงเสรมใหเกดเครอขายและความเชอมโยงธรกจของ SMEs ในภมภาค และพฒนาศกยภาพการผลตและการบรหารจดการธรกจ โดยใชเทคโนโลย วฒนธรรม และภมปญญาไทย เพอสรางคณคาและยกระดบคณภาพสนคาและบรการของวสาหกจในภมภาคและชมชนใหสอดคลองกบความตองการของตลาด ทงนไดกาหนดเปาหมายของการพฒนา SMEs ในภมภาคไว คอ ใหมการพฒนาเครอขายวสาหกจ (Cluster) อยางนอย 66 เครอขายวสาหกจภายในป 2554 ตามผลการศกษาของโครงการการจดทาแผนปฏบตการสงเสรม SMEs รายสาขา จาแนกตามพนท ซงในป 2550 สานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (สสว.) ไดดาเนนโครงการพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ SMEs ในภมภาค เพอนารองการพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ-SMEs-ในภมภาค เครอขายวสาหกจขาว และเครอขายวสาหกจทองเทยว (เปนเครอขายวสาหกจทมในหลายพนท) ซงจากการดาเนนโครงการพฒนาผประสานการพฒนาดงกลาว ทาใหทราบวามเครอขายวสาหกจทมศกยภาพและพรอมสาหรบการพฒนาในระดบตอไป

ดงนน เพอใหแผนปฏบตการฯ สามารถบรรรลไดตามเปาหมายทจะตองพฒนาเครอขายวสาหกจอยางนอย 66 เครอขายวสาหกจ และเพอความตอเนองในการดาเนนการพฒนาเครอขายวสาหกจ จงเหนควรใหมการพฒนาผประสานงานคลสเตอรทองเทยวในจงหวดระนอง ซงเปนพนท ทมศกยภาพในการพฒนา ทงน เพอใหไดโครงการสาหรบการพฒนาเครอขายวสาหกจ ทมความตอเนองและเกดการบรณาการรวมกนระหวางหนวยงาน โดยไดมการประสานงานความรวมมอกบ ฝายสงเสรมและพฒนาธรกจ SMEs ภมภาค และ โครงการศนยบรการรวมลงทนและพเลยง SMEs ประจาภมภาค ตลอดจนหนวยงานภาคเอกชน ภาครฐ และหนวยงานทเกยวของในจงหวด เพอรวมพฒนาเครอขายคลสเตอรเปาหมาย

2

1.2 วตถประสงค 1.2.1 เพอผลกดนการพฒนาเครอขายวสาหกจ ในระดบจงหวด ตามเปาหมายของ

แผนปฏบตการสงเสรม SMEs ป 2550 – 2554 1.2.2 เพอใหเกดการบรณาการการทางานของหนวยงานทเกยวของกบการสงเสรม

SMEsในระดบจงหวด ในการพฒนาเครอขายวสาหกจนารอง

1.3 กลมเปาหมายทเขารวมโครงการ

ผประกอบการธรกจในคลสเตอรทองเทยว จงหวดระนอง ตงแตตนนา กลางนาและปลายนา ไดแก ผประกอบการปลกผกปลอดสารพษ รานอาหาร โรงแรมทพก ธรกจบรการนาเทยวและขนสง ธรกจสปานาแร เปนตน จานวน 20 ราย

หนวยงานท เกยวของในการพฒนาคลสเตอรทองเทยวท งภาครฐและเอกชน สถาบนการศกษา จานวน 10 ราย 1.4 ระยะเวลาดาเนนงาน ไมเกน 45 วน นบจากวนทลงนามในสญญาวาจาง 1.5 ผลทจะไดรบ

1.5.1 เพมความรและทกษะในการเปนผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ ใหแกผประสานการพฒนาทไดรบการคดเลอก

1.5.2 เครอขายวสาหกจเปาหมายไดรบการพฒนาในประเดนทสาคญและสอดคลองกบความตองการของสมาชกเครอขายวสาหกจ 1.6 ขอบเขตการดาเนนงาน 1.6.1 ศกษาศกยภาพของคลสเตอรทองเทยว จ.ระนอง เพอกาหนดเปนแนวทางในการพฒนาและจดทาหลกสตรการฝกอบรมผประสานงานคลสเตอร (Cluster development Agent: CDA) ทองเทยว จงหวดระนอง โดยใชขอมลจากผลการศกษาของโครงการการจดทาแผนปฏบตการสงเสรม SMEs รายสาขา จาแนกตามพนท และ ผลการศกษาของโครงการพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ-SMEs-ในภมภาค ของ สสว.

1.6.2 จดทาหลกสตรการฝกอบรมผประสานงานคลสเตอรทองเทยว จงหวดระนอง

3

1.6.3 ดาเนนการฝกอบรมผประสานงานคลสเตอรทองเทยว จงหวดระนอง พรอมทงวดผลการฝกอบรมพรอมทงประเมนผลผเขารบการฝกอบรม

1.6.4 สรปผลโครงการอบรมพรอมทงนาเสนอแผนงานโครงการนารอง ซงไดมาจากการฝกอบรมพฒนาผประสานงานคลสเตอรทองเทยว จงหวดระนอง และการทบทวนผลการศกษาของโครงการการจดทาแผนปฏบตการสงเสรม SMEs รายสาขา จาแนกตามพนท สาหรบการพฒนาเครอขายคลสเตอรทองเทยวจงหวดระนอง และโครงการพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ-SMEs-ในภมภาค ของ สสว. พรอมทงจดทารายละเอยดโครงการ ในการพฒนาคลสเตอรทองเทยวจงหวดระนองใหเกดผลการพฒนาอยางยงยนตอไป 1.7 ผรบผดชอบ มหาวทยาลยขอนแกน ในฐานะคณะทปรกษาโดย

1) รศ.มนทนา สามารถ คณบดคณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยขอนแกน

หวหนา คณะทปรกษา

2) อ.ศกดชย เจรญศรพรกล วทยาลยบณฑตศกษาการจดการ มหาวทยาลยขอนแกน

ทปรกษา

3) นายภมภกด พทกษเขอนขนธ ผอานวยการสานกบรหารการวจย มหาวทยาลยขอนแกน

ทปรกษา และ เลขานการคณะทปรกษา

4

สวนท : การศกษาองคความรเรองการพฒนาคลสเตอร 2.1 แนวคดและทฤษฎของคลสเตอร

2.1.1 ประวตความเปนมาของทฤษฎ United Nations Industrial Development Organization (UNIDO) ไดใหนยามของคลสเตอรในเชงธรกจอตสาหกรรมวา คลสเตอร คอ การกระจกตวหรอการรวมกลมของวสาหกจทตงอยในทองถนหรอพนททใกลเคยงกน โดยทวสาหกจในกลม ผลตสนคา (หรอใหบรการ) ทมลกษณะเหมอนกน เกยวของกน หรอ สงเสรมกน จงทาใหตองเผชญกบปญหา อปสรรค โอกาส และการทาทายทางธรกจทคลายกน นอกจากน คลสเตอรยงครอบคลมรวมถง ผใหบรการ (service providers) สถาบนการเงน (financial institutes) สถาบนสนบสนนตางๆ (supporting institutes) และหนวยงานของรฐ ทเกยวของในทองถน ซงจะชวยสงเสรมการพฒนาของคลสเตอรดวย

การพฒนาคลสเตอร (Cluster Development Approach) เปนแนวทางทมการนาไปใชอยางแพรหลายในนานาอารยประเทศ โดยเฉพาะอยางยงในระบบอตสาหกรรมของประเทศทพฒนาแลว จนเปนทประจกษวา แนวทางการพฒนาในลกษณะคลสเตอรจะเปนกลไกผลกดนใหขดความสามารถในการแขงขนของหนวยธรกจตาง ๆ ทเกยวของภายในคลสเตอรเพมสงขน ซงจะเปนรากฐานสาคญในการนาไปสความเขมแขงของระบบเศรษฐกจของประเทศอยางยงยนตอไป

สาหรบในประเทศไทย ถงแมวาการพฒนาในลกษณะคลสเตอร หรอทเรยกอกชอหนงวา “เครอขายวสาหกจ” จะมองดเปนเรองใหม แตอนทจรงแลว คลสเตอรเปนทรบรมาตงแตป 1890 โดย Alfred Marshall เปนบคคลแรกทกลาวถงและใหความหมายของ “คลสเตอรอตสาหกรรม (Industry Cluster)” อยางชดเจน ในชวงนบจากทเรมมการศกษาเรองคลสเตอร ววฒนาการของคลสเตอรยงเปนไปในเชงเศรษฐศาสตร จวบจนกระทงตนทศวรรษท 1990 เมอศาสตราจารย ไมเคล อ พอรเตอร (Professor Michael E. Porter) แหง Harvard Business School ไดนาเสนอผลงานผานหนงสอ 2 เลม คอ Competitive Advantage of Nations (1990) และ The Competitive Advantage of Massachusetts (1991) จากการททานไดทาการศกษาวจยถงความสาเรจของอตสาหกรรมในประเทศตาง ๆ ทมขดความสามารถในระดบสง และในทสดทานได สรปการศกษาเปนทฤษฎวาดวยคลสเตอร (Theory of Industry Cluster)

5

2.1.2 ทฤษฎ / แนวคด แนวทางการพฒนาคลสเตอร (Cluster) ในปจจบนมรปแบบหรอกรอบแนวคดทมความแตกตางกนไปอยหลายแนว แตแนวทางทมความแพรหลายและมอทธพลมากทสดไดแก แนวทางทศาสตราจารย ไมเคล อ พอรเตอร ไดเสนอไว โดยทานเสนอวา อตสาหกรรมทมขดความสามารถในการแขงขนสงมกจะมการรวมกลมกนเปนคลสเตอร ตามแนวคดของ ศาสตราจารย พอรเตอร นน คลสเตอร หมายถง กลมของธรกจและสถาบนทเกยวของทมารวมตวดาเนนกจการอยในพนทใกลเคยงกน มความรวมมอ เกอหนน เชอมโยงและเสรมกจการซงกนและกนอยางครบวงจรทงในแนวตงและแนวนอน โดยความเชอมโยงในแนวตง เปนความเชอมโยงของผประกอบการธรกจ ตงแตธรกจตนนาจนถงปลายนา และความเชอมโยงแนวนอน เปนความเชอมโยงกบอตสาหกรรมสนบสนนตาง ๆ ไดแก ธรกจใหบรการ สมาคมการคา สถาบนการศกษาและฝกอบรม สถาบนวจยและพฒนา ตลอดจนหนวยงานภาครฐตาง ๆ ทเกยวของ เพอบรรลเปาหมายรวมกนคอ การเพมผลตภาพ (Productivity) ซงถอเปนปจจยหลกในการเพมความสามารถในการแขงขนทยงยน ศาสตราจารย พอรเตอร อธบายระดบความสามารถในการแขงขนของคลสเตอรดวย Diamond Model โดยเสนอวาการทคลสเตอรจะมความสามารถในการแขงขนเพยงใด จะขนอยกบอทธพลของเงอนไขปจจยแวดลอมของคลสเตอร 4 ดาน (แผนภาพท 1) แผนภาพท 1 แสดงปจจยททรงอทธพลตอคลสเตอรทง 4 ดาน ของ Diamond Model

6

จากแผนภาพท 1 ปจจยตาม Diamond Model ททรงอทธพลตอคลสเตอร 4 ประการ ไดแก

1) เงอนไขของปจจยการผลต (Factor Conditions) เปนเรองของการมอยของปจจยการผลตและโครงสรางพนฐานในดานตาง ๆ ทจาเปนสาหรบการแขงขนของผประกอบการในคลสเตอร รวมทงระดบคณภาพของปจจยเหลาน ซงไดแก ทรพยากรมนษย ทรพยากรธรรมชาต เงนทน เปนตน

2) เงอนไขดานอปสงค (Demand Conditions) ซงเปนเรองของคณภาพทเปนอยของอปสงคของคลสเตอร โดยคลสเตอรทดจะตองมอปสงคทเกดจากความตองการของผบรโภคทมความพถพถน มความรอยางชดเจนในตวสนคา ตลอดจนมความเรยกรองสง นอกจากน ยงพบวา คณภาพของอปสงคภายในประเทศ (Quality of Home Demand) มความสาคญมากกวาปรมาณ โดยจะเหนไดจากการทประเทศทมปรมาณหรอขนาดของอปสงคของสนคามาก อนเกดจากการมจานวนประชากรมาก ไมไดหมายความวาประเทศนนจะมความสามารถในการแขงขนมากกวาประเทศอน ในทางกลบกน ขนาดอปสงคในประเทศทเลกกวาอาจทาใหประเทศมความสามารถในการแขงขนสงได หากลกษณะของอปสงคภายในประเทศนนมคณภาพและชวยผลกดนหรอกระตนใหผประกอบการในประเทศตองปรบปรง คดคน พฒนา และสรางนวตกรรมของสนคาของตนอยเสมอ

3) อตสาหกรรมทเกยวของและสนบสนนกน (Related and Supporting Industries) โดยทวไปอตสาหกรรมทเกยวของและสนบสนนกน จะมความสมพนธเชอมโยงกนของกจกรรมในกระบวนการผลตตามหวงโซอปทาน (Supply Chain) ซงเรยกวาการเชอมโยงแนวตง (Vertical Linkages) อยแลว แตแนวคดของการพฒนาคลสเตอร จะใหความสาคญครอบคลมไปถงการเชอมโยงของธรกจในแนวนอน (Horizontal Linkages) ดวย ซงเปนการเชอมโยงของธรกจหรออตสาหกรรมในคลสเตอรทตองเกอหนนกนและเสรมความสามารถในการแขงขนซงกนและกน แตไมไดอยในสายของการผลตตามหวงโซอปทาน ตวอยางการเชอมโยงในแนวนอน มกจะเปนการสนบสนนของสถาบนการศกษา สถาบนวจย เปนตน ระดบความเขมแขงของคลสเตอรจะขนอยกบระดบความสมบรณของการทมการเชอมโยงกนอยางสมบรณ ทงการเชอมโยงแนวตงและการเชอมโยงแนวนอนภายในคลสเตอร

4) บรบทของการแขงขนและกลยทธของบรษท (Context for Firm Strategy, Structure and Rivalry) สภาพแวดลอมของธรกจ ตลอดจนธรรมชาตของ

7

การแขงขนระหวางคแขงขนในทองถนมสวนอยางสาคญยงในการกาหนดใหธรกจหรออตสาหกรรมมขดความสามารถในการแขงขน การแขงขนทเปนธรรม การแขงขนทผประกอบการเนนพฒนาคณภาพของสนคาเพอสนองตอบตอความตองการของผบรโภค การแขงขนทไมมลกษณะของการขายตดราคากน จะเปนเงอนไขสาคญในการผลกดนธรกจหรออตสาหกรรมนนมผลตภาพและขดความสามารถในการแขงขนเพมสงขน

นอกจากปจจยทง 4 ประการดงกลาวทมอทธพลตอขดความสามารถในการแขงขน

ของคลสเตอรแลว ยงพบวาบทบาทของรฐ (Role of Government) มสวนอยางสาคญในการผลกดนและสนบสนนการพฒนาคลสเตอร นโยบายและกฎระเบยบตาง ๆ ของภาครฐ เชน นโยบายการแขงขนทางการคา นโยบายการคาและการลงทน มสวนเกยวของตอการแขงขนและการดาเนนธรกจของผประกอบการในธรกจหรออตสาหกรรม รวมถงประสทธภาพของกลไกระบบราชการและการดาเนนงานของหนวยงานภาครฐยงอาจจะสงผลทงในดานทสนบสนนคลสเตอรหรอเปนอปสรรคและทาใหตนทนในการดาเนนของผประกอบการสงขนกได

UNIDO ไดสรปการรวมตวกนเปนคลสเตอรวา คลสเตอรจะมคณลกษณะสาคญ 4 ประการ โดยคณลกษณะเหลาน ไดแก

1) การเชอมโยงซงกนและกน (Connectivity) อนเปนคณลกษณะสาคญทกอใหเกดการแลกเปลยนและถายทอดความร ขอมลขาวสาร ระหวางสมาชกคลสเตอร โดยการเชอมโยงในทน เปนการเชอมโยงทงแนวตงและแนวนอนในวงกวางคอ การเชอมโยงไมไดจากดอยเพยงผประกอบการตงแตตนนาถงปลายนาเทานน แตรวมถง สถาบนการศกษา/วจยและพฒนา สถาบนการเงน องคกรภาครฐ และสมาคมเอกชน ดวย

2) ความรวมมอ (Collaboration) นอกจากการเชอมโยงระหวางสมาชกในคลสเตอรแลว การทางานหรอทากจกรรมรวมกนของสมาชกในคลสเตอร กถอเปนอกคณลกษณะสาคญ โดยสมาชกคลสเตอรจะตองรวมมอกนหาโอกาสรวมในการพฒนาคลสเตอร โดยอาจเรมตนจากการกาหนดวสยทศนรวมของคลสเตอร รวมกนจดทาแผนกลยทธและแผนปฏบตการของกลม โดยเมอไดแผนปฏบตการแลว อาจจะเรมตนดวยการจดทาโครงการหรอกจกรรมนารองทใชงบประมาณในการดาเนนการนอย และสามารถดาเนนการใหประสบความสาเรจโดยงาย

8

ซงจะเปนตวกระตนใหสมาชกคลสเตอรเหนประโยชนของความรวมมอกน

3) การแขงขน (Competition) คลสเตอรมใชระบบผกขาดทางการคาทมงกาหนดกลไกราคาหรอปรมาณ เพอผลประโยชนรวมกนของสมาชก แตการรวมกลมแบบคลสเตอรจะตองอยบนพนฐานของการแขงขนทสรางสรรค เชนสมาชกตองแขงขนกนในการพฒนาผลตภณฑใหมๆ หรอวจยคดคนกระบวนการผลตทมประสทธภาพ เปนตน ซงการแขงขนกนของสมาชกในคลสเตอรเปนจดสาคญททาใหคลสเตอรแตกตางจากระบบการรวมกลมผกขาดทมงกาหนดกลไกราคาหรอปรมาณเพอผลประโยชนรวมกนในบรรดาหมสมาชก เชน ระบบคารเทล (Cartel) ของกลมประเทศผสงออกนามนหรอ OPEC

4) ประสทธภาพโดยรวม (Collective Efficiency) ความรวมมอทามกลางการแขงขนประกอบกบการเชอมโยงทเปนระบบ มการแลกเปลยนขอมล ความร ตลอดจนทรพยากรตางๆ จะทาใหเกดประสทธภาพโดยรวม คอมพลงและอานาจในการตอรองเนองจากการรวมกลม ในขณะเดยวกนกยงรกษาความคลองตวของวสาหกจแตละแหงไวอย

ทงน การรวมกลมในลกษณะของคลสเตอรจะมลกษณะเดนตรงทมการบรณาการความ

รวมมอของทกสวนเขาดวยกน ไดแกภาคเอกชน หนวยงานภาครฐ สถาบนการศกษา สถาบนการเงนและหนวยงานอนๆ ทเกยวของ ในขณะเดยวกนผประกอบการในคลสเตอรจะยงคงยดหลกการสาคญคอ รวมมอกนเพอแกไขจดออนของกลมอตสาหกรรมของตนใหมความเขมแขงขน พรอมกบพฒนาสวนทเปนจดแขงใหแขงแกรงยงขนตอไป ขณะเดยวกน ความจาเปนในการแขงขนทางธรกจระหวางผประกอบการดวยกนกยงคงมอยเชนเดม

ผลประโยชนทเกดขนจากการรวมกลมกนเปนคลสเตอร ไดมการระบไวในเอกสารคมอชอ A Practical Guide to Cluster Development จดทาโดย The Department of Trade and Industry แหง สหราชอาณาจกร ดงตอไปน

1) คลสเตอรทาใหเกดการยกระดบความเชยวชาญ (Increased levels of expertise) โดยการรวมตวกนจะทาใหผผลตสนคาสามารถแลกเปลยนเรยนร ทาใหมความเขาใจการดาเนนการภายในหวงโซอปทานอยางลกซงมากขน

9

2) การรวมตวกนเปนคลสเตอรทาใหวสาหกจทเปนสมาชกสามารถทจะชวยกนผลตสนคาเพอสนองตอบตอความตองการครงละมาก ๆ ของลกคา ซงโดยปกตสมาชกแตละรายไมสามารถตอบสนองไดดวยตวเอง

3) การรวมตวเปนคลสเตอรทาใหสมาชกไดรบประโยชนจากความไดเปรยบเชงขนาด (Economies of Scale) อยางเตมท เชน สมาชกอาจจะรวมกนจดซอวตถดบรวมกน ทาใหไดราคาทถกลง เปนตน

4) คลสเตอรทาใหความสมพนธทแนนแฟนระหวางมวลสมาชกในคลสเตอร นาไปสการแลกเปลยนขอมล ขาวสาร ตลอดจนองคความรตาง ๆ ซงในทสดจะสงผลใหเกดความคดสรางสรรคทจะทาใหการดาเนนการทางธรกจประสบความกาวหนาตอไปได

2.2 บทเรยนจากตวอยางการพฒนาคลสเตอรในตางประเทศ การพฒนาธรกจหรออตสาหกรรมในรปแบบคลสเตอรเปนทแพรหลายในหลายประเทศทวโลก ตวอยางของคลสเตอรทประสบความสาเรจมอยมากมาย โดยมองคกรระหวางประเทศหลายแหงทมสวนรวมในการผลกดนการพฒนาอตสาหกรรมในรปแบบคลสเตอร องคกรตาง ๆ เหลาน ไดแก องคการเพอการพฒนาอตสาหกรรม (United Nations Industrial Development Organization หรอ UNIDO) สานกงานใหความชวยเหลอเพอการพฒนาระหวางประเทศของรฐบาลสหรฐอเมรกา (United States Agency for International Development หรอ USAID) สถาบนคนนแหงเอเชย (Kenan Institute of Asia) เปนตน นอกจากนในหลายประเทศยงมองคกรทมสวนสาคญในการผลกดนการพฒนาอตสาหกรรมในรปแบบคลสเตอรในประเทศของตนและมผลงานเปนทรจกแพรหลายในระดบนานาชาต โดยองคกรเหลาน ไดแก องคการสงเสรมการคาตางประเทศของประเทศญปน (The Japan External Trade Organization หรอ JETRO)

จากการศกษาของสานกงานคณะกรรมการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) ซงไดทาการศกษาพฒนาการของคลสเตอรในประเทศตางๆ พบวา การรเรมคลสเตอร อาจเกดได 2 ลกษณะ คอ

1) การรเรมจากภาคเอกชน โดยธรกจหลกในเครอขายวสาหกจรวมกลมกนเพอดาเนนการผลกดนการพฒนา และอาศยสอมวลชนในการประชาสมพนธและสรางความเขาใจทตรงกนและประสานงานในการกาหนดเปาหมาย แนวทางและกลยทธในการดาเนนการรวมกนเพอพฒนาเครอขายวสาหกจของตนแลว กจะนาเสนอใหรฐบาลทราบ และทาความตกลงเพอรวมดาเนนการในกจกรรมบางประการตอไป

10

2) การรเรมจากภาครฐ โดยภาครฐเปนผกาหนดเครอขายวสาหกจทจะดาเนนการสงเสรม

อยางไรกตาม การเกดของคลสเตอร มสงทเหมอนกนอยอยางนอย 4 ประการ คอ

1) มความหนาแนนของกจกรรม และอยในบรเวณเดยวกน 2) มสงทจงใจใหผประกอบการเกดการรวมตว 3) การเขารวมรวมกลมกนของผประกอบการจะใชระยะเวลานาน 4) ผมสวนเกยวของในการรวมตวจะไดรบผลประโยชนรวมกนอยางสมดล

การศกษายงพบวา ปจจยสาคญทสงผลตอการพฒนาการของคลสเตอรจนอยในระดบทมความเขมแขงและประสบความสาเรจ ม 2 ประการ คอ ความรวมมอ (Strength of Linkages) ซงหมายถง การเชอมโยงรวมมอกนอยางเขมแขงของธรกจทเกยวของในเครอขายวสาหกจ เชน มการกาหนดเปาหมายและกลยทธรวมกน และความเกง (Sophistication of Cluster) ซงหมายถง ความสามารถหรอศกยภาพของปจจยพนฐานของประเทศ / อตสาหกรรมทเออหรอสงเสรมคลสเตอร ไมวาจะเปนทางดานบคลากร วทยาศาสตรและเทคโนโลย ปจจยทน โครงสรางพนฐาน วฒนธรรม สถาบนวจยและพฒนา ภาวะตลาด บรบทของการแขงขน ตลอดจนการดาเนนกลยทธของธรกจตาง ๆ ทเกยวของในแตละเครอขาย การศกษายงมการสรปลกษณะการพฒนาคลสเตอรวาม 3 ลกษณะใหญ ๆ ไดแก

1) คลสเตอรทเตบโตดวย “ความรวมมอ” คอ ผประกอบการธรกจทเกยวของเหนความสาคญของการรวมกลมเพอรวมมอกนพฒนาอตสาหกรรมใหเตบโตจนมความรวมมอทเขมแขง จากนนจงมงรวมมอกนพฒนาปจจยพนฐานตาง ๆ ทจะสนบสนนใหม “ความเกง” และสามารถเตบโตกาวหนาตอไป

2) คลสเตอรทเตบโตดวย “ความเกง” คอ การพฒนาความเขมแขงของปจจยพนฐานสาหรบคลสเตอรกอน จากนนจงเกดการรวมตวของผประกอบการและเรมเหนความสาคญของการสรางความรวมมอระหวางกนในดานตาง ๆ

3) คลสเตอรทเตบโตดวยการพฒนาทงในดาน “ความเกง” และ “ความรวมมอ” ไปพรอม ๆ กนตลอดชวงของการววฒนาการ

อยางไรกตาม พฒนาการของคลสเตอรอาจมการปรบเปลยนไปในแตละชวงเวลา โดยอาจมลกษณะผสมกนทง 3 รปแบบในชวงเวลาทตาง ๆ กนไป

11

เมอพจารณาแนวทางการสรางคลสเตอรขององคกรตาง ๆ พบวา กระบวนการสรางคลสเตอร มกจะประกอบดวย 5 ขนตอน ดงน

1) ขนตอนการเลอกคลสเตอรเปาหมายทจะสงเสรม การเสาะแสวงหาพนธมตรในคลสเตอร และการสรรหาผนาคลสเตอรหรอผประสานการพฒนาคลสเตอร (Cluster Development Agent) ในขนตอนนมกจะมการดาเนนการโดยอาศยการประชม การทาขอตกลงรวมกน การจดกจกรรมตาง ๆ เพอใหเกดความกลมเกลยวสมานฉนทภายในกลมคลสเตอร

2) ขนตอนการกาหนดยทธศาสตรของคลสเตอรและการทางานรวมกน โดยในขนตอนนจะเปนการกาหนดวสยทศน พนธกจ เปาประสงค และกลยทธ รวมกนของผมสวนเกยวของในคลสเตอร

3) ขนตอนการกาหนดแผนปฏบตการหรอแผนงานโครงการ 4) ขนตอนการดาเนนงานตามแผนทมการกาหนดไวภายใตการทางานรวมกนของ

สมาชกในคลสเตอร 5) ขนตอนการดาเนนงานโดยตนเองไมพงคนกลาง เปนขนตอนทสมาชกคลสเตอรจะ

ดาเนนการพฒนาคลสเตอรตอไปโดยไมตองไดรบความชวยเหลอจากองคกรทใหการสนบสนน

ความสาเรจในการพฒนาขดความสามารถในการแขงขนของอตสาหกรรมโดยใชรปแบบคลสเตอรเปนทประจกษโดยทวไปในหลายประเทศ ในทนจะไดกลาวถงกรณตวอยางการพฒนาคลสเตอรอตสาหกรรมเซรามคของประเทศอตาลและอตสาหกรรมทองเทยวในประเทศศรลงกา โดยมรายละเอยด ดงน 2.2.2 คลสเตอรเซรามคอตาล อตาล เปนผนาของโลกในดานการผลต และสงออกกระเบองเซรามค โดยมการผลตรอยละ 30 ของการผลตของโลก และสงออกประมาณรอยละ 60 ของการสงออกของโลก โดยในป 1987 การคาดานกระเบองเซรามคของอตาลมกาไรสงถง 1.4 พนลานเหรยญสหรฐฯ และเปนทรจกกนไปทวโลกในเรองของคณภาพทเหนอกวา ทงดานความสวยงาม และความทนสมยของเครองจกรทใชในการผลต ซงการผลตกระเบองเซรามคของอตาล กระจกตวอยในเขตเอมเลย โรมานญา (Emlla-Romoga) และรอบๆ เมองเลกๆ ของซาสสโอโล (Sassuolo) โดย Cluster กอตวขนจากบรษทเพยง 14 บรษทในป 1956 และเพมจานวนถงกวา 100 บรษทในป 1962 เนองจากความเจรญมงคงของประชากรในทองถน และความเฟองฟทไมเคยมมากอนในอตสาหกรรมวสดกอสราง รวมทงกระเบองเซรามค

12

ในป 1964 องคกรทถกผลกดนโดยเอกชนแหงแรก คอ “Assoplastrelle” ไดกอตงขน เพออานวยความสะดวกใหกบนกลงทนในประเดนทเปนปญหารวมกน อาท ใหบรการดานการจดซอวตถดบ การวจยตลาดตางประเทศ และบรการใหคาปรกษาดานการเงนและกฎหมาย นอกจากน ยงมบทบาทดานการสรางความรวมมอระหวางรฐและกลมผประกอบการอกดวย ในป 1976 สถาบนทางเทคนคไดถกกอตงขน เพอใหการสนบสนนดานการวจยและเทคนคแกบรษทตางๆ ภายใน Cluster สงผลใหมการรวมกลมของบรรดาผเชยวชาญเฉพาะทาง เชน วศวกร ผเชยวชาญในการผลต และบคลากรดานการออกแบบ รวมทงผจดหาวสดตางๆ (Suppllers) นอกจากน ธรกจทเกยวของกเรมเคลอนยายเขามาลงทนใน Cluster มากขน Cluster เซรามคของอตาลไดรบประโยชนจากความตองการ/อปสงค ทคอนขางซบซอนและพถพถนของผบรโภคในทองถน รวมถงการแขงขนอยางรนแรงในอตสาหกรรมดงกลาว ทาใหเกดการพฒนาทตอเนองทงดานการออกแบบและเทคโนโลย กลาวไดวา Cluster เซรามคของอตาล เตบโตจากอตสาหกรรมสงกอสราง ซงเจรญอยางรวดเรวในทศวรรษท 1960 และนบตงแตทศวรรษท 1970 จนถงทศวรรษท 1980 Cluster นไดใหความสนใจดานตลาดตางประเทศมากขน โดยสามารถทจะดงเอาคณภาพ ความเชยวชาญ และประสบการณในการผลตของตน เพอแขงขนในตลาดโลก โดยเฉพาะอยางยงในตลาดสหรฐฯ จากการพฒนาเครอขายวสาหกจนเปนผลทาใหเครอขายฯประสบความสาเรจในการพฒนาและขยายตวอยางตอเนองมาจนถงปจจบน จากเหตผลและปจจยทสาคญ ไดแก

• แรงกระตนเพอตอบสนองความตองการของผบรโภคทมความพถพถน นาไปสการมแรงงานทมความเชยวชาญภายในทองถน และสงผลใหผผลตมการพฒนาอยางตอเนองทงดานการออกแบบและว จยพฒนาเทคโนโลย ซงเปนสงสาคญตอการคงความเปนผนาในตลาด

• การมองคกรท เปนแกนนาในการสรางความสมพนธระหวางบรษท กอใหเกดประโยชน (Win-win Situation) ระหวางผเกยวของทงหมด

• มการสนบสนนทางดานโครงสรางพนฐาน อาท ระบบโทรคมนาคม เปนตน

• มการปรบนโยบายเพอสนบสนนการสงออกซงจาเปนอยางยงตอการแขงขนของเครอขายวสาหกจนนๆ ในตลาดโลก

