แผนยุทธศาสตร์pvlo-cmi.dld.go.th/Doc/ตัวชี้วัด...2 สารบ ญ หน า บทน า 3 1. ท ศทาง นโยบาย และย

แผนยทธศาสตร พฒนาโคนมและผลตภณฑนม จงหวดเชยงใหม

(พ.ศ. 2561- 2564)

ส านกงานปศสตวจงหวดเชยงใหม

1

ค าน า

ดวยพระมหากรณาธคณททรงพระราชทานอาชพการเลยงโคนมและผลตภณฑนม รวมทงกจกรรมทตอเนองกบการเลยงโคนมใหแกพสกนกรชาวไทย ปจจบนประเทศไทยไดใหความส าคญกบอาชพการเลยงโคนมอยางจรงจง ทงนมเปาหมายเพอทดแทนการน าเขานมและผลตภณฑนม และทดแทนการปลกพชทมปญหาทางดานการผลตและการตลาดตามแผนปรบโครงสรางภาคการเกษตร ถอเปนยทธศาสตรทส าคญในการพฒนาประเทศทกอใหเกดการสรางงาน สรางรายไดใหกบเกษตรกร และเสรมสรางสขภาพใหกบเยาชนของประเทศ

จงหวดเชยงใหมมการเลยงโคนมมากทสดในภาคเหนอ และจากหวงโซอตสาหกรรมนมของจงหวดเชยงใหม พบวายงประสบปญหาตงแตตนน าของหวงโซ เรมตงแตเกษตรกรผเลยงโคนม ปญหาดานสภาพแวดลอมไมเหมาะสม ศกยภาพการเลยง ตนทนอาหารทสงขน ตลอดจนตนทนแฝงทเกดจากการจดการทขาดประ สทธภาพ สงผลกระทบตอเนองไปยงปลายน า เชน ศนยรวบรวมน านมดบพบปญหาคณภาพน านมดบ การขนสงทไมมประสทธภาพ สงผลกระทบตอเนองไปยงผประกอบการแปรรปนม รวมทงยงมการแขงขนกบโควตาการน าเขานมผง ท าใหมปญหากรทบถงปลายทางของหวงโซ ไดแก ผบรโภค

คณะท างานขบเคลอนยทธศาสตรโคนม จงหวดเชยงใหม ตามค าสงส านกงานปศสตวจงหวดเชยงใหม ท 45/2561 ลงวนท 20 ธนวาคม 2561 ไดด าเนนการทบทวนยทธศาสตรโคนมและผลตภณฑนมจงหวดเชยงใหม พ.ศ.2556 – 2559 ทมอยเดม ใหสอดคลองกบยทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนม ป 2560 – 2569 ของกรมปศสตว และเปนปรบใหเขากบสถานการณปจจบน ไดผลสรปเปนยทธศาสตร 5 ดาน ไดแก ยทธศาสตรท 1 วจยและพฒนาองคความรโคนมทงระบบ ยทธศาสตรท 2 การสรางความเขมแขงใหแกเกษตรกรและองคกรโคนม ยทธศาสตรท 3 การเพมศกยภาพการผลตน านมโคใหไดมาตรฐานสากล ยทธศาสตรท 4 การแปรรปสรางมลคาเพมน านมโคและผลตภณฑ ใหไดมาตรฐานสากลและเปนทตองการของตลาด ยทธศาสตรท 5 พฒนาการตลาดใหน านมโคและผลตภณฑเปนทยอมรบและสามารถแขงขนกบตางประเทศได

คณะท างานขบเคลอนยทธศาสตรโคนม จงหวดเชยงใหม กมภาพนธ 2562

2

สารบญ

หนา บทน า 3

1. ทศทาง นโยบาย และยทธศาสตรทเกยวของกบการจดท า 4 แผนยทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนมจงหวดเชยงใหม พ.ศ. 2561-2564

2. วตถประสงคการจดท าแผน 9

สถานการณโคนม 10

1. สถานการณโคนมป 2560 10

2. แนวโนมสถานการณโคนม ป 2561 18

3. สถานการณโคนมของจงหวดเชยงใหม 19

ผลการวเคราะห SWOT 21

ยทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนมจงหวดเชยงใหม พ.ศ. 2561-2564 24

แผนยทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนมจงหวดเชยงใหม พ.ศ. 2561-2564 27

3

บทน า

ในการจดท าแผนยทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนมของจงหวดเชยงใหม นอกจากจะเพอบรรลวตถประสงคและเปาหมายของการพฒนาโคนมและผลตภณฑนมในจงหวดเชยงใหมแลว การจดท าแผนจ าเปนตองค านงถงบรบทตางๆทเปลยนแปลงอยางรวดเรว เพอใหองคกรสามารถพฒนาไปได อยางตอเนองในทศทางทเหมาะสมสอดคลองกบแนวทางในการพฒนาประเทศไทยเรา ไดแก

1. ยทธศาสตรชาตระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560-2579) 2. นโยบายรฐบาล 3. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 12 4. แผนพฒนาภาคเหนอ 5. ยทธศาสตรกระทรวงเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป (พ.ศ.2560-2579) 6. ยทธศาสตรกรมปศสตว 7. ยทธศาสตรกลมจงหวดภาคเหนอตอนบน 1 8. ยทธศาสตรจงหวดเชยงใหม

ส านกงานปศสตวจงหวดเชยงใหมจงไดจดท าแผนยทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนม จงหวด เชยงใหม (พ.ศ. 2561- 2565) เพอใหสอดคลองกบแผนพฒนาในระดบตางๆ และนโยบายของ ผบรหารส านกงานปศสตวจงหวดทจะพฒนาโคนมและผลตภณฑนม ของจงหวดเชยงใหม ใหสอดคลอง กบสภาพการณปจจบน และเพอตอบสนองตอความ ตองการของเกษตรกรผเลยงโคนม ธรกจอตสาหกรรมนม มาตรฐาน และความปลอดภยของประชาชนผบรโภค

การพฒนาโคนมและผลตภณฑนมของจงหวดเชยงใหม จะใชแผนยทธศาสตรนเปนเครองมอในการบรหาร พฒนาโคนมและผลตภณฑนม มการก าหนดวสยทศน พนธกจ เปาประสงค ยทธศาสตร และ กลยทธ และแนวทางการพฒนารวมทงตวชวดความส าเรจของการพฒนาอยาง ตอเนอง

แผนยทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนม จงหวดเชยงใหม (พ.ศ. 2561 – 2565) ของจงหวดเชยงใหม เปนกรอบแนวทางการพฒนาโคนมและผลตภณฑนม จงหวดเชยงใหม ในระยะเวลา 5 ป โดยจะจดท าแผนปฏบตการประจ าปมารองรบเปนโครงการยอย โดยจะจดตามลกษณะการบรหารงานของส านกงานปศสตวจงหวด เนองจากการท าวเคราะห SWOT analysis พบวา แตละพนทของจงหวด เชยงใหมเองยงมแนวทางในการพฒนาทตางกน เพอใหการพฒนาส าเรจและตรงตามความตองการของเกษตรกรจ าเปนอยางยงทจะตองแบงเขตในการพฒนา โดยยดหลกของแผนนกบการท าวเคราะห SWOT analysis และความตองการพฒนาของเกษตรกรของแตละพนทเปนหลก

การพฒนาโคนมตลอดหวงโซอปทานของประเทศไทย ยงประสบปญหาตงแตตนทางไปถงปลายทาง เรมตนจากเกษตรกรผเลยงโคนมยงคงพบกบปญหาตนทนการผลตโดยเฉพาะคาอาหารสตวทสงขน ขาดแคลน แรงงาน ผลผลตและคณภาพน านมต ากวามาตรฐานทก าหนด โรคเตานมอกเสบและโรคปากและเทาเปอยยง เกดปญหาเปนระยะ สงผลกระทบตอเนองไปยงศนยรวบรวมน านมโคและสหกรณ ทตองรบภาระ

4

ในการบรหาร จดการธรกจน านมโคของสมาชก เพอจดการน านมใหไดคณภาพดตามเกณฑก าหนดของผประกอบการแปรรปน านม รวมทงการแขงขนในการเลอกบรโภคสนคาและผลตภณฑของผบรโภคและการน าเขานมผงขาดมนเนย และผลตภณฑนมทจะปลอดภาษในป 2553 เปนตนไป จงมความจ าเปนตองจดท ายทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนม เพอเปนแผนแมบทในการพฒนาอตสาหกรรมโคนมของจงหวดเชยงใหมอยางเปนระบบ

1. ทศทาง นโยบาย และยทธศาสตรทเกยวของกบการจดท าแผนยทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนม จงหวดเชยงใหม พ.ศ. 2561 - 2564

