TECVİT İLMİNDE DOĞRU SÖZ

القول السديد فى علم التجويد

محمد زهنى

TEDKİK EDEN

ABDULLAH BOZ

Diyanet Harput Eğitim Merkezi Öğretmeni 25 Haziran 2003 / 24 R.Ahir 1424

Elazığ

اعوذ با هللا من الشيطان الرجيم

لرحمن الرحيمبسم اهللا ا

Allahü Tealanın vermiş olduğu nimetlere Hamdolsun , Salat ve Selam Efendimiz , Allah’ın Resulü olan Hz. Muhammed Mustafa ( s.a.v.)’ e ve Aline olsun . MUSHAFI ŞERİF : Malum olduğu üzere Kur’an-ı Kerim 114 Sure-i Celile’de , nice âyati beyyinatı hâvi ( içinde bulunduran ) , bir kitab-ı Celili ( eşi ve benzeri olmayan ) binazırdır.

عجب نبودكه از قران نصيبت نيست جز حرفى كه از خورشيد جر كرمى نبيند چثم نابينا

“ “ Cenab-ı Haktan son peygamber Hz. Muhammed Mustafa (s.a.v.)’e vahiy toptan gelmedi . parça halindedir ki , 20 sene zarfında ( ekser rivayet 23 senedir ) , bazan ayet ayet . bazan da süre süre nazil olmuştur. 1 Kur’an-ı Kerim’in tertibi, vahiyde okunduğu şekilde olmamıştır. Vahiyde önce gelen , tertibde sona yazılmış ve vahiyde sonra gelende , öne yazılmıştır. Hz. Peygamber Muhammed Mustafa (s.a.v.)’den Kur’an-ı Kerim okundukça katipler tarafından yazılır ve peygamberimizin emri üzerine , ayetler sıraya konur , ve müslümanlar tarafından çeşitli yerlere yazılır ve ezberlenirdi. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) vafat ettiğinde ; Kur’an-ı Kerim’in ayetleri şimdiki tertib üzere yazılmış ve ezberlenmiş idi . Ancak , Kur’ân-ı Kerim’in sayfaları bir arada değildi . Resulüllah’ın halifesi olan , Hz. Ebubekir ( r.a ) dağınık olan , Kur’anı Kerim sayfalarını topladı ve düzgün bür şekilde kontrol ederek bir kitap haline getirtti . 2 Sahife sahife olarak bir araya getirilen Kur’an-ı Kerim , saklanmak üzere Ebubekir (r.a.)’a teslim edildi . Hz. Ebubekir (r.a)’ın irtihalinden sonra halefi olan Hz. Ömer ( r.a )’a intikal etti . Hz. Ömer (r.a)’ında irtihalinden sonra Ümmül Mü’minin olan Hz. Hafsa (r.anha) 3validemize tevdi edildi . İsra Süresi :ayet:106 . “ Biz onu bir Kur’an وقرأنا فرقناه لتقرأه على الناس على مكث و نزلناه تنزيال 1olarak insanlara dura dura okuyasın diye bölüm bölüm ayırdık . Biz ,onu , ihtiyaca göre parça parça indirdik.” ورتلناه ترتيال فؤادك به لنثبت كذلك احدةو جملة القرأن عليه نزل لوال Furkan Suresi ayet :32 “ Oysa biz , onunla senin kalbini sağlamlaştırmak için böyle parça parça indirdik ve onu ağır ağır okuduk .” Mefatihulğaybe muracaat. 2 Zeyd b. Sabit’in başkanı olduğu komisyon tarafından titizlikle Kur’an-ı Kerim iki kapak arasına getirilmiştir. (Abdullah Boz ) 3 hz.hafsa peygamberimizin eşi ve hz. Ömerin kızıdır. (a.boz )

Hz. Osman (r.a) halifeliği döneminde Hz. Hafsa’da bulunan Kur’an-ı Kerimi istinsah ettirmek üzere istetti ve istinsah dan sonra da Hz.Hafs’a validemize tevdi ettirdi . Hz. Osman (r.a)’ın yazdırdığı Kur’an-ı Kerim kitap şeklini aldığından ( Mushaf ) adını aldı . Hz.osman (r.a) bu Mushaf’dan muteaddid mushaflar yazdırarak ; Mekke-i Mükerreme’ye , Yemen’e , Şam’a , Basra’ya ,Kufe’ye gönderdi 4. Hz.Osman (r.a)’ın ilk yazdırdığı mushaf , diğerlerine esas olmak üzere Medine-i Münevvere de alı kondu ve ona “ İmam “ adı verildi . İşte Resmi Osmani denilen resmi hat , o osmaniyenin resmi kelimatıdır.ileriki sahifeler de bu mushaf dan örnek verilecektir. Bu Mushafı Osmaniye seçkin sahabe ile yazılmış olduğundan , gününmüze kadar teberrüken ona ittiba edilmiştir. Kur’an-ı Kerimin yazılmasında Mushafı Osmaniye’nin dışına çıkılamaz . 5 Alemi İslamda ilk görülen kitap, Mushafı Şerif olduğundan , sonradan yazılan ilimler sırasında Resmi Hat için dahi , kaideler konuncaya değin , yazılan kitap ve risaleler kelimatında bile Resmi Mushaf örnek alınmıştır. 6 4 Hz. Osman Kur’n-ı Kerimi Cem’i eden değil , naşiri Kur’andır .Kur’an-ı Kerimi nokta ve harekeleyen Huccac-ı (Zalim) değil , Huccac-ı ( Zalim ) dönemi ulamasından olup (127) tarihinde vefat eden Gazi Yahye bni Ya’merdir. Kur’n-ı Kerimin Cüz ve Cüzlere taksimi , ve Sure-i şerifelerin başlarına isimlerinin ve adedlerinin yazılması , Mekki ve Medeni olduklarının belirtilmesi rivayeti yapılmıştır.İcma olduğu üzere “ Allah Kelamı iki kapak arasına” sıkıştırılmıştı. 5 İmamı Malike soruldu: insanların konuştukları hece harfleri ile Kur’an-ı Kerim yazılırmı ? Dedi ki : Hayır. İlk yazıldığı üzere yazılır.Ümmetin uleması muhalefet etmedi . Beyhaki İman bölümünde dedi ki : kim mushaf yazarsa o zaman ki mushaflar da yazıldığı gibi , onu muhafaza ederek yazmalıdır . muhalefet edemez ve hiçbir şey değiştiremezler . Bizden onların ilmi daha fazla idi . kalbleri ve lisanları daha doğru idi . güvenilirlik bakımından daha iyiydi . Kendimizi onlardan daha iyi gösteremeyiz . Bu konu Suyuti’nin İtkan isimli eserin de de işlenmiştir. 6 Resmi Hat için kavaid kunulduktan sonradır ki , İbni Dürstüveyh : “ iki şey kıyas edilemez . 1. hattı mushaf.çünkü ona uymak sünnettir.2. Hattı Uruz. Çünkü lafız onunla sabit olur. Lafızdan bir şey düşürürsen onunla lafızda düşer”. demiştir. Muma ileyhin vefatı:347 ‘de dir. Süre-i Nemlin 21

ayetinde ki اوالذبحنه kelimesinin Resmi Hattına dairdir. Bu kelime ال أ ذبحنه şeklinde

yazılmaktadır. اوالذبحنه kelimesi resmi hatta kullanılmamaktadır.” İbni Haldun -sanatı hat-

bahsinde ki makalesi –Tefsiri Âlusi-de reddedilmiştir.Tevbe süresinin 47. ayetindeki وال أ وضعوا kelimesi de bunun benzeridir. Not : resmi hatta ; lam dan sonra elifin olması , elifden sonra da hemzenin yazılması sanki meddi munfasıl varmış gibi hissedilmektedir. Bu bakımdan kur’an-ı Kerimlerimizde uyarı işareti olarak , kelimenin altına kasr uyarısı yazılmıştır. (A.Boz ) a) 2./ 133 b) 1/1 c) 2/12 d) 2/2 e ) 2/5 f) 38 / 4 g)22/19 ı) 2/31 k ) 3 /154 j) 2/196 l) 2/249 m) 2/261 n ) 2 /133 0 ) 2/125 p) 6/84

Halen : Elifsiz yazılanlar : اله (a) رحمن , ( b) , لكن (c) ذلك , ( d ) اولئك , ( e ) هذا , ( f ) هذان( g ) هؤالء , ( ı ) , ههنا ( k ) , و ثلث ( j ) kelimeleridir. kelimesi , Zamiri Mütekellim Mücerret ( m ) مائة vezninde bulunan ( l ) فئة

olan : انا kelimesi elifli yazılması günümüze kadar bu şekilde kullanıla gelmiştir. Enbiya isimlerinden : , اسحق ( n ) , اسمعيل ( o ) , ( p ) هرون , da Elifsiz yazılması mu’tad olmuştur .

Ve ; داود kelimesinin 7 bir vav ( و ) ile yazılması gibi . Resmi Hatça Matlup olan ihtisara( kurallara ) da müvafık düşmüştür.

Kur’an-ı Kerimde Enbiya isimlerinden olan ابراهيم . سليمان kelimesi elifsiz

olarak ( 1 ) ابرهيم . .şeklinde yazılmıştır سليمن ( 2 ) kelimelerinin elifleri yazılmamış ve سماوات , مالئكة , قيامت و المستم سموات , ( 3 ) ملئكة , (4 ) قيمت و لمستم ( 5 ) ( 6) şeklinde yazılmıştır. Vav şeklinde yazılanlar : ( elifle yazılması gerektiği halde vav ile yazılanlar ) Kur’an-ı Kerime mahsus olmak üzere , صالة , زكاة , نجاة , حياة , مناة

kelimelerin elifleri ; , نجوة , ( 8 ) زكوة , ( 7) صلوة ( 9 ) حيوة , vav منوة ( 10 )şeklinde yazılmıştır. 8

س 7 الطاو Kelimesi de böyledir. ون الهاو Kelimesi bunun aksinedir. ون الهاو Kelimesinin iki lüğatı vardır. Çünkü vav harfi hem üstün ile ve hem de zamme ile okunmaktadır.Bu kelime Kur’an-ı Kerimde bulunmamaktadır . Kıyas için alınmıştır. (A.Boz 8 Tevrat kelimesinin “ elifi” “ya” suretindedir. التورية gibi.

Kelimenin kök harfleri 3 harfli ise ; kaide gereği son harfi , asli vav ise , resmi hatta elif ( ا ) yazılır. Son harf ya ise ; ye ( ى ) şeklinde yazılır.

Gerek isimlerde olsun ; { العصا } العصى الربوا { الربا } , ( 12) (13 ) الثرى , (

14 ) االذى (15 ) Gerek fiillerde olsun ; عفا , (16 ) دعا , سعى , (17 ) ( 19) طغى , (18 )

kelimesi sure-i “taha” ve “naziatta” طغى şeklindedir. “hakka” suresinde ise ;

hilafi gıyas olarak طغا الماء (20 ) şeklinde yazılmıştır. لى ( العال ) الضحى ( الضحا ) , ( 21 ) الع kelimeleri de kaide ( 23 ) سجى ( سجا ) ( 22 )

dışı olarak Kurânı Kerimde” ya” ( ى ) ile yazılmıştır.

