การใชประโยชนขอมลสภาพ และปญหาดานทรพยากรน าในลมน า

โดย นายประสทธ พวทว

ผเชยวชาญเฉพาะดานบรหารจดการน า กรมทรพยากรน า

สภาพและปญหาดานทรพยากรน าในลมน า 1. ลกษณะพนทโครงการ

1.1 สภาพภมประเทศ - ทตงของลมนาอยภาคไหน, พนทลมนารวมก ตร.กม. - พกดทตงอยระหวาง 174...N ถง 219...N และ 400...E ถง 620...E - อาณาเขตตดตอ เหนอตดลมนาใด, ใตตด, ตะวนออกตด... - เทอกเขาสงทอดจากทศไหนไปไหน - ระดบพนทสงสดท...ม.รทก. - ลานาตนนาจากไหน ปลายถงไหน

รปท 1 สภาพภมประเทศของลมนาปง

1.2 สภาพลมนาและการแบงลมนาสาขา - ลมนาหลกประกอบดวยลมนาสาขากลม - ลมนาสาขามความยาวเทาไร มพนทลมนาเทาไร และอยในเขตอาเภอ, จงหวดอะไร - ใชเปนฐานขอมลในการวเคราะห และสงเคราะหดานตางๆ ไดแก อตนยมวทยา อทกวทยา อทกธรณวทยา ทรพยากรปาไม ทรพยากรดน และการใชประโยชนทดน

รปท 2 ขอบเขตลมนาสาขาในลมนาปง

1.3 ระบบคมนาคม - การคมนาคม ในพนทลมนาหลก มอะไรบาง - ทางรถยนต ทางหลวงจากกรงเทพมหานครถงลมนา ใชสายไหน - ทางรถไฟ สายไหน - ทางอากาศ ทาอากาศยานใกลเคยงอยไหน

1.4 ขอบเขตการปกครอง - รายละเอยด รายชอจงหวด อาเภอ และตาบล ทอยในพนทลมนาหลก - แตละอาเภออยในพนทลมนาก ตร.กม.

รปท 3 ระบบคมนาคมของลมนาปง

2. ทรพยากรนา 2.1 อตนยมวทยาและอทกวทยา - ขอมล สภาพภมอากาศ ปรมาณฝน ปรมาณนาทา ปรมาณนาหลาก และปรมาณตะกอน - เปนขอมลสาคญ ใชวเคราะหปรมาณนาตนทน ความตองการใชนา สมดลนา สภาพการเกดนาทวม และการวางแผนการบรหารจดการนาทเหมาะสมของโครงการ

2.1.1 สภาพภมอากาศ - ลมนาหลก อยภายใตอทธพลของลมมรสมอะไร เกดชวงเดอนไหน - ลมนาหลกอยภายใตอทธพลพายจรอะไร ดเปรสชน พายใตฝนพดจากทศทางไหน ชวงเดอนใด - ชวงพสยของคาเฉลยรายเดอน และรายป ของตวแปรภมอากาศตางๆ ไดแก อณหภม, ความชนสมพนธ, ความครมเมฆ, ความเรวลม และปรมาณการระเหย

รปท 4 ทศทางและชวงเวลาของการเกดลมมรสมและลมพายจรทพดเขาสประเทศไทยและลมนาปง

2.1.2 ปรมาณฝน - เสนชนนาฝนรายปเฉลยของลมนาหลก - ตาแหนงไหนฝนชกฝนเบาบาง - ใชวเคราะหปรมาณนาทา โดยใชแบบจาลองคณตศาสตรและการบรหารจดการนาทเหมาะสมของโครงการ

2.1.3 ปรมาณนาทา - ขอมลปรมาณนาทารายวนจากสถานวดนาทาใน ลมนาหลก - ความสมพนธระหวางปรมาณนาทารายปเฉลย และขนาดพนทรบนาฝนของลมนา

รปท 5 ทตงของสถานอตนยมวทยาและสถานวดนาฝนในลมนาปง

2.1.4 ปรมาณนาหลาก - ขอมลอตราการไหลสงสดรายป จากสถานวดนาทาในลมนาหลก - ความสมพนธระหวางอตราการไหลสงสดรายปเฉลยและพนทรบนาฝน

2.1.5 ปรมาณตะกอน - ขอมลปรมาณตะกอนแขวนลอยรายเดอนจากสถานวด - ความสมพนธระหวางปรมาณตะกอนแขวนลอยรายปเฉลยและพนทรบนาฝน - ใชประกอบการบรหารจดการพนทโครงการทเหมาะสม