เพอใหการจดท ายทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนม จงหวดเชยงใหม เปนไปตามกรอบยทธศาสตรชาต ระยะ 20 ป ยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป นโยบายรฐบาล นโยบายของกระทรวงเกษตรและสหกรณ แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต แผนพฒนาการเกษตรในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบ ท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564) ยทธศาสตรกรมปศสตว ยทธศาสตรกลมจงหวดภาคเหนอตอนบน 1 ยทธศาสตรจงหวดเชยงใหม จงก าหนดกรอบแนวคดหลกในการจดท าแผนยทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนม จงหวดเชยงใหม โดยมงเนนใหมความเชอมโยงสอดคลองกบนโยบายยทธศาสตรและแผนพฒนาในระดบตางๆ ทเกยวของ ดงน

กรอบยทธศาสตรชาต ระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560 – 2579) เพอใหบรรลวสยทศน “ประเทศมความมนคง มงคง ยงยน เปนประเทศพฒนาแลว ดวยการ

พฒนา ตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ” น าไปสการพฒนาใหคนไทยมความสขและตอบสนองตอการบรรลซง ผลประโยชนแหงชาต ในการทจะพฒนาคณภาพชวต สรางรายไดระดบสง เปนประเทศทพฒนาแลวและสราง ความสขของคนไทย สงคมมความมนคงเสมอภาคและเปนธรรม ประเทศสามารถแขงขนไดในระบบเศรษฐกจ โดยกรอบยทธศาสตรชาต 20 ป มเปาหมายใหภาคเกษตรเปนฐานการผลต bio-bases ทส าคญ เปนฐานการ ผลตอาหารทมนคงและปลอดภย มผลตภาพการผลตสง และมระบบบรหารจดการทดดานประมง

ยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560 – 2579) กระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดจดท ายทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป (พ.ศ.

2560 – 2579) เพอเปนกรอบการด าเนนงานในการพฒนาภาคการเกษตรใหสามารถด าเนนการไดอยางตอเนองและม ประสทธภาพซงสอดคลองกบยทธศาสตรและแผนพฒนาทส าคญ ไดแก ยทธศาสตรชาต 20 ป (พ.ศ. 2560 - 2579) ทง 6 ยทธศาสตรแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 แผนปฏรปของสภาขบเคลอน การปฏรปประเทศ (สปท.) และยงสอดคลอง กบเปาหมายการพฒนาทยงยน ( SDGs) ซงเปนเปาหมายการ พฒนาในระดบโลกขององคการสหประชาชาตโดยยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560 - 2579) มงในการแกไขจดออนและเสรมจดแขงใหเออตอการพฒนาภาคการเกษตรในระยะยาว เพอบรรล วสยทศน “เกษตรกรมนคง ภาคการเกษตรมงคง ทรพยากรการเกษตรยงยน ” โดยมแนวทางไปสเปาหมาย คอ

5

ยทธศาสตรท ๑ สรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรและสถาบนเกษตรกร ยทธศาสตรท ๒ เพมประสทธภาพการผลตและยกระดบมาตรฐานสนคา ยทธศาสตรท ๓ เพมความสามารถในการแขงขนภาคการเกษตรดวยเทคโนโลยและนวตกรรม ยทธศาสตรท ๔ บรหารจดการทรพยากรการเกษตรและสงแวดลอมอยางสมดลและยงยน ยทธศาสตรท ๕ พฒนาระบบบรหารจดการภาครฐ

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564) การพฒนาประเทศในระยะแผนพฒนาฯ ฉบบท 12 เปนจดเปลยนทส าคญในการเชอมตอกบ

ยทธศาสตรชาต 20 ปในลกษณะการแปลงยทธศาสตรระยะยาวสการปฏบต โดยในแตละยทธศาสตรของ แผนพฒนาฯ ฉบบท 12 ไดก าหนดประเดนการพฒนาพรอมทงแผนงาน/โครงการส าคญทตองด าเนนการใหเหน ผลเปนรปธรรมในชวง 5 ปแรกของการขบเคลอนยทธศาสตรชาตเพอเตรยมความพรอมคน สงคม และระบบ เศรษฐกจของประเทศใหสามารถปรบตวรองรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงไดอยางเหมาะสม ซงยทธศาสตรทเกยวของกบภาคการเกษตร ไดแก ยทธศาสตรการสรางความเขมแขงทางเศรษฐกจและแขงขนได อยางยงยน โดยมแนวทางการพฒนาทมความส าคญสงและสามารถผลกดนสการปฏบต ดงน

1) เสรมสรางฐานการผลตภาคเกษตรใหเขมแขงและยงยน โดยพฒนาและบ ารงรกษา แหลงน าเพอการเกษตร จดระบบการปลกพชใหสอดคลองปรมาณน าทหาได คมครองพนทเกษตรกรรมทม ศกยภาพและขยายโอกาสในการเขาถงพนทท ากนของเกษตรกรใหมากขน และสงเสรมใหเกษตรกรมความรใน การรวบรวม คดเลอก และปรบปรงพนธกรรมพช สตว สตวน าและจลนทรยของทองถน

2) สรางและถายทอดองคความรทางวชาการ วทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรม และ ภมปญญาทองถนดานการเกษตรแบบมสวนรวม โดยสงเสรมการวจยพฒนาปจจยการผลต วจยและ พฒนาเทคโนโลยการผลตและรปแบบผลตภณฑเกษตรแปรรปใหมๆ เพอสรางมลคาเพมและความหลากหลาย ของสนคา และพฒนารปแบบและกระบวนการถายทอดความรเพอปรบระบบการผลตทเหมาะสมกบสภาพ พนทและการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ

3) ยกระดบการผลตสนคาเกษตรและอาหารเขาสระบบมาตรฐานและสอดคลองกบความตองการของตลาดและการบรโภคอาหารเพอสขภาวะ โดยพฒนาระบบมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหาร ใหเปนทยอมรบในระดบสากล สงเสรมการผลตสนคาเกษตรและอาหารใหไดคณภาพมาตรฐานและความ ปลอดภยและการบรโภคอาหารเพอสขภาวะ และขบเคลอนการผลตสนคาเกษตรอนทรยอยางจรงจง

4) เสรมสรางขดความสามารถการผลตในหวงโซอตสาหกรรมเกษตร โดยเสรมสราง ศกยภาพของสถาบนเกษตรกรและการรวมกลม สงเสรมใหเกษตรกรผลตพช ปศสตว และการท าประมงให สอดคลองกบศกยภาพพนทและความตองการของตลาด ( Zoning) วจยพฒนาและใชเทคโนโลยและเครองจกร สมยใหมในกระบวนการผลต สนบสนนการสรางมลคาเพมสนคาเกษตรและการใชประโยชนจากฐานทรพยากร ชวภาพเพอตอยอดองคความรและพฒนาผลตภณฑมลคาสง บรหารจดการผลผลตอยางเปนระบบครบวงจร พฒนากลไกจดการความเสยงทกระทบตอสนคาเกษตร และสรางความรวมมอดานการเกษตรกบประเทศเพอนบาน

6

5) สงเสรมและเรงขยายผลแนวคดการท าการเกษตรตามหลกปรชญาของเศรษฐกจ พอเพยง โดยสงเสรมใหเกษตรกรมสวนรวมในการก าหนดนโยบายการเกษตร สงเสรมขยายผลและพฒนาการ ผลตในระบบเกษตรกรรมยงยน และควบคมการใชสารเคมการเกษตรทเปนอนตรายตอสขภาพและสงแวดลอม อยางเครงครด

6) พฒนาปจจยสนบสนนในการบรหารจดการภาคเกษตรและสนบสนนเกษตรกรรนใหม โดยพฒนาฐานขอมลดานอปสงคและอปทานดานการเกษตร สรางบคลากรดานการเกษตร และปรบปรง กฎหมายทเกยวของกบการเกษตรใหทนสมย

แผนพฒนากลมจงหวดภาคเหนอตอนบน 1 (พ.ศ. 2561 – 2564) กลมจงหวดภาคเหนอตอนบน ๑ (เชยงใหม ล าพน ล าปาง แมฮองสอน) ไดจดท าแผนพฒนา

กลมจงหวด ภาคเหนอตอนบน 1 (พ.ศ. 2561 – 2564) โดยก าหนดวสยทศน “ศนยกลางการทองเทยวการคาการลงทนสสากล บนพนฐานความโดดเดนวฒนธรรมลานนาสงคมนาอยสงแวดลอมยงยน ” ประกอบดวย 4 ยทธศาสตร ดงน

ยทธศาสตรท 1 สรางคณคาและความโดดเดนดานอตสาหกรรมการทองเทยวและบรการ ยทธศาสตรท ๒ ยกระดบเชอมโยงสรางเครอขายการคาการลงทนและการคาชายแดนเพอ

เพมศกยภาพในการแขงขนทงในและตางประเทศ ยทธศาสตรท ๓ พฒนาเกษตรมลคาเพมสตลาดทงในและตางประเทศ ยทธศาสตรท ๔ อนรกษฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางบรณาการและมสวน

รวมตอบสนองตอการพฒนาและใชประโยชนอยางยงยนและเปนธรรม

แผนพฒนาจงหวดเชยงใหม (พ.ศ. 2561 – 2564) จงหวดเชยงใหม ไดจดท าแผนพฒนาจงหวดเชยงใหม (พ.ศ. 2561 – 2564) โดยก าหนด

เปาหมายและการพฒนาจงหวด “นครแหงชวตและความมงคง” ( City of Life and Prosperity) (เมองทใหความสขและชวตทมคณคาแกผอยอาศยและผมาเยอนในฐานะเมองทนาอยและนาทองเทยวในระดบโลก) ประกอบดวย 6 ประเดนการพฒนา

ประเดนการพฒนาท 1 การสงเสรมและพฒนาการทองเทยวและบรการสขภาพ เชอมโยงชมชนและทองถน

ประเดนการพฒนาท 2 การสงเสรมการเกษตร การผลตสนคาชมชน การคา การลงทน สสากล

ประเดนการพฒนาท 3 การเสรมสรางสงคมใหมคณภาพ คงอตลกษณทางวฒนธรรม ประเดนการพฒนาท 4 การสงเสรมและพฒนาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหสมบรณ

โดยใชเทคโนโลยและนวตรกรรม ประเดนการพฒนาท 5 การเสรมสรางความมนคง ปลอดภย และความสงบสขของประชาชน

7

ประเดนการพฒนาท 6 การพฒนาระบบบรหารจดการภาครฐและการใหบรการประชาชนตามหลกธรรมาภบาล

การแผนยทธศาสตรการพฒนาโคนมและผลตภณฑนม จงหวดเชยงใหม ปรากฎอยในยทธศาสตรจงหวดเชยงใหม ยทธศาสตรท 2 การสงเสรมการเกษตร การผลตสนคาชมชน การคา การลงทน สสากล ซงมความสอดคลองกบนโยบาย ยทธศาสตรชาต ดงน

ยทธศาสตรชาต 20 ป

ยทธศาสตรดานการสรางความสามารถในการแขงขน

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 - 2564)

- การสรางความเขมแขงทางเศรษฐกจและแขงขนไดอยางยงยน

- การเตบโตทเปนมตรกบสงแวดลอมเพอการพฒนาอยางยงยน

แผนพฒนากลมจงหวดภาคเหนอตอนบน 1 (พ.ศ. 2561 – 2564)

ประเดนยทธศาสตรท 2 ยกระดบ เชอมโยง การคา การลงทน และการคาชายแดนเพอเพมศกยภาพ ในการแขงขนทงในและตางประเทศ

นโยบายรฐบาลทเกยวของ 1) การลดความเหลอมล าของสงคม และการสรางโอกาสการเขาถงบรการของรฐ

โดยแกปญหาการใชทดนท ากนของเกษตรกรและการรกล าเขตปาสงวน โดยการกระจายสทธการถอครองใหแกผทอยในพนททไมไดรกล า และออกมาตรการปองกนการเปลยนมอไปอยในครอบครองของผทมใชเกษตรกรใช เทคโนโลยดาวเทยม ส ารวจและวธการแผนทททนสมย แกไขปญหาเขตทดนทบซอนและแนวเขตพนทปาทไมชดเจน อนกอใหเกดขอขดแยงระหวางประชาชนกบเจาหนาทรฐ

2) การเพมศกยภาพทางเศรษฐกจของประเทศ โดยดแลเกษตรกรใหมรายไดท เหมาะสมดวยวธการตางๆ เชน การลดตนทนการผลต การชวยเหลอในเรองปจจยการผลตอยางทวถง การ ชวยเหลอเกษตรกรรายยอย ตลอดจนถงการใชกลไกตลาดดแลราคาสนคาเกษตรประเภททราคาต าผดปกตให สงขนตามสมควร รวมทงแกปญหาน าทวมในฤดฝนทงททวมเปนบรเวณกวางและทวมเฉพาะพนท และปญหา ขาดแคลนน าในบางพนทและบางฤดกาล ซงน าความเสยหายและทกขรอนมาใหแกเกษตรกร โดยระดม ความคดเพอหาทางปองกนไมใหเกดน าทวมรนแรง ดงเชนเหตการณน าทวมในป 2544 และหาวธทจะ แกปญหาน าทวมเฉพาะพนทใหลดลงโดยเรวไมกระทบตอพชผล สวนภาวะภยแลงจนเกดการขาดแคลนน าเพอ การเกษตรนน รฐบาลจะเรงด าเนนการจดสรางแหลงน าขนาดเลกใหกระจายครอบคลมทวพนทเพาะปลกให มากทสด ซงจะสามารถท าไดในเวลาประมาณ ๑ ป และในดานเกษตรกรรมด าเนนการใน ๒ เรองใหญ คอ การ ปรบโครงสรางการผลตสนคาเกษตรใหสอดคลองกบความตองการดวยวธการตางๆ เชน การแบงเขตเพอปลก พชผลแตละชนด และการสนบสนนใหสหกรณของกลมเกษตรกรทผลตสนคาเกษตรเพมบทบาทในฐานะผซอ พชผลจนถง

8

การแปรรปและการสงออกได แลวแตกรณ เพอใหสหกรณเปนผคาขายสนคาเกษตรรายใหญอกรายหนง ซงจะชวยคานอ านาจของกลมพอคาเอกชนทมอยในปจจบนใหมความสมดลมากขน

การพฒนาการเกษตรในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พ.ศ. 2560 – 2564)

กรอบแนวคดการพฒนา 1) เศรษฐกจพอเพยงกบการพฒนาการเกษตร แมวาจะมการน าปรชญาของ เศรษฐกจ

พอเพยงมาปรบใชกบการพฒนาการเกษตรของประเทศอยางตอเนอง แตปญหาของเกษตรกรยงคงม อยในสงคมไทย เปนเพราะเกษตรกรไทยสวนใหญเปนรายยอย การท าการเกษตรหลายพนทยงเปนไปใน ลกษณะตางคนตางท าสงตางๆ เหลานควรไดรบการแกไขโดยยดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาปรบใชในการด ารงชวตประจ าวน เพอใหเกษตรกรพฒนาระบบการผลตใหสามารถเลยงตวเองไดตามหลกความ พอประมาณ

2) แรงงานภาคการเกษตรมแนวโนมลดลงและการกาวเขาสสงคมผสงอาย แรงงาน ในภาคการเกษตรลดลงเนองมาจากเคลอนยายไปท างานในภาคการผลตอน การกาวเขาสสงคมผสงอาย การ เจรญเตบโตทางเศรษฐกจ การขยายตวของภาคการผลตอน และทศนคตของเกษตรกรสวนใหญคดวาการท าการเกษตรเปนงานทหนกและล าบาก ไมคมคา ท าใหเยาวชนรนใหมไมสนใจท าอาชพการเกษตร สงผลให แรงงานภาคการเกษตรมแนวโนมลดลง ซงปญหาดงกลาวจ าเปนตองไดรบการแกไขอยางเปนระบบ

3) การปรบตวของเกษตรกรสเกษตรกรมออาชพ ( Smart Farmer) เกษตรกรจ านวนมากยงมขอจ ากดในการพฒนาองคความรดานการผลตเชอมโยงไปจนถงการแปรรปและการตลาด การขาด ความรความเขาใจเรองการใชปจจยการผลตท าใหปจจยการผลตดงกลาวมากเกนความจ าเปน การปรบตวของ เกษตรกร จงเปนปจจยส าคญอยางยงทจะท าใหเปาหมายการพฒนาการเกษตรของประเทศบรรลผลส าเรจได

4) การสงเสรมการท าเกษตรในรปแบบของการพฒนาเครอขายเกษตรกร องคกร เกษตรกร และสถาบนเกษตรกร

5) การบรหารจดการสนคาเกษตร ภาคการเกษตรมความออนไหวและเปราะบาง มากกวาภาคการผลตอนๆ จงควรเนนในเรองการวางแผนความตองการและการผลตสนคาเกษตร ( Demand & Supply) ในระดบจงหวด เพอเปนขอมลใหกบสวนกลางในการบรหารจดการสนคาเกษตรในภาพรวม การขน ทะเบยนเกษตรกร ทวประเทศเพอรปรมาณการผลตสนคาเกษตรทส าคญ

6) มาตรฐานสนคาเกษตร ประเทศไทยไดมการพฒนาดานมาตรฐานสนคาเกษตรไป มากเมอเทยบกบประเทศเพอนบาน แตยงคงมปญหาในเรองของการพฒนาใหทวถงทงดานองคความรการสรางความเขาใจเกยวกบมาตรฐานสนคาเกษตร การพฒนาผลตภณฑและบรรจภณฑเพอยดอายของสนคาเกษตร และเพมมลคาใหกบสนคาเกษตร ดงดดความสนใจและตอบสนองตอความตองการทหลากหลายของผบรโภคไดเปนอยางด

7) โลจสตกสและการพฒนาโครงสรางพนฐานการเกษตร เปนการด าเนนการตอเนองจากแผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555 - 2559) โดยยกระดบบคลากร ภาครฐ เกษตรกร/สถาบนเกษตรกร เพอเพมความสามารถในการแขงขน พฒนาทกษะการบรหารจดการโลจสตกส