رأى , kelimeleri bazı yerlerde نأى و لدى ( 24 ) kelimesi bazı Kur’anı

Kerimlerde , ( 25 ) جنى ن ) ( جنا الجنتي kelimesi ise aksine “elif “ile resmi hatta yazılmıştır . 1) 2/125 2 ) – 6/ 84 3 ) - 2/29 4 ) 2 / 30 5 ) 2/ 80 6 ) 4 / 43 12- 20/121 13- 2 / 275 14- 20 / 6 15 - 2 / 196 16) 2 / 187 17) 3 / 38 18) 2 /114 19) 20 / 24 20 – 69 / 11 21 ) 20 / 4 22) 93 /1 23) 93 / 2 24 ) 3 /13 25) 55 /54

Nakıs “ yai “ olan ( 1 ) زنا lafzı kaidesi üzerine , kur’an-ı kerimde “ ya “ ile yazılır. Nakıs “ vavi “olan , ربا ( 2 ) lafzı ise ; yalnız surei Rumda kıyas üzerine من ربا ( 3 ) şeklinde yazılmıştır. Kuranı kerimin diğer yerlerinde ise ; الربوا ( 4 )

şeklinde yazılmıştır. Kelimenin sonunda bulunan “ elifler “ üçüncü mertebeye ( harf sırası ) mütecaviz olduğuna göre , kendilerinden evvel “ ya “ ( ى ) ; yahut

kendilerinden sonra “ zamir “ olmadıkça “ ya “ ( ى ) suretinde kur’anı

kerimde yazılmak kaide olmuştur. Kelime gerek isim olsun ; المثلى ( 5 ) الوثقى

النجوى ( 6 ) ضيزى ( 10 ) عيسى ( 9 ) فرادى ( 8 ) متى ( 7) مسمى ( 12 ) موسى (11 ) سكارى ( 14 ) نصارى ( 13) (15 ) gibi. Gerek fiil olsun تزكى فنادى ( 16) ( 17

.gibi ( 18) تتمارى (

Kur’an-ı Kerimde ; تترى و اقصى kelimeleri bu kaidenin aksine “ elif “ ile

yazılmıştır. ( 20 ) اتتر ( 19 ) ااقص Şeklindedir. Kendilerinden evvel “ya “ bulunan son elifler ; Kuranı Kerimde kendi şekillerinde yazılmıştır. Bu kelimeler :الرؤيا ( 21) الدنيا الحوايا ( 22 ) ( 23 ) زكريا احيا ( 24) نحيا ( 25) ) .kelimesi müstesnadır ( 27) يحيى isim olan يحيا ( 26) yani son harf “ ya “ ile yazılmıştır . A. Boz ) ______________________________________ 1 – 17 / 32 2- 30 / 39 3 – 30 / 39 4 - 2 / 275 5)-2 /256 6) 20 / 63 7 ) 20 / 62 8) 2 / 214 9) 6 / 94 10 ) 2 / 126 11 ) 53 / 22 12 ) 2 / 51 13 ) 2 / 282 14 ) 2 / 62 15 ) 4 / 43 16) 20 / 76 17) 19 / 3 18) 53 / 55 19) 17 / 1 20) 23 / 44 21- 2 / 85 22 ) 12 / 43 23 ) 6 / 146 24 ) 3 / 37 25 ) 5 / 32 26 ) 23 / 37 27 ) 8 / 42 Kendilerini zamir takip eden son elifler kaçıncı mertebede ( harf sırası ) bulunursa bulunsun elif ile yazılması kaide iken ; Kuranı Kerimde şu kelimeler

فتاه { فتيه} ( 2) هداه { هديه} ( 1 ) اناه {انيه } ترضاه {ترضيها} ( 3) احداهن ( 4) هيكم } الهاكم { ال ( 5) {احديهن } اتاك{ اتيك } (6) (7 ) اتانا { اتينا } (8 )

وما ادراك { وما ادريك } ( 10) واصطفاك { واصطفيك } ( 9)

ve benzerleri olan bu { تقية } مزجاة { مزجية } ( 11) تقاة (12 ) kelimeler dahi “

ya “ ile yazılmıştır. بسيماهم (13) kelimesi de kuranı Kerimde , بسيميهمşeklinde elifsiz “ ya “ yazılmıştır. سيماهم (14) Kelimesi ise ; bazı Kuranı Kerimlerde “ elif “ ile yazılmıştır. Sona yazılıp ta okunmayan elifler kaideten قالوا (15 ) انظروا ( 17) ان ينتهوا (16)

gibi ; Cemi Nun’undan ve Mef’ul Zamirinden hali olan 9bütün fiiller 10, “ vav” larına mahsus iken Kuranı Kerimde “ vav “ ile son bulan hemen her kelime sonunda okunmayan bir “ elif “ görülür. “ vav “lar ister asli olsun ,

9 - يعلمون , يعملون gibi nunlu cemiler ve , ما ضربوه (zuhruf: 58) وتوقروه (fetih:9) جاؤك ( ) Zamirli

Cemilerle kıyas yapılmamalıdır. كالوهم او وزنوهم ( Mutaffifin :3 )dahi böyledir. و اذا ما غضبوا هم يغفرون ( Şura : 37 ) böyle değildir. Bu konuda sarf kitaplarında geniş teferruat vardır. Oraları bakınız. 10 Cemii isimlerden uzak durmak lazımdır. Misaline dikkat ediniz. Gibilerde “ vavdan “ sonra “ elif “ ziyadesi Kuranı Kerime mahsustur. İleriki sayfada örnekleri vardır.

ister ğayri aslı olsun , bu “ elifler “hatta “ olup , okunmazlar. Bu kelimeler şunlardır ; 11 تتلو (Bakara:129) يتلو ( Bakara:102) نتلو ( kasas : 3) سأتلو (Kehf:83 ) يدعو (Bakara:221) ندعو (En”am:71 يرجو (110) ترجو ( kasa:68) يعفو ( Maide :15) اولو (Neml: 33) بأس

اولو بقية ( Hud:116) اولو االلباب (Bakara:269) اولو الطول ( Tevbe:86) اولو الفضل (Nur:22)

بنو اسرائيل (Bakara:269) مالقو اهللا ( Bakara:249) مالقو ربهم ( Bakara:46) مهلكو اهل هذه القرية (Ankebut)

لذائقو العذاب (Saffat:38) كاشفو العذاب ( Duhan:15) مرسلو الناقة (Kamer :27) رؤسهم ( Secde :12 ) ناكسو لتاركو الهتن (Saffat:36) صالو النار (Sad: 59) لصالولؤلؤ (Mudaffifin: 16 ) الجحيم ( Rahman :22) Not: bu kelimenin irabı esre olduğundan diğer لؤلؤ

kelimelerinden farklı yazılmasında bütün Kuranı Kerimlerde ittifak vardır.

باؤا ( Bakara : 90) جاؤا ( Nur: 11) فأؤا ( Kehf : 16) اساؤا ( Necm: 31) _____________________________________________ 1- 12/ 30 2- 16 / 21 3- 33 / 53 4 - 2 / 144 5- 4 / 20 6- 102 / 1 7- 28 / 77 8- 9 / 75 9 – 101 / 10 10-3 / 42 11- 3 / 28 12- 12 /88 13 ) 2 /273 - 7 / 48 – 47 / 30 – 55 / 41 14 - fetih : 29 15-bakara: 13 16 – En’am : 99 17 – Enfal : 38

Mehmuz”un Lam ( üçüncü harf ) olan cemi fiillerde bu kelimelerin , جاؤ , باؤاساؤا .bütün Kuranı Kerimlerde “ elifsiz “ yazılmaları ittifaktırفأؤ Kelimesi

kaidesindedir. Bu kelime ise ( اساؤا ) “ elif “ile yazılmıştır. Kuranı Kerimde “Hemze “ altında “vav “ yazılan ve “ vav”dan sonra da elif olan kelimeler : kelime Kuranı kerimdeki yazılışı Sure adı

11 Bu kelimelerin sonundaki “vav “ların varlığı “med “ alametidir. Vasıl durumunda cezimli bir harfe geçişte “ med “edilmezler. Vakıf durumunda med edilir.Dikkatli oluna (A.Boz)

Yunus : 34 Neml :64 Rum :27 12 يبدؤا يبدأ

Yusuf :85 تفتؤا تفتأ

Nahl :48 يتفيؤا يتفيأ

Taha :18 اتوكؤا اتوكأ

Taha :119 وال تظمؤا وال تظمأ

Nur .8 يدرؤا يدرأ

Furkan :77 ما يعبؤا ما يعبأ

أ ا نتبو Zümer :74 13 نتبو

Zuhruf : 18 اومن ينشؤا اومن ينشأ

Taha :76 جزؤا من تزكى جزاء من تزكى

Maide :29 Haşr :17 جزؤا الظالمين جزاء الظالمين

Maide : 33 انما جزؤا الذين انما جزاء الذين

Zümer :34 جزؤا المحسنين جزاء المحسنين

Şura : 40 جزؤا سيئة جزاء سيئة

أ ما كانواانب En’am : 5 Şura:6 انبؤا ما كانوا

Kuranı kerimdeki şu kelimeler de “hemze”nin altında “vav” , vav dan sonrada “elif “ yazılmıştır : kelime Kuranı kerimdeki

yazılışı Sure adı

12 - bu kelimelerin “ vav “ larının altında ( kasr ) قصر uyarısı vardır. Bu kelimeler üzerinde vakıf yapıldığında

Asım Kıraatına göre “ med “etmeksizin Hemze-i sükün ile okuyarak durulur. يبدؤا Gibi. Bu kasr işareti bu kelime üzerinde vakıf yapılsa da , vasıl yapılsa da med edilmez anlamındadır.( A.boz) 13 Sure – i Yusuf da ki يتبؤا kelimesi kaidesindedir.

Mümtehıne : 4 برءؤا برءاء

Rum :13 Araf:53 Zümer :43 14 شفعؤا شفعاء

İbrahim:21 Mümin:47 Tevbe:91 ضعفؤا ضعفاء

Fatır :28 15 علمؤا علماء Kuranı Kerimde benzerleri olan şu kelimelerin de bazıları kelimenin aslını korumuş , bazıları da “ hemz” nin altında “vav” ile ve “vav”dan sonrada “elif” ile de yazılmıştır. kelime Kuranı kerimdeki yazılışı Sure adı

Hac :31 Beyyine :5 حنفاء حنفاء

Araf :69 – 74 Neml : 62 خلفاء خلفاء

Fetih : 29 رحماء رحماء

Bakara : 13 – 142 سفهاء سفهاء

Enam : 94 – 100 –139 Nisa : 12 شركؤا شركاء

Şuara . 224 شعراء شعراء

Ali imran .99 Bakara : 133 شهداء شهداء

Bakara . 271 - 273 فقراء فقراء

Fussilet : 23 قرناء قرناء

Hud : 87 ما نشؤا ما نشاء

Mümin : 50 وما دعؤا الكافرين دعاء

Saffat : 106 ان هذا لهو البلؤا المبين بالء

Kuranı Kerimi yazarken ; “vav” ları ve “elif”leri terk edemeyiz. Çünkü Kuranı Kerim harfleri sayılıdır. Kuranı Kerimde رؤيا kelimesi رئيا ( yusuf : 5 ) الرءيا ( isra: 60 - saffat .105 - Fetih : 27 ) şeklinde “vavsız” olarak yazılmıştır.

شئ◌ Kelimesi ل

14 Şuara Suresinin tefsirinde Zamahşeri 15 bu kelimelerin “ vav “ larının altında ( kasr ) قصر uyarısı vardır. Bu kelimeler üzerinde vakıf yapıldığında

Asım Kıraatına göre “ med “etmeksizin Hemze-i sükün ile okuyarak durulur. يبدؤا Gibi. Bu kasr işareti bu kelime üzerinde vakıf yapılsa da , vasıl yapılsa da med edilmez anlamındadır.( A.boz)

Kuranı Kerimin çok yerinde böyle olmasına rağmen , Kehf süresinin 23 .ayetinde لشائ şeklinde yazılmıştır. okuma bakımından diğerlerinden farklı değildir. Bunlar bütün Resmi Osmaniye ye mahsus ve Kuranı Kerimde sınırlıdır. Kuranı Kerimin hattı kıyas kabul etmez. 16

Cer Harfi olan Lamın Kuranı Kerimde ki hat durumu Cer ettiğine bitişik olarak yazılmasıdır.Halbuki Kuranı Kerimde ki bazı yerlerde lam harfi cer ettiğinden ayrı yazılmıştır.

Kelime K.K.deki yazılışı Sure Adı ل هؤالء القومفما فما لهؤالء القوم Nisa :78

Kehf : 49 مال هذا الكتاب ما لهذا الكتاب

Furkan : 7 مال هذا الرسول مالهذا الرسول

Maaric : 36 فمال الذين كفروا فما للذين كفروا

كل Kelimesine bitişen “ ma” ما harfi bitişik yazılması gerekirken ayrı yazılmıştır. Bir çok yerde bitişik yazılıdır. Bazı Kuranı Kerimlerde ayrı yazılıdır.

Kelime k.k. deki yazılışı Sure Adı كلما ردوا الى

الفتنة اركسوا فيها كل ما ردوا الى الفتنة اركسوا

فيهاNisa : 91 Not: Diyanet İşl.Başk. lığının 1981 tarih ve 278 sayılı K.kerimde bitişik yazılmıştır.