• สถาบนทางเทคนคใหคาแนะนาและการฝกอบรมแกผประกอบการในอตสาหกรรม

• รฐบาลชวยในการจดทานโยบาย เ พอสรางความมนคงในการขยายตวไปสอตสาหกรรมเกยวของอนๆ

13

2.2.3 คลสเตอรอตสาหกรรมทองเทยวศรลงกา อตสาหกรรมการทองเทยวเปนอตสาหกรรมทมความสาคญเปนอยางมากกบประเทศศรลงกา โดยเปนอตสาหกรรมทสรางรายไดเขาสประเทศเปนอนดบ 4 (ทารายไดเขาประเทศ 340 ลานดอลลารสหรฐ ในป 2003) และยงเปนอตสาหกรรมทเปนหลกในการสรางงานใหกบประชาชนในประเทศ อยางไรกตามในชวงสองทศวรรษกอนป 2000 ขดความสามารถในการแขงขนของอตสาหกรรมทองเทยวศรลงกาออนแอลง นกทองเทยวตางชาตเดนทางเขาสประเทศศรลงกานอยลงเปนอยางมากเมอเปรยบเทยบกบคาเฉลยของนกทองเทยวตางชาตทเขาสประเทศตาง ๆ ทวโลก สาเหตสาคญเกดจากปญหาความขดแยงอยางรนแรงในประเทศอยางตอเนอง และสาเหตทมความสาคญไมนอยกวาปจจยแรกคอ ปญหาในเชงโครงสรางของอตสาหกรรมการทองเทยว ทงในสวนของสนคาและบรการทางการทองเทยว ตลอดจนสงอานวยความสะดวกตาง ๆ ทเสนอใหแกนกทองเทยว ทามกลางปญหาทเกดขน ในป 2000 คลสเตอรอตสาหกรรมทองเทยวศรลงกาไดกอกาเนดขนโดยสมาคมทองเทยวในประเทศศรลงกา ภายใตโครงการความรเรมในการสรางความสามารถในการแขงขน (The Competitiveness Initiative – TCI) ซงไดรบทนสนบสนนจาก USAID คลสเตอรทองเทยวทจดตงขนนมสวนประกอบของผมสวนเกยวของกบอตสาหกรรมทองเทยวในศรลงกาอยางกวางขวางโดยประกอบไปดวย คณะกรรมการสงเสรมการทองเทยวแหงชาต มหาวทยาลย ผเชยวชาญและนกวชาการดานการทองเทยว ชมชนตามสถานททองเทยวตาง ๆ สมาคมการทองเทยวทองถน ตลอดจนหนวยงานภาครฐ การผนกกาลงกนเปนคลสเตอรทองเทยวน มการกาหนดยทธศาสตรเพอผลกดนไปสเปาประสงคเพมคาใชจายตอหวเฉลยของนกทองเทยว โดยกาหนดใหมการปรบเปลยนตาแหนงทางการตลาดของผลตภณฑและบรการการทองเทยวของศรลงกา จากการเปนสถานททองเทยวดอยคณคาและราคาถก ไปสการเปนสถานททองเทยวทมคณคามากขนและราคาสงขนอยางยงยน กลยทธหลกในยทธศาสตรการพฒนาขดความสามารถใหกบคลสเตอรทองเทยวประกอบไปดวย

• การพฒนาและยกระดบสนคาและบรการทางการทองเทยว เพอดงดดนกทองเทยวในกลมทมกาลงซอสง โดยเสนอใหมการจดการทองเทยวเชงนเวศน (Ecotourism) และการทองเทยวเชงผจญภย (Adventure Tourism) ทงนมการกอตงสมาคมเพอตดตามดแลมาตรฐานของการจดการทองเทยว ตลอดจนการประกนคณภาพการทองเทยวอกดวย นอกจากนคลสเตอรยงมความรเรมในการผลกดนใหเกดโครงการตวอยางการจดทพกอาศยเชงนเวศน (Model Ecolodge Initiative) เพอเปนแบบอยางทดใหแกผประกอบการ และเปนการสรางมาตรฐานสาหรบคลสเตอร

14

• การสรางคณคาเพมใหกบนกทองเทยว โดยเนนความเปนเอกลกษณของศรลงกา ตลอดจนมการยกระดบคณคาของสถานททองเทยวในศรลงกาใหเปนมรดกโลก

• การปรบปรงการบรหารขององคกรและหนวยงานทางการทองเทยวตาง ๆ ใหมความทนสมย สามารถรบมอกบความเปลยนแปลงของสภาวะแวดลอม

• การปรบปรงนโยบายของหนวยงานภาครฐตาง ๆ เพอสงเสรมสนบสนนอตสาหกรรมการทองเทยว ทงนนโยบายเหลานประกอบไปดวย นโยบายเกยวกบภาษอากร กฎระเบยบตาง ๆ ท เกยวของกบการทองเทยว นโยบายดานการบนพลเรอน การใชประโยชนจากทดนและทรพยากรตาง ๆ ตลอดจนนโยบายเกยวกบการอนรกษสงแวดลอม

ในป 2004 คลสเตอรอตสาหกรรมทองเทยวศรลงกาไดยนจดทะเบยนอยางเปนทางการในฐานะองคกรทไมแสวงหาผลกาไร ภายใตการบรหารของคณะกรรมการอานวยการทประกอบดวยกรรมการจานวน 10 คน โดยกรรมการเหลานมาจากสมาคมผประกอบการโรงแรม(The Tourist Hotels Association of Sri Lanka) และสมาคมผประกอบการทองเทยวขาเขา (The Sri Lanka Association of Inbound Tour Operators) อยางละ 3 คน และทง 2 สมาคมรวมกนสรรหาประธานคณะกรรมการและกรรมการอก 3 คนจากผมบทบาทสาคญในอตสาหกรรมทองเทยวศรลงกา ผลจากการพฒนาในรปแบบคลสเตอรทาใหนกทองเทยวเพมมากขน และมนกทองเทยวจากกลมทมกาลงซอสงขนเขาสประเทศศรลงกา ทงนพจารณาไดจากการทคาใชจายเฉลยตอหวของนกทองเทยวเพมขนมาอยในระดบ 100 ดอลลารสหรฐในป 2006 นอกจากน การรวมตวของผมสวนเกยวของในอตสาหกรรมทาใหเกดความแนบแนนสนทสนม ซงเปนรากฐานสาคญประการหนงในการผลกดนใหขดความสามารถในการแขงขนของคลสเตอรอตสาหกรรมทองเทยวศรลงกาเพมขนตอไป 2.3 พฒนาการของคลสเตอรในประเทศไทย 2.3.1 การผลกดนการพฒนาคลสเตอรในภาพรวม รฐบาลไทยไดใหความสาคญกบการพฒนาคลสเตอร โดยมการบรรจใหเปนแนวทางหนงในการปรบโครงสรางทางเศรษฐกจและสงคม เพอเสรมสรางความสามารถในการแขงขนและการพฒนาทยงยนของประเทศ ในการดาเนนการนน การผลกดนการพฒนาคลสเตอรมหนวยงานตางๆ ทงภาครฐและภาคเอกชนหลายแหงทมสวนรวมในการพฒนาคลสเตอรใน

15

ประเทศไทย ทงนสามารถสรปภาพรวมของการผลกดนการพฒนาคลสเตอรทผานมาพอสงเขป ดงน

• สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต โดยสานกงานคณะกรรมการพฒนาขดความสามารถในการแขงขนของประเทศ (กพข.) ไดรบมอบหมายจากรฐบาลในการจดทากรอบแนวทางในการพฒนาคลสเตอร และเปนหนวยงานหลกในการผลกดนการพฒนาคลสเตอรของประเทศ โดยความรวมมอกบหนวยงานภาครฐ และเอกชนทเกยวของ กพข. ไดจดใหมโครงการเครอขายวสาหกจสญจรในภมภาค โดยจดใหมการประชมไปตามภมภาคตาง ๆ เพอสรางความตระหนกถงความสาคญของการพฒนาความสามารถในการแขงขนของประเทศ และสรางความรความเขาใจในเรองการพฒนาคลสเตอรใหเกดผลสาเรจอยางเปนรปธรรม

• โครงการเผยแพรองคความรดานการพฒนาเครอขายวสาหกจ (คลสเตอร) โดย กพข. จดใหมการทาเอกสารเผยแพร และสนบสนนใหกระทรวงศกษาธการรบผดชอบในการพฒนาหลกสตรกลางสาหรบฝกอบรมผประสานงานคลสเตอร ซงในการนกระทรวงศกษาธการ โดยสานกงานคณะกรรมการอดมศกษาแหงชาต ไดมอบหมายให เครอขายการวจยของสถาบนอดมศกษาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ซงมมหาวทยาลยขอนแกน เปนแมขายในการจดทาหลกสตรกลางสาหรบฝกอบรมผประสานงานคลสเตอร เสรจสนแลวในป 2549

• กรมสงเสรมอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม ไดดาเนนการโครงการพฒนาพนธมตรวสาหกจ (คลสเตอร) ของภาคการผลตและบรการ เพอผลกดนใหมการพฒนาคลสเตอรขนในประเทศไทย ผลจากการผลกดนทาใหเกดคลสเตอรนารองทเปนตวอยางของการพฒนาทเกดความสาเรจหลายคลสเตอร ไดแก

ก. คลสเตอรอตสาหกรรมชนสวนรถจกรยานยนต จงหวดชลบร หรอมชอเรยกของกลมวา ‘SMEs 007 Plus’ เกดจากการทกลมแกนนาในธรกจชนสวนรถจกรยานยนตในจงหวดชลบร มความตระหนกรวมกนถงความจาเปนในการพฒนากลมโดยใชแนวทางการพฒนาแบบคลสเตอรเปนเครองมอในการพฒนาธรกจ โดยเลงเหนวา แนวทางคลสเตอรจะทาใหมโอกาสในการแขงขนเพมมากขน เนองจากมการผสมผสานระหวางคณคาและพลง ทงดานการขาย การผลต การตลาด การวจยและพฒนาของกจการ ซงผลจากการรวมตวของผเกยวของตลอดหวงโซมลคาเพม จะทาใหธรกจสามารถแขงขนในตลาดได แกไขปญหาการตดราคา มการพฒนาคณภาพของสนคา รวมทงมโอกาสเกดธรกจใหม ๆ ตามมา คลสเตอร มแกนนาในการขบเคลอนชดเจน โดยมการสนบสนนเปนอยางดจากภาครฐ การดาเนนการเนนใหสมาชกมความรความเขาใจและทศนคตทถกตองตอแนวทางการพฒนาแบบคลสเตอร เนนใหความสาคญกบ

16

การพฒนามาตรฐานในการผลต การพฒนานวตกรรม และการพฒนาเทคโนโลยใหม ๆ ทงน คลสเตอรมแนวคดสาคญ คอ ตองไมสรางกลไกในการแขงขนภายในกลม แตชวยกนพฒนาผลตภณฑใหไดมาตรฐานเปนทยอมรบของตลาด สรางมลคาเพมใหกบสนคา และสรางรายไดเปนเงนทนหมนเวยนในกลม โดยผนาคลสเตอรจะเปนแกนกลางในการจดกจกรรมตาง ๆ ผลลพธทเกดขนทาใหในปจจบนมสมาชก 96 ราย เกดการพฒนาสนคาใหมระดบกลมและอตสาหกรรม เกดการสรางธรกจใหมระดบกลมและประเทศ มการจดทามาตรฐานชนสวนรถจกรยานยนต ทาใหสนคาของสมาชกในกลมมคณภาพดขน

ข. คลสเตอรทองเทยว จงหวดเชยงใหม คลสเตอรนมจดเรมตนจากการรวมกลมเครอขายวสาหกจในนาม ‘Chiang Mai Charm Cluster’ โดยม 4 อ ง ค ก ร ห ล ก ป ร ะ ก อ บ ด ว ย ส ม า ค ม ธ ร ก จ ท อ ง เ ท ย ว เ ช ย ง ใ ห ม มหาวทยาลยเชยงใหม USAID และ JE. Austin Associates, Inc. รวมกนในการผลกดนใหเกดการพฒนากลมธรกจทองเทยวแบบคลสเตอร โดยมสมาชก ประกอบดวย 5 กลมธรกจหลก คอ ธรกจโรงแรม บรษทนาเทยว รานขายของทระลก ภตตาคารและรานอาหาร และสายการบน จากนนมการศกษาเพอกาหนดตาแหนง (Positioning) ของจงหวดเชยงใหม ใหเปนแหลงทองเทยวระดบโลกดาน MICE, SPA, GOLF, และ ECO - Tourism และมการจดทายทธศาสตรดานการทองเทยวรวมกน การรวมกนเปนคลสเตอรสงผลใหมการรวมมอกนในดานการตลาด การพฒนาบคลากร ทรพยากร ความรและประสบการณ ทาใหเกดการพฒนาอยางตอเนอง สามารถรองรบตลาดนกทองเทยวกลม Niche Market ไดตรงตามกลมเปาหมาย อกทงยงทาใหเกดการประสานงานกบภาครฐอยางใกลชด

กพข. ยงไดดาเนนการโครงการจดทาแผนทเครอขายวสาหกจ (Cluster Mapping) โดยการจางสถาบนคนนแหงเอเชยดาเนนการ เพอสารวจใหทราบถงแหลงทตง ระดบการพฒนา ลกษณะความเชอมโยง และศกยภาพของแตละเครอขายวสาหกจในประเทศไทย เพอใชเปนกรอบในการกาหนดนโยบายการพฒนาเครอขายวสาหกจทเหมาะสม ผลจากการดาเนนการสารวจพบวา ในประเทศไทยม 152 คลสเตอรทผานการคดกรองเบองตนโดยใชเกณฑ 3 ประการ ไดแก กรอบพนท ความเชอมโยงและลกษณะการรวมกลมของผมสวนไดสวนเสยในพนทเดยวกน และวตถประสงครวมกนของผทเขามารวมตวกน

17

แผนภาพท 2 แสดงการกระจายตวของ 152 คลสเตอร ไปตามภมภาคตาง ๆ ในประเทศไทย

18

แผนภาพท 2 แสดงการกระจายตวของ 152 คลสเตอร ไปตามภมภาคตาง ๆ ในประเทศไทย

จากแผนภาพท 2 จะเหนไดวามคลสเตอรกระจายตวอยทวประเทศ โดยมการกระจกตวมากทสดในภาคกลาง จานวน 34 กลม (22.4%) รองลงมาคอ ภาคตะวนออก จานวน 32 กลม (21.1%) ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จานวน 28 กลม (18.4%) ภาคใต จานวน 24 กลม (15.8%) ภาคเหนอ จานวน 19 กลม (12.5%) และภาคตะวนตก จานวน 15 กลม (9.9%) สามารถจาแนกตามขนาดของกจการเปนกลมตาง ๆ ไดแก กลมการผลตและบรการสวนใหญเปนกลมการผลตระดบชมชน 94 กลม (62%) และกลมการผลตระดบวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (SMEs) จานวน 58 กลม (38%) ในขณะท จาแนกตามภาคเศรษฐกจ ไดเปน คลสเตอรทอยในกลมการผลตภาคเกษตรพนฐานและเกษตรแปรรประดบธรกจชมชนจานวน 66 กลม (43.42%) กลมการผลตประเภทหตถอตสาหกรรมจานวน 47 กลม (30.92%) กลมการผลตภาคอตสาหกรรมและอตสาหกรรมเกษตรระดบธรกจ SMEs จานวน 27 กลม (17.76%) และเปนกลมธรกจภาคบรการจานวน 12 กลม (7.89%) การศกษายงไดมการใหคาคะแนนความเขมแขงของแตละคลสเตอรโดยใชเกณฑการประเมนปจจยแวดลอมทางธรกจ 4 ดานตามองคประกอบของ Diamond Model แลวจดเรยงลาดบตามคะแนนจากมากไปนอย ทงน จะพบวา คลสเตอรทองเทยวเชงสขภาพ จ.ระนอง เปนหนงในคลสเตอรทเกยวของกบการทองเทยว 12 คลสเตอร ซงไดถกจดอยในกลมคลสเตอรทมความเขมแขง 60 อนดบแรก ดงแสดงในตารางท 1 ตารางท 1 แสดงอนดบความเขมแขงและระดบศกยภาพของเครอขายวสาหกจการ ทองเทยว

เครอขายวสาหกจ จงหวด อนดบท ระดบศกยภาพ คลสเตอรทองเทยวเมองพทยา ชลบร 13 กาลงพฒนา คลสเตอรบตกสไตลโฮเตล เชยงใหม 17 ศกยภาพสง คลสเตอรทองเทยวเชงนเวศ สมทรสงคราม 23 กาลงแสวงหาทศทาง คลสเตอรทองเทยวภเกต ภเกต 24 เพงรวมตว คลสเตอรทองเทยว กระบ 26 เพงรวมตว คลสเตอรทองเทยว พงงา 28 เพงรวมตว คลสเตอรทองเทยวเชงสขภาพ ระนอง 35 กาลงแสวงหาทศทาง คลสเตอรทองเทยวเกาะชาง ตราด 39 เพงรวมตว คลสเตอรทองเทยวเชงทศนศกษา เชยงใหม 44 กาลงแสวงหาทศทาง คลสเตอรทองเทยวเชงนเวศ นครนายก 46 เพงรวมตว คลสเตอรสปาไทย กรงเทพฯ 75 #

19

เครอขายวสาหกจ จงหวด อนดบท ระดบศกยภาพ กลมอตสาหกรรมทองเทยว นครราชสมา 142 # # ไมไดทาการประเมน 2.3.2 การพฒนาคลสเตอรโดยการผลกดนของสานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (สสว.)

สานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (สสว.) เปนหนวยงานทมสวนอยาง สานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (สสว.) เปนหนวยงานทมสวนอยางสาคญในการผลกดนใหเกดการพฒนาคลสเตอรในประเทศไทย จากพนธกจสาคญของหนวยงานทมงทาใหมกจการวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมจานวนเพมมากขน ตลอดจนพฒนาและผลกดนวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมเหลาน ให มศกยภาพและมขดความสามารถในการแขงขนมากขน สสว. ไดตระหนกถงประโยชนและความสาคญในการผลกดนการสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมโดยใชแนวคดการพฒนาในลกษณะคลสเตอร

จากแผนการสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมของประเทศไทย พ.ศ. 2545-2549 ซงเปนแผนแมบทระดบประเทศ สสว. ไดจดทาแผนปฏบตการสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม รายสาขา จาแนกตามพนท โดยมแผนปฏบตการฯ สาหรบ 10 พนท ครอบคลมภมภาคตาง ๆ ทวประเทศ ทงนในแผนปฏบตการฯ รายพนท ไดกาหนดคลสเตอรทเปนเปาหมายในการผลกดน ดงแสดงในตารางท 2 ตารางท 2 แสดงคลสเตอรทเปนเปาหมายในการผลกดนของ สสว. กลมพนท คลสเตอรเปาหมาย จงหวด

ภาคเหนอตอนบน 1. เครอขายวสาหกจอตสาหกรรมทองเทยว จ.เชยงใหม จ.เชยงราย จ.ลาปาง จ.ลาพน จ.พะเยา จ.แพร จ.นาน จ.แมฮองสอน

ภาคเหนอตอนลาง 1. เครอขายวสาหกจการทองเทยว จ.เพชรบรณ , จ.พษณโลก ภาคตะวนตก 1. เครอขายวสาหกจการทองเทยวเชงนเวศ จ.สมทรสาคร

2. เครอขายวสาหกจการทองเทยวเชงนเวศ จ.กาญจนบร 3. เครอขายวสาหกจการทองเทยว จ.เพชรบร

ภาคตะวนออก 1. เครอขายวสาหกจอตสาหกรรมการทองเทยวเชงนเวศ

จ.ฉะเชงเทรา,จ.นครนายก, จ.ปราจนบร,

จ.สมทรปราการ,จ.สระแกว 2. เครอขายวสาหกจอตสาหกรรมทองเทยวชายฝง จ.ชลบร,จ.ระยอง,

20

กลมพนท คลสเตอรเปาหมาย จงหวด ทะเลตะวนออก จ.จนทบร,จ.ตราด

ภาคอสานตอนบนและตอนกลาง

1. เครอขายวสาหกจทองเทยวลมโขง จ.หนองบวลาภ,จ.เลย

ภาคอสานตอนลาง 1. เครอขายวสาหกจอตสาหกรรมการทองเทยว จ.นครราชสมา,จ.ชยภม, จ.บรรมย,จ.อบลราชธาน, จ.ศรสะเกษ,จ.อานาจเจรญ,

จ.ยโสธร ภาคใต

ฝงอนดามน 1. เครอขายวสาหกจการทองเทยวเชงสขภาพ จ.ระนอง 2. เครอขายวสาหกจการทองเทยวเชงนเวศ จ.กระบ 3. เครอขายวสาหกจการทองเทยวเชงนเวศ จ.ตรง 4. เครอขายวสาหกจการทองเทยวเชงนเวศ จ.สตล

ภาคใต ฝงอาวไทย

1. เครอขายวสาหกจทองเทยว จ.ชมพร จ.สราษฎรธาน จ.นครศรธรรมราช จ.พทลง

จ.สงขลา จ.ปตตาน จ.ยะลา จ.นราธวาส

กรงเทพมหานคร 1. เครอขายวสาหกจธรกจบรการนาเทยว จากตารางท 2 แสดงใหเหนคลสเตอรเปาหมายในการผลกดนของ สสว. ทงสน 66 คลสเตอร โดยมคลสเตอรทเกยวของกบการทองเทยวอยทงสน 16 คลสเตอร ซงกระจายไปตามกลมจงหวดตาง ๆ ไดแก คลสเตอรทเกยวของกบการทองเทยว จาแนกตามกลมพนท 9 กลม

1) กลมจงหวดภาคเหนอตอนบน 1.1 เครอขายวสาหกจอตสาหกรรมทองเทยว จ.เชยงใหม จ.เชยงราย

จ.ลาปาง จ.ลาพน จ.พะเยา จ.แพร จ.นาน และ จ.แมฮองสอน 2) กลมจงหวดภาคเหนอตอนลาง

2.1 เครอขายวสาหกจการทองเทยว จ.เพชรบรณ และ จ.พษณโลก 3) กลมจงหวดภาคตะวนตก

3.1 เครอขายวสาหกจการทองเทยวเชงนเวศ จ.สมทรสาคร 3.2 เครอขายวสาหกจการทองเทยวเชงนเวศ จ.กาญจนบร 3.3 เครอขายวสาหกจการทองเทยว จ.เพชรบร

21

4) กลมจงหวดภาคตะวนออก 4.1 เครอขายวสาหกจอตสาหกรรมการทองเทยวเชงนเวศ จ.ฉะเชงเทรา

จ.นครนายก จ.ปราจนบร จ.สมทรปราการ และ จ.สระแกว 4.2 เครอขายวสาหกจอตสาหกรรมทองเทยวชายฝงทะเลตะวนออก จ.ชลบร

จ.ระยอง จ.จนทบร และ จ.ตราด 5) กลมจงหวดภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบนและตอนกลาง

5.1 เครอขายวสาหกจทองเทยวลมโขง จ.หนองบวลาภ และ จ.เลย 5.2 เครอขายวสาหกจการทองเทยวเชงนเวศวฒนธรรม จ.มกดาหาร

จ.นครพนม และ จ.สกลนคร 6) กลมจงหวดภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง

6.1 เครอขายวสาหกจอตสาหกรรมการทองเทยว จ.นครราชสมา จ.ชยภม จ.บรรมย จ.อบลราชธาน จ.ศรสะเกษ จ.อานาจเจรญ และ จ.ยโสธร

7) กลมจงหวดภาคใตฝงอนดามน 7.1 เครอขายวสาหกจการทองเทยวเชงสขภาพ จ.ระนอง 7.2 เครอขายวสาหกจการทองเทยวเชงนเวศ จ.กระบ 7.3 เครอขายวสาหกจการทองเทยวเชงนเวศ จ.ตรง 7.4 เครอขายวสาหกจการทองเทยวเชงนเวศ จ.สตล

8) กลมจงหวดภาคใตฝงอาวไทย 8.1 เครอขายวสาหกจทองเทยว จ.ชมพร จ.สราษฎรธาน จ.นครศรธรรมราช

จ.พทลง จ.สงขลา จ.ปตตาน จ.ยะลา และ จ.นราธวาส 9) กลมกรงเทพมหานคร

9.1 เครอขายวสาหกจธรกจบรการนาเทยว กรงเทพมหานคร 2.4 ตวอยางการพฒนาคลสเตอรทองเทยวในประเทศไทย อตสาหกรรมการทองเทยวในประเทศไทยเปนอตสาหกรรมทมความสาคญอยางมากอตสาหกรรมหนงทงในแงของมลคาทางเศรษฐกจและการสรางงานใหแกประชาชนในประเทศ การพฒนาขดความสามารถในการแขงขนใหกบอตสาหกรรมการทองเทยวจงไดรบการใหความสาคญเปนอยางมากเสมอมา สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตและสถาบนบณฑตบรหารธรกจศศนทรแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลยไดรวมกนจดทาโครงการศกษาการพฒนาขดความสามารถทางการแขงขนของประเทศ โดยใชกรอบการประเมน และวเคราะหโดยหลกทฤษฎ Diamond Model ของศาสตราจารย Michael E. Porter จากการศกษาไดมการสรปภาพรวมในเรองขดความสามารถในการแขงขนของอตสาหกรรมการทองเทยวโดยระบวา

22

อตสาหกรรมการทองเทยวประกอบดวยธรกจหลก (Primary Core Activities) คอ ธรกจนาเทยว ธรกจการเดนทางเขาประเทศ ธรกจโรงแรม และมธรกจรอง (Secondary Core Activities) ไดแก ธรกจการจาหนายของทระลก ธรกจรานอาหาร ธรกจการเดนทางในประเทศ เปนตน นอกจากน กลมอตสาหกรรมการทองเทยว ยงมความสาคญในการเปนตวจกรกระตนอตสาหกรรมตอเนองอน ๆ เชน อตสาหกรรมอาหาร อตสาหกรรมการผลตของทระลก อตสาหกรรมการกอสรางและพฒนาทดน เปนตน ซงกอใหเกดการกระจายรายไดไปสระดบรากหญา สงเสรมการพฒนาธรกจอตสาหกรรมขนาดกลางและขนาดยอม (SMEs) อนเปนนโยบายหลกของรฐบาลอกดวย ความสามารถในการแขงขนของไทยในอตสาหกรรมทองเทยวมรากฐานมาจากการมทรพยากรพนฐาน (Basic Resources) ดานการทองเทยวทหลากหลาย เชน มแหลงทองเทยวทางธรรมชาตทงดงาม การมศลปวฒนธรรมทเปนเอกลกษณ การตงอยในเขตภมศาสตรทเปนศนยกลางของภมภาค และมอากาศทอบอน สามารถทองเทยวไดตลอดป นอกจากน ประชากรยงมอธยาศยด มทศนคตทดในการตอนรบนกทองเทยว ในชวงระยะเวลาทผานมา อตสาหกรรมทองเทยวเตบโตอยางรวดเรวโดยพงพงจากการมทรพยากรพนฐานทสมบรณ ซงนาไปสการใชประโยชนอยางฟมเฟอย และขาดการบารงรกษา โดยขาดการคานงถงการสรางขดความสามารถในการแขงขนทยงยน หรอกลาวโดยสรปคอ ความไดเปรยบดานการทองเทยวของไทยไดกลายเปนจดออนในระยะยาว ดงนนเพอใหอตสาหกรรมทองเทยวสามารถคงอตราการเจรญเตบโตทสงและกาวไปสการเปนศนยกลางการทองเทยวแหงเอเชย (Tourism Capital of Asia) ประเทศไทยจาเปนตองใหความสาคญกบประเดนในการพฒนาขดความสามารถในการแขงขน ดงน

• ดานมาตรฐานสนคาและบรการ การขาดการจดทามาตรฐาน และการควบคมมาตรฐานของสนคาและบรการเปนปจจยหลกททาใหอตสาหกรรมทองเทยวเกดการแขงขนอยางรนแรงโดยมการตดราคาและลดคณภาพ นกทองเทยวตางประเทศบางสวนไมพอใจในคณภาพสนคาและบรการทไดรบ นาไปสปญหาวงจรของกบดกราคาตา (Low Price Trap) ผประกอบการไมใหความสาคญกบคณภาพสนคาและบรการของตน กาหนดราคาโดยไมมหลกเกณฑ และเกดการแขงขนกนลดราคา โดยเฉพาะธรกจนาเทยว

• ดานระบบการศกษา ระบบการศกษาและระบบฝกอบรมบคลากรดานการทองเทยวของไทย ไมไดเนนถงความตองการของผประกอบการในอตสาหกรรมทองเทยว และการพฒนาอตสาหกรรมทองเทยวทงระบบแบบยงยน ดงนน ถงแมวาประเทศไทยจะไดเปรยบประเทศอนจากการทคนไทยโดยพนฐาน มอธยาศยด โอบออมอาร มนาใจชอบใหบรการ แตในปจจบนคณสมบตพนฐานเหลานอาจไมสามารถทาใหไทยแขงขนกบประเทศอนได บคลากรดานการ

23

ทองเทยวจงยงจาเปนตองยกระดบใหทดเทยมกบระดบสากลทงดาน ความร ทกษะ และเปนมออาชพในการใหบรการดานการทองเทยวอยางแทจรง

• ดานการวางแผนแบบบรณาการและการปฏบตตามแผน ถงแมรฐบาลจะมนโยบายในการสงเสรมการทองเทยว และมการวางแผนในแตละสวนอยมากมาย แตการวางแผนทผานมา มกเปนแผนทยงไมตอเนองเชอมโยงระหวางกน ทาใหผทเกยวของกบอตสาหกรรมทองเทยวทงทเปนหนวยงานราชการ และภาคเอกชน ยงไมมเปาหมายทเปนเอกภาพรวมกนชดเจน ทจะเขาใจถงแนวทางการพฒนาและเปาหมายในอนาคตอยางเปนลาดบขนตอน ยงไปกวานน การบงคบใชกฎหมายทหยอนยานในปจจบน เปนการสงเสรมใหผประกอบการละเมดกฎหมาย และทาใหผประกอบการอน ๆ ขาดกาลงใจในการปฏบตตามกฎระเบยบอยางถกตอง และไมสงเสรมการประกอบธรกจเชงสรางสรรค

• มลคาเพมของแหลงทองเทยวและสภาพแวดลอมทถดถอย การสงเสรมการทองเทยวของไทยมกพงพงการใชทรพยากรธรรมชาตทมอยเดมเปนหลก เชน ประวตศาสตร วฒนธรรม และชายหาด ทะเล เกาะแกง ภเขา โดยขาดการคานงถงการรกษาธรรมชาตเหลานใหคงอยในสภาพดดงเดม หรอการสรางมลคาเพมขนจากประวตศาสตร วฒนธรรม และธรรมชาตทมอยใหสามารถเพมรายไดโดยไมจาเปนตองใชทรพยากรเพมขน ซงควรจะตองใหความสาคญกบการบรหารจดการทรพยากรทด เพมความร และการจดหาเงนทนในการสรางมลคาเพม

• ดานสาธรณปโภคในการเชอมโยงระดบประเทศและระดบภมภาค ถงแมวาประเทศไทยจะมสาธารณปโภคพนฐานดานถนนทคอนขางพรอมในระดบหนง แตเพอใหดารงไวซงการทองเทยวในอตราสงตอไป และเปนศนยกลางการทองเทยวแหงเอเชยในอนาคต ประเทศไทยจะตองยกระดบความสะดวกทจะเชอมตอดานคมนาคมกบประเทศตาง ๆ ในภมภาคน ทงในดานการบนระหวางประเทศ ดานถนนทเชอมโยงเมองสาคญในภมภาค ดานการรถไฟ ตลอดจนการเดนเรอระหวางประเทศซงเปนอกทางเลอกหนงของการทองเทยว จะเปนการสรางโอกาสการเขาถงแหลงทองเทยวไดสะดวก รวดเรว หลากหลาย

การศกษายงไดระบถงยทธศาสตรเพอทาใหอตสาหกรรมทองเทยวไทยสามารถแขงขนไดอยางยงยนตอไป และกาวไปสการเปนศนยกลางการทองเทยวแหงเอเชย ประเทศไทยจาเปนตองใหความสาคญและแกไขประเดนสาคญดงกลาวขางตนอยางเรงดวน โดยตองดาเนนยทธศาสตรใน 2 ระนาบ คอ