9

ระดบฟารม สงเสรมและพฒนากจกรรมในโซคณคาของสนคาเกษตร สนบสนนใหเกดเครอขายเกษตรกร และสถาบนเกษตรกร

8) ความมนคงทางอาหารและพลงงาน การใชพลงงานของโลกมแนวโนมเพมขน สงผลใหหลายประเทศรวมถงประเทศไทยหนมาพงพาการใชพลงงานทดแทนเพมขนอยางตอเนองความ ตองการพชพลงงาน มแนวโนมเพมขน

9) การเกษตรทเปนมตรกบสงแวดลอม การวางมาตรการและแนวทางเพอเตรยม ความพรอม รบมอและสนบสนนการผลตทเปนมตรกบสงแวดลอมมความส าคญอยางมากในการพฒนาภาค การเกษตรของไทย

10) การวจยและพฒนาดานการเกษตร รวมถงนวตกรรมและเทคโนโลยการเกษตร 11) กฎระเบยบและกฎหมายทเกยวของกบการพฒนาการเกษตร 12) ความรวมมอและขอตกลงระหวางประเทศ ประเดนส าคญทควรพฒนา คอ การศกษา

กฎระเบยบและกฎหมายของประเทศคคาทจะมผลกระทบตอการคาสนคาเกษตร มาตรการน าเขา สงออกสนคา

13) การบรหารจดการสนคาเกษตรเพอรองรบการคาชายแดนและเขตเศรษฐกจพเศษ

2. วตถประสงคการจดท าแผน แผนยทธศาสตรโคนมและผลตภณฑนมของจงหวดเชยงใหมระยะ 5 ป (พ.ศ.2561-2564)

สามารถก าหนดกรอบทศทางการพฒนาโคนมและผลตภณฑนมของจงหวดเชยงใหม เพอใหหนวยงานทเกยวของไดใชประโยชนและถอปฏบตรวมกนในการขบเคลอนการพฒนาจงหวดเชยงใหมใหบรรลตามวสยทศนของจงหวด กลมจงหวด และประเทศชาตไดอยางแทจรง

10

สถานการณโคนม

1. สถานการณโคนมป 2560

1.1 ของโลก

1.1.1 การผลต

ป 2556 - 2560 จ านวนโคนมในประเทศผผลตทส าคญของโลก มอตราเพมรอยละ 1.33 ตอป โดยในป 2560 มจ านวน โคนมรวม 142.55 ลานตว เพมขนจาก 140.97 ลานตว ของป 2559 รอยละ 1.12 ประเทศทมการเลยงโคนมมากทสด คอ ประเทศอนเดย มจ านวนโคนมรวม 56.50 ลานตว รองลงมาไดแก สหภาพยโรป 23.55 ลานตว และบราซล 17.85 ลานตว

ตารางท 1 จ านวนโคนมในประเทศทส าคญของโลก ป 2556 – 2560

หนวย : ลานตน

ประเทศ 2556 2557 2558 2559 2560* อตราเพม(รอยละ)

อนเดย 48.25 50.50 52.50 54.50 56.50 4.00

สหภาพยโรป 23.19 23.47 23.56 23.60 23.55 0.36

บราซล 16.60 16.83 17.43 17.43 17.85 1.82

สหรฐอเมรกา 9.22 9.26 9.31 9.33 9.40 0.46

จน 8.35 8.40 8.40 8.00 7.50 -2.60

รสเซย 8.25 8.05 7.75 7.55 7.32 -2.99

อนๆ 21.18 21.09 20.77 20.56 20.43 -0.97

รวม 135.04 137.60 139.72 140.97 142.55 1.33

หมายเหต : * ขอมลเบองตน ** คาดคะเน ทมา : Dairy, World Markets and Trade. USDA Foreign Agricultural Service, July 2017

ป 2556 - 2560 ผลผลตน านมดบในประเทศผผลตทส าคญ มอตราเพมรอยละ 1.68 ตอป โดยผลผลตน านมดบในป 2560 มปรมาณรวม 502.20 ลานตน เพมขนจาก 493.84 ลานตน ของป 2559 รอยละ 1.69 ประเทศทมผลผลตน านมดบมากทสด คอ สหภาพยโรป มผลผลตน านมดบรวม 151.30 ลานตน รองลงมาไดแก สหรฐอเมรกา 98.11 ลานตน และอนเดย 72.00 ลานตน

11

ตารางท 2 ปรมาณผลผลตน านมดบในประเทศทส าคญของโลก ป 2556 – 2560

หนวย : ลานตน ประเทศ 2556 2557 2558 2559 2560* อตราเพม(รอยละ)

สหภาพยโรป 140.10 146.50 150.20 151.00 151.30 1.86

สหรฐอเมรกา 91.28 93.49 94.62 96.34 98.11 1.76

อนเดย 57.50 60.50 64.00 68.00 72.00 5.83

จน 34.30 37.25 37.55 36.02 35.50 0.35

รสเซย 30.53 30.50 30.55 30.47 30.70 0.10

บราซล 24.26 25.49 24.77 22.73 24.21 -1.18

อนๆ 88.66 90.60 91.01 89.28 90.38 0.24

รวม 466.63 484.33 492.70 493.84 502.20 1.68


ตารางท 3 ปรมาณการผลตนมผงขาดมนเนยในประเทศทส าคญของโลก ป 2556 – 2560 หนวย : ลานตน


สหภาพยโรป 1.250 1.550 1.751 1.785 1.675 7.54

สหรฐอเมรกา 0.956 1.047 1.029 1.049 1.085 2.58

อนเดย 0.490 0.520 0.540 0.540 0.570 3.46

นวซแลนด 0.404 0.415 0.410 0.414 0.420 0.76

ออสเตรเลย 0.215 0.205 0.266 0.238 0.240 3.76

บราซล 0.151 0.154 0.155 0.153 0.157 0.72

อนๆ 0.585 0.621 0.658 0.648 0.646 2.44

รวม 4.051 4.512 4.773 4.827 4.793 4.12


12

1.1.2 การตลาด

1) ความตองการบรโภค ป 2556 - 2560 ความตองการบรโภคน านมของประเทศตาง ๆโดยรวมมอตราเพมรอยละ 1.36 ตอมาในป 2560 มความตองการบรโภค 183.85 ลานตน เพมขนจาก 181.05 ลานตนของป 2559 รอยละ 1.55 อนเดยเปนประเทศทบรโภคน านมสงทสด คอ 65.20 ลานตน รองลงมา ไดแก สหภาพยโรป 33.55 ลานตน และสหรฐอเมรกา 26.50 ลานตน

ตารางท 4 ปรมาณการบรโภคน านมในประเทศทส าคญของโลก ป 2556 - 2560 หนวย : ลานตน


อนเดย 54.40 27.00 59.75 62.75 65.20 4.69

สหภาพยโรป 33.80 34.07 33.80 33.60 33.55 -0.29

สหรฐอเมรกา 27.33 27.06 26.79 26.52 26.50 -0.82

จน 14.35 15.15 15.36 14.60 14.70 0.11

บราซล 9.04 9.66 10.93 10.14 10.95 4.41

รสเซย 10.15 9.86 9.5 19.15 8.90 -3.32

อนๆ 24.45 24.73 24.72 24.29 24.05 -0.51

รวม 173.52 177.53 180.85 181.05 183.85 1.36


ความตองการบรโภคนมผงขาดมนเนยในชวงป 2556 - 2560 มอตราเพมรอยละ 3.28 ตอป ในป 2560 มการบรโภครวม 4.03 ลานคน เพมขนจาก 3.72 ลานตน ของป 2559 รอยละ 8.33 ประเทศทมการบรโภคสงสด คอ สหภาพยโรป ม ปรมาณการบรโภค 1.01 ลานตน รองลงมาไดแก อนเดย 0.58 ลานตน และสหรฐอเมรกา 0.44 ลานตน

13

ตารางท 5 ปรมาณการบรโภคนมผงขาดมนเนยในประเทศทส าคญของโลก ป 2556 - 2560


สหภาพยโรป 0.848 0.887 0.981 0.865 1.014 3.38

อนเดย 0.400 0.446 0.492 0.531 0.575 9.42

สหรฐอเมรกา 0.424 0.458 0.487 0.448 0.435 0.29

เมกซโก 0.253 0.258 0.314 0.338 0.350 9.63

จน 0.289 0.300 0.244 0.223 0.265 -4.59

อนโดนเซย 0.222 0.215 0.202 0.204 0.209 -1.72

อนๆ 1.052 1.028 1.064 1.113 1.178 3.10

รวม 3.488 3.592 3.784 3.722 4.026 3.28


2) การสงออก นมผงขาดมนเนยเปนผลตภณฑนมสงออกทส าคญ ในชวงป 2556 - 2560 การสงออกนมผงขาดมนเนย ของประเทศทส าคญมอตราเพมรอยละ 3.89 ตอป ในป 2560 มการสงออกรวม 2.11 ลานตน เพมขนจาก 2.00 ลานตน ของป 2559 รอยละ 5.50 ประเทศทสงออกนมผงขาดมนเนยมากทสด คอ สหภาพยโรป สงออกปรมาณ 0.68 ลานตน รองลงมาไดแก สหรฐอเมรกา 0.64 ลานตน และนวซแลนด 0.41 ลานคน โดยสหรฐอเมรกาไดเปรยบการแขงขนมากกวา สหภาพยโรป เนองจากคาเงนของสหภาพยโรปแขงตวมากกวา