Araf:38 Burada bitişik yazılıdır كلما دخلت امة كلما دخلت امة

Mülk :8 Burada bitişik yazılıdır كلما القى فيهافوج كلما القى فيها

ن ما ”Kelimesine ayrı olarak yazılması gereken “ ma ا harfi , Hattı Osman’a uygunluk açısından bitişik yazılmıştır.

Kelime k.k. deki yazılışı Sure Adı

Enfal : 41 واعلموا انما غنمتم واعلموا ان ما غنمتم

Zariyat : 5 17 انما توعدون لصدق ان ما توعدون لصادق

Nahl : 95 انما عنداهللا هوخيرلكم ان ماعنداهللا هوخيرلكم

16 kuranı kerimin haricinde ve hatta tefsirde hattı Osmaniye ye uymak zorunda değildir. Kaide ne ise o uygulanır. 17

Muttasıl ve Munfasıl olarak yazılan bir takım ayetlerle ilgili olarak, İdğamı Maalğunne ve İdğamı Bilağunne bahsinde örnekler verilecektir.

Nunu Hafife ( Sakin Nun ) Yusuf Suresinin 32 . ayetindeki ; وليكونا kelimesi ve Alak suresinin

15.ayetndeki لنسفعا kelimesi Nunu Hafife , Resmi Mushaf da ن ذ اkelimesinin Nunu gibi Tenvinli olarak yazılmıştır.

Hazf ile Yazılan Kelimeler ايها ) Kuranı Kerime mahsus olarak hazf ile yazılan bir takım kelimeler vardır. Aşağıdaki ايها kelimesindeki “ Elif “ Hazfedilmiştir.

Kelime K.K.deki yazılışı Sure Adı Nur : 31 ايه المؤمنون ايها المؤمنون

Zuhruf :49 وقالوا يا ايه السحر وقالوا يا ايها الساحر

Rahman : 31 ايه الثقالن ايها الثقالن

Nisa : 18 bu ilk dönem kuranı kerimlerde وللذين يموتون وهم وال الذين يموتون وهمböyle yazılmıştır. Şimdi böyle yazılı değil , .kelimesi buna örnektir ولمستما

Nisa :43 Maide : 6 اولمستم النساء او ال مستم النساء

Şuara : 61 فلما تراء الجمعان فلما ترائ الجمعان

Cezm alameti olmadığı halde Kuranı Kerimde ; “ vav “ları Hazf edilen fiili muzarı olan kelimeler :

Kelime K.K.deki yazılışı Sure Adı

İsra : 11 ويدع االنسان ويدعو االنسان

Şura : 24 ويمح اهللا الباطل ويمحو اهللا الباطل

Kamer . 6 يوم يدع االع يوم يدعو الداع

İkra . 18 سندع الزبانية سندعو الزبانية

Cezm alameti olmadığı halde Kuranı Kerimde ; “ ya “ları Hazf edilen fiili muzarı olan kelimeler :

Kelime K.K.deki yazılışı Sure Adı :

Neml : 18 واد النمل وادى النمل

Naziat : 16 Taha : 12 بالواد المقدس با لوادى المقدس

منمن شاطئ الواد االي شاطئ الوادى االيمن Kasas : 30

وما انت بهادى العمى عن ضاللتهم

وما انت بهادى العمى عن ضاللتهم

Neml : 81 bu ayette “ ya “ hazfedilmemiş

وما انت بهادى العمى عن ضاللتهم

وما انت بهاد العمى عن ضاللتهم

Rum : 53 kıyas dışı

Hac : 54 kıyas dışı وان اهللا لهاد الذين امنوا وان اهللا لهادى الذين

Enbiya :88 Burada “ya “ harfi ننجى المؤمنين ننجى المؤمنينyazılmıştır

Yunus : 103 ننج المؤمنين ننجى المؤمنين

اال من هو صالى الجحيم

Saffat : 163 اال من هو صال الجحيم

وله الجوارى المنشأت

Rahman : 24 وله الجوار المنشأت

Tekvir : 16 18 الجوار الكنس الجوارى الكنس

يا عبادى الذين امنوا ان ارضى واسعة

يا عبادى الذين امنوا ان ارضى واسعة

Ankebut : 56 Burada “ ya “hazf edilmemiş.

قل يا عبادى الذين اسرفوا

Zümer : 53 Burada da “ya “hazf قل يا عباد الذين اسرفواedilmemiştir.

قل يا عبادى الذين امنوا اتقوا ربكم

قل ياعباد الذين امنوا اتقوا ربكم

Zümer : 10 hazf edilmiş

Zümer : 17-18 hazf edilmiş فبشر عباد * الذين فبشر عبادى * الذين

Yasin : 23 19 ان يردن الرحمن ان يردنى الرحمن

18 19

Kuranı Kerimde bazı kelimeler vardır ki , “ ya “ harfi olmaması gerekirken “ ya “ harfi yazılmıştır.

Kelime K.K.deki yazılışı Sure Adı

En’am : 34 من نبائ المرسلين من نبإ المرسلين

Taha . 130 ومن انائ اليل ومن اناء اليل

Nahl : 90 وايتائ ذى القربى وايتاء ذى القربى

Yunus : 15 من تلقائ نفسى من تلقاء نفسى

Rum . 8 بلقائ ربهم بلقاء ربهم

Secde : 10 Bu ayette hemze بلقاء ربهم بلقاء ربهمaltında “ya” harfi yazılı değildir.

Rum . 16 ولقائ االخرة ولقاء االخرة

Araf : 147 Bu ayette de hemze ولقاء االخرة ولقاء االخرةaltında “ya” harfi yazılı değildir.

HEMZE-İ VASIL Kuranı Kerimde kelimelerin evveline “ Elif “ şeklinde yazılan hemze-i vasıl . gibi. Kelimenin evveline Emir sığası ile gelen “ elif “ dahiاسأل العنه اسألوا

hattan sakıttır. Araf suresinin 163 ayetinde olduğu وا اهللا من فضله وسئل gibi. Sure-i Kehfin 77. ayetinde ال تخذت kelimesindeki Hemze أ )( de mahzuf

olarak لتخذت şeklinde yazılmıştır.

Sure-i Araf’ın 150. ayetindeki قال ابن ام kelimesindeki Hemze hatta var, -

okunmaz- Taha suresinin 93 . ayetindeki يا ابن ام kelimesi ise ; ؤم نـ بـ يـşeklinde yazılmıştır. Hemze :Elif den başka bir harf ise de ; kelimenin evvelinde Elif (أ ) şeklinde yazılıdır. Elif harekesiz bir harf olduğu için kelimenin evvelinde bulunamaz.

Kelimenin evvelinde elif şeklinde görülen harfler hep Hemzedir. ( bu hemze vasıl durumunda okunmaz , ibtida halinde okunur. ) 20

Hemze iki kısımdır : 1- Hemze-i Vasıl : şu kelimelerdedir.

21 اسم , ابن , ابنة , امرؤ , امرأة اثنتين , ال , اثنين , - Sulasi Emri hazırların Hemzeleri . - İf’al babı - Müstesna olmak üzere hemze ile ibtida eden , Sülasi , Rubai -

Mezidlerde ki ; fiili mazilerin ,mastarların ve emri hazırların evvelindeki hemzeler hemze-i vasıldır.

- Hemze-i Vasıldan ibtida edildiğinde esre ile okunur. ibtida ve vasıl durumunda hatta vardır. 22Vasıl durumunda teleffuzdan sakıt olur. 23

- Hemzei Vasıl ile İstifham Hemzesi yanyana geldiği zaman , Hemzei vasıl hattan sakıt olur. Şu kelimelerde olduğu gibi.

Kelime K.K.deki yazılışı Sure adı

Sad :63 أتخذناهم سخريا ام زاغت عنهم أأتخذناهم سخريا ام زاغت

Bakara .80 قل اتخذتم عند اهللا عهدا قل أأتخذتم عند اهللا عهدا

Sad :75 أستكبرت ام كنت من العالين أأستكبرت ام كنت من العالين

أأ ستغفرت لهم ام لم تغفرلهمأستغفرت لهم ام لم تس Munafıkın :6

20 21 ( bu beş kelimenin Tesniyeleri dahi Hemze-i Vasıldır . Cemi olan اسماء و ابناء kelimelerindeki hemzeler hemze-i Katıdır . Diğerlerinin cemileri de Hemzei vasildır.) 22 23 Hemze Vasıl halinde sakıt olduğundan Hemzei Vasıllar sebebi med olamazlar.

تستغفرلهم Fussilet :153 أصطفى البنات على البنين أأصطفى البنات على البنين

Meryem .78 أطلع الغيب ام اتخذ أأطلع الغيب ام اتخذ

Sebe : 8 أفترى على اهللا كذبا ام به جنة أأفترى على اهللا كذبا ام به جنة

ال Harfi Tarifin , Hemzesi hatta Lam ile berabar ( bir arada ) bulunmaz.

ولألخرة ( و ل األخرة ) , للكتاب ( ل الكتاب ) Kelimelerinde olduğu gibi. 24

Lamı Tarifin Hemzesine Vasıl olunan İstifham Hemzesi med 25sebebidir. Örneğin ; “ Erkekmi iyidir , Kadınmı ? “ mealindeki ifadeye : denir. Kuranı Kerimdeki şu ayet - آلرجل خير ام المرأة - ( Enam : 143 –144 ) ألذكرين حرم ام األنثيين ( Yunus : 91 ) آلئن وقد عصيت قبل , ( yunus :59 ) قل آهللا أذن لكم ام على اهللا تفترون , ( Neml : 59 ) شركون آ هللا خير اما ي bu cihetle teleffuz edilir.

HEMZE-İ KAT’I Hemzei Katı da anlatılanların dışında kalanlardır ki , her halukarda , vasıl durumunda ,ibtida halinde hatta ve lafızda sabit olan Hemzedir.

ياس إثم , أسماء , أبناء , آناث , آناس , واعطى , و ال Kelimelerinin evvelindeki

hemzeler Hemzei Katıdır. Bakara : 126 . ثم أضطره ayetteki hemze gibi. 26 24 lam harfi sakindir. İzhari Kameriyye ile teleffuz edilir. İdğamı şemsiye ile teleffuz edilmez. 25 Buna Meddi Adl ve Meddi Hicz denir. Harekeye Muadil veya iki sakin arasında hacz demektir.

أأ نذرتھم ( أ~نذرتھم ) Kelimelerinde olduğu gibi. 26 Hemzei Vasıllar kelimenin aslı harfi değildir. Hemzei Katılar ; Asli Harf – Ziyade harf olanları vardır. Kelimelerin başına yazılan hemzelerin vasıl cinsine alamet olmak üzere Elifin üstüne ( .bir yarım Sad yazılması mutad olmuştur (ص Hemzei Katı cinsine alamet olmak üzere ; Meftuh veya Mazmum olanların üzerine ; Meksur olanların altına birer Hemze ( ء ) yazmak itiyat edilmiştir.

Hemzei Katı’ın Hemzei İstifhamiye ile – ki oda Hemzei Katı cümlesindendir - ictimaında K. Kerimde şu şekilde yazılmıştır.

Ayet Sure Adı Ayet Sure Adı

Rad . 25 ءانا Rad : 5 ءأذا

Naziat .26 ءانتم Saffat . 52 ءانك

Sad .8 ءانزل Yasin :23 ءاتخذ

-Neml : 60-61-62 ءاله Fussılat . 44 ءاعجمى63

Hud .72 ءالد Mucadele .13 ءاشفقتم

Neml .40 ءاشكر

Lakin ; Hemzenin bu ( ء ) şekilde yazılması Ebul Esved Eddüelinin tesbitidir.