รปท 6 ทตงของสถานวดนาทาในลมนาปง

2.2 สภาพอทกธรณวทยาลมนา 2.2.1 สภาพอทกธรณวทยาลมนา - คณสมบตของการกกเกบนาบาดาลของหนชนดตางๆ - ลกษณะของชนนาบาดาล การเกบนาของหนแตละชนดจะมคณสมบตไมเหมอนกน - ลกษณะและคณสมบตของหนในลมนาหลก มอะไรบาง - ปรมาณการใหนาของชนหนประเภทตางๆ - พนทชนหนก ตร.กม. - ปรมาณนาบาดาล และคณภาพนาในแตละพนทลมนาสาขา - แนะนาการใชประโยชนนาบาดาล เพออปโภคบรโภค, เกษตรกรรม

รปท 7 คณภาพและปรมาณนาบาดาล

2.2.2 คณภาพนา (1) คณภาพนาแหลงนาผวดน - แมนาในลมนามความยาวเทาไร ตนนาเรม-สนสดปลายนาทไหน - คณภาพนาผวดนในลมนาหลก เกณฑด, พอใช, เสอมโทรม - สถานตรวจสอบคณภาพนา อยทไหนมกสถานในแตละลานา (2) การจดการนาเสยชมชน - ในลมนามระบบบาบดนาเสยชมชนอยกแหง ตงอยทไหน - ประสทธภาพในการบาบดนาเสยของระบบบาบดนาแตละแหง - ลกษณะของระบบบาบดนาเสย - สถานะภาพการทางานของระบบ (ปด-เปด)

3 ทรพยากรปาไม ชนคณภาพลมนา และพนทชมนา 3.1 ทรพยากรปาไม - พนทปาไมตามกฎหมายแยกเปน 4 ประเภท

1) พนทปาสงวนแหงชาต - ลมนาสาขาแตละลมมพนทเขตปาเพอการอนรกษ (Zone C) หรอเขต

ปาเพอเศรษฐกจ (Zone E) หรอปาทเหมาะสมตอการเกษตร (Zone A) แตละปามเนอทก ตร.กม.

2) อทยานแหงชาต - พนทลมนาสาขาแตละสาขาอยในเขตอทยานใด เปนพนทเทาไร 3) เขตรกษาพนธสตวปา - พนทลมนาสาขาแตละสาขาอยในเขตรกษาพนธสตวปาใด เปนพนท

เทาไร 4) เขตหามลาสตวปา - พนทลมนาสาขาแตละสาขาอยในเขตหามลาสตวปาใด เปนพนทเทาไร

รปท 8 แสดงพนทปาไมตามกฎหมายในพนทลมนาแมนาปง

รปท 9 แสดงการจาแนกเขตการใชประโยชนทดน ในพนทปาสงวนแหงชาต พนทลมนาปง

3.2 ชนคณภาพนา - ลมนาสาขาแตละสาขาอยในพนทชนคณภาพใด (1A, 1B, ช2, ช3,

ช4 และ ช5) คดเปนพนทเทาไร 3.3 พนทปาเสอมโทรมปจจบน

- แตละลมนาสาขา มพนทปาไมตามกฎหมายรวมทงหมดเทาไร เปนปาเสอมโทรมเทาไร เปนพนทปาชมชนเทาไร

3.4 พนทชมนา - ในลมนามพนทชมนาประเภทใด พนทเทาใด มกแหง - พนทชมนาทมความสาคญระหวางประเทศ - พนทชมนาระดบนานาชาต - พนทชมนาระดบชาต - พนทชมนาระดบทองถน

รปท 10 แสดงรายละเอยดชนคณภาพลมนาในลมนาปง

4 ทรพยากรดน การใชประโยชนทดนและการเกษตร 4.1 ทรพยากรดน

- ลกษณะและคณสมบตของกลมชดดนทพบในพนทลมนา - ลมนาประกอบดวยกลมชดดน กกลม อะไรบาง - แตละกลมชดดน ครอบคลมพนท กไรของลมนา

4.2 การใชประโยชนทดน - การแบงกลมการใชทดนในลมนา เปน 5 ประเภท ไดแก พนทอย

อาศย, พนทเกษตรกรรม, พนทปาไม, พนทแหลงนา, พนทเบดเตลด - พนทแตละประเภทมเนอทเทาไร - การใชประโยชนทดนและการเปลยนแปลงการใชทดนระหวาง