ตารางท 6 ปรมาณการสงออกนมผงขาดมนเนยในประเทศทส าคญของโลก ป 2556 – 2560 หนวย : ลานตน


สหภาพยโรป 0.407 0.648 0.692 0.574 0.675 9.31

สหรฐอเมรกา 0.555 0.544 0.560 0.593 0.638 3.72

นวซแลนด 0.392 0.383 0.411 0.444 0.410 2.40

ออสเตรเลย 0.119 0.164 0.201 0.163 0.165 6.69

14

เบลารส 0.096 0.092 0.122 0.111 0.105 3.74

แคนาดา 0.013 0.013 0.014 0.024 0.045 36.30

อนๆ 0.177 0.124 0.083 0.087 0.076 -18.50

รวม 1.759 1.968 2.083 1.996 2.114 3.89


(3) การน าเขา ในชวงป 2556 - 2560 การน าเขานมผงขาดมนเนยของประเทศทส าคญ ม

อตราเพม รอยละ 3.47 ตอป โดยในป 2560 มปรมาณนาเขารวม 1.32 ลานตน เพมขนจาก 1.25 ลานตน ของป 2559 รอยละ 5.60 ประเทศทนาเขา มากทสด คอ ประเทศเมกซโก นาเขาปรมาณ 0.30 ลานตน รองลงมาไดแก จน 0.23 ลานตน และอนโดนเซย 0.21 ลานตน

ตารางท 7 ปรมาณการน าเขานมผงขาดมนเนยในประเทศทส าคญของโลก ป 2556 - 2560


เมกซโก 0.198 0.203 0.259 0.286 0.300 12.46

จน 0.235 0.253 0.200 0.184 0.225 -3.97

อนนเซย 0.225 0.215 0.205 0.205 0.210 -1.84

ฟลปปนส 0.113 0.093 0.100 0.185 0.170 16.24

อลจเรย 0.120 0.168 0.136 0.119 0.130 -1.83

รสเซย 0.131 0.103 0.120 0.128 0.130 2.04

อนๆ 0.126 0.143 0.167 0.146 0.155 4.45

รวม 1.148 1.178 1.187 1.253 1.320 3.47


15

1.2 ของไทย


ป 2556 - 2560 จ านวนโคนมทงหมดมอตราเพมรอยละ 2.35 ตอป โดยในป 2560 (ณ วนท 1 มกราคม) มจ านวน 645,495 ตว เพมขนจากป 2559 ซงมจ านวน 622,892 ตว รอยละ 3.63 และจ านวนแมโครดนมมอตราเพมรอยละ 2.77 ตอป โดยในป 2560 มแมโครดนม 269,397 ตว เพมขนจาก 265,218 ตว ของป 2559 รอยละ 1.58 สวนผลผลตน านมดบ ในชวงป 2556-2560 มอตราเพมรอยละ 2.13 ตอป โดยป 2560 มผลผลต 1,197,658 ตน เพมขนจาก 1,161,102 ตน ของป 2559 รอยละ 3.15 เนองจากลกโคนมเกดใหมในรอบป และจ านวนแมโครดนมเฉลยในรอบปมจ านวนเพมขนจากแม โคสาวทเขามาทดแทน รวมทงราคาน านมดบอยในเกณฑด จงจงใจใหเกษตรกรมการพฒนาการเลยงโคนมโดยการบรหาร จดการฟารมทเปนระบบตามมาตรฐานฟารมทดและมประสทธภาพในการเลยง อกทงปญหาโรคระบาดคลคลายในทศทางท ดขน ท าใหมอตราการใหน านมสงขนและน านมดบมคณภาพดขน


(1) ความตองการบรโภค ผลผลตน านมดบของไทยใชส าหรบบรโภคภายในประเทศทงหมดป 2556 - 2560 ความตองการ บรโภคนมมอตราเพมรอยละ 2.13 ตอป โดยในป 2560 มปรมาณการบรโภคนม 1,197,658 ดน เพมขนจาก 1,161,102 ตน ของป 2559 รอยละ 3.15

ตารางท 8 จ านวนโคนมและผลผลตน านมดบของไทย ป 2556 - 2561

รายการ 2556 2557 2558 2559* 2560* อตราเพม(รอยละ)

2561**

โคนมทงหมด

ณ 1 ม.ค. (ตว)

589,779 591,642 600,563 622,892 645,495 2.35 660,155

แมโครดนม

ณ 1 ม.ค. (ตว)

243,991 245,974 259,793 265,218 269,397 2.77 276, 321

ผลผลตน านมดบ (ตน)

1,097,058 1,111,481 1,157,493 1,161,102 1,197,658 2.13 1, 233,483

อตราการใหนมของแมโค (กก./ตว/วน)

12.32 12.38 12.20 12.18 12.18 -0.51 12.23

การบรโภคนม (ตน) 1,097,058 1,111,481 1,157,493 1,197,658 1,197,658 2.13 1,233,483

หมายเหต : * ขอมลเบองตน ** คาดคะเน ทมา : ส านกงานเศรษฐกจการเกษตรการเกษตร

16

(2) การสงออกผลตภณฑนม ไทยมการสงออกผลตภณฑนมหลายชนด แตสวนใหญไดจากการนาเขาผลตภณฑนมเพอมา ใชผลตผลตภณฑนมประเภทอน ๆ แลวสงออก สนคาสงออกสวนมากมสภาพเปนครมหรอนมผงในรปของเหลวหรอขนเดม น าตาล เนยทไดจากนม นมผงขาดมนเนย นมขนหวาน นมเปรยว โยเกรต เปนตน และเปนการสงออกไปยงประเทศใกล เคยง เชน กมพชา สงคโปร ฟลปปนส สปป.ลาว และเมยนมาร โดยในป 2560 มการสงออกผลตภณฑนมทงหมด 171.990 ตน มลคา 7.282 ลานบาท เพมขนจากป 2559 ทสงออก 166,488 ตน มลคา 7,099 ลานบาท รอยละ 3.30 และ รอยละ 2.58 ตามล าดบ

(3) การน าเขาผลตภณฑนม ไทยนาเขานมและผลตภณฑนมตาง ๆ ในแตละปเปนจ านวนมากนมผงขาดมนเนยเปน ผลตภณฑนมน าเขาทส าคญ และยงคงมสดสวนการน าเขา สงกวาผลตภณฑนมนาเขาอนๆ เพราะสามารถน ามาใช ประโยชนไดหลายอยาง เชน ผลตนมพรอมดม นมขน ขนมปง ไอศกรม โยเกรต นมขนหวาน ลกกวาด และชอกโกแลต เปนตน ในป 2560 มการน าเขาผลตภณฑนมทงหมด 235,745 ตน มลคา 20,694 ลานบาท เปนนมผงขาดมนเนย 56,594 ตน มลคา 4.741 ลานบาท โดยนาเขาผลตภณฑนมทงหมดเพมขนจากป 2559 ทนาเขา 228,736 ตน มลคา 16,415 ลาน บาท รอยละ 3.06 และรอยละ 26.07 ตามล าดบ

(4) ราคา ในป 2560 ราคาน านมดบทเกษตรกรขายไดเฉลยกโลกรมละ 18.09 บาท สงขนเลกนอยจาก 18.02 บาท ของป 2559 รอยละ 0.39 เนองจากมการประกาศใชมาตรฐานการรบซอน านมโค ณ ศนยรวบรวมน านมดบ ควบคกบประกาศราคา กลางรบซอน านมโค ณ ศนยรวบรวมน านมดบ โดยมผลบงคบ

ใชตงแตวนท 1 ตลาคม 2559 เปนตนมา ซงเปนแรงจงใจให เกษตรกรมการปรบปรงคณภาพน านมดบใหดขน

ตารางท 9 ตนทนการน านมดบ และราคา ป 2556 – 2560

ป ตนทนน านมดบ (บาท/กก.)

ราคาเกษตรกรขายได (บาท/กก.)

ราคาหนาโรงงาน (บาท/กก.)

ราคาอาหารขน (บาท/กก.)