Halifeler zamanında bu şekilde yazılmıyordu. Kuranı Kerimde أقرأ , ذرأنا gibi kelimelerin hemzeleri bu şekilde yazılmış değildi . 27 Kuaranı Kerimde bazı sureler Hemzei Katı ile bir takımı da Hemzei Vasıl ile ibtida edilir. Hemzei Katı ile ibtida eden sureler:

ارسلنا نوحا , انا المنافقون , جاءك, اذا وقعت الواقعة اذا , انا فتحنا لك , اهللامر اتىلك صدرك , انا نشرحالسماء انشقت , ألم اذا انفطرت , السماء اذا , الشمس كورت اذا

التكاثر , ألم تر , أرأيت , انا اعطينا ك ألهيكمزلزلت االرض , اذا انزلناه فى ليلة القدر , اهللا نصرجاء أذاالكوثر,

Kuranı Kerim okumaya başlandığı zaman Besmele bu surelere vasıl edilmez.( yani Errehimi kelimesinin miminden bu ayetin başındaki harf olan hemze, hemzei katı olduğundan bir sonraki harfe cezimli olarak okunmaz demektir. Örneğin : بسم اهللا الرحمن الرحيم أتى امراهللا...................Hemzei Vasıl ile ibtida eden sureler : Besmele bu surelere vasıl edilebilir. .( yani Errehimi kelimesinin miminden bu ayetin başındaki harf olan hemze, hemzei Vasıl olduğundan bir sonraki harfe cezimli olarak okunur demektir. Örneğin: ( بسم اهللا الرحمن الرحيم الحمد هللا رب العالمين 27 Ebul Esved edDüeli: Tabiindendir. Esas ismi Zalimdir. Babasının adı:Amr’dır. Hz.Ali’nin talebesidir.Nahv İlminin kurucusudur.Basra da 69 tarihinde ,85 yaşında vefat etmiştir.

الحمد هللا رب العالمين .الحمد هللا الذى خلق السموات , الحمد هللا الذى انزل , , اقترب هللا الذى له , الحمد هللا فاطر السموات , الذين كفروا و صدوا للناس حسابهم , الحمد

عن , اقتربت الساعة , الرحمن , الحاقة , اقرأ , القارعة .Lamı tarif ile başlayan sureler şunlardır: - İdğamı şemsiye ile başlayanlar sureler:

زعات , والسماء ذات البروج , والسماء والصافات , والذاريات , والطور , والنجم , والنا والطارق , والشمس , والليل , والضحى , والتين - İzharı Kameriyye ile başlayanlar sureler :

والمرسالت , والفجر والعاديات , والعصر İzharı Kameriyye ve İdğamı Şemsiye ayrıca ilerde işlenecektir. Bakara ,Ali İmran ,Ankebut , Rum ,Lokman ,Secde surelerinin başındaki ( الم ) , Araf’ın evvelindeki ( المص ) , Yunus , hud ,Yusuf ,İbrahim , Hicr surelerinin

evvelindeki ( الر ) , surei Rad’daki ( المر ) Hemze ile başlayan hurufu Mukaddaların isim olarak teleffuz olmakla beraber . bunlar Hemzei Katı veya Hemzei Vasıl olarak düşünülemez. 28

TİLAVET

Kuranı Kerim Allah (cc) tarafın dan gönderilen bir kitaptır. Okunması ibadet ve mukafatı Allah (cc) tarafından verilir. يتلون ايات اهللا اناء اليل وهم يسجدون Ali İmran suresinin 113 . ayetinde Allahü Teala Şöyle buyuruyor : “ gece saatlerinde secdeye kapanarak Allah’ın ayetlerini okurlar “. Kuranı Kerimi devamlı okuyanları metheden ayeti kerimedir. Kuranı Kerimin ezberlenmesi Farzı Kifaye, 29unutmak 30Günahı kebairdir.

31Hadisi Şerifde Peygamberimiz (s.a.v.) : “ بئسما الحدهم ان يقول نسيت آية كيت و كيت “ “بل هو نسى واستذكروا القرأن فإنه اشد تفصيا من صدور الرجال من النعم من عقولها Mü’minden biri “ ben falan falan ayeti unuttum “ demek ne kötü bir şeydir. Unutmuş şeklinde değil , Unutturulmuşum demelidir. “ ( yani ihmal sebebiyle ; o nimetten mahrum kalmıştır.) Kuranı Kerimi ders edip ezberleyecektir. Çünkü ; 28 Taha ,Yasin ,hamim ,Tasin de böyledir. Şairin dediği gibi :

فهال تال حاميم قبل التقدم - يذكرنى حاميم و الرمح شاجر 29 Kuranı Kerimden namaz kılacak olacak kadarını ezberlemek hem erkek müslümana ve hemde kadın müslümana Farzı Ayndır. ( Bu İmam olursa daha önem arzeder.) Fatiha ve bir sure ezberlemek vaciptir. Kuranı Kerimin tamamını ezberlemek Farzı kifayedir. 30 Unutmaktan maksat ; Kuranı Kerimi yüzünden dahi okuyamamaktır. 31 itkan isimli kitap :

hatırdan çıkması ; “ develerin diz bağlarından kurtulup kaçmasından daha hızlı bir şekilde Kuranı Kerim unutulur” tabirini kullanmıştır. Bir Hadisi Şerifte Peygamberimiz (s.a.v.) iöyle buyurmuştur : الماهر باقرأن مع * kim sevabını “ السفرة الكرام البررة والذى يقرأه ويتتعتع فيه وهو عليه شا ق ذ له اجران *Allah’dan ümit ederek Kuranı Kerimi güzelce ağır ağır okursa Kiramen Katibin Melekleri ile beraberdir. Kekeleyerek ,zorlanarak dahi okuyan kimse de iki sevap alır ( biri düzgün okumasından diğeri zorlanarak okumasından “. Terğib isimli eserde , şöyle bir rivayet vardır. “ حلدر افضل ناس حال و مرت “ - konup göçendir - 32 Kuranı Kerimi Hatmedip yine başlayan , yani tilavetin arkasını kesmeyen kimse insanların en faziletlisi buyurulmuştur”. Hatimde usul : hatimlerde Kuranı Kerimi okuyan kimse , Nas suresinden sonra , surei Fatihaya ve daha sonra Surei Bakara’nın evvelinden beş ayeti kerimeyi okumaktır. İşte bu hadisi şerife istinaden bir hatim daha başlamak azmini beyan içindir. ve bu şekilde ki uygulama bizzat peygamberimizden rivayet edilmiştir. Sahabeden ve Selefi Salihinden Kuranı Kerimi hergün hatmeden olmuş ve haftada bir hatim edenler pek çok olmuştur. İmamı Ebu Hanife hazretleri ramazan ayında – her gün bir hatim ve her gece bir hatim , bir de teravih hatmi olmak üzere , altmış bir hatim eder idi. Haftalık Hatim Tertibi :

Günler Sureler Cuma gecesi Fatiha - Maide

Cumartesi gecesi Enam – Hud Pazar gecesi Yusuf – Meryem

Pazartesi gecesi Taha – Kasas Salı gecesi Ankebut – Sad

Çarşamba gecesi Zümer – Rahman Perşembe gecesi Vakıa –bakara ilk beş ayet –dua 33

32 hadisi şerifin metni : “ Bostanul Arifin ve Şir’atil İslam . İtkan isimli - “ الحال للمرتحل افضل الناس

esrede : احب االعمال الى اهللا الحال المرتحل - allah katında amellerin en sevimlisi konup göçendir – 33 bu şekldeki hatim tertibi hz.Osman (r.a)’ ın tertibidir. Hatim duası yapılır. Selefi Salihin hatim günleri oruçlu bulunurlar idi. Çocuklarını ve akrabalarını toplayıp hatim duası ederler idi. Hatim duasını ramazan ayında Camii de yapmayanlar , kendi evlerini ve akrabalarını o bereketten ve o şeref ve faziletten mahrum kıldıkları düşünülmüştür. Farz ile Sünnet arasında cemaatı bekleterek bazı kişilerden beddua alacaklarını düşündüklerinden evlerinde yapmayı tercih etmişlerdir.

Lakin Kuranı Kerimi çok hatim etmekten ziyade , isteyerek ve düşünerek okumak matlubdur. كتاب انزل اليك مبارك ليدبروا اياته وليتذكر اولوا االلباب sad : 29 “ Bu Kuran , ayetlerini düşünsünler ve akl sahipleri öğüt alsınlar diye sana indirdiğimiz mübarek bir kitaptır. Bir Hadisi şerfte peygamberimiz (s.a.v.) : اقرأ القرأن ما لستفت عليه قلوبكم فاذا Kalbleriniz ülfet üzere oldukça Kuranı Kerim okumaya “ 34اختلفتم فقومو عنه devam edin. Kalben ondan ayrıldığınızda Kuranı Kerimi okumayı isteyerek yapacağınız zamana bırakın “ buyurmaktadır. Bu hadisi şerif hükmünce Kuranı Kerimi hatmetmek için belirli bir zaman tahsis etmeye luzum yoktur. Dikkatli ve tefekkür ederek , ayda ve hatta senede bir hatim dahi yeterlidir. 35

وت حسن يزيد القران حسنا حسنوا القرأن باصواتكم فان الص “ bu hadisi şerif de bize Kuranı Kerim okuyacağınız zaman güzel sesle okuyunuz. Bu hadisi şerif :

- güzel sesle okumayı tavsiye etmekte, - güzel sesle okumaya teşvik, - ilgiyi artırma - dinlemesini haber vermektedir.

Bu manada başka bir hadisi şerifte : زينوا القران باصواتكم “ Kuranı Kerimi güzel seslerinizle süsleyiniz” burada okuyan kimsenin güzel sesi değil , kur’an süslenmez . Bu rivayette ; Kur’anı Kerimi güzel okuyan kimsenin , okuyucu ve dinleyicilerin büyük beğeni kazandırdığı ortaya çıkmıştır. Kur’anı Kerimin kıraatının seslerinize , şiar ve zinet ediniz demektir. 36 Kur’anı Kerimi okumak sünnet ,dinlemek Farzı Kifayedir. Bu hadisi şerifte ; Kur’anı Kerimi okumak ve خيركم من تعلم القران وعلمه

okutanlar için fazileti müjdelemektedir. “ ان افضلكم من تعلم القران وعلمه “ lafzi dahi rivayet edilmiştir.(1) .Teysir Amrud Danı- حتى ترجع قلوبكم 3435 İmamı Azam dedi ki : kim Kuranı Kerimi senede baştan sona iki kere okursa :........ 36 - Münavi hz.leri bu hadisi şerifi şöyle yorumlamıştır. ...........

Teavvüz Kuranı Kerimi okumaya Euzu ile başlamak emredilmiştir. (2) Okunan sure baiı olmadıkça اعوذ den sonra besmele çekmekte okuyucu muhayyerdir. Sure başlarındaki besmele terk olunamaz. (3) Sure-i Beranın evvelinde Besmele olmadığı için okunmaz. ( 4) Tevbe suresinin diğer ayetlerinden dahi başlansa yine yalnız ( eüzü ) okunur. (5) Kuranı Kerim okumaya Euzü اعوذ با هللا من الشيطان الرجيم ile başlanır.

Ve صدق اهللا العظيم ile bitirilir.manaya aşına olanlarda surei Mülk’ün sonunda

ve Surei Tin’in sonunda , بلى ; ve surei Kıyamenin sonunda , اهللا رب العالمين ; .denmesi uygundur بلى وانا على ذلك من الشاهدين

________________________________________ 1- Hz. Hasan ve Hüseyinin hocası olan Ebu Abdurrahman Es Sülemi ; uzun müddet Kuran muallimliğinde bulunmuş ve beni bu işde bulunduran bu hadisi şerifdir. 2- Euzü terk edilemez. Namazdan sonra tesbih ve duadan evvel , okunan , Ayetel Kürsiye başlanacağı zaman ; Müezzinin devamlı okuduğu Teavvüzü terk edip , Ayetel Kürsiye besmele ile başlamak Havasın ve Avamın mübtela oldukları dikkatsizliklerindendir. 3- Besmeleler vahiy ile yazıldıklarından Kuran dan sayılmıştır.ne surei Fatihadan ve nede sair surelerden bir cüz değildir. Surei Fatihada ilahi bereket ve diğer surelerde iki sure arasını ayırmak üzere müstekil bir ayettir. Besmele bulunduğu yerde iki sureden , ne üst tarafındaki surenin sonu , nede alt tarafındaki surenin evvelidir. Onun içindirki ilk günden beri müstekil bir sure olarak yazıla gelmiştir. Terk olunamazdan maksat ; namazın gayrindedir. 4- Besmeleyi okuyan kimse Müşriklerden Emanı kaldırmış olur. Rahman sıfatı Allah’a yaklaşmayı ifade ettiğinden müşriklere eman verdi anlamı taşıyacağından Besmele yazılmamış ve okunması emredilmemiştir. 5- Şatibiyye şerhinde bu şekilde nakl edilmiştir.