24

• ยทธศาสตรการยกระดบอตสาหกรรมทองเทยวภายในทงระบบ (Up-lift the foundation) โดยการเสรมสรางรากฐานของอตสาหกรรมทองเทยวทเนนการยกระดบในเชงคณภาพเปนหลก จะตองมการใหความสาคญกบการจดการทรพยากรซงเปนวตถดบทสาคญของการทองเทยว ตลอดจนการสรางปจจยและสงแวดลอมของการแขงขนในเชงสรางสรรคใหกบธรกจดานการทองเทยวภายในประเทศ เพอใหเกดบรรยากาศการแขงขนทเกอหนนตอการพฒนาการทองเทยวทยงยนในระยะยาว ทงนคณะผศกษาไดมขอเสนอแนะใหมการจดทะเบยนและรบรองคณภาพและจดอนดบสนคาและบรการเพอสรางมาตรฐาน ใหมการจดตงสถาบนการทองเทยวระดบนานาชาต และใหมการตงศนยขอมลดานการทองเทยว

• ยทธศาสตรการเชอมโยงไปสภมภาค (Future Reach to the Region) โดยการเชอมโยงเครอขายคมนาคมในภมภาคโดยอาศยเครอขายการบนเปนตวกลางในการเชอมโยงระยะไกล (Long Haul Connection) และอาศยเครอขายทางบกคอถนน และรถไฟ เปนตวกลางในการเชอมตอระยะใกล (Short Haul Linkage) ทงน ถนนจะสงเสรมความคลองตว ความมอสระในการทองเทยวและเขาถงการทองเทยวในระดบรากหญา การเชอมโยงอาจรวมถงการใชเครอขายทางเรอเปนการเพมทางเลอกใหกบนกทองเทยว นอกจากนยงควรมการสรางแมเหลกการทองเทยวระดบโลก เพอใหนกทองเทยวนกถงประเทศไทยในฐานะทเปนประเทศทตองเดนทางไปทองเทยว โดยการยกระดบแหลงทองเทยวทมอยเดมใหมความโดดเดนระดบโลก การสรางแหลงทองเทยวใหมเพมเตม (Man-made Tourism Spot) และการสรางกจกรรมดานการทองเทยวใหม ๆ

2.4.1 ตวอยางการพฒนาคลสเตอรทองเทยวจงหวดภเกต การพฒนาคลสเตอรทองเทยวทมการกลาวถงมากทสดและสามารถถอเปนการพฒนาคลสเตอรตวอยางใหกบคลสเตอรอน ๆ ไดแก การพฒนาคลสเตอรทองเทยวภเกต ซงการพฒนาขดความสามารถในการแขงขนใหกบอตสาหกรรมการทองเทยวภเกตไดรบการศกษาโดยตรงจากศาสตราจารย Michael E. Porter ตงแตป 2544 ศาสตราจารย Porter ไดนาเสนอแผนผงคลสเตอร (Cluster Map) ของคลสเตอรทองเทยวภเกต โดยมองวาคลสเตอรทองเทยวภเกตจะมความสมบรณเมอมการเชอมโยงกนของผมสวนเกยวของกบการทองเทยวของภเกตทงภาครฐและภาคเอกชน

25

หลงจากทไดทาการวเคราะหปจจยแวดลอมตาง ๆ ตลอดจนวเคราะหขดความสามารถในการแขงขนของอตสาหกรรมทองเทยวภเกต ไดมการเสนอแนะวา การผนกกาลงกนของผมสวนรวมในคลสเตอรและการบรหารจดการทมประสทธภาพจะเปนปจจยสาคญในการสรางความเขมแขงใหกบคลสเตอร (Strong cluster linkage and effective management are keys to cluster success) ทงนควรจะมการรวมกนกาหนดยทธศาสตรการพฒนา ซงประกอบดวยวสยทศนรวม และกลยทธของคลสเตอร ในดานการบรหารจะตองมการบรหารแบบทกคนโดยเฉพาะคนในพนทจงหวดภเกตมสวนรวม นอกจากนนควรจดใหมคณะกรรมการบรหารคลสเตอรเพอรบผดชอบในการบรหารการพฒนาภาพรวมทงหมดของคลสเตอร ศาสตราจารย Porter ยงไดแนะนาเกยวกบกลยทธทางการตลาดสาหรบคลสเตอรทองเทยวภเกตอกหลายประการ อาท ควรมการตอบสนองความตองการของกลมนกทองเทยวซงมความตองการแตกตางกน ควรมการตดตอประสานงานกบสายการบนในเรองเกยวกบโปรแกรมการบนเขาส ภเกตเพอใหนกทองเทยวเขาส ภเกตไดมากขน ควรมการตดตอประสานงานกนระหวางบรษททองเทยวกบสานกงานสงเสรมการทองเทยวของไทยในตางประเทศเพอจดใหมโปรแกรมสงเสรมการตลาดของการทองเทยวภเกต เปนตน คลสเตอรทองเทยวภเกตยงไดรบการผลกดนและพฒนาอยางตอเนอง โดยในชวงป 2550 สานกพฒนาขดความสามารถในการแขงขนทางเศรษฐกจ สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) ไดจดทา แผนปฎบตการแนวทางการพฒนาขดความสามารถในการแขงขนของคลสเตอรทองเทยวของจงหวดภเกตในรอบ 5 ป คอ ตงแตป พ.ศ.2550-2554 ซงเปนแผนตอเนองจากแผนปฏบตการ พ.ศ. 2546 – 2550 โดยทางสภาพฒน

26

ไดกาหนดกรอบแนวคดไว 3 แนวทาง คอ สนบสนนแนวทางทไดดาเนนการไปแลวบางสวน เรงรด ผลกดนแนวทางทมความสาคญตอการพฒนาการทองเทยว และสงเสรมแนวทางทควรรเรมเพมเตม พรอมทงไดเสนอแนะแนวทางในการพฒนาการทองเทยวไวทงหมด 4 แนวทาง ประกอบดวย

• แนวทางท 1 การบรหารจดการแหลงทองเทยว โดยการสงเสรมใหภเกตเปนแหลงทองเทยวทมบรรยากาศความเปนสวนตวและสรางมนตเสนหของเกาะภเกตใหตอบสนองตอความความตองการของนกทองเทยว ซงในระยะเรงดวนจะตองดาเนนการจดระเบยบชายหาดใหเปนแหลงทองเทยวหลกของจงหวด

ปรบปรงภมทศนและการใชประโยชนทดน โดยมขอสรปทชดเจน ในเรองของผงเมองรวมและผงเมองเฉพาะรวมทงขอบงคบในเชงกฎหมาย เรงรดงบประมาณเตาเผาขยะ ศกษาความสามารถในการรองรบของพนท สวนระยะกลางและระยะยาว เหนวา ควรทจะมแผนจดการทองเทยวในภาพรวมทชดเจน ศกษาทบทวนแผนปฏบตการเพอการจดการคณภาพสงแวดลอม กาหนดแนวทางแกไขปญหานาเสยทงจงหวด จดทามาตรฐานสนคา บรการ และสงอานวยความสะดวกดานการทองเทยวและสงเสรมใหเปนระดบสากล ฟนฟและบรณะโลกใตทะเลและอาคารประวตศาสตร เผยแพรวฒนธรรมผสมผสานระหวางไทย จน และมาเลเซย

มสถานทและกจกรรมทดงดดนกทองเทยวมากขนเพอสรางมลคาเพมแกการทองเทยว และเปดตลาดการทองเทยวใหมๆ ควบคไปกบการรกษาตลาดเดมและพจารณาแนวทางจดตงหนวยการตลาดเฉพาะทาง

• แนวทางท 2 การพฒนาบคลาการดานการทองเทยว โดยการสงเสรมการผลตบคลากรสายอาชพทองเทยว โดยการบรณาการการทางานรวมกนระหวางหนวยงานทเกยวของทงภาครฐและเอกชน ซงในระยะเรงดวนจะตองดาเนนการจดใหมหลกสตรการอบรมการใหบรการทมมาตรฐานระยะสนไมเกน 6 สปดาห สงเสรมใหแรงงานมทกษะการใชภาษาองกฤษและภาษาอนอก 1-2 ภาษา รวมทงสงเสรมอธยาศยไมตรทสภาพ และออนนอมแบบไทยๆ ของบคลากรดานการทองเทยวเพอสรางความประทบใจใหกบนกทองเทยว สวนระยะกลางและระยะยาว ดาเนนการวจยเพอการจดทาตนแบบการฝกอบรม/ปฏบตในหลกสตรดานตางๆ ของงานบรการและงานดานโรงแรม รวมกนผลตแรงงานสายอาชพ/วชาชพ

ทเพยงพอกบความตองการของอตสาหกรรมทองเทยว จดทาแผนพฒนาและเสรมสรางศกยภาพของบคลากร ในอตสาหกรรมทองเทยวทงระบบแบบยงยน

และสงเสรมการฝกแรงงานสาหรบอตสาหกรรมตอเรอและซอมแซมเรอแบบครบวงจร

27

• แนวทางท 3 การพฒนาโครงสรางพนฐาน ดวยการแกไขปญหาบรการสาธารณะอยางบรณาการ โดยประสานความรวมมอจากหนวยงานทเกยวของ โดยในระยะเรงดวนจะตองดาเนนการ ปรบปรงระบบขนสงรอบเกาะภเกตอยางเพยงพอ

สะดวกและเหมาะสมกบสภาพการเปนเมองทองเทยวนานาชาต แกปญหาคาโดยสารทเอาเปรยบนกทองเทยว ปรบปรงทาเทยบเรอและทาเทยบเรอนาลก ใหมมาตรฐานและความปลอดภยเปนอยางด เพมกาลงเจาหนาทตารวจใหสอดคลองกบจานวนประชากรทแทจรงและนกทองเทยว เรงแกปญหาการขาดแคลนนาอปโคบรโภค โดยเตรยมแผนเพอกกเกบนาสาหรบผลตนาประปาไดอยางตอเนอง ทงเรงการสรางอางเกบนาในพนทคลองกระทะและคลองบางเหนยวดา สวนระยะกลางและระยะยาว สนบสนนโครงการพฒนาโครงสรางพนฐานทจาเปน ซงมการศกษาขอมลไวแลว เพอแกไขปญหาการจราจรของจงหวดในระยะยาว เชน

ตดถนนเพม รถไฟฟารอบเกาะเปนตน พฒนาความยงยนในการใชนา เนองจากภเกตไมมแหลงนาธรรมชาต จงตองจดหาและพฒนาแหลงนารองรบในอนาคต

ปรบปรงทาอากาศยานใหสามารถรองรบเทยวบนในและตางประเทศ ซงคาดวาจะเพมสงขนในอนาคตอนใกลน และมเจาภาพหลกหรอกลไกประสานงานเพอการดแลความปลอดภยทางทะเลทเปนระบบ และมการคดคาบรการทเหมาะสมและเปนมาตรฐานเดยวกน

• แนวทางท 4 การปรบปรงกลไกลบรหารจดการ โดยการสรางเอกภาพในการทางาน ทงกลไกการบรหารจดการของภาครฐและนโยบายทเปนไปในทศทางเดยวกนทงจากสวนกลาง ภมภาค องคกรปกครองสวนทองถน สอดคลองกบความตองการของทองถน ทงนอาจพจารณาทดลองใหภเกตเปนเขตปกครองพเศษ โดยการจดใหมเวทประชมระหวางผวาราชการจงหวด หวหนาสวน

ผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน โดยมระดบนโยบายทมอานาจตดสนใจไดรวมประชม สรางความเขาใจหนวยงานรฐทง 33 หนวยและทองถนใหเปนไปในทศทางเดยวกน สวนในระยะยาวตองการทจะใหภเกตปกครองรปแบบพเศษ

คลสเตอรทองเทยวภเกตยงมการพฒนาตอเนองไปอยางเปนพลวตร ทงนอาจจะดวยสาเหตทอตสาหกรรมการทองเทยวภเกตนบเปนแมเหลกสาคญในการดดเงนตราเขาประเทศ อยางไรกตาม เมอพจารณาถงองคความรทเกดขนจากการพฒนาคลสเตอรภเกตกถอไดวา การพฒนาคลสเตอรทองเทยวภเกตสามารถเปนตวอยางหรอโครงการนารองใหกบการพฒนาคลสเตอรทองเทยวแหงอน ๆ ตอไป

28

2.5 ประเดนและปจจยความสาเรจในการพฒนาคลสเตอร (Key Success Factors) จากการเรยนรและศกษาเรองการพฒนาคลสเตอรตามแนวคด/ทฤษฎการพฒนาคลส

เตอรทงตางประเทศและในประเทศทศกษามาทงหมด ทาใหสามารถสรปปจจยสาคญทจะนาไปสความสาเรจในการพฒนาคลสเตอรในประเทศไทยไดดงน

1) การคดเลอกคลสเตอรเพอสงเสรมและพฒนา เปนกระบวนการทมความสาคญ โดยจะตองพจารณาองคประกอบหลาย ๆ ดาน ตงแตจดออน จดแขง โอกาส อปสรรค ขดความสามารถในการแขงขน โอกาสในการพฒนา การสนนสนนจากหนวยงานในทองถน ผลกระทบตอเศรษฐกจโดยรวม และทสาคญ การพฒนาคลสเตอรในประเทศไทยยงเปนเรองทใหมและยงไมมตวอยางการพฒนาในอดตใหศกษาเรยนร การคดเลอกคลสเตอรทจะพฒนาจงควรมองโอกาสทจะประสบความสาเรจไดจนเหนเปนรปธรรมชดเจนเปนปจจยสาคญ

2) การคดเลอกสมาชกคลสเตอร ในระยะเรมตนเปนปจจยสาคญทมผลตอความสาเรจของการพฒนาคลสเตอร โดยสมาชกควรมทงความคลายคลงหรอมระดบใกลเคยงกนเพอจะไดมจดรวมหรอจดมงหมายทคลายกน ในขณะเดยวกนในคลสเตอรควรมความหลากหลายของสมาชกดวย เพอใหเกดการแลกเปลยนความรและนวตกรรมในกลมดวย โดยในการเลอกสมาชกคลสเตอรคงจะตองพจารณาทงวสาหกจทผลตสนคาและบรการทเหมอนกน วสาหกจทอยในสายหวงโซคณคา (Value Chain) เดยวกน วสาหกจทใชกระบวนการผลตหรอเทคโนโลยคลายคลงกน หรอ วสาหกจทใชพนกงานทมทกษะใกลกน และทสาคญคอวสาหกจทเขารวมจะตองมเจตนารมณอยางแทจรงและเลงเหนประโยชนทจะเกดขนในอนาคตรวมกน

3) ผประสานงานคลสเตอร (Cluster Development Agent - CDA) เปนผทมบทบาทสาคญเปนอยางยงในการผลกดนและพฒนาคลสเตอร เนองจากคลสเตอรประกอบดวยสมาชกหลากหลาย อกทงยงมหนวยงานทเกยวของหลายหนวย CDA จงตองเปนผทเขาใจในความตองการของสมาชกแตละรายในคลสเตอร และมความสามารถในการประสานเชอมโยงระหวางทกสวนทเกยวของภายในคลสเตอร สามารถผลกดนใหคลสเตอรเดนไปตามวสยทศนรวมทวางไว CDA จะตองทางานตอเนอง หากมการเปลยนแปลง CDA จะทาใหการดาเนนการตางๆ สะดดและตองเสยเวลาในการสรางความไวเนอเชอใจระหวางสมาชกคลสเตอรกบ CDA ใหม นอกจากน CDA ควรจะมความเปนกลางทเปนทยอมรบจากสมาชกในคลสเตอร

4) กจกรรมการละลายพฤตกรรม เปนกจกรรมทสาคญในขนตอนการสงเสรมใหเกดการรวมกลม โดยควรจะดาเนนการเปนกจกรรมในลาดบแรกๆ ของการสงเสรม

29

พฒนาคลสเตอร ทงน พบวากจกรรมละลายพฤตกรรมจะชวยใหสมาชกเกดความไวเนอเชอใจกน ทาใหกลมมความรสกรวมกน ซงจะเปนจดเรมตนของการสรางวสยทศนใหเหนประโยชนจากการรวมกลม และความรวมมอในดานอนๆ ทจะเกดขนตอไป

5) การมสวนรวม โดยหวใจทสาคญอกประการของการรวมกลมคอการมสวนรวมของทกฝายทเกยวของทงภาครฐ ภาคเอกชน และหนวยงานในทองถน การดาเนนกจกรรมตางๆ ตองใหทกฝายมสวนรวมและมความรสกเปนเจาของ นอกจากนน การดาเนนกจกรรมตางๆ ตองมความตอเนองและมการเรยนรแลกเปลยนขอมลและประสบการณซงกนและกนภายในคลสเตอรอยางสมาเสมอ

6) ตวแทนของวสาหกจทเขารวมในกจกรรมของคลสเตอร ควรจะเปนผมอานาจในการตดสนใจ หรอเปนผบรหารระดบสง ซงมเวลาใหกบการรวมกจกรรม เพราะการรวมกลมในลกษณะของคลสเตอรจะตองมการกาหนดวสยทศน มการวเคราะหสถานภาพของกลม และมการทาแผนกลยทธรวมกน รวมทงกาหนดเปาหมายและทศทางของกลม ซงกจกรรมเหลานจาเปนอยางยงทจะตองรวมดาเนนการโดยผบรหารระดบสงของวสาหกจ เมอคลสเตอรเรมมการขบเคลอนหรอมทศทางทแนชดแลว อาจใหผแทนซงไดรบการมอบหมายจากผมอานาจในการตดสนใจ มาเขารวมกจกรรมไดบาง หากแตยงตองรายงานการดาเนนการตางๆ ใหผมอานาจทราบดวย

7) การถายทอดความรและการขยายผลในการพฒนาคลสเตอร ในปจจบนกระแสการพฒนาภาคอตสาหกรรมโดยใชการรวมกลมแบบคลสเตอรกาลงเปนทสนใจอยางมาก โดยเฉพาะจากแนวนโยบายของรฐบาลทมงเนนใหผวาราชการจงหวดมอานาจและงบประมาณในการบรหารแบบเบดเสรจ หรอทเรยกวาการบรหารของผวาฯ CEO สงผลใหแตละจงหวดตองการพฒนาและผลกดนอตสาหกรรมเดนในจงหวดใหเตบโตเปนรปธรรมเชน กลมอตสาหกรรมเกษตรอนทรยในจงหวดศรสะเกษ กลมอตสาหกรรมสงทอ จงหวดตาก และจงหวดอบลราชธาน กลมอตสาหกรรมนามนปาลมและอตสาหกรรมแปรรปไมยางพารา ในเขตภาคใตตอนบน กลมผผลตมดอรญญก จงหวดพระนครศรอยธยา เปนตน ดงนนควรจะมแผนการรองรบและตอบสนองตอความตองการดงกลาว โดยอาจจดทาเปนคมอการพฒนาคลสเตอรอตสาหกรรมเผยแพร หรอจดการสมมนาใหความรตอบคลากรทเปนแกนหลกในการพฒนาอตสาหกรรมเชนอตสาหกรรมจงหวด หรอบคลากรจากสภาอตสาหกรรมจงหวด อยางสมาเสมอ

8) การแลกเปลยนความรในการพฒนาคลสเตอร เนองจากในปจจบนมหนวยงานหลายแหงทไดเ รมนากระบวนการพฒนาอตสาหกรรมแบบคลสเตอรมาใช

30

ดาเนนการ เชน บรรษทเงนทนอตสาหกรรมแหงประเทศไทย สถาบนคนนแหงเอเซย และกรมสงเสรมอตสาหกรรม จงควรจะมการสรางเครอขายระหวางหนวยงานตางๆ เหลาน โดยอาจใหหนวยงานกลางเชน สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต เปนเจาภาพและจดใหมการแลกเปลยนขอมลการดาเนนการและประสบการณตางๆ ตลอดเวลาเพอใหเปนบทเรยนสาหรบหนวยงานเครอขายอนๆ และเปนการสะสมองคความรในการพฒนาคลสเตอรดวย

โดยสรปแลว ในการกระตนใหเกดคลสเตอรและการพฒนาคลสเตอรใหประสบผลสาเรจ ในทางปฏบตนนจาเปนตองศกษารายละเอยดความเปนมาของกลม/คลสเตอร โครงสรางและความสมพนธ ผลจากการรวมเปนกลม/คลสเตอร การเรยนรและการถายทอดในการพฒนากลม/คลสเตอร เพอการพฒนาความเขมแขงของกลม/คลสเตอรสการยกระดบขดความสามารถในการแขงขนอยางยงยนตอไป 2.6 หลกสตรทเกยวของกบการพฒนาผประสานงานการพฒนาคลสเตอร ในประเทศไทย

หลกสตรในการพฒนาผประสานงานเพอสนบสนนและผลกดนการพฒนา คลสเตอร) 1) ความเปนมาของหลกสตร

จากการทประเทศไทยไดมการพฒนาเศรษฐกจอยางตอเนอง จะเหนไดจากผลของการพฒนาประเทศในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 (พ.ศ. 2545 – 2549 ) พบวาประเทศไทยมการขยายตวทางเศรษฐกจโดยเฉลยรอยละ 5.7 ตอป นบไดวาเศรษฐกจไทยปรบตวสภาวะความมนคงทางเศรษฐกจมากขน ดงนน ในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 10 (พ.ศ.2550 – 2554) รฐบาลไทยโดยสานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตไดวางยทธศาสตรการปรบโครงสรางเศรษฐกจของไทยในแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 ไปสความสมดลและยงยน โดยในเรองหนงเกยวกบการปรบโครงสรางการผลตเพอเพมผลตภาพและคณคาของสนคาและบรการบนฐานะความรและความเปนไทย เกยวกบยทธศาสตรดงกลาวน ในสวนของกรมสงเสรมอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม ไดมการพฒนากระบวนการพฒนาคลสเตอรและหวงซาอปทานมาในระยะหนงแลว โดยมเปาหมายเพอการพฒนาขดความสามารถในการแขงขนความสามารถในการแขงขนของสนคาอตสาหกรรมไทยใหสามารถใหสามารถแขงขนไดทงในระดบประเทศและตลาดโลก แนวคดการพฒนาคลสเตอรจงถกนามาสการปฏบต ซงกระบวนการในการพฒนาคลสเตอรจะมงเนนในการปรบโครงสรางการผลตสการสรางคณคา (Value Creation) ของสนคาบน

31

ฐานความรและนวตกรรม รวมทงสนบสนนใหเกดความเชอมโยงระหวางสงขน มการถายทอดความร (Knowledge Transferring) ระหวางผประกอบการการดวยกนเองเพอพฒนาศกยภาพของผประกอบการใหเพมขนอยางรวดเรว ในสวนของสานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (สสว.) ซงมบทบาทในการสงเสรมและสนบสนนการพฒนาวสาหกจของประเทศ ไดดาเนนโครงการจดทาแผนปฏบตการสงเสรม SMEs รายสาขาจาแนกตามพนท โดยใชแนวคดของการพฒนาเครอขายวสาหกจ (Cluster Development) เปนแนวทางในการจดทายทธศาสตรแผนงานและโครงการพฒนาสาหรบเครอขายวสาหกจเปาหมายใน 10 ภมภาค ครอบคลมทงประเทศไทย ซงขณะนอยในขนตอนของการทบทวนโครงการภายใตแผนปฏบตการฯ และผลกดนสการปฏบต จากการศกษาของโครงการจดทาแผนปฏบตการฯ ทาใหทราบวา ในกระบวนการพฒนาเครอขายวสาหกจมกลไกทสาคญ คอ การมผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ (CDA : Cluster Development Agent) ทมความรและประสบการณเกยวกบการพฒนาเครอขายวสาหกจ ตลอดจนเปนทยอมรบของสมาชกในเครอขายวสาหกจ ทงนจากการท สสว.ไดเขามสวนรวมในกระบวนการจดทาโครงการจดทาแผนปฏบตการฯ จงทาใหทราบวาในแตละเครอขายวสาหกจจะมผแทนของภาคเอกชนทมความรเกยวกบการดาเนนธรกจเปนอยางด เปนผนาของกลมโดยธรรมชาตอยแลว อยางไรกตามภาคเอกชนทเปนแกนนากลมสวนหนงยงไมมความรในศาสตรและศลปเกยวกบการพฒนาเครอขายวสาหกจเทาทควร ดงนน เพอเปนการวางรากฐานการพฒนาเครอขายวสาหกจในภมภาค รวมทงเพอสรางเครอขายความรวมมอกบภาคเอกชน ในภมภาค สสว. จงไดรเรมดาเนนโครงการพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ SMEs ในภมภาค (CDA : Cluster Development Agent) โดยจะคดเลอกและพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจเปาหมายตามแผนปฏบตการสงเสรม SMEs 2550-2551 ไดแก เครอขายวสาหกจขาว และเครอขายวสาหกจทองเทยว เปนการนารองแลวจะตดตามผลเพอการขยายผลในระยะตอไป ท ง น ไดมอบหมายใหมหาวทยาลยขอนแกนเปนคณะทปรกษาในการดาเนนกจกรรมตามโครงการดงกลาว

2) วตถประสงคของหลกสตร เพอพฒนาบคลากรใหมความรความสามารถและประสบการณทพรอมในการเปน

แกนนา หรอผประสานงานคลสเตอร (CDA) ทองถนในระยะตอไป

3) ผลทจะไดรบ - ผผานการอบรมสามารถทาหนาทเปนแกนนาหรอผประสานงานเพอผลกดนและสนบสนนคลสเตอรในทองถน

32

- ผผานการอบรมมความรความสามารถในการเปนวทยากรแกนนาอบรมผประสานงานคลสเตอรในรนตอไป (Training of trainers)

4) คณสมบตของผเขารบการฝกอบรม - มบทบาทในการพฒนากลม (ผนา/แกนนากลมผประกอบการ และผมบทบาทสนบสนนกลมผประกอบการ-หนวยงานพฒนาภาครฐ สถาบนการศกษา และสถาบนทางการเงนทองถน) - ควรมความรพนฐานระดบปรญญาตรหรอเทยบเทา

5) เกณฑการประเมนผเขารบการฝกอบรม - การมสวนรวม การเขาชนเรยนไมนอยกวารอยละ 80 การมสวนรวมในชนเรยน การรวมกจกรรมการศกษาดงาน - การประเมนผลการทดสอบกอนและหลงการเขาอบรม (Pre-test and Post-test) - ผลงานผเขารวมอบรม - รายงานการศกษาอสระ

6) โครงสรางของหลกสตร หลกสตรน สามารถแบงออกเปน 2 สวนหลก ประกอบดวย สวนแรก แนวคดและทฤษฎในการพฒนาคลสเตอร เพอใหผเขารวมฝกอบรมไดมความรความเขาใจเกยวกบแนวคด/ทฤษฎคลสเตอร ตวอยางการพฒนาคลสเตอร ทงตางประเทศและในประเทศ การวเคราะหตามกระบวนการของแนวคด/ทฤษฎ และ สวนทสอง เปนเทคนคและเครองมอทจาเปนสาหรบ CDA ในการพฒนาคลสเตอร โดยมโครงสรางของหลกสตร ปรากฏตามแผนภาพท 3

33

7) ขอบเขตและเนอหาของหลกสตร

แนวคดและทฤษฎในการพฒนาคลสเตอร (Cluster Development Concept and Theory) จานวน 42-54 ชวโมง

ทฤษฎการพฒนาคลสเตอร (Cluster Development Theory) จานวน 3-6 ชวโมง

การวเคราะหขดความสามารถในการแขงขนของคลสเตอร (Cluster diagnosis) จานวน 6-9 ชวโมง

การสรางแผนทคลสเตอร (Cluster Mapping) จานวน 3 ชวโมง การวเคราะหหวงโซคณคา (Value Chain) จานวน 3-6 ชวโมง การศกษาดงานผประกอบการทประสบผลสาเรจ (Field Study in Best

Practiced) จานวน 12 ชวโมง

Pre-

test

Post-test

Cluster Development Concept and Theory

Cluster Development Tools

แนวทางการพฒนาคลสเตอร

• Cluster Development Theory

• Cluster diagnosis

• Cluster Mapping

• Value Chain

• Field Study in best practiced

• Road Map of Cluster

development

• Independent Study

• Motivation Technique

• Network Building Technique

• Team Building

• Facilitator Skill

• System Thinking

• Quality Development

Experience

แผนภาพท 3 โครงสรางหลกสตร CDA

34

แนวทางการพฒนาคลสเตอร (Road Map of Cluster development) จานวน 6 ชวโมง

การศกษาอสระ (Independent Study) จานวน 12-20 ชวโมง เทคนคและกระบวนการในการพฒนาคลสเตอร (Cluster Development Tool) จานวน 24-36 ชวโมง

การสรางแรงจงใจ (Motivation Technique) จานวน 3-4 ชวโมง เทคนคการสรางเครอขาย (Network Building Technique) จานวน 3-4

ชวโมง การพฒนาทมงาน (Team Building) จานวน 3-6 ชวโมง ทกษะการเปนวทยากรกระบวนการ (Facilitator Skill) จานวน 3-4 ชวโมง การคดเชงระบบ (System Thinking) จานวน 6-9 ชวโมง การแลกเปลยนประสบการณการบรหารเชงคณภาพ (Quality

Development Experience) จานวน 6-9 ชวโมง การพฒนาผประสานงานครงน ไดดาเนนการโดยใชวธการฝกอบรมตามโครงสรางและเนอหาทจาเปนตามคมอหลกสตรฯ เปนเวลา 4 วน โดยมทงทฤษฎและปฏบตการโดยเฉพาะการศกษาอสระ ซงไดกาหนดใหผเขารวมโครงการแบงกลมตามพนท จดทายทธศาสตรการพฒนาเครอขายวสาหกจของตน ซงจากการประเมนผลการฝกอบรมพบวา ผเขารวมโครงการทงหมดยงไมมบคคลใดเคยเขารวมการอบรมเกยวกบความรและทกษะการพฒนาเครอขายวสาหกจหรอคลสเตอรมากอน แตเมอเสรจสนการฝกอบรมแลว ไดทาการประเมนผลความรความเขาใจเกยวกบการพฒนาเครอขายวสาหกจพบวา รอยละ 80 มความเขาใจการพฒนาเครอขายตามแนวคดของคลสเตอร และมความพงพอใจตอเนอหาและรปแบบในการจดการฝกอบรม และภาพรวมของการจดฝกอบรมในระดบมากถงมากทสด จานวนรอยละ 75.50 ซงแสดงใหเหนวา ผเขารวมโครงการมความรและทกษะในการพฒนาเครอขายวสาหกจ และมความพรอมในการเปนผประสานงานเครอขายวสาหกจโดยเฉพาะการจดทาผลศกษาอสระ ซงคณะทปรกษาไดกาหนดใหผเขารวมโครงการแบงกลมตามพนทและเครอขายวสาหกจและจดทายทธศาสตรการพฒนาเครอขายวสาหกจของตน ซงยทธศาสตรทดาเนนจดทาและนาเสนอในวนสดทายของการฝกอบรม ถงแมจะมระยะเวลาจากด แตไดสะทอนถงความรความเขาใจและความมงมนทจะดาเนนกจกรรมตางๆตามยทธศาสตร เขารวมโครงการสนใจทจะสรางเครอขายในกลมเครอขายวสาหกจของตนและการสรางความเชอมโยงระหวางเครอขายวสาหกจขาวและเครอขายวสาหกจทองเทยวในอนาคตดวย ทงน ควรให สสว. หรอมหาวทยาลยขอนแกนเปนแกนกลางในการประสานงานในชวงเรมตน

35

จากประสบการณทไดรบจากการออกแบบหลกสตร และทาการทดลองฝกอบรมนารอง รวมทงผลการประเมนและขอเสนอแนะจากผเขาอบรมตามหลกสตรดงกลาว คณะทปรกษาฯ โครงการคาดวาจะสามารถนามาออกแบบและพฒนาหลกสตรใหเหมาะสมตอการพฒนาผประสานงานการพฒนาเครอขายวสาหกจในภมภาค ของ สสว. ซงมบรบทของโครงการแตกตางกนไดดยงขน