2556 15.34 16.92 18 10 2557* 15.62 16.91 18.00/19.00 10.36 2558 14.17 17.74 19.00 11.42 2559 14.74 18.02 19.00 11.92

2560** 14.86 18.09 19.00 11.90

หมายเหต : * มการปรบราคากลางรบซอน านมหนาโรงงานระหวางป ** ประมาณการ ทมา : ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร

17

ตารางท 10 ปรมาณและมลคานมและผลตภณฑนมสงออกของไทย ป 2556 – 2560 นมผงขาดมนเนย นมและผลตภณฑนม รวม ป ตน พนบาท ตน พนบาท ตน พนบาท

2556 695 113,385 116,893 5,429,212 117,588 5,542,597 2557 791 116,927 130,689 5,740,105 131,480 5,857,032 2558 1,884 134,451 147,869 6,456,358 149,7563 6,590,809 2559 8,075 418,514 158,413 6,680,893 166,488 7,099,407 2560* 10,320 577,449 161,670 6,704,486 171,990 7,281,935

อตราเพม (รอยละ)

116.39 57.32 8.77

5.91 10.48 7.66

หมายเหต : * ประมาณการ ทมา : กรมศลกากร

ตารางท 11 ปรมาณและมลคานมและผลตภณฑนมน าเขาของไทย ป 2556 – 2560 นมผงขาดมนเนย นมและผลตภณฑนม รวม ป ตน พนบาท ตน พนบาท ตน พนบาท

2556 59,819 7,552,436 128,615 12,256,964 188,434 19,809,400 2557 62,526 8,815,525 150,845 17,121,088 213,371 25,936,613 2558 82,449 7,023,487 160,895 12,790,870 243,344 19,814,357 2559 58,350 4,320,808 170,386 12,094,055 228,736 16,414,863 2560* 56,594 4,741,068 179,151 15,953,039 235,745 20,694,107

อตราเพม (รอยละ)

-1.78 -15.16 8.16 1.81 5.31 -363

หมายเหต : * ประมาณการ ทมา : กรมศลกากร

18

2. แนวโนมสถานการณป 2561

2.1 ของโลก


ป 2561 คาดวาจ านวนโคนมและผลผลตนานมดบของโลกมแนวโนมเพมขนเลกนอย เนอง ยโรปและสหรฐอเมรกาซงเปนประเทศผผลตทส าคญขยายตวเพมขนไมมากนก จากราคาน านมดบและผลตภณฑนมทสง ขน รวมทงการผลตนมของนวซแลนดทเพมขนจากจ านวนโคนมทเพมขนและสภาพอากาศทเอออานวย ประกอบกบราคา อยในเกณฑด แมวาการผลตนมในประเทศออสเตรเลยจะมแนวโนมลดลง เนองจากสภาพอากาศไมเอออานวย และราคา น านมดบทเกษตรกรขายไดลดลง แตไมสงผลกระทบตอภาพรวมของโลกมากนก


(1) ความตองการบรโภค ป 2561 คาดวาการบรโภคน านมและผลตภณฑนมของโลกจะเพมขนเลกนอย เนองจากปรมาณ ผลผลดนานมดนของประเทศผผลตทส าคญเพมขนเพยงเลกนอย และความตองการน าเขาของประเทศจนซงเปนผน าเขา รายใหญมแนวโนมลดลง ซงเปนผลจากความตองการภายในประเทศถงจดอมตว

(2) การสงออก ป 2561 คาดวาการสงออกนมผงขาดมนเนยของโลกจะเพมขน เนองจากสหภาพยโรปและสหรฐอเมรกา ซงเปนผสงออกหลกมการสงออกเพมขนอยางตอเนอง แมจะตองเผชญกบการแขงขนทรนแรงขน

(3) การนาเขา 2561 คาดวาการนาเขานมผงขาดมนเนยของโลกจะเพมขน เนองจากประเทศผนาเขาหลกยงคงมการนา เขาเพมขนแมวาจะมอตราทลดลง ไดแก ประเทศเมกซโก จน อนโดนเซย และฟลปปนส

2.2 ของไทย


ป 2561 คาดวาจ านวนโคนมและผลผลตน านมดบมแนวโนมเพมขน จากการขยายตวตามธรรมชาตของฝงโค อกทางกาย เลยงโคนมในปจจบนมการบรหารจดการฟารมทเปนระบบตามมาตรฐานฟารมทดและมประสทธภาพในการเลยงมากขน ประกอบกบกรมปศสตวมนโยบายพฒนาคณภาพน านมโค เนนการเพมประสทธภาพการผลต โดยน าเทคโนโลยมาใชใน การพฒนาคณภาพน านมดบ และลดตนทนการผลต โดยเนนไปทอาหารในการเลยงโคนม ซงจะสงผลใหน านมดบม ปรมาณเพมขนและมคณภาพดขน โดยในป 2561 คาดวามจ านวนโคนมทงหมด (ณ วนท 1 มกราคม) 660,155 ตว เพมขน จาก 645,495 ตว ของป 2560 รอยละ 2.27 และมจ านวนแมโครดนม 276,321 ตว เพมขนจาก 269,397 ตว ของป 2560 รอยละ 2.57 สวนผลผลตน านมดบในป 2561 คาดวามปรมาณ 1.233.483 ตน เพมขนจาก 1,197,658 ตน ของป 2560 รอยละ 2.99

19


(1) ความตองการบรโภค ป 2561 คาดวาความตองการบรโภคนมจะเพมขน จากการบรโภคนมในตลาดนมพาณชยมแนว โนมเพมขน แมวาตลาดนมโรงเรยนซงเปนตลาดหลกจะมปรมาณลดลง โดยในป 2561 คาดวามปรมาณการบรโภค 1,233,483 คน เพมขนจาก 1,197,658 ดน ของป 2560 รอยละ 2.99

(2) การสงออก-การน าเขา ป 2561 คาดวาการสงออก - การน าเขาผลตภณฑนมจะมปรมาณเพมขน เนองจากผประกอบ การในตลาดนมพาณชยมการผลตเพมขน เพอมงขยายตลาดสงออก

(3) ราคา ป 2561 คาดวาราคาน านมดบทเกษตรกรขายไดจะสงขนจากป 2560 เนองจากเกษตรกรมการปรบปรงคณภาพ น านมดบใหดขนตามนโยบายของรฐบาล

2.3 ปจจยทมผลกระทบตอการผลต

2.3.1 นโยบายของรฐบาลในปจจบนมงเนนการยกระดบมาตรฐานฟารมและการพฒนาคณภาพน านมดบใหไดมาตรฐานและ ปลอดภยส าหรบผบรโภค เกษตรกรจงตองมการบรหารจดการฟารมเพมขน ทงปรบรปแบบการเลยง การจดการโรงเรอน และการใหอาหารทด เพอเพมปรมาณการผลตและพฒนาคณภาพน านมดบใหสงขน ซงจะสงผลใหตนทนการผลตน านมโค ของเกษตรกรเพมขน แตในทางกลบกนเกษตรกรกจะไดรบรายไดเพมขนเพราะราคาขนอยกบคณภาพน านมดบ อยางไร กตามเกษตรกรรายยอยบางรายอาจตดสนใจเลกอาชพการเลยงโคนม เพราะไมสามารถบรหารจดการฟารมใหไดมาตรฐาน ฟารมทดได เนองจากตองใชเงนลงทนสง

2.3.2 ปญหาดานโรคตาง ๆ เชน ปญหาเตานมอกเสบ ท าใหคณภาพน านมดบต ากวาเกณฑมาตรฐาน ซงจะสงผลตอราคา น านมดบทเกษตรกรไดรบ และโรคปากและเทาเปอยซงยงพบการระบาดอยเปนระยะๆ แมจะมมาตรการเพอควบคมและ ปองกน แตกยงไมสามารถควบคมไมใหเกดโรคในฟารมเกษตรกรไดทงหมด ซงเมอเกดโรคเกษตรกรกไมสามารถสงนม ขายได ทาใหสญเสยรายได

2.3.3 การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ สงผลกระทบตอสขภาพของโคนม ท าใหผลผลตน านมดบของเกษตรกรมความผนผวน ซงจะสงผลใหรายไดทเกษตรกรไดรบไมแนนอน

2.3.4 การขาดทายาทสบทอด เนองจากคนรนใหมเหนวาอาชพการเลยงโคนมเปนอาชพทเหนอยเพราะตองท างานทกวนไมมวนหยด แมจะมรายไดสงกวาการท าอาชพเกษตรกรรมอนหรอการท างานบรษทกตาม ดงนนหนวยงานทเกยวของจะตองเรงพฒนาอาชพการเลยงโคนมใหมความนาสนใจและมคณคา เพอจงใจใหคนรนใหมอยากทจะสานตออาชพน

3. สถานการณโคนมของจงหวดเชยงใหม

3.1 การผลต

3.1.1 จ านวนโคนมของจงหวดเชยงใหม ป 2553-2561 มอตราการเลยงทเตบโตตอเนอง ดงน ป 2553 มจ านวนโคนม 28,672 ตว ป 2554 มจ านวนโคนม 31,569 ตว ป 2555 มจ านวนโคนม