OKUMA ŞEKİLLERİ Tilavet : 1 - Tertil : Tahkik ‘de denir. Her harfin hakkını vererek , durulacak yerde durarak ve tane tane okumaktır. 2- Hadr ; Süratli okumaktır. 3 – Tedvir : Tertil ile Hadr arasında orta bir okuyuştur. Hadrın bozulması ; Hezreme ( saçma sapan okuma ) şeklidir. Hakkında ; yola gitmenin kötüsü hayvanı yoracak kadar شر السير الحقحقة , شر القأة هذرمة hızlı sürmektir. Kıraatın kötüsü ; kelimeleri birbirine karışır sürette süratli okumadır. Bu söz Hz. Ömer ‘e ait olduğu Tertil ayetinin tefsirinde Keşşafdan alınmıştır.

Tertilde ; Harfleri beyan , harekenin tam hakkını vermek , Kur’an kelimelerinin bozulmasını engellemiş olur. Hz.Ali (r.a) kendilerinden ( ورتل القرأن ترتيال ) ayeti

sorulduğunda ; Tertilin manası ; تجويد الحروف و معرفة الوقوف “ harflerin sıfatı lazime ve sıfatı arızalarının hakkını vermek ve vakıf yapılacak yeri ve vasıl yapılacak yeri bilmektir. ) buyurmuştur. Tecvit : Bir şeyi güzel yapmak. Mahrece dikkatle her harfin hakkını vermek , vasıl , vakıf , Med , Kasr gibi tilavet kurallarına riayet ederek , Kur’anı Kerimi güzel okumaktır.(1)

MAHREÇ Mehariç kelimesi Mehreç kelimesinin Cem’isidir. Mahreç harfin ağızda çıktığı yerdir. Her harfin mahreci, evveline

Meftuh bir hemze ( ◌ أ) getirip o harfi sakin okumakla belli olur. Mesela ; Eb

( ب ) dendiği zaman be(أب ) harfinin mahreci dudak , Eh

( أح ) dendiği zaman Ha ( ح ) harfinin mahreci boğaz olduğu anlaşılır.(2) ________________________ 1 – Tecvit ehline مجلد vezninde مجود adı verilmiştir. اال رياضة امرئ بفكه – وليس بينه وبين تركه kıraat ehlini taklit çok okumaktan geçer. 2- Elifba 29 harfi için 17 mahreç tayin edilmiştir. Bunları herkesin bilmesi gerekmez. Lazım olan her harfi hakkıyla teleffuz etmektir. (ث ) harfini sin (س ) gibi. Ha’yı ( خ) , (ح) gibi, ذال harfini

, gibi (زا ) ضاد harfini , ( ظا ) gibi okumamalıdır.Lakin harfi ( ضاد) için bizim bazı hafızların

ettikleri teleffuzda fazladır. قاضى kelimesindeki teleffuz tabirinde olduğu gibi kafidir.

) ile ( ضاد) ayetlerindeki (انقض ظهرك ), ( يعض الظالم ) ظ ) içtima etmiştir. Dikkat edilmelidir.

Velhasıl ; sese “ Sıfat “ tabiri kullanılmaktadır.(1)

HARF Huruf Harfin Cemisidir. Hece harfleri dediğimiz zaman ; Elifba harflerini kastediyoruz. Harfler hareke ve Sukundan hali olmaz . Harekeli harfe Muteharrik , Harekesiz harfe sakin denir. (2) Hareke ; Fetha , Kesre ve Zamme’den ibarettir. Bunların Alametleri : Üstün ◌- , Esre ◌- , Ötre ◌- tabir edilir. Üstünlü harfe ; Meftuh , Esreli harfe ; Meksur Ötreli harfe ; Mazmum denir. Üst taraf ve Alt taraf demek için makabli ve Mabadi ifadesi kullanılır. Fethanın Elife ; Kesrenin Ya’ya , Zammenin Vav’a münasebeti vardır. Binaenaleyh ; ya sakin olarak Kesrenin önüne , Vav sakin olarak Zammenin önüne gelir ise ; Harfi Med olur ki , Makablini Med ederek (çekerek ) okutur. العير النور Gibi. Elif daima sakin ve

Fethanın peşinde bulunduğu için her zaman harfi Meddir. آمنا Gibi. Med Harfleri ve Liyn Harfleri ileride açıklanacaktır. ___________________________________ 1- Sıfatta asıl olan harfin sıfatıdır. Rıhvet ve Şiddet sıfatları gibi. Harflerin sıfatı Arızasıdır. Çünkü insanın ağzından çıkan hava tabii ise , “nefes”dir. İrade ile nefesi bir sebebe bağlı olarak ortaya koyuyorsa buda sesdir. Özellikle çıkarılan se harf olur. Sebebe bağlı olarak ağızda çıkarılan bu sese harfin sıfatı denir. İşte şsrta bağlı ve sıfat itibari ile harfleri , Cehr , Hems ve Rıhvet , Şiddet gibi. Kısımlara taksim olur. Bunların her okuyucuya luzumu yoktur. Bize lazım olan hece harflerini Arabi isimlerine , İdğamı Şemsiye , İzharı Kameriyye bahsinde gösterdiğimiz gibi ; birer harfi tarif getirerek onları Arap kavmi gibi teleffuz etmektir. Kur’anı Kerim Arapça bir kitaptır. اقرأ القرأن بلحون العرب “ Kur’anı Kerimi Arapların lehçesi ile okuyunuz “bu hadisi Şerifi Muvatta ve Suneni Neseide Huzeyfe Rivayet etmiştir. Cezeride Mukaddimesinde ;

حدر وتدوير وكل متبع -ويقرأ القرأن با لتحقيق مع مرتال مجودا با لعرب -مع حسن صوت بلحون العرب

“ Kuranı Kerimi Tahkik , Hadr ve Tedvir ile okuyunuz. Sıfatı lazime ve mehreçlerine arapça aslına uygun bir şekilde okuyunuz”.

قبل الشروع أوال ان يعلموا -اذ واجب عليهم محتم ليلفظوا بأفصح اللغات -مخارج الحروف والصفات

2 – Harfleri tasnif edenlerin yanında , Harf isimleri Müennes olduğundan ; Mesela ; Nunu Sakine , Harekeli Mim , yahut Tai Tavile ve Elifi Maksure diye getirilir. Sukun : Harekesizlik halidir. Alameti Cezm’dir.

حان الروح , الري gibi. Med olunmaz. Sakin olan Harf ; Med harflerinden ise, Alamete Muhtac olmaz. الروح , والميزان gibi. Sukun ; ya sukunu Lazım veya Sukunu Arız olur. (1) Sukunu Lazım : Hem vasıl hem vakıf halinde duran sukundur.(2) صاد = ص , قاف = ق , نون = ن , حم = حا ميم , لم يلد ولميولد Kur’anı Kerim kelimelerindeki harfi Sakinlerin Sukunu gibi. Sukunu Arız: yalnız vakıf halinde bulunup , vasıl halünde olmayan sukundur. Durakların çoğu böyledir.

يوم الدين , رب العلمين , نستعين gibi kelimelerin sonlarındaki Nun’ların :Sukunu gibi ki , onlar vakıfda sakin , vasıl halinde Birinci Meftuh , İkincisi Meksur , Üçüncüsü Mazmumdur.

TENVİN

Bazı kelimelerin sonunda görülen ; iki üstün __ ◌ , iki Esre _ ◌__ , iki ötre __ ◌__ ‘ye “tenvin “ tabiri kullanılır. اجرا عظيما , فى ليلة مباركة , عليم حكيم

Tenvinin manası Nunlamaktır ki , kelimenin sonunu bir Nun’u Sakin ile okumaktır. Hakikatı ; kelimenin – bilhassa isim kısmının - sonuna, (3) hattan değilde , vasıl halinde eklenen ( bitişen)Nunu Sakinedir. (4) Tenvinin nunu sakinden farkı :hatta harf olarak bulunmamasıdır.(5) vakıf halinde lafzan dahi sabit olmamasıdır. Nunu sakin ise, bulunduğu kelimede hem lafzan ve hem hattan vakuf ve vasıl halinde sabit olur, ve isimde bulunduğu gibi ,fiilde,harfde dahi bulunur.kelimenin sonunda olduğu gibi,ortasında dahi olur. Teleffuz itibariyle tenvin; Nunu sakine demek olduğu için, Nunu sakineye aid ahkam Tenvine de şamildir. Binaen aleyh ; izhar,İhfa,İdğam,İklab meselelerinde tenvin ile nunu sakin beraber zikredilir. __________________________ 1- Buda Meddi Lazım ve Meddi Arızda anlatılacaktır. 2- Vasıl ve Vakıf ilerde anlatılacak.

.ayeti kerimesinde tenvin şeklinde görülen Nunu Hafifedir لنسفعا با لناصية -34- Vasıl halinde tenvinli kelimenin altına Kur’anı Kerimde küçük bir nun yazıldığı da olur. Buna gizli nun denir. 5- Tenvinin hakikatı ; son harfin harekesine tabiidir. Nun’u sakineden ibaret iken , başkaca zikredilmesine sebeb Nun suretinde yazılmamasıdır.

Tecvitte başlıca bilinecek şeyler

Durmak,geşmek kavaidiyle,bazı harfi uzatarak bazı harfi tutarak okumak meseleleridir. İleriki sayfalarda ,vasıl- vakıf, med-kasr, İdğam-izhar diye aştığımız başlıklar işte bunlardan bahseder.şoğu meseleler ,tenvşn ve nunu sakine ile harfi medler müstakil konulardır. Mim’i Sakin’in durumundanda bahsedeceğiz.

Med Harfleri ve Harfi liyn

Med Harfleri : Daha önce işaret edildiği üzere 3’dür. Makabli Mazmum Vav ) . ( ا) ya’i sakine , birde Elifdir (ى ) sakine ile Makabli Meksurو)Elif daima harfi meddir. (1) dik uzun elif şeklinde yazılmaktadır. Bazen (ى ) ya ve

Kuranı Kerime mahsus olmak üzere ,bazen (و ) vav suretinde görülür. بابا , فتحنا , عفا ,كفى , زلفى , سكارى , حيوة=حياة , منوة=مناة ,صلوة=صالة ,زكوة=زكاة Harfi liyn: Makabli Meftuh (و) Vav’ı sakine ile Makabli Meftuh ya’i sakineden ibarettir.(2) (ى )

Fil süresinin , kureyş suresinin ve diğer kelimelerdeki ; Harfi Med , harfi liyn , Tenvin ,sakin nunu araştırınız.

واتل عليهم نبأانى آدم بالحق, واسأل القرية التى كنا فيها والعير التى اقبلنا فيها, والنور اذى انزلنا، راء اسحق يعقوب ، اليموت فيها وال يحيا ، العذاب الهون ، شرب الهيم ، وايوب اذ نادى،ومن و كالطود العظيم ، موثقا

من ا هللا ، موتوا بغيظكم ، واجتنبوا قول الزور ، ذى الطول ، والطور ، قابل التوب ، فرعون ل سيرا ، واكيد وثمود ، جنات الفردوس ، كا لعرجون القديم ، يوم تمور السماء مورا ، وتسير الجبا

كيدا ، امهلهم رويدا ويلك آمن ، وتواصوا. __________________________

1- malum olmuştur ki ,Elif harekesiz bir harfdir. Kelimenin ortasında ve ahirinde bulunur.harekesiz olduğu için evvelde bulunamaz. Şeklen Elife benzeyip de harekeli bulunan ve kelimenin evvelinde

dahigörülen harfler hemzedir. أسم , إبن , إمام , إثام , أجاج Bunlarda ve yazılıpta okunmayan eliflerden bahsetmiyoruz. Bizim bahsimiz harfi med olarak okunan eliflerdir ki, bulundukları kelimenin ortasında veya sonundadır. Ortada bulunan elifler ; dik elif şeklinde yazılması mu’tad olmuştur. , صافات ,صافنات

.ya şeklinde dahi görülür ( ى) gibi. Ahırda جباد

1- Lam harfini esresi ile okunduğundan yumuşaklık manasınadır.med harfi nisbetiyle (bunlarda) med kalil olduğu ve harfi med gibi ,asli olmadığı için harfi liyn denilmiştir.bunun dışında bu iki harfe harfi illet dahi denir. Elifde harfi illettir ama liyn olmaz. ف , كيف سو gibi.