36

สวนท : กระบวนการในการพฒนาเครอขายวสาหกจ

ตามแนวคดและหลกการในการพฒนาเครอขายวสาหกจ ประเดนสาคญคอ การขบเคลอนใหเกดความรวมมอเพอสนองตอบตอความตองการของสมาชกในเครอขายวสาหกจนนๆเปนหลก ทงน ความตองการของสมาชกในเครอขายวสาหกจตางๆ จะมความแตกตางกนไปขนอยกบพนฐานของเครอขายตางๆทพฒนาขนมา การคดเลอกผประสานงานการพฒนาเครอขายวสาหกจ SMEs ในภมภาคเขามารบการพฒนาตามโครงการของสานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (สสว.) ในครงน หากพจารณา จากผลการศกษาของโครงการจดทาแผนปฏบตการสงเสรม SMEs รายพนท จาแนกตามสาขาสาหรบการพฒนาเครอขายใน 10 พนท ของประเทศ รวมทงผลการดาเนนการของโครงการพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ- SMEs ในภมภาค ประกอบกบการศกษาในประเดนและปจจยความสาเรจในการพฒนาคลสเตอรหรอเครอขายวสาหกจดงทกลาวมาแลว จงสามารถสรปเปนกระบวนการในการพฒนาผประสานงานเครอขายวสาหกจทองเทยว จงหวดระนอง ไดดงน 3.1 การคดเลอกเครอขายวสาหกจทจะสงเสรมและพฒนา เปนกระบวนการแรกในการพฒนาเครอขายวสาหกจ ซงตองพจารณาระบบเศรษฐกจในพนทในหลายองคประกอบทงทางดาน จดออน จดแขง โอกาส และอปสรรค การวเคราะหขดความสามารถในการแขงขน โอกาสในการพฒนา ความเชอมโยงและการสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของในทองถนและผลกระทบตอเศรษฐกจโดยรวม ทงนตองศกษาปจจยทจะทาใหเกดลกษณะสาคญของการรวมกลมในลกษณะของเครอขายวสาหกจใน 6 ประการประกอบดวย การรวมกลมอยางหนาแนน (Concentration) ความเชอมโยงซงกนและกน (Connectivity) ความรวมมอระหวางกน (Collaboration) การเรยนรสงสมรวมกน (Collective Learning) การแขงขนกน (Competition) และการมประสทธภาพโดยรวมสง (Collective Efficiency) ทงนปจจยสาคญทง 6 ประการน จะเปนแนวทางในการคดเลอกสมาชกของเครอขายตางๆ ในขนตอไป 3.2 การคดเลอกสมาชกเครอขายวสาหกจ ในการคดเลอกสมาชกเครอขายวสาหกจนน จาเปนตองกระตนและชใหเหนถงความสาคญและประโยชนของการพฒนาเครอขายฯ ชกชวนและจงใจใหเขารวมเปนสมาชก และมกจกรรมเพอสรางความสมพนธในระยะเรมตนใหกบกลมสมาชก โดยการสรางกจกรรมละลายพฤตกรรมซงนบเปนกจกรรมสาคญในขนตอนการสงเสรม ใหเกดการรวมกลมซงจะชวยใหสมาชกเกดความไวเนอเชอใจกน มความรสกในการมสวนรวมและมความรสกเปนเจาของเครอขายรวมกน โดยจะเปนบทบาทหนงของหนวยงานทรบผดชอบดานการสงเสรมและพฒนาเครอขายวสาหกจและผประสานงานการพฒนาเครอขายวสาหกจ (CDA) ทงนตองพจารณาตวแทนของสมาชกเครอขายฯ เขารวมในกจกรรมการพฒนาเครอขาย โดยควรจะเปนผมอานาจในการตดสนใจ หรอเปนผบรหารระดบสง ซงมเวลาใหกบการรวมกจกรรม เพราะการรวมกลม

37

ในลกษณะของคลสเตอรจะตองมการกาหนดวสยทศน มการวเคราะหสถานภาพของกลม และมการทาแผนกลยทธรวมกน รวมทงกาหนดเปาหมายและทศทางของกลม ซงกจกรรมเหลานจาเปนอยางยงทจะตองรวมดาเนนการโดยผบรหารระดบสงของวสาหกจ เมอคลสเตอรเรมมการขบเคลอนหรอมทศทางทแนชดแลว อาจใหผแทนซงไดรบการมอบหมายจากผมอานาจในการตดสนใจ มาเขารวมกจกรรมไดบาง หากแตยงตองรายงานการดาเนนการตางๆ ใหผมอานาจทราบดวย 3.3 การกาหนดผประสานงานการพฒนาเครอขายวสาหกจ

ผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ หรอ CDA (Cluster Development Agent) เปนผทมบทบาทสาคญเปนอยางยงในการผลกดนและพฒนาเครอขายวสาหกจ เนองจากเครอขายวสาหกจประกอบดวยสมาชกหลากหลาย อกทงยงมหนวยงานทเกยวของหลายหนวย CDA จงตองเปนผทเขาใจในความตองการของสมาชกแตละรายในเครอขายฯ และมความสามารถในการประสานเชอมโยงระหวางทกสวนทเกยวของภายในเครอขายฯ สามารถผลกดนใหเครอขายฯ เดนไปตามวสยทศนรวมทวางไว CDA จะตองทางานตอเนอง หากมการเปลยนแปลง CDA จะทาใหการดาเนนการตางๆ สะดดและตองเสยเวลาในการสรางความไวเนอเชอใจระหวางสมาชกเครอขายฯ กบ CDA ใหม นอกจากน CDA ควรจะมความเปนกลางทเปนทยอมรบจากสมาชกในเครอขายฯ 3.4 การกาหนดยทธศาสตรในการพฒนาเครอขายวสาหกจ ผประสานงานการพฒนาเครอขายวสาหกจ (CDA) จะมบทบาทสาคญทจะกระตนและขบเคลอนการกาหนดยทธศาสตรในการพฒนาเครอขายฯ โดยตองดาเนนการรวมกบหนวยงานทมหนาทสงเสรมและพฒนาเครอขายวสาหกจเพอกอใหเกดการรวมกลมเปนเครอขายรวม ทงการ กระตนและอานวยความสะดวกใหสมาชกกลมดาเนนกจกรรมตามขนตอนดงน

1) ศกษาขดความสามารถในการแขงขนของเครอขายฯ 2) พจารณาปจจยทเกยวของทงหมดตงแตธรกจตนนาถงปลายนา 3) พจารณาโครงสรางและองคประกอบของเครอขายฯ 4) พจารณาแนวโนมและชองทางในการพฒนาเครอขายฯ 5) พจารณาผลการวเคราะหสถานภาพกลม 6) กาหนดวสยทศนและยทธศาสตรของกลม 7) กาหนดแนวทางในการพฒนาขดความสามารถในการแขงขน

38

3.5 การดาเนนการตามแผนยทธศาสตรและแผนกลยทธของเครอขาย ในการดาเนนงานตามกระบวนการน จาเปนตองอานวยความสะดวกในดานของวชาการหรอองคความรหรออนๆ ทจาเปนตอการดาเนนกจกรรมตามแผนยทธศาสตรและแผนกลยทธของเครอขายฯ ซงจะทาใหเครอขายเกดความมนใจและเกดศรทธา เพอมงมนดาเนนกจกรรมอยางจรงจงและเปนรปธรรม 3.6 การตดตามการประเมนผล

เพอใหการดาเนนกจกรรมตามแผนยทธศาสตรและแผนกลยทธของเครอขายวสาหกจ เปนไปตามเปาหมายทวางไว จงควรมกจกรรมในการตดตามกรประเมนผลการดาเนนงาน ซงจะเปนการชวยเหลอและใหคาแนะนา รวมทงกาลงใจในการดาเนนกจกรรมของเครอขาย การสรปบทเรยนในแตละชวงของการดาเนนกจกรรมเพอใชในการแกปญหา / อปสรรคหรอปรบปรงกจกรรมหรอแผนในการดาเนนงาน ตลอดจนเปนการประเมนผลเพอวดความสาเรจ และใชเปนมาตรฐานหรอแนวทางในการดาเนนกจกรรมของเครอขายในระยะตอไป

3.7 การถายทอดความรและการขยายผลในการพฒนาเครอขายวสาหกจ จากผลการดาเนนกจกรรมขอ 3.1.5 และ 3.1.6 กระบวนการสาคญในขนตอไปคอ การ

สรปบทเรยนและองคความรและนาสการถายทอดองคความรและขยายผลในการพฒนาเครอขายวสาหกจทองเทยวหรอเครอขายวสาหกจอนๆท สสว. รบผดชอบดแล โดยอาจจดทาเปนคมอการพฒนาเครอขายวสาหกจ รวมทงการจดประชมสมมนาเพอเผยแพรและถายทอดองคความรในการพฒนาเครอขายวสาหกจใชกบผทเกยวของในวงกวางตอไป

3.8 การแลกเปลยนเรยนรในการสรางเครอขายเพอพฒนาเครอขายวสาหกจ ในกระบวนการน ซงนบเปนขนสดทายของการพฒนาเครอขายวสาหกจทองเทยว

ระนอง โดยเปนขนตอนในการการแลกเปลยนเรยนรและสรางเครอขายหรอพนธมตรกบหนวยงาน องคกรหรอเครอขายวสาหกจหรอคลสเตอรอนๆ สสว. ควรเปนเจาภาพจดการประชมเพอแลกเปลยนขอมลการดาเนนงานและประสบการณตางๆและหารอแนวทางในการสรางเครอขายเพอการพฒนาเครอขายวสาหกจหรอคลสเตอรอตสาหกรรมในระยะตอไปกบพนธมตรโดยอาจจดในรปแบบของการประชมประจาป เปนตน

39

สวนท : ขนตอนการพฒนาผประสานงานการพฒนาเครอขายวสาหกจ ทองเทยว ระนอง ในการพฒนา CDA ตามโครงการพฒนาผประสานงานการพฒนาเครอขายวสาหกจ ทองเทยวระนอง เพอใหมความรและทกษะในการพฒนาเครอขายวสาหกจใหเกดความเขมแขงและกอใหเกดความรวมมอในการรวมพฒนาความเขมแขงของเศรษฐกจในจงหวดระนอง ตามโครงการพฒนาผประสานงานการพฒนาเครอขายฯ ควรมขนตอนทเปนระบบ ดงน

4.1 การคนหาผประสานงานการพฒนาเครอขายวสาหกจทองเทยว ผทจะทาหนาท ในการประสานการพฒนาเครอขายหรอ CDA จาเปนตองมความร ความสามารถและประสบการณในวสาหกจนนๆพอสมควรและไมควรเปนผทมสวนไดเสยกบธรกจของวสาหกจนนๆ ตลอดจนตองเปนผทมความสามารถในการกระตนและจดประกายใหเกดการรวมกลมเปนเครอขายวสาหกจและการพฒนาเครอขายวสาหกจโดยตองเปนทยอมรบและทาใหสมาชกเครอขายเกดความเชอมนวาจะชวยผลกดนและพฒนาเครอขายวสาหกจใหประสบผลสาเรจได ดงนน จงจาเปนตองกาหนดรายละเอยดเพอเปนเกณฑในการคนหาและคดเลอกผประสานงานการพฒนาเครอขายวสาหกจทองเทยว ซงเปนกลมเปาหมายทจะเขารบการพฒนาตามโครงการ ดงน 4.1.1 ความรและทกษะของผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ (CDA)

1) มความเขาใจพนฐานของธรกจหลกในเครอขายฯ นนๆ 2) มความเขาใจอยางลกซงในพนฐานทางธรกจ เชน หลกการบรหาร

กลยทธดานการตลาด 3) มความรในวฒนธรรมทองถน 4) มความสามารถและความชานาญในการแกไขปญหาความขดแยง 5) มบคลกภาพและมนษยสมพนธทด 6) มความสามารถอยางดในการสอสารทงการนาเสนอ การรบฟงและการ

ประสานงาน รวมถงทกษะการบรหารการประชม 7) มความสามารถในการใชทกษะการวเคราะหและใชเครองมอตางๆ เชน

Diamond Analysis 8) มความสามารถสรางการยอมรบและความเชอถอจากเครอขายฯ 9) มทกษะในการสรางความมสวนรวมของสมาชกในเครอขายฯ 10) มทกษะในการสรปประเดนและการจดทายทธศาสตรของเครอขายฯ

4.1.2 บทบาทหนาทของผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ (CDA)

1) จดหาและชวยศกษาวเคราะหขอมลทจาเปนตอการพฒนาเครอขายฯ 2) กระตนและประสานการดาเนนกจกรรมตางๆ ของเครอขายฯ

40

3) จดประชมสมาชกเครอขายฯ และเปนผประสานงานทประชม 4) เสนอแนะแนวทางในการพฒนากลยทธและแผนปฏบตการของเครอขายฯ 5) ตดตามความกาวหนาในการพฒนาของเครอขายฯ 6) สรรหาผเชยวชาญภายนอกเพอชวยสนบสนนการพฒนาเครอขายฯ 7) ชวยคลคลายปญหาความขดแยงทเกดขน รวมทงเสรมสรางความสมพนธ

ในมวลหมสมาชก 8) เชอมโยงเครอขายฯ กบหนวยงานภาครฐ สถาบนการเงนสถาบนการศกษา

และองคกรเอกชนเครอขายอนๆ ทเกยวของ 9) สรรหาแหลงสนบสนนเงนทนในการพฒนาเครอขายฯ 10) สนบสนนนโยบายของผนาเครอขายฯ

4.1.3 คณสมบตของผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ (CDA) 1) มความรพนฐานในระดบปรญญาตรหรอมประสบการณในธรกจทองเทยว 2) มความเขาใจธรกจ เขาใจผประกอบการ และควรมความรและประสบการณ

ทเกยวของกบการพฒนาเครอขายหรอกลมวสาหกจบาง โดยไมจาเปนตองมความรในเชงเทคนคของวสาหกจนน ๆ

3) มมนษยสมพนธทด และมความมงมนทจะพฒนาองคความร ทกษะและบทบาทหนาทของ CDA ตามทกาหนด

4) ควรเปนคนในพนทหรอมความคนเคยกบพนท 5) ควรไดรบการอบรมตามหลกสตรผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ

4.2 การรวบรวมขอมลพนฐานและขอมลทเกยวของกบวสาหกจ/เครอขายวสาหกจของ ผเขารบการอบรม เปนขนตอนทใหผทไดรบการคดเลอกเขารบการฝกอบรมตามหลกสตรน ดาเนนการรวบรวมขอมลพนฐานและขอมลทเกยวของกบวสาหกจ/เครอขายวสาหกจของตนเอง เพอประกอบการศกษาอสระ (ยทธศาสตรการพฒนาวสาหกจ/เครอขายวสาหกจฯ) 4.3 การเตรยมการเขารบการฝกอบรมผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ

1) จดทาหลกสตรฝกอบรม โดยประมวล สงเคราะหจากบทท 2 รวมทง กระบวนการพฒนาเครอขายวสาหกจและขนตอนผประสานงานพฒนาเครอขาย วสาหกจ (รายละเอยดปรากฏตาม ขอ )

2) จดทากาหนดการฝกอบรมใหสอดคลองกบหลกสตรการฝกอบรมตามขอ 1) โดยมกาหนดระยะเวลา 4 วน โดยมรายละเอยดปรากฏตามขอ 5.4

41

3) ตดตอเชญผทรงคณวฒรวมทงผทมประสบการณในการเปน CDA ของเครอขายวสาหกจทองเทยว รวมเปนวทยากรตามหลกสตรดวย

4.4 ดาเนนการฝกอบรมตามหลกสตร (รายละเอยดปรากฏตามขอ 5.4 หนา 51)

42

สวนท : โครงสราง ขอบเขต เนอหา และรายละเอยดของหลกสตรการพฒนาคลสเตอรทองเทยว จงหวดระนอง 5.1 โครงสรางของหลกสตร เพอใหสามารถตอบสนองตอวตถประสงคของโครงการน ซงมงพฒนาความรและทกษะเกยวกบการพฒนาเครอขายวสาหกจของผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจ ทองเทยวจงหวดระนอง ตลอดจนเพอใหเกดการบรณาการ การทางานของหนวยงานทเกยวของกบการสงเสรม SMEs ในระดบจงหวด ในการพฒนาเครอขายวสาหกจนารอง ดงนน ผทจะเขารวมการพฒนาตามหลกสตรครงน จาเปนตองมความรและประสบการณทงแนวคดและทฤษฎในการพฒนาคลสเตอร รวมทงเทคนคและเครองมอทจาเปนสาหรบผประสานงานการพฒนาคลสเตอร (CDA) โดยมโครงสรางหลกสตร ปรากฏตามแผนภาพท 4

หลกการการพฒนาคลสเตอร

•แนวคดในการพฒนาคลสเตอร •การวเคราะหศกยภาพของคลสเตอร•การสรางแผนทคลสเตอร •การวเคราะหหวงโซคณคา

เครองมอในการพฒนาคลส

เตอร การสรางเครอขาย

การจดการความร

การพฒนาผประสานงานเครอขาย

การบรณาการ

•การแลกเปลยนประสบการณ •การดงาน

•การจดทาแผนยทธศาสตรและโครงการนารอง

การทดสอบกอนเขาอบรม

การทดสอบหลงเสรจการอบรม

แผนภาพท 4 โครงสรางหลกสตรการพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจฯ

43

5.2 ขอบเขตและเนอหาของหลกสตร จานวนรวมทงสน 34 ชวโมง ประกอบดวย 5.2.1 ความเขาใจเกยวกบคลสเตอรและแนวทางการพฒนาคลสเตอร จานวน 2 ชวโมง 5.2.2 เครองมอในการการพฒนาคลสเตอร จานวน 11 ชวโมง ประกอบดวย

1) เทคนคการสรางเครอขาย จานวน 5.5 ชวโมง 2) การพฒนาผประสานงานเครอขาย จานวน 2.5 ชวโมง 3) การจดการความร จานวน 3 ชวโมง

5.2.3 การบรณาการองคความรเพอใชในการพฒนาคลสเตอร จานวนประมาณ 18 ชวโมง ประกอบดวย

1) การศกษาดงาน จานวน 7 ชวโมง 2) การแลกเปลยนประสบการณ จานวน 4 ชวโมง 3) การจดทายทธศาสตรและโครงการนารอง จานวน 7 ชวโมง

5.2.4 การประเมนผลกอนและหลงการอบรม จานวน 3 ชวโมง 5.3 รายละเอยดแผนจดการความรตามเนอหาหลกสตร (รายละเอยดของเอกสารคาสอน ในรายวชาตามเนอหาหลกสตร ปรากฏตามภาคผนวก 1) 5.3.1 หลกการการพฒนาคลสเตอร จานวน 2 ชวโมง

1) แนวทางการพฒนาคลสเตอรและตวอยางการพฒนาคลสเตอร

เนอหา แนวคดในการพฒนาคลสเตอร การจดทาแผนกลยทธเพอพฒนาคลสเตอร และ

การประเมนแผนกลยทธ การศกษาจากกรณตวอยางเครอขายวสาหกจทองเทยว วตถประสงค

เพอใหผอบรมมความรความเขาใจในแผนการพฒนาคลสเตอร เพอใหผอบรมสามารถจดทาแผนการพฒนาคลสเตอรได เพอใหผอบรมสามารถประเมนแผนการพฒนาคลสเตอรได

กจกรรม วทยากรอธบายวตถประสงคของการเรยนการสอน เนอหา กระบวนการ

เรยนร วทยากรบรรยายแนวคดการพฒนาคลสเตอร การจดทาแผนกลยทธการ

พฒนาคลสเตอร และการประเมนแผนกลยทธ วทยากรใชกรณศกษาวสาหกจทองเทยวเปนตวอยาง ในกระบวนการเรยนร

44

แบงกลมผอบรมเปนกลม ใหแตละกลมจดทาแผนการพฒนาคลสเตอร ของตนเอง

ใหกลมผอบรมนาเสนอแผนกลยทธของตนเองในรปของนทรรศการยอย เพอใหผอบรม วทยากรรวมวจารณและใหขอเสนอแนะ

วทยากรสรปภาพรวมทงหมดและสะทอนผล สอ/อปกรณ

power point เอกสารประกอบการสอนเรองการพฒนาแผนกลยทธการพฒนาคลสเตอร ตวอยางกจกรรมการพฒนาคลสเตอรตวอยางในประเทศไทย

การวดและการประเมนผล ประเมนจากแผนกลยทธ ประเมนการมสวนรวม

2) การวเคราะหขดความสามารถในการแขงขนของคลสเตอร และการสรางแผน

ทคลสเตอร

เนอหา การวเคราะหขดความสามารถในการแขงขนโดยใช Diamond Model การประเมนศกยภาพของคลสเตอร และการสรางแผนทคลสเตอร จากกรณตวอยางเครอขายวสาหกจทองเทยว

วตถประสงค

เพอใหผอบรมมความรความเขาใจการวเคราะหคลสเตอร โดยใช Diamond Model เพอใหผอบรมสามารถสรางแผนทคลสเตอรสาหรบเครอขายของตนเองได เพอใหผอบรมสามารถระบปจจยบวก-ลบตาม Diamond Modelได เพอใหผอบรมทราบขดความสามารถในการแขงขนในคลสเตอรของตนเอง

กจกรรม

วทยากรอธบายวตถประสงคของการเรยนการสอน เนอหา กระบวนการเรยนร วทยากรบรรยายการวเคราะหขดความสามารถในการแขงขนตาม Diamond Model และบรรยายการจดสรางแผนทคลสเตอร โดยใชกรณศกษาของการพฒนาคลสเตอร

45

แบงกลมผอบรมเปนกลม ใหผอบรมศกษาขดความสามารถในการแขงขนของคลสเตอรของตนตาม Diamond Model นาเสนอผลงาน วทยากรสรปภาพรวมทงหมดและสะทอนผล

สอ/อปกรณ

power point เอกสารประกอบการสอน เรอง การวเคราะหคลสเตอรโดยใช Diamond

Model และการสรางแผนทคลสเตอร กรณศกษาการพฒนาคลสเตอร

Template: แผนทคลสเตอร

การวดผลและการประเมนผล

ประเมนผลงานการวเคราะหขดความสามารถในการแขงขนตามDiamond Model ของคลสเตอรของผอบรม ประเมนการมสวนรวม

3) การวเคราะหหวงโซคณคา (Value Chain)

เนอหา แนวคดตามทฤษฎหวงโซคณคา การวเคราะหหวงโซคณคา การระบการสรางความไดเปรยบในการแขงขนจากหวงโซคณคา กรณตวอยางเครอขายวสาหกจทองเทยว

วตถประสงค

เพอใหผอบรมมความรความเขาใจการทาหวงโซคณคา เพอใหผอบรมสามารถระบโอกาส การสรางความสามารถในการแขงขนจากการวเคราะหหวงโซคณคา

กจกรรม

วทยากรอธบายวตถประสงคของการเรยนการสอน เนอหา กระบวนการเรยนร วทยากรนาเสนอการวเคราะหหวงโซคณคา แบงกลมผอบรมเปนกลม ใหผอบรมจดทาหวงโซคณคา พรอมวเคราะหใหเหนโอกาสในการสรางความไดเปรยบในการแขงขนของคลสเตอรของตน

46

นาเสนอผลงาน วทยากรสรปภาพรวมทงหมดและสะทอนผล

สอ/อปกรณ

power point เอกสารประกอบการสอนเรองหวงโซคณคา

Template: หวงโซคณคา (Value chain)

การวดผลและการประเมนผล

ประเมนผลงานการวเคราะหหวงโซคณคา (Value Chain) ประเมนการมสวนรวม 5.3.2 เครองมอในการพฒนาคลสเตอร (จานวน 11 ชวโมง)

1) เทคนคการสรางเครอขาย (Network Building Technique)

เนอหา ความหมายของเครอขาย ความสาคญของเครอขาย วตถประสงคของเครอขาย

รปแบบของเครอขาย ยทธศาสตรการสรางเครอขาย บทบาทหนาทของเครอขาย และกจกรรมของเครอขายและการบรหารจดการเครอขาย

วตถประสงค

เพอใหผอบรมสามารถอธบายความหมายของเครอขายได เพอใหผอบรมสามารถเชอมโยงความรเรองเครอขายกบการบรหารจดการ

ภายในคลสเตอรได

กจกรรม

• วทยากร อธบายถงความหมายและความสาคญของเครอขายลกษณะทดและบทบาทหนาทของเครอขาย

แบงกลมผเขารบการอบรมกลม และใหสมาชกในกลมเลอกประธาน และเลขากลมเพอการดาเนนกจกรรมของกลม

วทยากรแจกใบงาน (Work sheet) ใหสมาชกกลมชวยกนระดมสมอง ซง เครองมอชวยการระดมสมองอาจใช Card technique หวขอและประเดนในการระดมสมองไดแก

47

- บทบาทหนาทของเครอขายวสาหกจทองเทยว - องคประกอบของโครงสรางของเครอขาย - การขบเคลอนเครอขายในการปฏบต

ตวแทนกลมนาเสนอผลงานของกลมทไดจากการระดมสมอง วทยากรสรปประเดนทแตละกลมนาเสนอในกระดาษ Flip chart วทยากรบรรยายสรปเรองเครอขาย การสรางเครอขาย และการบรหาร

จดการเครอขาย สอ/อปกรณ

Power point ใบงาน (Work sheet) กระดาษ Flip chart บตรคา ปากกาเมจก เอกสารประกอบการบรรยาย

การวดผลและการประเมนผล

ประเมนจากชนงานทนาเสนอ 2) การพฒนาผประสานงานเครอขาย

เนอหา แนวทางในการพฒนาผประสานงานท มประสทธภาพ และวธสรางและพฒนาผ

ประสานงาน วตถประสงค

• เพอใหผอบรมมความรจกและคนเคยในระหวางกนใหมากขน เ พอใหผอบรมเขาใจบทบาทหนาทและคณสมบตท ดของการเปนผ

ประสานงาน เพอใหผอบรมสามารถนาเอาประสบการณและทกษะจากการอบรมไปใชใน

การพฒนากลม/เครอขายของตนเองได กจกรรม

• วทยากร อธบายถงคณสมบต บทบาทหนาทและกระบวนการในการพฒนาผประสานงานแจกใบงานและใหสมาชกกลมชวยกนระดมสมองเพอวเคราะหคณลกษณะ

แบงกลม และใหสมาชกในกลมเลอกประธานและเลขากลมเพอ การดาเนนกจกรรมของกลม

ตวแทนกลมนาเสนอผลงานของกลมทไดจากการระดมสมอง

48

วทยากรสรปประเดนทแตละกลมนาเสนอในกระดาษ Flip chart และ บรรยายสรป

วทยากรแจกใบงาน และใหสมาชกกลมชวยกนระดมสมอง และวเคราะหใน ประเดนปญหาทเกดขนจากการทางานเปนทม และแนวทางในการแกปญหาเพอพฒนาทมงานใหดขน

ตวแทนกลมนาเสนอผลงานของกลมทไดจากการระดมสมอง วทยากรสรปประเดนทแตละกลมนาเสนอในกระดาษ Flip chart และ

บรรยายสรป

• วทยากรนาทากจกรรมกลม (เกมส) เพอทาความรจกมกคนระหวางผเขาอบรม อาท เกมสวาดภาพ โดยใหผเขาอบรมวาดภาพตนเอง และใหผอนทานายบคลกลกษณะ เกมสลากเสนจาก 1-100 จานวน 3 ครง โดยครงท 1 ลากคนเดยว ครงท 2 จบคลากเสน และครงท 3 จบกลม 3 คน ชวยกนลากเสน

• วทยากรสรปความหมายและความสาคญของกจกรรม (เกมส) สอ/อปกรณ

Power point ใบงาน (Work sheet) กระดาษ Flip chart บตรคา ปากกาเมจก เอกสารประกอบการบรรยาย

การวดผลและการประเมนผล

จากการเขารวมกจกรรม จากชนงานทนาเสนอ

3) การจดการความร

เนอหา หลกการและแนวทางในการจดการความรในเครอขายวสาหกจ

วตถประสงค

เพอใหผอบรมเกดความเขาใจและสามารถอธบายความหมาย ความสาคญของการจดการความร

เพอใหผอบรมสามารถนาหลกการและแนวทางการจดการความรไปพฒนาเครอขายวสาหกจของตนเองได

49

กจกรรม วทยากรอธบายวตถประสงคของการเรยนการสอน เนอหาในสวนของแนวคดและหลกการในการจดการความร ตลอดจนกระบวนการในการเรยนร ผอบรมนาแนวคดและหลกการการจดการความรไปประยกตใชตลอดชวงเวลาของการฝกอบรม วทยากรจะเปนผสนบสนนใหเกดกระบวนการมสวนรวมของผอบรม เพอเนนใหเกดการแลกเปลยนเรยนรระหวางกน วทยากรสรปภาพรวมทงหมดและสะทอนผล

สอ/อปกรณ

Power point ใบงาน (Work sheet) กระดาษ Flip chart บตรคา ปากกาเมจก เอกสารประกอบการบรรยาย

การวดผลและการประเมนผล

จากการเขารวมกจกรรม จากชนงานทนาเสนอ 5.3.3 การบรณาการองคความรเพอใชในการพฒนาคลสเตอร (จานวน 18

ชวโมง) 1) การศกษาดงาน

เนอหา ประกอบดวยระดบขดความสามารถในการแขงขนของคลสเตอร และปจจยแหงความสาเรจของการพฒนาคลสเตอร

วตถประสงค

เพอใหผอบรมมความรความเขาใจในพฒนาการของคลสเตอรตวอยาง เพอใหผอบรมสามารถระบระดบขดความสามารถในการแขงขนของคลส

เตอรตวอยางได เพอใหผอบรมสามารถระบปจจยแหงความสาเรจของคลสเตอรตวอยางได

50

กจกรรม วทยากรอธบายวตถประสงคของการเรยนการสอน เนอหา กระบวนการ

เรยนร วทยากรทบทวนการประเมนขดความสามารถในการแขงขนของคลสเตอร เดนทางศกษาดงานคลสเตอรตวอยาง แบงกลมผอบรมเปนกลม ใหทกกลมอภปรายแลกเปลยนความคดเหนและ

นาเสนอระดบขดความสามารถในการแขงขนของคลสเตอรและปจจยแหงความสาเรจในการพฒนาคลสเตอรตวอยาง

วทยากรสรปภาพรวมทงหมดและสะทอนผล สอ/อปกรณ

เอกสารประกอบการสอนเรองขดความสามารถในการแขงขนของคลสเตอร ปจจยความสาเรจในการพฒนาคลสเตอร: กรณตวอยางคลสเตอรในประเทศ

ไทย การวดผลและการประเมนผล

ประเมนผลงานการวเคราะหขดความสามารถในการแขงขนของคลสเตอร และปจจยความสาเรจในการพฒนาคลสเตอร

ประเมนการมสวนรวม 2) การจดทาแผนยทธศาสตรและโครงการนารอง

เนอหา การจดทาการศกษาอสระ

วตถประสงค

เพอใหผอบรมมความรความเขาใจในการวเคราะหขดความสามารถในการแขงขนของคลสเตอรตนเอง

เพอใหผอบรมสามารถวเคราะหแผนทคลสเตอรของคลสเตอรของตนเองได เพอใหผอบรมสามารถวเคราะหหวงโซคณคา (Value Chain) ของคลสเตอร

ตนเองได เพอใหผอบรมสามารถพฒนาแผนกลยทธของคลสเตอรตนเองได

กจกรรม

วทยากรอธบายวตถประสงคของการเรยนการสอน เนอหา กระบวนการ เรยนร

ผอบรมจดทาการศกษาอสระของคลสเตอรของผอบรมเอง ในลกษณะของ

51

งานเดยว ผอบรมจดสงผลงานใหคณะวทยากร เพอประเมนผลและใหขอเสนอแนะ

สอ/อปกรณ

เอกสารประกอบการสอนเรอง การวเคราะหคลสเตอรโดยใช Diamond Model

เอกสารประกอบการสอนเรองการจดทาแผนทคลสเตอร และการจดทาหวงโซคณคา (Value Chain)

เอกสารประกอบการสอนเรองการพฒนาแผนกลยทธเพอการพฒนาคลสเตอร

ผลงานจากกจกรรมกลมทมการแบงกลมทางานในชวงการวเคราะห Diamond Model การทาแผนทคลสเตอร และการจดทาหวงโซคณคา (Value Chain) รวมทงแผนกลยทธการพฒนาคลสเตอร

การวดและการประเมนผล

ประเมนจากผลงาน 3) การแลกเปลยนประสบการณ

การเชญวทยากรผประกอบการ (ในทองถน / ในชมชน) ทประสบความสาเรจแลกเปลยนเรยนรรวมกบผเขาอบรม หมายเหต กจกรรมและสออปกรณหลกสตรสามารถปรบเปลยนไดตามความเหมาะสม 5.4 กาหนดการจดฝกอบรม รวม 4 วน วนแรก

08.00 - 09.00 น. • ลงทะเบยนรายงานตวเขารบการฝกอบรม

09.00 - 09.30 น. • พธเปดการฝกอบรม

ผอานวยการฝายยทธศาสตร SMEs รายพนท /รายสาขา กลาวรายงาน ผอานวยการสานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม ประธานในพธกลาวเปดการประชม 9.30 - 12.00 น. • ปฐมนเทศ /ประเมนการฝกอบรม