20

35,932 ตว ป 2556 มจ านวนโคนม 37,739 ตว ป 2557 มจ านวนโคนม 43,668 ตว ป 2558 มจ านวนโคนม 40,187 ตว ป 2559 มจ านวนโคนม 30,667 ตว ป 2560 มจ านวนโคนม 42, 932 ตว ป 2561 มจ านวนโคนม 49,796 ตว (ทมา : ระบบทะเบยนผเลยงสตวรายครวเรอน กรมปศสตว)

3.1.2 จ านวนโคนมเปรยบเทยบกบจงหวดในเขต 5 ป 2561 จงหวดเชยงใหมมการเลยงรอยละ 59.41 ของจ านวนโคนมทงหมดในพนทเขต 5 (49,796 ตว) มากเปนอนดบท 1 อนดบท 2 คอ จงหวดล าพน รอยละ 29.83 ของจ านวนโคนมทงหมดในพนทเขต 5 (24,999 ตว) อนดบท 3 คอ จงหวดเชยงราย รอยละ 6.27 ของจ านวนโคนมทงหมดในพนทเขต 5 (5,259 ตว) (ทมา : กรมปศสตว)

3.1.3 ขอมล ณ เดอนพฤศจกายน 2561 ในจงหวดเชยงใหมมเกษตรกรผเลยงโคนมทงสน 1,531 ราย เกษตรกรมการรวมตวกนตงสถาบนเกษตรกร ประกอบดวย สหกรณผเลยงโคนม 10 สหกรณ บรษทเอกชนทประกอบการเลยงโคนมและรบซอน านมดบ 2 บรษท มโคนม 3,799 ตว ในจ านวนนเปนแมรดโคนม 18,535 ตว ผลตน านมดบไดเฉลย 6,698.038 กโลกรม/เดอน

ตารางท 12 แสดงขอมลการเลยงโค ผลผลตนม รายสหกรณ/บรษท ทตงอยในจงหวดเชยงใหม

สหกรณ/บรษท จ านวนโคทงหมด (ตว)

โครดนม (ตว)

โคดราย (ตว)

โคสาวทอง (ตว)

สมาชกทงหมด (คน)

ศนยรบน านมดบ (ศนย)

ปรมาณน านมเฉลย (กก./วน)

สหกรณโคนมเชยงใหม จ ากด 5,839 2,518 644 544 136 3 31,002 สหกรณโคนมแมโจ จ ากด 2,288 924 225 233 67 1 10,814 สหกรณโคนมแมวาง จ ากด 5,508 1,567 401 319 69 1 17,473 สหกรณโคนมแมออน จ ากด 4,919 2,434 421 402 137 1 26,694 สหกรณโคนมสนก าแพง (ปาตง-หวยหมอ จ ากด 2,538 1,912 421 503 95 1 25,154 สหกรณโคนมการเกษตรไชยปราการ จ ากด 14,769 6,127 512 1,248 226 1 79,022 สหกรณโคนมฝาง จ ากด 224 100 1,180 19 5 1 576 สหกรณโคนมผาตง จ ากด 2,859 1,015 234 411 56 1 10,391 สหกรณโคนมศรดงเยน จ ากด 1,290 437 193 160 27 1 5,352 สหกรณโคนมหรภญชย จ ากด 1,478 631 141 152 30 2 6,902 บรษท เชยงใหมเฟรชมลค จ ากด (มหาชน) 11,708 4,849 1,133 1,256 224 5 57,639 บรษท ทเค แดรโกลด จ ากด 5,807 2,394 570 573 114 3 29,438

3.2 การตลาด

ราคาน านมเปนไปในทศทางเดยวกบของประเทศ

21

ผลการวเคราะห SWOT analysis

จดแขง (Strengths)

1. เกษตรกรผเลยงโคนมใหความส าคญในเรองการปองกนโรคในโคนม 2. เกษตรกรมประสบการณและความเชยวชาญ จากการเลยงโคนมทยาวนาน 3. พนธโคนมทเลยงเปนพนธลกผสมทมความเหมาะสมตอภมอากาศของประเทศไทย ใหนมมาก

ไขมนสง ทนตอสภาพอากาศรอนไดด 4. ไดรบการบรการจากเจาหนาทภาครฐเปนอยางด เชน การบรการทางสตวแพทย , ผสมเทยม ,

การเคลอนยายโคนมออกจากพนทและเตรยมอาหารสตวส ารอง 5. การพฒนาพนธโคนมดวยวธผสมเทยมเทานน ท าใหสามารถยกระดบพนธโคนมพนธดไดอยาง

รวดเรว และปลอดภยจากโรคแทงตดตอ 6. ฟารมไดรบการรบรองเปนฟารมปลอดโรควณโรค โรคแทงตดตอ และไดรบการขนทะเบยน

เบอรหแหงชาตโคนมทกฟารม 7. เกษตรสามารถรวมกลมกนเปนสหกรณอยางเขมแขง 8. เกษตรกรมอาชพเสรม เชน การปลกหญาเนเปยร การปลกขาวโพดเลยงสตว 9. มการประกนราคาน านมขนต าทเกษตรกรอยได 10. มสภาพภมอากาศและภมประเทศเหมาะสมในการเลยงโคนม 11. มวตถดบทงอาหารขนและอาหารหยาบ (จากโรงงานแปรรปทคดทงในพนทใกลเคยง) 12. มแหลงวชาการบรการในพนททง หนวยงานราชการ สถาบนการศกษา 13. มผประกอบการและแหลงรบซอน านมดบอยในพนทลดปญหาคาใชจายในการขนสงระยะ

ทางไกลๆ 14. บางสหกรณมมาตรการ กฎระเบยบ ขอบงคบ ทมความชดเจน มาจากการมสวนรวมของ

สมาชก สามารถบงคบใชจรง และสามารถปรบเปลยนไดตามความเหมาะสม 15. บางสหกรณมการท า MOU กบโรงงานแปรรปน านมดบ และรวมกบมการท าขอตกลงให

สมาชกท าการผสมโค เพอใหไมใหมลกเกดในชวงเดอนมนาคม - เมษายน เพอแกปญหานม ลนชวงปดเทอม 16. บางสหกรณมการสรางความเชอมนของผบรโภคตอสหกรณ (รานทซอนมสหกรณไปเพอ

จ าหนาย จะมการใหตดปายของสหกรณหนาราน) 17. บางสหกรณ มการบรหารงานทประสบผลส าเรจ คณภาพน านมดบมคณภาพสงมการ 18. จดการระบบฐานขอมลทด และเปนปจจบน 19. บางสหกรณมการรวมกลมเลยงโคเพศเมย เพอลดตนทนการสรางแมโคพนธด และมการเจรญ

เตมโตสมบรณตามสายพนธ 20. ศนยรวบรวมน านมดบทกแหงไดรบการรบรองมาตรฐาน GAP

จดออน (Weaknesses)

22

1. ขาดความรความเขาใจในการเลยงโคนมทถกตอง ขาดการปองกนโรค/biosecurity 2. ขาดแคลนพชอาหารสตว/การส ารองพชอาหารสตว 3. สรางมลภาวะตอสงแวดลอม 4. ขาดบคลากรทางสตวแพทย 5. ปญหาโรงเรอน/พนทเลยงโคนมไมเหมาะสม 6. ขาดการบรณาการระหวางรฐ/เอกชน/เกษตรกร 7. ขาดการสบสานตออาชพเกษตรกร 8. ขาดการบรหารสหกรณแบบมออาชพ 9. ขาดการใชการการจดการเชงรก (IT) 10. ขาดความมนคง/ระบบประกนชวตโคนม 11. มผคานมนอกระบบ 12. ขาดการขยายและตอยอดธรกจ

โอกาส (Opportunities) 1. สามารถท าเปนอาชพหลกและสรางรายไดใหกบครอบครวอยางยงยน 2. เปนแหลงผลตลกโคนมสายพนธด แมโคนมสามารถผลตน ามากขนจากการปรบปรงพนธจาก

เอกชนหรอรฐบาล 3. น านมดบเปนทตองการของตลาดและราคาน านมดบราคาด ราคาตนทนการผลตทนอยกวาเดม

เกษตรกรโคนมมรายไดดขน 4. บางแหงสามารถหาวตถดบอาหารหยาบสามารถหาไดในทองถน 5. มการขยายตวของการเลยงไปสชนบทเพมมากขน 6. รฐบาลสงเสรมใหประชาชนหนมาบรโภคนมโคใหมากขน 7. กระตนใหมการพฒนาเขาสมาตรฐานฟารม 8. ศนยรบน านมดบตงอยในพนท ลดตนทนในการขนสง และรกษาคณภาพน านม 9. การไดรบสนบสนนงบประมาณบางสวนจากองคกรปกครองสวนทองถน เชน โครงการบอแกส

ชวภาพในครวเรอน โครงการลดปญหาหมอกควนโดยซอมลโคไปผสมเศษไมใบหญา ขยะเศษเหลอดานการเกษตร ไปท าปยหมก เพอน าไปแจกใหประชาชนในพนท ชดปองกน โรคน ายาพนฆาเชอโรคในฟารมเลยงปศสตว