Vasıl ve Vakıf Vasıl : geçmek. Vakıf : durmaktır.(1) vasılda kelimeler birbirine ulanmış olur. Vakıfda ise birbirinden ayrılmış olur. Tilavette durulacak yerler Kur’anı Kerimdeki duraklar ile secavend mahalleridir.(1) her durak bir ayet sonudur. Aradaki secavend tabir ettiğimiz remiz harflerinden ; Harf Vakıf durumu Vakfı Caiz. Durmak geçmek caiz, vakıf evla ج

Vakfı Mutlak: lazım, caiz ve Ruhsat gibi mukayyet değil ط

.Vakfı Lazım: vasıl olursa mana fasit olur demektir م .Vakfı Caiz : geçmek evladır ز

.Vakfı Murahhas (ruhsat) : nefes biterse durulabilir ص

.vasıl evla . vakfı da caizdir : قد قيل ق .Vakıf et demektir. Vakıf evladır قف

Harf Vakıf durumu

.Böyledir demektir. Önceki remzin hükmüne tabiidir ك

Ayet sonlarında görülen bu işaret, hatim ile teravih namazı kılanlar عburalarda ruku’a gider. Her on ayette bir olduğu da görülür.

.Bazı Kur’anı Kerimde her beş ayette bir görülür خ

Mana bakımından durulmaya en uygun yer.nefes daralır ise durmak الzaruridir.sonra o kelime tekrarlanarak vasıl alınır.durak yerlerindeki ( ال) lamelif ise : mananin tamamlanmasına işarettir.vakfa mani değildir.hemde ayet başında durmak en uygun vakıf dır.tekrarına ihtiyaç yoktur.

Bunların dışındaki yerlerde durulmayacak demektir.durulur ise iade edilir demektir. ____________________________________________ 1- Vakıf Luğatta: hem durmak manasında lazım ve hemde durdurmak manasında müteaddidir. صد -رجع

صدود - – رجوع gibi. İstilahta:kelimeyi maba’dinden ayırmaktır. Maba’di olduğuna göredir. Maba’di olmadığına göre Kat’ı tabiri kullanılır.- durulan kelimeden devam edecekse vakıf ifadesi, durulan kelimeden sonra devam etmeyecekse Kat’ı ifadesi kullanılır- A.Boz. 3-şeyh siraceddin ebu tahir Muhammed secavendinin ortaya koyduğu rumuzlardır. Bununla beraber Kur’anı Kerimde vakfın vacip veya haram olduğunu gösteren bir yer yoktur.(1)

Vaslın hükmü Bir kelimenin bir kelimeye vaslında, iki sakin harf içtima ederse (2) birinci sakin harf “iskat” veya “müteharrik olunması gerekir.(3) İskat : hatta yazılı olan harfi, teleffuzdan düşürmektir.(4) evvelki sakin olan harf med harfi ise “iskat” olunur. لقوا الذين ayetinde Vav harfi iskat edilmiş. الذى استوقد ayetinde

Ya harfi iskat edilmiş. وجنا (ى) لجنتينا ayetinde Elif harfi iskat edilmiş. _______________________________ 1- meğer ki ; ت ما من اله , انى كفر gibi vakfı münasip olmayan yerde ,manaya vakıf olan kimse kasden vakıf etmiş olsun. Manaya vakıf olan bir müslümandan bu kasd düşünülemez. Kasd yoksa haram da olmaz. manaya vakıf olamayanlar için sehven durulmuştur. Cezeri : ن من وقف واجبوليس فى القرأ وال حرام غير ماله سبب –

2- içtima etmezse bir şey gerekmez. أ تخذتم عند اهللا عهدا ( أ )قل Ayetinde olduğu gibi. تخذ اهللا او قالوا .ayetini inceleyiniz ولدا

3- yahut işba med ile med edilir. آلئن Ayetinde olduğu gibi.

Çünkü iki harfi sakinin bir teleffuzda cem’i : a ) بال غ vakıf halinde olur. Ayetinde olduğu gibi. b)

birinci harf sakin ikinci harf müdğam olursa iskat olur. دآبة Ayetinde olduğu gibi.

4- harf hatta yazılı olduğu için “hazf” tabirini kullanmak uygun değil.velevki mukadder olsun. Zamir bahsinde beyan edilecek. İkinci sakin harf müdğam olursa, birinci sakin olan med harfi iskat olunmaz.

نى و ج حآت ن Ayetinde olduğu gibi. Mütekellim Zamiri: olan “ ya” lar, med harfi iken Kur’an-ı Kerimin çok yerinde vasıl halinde meftuh okunmuş olduğundan kaide gereği iskâta uğramamıştır.1

Ayet Sure adı Ayet Sure Adı التى ربى الذى Bakara:40-47 نعمتى Bakara:258

مسنى السؤ Araf :188 عبادى الصالحون Enbiya:105

عن اياتى لذين Araf:146 الذين يا عب ادى Zümer :53

البينات ان اهلكنى اهللا Ğafir: 66 لما جاءنى Mülk :28

Not: bu kelimeler üzerinde vakıf yapıldığı takdirde Tabiî Med üzerine vakıf yapılır. .Kelimesinde olduğu gibiنعمتى Tahrik : Harekelemektir. Birirnci harf, med harfi değilse harekeli okunur. Sakin olan harfi harekelemekte asıl olan, ona esre hareke vermektir. (2) Kelimenin aslı Kelimenin okunuşu Sure adı

فا عبد اهللا فا عبد ا هللا Zümer :2

العراب Hucurat :14 قالت االعراب قالت ا

لذين Münfekkin :1 لم يكن الذين لم يكن ا

Not : vakıf anında bu kelimelerde sükun ile durulur.

________________________________________________

ثانى اثنين ، -1 (Tevbe:40 ) دعى اهللا (Mü’min:12 ) ،(Fetih:20 ) ،الناس ما ،( Zümer:23) متشابها مثانى ايدىانا بباسط يدى اليك (Maide:28 ) bu ayetteki “ya”i mutekellim değildir.، اتخذونى وامى (Maide:116 ) فأرسل معى ، (Araf:105) ذكرمعى ، (Enbiya:24 ) ان معى ، ( Şuara:62) ان اجرى ، ( şuara:109) ، ومن معى (Şuara:118 ) ولى يدين (Kafirun:6 ) bu ayetteki “ya”lar da mütekellim ya olmalarına rağmen iskata uğramamışlardır. cümle-i mahzufesinden bedel olan tenvinin baitaki “zal”sakinenin kesre ile harekelenmesi ” اذ كان كذا “-2

dahi, içtimai sakineyne mübeyyindir ki “zal” olduğu gibi, tenvin dahi nuni sakinedir. كذا حينئذ = حين اذ كان .kelimelerinde olduğu şekilde ، يومئذ = يوم اذ كان كذا

Tahrikin zikrolunan kaidesinden müstesna olarak; “ من ” harfi vsaıl halinde “ fetha”ile,

zamir olan cem’i mimler “ هم ،كم ” , ve makabli meftuh cem’i “vav” lar “ وا” vasıl durumunda “zamme” ile okunur. Mesela: Kelimenin aslı Vasılda okunuşu Sure adı

هللا من اهللا من ا Nisa :11 fetha ile

لذين هم الذين هم ا Fetih :25 zamme ile (1)

هللا يبلوكم اهللا يبلوكم ا Nahl : 96 zamme ile

العلون وانتم االعلون وانتم ا Ali imran:139 zamme ile

لناس ا الناس ال تخشوا ا ال تخشو Maide :44 zamme ile(2)

لزكوة وا ا ا الزكوة آ تـ آتـو Tevbe :5 zamme ile

Alıştırma

Şu ayetleri iskat ve harekeleyerek vakıf ve vasıl halini inceleyiniz. Vakıf durumu Vasıl durumu Sure adı

Araf:189 دعوا اهللا ربهما اهللا ربهما –دعوا

Neml : 15 وقاال الحمد هللا الحمد هللا - وقاال

الباب -واستبقا Yusuf:25 واستبقا الباب

اهللا -الى الى اهللا

اهللا -اال اال اهللا

ا دع - قالو ا ا ادع قالو Bakara :70

ا ا -امنو جتنبو ا ا اجت نبواامنو Hucurat : 12

ا تقام -ذو ن ا تقام ا ان Ali imran : 4 ذو

___________________________________

1-Zamir olan “cem’i mim’in” zammesini bazan “vav” takip eder ki, zamme mim’in işbaından(uzatılmasından) hasıl olur ve buna kıraatta cem’i sıla( vavussıla) tabiri kullanılır. şu şiirde oduğu şekilde:

ا صغيرا ما بلغت لوان حلمى -سبقتكمو الى السالم طر لكان لكم يوم من الشر عظلم -فا قسم ان لو التقينا وانتمو فكانوها ولكن لالعادى -واخوان حسبتهمو دروعا

“vavussıla” kendini zamir takip etmedikçe yazılmamak asıldır. Zamir takip ederse yazılır. خلفتمونى

(araf:150) , آذيتمونا (ibrahim:12) , قدمتموه (sad:60 ) , سميتموه (araf:71) , وعزرتموهم (maide:12) ayetlerinde olduğu gibi. 2-makabli mazmum olan cem’i “vav”lar med harfi olmasına ra’men vasıl durumunda “med hali” kalkar.

اقيمو الصلوة ، واتوا الزكوة Gibi. Vakıf durumu Vasıl durumu Sure adı

ا ال لباب - اولو ا ا اال لباب Ali İmran: 7 اولو

ا اهللا -اطيعو ا اهللا Enfal :46 اطيعو

لطول Mü’min: 3 ذى الطول ذى _ ا

لقربى -ذوى ا Bakara: 177 ذوى القربى

لنهى -الولى ا Taha: 128 الولى النهى

الرض -ويحى ا Rum: 19 ويحى االرض

سمه -من بعدى ا منبعدى اسمه Saf: 6

قترب -قد ا قداقترب Araf: 185

لعفو -خذ ا خذ العفو Araf:199

دعوا اهللا قل ادعوا اهللا قل –ا Kehf .110

دعوا الرحمن - او ا او ادعوا الرحمن Kehf :111

لبغضا -قد بدت ء~ا ء~قد بدت البغضا Ali imran: 118

آلزفة -ازفت ا Necm : 57 ازفت اآلزفة

ستطعنا -لو ا لو استطعنا Tevbe : 42

ستطاعوا -ان ا تطاعواان اس Bakara . 217

مشوا -ان ا ان ا مشوا Sad :6

لعالمين -عن ا Ali imran : 97 عن العالمين

لملك -لمن ا Mü’min : 16 لمن الملك

لصالحين -لمن ا Bakara:130 لمن الصالحين

ى لسجن -يا صاحبب ا يا صاحبى السجن Yusuf :41

هللا - بين يدى ا Hucurat :1 بين يدى اهللا

لنهار - طرفى ا Hud: 114 طرفى النهار

لبشرى -لهم ا لهم البشرى Yusuf :64

الرض -بهم ا بهم االرض

لفقرآء -انتم ا انتم الفقرآء Muhammed : 38

لرسول -ما اتيكم ا ما اتيكم الرسول Haşr :7

لفتح - كم فقد جآء ا فقد جآء كم الفتح Enfal :19

لرسول -عصوا ا ا الرسول Nisa : 42 عصو

لفضل -ال تنسوا ا ا الفضل Bakara.237 ال تنسو

الدبار - لولوا ا ا االدبار Fetih :22 لولو

هللا -دعوا ا ا اهللا Yunus :22 دعو

ا لصلوة -اقامو ا ا الصلو ةاقامو Tevbe : 5

ا لزكوة -واتو ا ا الزكوة واتو Tevbe:5

Görülüyor ki, gerek iskat, gerk tahrik kaidelerinin sebebi olan “içtimâi sakineyn” suretinde sakînî sânî’den evvel bir hemze; hemze-i vasıl bulunuyor ki; ikinci sakin onu takip ediyor. Hemze-i vasıl ; vasıl halinde edilmeyeceğinden iki harf yanyana bulunmasına manii değildir. Eğer sakini evvel tenvin ise; o dahi tahrik kural gereği nunuû maksure olarak okunur. 37 mesela sure-i İhlasın ilk ayeti olan iki ayete vasıl edilmek istendiğinde احدن اهللا denir. 38

Küçük nun ile okunan kelimelere örnektir

ن الوصية ، عادا ن خيرا القوم ، ن اتخذوه ، سآء مثال◌ ن العاكف ، سبيال ن االولى ، سوآء ان ن اطمأن ، فتنة ن اهللا ، خير ن انفضوا ، قوما ن اولهوا ن افترى ، واموال ◌ ن قلب ، رجل

ن الذى ، يومئذ ن افتراه ، لغفور شكور ن اقترفتموها ، افك ن اجتثت ، بغالم ن السلم ، كشجرة ن الكواكب ، الى بعض ن اسمه ، بزينة . الذى ن القول ، لمزة

İlerde yeri geldiğinde anlatılacak olan, İhfa,İzhar,İdğamı mütecaniseyn,İdğamı mütekaribeyn, İdğamı bilağunne ve İklab kaideleri vaslın ahkamı cümlesindendir. Sekte vasla ma’nî dir. Sırası geldikçe anlatılacaktır.