แนะนาคณะวทยากรและผเกยวของของ สสว. แนะนาผเขารวมรบการอบรม ชแจงรายละเอยดการฝกอบรม

52

โดย คณะวทยากร รบประทานอาหารวางและเครองดมในหองประชม 12.00 - 13.00 น. • พกรบประทานอาหารกลางวน

13.00 - 15.00 น. • บรรยาย “ความเขาใจเกยวกบคลสเตอรและแนวทางการพฒนาคลสเตอร” โดย คณะวทยากร

15.00 - 16.30 น. • กจกรรมกลมสมพนธ โดย คณะวทยากร

16.30 - 17.00 น. • ชแจงการเดนทางไปศกษาดงาน โดย คณะวทยากร Error! Not a valid link. • พกผอนตามอธยาศย Error! Not a valid link. • รบประทานอาหารเยน Error! Not a valid link. • บรรยายเชงอภปราย “การสรางเครอขายเพอการพฒนาคลสเตอรทองเทยว”

โดย คณะวทยากร วนทสอง

07.00 - 08.00 น. • รบประทานอาหารเชา

08.00 - 10.00 น. • ออกเดนทางไปศกษาดงานเครอขายวสาหกจทประสบความสาเรจในเขตจงหวดระนองหรอจงหวดใกลเคยง (คลสเตอรปาลมนามนจงหวดชมพร)

ฟงบรรยายสรปกจกรรมของกลม/เครอขายฯ โดย ผแทนกลม/เครอขาย 12.00 - 13.00 น. • พกรบประทานอาหารกลางวน

13.00 - 15.00 น. • ศกษาดงาน (ตอ) ดงานในกจกรรมกลม/เครอขาย

15.00 น. เปนตนไป • เดนทางกลบทพก จงหวดระนอง

18.00 - 19.00 น. • รบประทานอาหารเยน

19.00 - 22.00 น. • ประชมแลกเปลยนความคดเหนเกยวกบกลมเครอขายการทองเทยวโดย คณะวทยากร

• สรปผลการศกษาดงานและแลกเปลยนแนวทางการพฒนาเครอขายการทองเทยว

ดาเนนการ โดย คณะวทยากร วนทสาม

07.00 - 08.00 น. • รบประทานอาหารเชา

08.00 - 08.30 น. • กจกรรมกลมสมพนธ (2)

08.30 – 9.30 น. • บรรยายเชงอภปราย “คณสมบตและแนวทางการพฒนาผประสานงานเครอขายวสาหกจ (CDA)” โดย คณะวทยากร

09.30 – 09.45 น. • พกรบประทานอาหารวางและเครองดม

53

09.45 – 11.15 น. • บรรยายเชงอภปราย “คณสมบตและแนวทางการพฒนาผประสานงานเครอขายวสาหกจ (ตอ) / ระดมความเหน โดย คณะวทยากร

11.15 - 12.00 น. • บรรยายเชงอภปรายการสรางเครอขายการทองเทยวจงหวดระนอง โดย คณะวทยากร โดย คณะวทยากร

12.00 - 13.00 น. • พกรบประทานอาหารกลางวน

13.00 - 15.00 น. • บรรยายเชงอภปรายการสรางเครอขายการทองเทยวจงหวดระนอง (ตอ) โดย คณะวทยากร /ระดมความเหน โดย คณะวทยากร

15.00 - 15.15 น. • พกรบประทานอาหารวางและเครองดม

15.15 - 17.00 น. • นาเสนอผลการระดมความคดเหนสรปผลการสรางเครอขายฯและคดเลอกคณะกรรมการของเครอขายวสาหจการทองเทยวจงหวดระนอง โดย คณะวทยากร

17.00 – 18.00 น. • พกผอนตามอธยาศย

18.00 – 19.00 น. • รบประทานอาหารเยน

19.00 – 22.00 น. • การจดทาแผนยทธศาสตรของเครอขายการทองเทยวจงหวดระนอง โดย คณะวทยากร

วนทส 07.00 - 08.00 น. • รบประทานอาหารเชา

08.00 - 10.00 น. • จดทาแผนฯ (ตอ) และเตรยมการนาเสนอผลการจดทาแผนฯ ดาเนนการโดย คณะวทยากร

10.00 - 10.15 น. • พกรบประทานอาหารวางและเครองดม

10.15 - 12.15 น. • นาเสนอผลการจดทาแผนกลยทธ โครงการนารองภายใต แผนกลยทธ โดย ตวแทนผเขาอบรม ดาเนนการโดย คณะวทยากร

12.15 - 13.15 น. • พกรบประทานอาหารกลางวน

13.15 - 14.15 น. • อภปรายแนวทางการขบเคลอนเครอขายในทางปฏบต ดาเนนการโดย คณะวทยากร

14.15- 15.15 น. • ประเมนผลการฝกอบรมแบบมสวนรวม ดาเนนการโดย คณะวทยากร

15.15 - 15.30 น. • พกรบประทานอาหารวางและเครองดม

15.30 - 16.30 น. • มอบวฒบตรและพธปดการฝกอบรม โดย ผอานวยการ สสว.หรอ ผแทน

หมายเหต กาหนดการอาจมการปรบเปลยนตามความเหมาะสม

54

5.5 การประเมนความรกอนและหลงการฝกอบรม เพอประเมนความรและความเขาใจเกยวกบเครอขายวสาหกจและการพฒนาเครอขายวสาหกจของผเขารบการอบรมทงกอนและหลงการอบรม เพอเปนการประเมนสมฤทธผลในการอบรมอกทางหนง ดงภาคผนวก 2 5.6 การประเมนผลการจดฝกอบรม เพอประเมนผลภาพรวมในการจดการฝกอบรมเนอหาวชาและขอมลการอบรม การมสวนรวมและผลทไดรบ ตลอดจนขอเสนอแนะจากผเขารบการฝกอบรม โดยมรายละเอยดปรากฏตามแบบประเมน ดงภาคผนวก 3

55

ภาคผนวก 1 : ตวอยางเอกสารคาสอนรายวชาตามเนอหาของหลกสตรการพฒนาผประสานงานคลสเตอรทองเทยวระนอง

ภาคผนวก 2 : แบบประเมนความรกอนและหลงการฝกอบรม ภาคผนวก 3 : แบบประเมนผลการจดฝกอบรม

ภาคผนวก

56

ภาคผนวก 1

ตวอยางเอกสารคาสอนรายวชา

1.1 หลกการการพฒนาคลสเตอร 1.2 การวเคราะหขดความสามารถในการแขงขน ของคลสเตอร 1.3 การวเคราะหหวงโซคณคา 1.4 การสรางแผนทคลสเตอร 1.5 เทคนคการสรางเครอขาย 1.6 การศกษาอสระ 1.7 วทยากรกระบวนการ : บทบาทสาคญของผ

ประสานการพฒนาคลสเตอร

57

1.1 หลกการการพฒนาคลสเตอร

Cluster Development Concept

โดย อาจารยศกดชย เจรญศรพรกล

คลสเตอร คอ

• กลมธรกจและสถาบนทเกยวของมาดาเนนกจการรวมกนในพนทใกลเคยงกน

• มความรวมมอ เกอหนน เชอมโยง และเสรมกจการซงกนและกนอยางครบวงจร

• เชอมโยงแนวตง : ตนนาถงปลายนา

• เชอมโยงแนวนอน : เชอมอตสาหกรรมสนบสนน ธรกจใหบรการ สมาคมการคา สถาบนการศกษา วจยพฒนา หนวยงานของรฐ

• มเปาหมายรวมกน

แผนคลสเตอรRoad Map

สรางความยอมรบในการพฒนาแบบคลสเตอร

ทาใหรจกหลกการพฒนาคลสเตอร

เขาใจและสามารถใชงาน Diamond Model

เขาใจและสามารถเขยน Cluster Map

เขาใจและสามารถใชงาน Value Chain

SWOT Analysis

58

การรวมกลมทว ๆ ไป ไมใชคลสเตอร

• กลมสหกรณ

• เขตอตสาหกรรม

• กลมจงหวด

• กลมโอทอป ขอบเขตทางภมศาสตร

• เมองเดยว

• ภาค

• ประเทศ

• เครอขายระดบประเทศ

Cluster คออะไร?

เชอมโยงกน ทงแนวตง

แนวนอน

มจดเนนท

ยทธศาสตร

ขบเคลอน

โดยอปสงค

สงเสรมการ

เปดกวาง

ทางการคา

CLUSTERCLUSTER

ภาคเอกชนภาคเอกชน ::

ธรกจทเกยวของธรกจทเกยวของ

ตงแตตนนาตงแตตนนา

ถงปลายนาถงปลายนา

สถาบนสถาบน//สมาคมสมาคม//

ผใหบรการตางๆผใหบรการตางๆ::

พนฐานการพฒนาพนฐานการพฒนา

เทคนคและการรวมเทคนคและการรวม

กลมธรรกจกลมธรรกจ

ภาครฐบาลภาครฐบาล ::

นโยบายนโยบาย กฎกฎ

ระเบยบเกยวกบระเบยบเกยวกบ

อตสาหกรรมอตสาหกรรม

สถาบนการศกษาสถาบนการศกษา

และและ R R&D&D :: พฒนาพฒนา

เสรมสรางพนฐานดานเสรมสรางพนฐานดาน

ทรพยากรมนษยทรพยากรมนษย

และนวตกรรมและนวตกรรม

คลสเตอรทาใหเกดการเพมผลผลต (Productivity) และนาไปสความ

สามารถในการแขงขน

59

ลกษณะสาคญของการรวมกลมในลกษณะของคลสเตอร

1. มการรวมกลมอยางหนาแนน (Concentration) 2. มการเชอมโยงซงกนและกน (Connectivity) 3. มการรวมมอระหวางกน (Collaboration) 4. มการเรยนรสงสมรวมกน (Collective LearningX 5. มการแขงขนกน (Competition) 6. มประสทธภาพโดยรวมสง (Collective Efficiency)

ความรวมมอเพอผลกดนการพฒนาคลสเตอร

• การลงนามใน MOU (Memorandum of Understanding) เมอ10 ม.ย. 47 เพอสรางแนวรวมในการสนบสนนและผลกดนการ

พฒนาใหเปนไปในทศทางเดยวกน

• การดาเนนโครงการ Cluster Road Show (4 ภมภาค) เพอใหมเจาภาพการพฒนาของ

แตละ Cluster ในระยะยาว โดยไดจดประชมในภาคกลาง และภาคเหนอ

KIASIA

ชวยลดตนทนของ

ธรกจทเกยวของ

ชวยลดตนทนของ

ธรกจทเกยวของ

ชวยเพม

ประสทธภาพและ

คณภาพอยาง

ตอเนอง

ชวยเพม

ประสทธภาพและ

คณภาพอยาง

ตอเนอง

สงเสรมการสราง

นวตกรรม

สงเสรมการสราง

นวตกรรม

สงเสรมการเกด

ธรกจใหมและ

การขยายตวของ

ธรกจเดม

สงเสรมการเกด

ธรกจใหมและ

การขยายตวของ

ธรกจเดม

ชวยใหเกดการ

แลกเปลยนขอมล

และองคความรของ

สมาชก

ชวยใหเกดการ

แลกเปลยนขอมล

และองคความรของ

สมาชก

ประโยชนของคลสเตอร

60

เซรามก ลาปาง

ตวอยางคลสเตอรในประเทศไทย

พฒนาการ ... คลสเตอรเซรามก ลาปาง

มแหลงวตถดบมแหลงวตถดบ

ทอดมสมบรณทอดมสมบรณ ::คนพบแหลงแรคนพบแหลงแร

ดนชาวทดนชาวท ออ.. แจหมแจหม

คนจนอพยพมาคนจนอพยพมา

กอตงโรงงานกอตงโรงงาน

ถวยชามถวยชาม โดยใชโดยใช

เทคโนโลยระดบลางเทคโนโลยระดบลาง

ผผลตถวยชามรวมตวกนผผลตถวยชามรวมตวกน เปนเปน

ชมรมเครองปนดนเผาลาปางชมรมเครองปนดนเผาลาปาง

เพอเจรจาดานราคาเพอเจรจาดานราคา และรวมมอและรวมมอ

ในการบรหารตนทนในการบรหารตนทน

ประสานหนวยงานรฐประสานหนวยงานรฐ

เปดเปดศนยพฒนาศนยพฒนาอตสาหอตสาห--กรรมเครองเคลอบกรรมเครองเคลอบ

ดนเผาภาคเหนอดนเผาภาคเหนอ

25362536

ปจจบนมยอดสงออกสงปจจบนมยอดสงออกสง

เกอบเกอบ 44 พนลานบาทพนลานบาท

มโรงงานมโรงงาน 200200 โรงโรง

และจางงานเกอบและจางงานเกอบ

10,00010,000 คนคน

กาวตอไปกาวตอไป :: พฒนาพฒนา

ใหเปนลาปางใหเปนลาปาง

เมองเซรามคเมองเซรามค

โดยใชแนวทางโดยใชแนวทาง

Dynamic ClusterDynamic Clusterใหบรการขอมลขาวสารดานใหบรการขอมลขาวสารดาน

เทคโนโลยเทคโนโลย การผลตการผลต วตถดบวตถดบ

และการทดสอบวตถดบและและการทดสอบวตถดบและ

ผลตภณฑผลตภณฑ

24982498--999925162516

25452545

องคกรภาคเอกชน

หนวยงานภาครฐฯ

ชมรมเกาะคา

ศนยฯเครองเคลอบ

สมาคมเครองปน

สถาบนดานแรงงาน

บรรจภณฑ

แกส

บสกต

แมพมพ

เครองจกร

เคมภณฑ

ดน

ของชารวย&เครองประดบ (121)L = 0, M = 14, S = 107

เครองใชบนโตะอาหาร (48)L = 8, M = 15, S = 25

เซรามคสาหรบการกอสราง (19)ลกกรง : M = 5, S = 10กระเบองเคลอบ : M = 2, S = 1สขภณฑ : M = 1, S = 0

Wholesalers

Buying Agent

Sale Rep.

Retailers

Wholesaler

Retailers

Retailers

CUST

OMER

S

Traders

สมาคมเหมองดน สมาคมขนสง สถาบนการศกษา สถาบนการเงน

บรการตางๆ

LampangLampang Ceramic Cluster MapCeramic Cluster Map

ทมา : IFCT

ตวอยาง

Cluster Map

61

ความกาวหนาในการพฒนาคลสเตอรเซรามก ลาปาง

กลยทธการพฒนา

• สรางทศนคตและแรงจงใจใหผเกยวของพฒนา

ไปสวสยทศน

• พฒนาระบบฐานขอมลในคลสเตอร

• สงเสรมดานการตลาด

• สงเสรมใหเกด BDS และการสนบสนนเชงกลยทธ• พฒนาศกยภาพขององคกร/สมาคมฯ ใหเขมแขง

วสยทศน : ลาปางเปนศนยกลางเซรามคแหงเอเซย

ภายในป 2555

ทมา : IFCT

• ปรบปรงหลกสตรการเรยนการสอน

• เปดโลกทศนดานการตลาดแกผประกอบการรายเลก โดยจดทศนศกษาไปกรงเทพฯ

• ผลกดนการรวมกลมออกแสดงสนคารวมกน เชน งาน BIG

จากกลยทธ...สการปฏบต

การปรบ

ทศนคต

การปรบการปรบ

ทศนคตทศนคต

พฒนา

ระบบขอมล

พฒนาพฒนา

ระบบขอมลระบบขอมล

การตลาดการตลาดการตลาด

สนบสนน BDS และกลยทธ

สนบสนนสนบสนน BDS BDS และกลยทธและกลยทธ

พฒนาองคกร และสมาคม

พฒนาองคกรพฒนาองคกร และสมาคมและสมาคม

• ประชมโตะกลมถกปญหาดานการผลต แรงงาน และพลงงาน• ทศนศกษาคลสเตอรเซรามก ในอตาล

• จด Workshop แนวทางการพฒนา

คลสเตอร

ปจจบนคลสเตอร

เซรามก ลาปาง ไดรวมตวกนใน

ลกษณะกลมยอย ประกอบดวย กลม Trust,

Believe, Active และศรลาปาง

ทมา : IFCT

• ศกษาขอมลตลาดใหมๆ• สารวจความตองการของประเทศคแขง• สารวจความตองการแรงงาน

คลสเตอรชนสวน

รถจกรยานยนต

ตวอยางคลสเตอรในประเทศไทย

62

Cluster Map กลมคลสเตอรชนสวนรถจกรยานยนต

M-2 SALEDomestic & Export (OEM & REM)

M-1LEADER COMPANY

BUSINESS PLANMarketing Mix, Product, Engineer

M-3MAKER FOR

MOTORCYCLE FAST MOVING

PARTSDriven Chain

SprocketShock Up

GasketOthers

M-4HARDWARE SUPPLYING

Machine & Equipments

Cutting Tools

Jig & Fixture

Measuring DevicesMaterials

(Direct & Indirect)Others

M-5SERVICING

R&D (Product & Process)

Marketing

Pre-Production

Testing & CertificationPackagingLogistics

SUPPORTINGM-7

ORGANIZATIONDIP (BSID), TAI,

Educational Institute, Finance …

M-6INFORMATION FOR

BUSINESS DECISION

ทมา : กลมคลสเตอร SMEs 007 Plus

ตวอยาง

Cluster Map

รวบรวม

สมาชก

34

1รวมกนอยางไร?

โครงสราง

และกลไก

สมาชก

ระเบยบ

ปฏบต

ฐานปฏบตการ

สานกงานกลม

SMEs007+

มผรเรม..

เหนอเสน

ปกต

2รวมเพอน

พองรวมวถ

เรยนรการ

รวมกลมและ

เรยนรซงกน

และกนลงมอสราง

ผลงานตนแบบ

56ผนกกาลง

รวมกนจดทา

แผนธรกจ

7กาหนด

เจามอและ

เจาภาพ

ทมา : กลมคลสเตอร SMEs 007 Plus

"เปนเครอขายธรกจชนสวนรถจกรยานยนตชนนา

ของประเทศ ภายในป 2550 ดวยการบรหารเครอขายแบบคลสเตอร"

วสยทศน

กาวแรก...เรมจากสมาชก 19 บรษท ขยายเปน 40 บรษท...รวมกาหนดวสยทศนและพนธกจ

•2 บรษทรวมสรางผลงานนวตกรรมตนแบบ : โซ-สเตอร SCC-Diichi

•ประกาศตวกลม 13 พ.ค. 47•ประชมชางสญจรทวประเทศ :ดาเนนการแลว 2 ครง ทเชยงใหมและหาดใหญ

กจกรรมสาคญ

ทดาเนนการ

ตามพนธกจ

กจกรรมสาคญ

ทดาเนนการ

ตามพนธกจ

ทมา : กลมคลสเตอร SMEs 007 Plusปจจบนคลสเตอร SME007 มสมาชกรวม 80 บรษท

63

คลสเตอรผกปลอด

สารพษ ภาคตะวนตก(GAP)

ตวอยางคลสเตอรในประเทศไทย

GAP Cluster MapGAP Cluster MapGAP Cluster MapGOVERNMENT AGENCIES

• Ministry of Agriculture, DOA, DOE, FDA• Provincial Governor• Local authorities

Collectors/Traders 7

Exporters 22

Growers/Producers 93

Suppliers 10

CORE BUSINESSES

RELATED BUSINESSESFresh Markets

Super & Hyper Markets

Hotel & Restaurants

Packaging

Transport

Specific Institutes Cluster organizations

KU Kampaeng Saen Cooperatives

NFI KIASIACEDIS

SUPPORTING INDUSTRIES

Financial Firms

Insurance

Certification body

Perishable storage

Strong linkage with cluster Weak linkage Missing pieces

ทมา : สถาบนคนนแหงเอเซย

ตวอยาง

Cluster Map

เครอขายผลตพชผกปลอดภยจากสารพษภาคตะวนตก

ตลาดตางประเทศ

ผจาหนายผจาหนายปจจยการผลตปจจยการผลต

หนวยงานรฐทหนวยงานรฐทเกยวของเกยวของ

ระบบขอมล

ระบบขนสงระบบขนสง//หองเยนหองเยน

ซปเปอรซปเปอรมารเกตมารเกต

ผตรวจ/รบรอง

ผสงออกผสงออก

ผคา/รวบรวมผคา/

รวบรวมเกษตรกรผปลก

เกษตรกรผปลก

มหาวทยาลยมหาวทยาลย

ทมา : สถาบนคนนแหงเอเซย

64

• เทคโนโลยทนสมย

• การจดการ

Strategic Issues and Action plans

ProductionCertification

LogisticsData Base

EurepGAP

International

Acceptance

Cool Chain/

Perishable storage

Traceability

ภาคเอกชน + สถาบนการศกษา

• ฝกทกษะ• สรางเครอขาย

• ICT• Coaching• รบมาตรฐานใหม

• พฒนาผตรวจสอบ

มาตรฐาน

ภาครฐ + เอกชน + สถาบนการศกษา

ภาครฐ + เอกชน ภาคเอกชน + รฐ + สถาบนการศกษา

ทมา : สถาบนคนนแหงเอเซย

Phuket Tourism Cluster

65

Cluster Map:

ผลกดนการดาเนนงาน

ในระดบปฏบต

ผลกดนการดาเนนงาน

ในระดบปฏบต

ตดตามและ

ประเมนผลการพฒนา

เครอขายวสาหกจ

ตดตามและ

ประเมนผลการพฒนา

เครอขายวสาหกจ

สรางความรความ

เขาใจในการพฒนา

เครอขายวสาหกจ

สรางความรความ

เขาใจในการพฒนา

เครอขายวสาหกจ

กาหนดยทธศาสตร

การพฒนา

เครอขายวสาหกจ

กาหนดยทธศาสตร

การพฒนา

เครอขายวสาหกจ

แนวทางการดาเนนงานพฒนาเครอขายวสาหกจ

66

•มลตมเดย กรงเทพฯ •อาหารทะเลและผลตภณฑสตวนา สงขลา

การดาเนนงานพฒนาคลสเตอรของ

หนวยงานตางๆ ในปจจบน

สถาบนคนน

แหงเอเชย

สถาบนคนนสถาบนคนน

แหงเอเชยแหงเอเชย

• ผกปลอดสารพษ ภาคตะวนตก• ทองเทยว เชยงใหม• อญมณ จนทบร

กรมสงเสรม

อตสาหกรรม

กรมสงเสรมกรมสงเสรม

อตสาหกรรมอตสาหกรรม

• อาหาร ภาคกลาง• สงทอ ชยภม• ชนสวนมอเตอรไซด

• ชนสวนยานยนต กทม.

สานกพฒนา

อตสาหกรรม

สนบสนน

สานกพฒนาธรกจ

อตสาหกรรมและ

ผประกอบการ +JICA

• ชนสวนยานยนต ชลบร• ผาไหม ขอนแกน • ไมยางพารา

สราษฎรธาน

IFCTIFCTIFCT

ม. เชยงใหม+สมาคมผผลตและ

สงออกสนคา

หตถกรรม

มม.. เชยงใหมเชยงใหม++

สมาคมผผลตและสมาคมผผลตและ

สงออกสนคาสงออกสนคา

หตถกรรมหตถกรรม

ธนาคาร

กรงเทพ

ธนาคารธนาคาร

กรงเทพกรงเทพ

• กลวยไม

• กงกลาดา

• หตถกรรม ลานนา

• เซรามก ลาปาง สวทช.สวทชสวทช..

• Hard Disk Drive• ยานยนต• กง• อาหารแปรรป

การดาเนนงานพฒนาคลสเตอรของ

หนวยงานตางๆ ในปจจบน (ตอ)

67

1.2 การวเคราะหขดความสามารถในการแขงขนของคลสเตอร (Cluster Diagnosis)

โดย อาจารยศกดชย เจรญศรพรกล

ความเปนมา

ศาสตราจารยไมเคล อ. พอรทเตอร ไดศกษาวาทาไมในบางประเทศมขดความสามารถในการแขงขนสง อาทเชน ประเทศเยอรมน มศนยกลางของเทคโนโลยเกยวกบการพมพ ประเทศญปน มผนาดานหนยนตอตสาหกรรมและเครองเสยง และประเทศอตาล มศนยกลางของการผลตกระเบอง เปนตน ดงนน การรวมกลมเปนคลสเตอร ไมใชเพอเปาหมายเฉพาะของแตละบรษท แตเปนวธการเพอเพมความสามารถในการแขงขนของผเกยวของทกฝาย

Diamond Model

ตวแบบในการวเคราะหขดความสามารถในการแขงขนของ Cluster

Diamond Modelองคประกอบของ

การแขงขนและกลยทธของธรกจ

เงอนไขปจจย

การผลต

เงอนไขดาน

อปสงค

อตสาหกรรมทเกยวของและสนบสนนกน

ภาครฐ

Cluster

โอกาส

68

เงอนไขปจจยการผลต

เงอนไขปจจยการผลต (Factor Condition) ประเมนอะไร : การประเมนขดความสามารถในการแขงขนของปจจยการผลต คอ การประเมนความไดเปรยบของสงทเปนองคประกอบโดยตรงของการผลต ไดแก ทรพยากรดานกายภาพ ทรพยากร ทรพยากรบคคล ทรพยากรความร ทรพยากรทนและสาธารณปโภค การประเมนเงอนไขปจจยการผลต - ทรพยากรทางกายภาพ ประกอบดวยทดน นา แรธาต ปาไม ภมอากาศ และอนๆ ทเรยกกนวาทรพยากรธรรมชาต ประเมนวา มความอดมสมบรณ มคณภาพสง หาไดงาย ตนทนไมสงหรอไม

- ทรพยากรบคคล ประกอบดวย บคลากรทเกยวของกบกระบวนการผลตทกคนตงแตแรงงานมฝมอ ไมมฝมอ ชางเทคนค นกวทยาศาสตร ผบรหาร เปนตน

การวเคราะหขดความสามารถในการแขงขนของ Cluster

การวเคราะหจากคณภาพของปจจยแวดลอมทเออใหบรษทตาง ๆ ใน Cluster นน สามารถเพมผลตภาพของตนเองไดอยางตอเนอง

การวเคราะหปจจย 4 ดาน

เงอนไขปจจยการผลต

ทรพยากรมนษย

โครงสรางพนฐานทางกายภาพ

ทรพยากรทน

ทรพยากรธรรมชาต

วฒนธรรม

พนฐานวทยาศาสตรและเทคโนโลย

69

ประเมน ระดบความสามารถ ทกษะพเศษ ความมอยของแรงงาน จานวนชวโมงทางาน คาแรงและทกษะหรอไม เปนการประเมนในภาพรวมทงแรงจงใจภายในและแรงจงใจภายนอก

- ทรพยากรความร ประกอบดวยสองสวน คอ 1. องคความรทมอยในคลสเตอรนนไมวาจะเปนเรองวทยาศาสตร เทคนค การตลาดสนคาและบรการ 2. สถานททมองคความรนน ปรากฎอยในทน ไดแก มหาวทยาลย สถาบนวจยของรฐ สถาบนวจยในหนวยงาน เอกชน วรรณกรรมดานวทยาศาสตรและธรกจ รายงานและฐานขอมลดานการวจยตลาดและสมาคมการคา ประเมนวา มคณภาพและปรมาณเออตอการพฒนาผลตภาพและนวตกรรมในคลสเตอรหรอไม

- ทรพยากรทน ประกอบดวย หลกๆ คอ การสนบสนนของสถาบนการเงน โครงสรางอตราดอกเบย ตลาดทน ประเมน ความมอยของเงนทน อตราดอกเบยทใชกยมในทองถน การสนบสนนของสถาบนการเงน

- สาธารณปโภค ประกอบดวย ไฟฟา นาประปา เครอขายโทรคมนาคม Internet การขนสง ไปรษณย การโอนเงน การจายเงน บรการสาธารณสข การเคหะและสถาบนวฒนธรรม ประเมน ความมอย ความเพยงพอตอการยกระดบขดความสามารถของคลสเตอร คณภาพของสาธารณปโภค และดวาตนทนในการใชสงหรอไม

เงอนไขอปสงค

เงอนไขของอปสงค (Demand Condition) ประเมนอะไร : การประเมนขดความสามารถในการแขงขนของคลสเตอรในดานของเงอนไขอปสงค เปนการประเมนปจจยทมอทธพลตออปสงคสามมต คอ 1. องคประกอบของอปสงคในทองถน 2. ขนาดอปสงคและรปแบบการเจรญเตบโต 3. การยกระดบอปสงคในทองถนสตลาดโลก

เงอนไขอปสงค

องคประกอบของอปสงคในทองถน

ขนาดอปสงคและรปแบบการเจรญเตบโต

การยกระดบอปสงคในทองถนสตลาดโลก

70

• องคประกอบของอปสงคในทองถน มปจจยทมอทธพล 3 ประการ คอ 1. อปสงคในแตละสวนแบงของตลาด เชน ตลาดทเนนการขายทละมากๆ หรอ

ตลาดเฉพาะ 2. ลกคาทมความซบซอนและเรยกรองคณภาพสง คอ ลกคาทมความร รวาสนคาและ

บรการทดคออะไร และสนใจคณภาพของงาน จนมอทธพลใหผประกอบการตองใสใจควบคมและพฒนาคณภาพสนคา

3. ผซอในประเทศเปนผกาหนดแนวโนมตลาด หมายถงผบรโภคในทองถน มการ ตดตอสอสาร และเรยกรองคณภาพจากคลสเตอรผลตสนคาใหทนกบความตองการและความซบซอนนน เปนผลใหเกดการพฒนาดานนวตกรรมและผลตภาพ และในทสดสงผลใหคลสเตอรนนกลายเปนผกาหนดแนวโนมของโลกได

• ขนาดอปสงคและรปแบบการเจรญเตบโต มปจจยทมอทธพล 4 ประการ คอ 1. ความตองการสนคา 2. การขยายตวของความตองการ วดจากคาสงซอ และอตราการเจรญเตบโตของคาสง

ซอ ยงมากกยงทาใหเกดการประหยดจากขนาด เนนทในทองถน 3. จานวนของผซออสระ (ซอไปขายตอ) ถานอยอาจเกดการผกขาด 4. มอปสงค หรอความตองการทเกดขนแตเนน หรออมตวแตเนนๆ ซงหากมพลวตใน

ประการหลงนยอมทาใหสนคาจากคลสเตอรนนมความไดเปรยบเนองจากมากอน

• องคประกอบของอปสงคในทองถน มปจจยทมอทธพล 2 ประการ คอ 1. อทธพลทมตอตลาดตางประเทศ หมายถง ผลตภณฑมาตรฐาน คณภาพการ

ออกแบบผลตภณฑของคลสเตอร สามารถสรางอทธพลกบตลาดโลกไดหรอไม 2. ผซอทองถนทเปนบรษทขามชาตในตว : หมายถง ผซอในทองถนทนอกจากจะรบ

สนคาในประเทศไปขายตางประเทศแลวยงเปนผซอสนคาประเภทเดยวกนในประเทศอนดวย

71

การแขงขนและการดาเนนกลยทธของธรกจ

การแขงขนและการดาเนนกลยทธของธรกจ การประเมน

- ลกษณะการแขงขนระหวางผประกอบการ - ระดบความรนแรงของการแขงขนในทองถนเปนอยางไร - มการแขงขนแลวทาใหเกดนวตกรรมหรอไม - การสรางความไดเปรยบในการแขงขน พจารณาจาก Value Chain - มความตอเนองในการพฒนานวตกรรมและปรบปรงคณภาพหรอไม - มธรกจใหมๆ เกดขนในคลสเตอรหรอไม เปนสญญาณถงความดงดดของคลสเตอร

และโอกาสการยกระดบของคลสเตอร

อตสาหกรรมทเกยวของและสนบสนนกน

อตสาหกรรมทเกยวของและสนบสนนกน

การประเมน จะมการพจารณาใน 2 ลกษณะ 1. ความเชอมโยงเชงกจกรรม ดทความมอยและคณภาพของผปอนวตถดบในทองถน ซงชวยเสรมใหหวงโซอปทานเขมแขงขน 2. ความเชอมโยงเชงความรวมมอ ดจากระดบความรวมมอในเครอขายและดทบทบาทขององคกรตวกลาง