ป พ.ศ. 2552 กบ พ.ศ. 2559 เพอศกษาดานการเกษตรของแผนทเกษตรเพอการบรหารจดการเชงรก (Agri Map)

รปท 11 กลมชดดน รายลมนาสาขาในลมนาปง

4.3 การเกษตร - พนทลมนาเพาะปลกพชชนดใดมากทสด พชรองลงมาเปนพนท

เทาไรแตละชนด - ปฏทนการปลกพชในลมนาสาขาแตละสาขาทเปนปจจบน

4.4 ปญหาดนเคมและดนพร - ในแตละลมนาสาขามปญหาดนเคม/ดนพร หรอไม - พนทดนเคม/พร มเนอทเทาไร อยในเขตลมนาใด

4.5 แผนทเกษตรเพอการบรหารจดการเชงรก (Agri map) - พนททเหมาะสมปลกพชเศรษฐกจปจจบน ไดแก ขาว, ขาวโพด,

มน ในลมนาสาขาตางๆ - พนทมความเหมาะสมระดบใด (มาก, ปานกลาง, เหมาะสมนอย

และไมเหมาะสม)

5 ประชากร เศรษฐกจสงคม 5.1 ประชากร - อตราการเพมขนของประชากรในพนทลมนา - จานวนประชากรในลมนาสาขาแตละลม - ขนาดสมาชกในครวเรอน/ความหนาแนนของประชากรตอพนท

5.2 สภาพเศรษฐกจสงคม - คาผลตภณฑ มวลรวม จาแนกรายจงหวดในพนทลมนา - รายได – รายจาย และหนสนในครวเรอนของประชาชนในพนทลมนา - ความยากจนของครวเรอนในพนทลมนา/จานวนคนจน - จานวนและสดสวนของประชาชนจาแนกตามกลมวย และอตราการ

พงพาในพนทลมนาสาขา - จานวนโรงเรยน คร นกเรยน รายจงหวด ในพนทลมนาหลก - ผลการทดสอบการศกษาระดบชาตขนพนฐาน (O-NET) ชนประถม 6 - จานวนสถานพยาบาล และจานวนบคลากรทางการแพทย รายจงหวด

ในพนทลมนา

6 โครงการพฒนาแหลงนาในปจจบน 6.1 โครงการพฒนาแหลงนาขนาดใหญ - ความจตงแต 100 ลาน ลบ.ม. หรอ มพนทผวนาตงแต 15 ตร.กม.

ขนไป หรอมพนทโครงการมากกวา 80,000 ไร - ในลมนามกโครงการ ทตงโครงการ ความจเกบกก ประเภท หนวยงาน

รบผดชอบ/กอสรางเสรจปไหน 6.2 โครงการพฒนาแหลงนาขนาดกลาง - ความจนอยกวา 100 ลาน ลบ.ม. หรอมพนทผวนานอยกวา 15 ตร.กม.

หรอมพนทโครงการนอยกวา 80,000 ไร 6.3 โครงการพฒนาแหลงนาขนาดเลก - จานวนโครงการขนาดเลก/ทตงโครงการ (พกด) - แหลงเกบกกนาธรรมชาต พนทเกบกกมากวา 50 ไร

6.4 โครงการสบนาดวยไฟฟา - จานวนและทตงของสถานสบนา

รปท 12 โครงการพฒนาแหลงนาในพนทลมนาปง

7 ความตองการใชนา 7.1 ความตองการใชนาเพอการเกษตร - ปรมาณการใชนาของพชแตละชนด - ความตองการใชนาเพอการเกษตรในพนทลมนาหลก

7.2 ความตองการใชนาเพอการอปโภคบรโภคและทองเทยว - อตราการใชนาของประชากรตามลกษณะชมชน คอ เทศบาลเมอง,

ตาบล, นอกเขต - ความตองการใชนาในเขตพนทลมนาสาขาแตละสาขา - ความตองการใชนาเพอการทองเทยวในเขตพนทลมนาสาขา - ความตองการใชนาเพออปโภคบรโภคและทองเทยวในลมนาหลก

7.3 ความตองการใชนาเพอการอตสาหกรรม - อตราการใชนาของโรงงานอตสาหกรรมประเภทตางๆ (ลบ.ม./วน-

แรงมา) - ปรมาณความตองการใชนาเพออตสาหกรรมในลมนาหลกและลมนาสาขา

7.4 ความตองการใชนาเพอการผลตพลงงานไฟฟา - แหลงผลตพลงงานไฟฟา พลงงานนา ในลมนาหลกมกแหงอยทไหน - แตละแหงมกาลงการผลตไฟฟากเมกกะวตต