Vakfın Ahkamı Hareke üzerine vakıf yapılmaz. 39 Vasıldakinin aksine , vakıf iskan iledir. İskan : 37 tenvinin nunu sakinden ibaret olduğunu unutmayınız. 38 Bu suret teleffuzda böyledir. yazılması böyle değildir. Tenvinin altında küçük bir nun yazıldığı olur.

د اح lafzında vakıf yapıp da “اهللا الصمد” demek hatalı bir okuyuştur. اال اذا رمت فبعض حركة -وحاذر الوقف بكل الحركة 39 Cezeri

Tahrikin zıddıdır ki, son harfin harekesini sakin kılmaktır. Teskin dahi diyenler vardır. Hareke üzerine vakıf olunmayacağına binâen, son harfleri harekeli olan kelimeler dahi - vakıf halinde- ahiri sakin olan kelimeler gibi okunurki,sükunu arız ile sakin olur. 40 قلإى وربى ayeti kerimeyi nasıl vakıf yapılıyor ise, متشابها مثانى ayeti celîle de o şekilde vakıf yapılır. 41 Vakıf için olan iskan sebebiyle hasıl olan ( içtimai sakineyn) sondaki harf gerek harfi sahih ve gerekse ismi zamir olsun güzel olur ; هللا االمر من قبل ومن بعد

، لمن الملك اليوم ، عفا اهللا عنك ، من قبل واياى gibi. Tenvin dahi vakıf durumunda ; iskan kaidesi gereği sakıt olur. 42 İki üstünlü kelimeler elif üzere vakıf olunur. 43 Sure-i Âdiyat’a bakınız. ا ، هى ، نسى هو ، لن ندعو Makablinin harekesi kendisine muvafık olan “vav”(واو ) yahut “ya” ( يا) i müteharrike ile son bulan kelimelerinin vakfında iskan sebebiyle “harfi med” hasıl olur. meddi tabî üzere vakf edilir. احق هو ، لن ندعوا ، فنعما هى ، فنسى ، ومن معى المفر ، بنى ، على ، الى ، الدوآب gibi sonu şeddeli olanların vakfında tekrire riâyet

olunur. Yani şeddeliler gözetilir. اين ا لمفر ، عذاب مستقر ، ومتعوهن kelimelerinde olduğu gibi.

Şu Kelimeleri araştırınız: Vasıl durumunda iskat veya harekelenen harfler, vakfa sebeb kalmamak cihetiyle “isbat veya iskan” 44 olunacağından 45 “vaslın ahkamı” ile “vakfın ahkam”ın da ge.en

40 Sükunu arız ve sükunu lazım daha önce anlatıldı. 41 Yani meddi tabiî üzerine vakıf yapılır.. (Abdullah Boz ) 42 çünkü tenvin ; son harfin harekesine tabi bir nunu sakinedir. Metbu’ gidince tabi’ kalmaz. ومن فوقهم kelimesinde olduğu gibi. “ya-i mahzûfe den” bedel olduğu için bunu daha önce beyan ettiğimiz غواش

( .kelimelerinde cüöle-i mahzufe den bedel bulunan tenvîn’e ( tenvini avz) ta’bir olunur ( حينئذ ، يومئذ

.kelimesinin tenvini dahi böyledir ( كل) 43 iki üstünlü kelimelerin sonu elifli olmak “resmi hattın” vakfa tabi olmasındandır. gibi “elifi مولى ، بنآء

maksura” ve “elifii memdude”liler ve lafzı gibi “ta-i marbuta”lılar müstesnadır. Sure-i Kehf’de ki تقاتة

قواريرا kelimeler ile, Sure-i Nisa’da ki ilk الظنونا ، الرسوال السبيال ve sure-i Ahzab’daki لكنا kelimesi iki üstünlü değil iken “elifi idlak”( serbest ) ile mersum olduğu için elif üzere vakıf edile gelmiştir. ( Asım kıraatı Hafs rivayetinde vakıf da asıl olan resmi hatta ittibâ dır. kelimenin aslına değil.A.Boz) . Zamiri mütekellim olup resmi hattı vakıf hali itibari ile elifli iken elifsiz,vasıl edşilmekte olan ( انا ) kelimesi

dahi elif üzere vakıf edilir. نحن روحان حللنا بدنا -انا من أهوى ومن أهوى أنا kelimenin aslında elif

olmadığı halde ; Sure-i Yusuf’daki ( وليكونن) kelimesi ile Sure-i Alak’da ki( لنسفعن) kelimelerinin “nunu hafife” i te’kidiyesi Kur’an-ı Kerimde tenvin şeklinde rem olunmuş olduğundan, bunların vakfı dahi elif üzere olur. وليكونا ، لنسفعا ve yine اذن ‘de böyledir. şairin dediği gibi. وال نعبد الشيطان و اهللا فاعبدنا 44 iskan; tahrikin ziddı olduğu gibi, “isbat” da “iskat”ın zıddıdır ki sbit kılmak demektir. 45 Çünkü mânî gidince Memnû kelir.

kelimeleri usulünce kıraat ediniz. Kamer suresi üzerinde çalışma yapmanız tavsiye edilir. ، لسميع الدعآء ، وتقبل دعآء ، على سوآء ، شهد اهللا انه الاله ونداء ، اال دعآء ليسوا سوآء ، والسمآء بنآء

تونى فى رؤياى ، فمن تبع اال هو ، متى هو ، ما هى ، وما كنا لنهتدى ، انى اسلمت وجهى ، احسن مثواى ، افداى ، واياى فاتقون ، واياى فارهبون ، من قبلك ، ليس من اهلك ، غير مضآر ، انس وال جآن ، واطعموا ه

ع و المعتر ، ادهى وامر ، كال ال وزر ، الى ربك يومئذ المستقر ، و احضرت االنفسشح ن حتى يؤمن ن من القانن و استوت على الجودى ن وما انتم بمصرخى ن فال عدوان على ، من اناب الى ، كيد كن ن من جال بيبهن

خلقت بيدى ، كل شيئ حى ن يصلون على النبى ن القى السامرى! ن فاذكروا اسم اهللا عليها صوآف ، فطل ، 46ان يغل ، ليخرجن االعز منها األذل ، و تب

“Ta” ( ت ) ile son bulan kelimelerin “ta”sı tavil (açık te ile yazılan ) ise; vakfı

“ta” iledir. ، ذات ، هيهات ، اصحاب السبت ، كصاحب الحوت ، يحيى ويميت ، بنات االخت ، السمواتاهتزت وربت وانبتت ،

ALIŞTIRMA Vakıf üzere aşağıdaki kelimelerle “Abese” süresinin sonlarını, “Tekvir” süresinin, “İnfidar” süresinin ve “İnşikak” sürelerinin evvellerini okuyunuz.

آيات محكمات هن ام الكتاب واخر متشابهت ، لها ما كسبت وعليها ما اكتسبت ، ضعف الحياة وضعف هن البيوت لبيت العنكبوت ، التابوت ، فى الممات ، با لجبت و الطاغوت ، وقتل داود جالوت ، و ان او

التوراة ، الزكوة ، الصدقات ، الحجرات ، الى الظلمات ، ياليت ، اال ان تتقوا منهم تقاة ، ببضاعة مزجاة ، ذو عسرة فنظرة الى ميسرة ، تحية من عند اهللا مباركة طيبة ، خافضة رافعة ، لكل همزة لمزة . Müfred Ğaib Zamir şle son bulan kelimelerin zamirlerinde de iskan ile vakıf yapılır. واعلموا انكم مالقوه Kelimesinde vakıf durumu nasıl ise,

يوم تبيض وجوه و تسود وجوه 47

، اال بإذنه ، آثم قلبه ، خشى ربه ، رأيتموه ، غير ناظرين اناه kelimesinin vakfı da öyledir. Müennes olan “ismi İşaret” ( هذه ) kelimesinin vakfı dahi zamirde durulduğu gibidir.

فإذا جآءتهم الحسنة قالوا لنا هذه kelimesinde olduğu gibi.

اال اياه ، ما قدمت يداه ، فقد رحمه ، فوق عباده ن فقد ظلم نفسه ، ما يحبسه ، استأجره ، يستصرخه ، ان تقوم ه ، انزلتموه ، وما قتلوه وماصلبوه ، ال تأخذه ، ال يستنقذوه ، او تخفوه ، آتوه ، هذه بضاعتنا. في

“Ta”sı kasır ( kapalı “te” ) 48 ( ة ) ise ; vakfı “he” (ه ) iledir. 46 Bu gibi kelimelerin vakfında harekenin tamamını vermemek için dikkat lazımdır.ehlinden bir müşâfehe almak (ahz) lazımdır. 47 Bu ayetteki “ha” kelimenin aslındandır.zamir değildir.- Vakıf durumu zamirde durulduğu gibidir-(A.Boz).

Kur’an-ı Kerimde ki yazılışı Vakıf durumu

ضربت عليهم الذله ضربت عليهم الذلةالبالغةالحجة الحجة البالغه

ال تأخذه سنه ال تأخذه سنة الف سنة الف سنه

اصحاب الميمنه اصحاب الميمنة اصحاب المشأمه اصحاب المشأمة السارق والسارقه السارق والسرقة

Bazı kelimelerin vakfında sona bir ha-i sakine getirilir ki, buna “sukutu tevakkuf hası” manasına “ha,i sekt” derler. 49

48 “Ta-i Tavile’ye” ( ta-i mecrura), ve “ta-i Kasire’ye ( ta-i Merbuda) dahi denir. Sondaki “ta”ların “tavil”veya “kasır” yazılması hakkındaki sarf kitaplarımızın resmi hat bahsinde açıklanmıştır.Arapça da “ta-i kasır” ile yazılması lazım gelen , رحمت ، ونعمت، ولعنت، ومعصيت، وسنت gibi bazı kelimatın “ta”ları Kur’an-ı Kerimimize mahsus olmak üzere, Kur’an-ı Kerimin bazı yerlerinde ğayri kıyasi olarak “tavil”( açık te ) ve sair yerlerde kaide gereği kasır( kapalı te ) ile yazılmıştır.

Kelime Açık “te “ile yazıldığı Surenin adı ان رحمت اهللا (Bakara:218) يرجون رحمت اهللا رحمة (Araf:56) ورحمت اهللا وبركاته (Hud:73)

(Meryem:2) ذكر رحمت ربك الى آثار رحمت اهللا (Zuhruf:32) ربك اهم يقسمون رحمت (Zuhruf:32) ورحمت ربك خير مما يجمعون (Zuhruf:32) diğer yerlerde ( ta-i kasîra ) kapalı “te” ile yazılmıştır.