การแขงขนและการดาเนนกลยทธของธรกจ

บทบาทภาครฐมผลตอบรบทของการแขงขน

ระบบจงใจทมพนฐานบนระบบคณธรรมขององคกร

บรรยากาศการแขงขนในประเทศทโปรงใสและเขมขน

อตสาหกรรมทเกยวของและ

สนบสนนกน

การมอยของอตสาหกรรมเกยวของ

การมอยของอตสาหกรรมสนบสนน

72

บทบาทของภาครฐ (Role of Government) ประเมนอะไร : ความมอยของบทบาทรฐในดานตางๆ

1. การออกกฎหมายควบคม 2. การสนบสนนดานงบประมาณ 3. นโยบายตอตลาดทน การศกษา เชน รฐเปดโอกาสใหองคกรทใชจายงบประมาณ

เพอ การฝกอบรมสามารถนาคาใชจายไปหกภาษได

4. มาตรฐานผลตภณฑ เชน รฐกาหนดมาตรฐานโอทอปหาดาว หรอมาตรฐานตางๆ ใ กรณสนคาพนเมองอะไรไดมาตรฐานหาดาว กมโอกาสไปจดแสดงสนคาทงานโอทอปทเดอะเวลด

5. กฎหมายคมครองผบรโภค

73

StrategyStructureRivalry

Demand Condition

SupportedRelated Industry

FactorCondition คลสเตอร

ทองเทยวเชงนเวศน

Government

Firm, Structure, Rivalry

-มการแขงขนไมมากเนองจากตลาดยงไมโต

-ยงมโครงสรางผลตอบแทนไมนาดงดด ทาใหรกษากาลงคนดานการทองเทยวไมได

Demand Conditions

-ผใชบรการในประเทศนอย

-ถกใชเปนทางผานของทงขาเขาและขาออกของประเทศเพอนบาน

-ทศนคตดานลบของคนลาวตอคนไทย

Factor Conditions+มวฒนธรรม งานประเพณ ธรรมชาตจานวนมาก+มหมบานวฒนธรรมไทย-เวยดนาม ทหลบภยของโฮจมนห+ทวทศนฝงโขงสวยงามเคยถกถายทาเปนสารคดใน National Geographics+ภมอากาศเหมาะแกการทองเทยวในฤดหนาว+มเสนทางเชอมโยงกบเพอนบานหลายทศทาง+ระยะทางจากไทยไปชายฝงทะเลเวยดนามประมาณ 300 กม.+กาลงพฒนาสวนปลาบก+กาลงศกษาความเปนไปไดในการสรางสะพานขามแมนาโขงแหงทสาม-มมคคเทศกทผานการอบรมนอย-มปญหาเรองภาษา-มสายการบนใหบรการนอย-ไมมทางรถไฟ-ขาดบคลากรทมความรดานโบราณคด วฒนธรรม-ผประกอบการรายยอยเขาถงแหลงเงนทนไดลาบาก

Supported and related Industries

+ มลองเสตย รานอาหารรองรบ

+มฟารมเพาะปลาเผาะสงออกไปยโรป

+มความพยายามยกระดบการบรการทางการแพทยใหเปนมาตรฐานสากล

+มการทองเทยวเชงผจญภยในฤดนาหลาก

+ กลมจงหวดสนกใหการสนบสนน

-เวยดนามมการสงเสรมการทองเทยวในเชงรกมากกวาไทย

-การขาดเสถยรภาพทางการเมองในลาว

-ขาดการสงเสรมกจกรรมการทองเทยวทหลากหลายเพยงพอ

-ขาดการเชอมโยงระหวางภาครฐกบเอกชน

74

1.3 การวเคราะหหวงโซคณคา (Value Chain)

โดย รศ.รงสรรค เนยมสนท

Value Chain เกยวของกบ

• การจดการกบตนทน (COSTS) และ

• การสรางความแตกตาง (DIFFERENTIATION)

75

Value Chain ขาวไทย

ตลาดกลาง

ขาวเปลอก

การแปรสภาพขาวสารและผลผลตขาว

การพฒนาคณภาพเพอสงออก กลยทธ

การตลาด

ศนยกระจายสนคาและ

โลจสตกส

เพมผลผลตพฒนาคณภาพ และลดตนทน

การแปรรปขาว การตลาด

สงเสรมการผลตและ

ใชเมลดพนธด

การปรบปรงดน

การจดการศตรพช

การบรหาร นา

ขายใหโรงส

การบรโภคในประเทศ

การเกบเกยว การนวด

การจดระเบยบพนท

การวจยและพฒนา การเสรมสรางบคลากร และโครงสรางสารสนเทศ

การขนสง การขนสง

การกระจายสผบรโภค

การเกบรกษา

การขนสง

สนบสนนการใชความรและเทคโนโลย พรอมการบรหารปจจยการผลตทม

ประสทธภาพ

สงเสรมการแปรรปและพฒนาผลตภณฑจากเพอสรางมลคาเพม

การขบเคลอนโดยใชการตลาดนา

เกษตรกร สถาบนเกษตรกร ผรบจาง ผคาวตถดบ ปจจยการผลต พอคาตวแทน ธนาคาร

โรงส โรงงาน คลงสนคา ธนาคาร ผคา ผสงออก ผบรโภค ผขนสงและกระจายสนคาตว

อยาง

Value Chain ขาวไทย

ตลาดกลาง

ขาวเปลอก

การแปรสภาพขาวสารและผลผลตขาว

การพฒนาคณภาพเพอสงออก กลยทธ

การตลาด

ศนยกระจายสนคาและ

โลจสตกส

เพมผลผลตพฒนาคณภาพ และลดตนทน

การแปรรปขาว การตลาด

สงเสรมการผลตและ

ใชเมลดพนธด

การปรบปรงดน

การจดการศตรพช

การบรหาร นา

ขายใหโรงส การ

บรโภคในประเทศ

การเกบเกยว การนวด

การจดระเบยบพนท

การกระจายสผบรโภค

การเกบรกษา

เกษตรกร สถาบนเกษตรกร ผรบจาง ผคาวตถดบ ปจจยการผลต พอคาตวแทน ธนาคาร

โรงส โรงงาน คลงสนคา ธนาคาร ผคา ผสงออก ผบรโภค ผขนสงและกระจายสนคา

การวจยและพฒนา การเสรมสรางบคลากร และโครงสรางสารสนเทศ

เพมประสทธภาพ การผลตขาว

พฒนาเทคโนโลย

ทใชในการปลกขาว

พฒนาปจจยท

ใชในการผลตขาว

สงเสรมใหมหนวย

งานภาครฐเกยวกบขาว

อยในพท.กลมจงหวด

การจดการพนท

เพาะปลกทเหมาะสม

พฒนาระบบ

เกษตรอนทรย และ GAP

พฒนาปจจยผลต

สาหรบเกษตรอนทรย

สงเสรมการรบร

ของผบรโภค

สงเสรมผผลต

ผประกอบการ

พฒนาประสทธภาพ

และเพมจานวนหนวยท

ออกมาตรฐาน

สงเสรมการแปรรปขาว

สนบสนน การวจยพฒนาการแปรรป

สงเสรม

ผประกอบการใหม

ตอยอดงานวจย

ดานการแปรรปพฒนา

ระบบโครงสราง

พนฐานเพออตฯแปรรป

สงเสรมการ วจยเพอ เพมมลคาขาว

พฒนา เมลดพนธขาว

สงเสรมการใช

ผลผลตจาก

ขาวเพอประหยดพลงงาน

สงเสรมการเพม

ผลตภณฑ

จากขาวทไมใชประเภทอาหาร

สงเสรมการสรางตราสนคาขาวและพฒนากลไกตลาด

ขนทะเบยนผปลกขาว เพอจาแนกชนดพนธ

สรางมาตรฐานการรบรอง การจาแนกทาง

ภมศาสตร

พฒนาระบบ ลอจสตกส

สนบสนนใหมผประกอบการ

คาสงออกโดยตรง

วจยตลาด

หาความตองการ

การประชาสมพนธ

ตวอยาง

76

Value Chain ขาวไทย

ตลาดกลาง

ขาวเปลอก

การแปรสภาพขาวสารและผลผลตขาว

การพฒนาคณภาพเพอสงออก กลยทธ

การตลาด

ศนยกระจายสนคาและ

โลจสตกส

เพมผลผลตพฒนาคณภาพ และลดตนทน

การแปรรปขาว การสรางมลคาเพม

การตลาด

สงเสรมการผลตและ

ใชเมลดพนธด

การปรบปรงดน

การจดการศตรพช

การบรหาร นา

ขายใหโรงส

การบรโภคในประเทศ

การเกบเกยว การนวด

การจดระเบยบพนท

การกระจายสผบรโภค

การเกบรกษา

จดตงศนยการขนสงตอเนองหลาย

รปแบบ

โครงการตลาดขาวไทยแกรง แขงทวโลก

โครงการตนนา โครงการกลางนา โครงการปลายนา

วสยทศน : ศนยกลางธรกจขาวชนนาของภมภาคเอเชย (Rice Hub of Asia)

โครงการสรางระบบฐานขอมลและภมสารสนเทศขาว

โครงการการผลตขาวคณภาพไทย

โครงการสงเสรมและพฒนาศกยภาพการเพมมลคาขาว

สถาบนวจยขาวไทย

ตวอยาง

77

1.4 การสรางแผนทคลสเตอร

โดย อาจารยศกดชย เจรญศรพรกล แผนทคลสเตอร (Cluster Map)

คออะไร: เปนแผนผงทแสดงความสมพนธในแนวดงและแนวระนาบ ความสมพนธในแนวระนาบคอความสมพนธของตวคลสเตอรเองกบอตสาหกรรมสนบสนนและอตสาหกรรมเกยวเนอง สวนความสมพนธในแนวดงเองเปนความสมพนธกบหนวยงานของรฐ สถาบนเฉพาะทาง

เพออะไร:

• เพอใหรวาใครมสวนเกยวของกบคลสเตอรบาง

• เพอเปนตวประเมนสภาพปจจบนวาความสมพนธของคลสเตอรกบผมสวนไดเสยตางๆนน อยในระดบใด

วธการ: 1. เรมดวยจากการกาหนดขอบเขตของคลสเตอรวา มขอบเขตครอบคลมเพยงใด แลว

พจารณาวา กลมธรกจหลกของคลสเตอรมผใดบาง ตวอยางเชน ในคลสเตอรน ประกอบดวย

ตนนา (จดทมการผลตวตถดบ) - กลมเกษตรกรปลกฝาย กลางนา (จดทมแปรรปวตถดบ) – กลมทอผา ยอมผา ปลายนา (จดทมการขายใหกบผบรโภค) - หองเสอ รานคา ธรกจสงออก

78

2. ใส อตสาหกรรมสนบสนน ซงเปนอตสาหกรรมทปอนวตถดบ และบรการตางๆใหกบคลสเตอร เชน ผผลตวตถดบทอยนอกพนท ลอจสตกส สถาบนการเงน ใน Cluster Map

3. ใส อตสาหกรรมเกยวเนอง ซงเปนอตสาหกรรมทใชเทคโนโลยการผลต หรอวตถดบ หรอเครองจกรแบบเดยวกน หรอสนคาทตองขายคกน เชน ผาฝาย นอกจากจะใชในการตดเยบเสอผา กยงสามารถใชทาสนคาตกแตงบานและผาหมได เมอระบไดแลวกนาไปใสไวใน Cluster Map

4. ระบหนวยราชการทมบทบาทตอคลสเตอร

5. ระบองคกรเอกชน สถาบนการศกษา หรอสถาบนวจย ทมบทบาทตอคลสเตอร

79

GAP Cluster MapGAP Cluster MapGAP Cluster MapGOVERNMENT AGENCIES

• Ministry of Agriculture, DOA, DOE, FDA• Provincial Governor• Local authorities

Collectors/Traders 7

Exporters 22

Growers/Producers 93

Suppliers 10

CORE BUSINESSES

RELATED BUSINESSESFresh Markets

Super & Hyper Markets

Hotel & Restaurants

Packaging

Transport

Specific Institutes Cluster organizations

KU Kampaeng Saen Cooperatives

NFI KIASIACEDIS

SUPPORTING INDUSTRIES

Financial Firms

Insurance

Certification body

Perishable storage

Strong linkage with cluster Weak linkage Missing pieces

ทมา : สถาบนคนนแหงเอเซย

ตวอยาง

Cluster Map

6. เขยนทงหมดรวมกนเปน Cluster Map

7. การระบระดบความสมพนธระหวางผมสวนไดเสยในคลสเตอร 1. ความสมพนธทเขมแขง: ทาเปนกลองสเหลยมลอมรอบดวยเสนทบ 2. ความสมพนธแบบไมเขมแขง ทาเปนกลองสเหลยมลอมรอบดวยเสนปะ 3. ไมมความสมพนธในระดบใด ใชวงรอบดวยวงร

80

Cluster Map กลมคลสเตอรชนสวนรถจกรยานยนต

M-2 SALEDomestic & Export (OEM & REM)

M-1LEADER COMPANY

BUSINESS PLANMarketing Mix, Product, Engineer

M-3MAKER FOR

MOTORCYCLE FAST MOVING

PARTSDriven Chain

SprocketShock Up

GasketOthers

M-4HARDWARE SUPPLYING

Machine & Equipments

Cutting Tools

Jig & Fixture

Measuring DevicesMaterials

(Direct & Indirect)Others

M-5SERVICING

R&D (Product & Process)

Marketing

Pre-Production

Testing & CertificationPackagingLogistics

SUPPORTINGM-7

ORGANIZATIONDIP (BSID), TAI,

Educational Institute, Finance …

M-6INFORMATION FOR

BUSINESS DECISION

ทมา : กลมคลสเตอร SMEs 007 Plus

ตวอยาง

Cluster Map

Cluster Map:

81

1.5 เทคนคการสรางเครอขาย

รศ.สจนต สมารกษ

- สมาชกแตละกลมอาจมเปาหมายและธรรมชาตขององคการตางกน มวตถประสงครวมและทางานรวมกนได

- ไมใชการแขงขนกนปกปองตนเอง - มการขามองคกร ขามสาขา ขามพนท ขามความคด ระบบคด

ประเภทเครอขาย 1. เสมอน 2. จรง 3. ผสม และ 4. ทางการ/ไม/กง วตถประสงค

1. เพอจดสนใจรวม เชน พวกเลนพระเครอง จส100 ถาเปนเสมอนผานอนเตอรเนตหรอคลนเสยง

2) เพอแลกเปลยนเรยนร เชน พวกทใชกระบวนการ วธการเดยวกนมกเปนแบบจรง ตองมเวทคยกน

3) เพอนาเสนอผลและการใชประโยชน มกเปนแบบจรงตองมเวท 4) เพอดาเนนการอยางใดอยางหนงตามเปาหมายรวม

ลกษณะเครอขาย

1. การทางานตองเปนแบบรวมกนทา ไมใชประสานอยางเดยว 2. ความสมพนธเปนแนวราบมากกวาแนวดง (เชงอานาจ)

แลก เป ลยน

เร ยน ร / ท า งาน

ร วมก น

แลก เป ลยน

เร ยน ร/ ท า งาน

ร วมก น

แ ลก เปล ยน

เร ยน ร/

ท า งาน

ร วม ก น

เค ร อข าย

การจด ก ารและขยายความ ร/ การป ฏบ ต/ สมาช ก

สม าช ก

82

3. เปดใจเปดความคด ขางนอกเขาขางใน (OUTSIDE IN) ไมแคบ 4. งานเครอขายกบงานสถาบนตนสงกด ไมขดขวางซงกนและกน 5. ตองมหนวยบรหารจดการกลางและยอย ไมเปนเชงอานาจ

หลกการคด

- HUMANISM/PEOPLE CENTER - SYSTEM APPROACH - HOLISTIC/CONTEXTUALISM - DYNAMISM/CHANGES - INTERPRETIVE - ITERATIVE/LEARNING - KNOWLEDGE BASED - COLLABORATIVE - FACILLITATIVE - TEAM/INTEGRATION - COMMUNICATIVE

กรอบแนวคดการสรางกลไกจดการความรกรอบแนวคดการสรางกลไกจดการความร

ปฏบต

คด

วางแผน

กลไก (Facilitator)

สมผสท 6

สมผสทง5

กจกรรมขาเขา

ตระหนก/คณคา

การทาซา

มการทาซา

ทกขนตอน

หลายๆ ครง

แรงบนดาลใจ

ปรชญา

อดมการณ

จรยธรรม

ถามได นาไดตดตามไดพดไดทาไดเลอกไดคดได

คดไดแลวเปลยน เชนการทาตลาดชมชน

การเลกสบบหร/ กจกรรมคดเอง

เชอมโยงในสมอง

83

ระดบการมสวนรวม ถกกระทาภายนอก ไดแก - ถกบงคบดวยเหตใดเหตหนง (จบกเลก ไมรวม) - ถกจงใจดวยเหตใดเหตหนง (หมดการจงใจกเลกรวม) - ถกจางดวยเหตใด (กลอม, อาจรวมบาง) - ถกใหชวยบอกปญหา (อาจรวมบาง) เปน facilitator จากภายนอก - ใหโอกาสแสดงความคดเหน (รวมพอสมควร) - ใหโอกาสใหคาปรกษา (รวมกนมากขน) - ใหโอกาสรวมไปถงการตดสนใจ (รวมสง) อสระภายใน - เรมเอง ทาเอง ไมตองมภายนอกมาเกยวของ - สงสด (พงตนเองเตมท) อดมการณเขมแขง

รวมอะไร - รปญหา (เขาใจปญหา) - วางแผน - ทน (ตางๆ ) และดาเนนงาน - ตดตามงาน - ประเมน ขอจากดตอการพฒนาเครอขาย - ขาดความเขาใจปญหา โครงการ กจกรรม - สญเสยผลประโยชน/เกดความขดแยง - กฎ ระเบยบ อานาจ - เศรษฐกจ และสงคม (สถานะและฐานะ) - สขภาพ - ความลาเอยงสวนบคคล - สมาชกในครอบครว - ไมมเวลาพอ ไมสาคญพอ การเปลยนพฤตกรรมกลม - การประชม - ระดบการปฏสมพนธ - คนทมสวนรวม - ขอตกลงของขดแยง และการตกลง การปฏบตและการเชอมโยง

o ปฏบตนอกเหนอโครงการ o ระดบปฏสมพนธกบคนภายนอก o ระดบปฏสมพนธกบโครงการอนๆ กลมอนๆ

84

ทาไมตองสรางเครอขาย การสรางเครอขายขนอยกบสถานการณ และความจาเปน ตองวเคราะหสถานการรวมกนใหดปญหาทอาจพบ

- การหาความร - ตามเขาไมทน - ขาดทกษะ / แขงขน - ขาดทรพยากร/ เขาไมถง - เขาไมถงสารสนเทศ - โลกาภวตนมแรงกดดน

- เขาไมถงตลาด ขมสมบตของเครอขายเกดพลงรวม - ความร - หวงโซมลคา - ทรพยากร - หวงโซตลาด - ทกษะ - แลกเปลยนสนคา - นวตกรรม - ทางการเมอง/ตอรอง

**************************************

85

1.7 การศกษาอสระ

แบบฟอรมการจดทายทธศาสตรการพฒนาคลสเตอร (แผนการศกษาอสระ)

• ความเปนมาของกลมหรอคลสเตอร

• ลกษณะเดนและความสาคญของกลม

• การพฒนาทสาคญของกลม

• องคประกอบและโครงสรางของคลสเตอร – อธบายโดยใช Diamond Model

• ความเชอมโยงของคลสเตอร – อธบายโดยใช Cluster Mapping

• กระบวนการสรางคณคาของกลม – อธบายโดยใช Value Chain

• ปจจยสงแวดลอมทมผลกระทบตอการดาเนนการของคลสเตอร

• SWOT Analysis

• วสยทศน

• เปาประสงค

• แผนกลยทธ

86

1.7 วทยากรกระบวนการ : บทบาทสาคญของ

ผประสานการพฒนาคลสเตอร สจนต สมารกษ

คานา

ผลพวงทไมพงปรารถนาจากการพฒนาทผานมาไมวาจะเปนดานสงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ เทคโนโลยหรอสงแวดลอม เชน ชองวางระหวางความรวยความจน ความเสอมโทรมของทรพยากร มลพษความขดแยงของคนกลมตางๆ ปญหาจรยธรรมและศลธรรม ทาใหมการเปลยนแนวคดในการพฒนาทงในรปแบบ วธการหรอกระบวนการ ทงนทงนนอาจเปนเพราะการพฒนาทผานมาเปนการพฒนาทแยกสวน ตางคนตางทา มองความสาเรจในเชงประสทธภาพสงสดในแตละประเดน แขงขนอยางเอาเปรยบ เหนเงนเปนชวต ขาดการเชอมโยงกบดานอนทอาจเกยวของหรอคานงถงผลกระทบและความเดอดรอนของสวนอน เนนการพฒนาเปนชด เปนสตรทไมคอยคดเอง ขาดการใหความสาคญตอการพฒนาคณภาพคนอยางทวถง ขาดการมสวนรวมและกระบวนการการเรยนรและทสาคญอกประการหนงคอเหนความสาเรจของหนวยงานและคนในหนวยงานเปนสงสาคญกวาชมชนหรอประชาชน ทาใหภาพของกลมคนเปาหมายทจะตองพฒนาเปนเพยงองคประกอบทวไปเทานน

ในภาคธรกจกเชนกนการพฒนาเปนแบบตางคนตางไป แขงขนกนจนบางครงตางคนตางเจบปวด จากการใชกลยทธตางๆ ไมไดคดถงคนอน และไมไดคดวาเราจะตองแขงขนกบประเทศอนดวย และหากเราไมชวยกนในทสดเราเองเปดโอการใหประเทศอนเขามากนรวบไดงายนอกจากนไมไดคดวาทจรงแลวการทจะแขงขนกนเองหรอกบประเทศอนความรและการจดการความรเปนเรองสาคญ เพราะความรทตอยอดหรอสรางขนใหมจะทาใหเราไมตองพงพาและกลายเปนผนาในทสด การทจะสรางความรใหม หรอตอยอดนน ไมวาจะเปนความรทางดานเทคโนโลย ดานการบรหาร ดานการตลาด หรอดานใดกตาม ตองมความรวมมอเปนเครอขาย ทาใหเกดการมสวนรวม ในการเรยนร การสรางวามร หรอสรางนวตกรรม

รฐธรรมนญใหมและแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 8-9 เนนการมสวนรวม การบรณาการและการทางานของหนวยงานของรฐ เอกชนและชมชนในลกษณะมผหนนเสรม(facilitate) มากกวาเปนผดาเนนการเอง มการเรยนรรวมกนเพอทาใหเกดความเขมแขง การพฒนาในกรอบแนวคดใหมซงอาจกลาวไดวาเปนการพฒนาอยางยงยน จาเปนตองมกระบวนการการทางานแบบเปนกลม มการระดมความคด มการจดการองคกรและเครอขาย การแสวงหาองคความรและจดการความร การวเคราะหสถานการณขององคกรหรอชมชน ในการทางานในลกษณะดงกลาวมความจาเปนทจะตองมผอานวยใหเกดการมสวนรวม ทาหนาทเชอมความคดและการปฏบตใหมการขบเคลอนไปในทศทางการพฒนาแนวใหม ผททาหนาท

87

ลกษณะนมชอเรยกตางๆ เชน วทยากรกลม วทยากรกระบวนการ(facilitator) ขณะนความตองการวทยากรกระบวนการมสง แมแตในสวนของเอกชน

วทยากรกระบวนการจงเปนตวกลางในการชวยใหมสวนรวมและการตดสนใจ (ไมใชใหความรวมมอตามหนาท) ระหวางบคคล กลม องคกรหรอเครอขาย เพอใหเกดผลในเชงการเรยนรการตดสนใจ การวางแผน การปฏบตการและประเมนผล ผทจะเปนวทยากรกระบวนการจงตองพฒนาทกษะตางๆ

หลกการทางาน

วทยากรกระบวนการคอผทชวย(facilitate)ใหเกด หรอเปนผทาใหเกดสภาพแวดลอมใหผมสวนไดสวนเสยหรอผสนใจในเรองใดเรองหนง ไดมาชวยกนคดและตดสนใจ วทยากรจงไมจาเปนตองเปนคนเกงในสาขาใดสาขาหนง หลกการสาคญคอทาใหเกด

เจตคตรวม จตสานกรวมและ/หรอวธคดของผรวมกระบวนการเพอเขาใจปญหาและหาทางเลอกหรอการพฒนา

รวมกนวเคราะหเพอหากลยทธ กลวธและแผนการทางานรวมของผมสวนไดสวนเสย

รวมกบทดลองหรอปฏบตตามแผนและสรปบทเรยนจากการปฏบตเพอนามาปรบปรงตามเปาหมาย

หลกการนจะไดผลตองทาเปนวงจรของกระบวนการเรยนรรวมกน ในแตละรอบของวงจรเมอเรยนรแลวมการปรบทงแนวคด แผน และการปฏบตจนกวาจะเปนทยอมรบ ในแตละรอบมองคความรสะสมเพมขน ในการทางานไมจาเปนตองเรมจากการปรบเจตคต จะเรมจากจดใดกได เชน กลมในชมชนอาจเรมจากการทดลองใชเทคโนโลย เมอทาแลวไมสาเรจอาจเปลยนใจ ไปหาทางเลอกอนหรอคดปรบปรงของเดมทไมสาเรจใหดขน เมอทาไดอยากใหคนอนรวม

เรยนรรวมกนเปนวงจร

ปรบวธคด

จตสานก

อดมการณ

คดวเคราะห

กลยทธ

แผน

ทดลอง

ปฏบต

88

ตองมการรวมกลม มแผน และทดลองกนอกรอบขณะททาไปกเรยนรเรองกลมไปดวย สงสาคญคอวทยากรกระบวนการควรทาใหเกดการวเคราะหรวมกนเพอสรปบทเรยนและหาทางเลอกใหมหรอปรบปรง ซงในแตละรอบมมตอกมากมายทสามารถนามาใชเปนบทเรยนได

ทกษะทตองพฒนาในการเปนวทยากรกระบวนการ

เครองมอสาคญในการเปนวทยากรกระบวนการคอการจดเวทระดมสมอง ใหผเกยวของ ”ทาบญสมอง”ในการจดเวทวทยากรกระบวนการควรแสวงหาทกษะตางๆเพอทาใหการดาเนนการไดผล

1-การฟง การฟงทดเปนเรองสาคญ สวนใหญสมาธการตงใจฟงของมนษยมกสนจงไดยนหรอฟง

อยางไมตงใจทาใหเกดการตความทผด หรอไมเขาใจชดเจน หลายกรณเกดขนกบนกวชาการทมเจตคตวาชมชนเปนผมความรนอยหรอฉนรดทสด ชมชนพดอะไรฉนรหมดแลว เชน เกษตรกรตองการปลกออยเพอทานาหมกชวภาพ นกวชาการทรเรองนอาจไมฟงใหดวาเกษตรกรตองการอะไรแน อาจใหคาแนะนาวาไมจาเปนเพราะทเคยทามาใชกากนาตาลกไดผลด ในสวนลกเกษตรกรไมไดตองการผลดเลศ แตตองการพงตนเองไมตองเสยเวลาและเงนไปหาซอกากนาตาล มวธการฝกการฟงทดได แตจะไมขอกลาวในเนอหาน จากประสบการณทผานมาการฝกฟงอาจเปนเรองยากสาหรบบางคนโดยเฉพาะผทเคยแตสอนหรอสงการคนอนมาเปนเวลานาน นอกจากนยงมผทเรยนรเพมไดยากเนองจากไมสามารถลมความรเดมไวชวคราวกอน(unlearn) คอเปนเสมอนนาเตมแกวตลอดเวลา การลมชวคราวไมไดหมายถงการลมของเกาแตเปนการเพมพนทการรบฟง การฟงไดดถอเปนการสรางพลงใหตวเอง และคนทเรารบฟงจะใหความนบถอเรา

2-เขาใจสมาชกทเขารวมเวท วทยากรกระบวนการตองทราบขอมลวาผเขารวมเวทคราวๆกอน อยางนอยควรรวา

ผเขารวมเกยวของกบเวททจดหรอไมอยางไร และมขอมลวากลมหรอสมาชกแตละคนนมจดออนจดแขงอะไร มการดาเนนการกอนหนานหรอประวตเปนมาอยางไรและมเปาหมายอะไร บอยครงมกมผสนใจทไมไดเกยวของเขารวม และรวมระดมสมอง อาจทาใหการดาเนนการไมเปนไปตามเปาหมาย เชน ในการประชมกลมโคกระบอในพนทโครงการ ปรากฏวามเกษตรกรเขารวมมากมายกวาทคาดไว และทกทานบอกวาสนใจเรองโคกระบอ แตเมอเปดเวทไปไดนานพอสมควรจงทราบวากวาครงของผเขารวมตองการเพยงใหมการแจกปศสตว ทเหลอตองการสรางกลมเพอกจกรรมน

3-มความชดเจนในวตถประสงคของเวทหรอกลม ผดาเนนการจะตองทราบวาในแตละเวททจดตองการบรรลถงขนใดของเปาหมาย แตมไดหมายถงการทาใหผลการจดเวทเปนไปตามความตองการของคนใดคนหนง รวมถงตววทยากร

89

เองดวย มหลายกรณทวทยากรพยายามตะลอมใหผเขารวมแสดงความคดหรอพยายามสรปตามความคดของตน เชน ถาวทยากรชานาญเรองเกษตรปลอดสารพษเมอมโอกาสจะแทรกเรองนตลอดเวลา ทาใหบดบงความคดเหนของผเขารวมเวท แตควรใหความสาคญตอวตถประสงคในเชงเปาหมายมากกวาเนอหาเชน ตองใหเขาใจปญหา ไดทางเลอก ทกษะกระบวนการ การรวมกลม การปรบเจตคต หรอลดความขดแยงได ขณะเดยวกนวทยากรตองทราบดวยวาประเดนทจะจดเวทมขอบเขตคราวๆขนาดไหน เชนประเดนความมนคงทางอาหารมความหมายและครอบคลมมากนอยเพยงใด ฉะนนตองเตรยมกรอบคาถามใหเหมาะสมดวยเพอปองกนการออกนอกเนอหามากไป แตกไมควรยดกรอบจนมากไปเพราะอาจทาใหไมเหนความเชอมโยงกบบรบทอน เชนกน ความหมายและขอบเขตจะเปนเครองบอกดวยวาใครบางและหนวยงานไหนบางควรมสวนรวม

การจดเวทจะดาเนนไปไดดวยดควรมกตกา หรอขอตกลงรวมกน วทยากรจะควรมการสงเกตทดหรอมขอมลวาผเขารวมเวทมพนฐานอารมณหรอวฒภาวะอยางไร หรอประเดนทจะระดมสมองเปนเรองของความขดแยงหรอไม ถาพจารณาแลวเหนวาควรมกตกา ควรใหผเขารวมชวยกนสรางกตกาขนมาเชน ตองเปดใหทกคนแสดงความคดเหน ไมยดเวทพดคนเดยว แสดงความคดเหนในทางสรางสรรค มองในแงบวก หรอลดความเปนปจเจก ถาจาเปนอาจเขยนตดใหทกคนเหน อยางไรกตามสถานการณทตงเครยดมกเกดขนไมบอย แตตรงกนขามมกพบสมาชกทไมคอยแสดงความคดเหน ซงเปนหนาทของวทยากรทจะตองกระตน

4-ชวยใหเกดกระบวนการการพฒนาเปนทม ถาเวทมวตถประสงคทจะสรางการทางานเปนกลม ซงเปนแนวโนมในกรอบการพฒนา

ใหม วทยากรตองเนนการกระตนการทางานแบบมสวนรวม วทยากรอาจใชการเลนเกมทสอการทางานเปนทมขณะเดยวกนเปนการสนทนาการไปดวย แตการใชเกมตองระวง สมาชกบางกลม บางทานอาจไมชอบ และขนกบชนดของเกมดวย ผอาวโสบางทานไมเหนดวย โดยเหนวาเปนเรองเดกๆ ในทานองเดยวกนการใชพธกรรมทางความเชอหรอศาสนา เพอผลทางจตใจ ควรมการพจารณาใหด ทงการใชพธกรรมและเกมเปนสอตองมการเตรยมการทด มตวอยางมากมายทสามารถนามาใชได แตตองคานงถงความเรยบงายและความเปนจรง และเปนทองถนดวยถาเปนเวทชาวบาน