10. มโอกาสขยายตลาดจากการเขาส AEC จะมการสรางโรงงานผลตนม UHT และโรงงานผลตนมผงเพมขน จงนาจะเปนโอกาสในการประกอบอาชพ

11. ภาครฐมนโยบายเกษตรแปลงใหญ ชวยลดตนทนการผลตของเกษตรกร

อปสรรค (Threats) 1. เกษตรกรบางรายยงประสบปญหาการคมนาคม ไมสะดวก 2. บางรายปลกขาวมราคาดกวาปลกหญา

23

3. ในพนทมการขยายตวของชมชน 4. สภาพภมอากาศเปลยนแปลงและแปรปรวนซงมผลกระทบตอการเลยงโคนม 5. เมอรฐบาลเปดการคาเสร ท าใหมน าผงจากตางประเทศเขามาผลตเปนนมพรอมดม 6. เกษตรกรโคนมตองเลกเลยงหรอยายฟารมออกจากพนทจากขอกฎหมายบางประการทถก

จดตงขนโดยทองถนหรอมวลชน นนๆ 7. เงนทน 8. กรณเกดภยพบตจากธรรมชาต ไดรบคาชดเชยจากทางรฐนอยมาก 9. ราคาน านมดบของแตละศนยฯ ไมมาตรฐานเดยวกน 10. นมลนโรงแปรรปไมสามารถรบน านมดบไดในชวงปดเทอม 11. ภยการการใชสารเคม เชน หญาจากแหลงพนทสาธารณะ และจากผลผลตจากอสาหกรรม (ฝก

ขาวโพด) 12. การเปดการคาเสร (FTA) กบประเทศออสเตรเลยและนวซแลนด นมผงราคาถกไดรบโควตา

น าเขาประเทศเพมมากขน

24

ยทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนม จงหวดเชยงใหม (พ.ศ. 2561- 2564)

วสยทศน

เกษตรกรผเลยงโคนมเขมแขง อตสาหกรรมนมเชยงใหมกาวไกล ไดมาตรฐานสากล

พนธกจ

1. การวจย พฒนา และเผยแพรองคความรการเลยงโคนมใหเกษตรกร 2. การปรบปรงและพฒนาแมพนธโคนมของเกษตรกร เพอเพมประสทธภาพการผลต 3. การเพมประสทธภาพและลดตนทนการผลตใหกบเกษตรกร และองคกรโคนม 4. การพฒนากระบวนการผลตใหไดมาตรฐาน 5. การสงเสรมการบรโภคนมและการพฒนาผลตภณฑนม ใหสามารถแขงขนได 6. การสรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรผเลยงโคนม และองคกรโคนม

วตถประสงค

1. เพอพฒนาระบบอตสาหกรรมนมของจงหวดเชยงใหมใหยงยน เกดความเปนธรรมแกผเกยวของในอตสาหกรรมนมของจงหวดเชยงใหม มมาตรฐานปลอดภยตอผบรโภค และสามารถแขงขนในระดบภมภาคและอาเซยน

2. เพอพฒนาและเพมประสทธภาพการผลตน านมโคใหมเสถยรภาพ และมคณภาพ 3. เพอสรางความเขมแขงใหองคกรโคนม และบรณาการการบรหารจดการอตสาหกรรมนมของ

จงหวดเชยงใหม เปาประสงค

1. น านมทผลตไดจากจงหวดเชยงใหม มคณภาพตามมาตรฐานสากล เปนทตองการของตลาดทงภายในและภายนอกประเทศ

2. อาชพทเกยวของกบระบบอตสาหกรรมนม เปนอาชพทท ารายไดอยางมนคง และยงยน

ตวชวด

ระยะเวลาด าเนนการ 5 ป (พ.ศ. 2561 - 2565)

ประเดนยทธศาสตร

ยทธศาสตรท 1 วจยและพฒนาองคความรโคนมทงระบบ ยทธศาสตรท 2 การสรางความเขมแขงใหแกเกษตรกรและองคกรโคนม ยทธศาสตรท 3 การเพมศกยภาพการผลตและการแปรรปน านมโคและผลตภณฑ ใหได

มาตรฐานสากลและเปนทตองการของตลาด

25

ยทธศาสตรท 4 พฒนาการตลาดใหน านมโคและผลตภณฑเปนทยอมรบและสามารถแขงขนกบตางประเทศได

กลยทธ ยทธศาสตรท 1 วจยและพฒนาองคความรโคนมทงระบบ

กลยทธท 1 การวจยและพฒนาพนธทดและเหมาะสมกบพนท กลยทธท 2 การวจยเทคโนโลยและนวตกรรมเพอเพมผลผลตรกษาคณภาพผลตภณฑ

รวมทงบรรจภณฑ กลยทธท 3 การวเคราะหความตองการของตลาดและแนวโนมสถานการณเกษตรปลอดภยทง

ในและตางประเทศ กลยทธท 4 การวจยและพฒนาเพอสรางผลตภณฑใหม กลยทธท 5 การพฒนาระบบฐานขอมล สารสนเทศ เกยวกบการวจยพฒนาการตลาด

เกษตรกร และผประกอบการ กลยทธท 6 วจยและพฒนาเพอสรางความเขมแขงขององคกรเกษตรกร กลยทธท 7 การจดท าขอมลและระบบการเขาถงฐานขอมลโคนมทงระบบ

ยทธศาสตรท 2 การสรางความเขมแขงใหแกเกษตรกรและองคกรโคนม กลยทธท 1 เสรมสรางความภาคภมใจและความมนคงในการประกอบอาชพเกษตรกรรม กลยทธท 2 สงเสรมการท าเกษตรกรรมยงยนใหเหนผลในทางปฏบต กลยทธท 3 พฒนาองคความรของเกษตรกรสเกษตรกรมออาชพ กลยทธท 4 สรางความเขมแขงและเชอมโยงเครอขายของเกษตรกร สถาบนเกษตรกร และ

องคกรโคนม ยทธศาสตรท 3 การเพมศกยภาพการผลตน านมโคใหไดมาตรฐานสากล

กลยทธท 1 สงเสรมระบบการผลตทางการเกษตรทดและเหมาะสม (GFM / GAP/ ปศสตวอนทรย)

กลยทธท 2 การพฒนาแนวทางการเพมปรมาณและคณภาพผลผลต ตามเกณฑมาตรฐาน/เกณฑนมคณภาพสง เพอสงเสรมการบรโภคภายในประเทศและการสงออก

กลยทธท 3 การเพมประสทธภาพการผลต และการจดการฟารมโคนม กลยทธท 4 มาตรการการเฝาระวง ปองกน ควบคมโรคระบาด กลยทธท 5 สงเสรมการสรางความมนคงทางอาหารโคนม (Feed center) กลยทธท 6 การสงเสรมการใชพลงงานทดแทนจากฟารมโคนมและสนบสนนใหน าระบบ

เกษตรวสดเหลอใช (Zero waste) มาใชประโยชน เพอการจดการสงแวดลอมและลดมลภาวะ กลยทธท 7 สงเสรมการใชวสดเหลอใชทางการเกษตรและโรงงานส าหรบพฒนาใหเปนอาหาร

คณภาพดส าหรบโคนม

26

ยทธศาสตรท 4 การแปรรปสรางมลคาเพมน านมโคและผลตภณฑ ใหไดมาตรฐานสากลและเปนทตองการของตลาด

กลยทธท 1 การสงเสรมมาตรฐานการผลตสนคาเกษตรอตสาหกรรม (GMP HACCP ฮาลาล) กลยทธท 2 สงเสรมการแปรรปและการใชประโยชนเพอสรางมลคาเพมทสอดคลองกบความ

ตองการของตลาดและรปแบบการบรโภค กลยทธท 3 การพฒนาบรรจภณฑและแนวทางการเกบรกษาผลผลตทสอดคลองกบความ

ตองการของตลาดและรปแบบการบรโภค ยทธศาสตรท 5 พฒนาการตลาดใหน านมโคและผลตภณฑเปนทยอมรบและสามารถแขงขนกบ

ตางประเทศได กลยทธท 1 พฒนาตลาดซอขายลวงหนาทงในและตางประเทศ กลยทธท 2 ประชาสมพนธ สงเสรมการตลาด ดวยชองทางและสอททนสมย กลยทธท 3 การสรางแบรนดสนคาและสงเสรมสงบงชทางภมศาสตร กลยทธท 4 การสรางเครอขายความรวมมอในการสงเสรมการตลาด กลยทธท 5 สงเสรมการตลาดหรอสถานทจ าหนายสนคาปศสตวในพนท และเชอมโยงการทองเทยว กลยทธท 6 การรณรงคสงเสรมการบรโภค

Documents

แผนยุทธศาสตร์pvlo-cmi.dld.go.th/Doc/ตัวชี้วัด...2 สารบ ญ หน า บทน า 3 1. ท ศทาง นโยบาย และย