7.5 ความตองการใชนาเพอการรกษาสมดลของระบบนเวศวทยาทายนา - คาปรมาณนาตาสด เพอรกษาระบบนเวศของลมนา

7.6 ความตองการใชนาพนทเศรษฐกจพเศษ - ปรมาณนาทตองใชในพนทเศรษฐกจพเศษทอยในลมนา - เขตเศรษฐกจพเศษตราด อาเภอคลองใหญ เชอม เกาะกง กมพชา - เขตเศรษฐกจพเศษตาก อาเภอแมสอด เชอม เมยวด เมยนมา - เขตเศรษฐกจพเศษมกดาหาร เชอมตอแขวงสะหวนเขต ลาว - เขตเศรษฐกจพเศษสระแกว อาเภออรญประเทศ เชอมจงหวดนนเตยเมยนเจย

กมพชา - เขตเศรษฐกจพเศษสงขลา อาเภอสะเดา เชอม รฐเคดาห มาเลเซย

7.7 สรปความตองการนาทงหมด - ปรมาณความตองการใชนา รวมทง 6 ประเภท ในพนทลมนาหลก

8 แผนงาน/โครงการดานการพฒนาแหลงนา - ผลการรวบรวมแผนงาน/โครงการพฒนาแหลงนา ทมศกยภาพจาก

หนวยงานกรมทรพยากรนา และกรมชลประทาน - ภาพรวมจานวนโครงการแตละประเภท ไดแก

1) กอสราง อาง สระ และโครงการแกมลง 2) กอสรางฝาย ประตระบาย สถานสบนา ปรบปรงซอมแซม 3) งานอนรกษฟนฟและบารงแหลงนาเดม 4) อนๆ

9 การศกษาดานองคกรและกฎหมาย 9.1 การบรหารจดการทรพยากรนาปจจบน - อานาจหนาทของคณะกรรมการทรพยากรนาแหงชาต (กนช.) - คณะกรรมการลมนามอานาจหนาทและองคประกอบอยางไร - หนวยงานทเกยวของกบการบรหารจดการทรพยากรนา ม 10

กระทรวง 1 หนวยงานอสระ และมากกวา 30 หนวยงาน - ราง พ.ร.บ. นา พ.ศ. อยระหวางการพจารณาของคณะกรรมาธการ

วสามญ 9.2 กฎหมายทเกยวของกบการบรหารจดการนา - พ.ร.บ. ทเกยวของกบการบรหารจดการนา มทงหมด 36 พ.ร.บ.

9.3 สถานภาพและปญหาการดาเนนงานในพนทลมนา - ปญหาดานโครงสรางองคกรการบรหารจดการทรพยากรนา - ปญหาดานการจดการระบบฐานขอมล - ปญหาดานกฎหมายทเกยวของกบทรพยากรนา

10 สภาพปญหาดานทรพยากรนา - บรเวณพนทประสบปญหาในดานตางๆ ไดแก นาทวม, นาแลง, นาเสย

และปญหาดานบรหารจดการ 10.1 ปญหานาทวม - แผนทนาทวมของพนทลมนา โดยแบงความถเปน 3 ระดบ

•ระดบท 1 คอ นาทวมทก 3 ป •ระดบท 2 คอ นาทวมทก 2 ป •ระดบท 3 คอ เกดนาทวมทกป

- พนทนาทวมในลมนาสาขาเกดก ตร.กม. อยในระดบใด

รปท 13 แสดงพนทนาทวมในลมนาปง

10.2 ปญหานาแลง - แผนทนาแลงของพนทลมนา โดยแบงความถเปน 3 ระดบ

•ระดบท 1 คอ แลงทก 3 ป •ระดบท 2 คอ แลงทก 2 ป •ระดบท 3 คอ แลงทกป

- พนทนาแลงในลมนาสาขามก ตร.กม. อยในระดบใด 10.3 ปญหาดานนาเสย - จานวนสถานตรวจวดคณภาพในลมนา มกสถาน/พกดทตง - ปญหาคณภาพนาในแตละลมนาสาขา มปญหาอยระดบใด เสอมโทรม

พอใช ด และสาเหตปญหา 10.4 ปญหาดานการบรหารจดการ - ขาดนาทจะบรหารจดการใหพอเพยงตอความตองการ - แกไขโดยเพมแหลงเกบกกนาในแตละลมนาสาขาทเกดปญหาและม

ศกยภาพพฒนาเพยงพอ

รปท 14 แสดงพนทภยแลงในลมนาปง