5-ใหความสนใจตอโอกาสการพฒนางาน/ความคดจากประเดนตางๆ วทยากรกระบวนการตองฟงใหดและจบใจความเพอปรกษาหารอถงทางเลอกในการพฒนา ถาวตถประสงคของเวทคอการแกปญหาหรอการพฒนา เชนปญหาของกลมผลตผกปลอดภยจากสารพษคอการขนสงทไกลทาใหตนทนสง และเปนภาระของสมาชก หลงจากปรกษากนพบวาทางออกคอเปดตลาดในทองถนเอง หรอขยายเครอขายผบรโภคในทองถน กรณนจะเหนโอกาสการพฒนา

90

6-กระตนใหทมจบประเดนเพออภปราย (ไมใชการสรปวาถกหรอผด) พยายามชวยใหสมาชกจบและกลบสประเดนใหได อยาปลอยใหออกนอกกรอบไปมาก แตบางครงกตองเปดโอกาสใหออกนอกเรองบางเพอใหเกดสสนและคลายเครยด การจบประเดนไมใชการสรปวาอะไรผดอะไรถก การทาเชนนนอาจทาใหหลายคนไมกลาอภปรายเพราะกลววาตนเองจะผด แตเปนการชใหเหนความสาคญของเนอหาในบรบทของมนเอง เชน ประเดนเรองขยะมความสาคญหรอไมในบรบทของการทองเทยวเชง อนรกษ และจะเปนปญหาหรอไม มทางออกอะไรบางทเหมาะสม การฟงและการเคารพความคดเหนของทกคนทาใหทกคนกลาแสดงออก

7-ทาใหมสวนรวมของทกคนตามบกคลกและความถนดของแตละคน การมสวนรวมอาจแบงไดเปนสามลกษณะคอ การพด การเขยน และ พฤตกรรมหรอ

การแสดงออก ซงอาจเกดขนพรอมๆกน วทยากรตองพจารณาวาจะใชอะไรเปนหลก ทงนขนกบภมหลงของผเขารวม หากมผเขารวมมากอาจจาเปนตองแบงเปนกลมยอยเพอใหทกคนมโอกาสไดแสดงออก และใชวธการอภปรายและมผบนทก การบนทกตองทาใหทกคนสามารถอานไดชดเจนและอยในตาแหนงทเหนงายการททกคนไดอานทาใหคดตอหรอนกถงประสบการณของตนเองไดทาใหมการเสนอขอมลเพมเตมสมบรณขน หรออาจใหผรวมเวทปรกษากนแลวเขยน โดยทวทยากรเปนคนตงกรอบและคาถามให หากมการแบงกลมยอยควรใหแตละกลมมารายงานในกลมใหญเพออภปรายเพมเตมและบนทกเพมเตม ทกคนในเวทจะไดรบทราบและมโอกาสอภปรายเพม วทยากรควรสงเกตวามใครบางอภปรายมากไป ไมเขากรอบหรอใครบางไมไดอภปรายเลย ผอภปรายมากไป ตองมกลวธทาใหอภปรายนอยลง เชน บอกวาทานเปนผรดและใหขอมลเปนประโยชน แตเวทนตองการฟงผทยงไมมโอกาสแสดงความคดเหนดวย เพราะอาจมมมมองตางไปจะเปนประโยชนเชนกน หรออาจตองโยนคาถามตรงไปผทยงไมไดแสดงความคดเหนเลย หรอถาไมถนดพดอาจใชการเขยนโดยตองเตรยมการดคาไวดวย หรออาจใชการดคาตงแตตนเลยกได การใชการดคาวทยากรตองมความสามารถจดการดคาทเขยนแลวออกเปนหมวดหมตามประเดนตางๆได และโยงความสมพนธได ถาสถานการณการมสวนรวมไมดขนอาจกลบไปอาศยเกมได แตตองอยาลมวากอนการเรมเวทการแนะนาตวและการละลายพฤตกรรมเปนเรองสาคญถาเรมตนดทาใหทกคนเหนวามจดรวมและเปนเวทของสมาชกเอง เปนผลประโยชนตอสมาชกเองเอง การมสวนรวมจะเปนไปดวยด

8-แกปญหาเชงสรางสรรค

ถาเกดความขดแยงขนวทยากรตองชวยใหลดความขดแยงในทางบวกโดยพยายามใหผเขารวมเวทเขาใจวาความขดแยงจะไมนาไปสการแกปญหาในภาพรวมได หรอชใหเหนการทาใหปญหากลายเปนโอกาส เชน การขดแยงจากการแยงกนใชทรพยากรจากปา ถาไมรวมกนดแล ทรพยากรอาจหมดไป แลวใครรบเคราะห ในทางตรงกนขามถาชวยกนรกษา โดยอาจ

91

ยกตวอยางทกลมอนทาแลวไดผล สามารถทาใหทรพยากรมใชอยางยงยนหรอทางเลอกอนทเหมาะสม ดงนนวทยากรจงตองมมมมองทกวาง และมเจตคตในทางบวก ในจดนอาจตองยอนกลบไปพจารณาวากลมไดผานเวทการปรบเจตคตหรอยง ถายงเปนปญหาควรยอนกลบมาเรยนรใหม เครองมอทดในการปรบเจตคตคอกระบวนการวเคราะหปญหาของกลม ชมชนหรอตวเอง เชน การวเคราะหคาใชจายตางๆ อาจพบวาคาใชจายบางเรองสง อาจทาใหกลมปรบเจตคตจากการซอใชเปนผลตใชเอง หรอการวเคราะหเชงธรกจเหนวาขาดทนอาจเลกแลวหนไปทาอยางอนทไดผลดกวาแทน

9-ตรวจสอบประเดนทอภปรายใหชดเจนและเปนทยอมรบ วทยากรจะตองสรปประเดนทอภปรายใหชดเจนและตรวจสอบกบสมาชกตลอดวาใชหรอไมยอมรบหรอไม การสรปไมใชการยอแตเปนการสงเคราะหวาทพดมามความหมายสนๆอะไร เชนการทกลมอภปรายมากมายถงปญหาทรพยากรปลาและกลาวถงการชวยกนทาไซใหปลาไมหมดไปจบไดยาวนานและตองมการควบคมการจบ อาจสรปไดวากลมตองการอนรกษทรพยากรปลาไวใชประโยชนอยางยงยน วทยากรควรมความสามารถวเคราะหขอมลทไดในเชงลาดบขนหรอลงชน การลาดบชนขน เชน การจบปลาอยางมการควบคม ทาไมตองควบคม เพราะตองการมปลาไวใหจบตลอดไป ทาไมตองตลอดไป เพราะตองการความมนคงทางอาหาร ทาไมตองการความมนคงทางอาหาร เพราะตองการใหสขภาพด หรอหารายไดไดนาน จะเหนวาเปนการวเคราะหความตองการระดบสงขน จะทาใหวทยากรสามารถถามคาถามในเชงสรปไดด และทาใหสรปในภาพรวมได ซงเปนบทบาทของวทยากรดวย ในทางตรงกนขาม ถาถามเชงระดบลงจะทาใหไดขอมลทจะนามาประมวลเปนความรของกลมและสรปเนอหาไดสมบรณขน เชน ปลาทจะอนรกษ มชนดใดบาง คาตอบอาจมหลายสบชนด ปลาแตละชนดมจงจรชวตและนเวศอยางไร จะไดขอมลอกมากมาย ทาใหรปญหาการหายหรอลดจานวนของปลาดวย การสรปไมใชการตดสนวาอะไรดหรอไมดถกหรอไมถก แตเปนการชใหเหนวาสงนนคออะไรเปนอยางไร การตดสนเปนเรองของสมาชกทจะพจารณารวมกนเองแลวบนทกไววาเปนการตดสนของกลม การดวนสรปจะทาใหระบบการคดแคบลงและรวมถงการไดขอมลทแคบดาย เพราะเมอสรปแลวมกถอวาจบไมอภปรายหรอคดตอ วทยากรเองกไมควรเปนคนดวนสรป การมความคดเชงระบบเปนตวชวยวทยากรในเรองทกลาวมาไดมากและสามารถฝกได

10-ทาใหสมาชกตกลงกนไดในการดาเนนการตอไป เมอเวทไดขอสรปแลว ขนอยกบวตถประสงคของเวทวาตองการเปาหมายถงไหนขน

ไหน วทยากรควรปรกษาวาขนตอนตอไปจะทาอะไรบาง ตองการขอมลอะไรเพมเตมบาง ตองการไดการสนบสนนอะไร อะไรทจดการเองได มแผนการอยางไร และตองกระตนใหเกด ผรบผดชอบ การหารบผดชอบในสงคมเราอาจยากเพราะอาจอายหรอไมอยากเปนภาระ วทยากรจะตองชใหเหนวาในกลมทเขมแขงและตวอยางททาสาเรจมกมอาสาสมครหรอทมอาสาสมคร ในกรณทแตละคนอาจไมกลาอาสา การชใหเหนวาเปนอาสาสมครมความสาคญ

92

อยางไรกบความสาเรจ หรออาจหาขอมลวาแตละคนหรอทมมความสามารถดานไหนและกระตนใหรบผดชอบดานทถนด โดยธรรมชาตผทถนดมกอยากทจะอาสาแสดงฝมอ ขณะเดยวกนวทยากรอาจใหกาลงใจหรอการสนบสนนทเหมาะสม ในการเปดเวทครงตอไปตองทบทวนของเกาเพอความตอเนองดวย

11-การเรยนร วทยากรตองถามและสรปชวงสดทายดวยวาเวทนมการเรยนรอะไรบาง ไมได

หมายถงการไดขอมลอะไรบางเทานน แตการทไดเขามามปฏสมพนธรวมกนในกลม จะเกดหรอเกดการเปลยนแปลงอะไรบาง เชน เจตคต ความคด แนวทางการนาไปปฏบตทตางจากเดม ถาเปนการทางานระยะยาวอาจใชเปนฐานขอมลการเปลยนแปลงจรง และการขยายขอบเขตการเรยนรตอไป การเรยนรอาจไมเกดขนชดเจนในระยะสน แตเปนวงจรหลายรอบและสะสม ความสาเรจของวทยากรทสาคญคอการสรางองคกรการเรยนรขณะเดยวกนวทยากรเรยนรไปดวย วทยากรจงควรมความรเกยวกบกระบวนการเรยนรบาง โดยเฉพาะปจจบนการเรยนรทผเรยนเปนสาคญเปนทศทางใหมทจะเสรมความเขมแขงใหกลมเปาหมาย

12-การสะทอนกลบความคดเหน(feed back) และการใหขอมล การสะทอนกลบเปนเรองสาคญสาหรบวทยากรเพอใหสมาชกเหนมมมองทตนเอง

แสดงออกมา แตตองระวงถาทาไมดอาจกลายเปนการเขาใจผดและเกดความขดแยงได วทยากรควร ทราบความแตกตางของการวพากษวจารณ(criticize) กบการสะทอนกลบ และทาความเขาใจวาทาอยางไรจะเกดความสรางสรรค และเชงบวก ควรคานงถงสงตอไปน

การวจารณ การสะทอนกลบ

มกเนนตวบคคลทาใหขนเคอง เนนประเดนและเนอหาของปญหา

กลบสอดต วาซาซาก เปนนจ(พดแตสงทผานมา) มงสอนาคต

โทษหรอโยนความผด หมกมนกบปญหา แสวงหาทางแกปญหารวมกน

มกสรปวาเปนเหมอนกนหมด เลวหมด วากนเปนเรองๆ เปนประเดนไป เฉพาะเจาะจง

กาวราว ไมเปนมตร มกเปนมตรและไปในทางบวก

ในการดาเนนเวทการระดมสมองหรอเสวนาการใหขอมลทเปนประโยชนเปนเรองสาคญแตตองคานงถงวาการระดมสมองเราตองการความคดเหน ความรหรอการตดสนใจจากผมสวนรวม วทยากรตองระวงวาการใหขอมลของวทยากรอาจไปมอทธพลชนาหรอทาใหผลออกมา

93

เปนไปตามความคดของวทยากร เชน วทยากรเคยมประสบการณการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ อาจใหขอมลเนนใหเหนความสาเรจหรอสาคญเรองน ทางทดความใหขอมลทไมไดชวาถกหรอไมถก ดหรอไมดแตใหขอมลในเชงธรรมชาตของสงนน และแจงชดเจนวาเปนขอมลหรอความรทมอย ไมใชความเหนของวทยากรเอง

13-การมสวนรวม วทยากรควรตระหนกถงความหมายของการมสวนรวม และระดบของการมสวนรวม

การมสวนรวม คอ กระบวนการทมเปาหมาย ทาใหกลม องคกรหรอชมชนสามารถจดตวการเองได พงตวเองได พงกนเองได มการรวมคดรวมมอกนของชมชน ประชาชนรวมกนรเรม รวมตดสนใจ และรวมลงมอปฏบตเอง แตอาจมการสนบสนนจากภายนอกทเหมาะสมจากการตดสนใจของกลมหรอชมชนเอง นาไปสความเขมแขง ถาการเปนวทยากรไมระวงทาใหเกดผลตรงขามและผดวตถประสงค เชนทาใหวทยากรหรอองคกรภายนอกกลายเปนทพงของชมชนแทนทชมชนจะชวยกนและพงกนเอง

14-เครองมอ การเปนวทยากรควรมความชานาญในการใชเครองมอพอสมควร เครองมอไมใชของตาตวอาจสรางขนเองหรอปรบใชได เครองมออาจแบงเปนหลายประเภทและมตงแตงายไปยากแตเครองมอทยากไมควรนามาใช ควรเปนประเภททเขาใจงายใชงายหางายไมแพง ในทนจะไมลงลกถงการใชแตอาจฝกไปเรยนรไปไดในภาคปฏบต อาจแบงเครองมอดงกลาวเปนประเภทดงแสดงในตาราง

ประเภทของเครองมอในการประมวลขอมลหรอความร

ประเภท ตวอยางเครองมอ

- เชงเวลา ประวต - ปฏทนตาง ๆ เสนเวลา แผนทตางเวลา - เชงพนท - แผนทตาง ๆ การกระจายของสงตางๆ - เชงการใหลทรพยากร และคน - แผนภมการไหลของสงตาง ๆ การตดสนใจ - เชงกระบวนการ - ลาดบกจกรรม และความสมพนธ - เชงลาดบความสาคญ - ตารางการใหคะแนนอยางงายๆ - เชงกรอบ - แผนภมกรอบแนวคด แผนทความคด(mind map)

ตนไมปญหาและพฒนา แผนททางเดน(road map) - เชงวเคราะหความสมพนธ - ตารางเมตรกของปจจยตางทอาจมความสมพนธ - เชงโครงสรางทางสงคม - โครงสรางและความสมพนธครอบครว เครอญาต ฐานะ - เชงคาถาม - ตวชวยทง 8

94

สงทวทยากรไมสามารถละเลยไดคออปกรณทจะใชในการสอกบสมาชก เชน การดคา แผนกระดาษขนาดใหญ(flip chart) เครองเขยนเพอใชเขยนหรอตดขอมลทไดจากเวท สงทสาคญคอทกคนตองเหนสอนงายและเหนพรอมๆกน การเหนขอมลทคนหนงเสนออาจกระตนในคนอนไดคดตอหรอมแนวคดอนเพมเตม วทยากรควรมทกษะในการวาดหรอแปลงขอมลทอาจซบซอนเปนรปหรอสญลกษณทเขาใจงาย เชน ระบบครวเรอนอาจวาดเปนสญลกษณบานและคน และโยงใยกบสงอนๆไดชดเจน วทยากรควรเปนคนตงคาถามทด เครองมอชวยทสาคญคอคา 8 คาคอ ใคร อะไร ทไหน เมอไร อยางไร เทาไร ทาไมและถา ใครและอะไรเปนลกษณะของโครงสรางทงทางสงคมและทางกายภาพ เชน กานน หรอธนาคารขาว ทไหนเปนการกระจายตวบนพนทของโครงสรางตางๆ เมอไร เปนการกระจายตวบนเวลา คอ การเกดขนของปรากฏการณหรอเหตการณตางๆ ทมโครงสรางตางๆ มาเกยวของ อยางไรเปนเรองของวธการ กระบวนการ กลไก และการปฏบตทเกดผลตางๆของ เหตการณตางๆ เทาไร เปนเรองของการเปรยบเทยบ เชน มากนอย เลกใหญ ทาไม เปนการแสวงหาหรออธบายเหตผลหรอทาความเขาใจเหตการณตางๆ และถาเปนเรองของการหาทางเลอกหรอการตดสนใจ เชน ถาฝนทงชวงจะทาอยางไร คาถามและเครองมอเหลานถาวทยากรโดยเฉพาะมอใหม ฝกใชบอยจะทาใหสามารถกระตนการอภปรายไดด

วทยากร ตววทยากรเองเปนประเดนสาคญ วทยากรทกคนไมเหมอนกนตางคนตางมบคลกตางกนการจะไปเรยนแบบกนทงหมดคงไมไดและไมไดเรยนรอะไรมาก จงไมควรถามหาสตรสาเรจ วทยากรเองเปนเสมอนตวทาใหเกดการเปลยนแปลง(change agent) แตถาวทยากรเองไมพยายามเปลยนทงเจตคตและปรบปรงทกษะจะทาใหผอนเปลยนไดอยางไร ดงนน วทยากรเองตองแสวงหาความรและประสบการณ บางทานอาจมพรสวรรคใชเวลาไมมากในการฝกฝน แตไมไดหมายความวาคนมพรสวรรคนอยกวาฝกใหดขนไมได

การวางตวของวทยากรควรลบการเปนจาวนายหรอความเหนอกวาออก ความสมพนธควรเปนแนวราบ มความจรงใจ เปนเพอน จะชวยทาใหสมาชกในเวทกลาแสดงออกอยางจรงใจซงเปนเรองสาคญทจะทาใหไดขอมลทถกตอง วทยากรควรมวธทาใหเวทไมเครยดและมความเปนกนเอง ดงนน การตลกบางการออกนอกเรองบางอาจเปนสงทด ควรจาไวเสมอวาวทยากรทดสามารถทาใหเวทบรรลวตถประสงคไดโดยไมตองผลกดนมากคอทาใหเวทดาเนนไปไดเองและวทยากรชวยหนนเสรมตามความเหมาะสมเพอใหเปนไปตามวตถประสงค วทยากรตองตระหนกวาตวเองไมใชผมสวนไดสวนเสยในเวทจงควรเปนหนาทของสมาชกทเขารวมเปนผอภปรายและตดสนใจ ไมควรเขาไปเกยวของในสวนน ในบางกรณวทยากรอาจตองสวมหมวกสองใบ วทยากรตองทาใจและทาความชดเจนวาการอภปรายนน

95

ตวเองอยในบทบาทไหน และควรระมดระวงไมใหบทบาทหนงไปเบยดบงอกบทบาทหนง เชน เจาหนาทสงเสรมการเกษตรเมอเปนวทยากรในเวทเพอทราบปญหาชมชน จะใหความสาคญและสนใจนาการอภปรายไปสประเดนหนาทของตนเองหรอหนวยงานตนเอง เพอจะไดมงานทาตอโดยไมพยายามเขาใจขอมลวาเรองนสาคญตอเวทหรอไม อยางไร ปญหาสาคญอาจไมใชเรองน หรอเจาหนาทอาจมเทคโนโลยอยแลวอยากนามาใชแตสมาชกอาจอยากแกปญหาโดยวธอน ผทชานาญในสาขาใดสาขาหนงอาจเปนวทยากรไดแตตองตระหนกเสมอวาเปนวทยากรกระบวนการไมใชวทยากรเพอถายทอดความรหรอทกษะ(ไมใชผบรรยาย) อยางไรกตามเมอเวทตองการความรอาจใหไดแตไมไหเปาหมายของเวททตงไวเสยไป ในหลายกรณวทยากรอาจเปนคนภายในองคกรนนได แตในสงคมเรามกไมไดการยอมรบ บอยครงจงตองใชวทยากรจากภายนอกองคกรหรอชมชน

สรป ทศทางการพฒนาแนวใหมไมวาจะเปนในภาคชนบท เอกชน องคกรพฒนาเองชนหรอรฐ กระบวนการการมสวนรวมและการเรยนรกาลงมบทบาทมากขน ไมวาการมสวนรวมของแตละเวทจะมวตถประสงคอะไร เชน การพฒนาบคลากร การวางแผน การบรหารองคกรหรอกลม หรอการมสวนรวมจะใชวธการอะไร เชน AIC (appreciation interaction and control) RRA/PRA (rapid/participatory rural appraisal) FSC (future search conference) ZOPP/GOPP (goal oriented project planning) PTD (participatory technology development) การแกปญหาความขดแยง กระบวนการประชาคม การระดมสมองทวๆไป ตางจาเปนตองมวทยากรกระบวนการชวย และการเปนวทยากรกระบวนการไมจาเปนตองผกขาดเปนตวบคคลเสมอไป หรอคนทไดรบการศกษา ชาวบานอาจเปนวทยากรทดไดในบรบทของเขาเอง ขณะนความตองการวทยากรกระบวนการยงมมากและหลายระดบ อยางไรกตามในองคกรหรอชมชนไมควรมการผกขาดการเปนวทยากรกระบวนการ คนทเปนวทยากรทดจะทราบดทาไมในองคกรหรอชมชนขาดการมสวนรวมและไมสามารถแสวงหากระบวนการหาทางเลอก หากสามารถทาใหทกคนหรอคนสวนใหญมความเปนวทยากรกระบวนการคอสรางภาวะความเปนวทยากรกระบวนการในการทางานขององคกรหรอชมชนได จะสามารถทาใหเกดความเขมแขงไดเพราะทกคนหรอคนสวนใหญทมใจเปนวทยากรจะตระหนกถงหลกการของวทยากรคอการสรางพลงรวมกนปรบเปลยนเจตคตและเพอแกปญหา พฒนาและการทางานรวมกน การแสวงหาความรวมมอจะงายขน ผสนใจทจะพฒนาทกษะการเปนวทยากรกระบวนการควรแสวงหากลวธยอยๆ ทงหลายเพอนามาปรบใชซงมมากมายแตมกไมอยในรปของเอกสารแตอาจหาไดจากการรวมสงเกตและถาจะใหดตองฝกปฏบตและเรยนร เบองหลงของทงหมดอยทเจตคตของตนเอง

96

ภาคผนวก 2 แบบประเมนความรกอนและหลงการฝกอบรม

ขอมลผเขาทาการทดสอบ 1) ชอ – สกล ............................................................................................................................................ 2) ทอย ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... 3) วฒการศกษา .................................................................................................................................................................. 4) ชอคลสเตอร ................................................................................................................................................................... 5) ทานเกยวของกบคลสเตอร ในบทบาท .................................................................................................. 6) ทานเคยเขารบการฝกอบรมในเรองเกยวของกบการพฒนาคลสเตอรหรอไม � เคย � ไมเคย 7) ทานเคยไดรบการอบรมในหวขอใดมาบาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) � คลสเตอรและการพฒนาคลสเตอร � การจดการเชงกลยทธ � การบรหารความขดแยง � เทคนคการสรางเครอขาย � การพฒนาทมงาน � การคดเชงระบบ � ทกษะการเปนวทยากรกระบวนการ � ความเปนผนา

การจดการดานการตลาด � อนๆ ระบ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ความเขาใจในเรองคลสเตอร

8) จงกา � หนาขอความทถกตอง X หนาขอความทผด

-------- การรวมตวกนเปนกลมจงหวดกเปนคลสเตอร จงสามารถใชแนวทางการพฒนาคลสเตอรได -------- คลสเตอรจะเกดขนไดกตอเมอมการรวมตวกนผลตสนคา -------- การรวมกลมกนเปนสหกรณ เชน สหกรณการเกษตรเปนการรวมตวแบบคลสเตอร -------- การกอตวของคลสเตอรจะเกดขนไดเมอมการรเรมจากทางราชการเทานน -------- ผลตภาพ หมายถงการทเราสามารถขายสนคาไดมากๆ -------- ปจจยเงอนไขดานอปสงคมความสาคญมากกวาปจจยทางดานอนๆ ในคลสเตอร -------- สมาชกทอยภายในคลสเตอรเดยวกนจะไมตองแขงขนกนทางธรกจอกตอไป -------- เราสามารถอธบายความสมพนธตอกนของผมสวนเกยวของภายในคลสเตอรโดยใช Value

Chain -------- คลสเตอรตางๆ จะมกลยทธในการพฒนาทเหมอนกนหรอไมแตกตางกน -------- ผประสานงานคลสเตอร (Cluster Development Agent = CDA) จะตองเปน ผประกอบการททาธรกจนน

97

9) จงใหความหมายของคาตางๆ ตอไปน คลสเตอร ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................... ไดมอนดโมเดล (Diamond Model) .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ...................................................................................................................................................................

อตสาหกรรมสนบสนนและอตสาหกรรมทเกยวของ .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ...................................................................................................................................................................

แผนทคลสเตอร (Cluster Map) .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................... สายโซแหงคณคา (Value Chain) .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

98

ภาคผนวก 3

แบบประเมนผลการฝกอบรม

ตอนท ขอมลทวไป

คาชแจง ใหทาเครองหมาย ลงในชองทตรงกบสถานภาพของทาน สถานภาพของผเขารวมฝกอบรม

ผประกอบการ ผใหการสนบสนนดานการเงน ผเกยวของในระดบนโยบาย นกวชาการ นกวจย และนกออกแบบ

ตอนท การบรรลวตถประสงค

คาชแจง ใหทาเครองหมาย ลงในชองระดบความพงพอใจทตรงกบความพงพอใจของทานมากทสด

การฝกอบรม ระดบความพงพอใจ

มากทสด (5)

มาก (4)

ปานกลาง (3)

นอย (2)

นอยทสด (1)

ภาพรวมของการจดฝกอบรม

1 รปแบบของการจดฝกอบรม 2 คณภาพ/เนอหาของการฝกอบรม 3 อปกรณและการอานวยความสะดวก 4 เอกสารประกอบการฝกอบรม 5 ระยะเวลาการจดฝกอบรม 6 สถานทจดฝกอบรม 7 การอานวยความสะดวก อาหาร อาหารวาง

เนอหาวชาการและขอมลในการฝกอบรม

8 เนอหาจากเอกสารประกอบการฝกอบรม 9 การนาเสนอเนอหาวชาการและขอมลจาก

วทยากร

10 ความเหมาะสมของระยะเวลาการนาเสนอ การมสวนรวมในการฝกอบรม และผลททานไดรบ

11 โอกาสในการแสดงความคดเหน 12 ทานไดรบทราบถงวตถประสงคของการจด

ฝกอบรม

13 ทานไดรบประโยชนตามทคาดหวง

99

ตอนท 3 ขอเสนอแนะเพมเตม 1. โปรดแสดงความคดเหน ขอสงเกต หรอขอเสนอแนะตอการจดประชมโดยภาพรวม ....................................................................................................................................... 2. ขอเสนอตอการดาเนนการขนตอไป ....................................................................................................................................... ขอขอบคณทกทานทเขารวมการประชมเชงปฏบตการและตอบแบบประเมนในครงน

**************************************

กาหนดการอบรม การพฒนาผประสานการพฒนาเครอขายวสาหกจทองเทยว ระนอง

ระหวางวนท 16-19 ตลาคม 2551 ณ. โรงแรมจนทรสม ฮอท สปา ระนอง จงหวดระนอง

******************************* วนพฤหสบดท 16 ตลาคม 2551

08.00 - 09.00 น. • ลงทะเบยนรายงานตวเขารบการฝกอบรม

09.00 - 09.30 น. • พธเปดการฝกอบรม

- ผอานวยการฝายยทธศาสตร SMEs รายพนท /รายสาขา กลาวรายงาน - ผอานวยการสานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมประธานใน

พธกลาวเปดการประชม 9.30 - 12.00 น. • ปฐมนเทศ/ประเมนการฝกอบรม

- แนะนาคณะวทยากรและผเกยวของของ สส.ว. - แนะนาผเขารวมรบการอบรม - ชแจงรายละเอยดการฝกอบรม

- ประเมนความคาดหวงในการฝกอบรม - ประเมนความรความเขาใจเกยวกบคลสเตอร

โดย คณะวทยากร (รบประทานอาหารวางและเครองดมในหองประชม) 12.00 - 13.00 น. • พกรบประทานอาหารกลางวน

13.00 - 15.00 น. • บรรยาย “ความเขาใจเกยวกบคลสเตอรและแนวทางการพฒนาคลสเตอร” โดย คณะวทยากร

15.00 - 16.30 น. • กจกรรมกลมสมพนธ โดย คณะวทยากร

16.30 - 17.00 น. • ชแจงการเดนทางไปศกษาดงาน โดย คณะวทยากร

17.00 - 18.00 น. • พกผอนตามอธยาศย

18.00 - 19.00 น. • รบประทานอาหารเยน

19.00 - 22.00 น. • บรรยายเชงอภปราย “การสรางเครอขายเพอการพฒนาคลสเตอรทองเทยว” โดย คณะวทยากร

วนศกรท 17 ตลาคม 2551 07.00 - 08.00 น. • รบประทานอาหารเชา

08.00 - 10.00 น. • ออกเดนทางไปศกษาดงานเครอขายวสาหกจทประสบความสาเรจในเขตจงหวดระนองหรอจงหวดใกลเคยง (คลสเตอรปาลมนามนจงหวดชมพร)

ฟงบรรยายสรปกจกรรมของคลสเตอรปาลมนามนจงหวดชมพร โดย ผแทนคลสเตอรปาลมนามนจงหวดชมพร

12.00 - 13.00 น. • พกรบประทานอาหารกลางวน

13.00 - 15.00 น. • ศกษาดงานในกจกรรมของคลสเตอรปาลมนามน

15.00 น. เปนตนไป • เดนทางกลบทพก จงหวดระนอง

18.00 - 19.00 น. • รบประทานอาหารเยน

19.00 - 22.00 น. • สรปผลการศกษาดงาน ดาเนนการ โดย คณะวทยากร

• แลกเปลยนความคดเหน รวมทงขอเสนอแนะเกยวกบแนวทางการพฒนาเครอขายทองเทยวจงหวดระนอง โดย นายวโรจน สตะประเสรฐนนท นายกสมาคมมคคเทศกอาชพแหงประเทศไทย

วนเสารท 18 ตลาคม 2551

07.00 - 08.00 น. • รบประทานอาหารเชา

08.00 - 08.30 น. • กจกรรมกลมสมพนธ (2)

08.30 - 09.30 น. • ระดมความคดเหนในการสรางเครอขายการทองเทยวจงหวดระนอง

09.30 - 09.45 น. • พกรบประทานอาหารวางและเครองดม

09.45 - 11.15 น. • ระดมความคดเหนฯ และคดเลอกคณะกรรมการเครอขายการทองเทยว จงหวดระนอง

11.15 - 12.00 น. • บรรยายเชงอภปราย “คณสมบตและแนวทางการพฒนาผประสานงานเครอขายการทองเทยวจงหวดระนอง” ดาเนนรายการโดยคณะวทยากร

12.00 - 13.00 น. • พกรบประทานอาหารกลางวน

13.00 - 15.00 น. • จดทาแผนยทธศาสตรของเครอขายการทองเทยวจงหวดระนอง โดย คณะวทยากร

15.00 - 15.15 น. • พกรบประทานอาหารวางและเครองดม

15.15 - 17.00 น. • จดทาแผนฯ (ตอ) โครงการนารองภายใตแผนฯ และการเตรยมนาเสนอ ดาเนนการโดย คณะวทยากร

17.00 - 18.00 น. • พกผอนตามอธยาศย

18.00 - 21.00 น. • รบประทานอาหารเยน และกจกรรมกลมสมพนธ

วนอาทตยท 19 ตลาคม 2551

07.00 - 08.30 น. • รบประทานอาหารเชา

08.30 - 10.00 น. • นาเสนอผลการจดทาแผนยทธศาสตรและโครงการนารองภายใตแผนฯ โดย ตวแทนผเขาอบรม - ใหขอเสนอแนะตอแผนฯ และโครงการนารอง

โดยคณะวทยากร และผบรหารของ สสว. 10.00 - 10.15 น. • พกรบประทานอาหารวางและเครองดม

10.15 - 11.00 น. • อภปรายแนวทางการขบเคลอนเครอขายในทางปฏบต ดาเนนการโดย คณะวทยากร

11.00 - 11.30 น. • ประเมนผลการฝกอบรมแบบมสวนรวม ดาเนนการโดย คณะวทยากร

11.30 - 12.30 น. • มอบวฒบตรและพธปดการฝกอบรม โดย ผอานวยการ สสว.หรอ ผแทน

12.30 - 13.30 น. • พกรบประทานอาหารกลางวนรวมกนและเดนทางกลบ

**************************************************

ภาคผนวก 3 แบบประเมนความรกอนและหลงการฝกอบรม

ขอมลผเขาทาการทดสอบ 1) ชอ – สกล ............................................................................................................................................ 2) ทอย ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... 3) วฒการศกษา .................................................................................................................................................................. 4) ชอคลสเตอร ................................................................................................................................................................... 5) ทานเกยวของกบคลสเตอร ในบทบาท .................................................................................................. 6) ทานเคยเขารบการฝกอบรมในเรองเกยวของกบการพฒนาคลสเตอรหรอไม � เคย � ไมเคย 7) ทานเคยไดรบการอบรมในหวขอใดมาบาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) � การจดการเชงกลยทธ � การบรหารความขดแยง � เทคนคการสรางเครอขาย � การพฒนาทมงาน � การคดเชงระบบ � ทกษะการเปนวทยากรกระบวนการ � ความเปนผนา � การจดการดานการตลาด � อนๆ ระบ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ความเขาใจในเรองคลสเตอร

8) จงกา � หนาขอความทถกตอง X หนาขอความทผด

-------- การรวมตวกนเปนกลมจงหวดกเปนคลสเตอร จงสามารถใชแนวทางการพฒนาคลสเตอรได -------- คลสเตอรจะเกดขนไดกตอเมอมการรวมตวกนผลตสนคา -------- การรวมกลมกนเปนสหกรณ เชน สหกรณการเกษตรเปนการรวมตวแบบคลสเตอร -------- การกอตวของคลสเตอรจะเกดขนไดเมอมการรเรมจากทางราชการเทานน -------- ผลตภาพ หมายถงการทเราสามารถขายสนคาไดมากๆ -------- ปจจยเงอนไขดานอปสงคมความสาคญมากกวาปจจยทางดานอนๆ ในคลสเตอร -------- สมาชกทอยภายในคลสเตอรเดยวกนจะไมตองแขงขนกนทางธรกจอกตอไป -------- เราสามารถอธบายความสมพนธตอกนของผมสวนเกยวของภายในคลสเตอรโดยใช Value

Chain -------- คลสเตอรตางๆ จะมกลยทธในการพฒนาทเหมอนกนหรอไมแตกตางกน -------- ผประสานงานคลสเตอร (Cluster Development Agent = CDA) จะตองเปน ผประกอบการททาธรกจนน

9) จงใหความหมายของคาตางๆ ตอไปน คลสเตอร ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................... ไดมอนดโมเดล (Diamond Model) .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ...................................................................................................................................................................

อตสาหกรรมสนบสนนและอตสาหกรรมทเกยวของ .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ...................................................................................................................................................................

แผนทคลสเตอร (Cluster Map) .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................... สายโซแหงคณคา (Value Chain) .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ภาคผนวก 4

แบบประเมนผลการฝกอบรม

ตอนท ขอมลทวไป

คาชแจง ใหทาเครองหมาย ลงในชองทตรงกบสถานภาพของทาน สถานภาพของผเขารวมฝกอบรม

ผประกอบการ ผใหการสนบสนนดานการเงน ผเกยวของในระดบนโยบาย นกวชาการ นกวจย และนกออกแบบ

ตอนท การบรรลวตถประสงค

คาชแจง ใหทาเครองหมาย ลงในชองระดบความพงพอใจทตรงกบความพงพอใจของทานมากทสด

การฝกอบรม ระดบความพงพอใจ

มากทสด (5)

มาก (4)

ปานกลาง (3)

นอย (2)

นอยทสด (1)

ภาพรวมของการจดฝกอบรม

1 รปแบบของการจดฝกอบรม 2 คณภาพ/เนอหาของการฝกอบรม 3 อปกรณและการอานวยความสะดวก 4 เอกสารประกอบการฝกอบรม 5 ระยะเวลาการจดฝกอบรม 6 สถานทจดฝกอบรม 7 การอานวยความสะดวก อาหาร อาหารวาง

เนอหาวชาการและขอมลในการฝกอบรม

8 เนอหาจากเอกสารประกอบการฝกอบรม 9 การนาเสนอเนอหาวชาการและขอมลจาก

วทยากร

10 ความเหมาะสมของระยะเวลาการนาเสนอ การมสวนรวมในการฝกอบรม และผลททานไดรบ

11 โอกาสในการแสดงความคดเหน 12 ทานไดรบทราบถงวตถประสงคของการจด

ฝกอบรม

13 ทานไดรบประโยชนตามทคาดหวง

ตอนท 3 ขอเสนอแนะเพมเตม 1. โปรดแสดงความคดเหน ขอสงเกต หรอขอเสนอแนะตอการจดประชมโดยภาพรวม ....................................................................................................................................... 2. ขอเสนอตอการดาเนนการขนตอไป ....................................................................................................................................... ขอขอบคณทกทานทเขารวมการประชมเชงปฏบตการและตอบแบบประเมนในครงน

รายชอผเขาอบรมเชงปฏบตการ และคณะทปรกษาโครงการ “ผประสานงานการพฒนาคลสเตอร (CDA) กลมทองเทยวจงหวดระนอง”

1

นางพรรณ โศรกหาย บ.โรงแรมจนทรสม ฮอท สปา ระนอง จากด โทรศพท 0-7782-2516-9, 081-3730505 โทรสาร 0-7783-5529 E-mail : jamsom_thara@hotmail.com

2

วาท ร.ต.สขสนต กมลานนท บานสขสนต โทรศพท 0-7783-2585, 089-8735123 โทรสาร 0-778-23094

E-mail : -

3

นายเกยรตศกด หงสหาญ รานอาหารคนลน โทรศพท 0-7782-2863, 081-8020679 โทรสาร

E-mail : -

4

นางตตมา หอมแกว โรงพยาบาลระนอง โทรศพท 0-7782-3281, 089-7245090 โทรสาร -

E-mail : tatime_homkaew@yahoo.com

5

นายสนชย อยเตงเคง 267 (J&T) ต.เขานเวศน อ.เมอง จ.ระนอง โทรศพท 0-7783-2483, 081-8915990 โทรสาร - E-mail : JT2497@gmail.com

6

นายศลป ศรสวาง วกตอเรย เอนเตอรเทนเมนท รสอรท โทรศพท 0-7782-2837, 080-1224045 โทรสาร 0-7782-2837 E-mail : verc.office@yahoo.com

7

นางอรณพร อนตราภบาล เทศบาลเมองระนอง โทรศพท 0-7781-1422, 081-9583979 โทรสาร 0-7781-1888

E-mail : Juk_anutra@hotmail.com

8

นายสพล เอยวตระกล Pon' s Place อ.เมอง จ.ระนอง โทรศพท 0-7782-8344, 081-5974549 โทรสาร 0-7781-3328 E-mail : ponplace@hotmail.com

9

จาสบเอกกฤษดา เอกวานช Ranong Ecotourism โทรศพท 081-6073424 โทรสาร 0-7782-3774 E-mail : jada1th@hotmail.com

10

น.ส.ปทมา นทธร ธรกจประมง โทรศพท 0-7781-1190, 081-8190737 โทรสาร 0-7781-1546 E-mail : jummumbo@yahoo.com

11

นายเอกรฐ เชองยาง กลมวสาหกจชมชนทองเทยวเชงอนรกษบานทะเลนอก โทรศพท 086-9450035 โทรสาร - E-mail : chaace@hotmail.com

12

นางสาวดรณ ภกด กลมวสาหกจชมชนทองเทยวเชงอนรกษบานทะเลนอก โทรศพท 087-3848437 โทรสาร - E-mail : chaace@hotmail.com

13

นางสจตรา โกยวานช โรงพยาบาลระนอง โทรศพท 0-7781-2630-3, 086-2732869 โทรสาร 0-7782-3267 E-mail : -

14

นางสดาพร ยอดพนจ ประธานหอการคาจงหวดระนอง โทรศพท 0-7782-3901-2 โทรสาร 0-778-23903 E-mail : ranonggpcc@gmail.com

15

นายสมยศ เครอมาล รานอาหาร ทอย 99 หมท 5 ตาบลปากนา อาเภอเมอง จงหวดระนอง โทรศพท 0-7787-1054 โทรสาร 0-7787-1055

E-mail : -

16

นางเสาวรส ภทอง เจาหนาทกฬาและนนทนาการจงหวดระนอง โทรศพท 0-7782-4057 โทรสาร 0-7782-4057 E-mail : ranong-tourist@hotmail.com

• ผบรหารจาก สสว. และเจาหนาท รวมทงเจาหนาทหนวยงานอนทเกยวของ

1

นางอมรวรรณ มาสาราญ ผอานวยการสานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม โทรศพท 02-2788800 ตอ 437 โทรสาร 02-2738851

E-mail : Amonwan@sme.go.th

2

นายวรพงศ ดอกเกยง หนส.รส. สานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม โทรศพท 02-2788800 ตอ 314 โทรสาร 02-2738851 E-mail : woraphong@sme.go.th

3

นายกตต บญเพชร พ.บรหารระดบกลาง สส. โทรศพท 02-2788800 ตอ 536 โทรสาร 02-2738851 E-mail : Kitti@sme.go.th

4

นายวโรจน เจรญสกลวงศ พ.บรหารระดบตน สส. โทรศพท 02-2788800 ตอ 112 โทรสาร 02-2738851 E-mail : Wirote@sme.go.th

5

น.ส.ชดาพรรณ พวงทอง พ.บรหารระดบกลาง รส. โทรศพท 02-2788800 ตอ 265 โทรสาร 02-2738851 E-mail : Chudaphan@sme.go.th

6

น.ส.เบญจมาศ ทนโนรศ พ.บรหารระดบตน รส. โทรศพท 02-2788800 ตอ 524 โทรสาร 02-2738851 E-mail : benjamaed@sme.go.th

7

นายสมยศ พกลเงน พ.บรหารระดบตน รส. โทรศพท 02-2788800 ตอ 312 โทรสาร 02-2738851 E-mail : somyot@sme.go.th

8

นายวกรม สงหเสม ผจดการศนยพงงา โทรศพท 086-276-4742 โทรสาร - E-mail : -

• คณะทปรกษาโครงการ และเจาหนาทชวยงานโครงการ

1

รศ.มนทนา สามารถ คณะบดคณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยขอนแกน โทรศพท -4336-2013 โทรสาร 0-4336-2205 E-mail : mansam@kku.ac.th

2

นายศกดชย เจรญศรพรกล วทยาลยบณฑตศกษาการจดการ มหาวทยาลยขอนแกน โทรศพท 0-4320-2016-19 โทรสาร 0-4336-2020 E-mail : sakchaij@kku.ac.th

3

นายภมภกด พทกษเขอนขนธ ผอานวยการสานกบรหารการวจย มหาวทยาลยขอนแกน โทรศพท 043-362078, 081-5455916 โทรสาร 0-4336-2078 E-mail : ppittakkhuankun@homail.com

4

นายสรชย กตตกาจร นกวเคราะหนโยบายและแผน 6 สานกบรหารการวจย มหาวทยาลยขอนแกน โทรศพท 0-4336-4410, 080-3166420 โทรสาร 0-4336-4410 E-mail : sirkit@kku.ac.th

ก. การวเคราะหขดความสามารถในการแขงขนและแผนงานคลสเตอร

ผลวเคราะหจดออน จดแขง โอกาส และภาวะคกคาม (SWOT Analysis) จดเดน

1. นาแร 2. ทรพยากรธรรมชาตทหลากหลาย ชวมณฑลโลก 3. อาหารสดจากภาคประมงและภาคการเกษตร 4. เมองชายแดน เมองประวตศาสตร และเมองตนกาเนดนกปกครอง

จดดอย

1. การคมนาคมไมสะดวก 2. ขาดการประชาสมพนธของภาครฐ 3. ขาดการทาการตลาด 4. ขาดองคความรในการบรหารจดการ 5. นโยบายขาดความตอเนอง และทศทางการพฒนาไมชดเจน 6. ขาดการประสานงานระหวางภาครฐและเอกชน 7. ขาดความเชอมโยงของสนคาและบรการทางการทองเทยว 8. คนในทองถนขาดการรบร และไมเหนความสาคญของนาแร 9. ขาดแคลนแรงงานทมคณภาพ 10. มาตรฐานการใหบรการทางการแพทยยงตากวาความคาดหวงของนกทองเทยวตางชาต 11. ขาดผประกอบการดานทองเทยวสขภาพ

โอกาส

1. แนวโนมการรกสขภาพ/ธรรมชาตกาลงอยในความสนใจนกทองเทยว 2. ไดรบการสนบสนนจากภาครฐ 3. สามารถยกระดบเปนเมองทองเทยวสขภาพ 4. สามารถเชอมโยงกบแหลงทองเทยวทสาคญระดบโลก 5. นโยบายของภาครฐเปนสถานทขนถายสนคาทางทะเล

ภาวะคกคาม

1. ภาวะเศรษฐกจถดถอยของโลก 2. ปญหาแรงงานตางดาว

ภาคผนวก 7 โครงการจดทาโปรแกรมการทองเทยวเชงสขภาพ

วตถประสงค

- เพอเพมรายไดการทองเทยวของการทองเทยวระนอง

ผลทคาดวาจะไดรบ - มแพคเกจการทองเทยวเชงสขภาพ ทมการเชอมโยงภายในเครอขายคลสเตอร - มแพคเกจทองเทยวเชงสขภาพทใหบรการลกคาหลากหลาย

ตวชวด

- อตราการเขาพกของนกทองเทยวเพมขน - รายไดตอหวนกทองเทยวเพมขน - นกทองเทยวรจกระนองเพมขน (ดสถต การSEO เวบจากสถต GoolGle)

กจกรรมของโครงการ

- สรางแพคเกจทองเทยว โดยการระดมความคดจากกลมเครอขาย - จดทาโบชวร และสรางเวบไซค Blog แพคเกจทองเทยวสขภาพ - จดประชาสมพนธ แพคเกจทองเทยว โดยการจด Framtrip นกขาวและเอเยนต - เพอทดลองใช และเขยนขาว - เสนอขายแพคเกจ ออกงานแสดงสนคา

ระยะเวลาและสถานท - ระยะเวลา 3 เดอน

งบประมาณ - บาท

ผรบผดชอบ

- กลมคสเตอรการทองเทยวเชงสขภาพ

โครงการพฒนารปแบบการบรหารจดการคลสเตอร

วตถประสงค 1. เพอสรางและพฒนาเครอขายทองเทยวเชงสขภาพจงหวดระนอง 2. เพอพฒนาองคความรและทกษะของสมาชกในเครอขายการทองเทยวเชงสขภาพ

จงหวดระนอง 3. เพอสรางขอตกลงในการดาเนนงานรวมกนของสมาชกในเครอขาย

ผลทคาดวาจะไดรบ 1. มเครอขายคลสเตอรทองเทยวเชงสขภาพอยางครอบคลมครบวงจร 2. สมาชกมความรความเขาใจในการบรหารจดการการทองเทยวเชงสขภาพ 3. มขอกาหนด แนวทางปฏบต และขอบงคบของเครอขาย

ตวชวด ดานปรมาณ 1. จานวนและประเภทของสมาชกในเครอขาย ไมนอยกวารอยละ 30 ของ

ผประกอบการแตละประเภท 2. จานวนสมาชกทมองคความรในการบรหารจดการการทองเทยวเชงสขภาพ ครบ

รอยละ 100 ดานคณภาพ 1. มขอกาหนดและขอบงคบเปนทยอมรบของสมาชกในเครอขาย

กจกรรมโครงการ 1. จดประชมกาหนดโครงสรางคลสเตอรและแตงตงคณะกรรมการ 2. กาหนดบทบาทหนาทและผรบผดชอบ 3. จดทาขอกาหนดของเครอขาย 4. จดอบรมสมาชกเครอขาย 5. ทศนะศกษาทงในประเทศและตางประเทศ 6. สรางผนากลมและตนแบบเครอขาย

ระยะเวลาและสถานท ตลาคม 2551- กนยายน 2552 งบประมาณ - บาท ผรบผดชอบ เทศบาลเมองระนอง และ คณะกรรมการเครอขายทองเทยวเชงสขภาพ จงหวดระนอง

ภาคผนวก 8 สรปเนอหาจากการศกษาดงานตามหลกสตร

โครงการกลมคลสเตอรอตสาหกรรมปาลมนามน พนทภาคใต

วตถประสงคและเปาหมายของโครงการ

1. เพอสงเสรมและตอยอดการพฒนาคลสเตอรอตสาหกรรมปาลมนามน พนทภาคใต ทไดเรมดาเนนการภายใตโครงการพฒนาพนธมตรวสาหกจ (คลสเตอร) ของภาคการผลตและบรการ เพอเพมขดความสามารถในการแขงขนระยะท 1 มาแลวใหเขมแขงยงขน

2. เพอสงเสรมใหกลมวสาหกจอตสาหกรรมปาลมนามน พนทภาคใต มการเชอมโยงกระบวนการธรกจตางๆ ทงในแนวนอนและแนวดงมากยงขน

3. เพอกอใหเกดความรวมมอดานการวจยและพฒนาผลตภณฑ กระบวนการทางานหรอบรการตางๆ ทเปนนวตกรรมใหม ๆ เพอเพมศกยภาพทางการแขงขนของวสาหกจอตสาหกรรมปาลมนามน พนทภาคใต

4. เพอใหกลมอตสาหกรรมมการแลกเปลยนองคความรซงกนและกน มกลยทธในการดาเนนการและมทศทางในการพฒนาทชดเจน สามารถแขงขนได

5. เพอใหเกดเครอขายของหนวยงานบรการทรวมกนผลกดนใหเกดการพฒนาคลสเตอร ทมเปาหมายและการทางานไปในทศทางเดยวกน เพอสงเสรมใหกลมมศกยภาพอยางยงยน เปาหมาย

1. กลมคลสเตอรอตสาหกรรมปาลมนามนในจงหวดสราษฎรธานและชมพร มความแขงแกรงและยงยน

2. กลมคลสเตอรอตสาหกรรมปาลมนามนในจงหวดสราษฎรธานและชมพร มการเชอมโยงการดาเนนการทงภายในวสาหกจและระหวางวสาหกจ

3. เกดความรวมมอในการวจยและพฒนาผลตภณฑ หรอกระบวนการทางานหรอบรการตางๆ ทเปนนวตกรรมใหมๆ

4. วสาหกจท เขารวมกลมคลสเตอร มแผนการพฒนาทงภายในวสาหกจและแผนแลกเปลยนองคความรระหวางวสาหกจ

5. กลมคลสเตอรอตสาหกรรมปาลมนามนในจงหวดสราษฎรธานและชมพร มเปาหมายการดาเนนกจกรรมของกลมทชดเจนและเปนทยอมรบของสมาชก

ผลสมฤทธของโครงการ 1. จานวนวสาหกจทเขารวมในกลมคลสเตอรอตสาหกรรมปาลมนามนพนทภาคใต อยาง

นอยจานวน 30 วสาหกจ สามารถดาเนนการรวมกลมอตสาหกรรมไดอยางมนคงและมขดความสามารถในการแขงขนเพมขน

2. มการพฒนาบคลากรจากวสาหกจทเขารวมกลมคลสเตอร จานวนไมนอยกวา 120 ราย 3. เกดนวตกรรมใหมดานกระบวนการ ดานผลตภณฑ หรอดานบรการ รวมกน ไมนอย

กวา 5 นวตกรรม 4. เกดเครอขายของหนวยงานบรการทรวมกนผลกดนใหเกดการพฒนาคลสเตอร ทม

เปาหมายและทศทางเดยวกนในการดาเนนงานและมการแลกเปลยนองคความรซงกนและกน

กจกรรมการรวมกลมอตสาหกรรมนามนปาลมพนทภาคใต

โครงสรางคลสเตอรปาลมนามน

กลางนา โรงงานสกดนามนปาลมดบ

ตนนา ตนพนธ สวนปาลม ลานเท

ปลายนา โรงงานกลน

ตนนา

สรางกลมตนแบบ

- คดเลอกนกธรกจสวนปาลมเปนตนแบบ (Role Model) - พฒนาใหเปนกลมตนแบบ

o ขายปาลมสก o พฒนาปาลมใหมคณภาพ o ลดตนทนเพมผลผลต

ลดตนทน

- รวมกลมซอปยเคมคณภาพด ราคาถก - ผลตปยหมก ปยอนทรยภายในกลม - พฒนาคณภาพปยอนทรยเพอใชทดแทนปยเคม

เพมผลผลต

- จดทาคมอการจดการสวนปาลม - สรางใหมผเชยวชาญประจากลม - พฒนาใหสมาชกกลมเพมผลผลตใหได 6 ตน/ไร/ป ภายใน 3 ป

กลางนา

ไดปาลมด มคณภาพ

ในระยะเวลาทกาหนด และมากเพยงพอ

ในการผลต

โครงสรางการบรหาร

ผงโครงสรางกลมโครงการพฒนาอตสาหกรรมปาลมนามนพนทภาคใต

1. ประธานกลม 2. รองประธานกลม 2 ทาน 3. ฝายวชาการ 3 ทาน 4. ฝายประชาสมพนธ 3 ทาน 5. กรรมการ 15 ทาน 6. เลขานการ 2 ทาน 7. เหรญญก 1 ทาน

วสยทศน (Vision)

ผลตปาลมด มคณภาพภายในป 2552 พฒนารวมกนอยางยงยน เปนแบบอยางของการรวมกลม Cluster ทประสบความสาเรจ กจกรรมการพฒนาบคลากร โดยการจดหลกสตรฝกอบรม จานวน 3 หลกสตร ผลลพธจากการดาเนนงาน

1. รและเขาใจการบรหารจดการสวนปาลมทใหผลผลตสงขน 2. สามารถนาแผนธรกจสวนปาลมไปใชเปนแนวทางในการ บรหารจดการสวนปาลมอยางม

ระบบและมประสทธภาพ 3. รเทคนคการเปนผนา รวธการบรหารคนไปสความสาเรจ

กจกรรมการเยยมชมและศกษาดงาน จานวน 7 แหง ผลลพธจากการดาเนนงาน

1. สรางความมนใจในการพฒนาจดการสวนปาลมเพอเพมผลผลต 2. เขาใจวธการปลกปาลม และการจดการสวนปาลมอยางละเอยด 3. เรยนรและทาความเขาใจขนตอนการเพาะพนธปาลม 4. เรยนรวธการผลตปยหมก ปยอนทรย ทมคณภาพ 5. ไดแลกเปลยนเรยนรแนวคดการพฒนาดวยกลยทธคลสเตอร 6. ไดแนวคดเพอตอยอดการทานวตกรรมในอตสาหกรรมปาลมนามน

การสรางนวตกรรมดานความยงยน 1. สรางกลมตนแบบผทาธรกจสวนปาลม ต.ทง อ.ไชยา เปน Model ตวอยาง เพอขยายผล

ตอไปยงตาบลและอาเภออน ๆ ของจงหวดเปนการรวมกลมของกลมตนนาทเปนเจาของสวนปาลม จานวน 40 ราย

2. สรางกลมผนา อ.สว จ.ชมพร การสรางนวตกรรมดานการเพมผลผลต

1. จดทาคมอ การเพมประสทธภาพการผลตปาลมนามน 2. จดทาคมอวทยากร ชดฝกอบรมปาลมนามน

นวตกรรมดานการลดตนทน

• วธการ - เยยมชม และศกษาการผลตปยเคมจากโรงงานผลต - ศกษาโครงสรางสวนประกอบของปยแตละประเภท - เจรจาตอรอง กาหนดเงอนไขการซอ-ขาย - กาหนดรอบระยะเวลาการใสปย (ตามสภาพนาฝน) - ใหสมาชกกลมคลสเตอรแจงความจานงปรมาณการใชปย - การจายเงน

จายสด จายผานระบบเงนกกองทนหมบาน

– สามารถลดตนทนปยเคมได 20-25% • ผลตปยอนทรย ปยหมก เพอใชภายในกลม

ปญหาและอปสรรคในการดาเนนโครงการ

1. โครงการการรวมกลมคลสเตอรในกลมอตสาหกรรมปาลมนามนตองใชระยะเวลาอยางนอย 3 ป จงจะเหนผลสมฤทธได เพราะตองรอเวลาการพฒนาหรอการเปลยนแปลง

2. ความไมตอเนองของโครงการจากระยะท 1 ไปสระยะท 2 สงผลให - ตองเรมตนกจกรรมใหม เพราะกจกรรมเดมไมสามารถทาไดตอเนอง และปญหาเปลยนไปตามสถานการณ - สมาชกกลมเกดความไมแนใจในทศทาง และนโยบายคลสเตอรของ ภาครฐ

3. ความหลากหลายและแตกตางของโรงงานสกดนามนปาลม ทาใหการกาหนดเงอนไขการทากจกรรมรวมกนคอนขางมจากด

4. การเกดขนของเสนแบงระหวางผประกอบการสวนปาลมและผประกอบการโรงงานสกด ทมองปญหาเดยวกนแตคนละจดยน ผประกอบการสวนปาลมมองวาเพราะโรงงานสกดรบซอปาลมทกประเภททงปาลมดบ สก มคณภาพ ไมมคณภาพ ในราคาเดยวกน ทาใหผประกอบการสวนปาลมไมจาเปนตองตดปาลมสกกได ในขณะทผประกอบการโรงงานสกดมองวา ถาผประกอบการสวนปาลมตดปาลมสก กจะไมมปาลมดอยคณภาพสงเขาโรงงาน

ปญหาอปสรรคจากปจจยภายนอกโครงการ

1. ความไมชดเจนในนโยบายของภาครฐ เรองการใหเงนกพเศษผานธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร ทในความเปนจรงกบนโยบายไมสอดคลองกน

2. ปรมาณผประกอบธรกจลานเททเพมมากขนกวา 3 เทาตว เมอเปรยบเทยบระหวางป พ.ศ.2549 กบป พ.ศ.2550 เนองจากปรมาณผลปาลมไมเพยงพอทาใหเกดธรกจพอคาคนกลางทตองใชกลวธเพอสามารถหาซอปาลมไปขายโรงงานใหได และตองมกาไรจงเกดแขงขนกนดวยราคา - การซอปาลมดบ - การฉดนา ทราย กรวด - การตดทะลายปาลมตงแตโคนกาน - การสงปาลมเขาโรงงานเมอเวลาผานไปมากกวา 3 วน - การโกงตาชง ผประกอบการธรกจลานเทใชเงนลงทน 5-10 ลานบาท ในการทาธรกจลานเท ดงนนเพอ

ความอยรอดผประกอบการจงตองใชกลวธทกอยางใหสามารถซอมา-ขายไปและมกาไร 3. การทาคลสเตอรอตสาหกรรมปาลมนามน ตองเขาไปสารวจและศกษาขอมลในพนท เชน

ศกษาเปรยบเทยบพนธปาลมของแตละอาเภอ ศกษาวธการจดการสวนปาลมของแตละตาบล การสารวจขอมลลานเท เปนตน และตองไดรบการยอมรบจากกลมเปาหมายจงจะทางานไดอยางปลอดภย

4. ไมเกดการบรณาการในการใหความชวยเหลออตสาหกรรมปาลมนามนของภาครฐ บทเรยนสาคญ

เปนการยากมากในการทากจกรรมกลม คลสเตอรอตสาหกรรมปาลมนามน ใหประสบความสาเรจอยางยงยน ภายในระยะเวลา 6-8 เดอน

ขอเสนอแนะเกยวกบการดาเนนโครงการในลกษณะเดยวกน

• การใชกลยทธคลสเตอรในการพฒนาและสรางความแขงแกรงเปนวธการทเหมาะสม แตควรเพมระยะเวลาเปนอยางนอย 3 ป จงจะพฒนาไดอยางเปนรปธรรม

• สรางองคความรทเปน Tacit Knowledge ความรทตดอยกบตวบคคลทเกดจากการเรยนรจากประสบการณ การเรยนรจากนกวชาการมาผสมผสานกน ออกมาเปนองคความรทสามารถขยายผลหรอตอยอดไปถงบคคลอนๆ ไดอยางไมจากด

แผนปฏบตงานระยะท 3 (ป 2552)

• จดทาคมอการจดการสวนปาลมในแตละพนท • สรางและพฒนา Trainer ประจาอาเภอ • จดตงศนยพฒนาอตสาหกรรมปาลมนามน จ.สราษฎรธาน • จดทา Grading ปาลมนามน • สงเสรมการผลตปยอนทรยคณภาพสงทดแทนปยเคม • จดตงศนยบรการวเคราะหใบปาลมนามนเชงพาณชย

ขอเสนอแนะอนๆ

• พฒนาเกษตรกรอยางตอเนอง เพอเพมผลผลตตอไรซงไดประโยชนมากกวาการเพมพนทปลก ตองทาอยางตอเนองอยางนอย 3 ปเพอกากบดแลใหเหนผลแบบครบวงจร เนนยาพฤตกรรมการทางานของเกษตรกรใหถกตองเปนแบบแผนวชาการ ทงทปลกใหมหรอปลกทดแทน

• ควรมการบรณาการเปาหมายการทางานทงหมดใหเปนหนงเดยว ทงจงหวดเพอนารองการทางาน และเพมอานาจตอรองทกสวนการทางาน

• ควรสงเสรมจตสานกใหตระหนกถงความเสยหายทเกดขนจากการมสวนเกยวของโดยใหคานงถงผลประโยชนสวนรวม

• การแลกเปลยนเทคนครายละเอยดการผลตการพฒนาททาใหเกดประสทธภาพสงขน ควรปรบจตสานกการมสวนรวมผลประโยชน จงหวด ชาต และทายสดจะสงผลตอตนเอง

• โรงงานในขนาดทเทากนควรรวมตวกนเพอเพมอานาจการตอรองการซอวตถดบ อะไหลเครองจกร เทคนคการผลต รวมถงการแลกเปลยนประสบการณการทางานใหเกดประสทธภาพมากขน

• มความพรอมเปนศนยปาลมครบวงจร เพอสรางมลคาเพมภายในจงหวดแลวคอยขยายตอเปนสนคาสาเรจรปขาย ไมขายสนคาคณภาพ เชน ปาลมดบ

• ควรมการสงเสรมและบงคบใหโรงงานสรางมลคาเพมจากของเสย ในทศทางเดยวกนเพอใหเกดประโยชนสงสดและงายในการกากบดแลรวมถงการผลตบคลากรท มประสทธภาพเพอประหยดและพฒนาไปดวยกน

• ควรมการสงเสรมใหมการสรางโรงงานขนาดกลางและขนาดเลกในแตละพนทเพอเสรมระบบขนสงใหมประสทธภาพมากขน เพอขนนามน CPO แทนขนผลปาลม ประหยดคาขนสง และคาซอมถนน สวนของเสยรวมกนเพอผลตใหมประสทธภาพมากยงขน

• ควรมการอบรมผทจะทางานเกยวของกบเรองปาลมอยางจรงจง ใหเกดเปนผเชยวชาญเฉพาะดาน เฉพาะทางเพอการดาเนนการและแกปญหาไดถกตอง ผประกอบการจะไดมคนทมความรพนฐานเกยวกบปาลมเพอการผลตในโรงงานทดแทนการไปทางานแลวเรยนรในโรงงาน

• ควรมหลกสตรอบรมการวเคราะหนามนทสญเสยออกจากระบบ ทกจดทกทางออกเพอเพมประสทธภาพการทางาน ลดการสญเสย

• ควรใหมศนยการเรยนร วจยและพฒนาเรองปาลมเพอการพฒนาและแกปญหาตางๆเพอชวยเหลอเกษตรกรและโรงงานทกดานทเกยวกบปาลม

• ควรสรางจงหวดใหเปนศนยปาลมครบวงจร เพอสรางมลคาเพมแลวคอยขยายตอเปนสนคาสาเรจรปขาย ไมขายสนคาทนออก เชน ปาลมดบ

ภาคผนวก 9 ภาพบรรยากาศ

“การฝกอบรมเชงปฏบตการผประสานงานการพฒนาคลสเตอร (CDA) ทองเทยว จงหวดระนอง”

ลงทะเบยนเขารบการฝกอบรม

ประธานกลาวเปดการอบรม และบรรยากาศใหหองอบรม

ฟงบรรยายสรปกจกรรมของคลสเตอรปาลมนามนจงหวดชมพร

การผลตปาลมนามน ณ บรษทสวอตสาหกรรมปาลม จากด

ไรปาลมนามนของสมาชกคลสเตอรปาลมนามน จงหวดชมพร

นาเสนอแผนยทธศาสตรของเครอขายการทองเทยวจงหวดระนอง

มอบวฒบตรแกผผานการอบรม

รบประทานอาหารเยน และกจกรรมกลมสมพนธ