(Bakara:131) و اذكروا نعمت اهللا عليكم وما انزل عليكم نعمة واذكروا نعمت اهللا عليكم اذ كنتم (Ali İmran:103) اعدآء ببنعمت اهللا هم يكفرون (Nahl:72) يعرفون نعمت اهللا (Nahl:83) اهللابدلوا نعمت (Nahl:114) واشكروا نعمت اهللا (İbrahim:28) وان تعدوا نعمت اهللا (İbrahim:34 ) واذكروا نعمت اهللا عليكم اذ هم قوم (Maide:11) فى البحر بنعمت اهللا (Lokman:31 ) عليكم هل من خالق (Fatır:3 ) نعمت اهللا

انت بنعمت ربك فما (Tur:29 ) (Ali İmran:61) فنجعل لعنت اهللا على الكاذبين لعنة والخامسة ان لعنت اهللا عليه (Nur:7)

(Mücadele:8) ويتناجون باالثم والعدوان ومعصيت الرسول معصية فال تتناجوا باالثم والعدوان ومعصيت .bunların 3.sü yoktur (Mücadele:9) الرسول

(Enfal:38) وقد مضت سنت االولين سنة اال سنت االولين (Fatır:43) ولن تجد لسنت اهللا تبديال (Fatır:43) ولن تجد لسنت اهللا تحويال (Fatır:43)

.bunların dışında açık “te”ile yazılmıştır (Ğafir:85) سنت اهللا قد خلت فى عباده

على بينت بينة ،جنة ،امرأة ، مرضاة ،جملة شجرة ، قرة ،بقية kelimeleri için mukaddime-i Cezeri’nin

şerhine bakılacak 49 Hareke,i beyaniye’yi beyan için getirilmiş olur.

Sure,i En’amda 50 فبهداهم اقده , sure,i Hakka’da: كتابيه ، حسابيه ماليه ، سلطانيه Karia suresinde : ماهيه ayetlerinde olduğu gibi. Sure,i Bakara’da; kelimesindeki “ha” kelimenin aslındandır. 51 لم يتسنه

Sure,i Nur’da ki ; ويتقه kelimesi ni tefsirde “ha,i Maksure”zamir, veya “ha,i sekt” olmak üzere gösterilmiştir.zamir olduğuna göre makablinin kesre,i aslıyesi i’tibari ile meksur kalmıştır. “ha,i sekt “olduğuna göre, içtima,i sakineynne mebni tahrik olmuştur. İlerde zikredilecek olan ( meddi arız) meseleleri ve (Kalkale) nin son harfe müteallik olanı hep vakıf ahkamı cümlesindendir.

Tefhim ve Terkik Tefhim: kalın okumak. Terkik:ince okumak. 52 Mesela : be (ب ) harfi Meftuh veya Mazmum olursa tefhim,

Meksur olursa Tekik olunur. برآءة ، بشرى ، با لبر ، باسم اهللا

Hemzeler trekik harflerindendir. 53 شدد ، اجاج ، اهدنا ، اعوذ ، الحمد ، ا “lafzatullah” ile “ra” harfinin kendilerine mahsus tefhim ve terkik okunduğu yerler vardır. Şöyle ki : Lafza-i celale ibtida halinde , ve makablinin meftuh veya Mazmum bulunduğu yerlerde “tefhim” ile okunur. اهللا الاله اال هو ، اهللا ربنا ، ختم اهللا ، سبحان اهللا ، ان اهللا ، تاهللا ، رسول اهللا ، لما قام عبد اهللا ، سيأتينا اهللا ، فزاد هم اهللا ، وما قدروا اهللا ، بما عاهد عليه اهللا . Makabli Meksur olan yerlerde “terkik” ile okunur. هللا االمر ، واقسموا باهللا ، افى اهللا شك ،

ومن يضلل اهللا ، من دون اهللا ، اتق اهللا ، ما يفتح اهللا.

“ya Allah” (يا هللا ) manasına olan اللهم kelimesinde dahi yukarıda anlatıldığı gibi (

kalın) okunur. سبحانك اللهم ، واذ قالوا اللهم ، قل اللهم

“ra” harfinde asıl olan “Tefhim” dir. الرحمن ، الربنيون ، الرؤيا ن رشدا ، رجوما ، ام اراد بهم ربهمرشدا ن القرأن ن القرية ، المحراب ، نارا ، صغيرا ، ال ضير ، ود كثير ، ناضرة الى ربها ناظرة ، حمر مستنفرة ، فرت من قسورة ن مزدجر ، فما تغنى النذر ، اليالف قريش . Kelimenin evvelinde , ahirinde veya sonunda meksur olarak bulunursa ince “terkik “ ile okunur. 54 ، ربا ، رجال ، ربيون ، بحور عين ن يريد ، مع العسر ن لحب الخير ن ليلة القدر

من الف شهر ن وفى الرقاب ، والفجر وليال عشر 55

50 bu ayette vakıf yapılsa da vasıl yapılsa da “ha,i sekt” ile okunur. 51 ........... 52 harfin terkiki incelterek okumaktır. Yani mahrecde inceltmek ve sıfatta zaif kılmaktır. Zıddı tefhimdir ki, tesmîn ( kalın) ve tecsîm (kalın) etmektir.buna tağlız dahi denir. “ra” harfinde tefhimin ve “lam” harfinde teğlîzin çok kere kullanılır. 53 elif ise; sahih olan görüşe göre terkiktir. Tefhim yoktur.mutekaddim de tefhim ve terkik okuyanlar vardır. ????????? 54 vasıl durumunda gerek “kesre,i Lazime” ile meksur olsun : ◌ر◌جال ، والغارمين ،بالصبر gibi. gerek “kesre,i

Arıza” ile meksur olsun انذر الناس ، واذكراسم “terkik” ile okunur.

“Ra” 56 harfi sakin olarak kelimenin ortasında veya ahirinde makabli “meksur” olarak bulunmak “terkik” ile okunma sebeblerindendir. فقا ، انذر قومك ر ية ن م ر عون ، فى م ر ف

ر خدك ، فاصبر ، فكبر ن واستغفره ، واصطبر ، واستغفر لذنبك . وال تصع

Eğer “Ra” harfinden sonra; قظخص ضغط harflerinden biri bulunursa “ra” harfi

“Tefhim” ile okunur. ة ق ر طاس ، ف ر 57فى ق Makablinin harekesi “Kesre-i Arıza” ( vasıl durumunda vasıl hemzesine verilen esre- geçiçi esre-) olanlarda “tefhim” ile okunur. تضى ، ر ركب ، ا رجعى ، ا رجعوا ، ا ركعوا ، ا اتبتم ر تابوا ، ا ر 58ا Vakıf halinde “Ra” sakin makablinde ise sakin bir “ya” bulunursa yine “terkik” ile okunur. قدير ، كثير ، السعير ، 59

Med ve Kasr Med : harfi uzatarak okumaktır. Kasr : harfi uzatmadan okumaktır. Kasr asıldır. Med ise bir sebebe mebnîdir. Med iki çeşittir. Aslı Med , Fer’i Meddir. Meddi asli : harfi medden ayrılmayan meddir ki ona “meddi Zati” veya “meddi tabiî” dahi denir. Hangi harfin önünde harfi med bulunursa o harfi uzatarak okutur.

ا وذين ا ، ا ين و ت Kelimelerinde olduğu gibi ki, bu misallerin her birinde med harflerinin üçüاde mevcud ve makabli olan harfler tabii olarak uzatılır. Meddi Fer’i :meddi aslinin miktarını ziyadeleştirecek sebebi havi olan meddir ki, “Meddi Mezid” yahut “Meddi Medid” dahi denilebiliyor. Meddi aslinin med miktarı ; bir elif miktarınca uzatmaktır.ondan ziyade meddin sebebi: Hemze veya Sukun’dur. Med Harfini müteakip Hemze yahut sukun dahi bulunur ise; meddi Fer’i olur ki o vakit 4 (dört) elif med miktarı uzatılarak okunur. 60 هآأنتم ، اوآلء ، حآفين gibi. “Meddi Asli ve Meddi Fer’i söylenmesi talim amacıyla tabir edş,ilir. Tabii med ve diğer medler daha çok kulanılmaktadır.” Kasr meddi Fer’i deki ziyadenin terkidir ki Meddi Tabiî demektir. Asli Meddin terkine yani hiç med olunmamağa dahi kasr denildiği olur. 61 ليه ، عنه ،اليهمنه ن ع gibi.

55 Sure-i Hud’da ki (مجريها) kelimesi İmale edildiği için bu “ra”da “terkik” ile okunur. 56 Kesre ile “ra” harfi arasına sakin olan “sad”(ص ) veya “dı” (ط ) harflerinden biri olursa “tefhim”

edenler olmuştur. طر صر ، عين الق ادخلوا م - bu iki kelimenin alt ve üst tarafına göre tefhim ve terkik ile okunur ( A.Boz). 57 “gaf” (ق ) harfi meksur ise hem “tefhim” ve hemde “terkik” ile okunur. ق ر كل ف58 Hemze-i vaslın harekesi vasıl halinde sakıt olur. بصير بالعباد ، فمن يجير االن 59 bu kelimeler vasıl durumunda olduğundan ve “ra”nın da harekesi aslı hareke olmasından “tefhim” ile okunur. 60 Üç elif med kiktarı diyenler meddi asliden sonrasını murat etmişlerdir. 61 Zamiri mütekellim vahde olan ( انا ) kelimesinin altında bazı Kur’an-ı Kerimlerde görülmekte olan

Zamirlerin Meddi ve Kasrı

Kasrın zikredilen manaları zamirlerde zahirdir. Çünkü Müfred Müzekker olan zamiri ğaibler62 vasıl halinde63 meksur veya mazmum olmaktan hali olmayıp, bunda da kaide; makabli “ya-i sakine” 64 yahut kesre olur ise ( zamir) Meksur65 ve bu iki suretin ğayri de Mazmum okunmaktır. Meksure misal : منه ، كتابه :Mazmum’a misal فيه به ، Bu misaller bize bir kaide daha gösterir ki : gerek Meksur , gerk Mazmum olan Zamiri müfred Müzekker Ğaib makabli müteharrik ise ( med) ve sakin ise( kasr) olunur. Med suretinde med harfi mukadder (gizli) olmakla66, sebebi med bulunmadıkça67 “Meddi Tabiî” olur ki bu “kasrın” ilk manasınadır.buna misal:

اال ابتغآء وجه ربه واذ ابتلى ابراهيم ربه ، اذ نادى ربه ، Kasrın ikinci manasından murad : hiç med olunmamak demektir.buna misal : لفتاه ، الخيه ، بوالديه ، حملته ، اوتبدوه Bu kaidelerin aksine olarak Zümer süresindeki (يرضه لكم ) zamiri68 Kasr , ve Sure-i Furkan’da ki ( فيه مهانا) zamiri69 med oluna gelmiştir.

kasr işareti dahi bu manadadır.bu işaret ( قصر) آبآؤنا ، جزآؤهم gibi hemze’ye kürsü vazifesi yapan “vav”ların (harfi med zannedilmemesi için ) altına kasr işareti konur. 62 Mazmum veya meksur okunmak hususunda zamiri gaiblerin Tesniye ve Cem’i dahi bu kaideye tabiî ise de onlarda Med ve Kasr tasvir olmadığından ve Müfred Müennes olan zamiri ğaibler ise; daima Meddi Tabiî bulunduğundan gaidemizi Müfred Müzekkerler hasr etmişizdir.

صرهم واالغالل التى كانت عليهم ، فاذا حبالهم وعصيهم ، وبعولتهن احق ( يزع عنهما لباسهما ليريهما سوآتهما ، ويضع عنهم ا .ayeti kerimelerinde olduğu gibi. Muhammed suresini araştırınız بردهن )63 Çünkü vakıf halinde iskan iledir. 64 “ya-i” müteharrike bundan sonraki kaide vecihle zamirin Mazmum okunması gerekir. ه نري Meğerki ل

harekesi “Kesre” ola. يه لول65 Süre-i Kehf’de ki ( وما انسانيه) ve Sure-i Feth’de ki ( بما عاهد عليه اهللا) ayeti kerimelerinde zamiri Müfred

Müzekker gaib bu kaide aksine olarak Mazmum okuna gelmiştir.. sure-i Araf’da ve Şuara’da ( ve (ارجه

Sure-i Neml’de ( فألقه ) kelimelerindeki zamirler vaslen ve vakfen sakin okunmaktadır. Sure-i nur’daki kelimesi için; kelimesini tefsirde “ha -i Maksure”zamir, veya “ha -i sekt” olmak üzere ( ويتقه ) gösterilmiştir.zamir olduğuna göre makablinin kesre-i aslıyesi i’tibari ile meksur kalmıştır. “ha-,i sekt “olduğuna göre, içtima-i sakineynne mebni tahrik olmuştur. 66 Çünkü med harfi mutlak med için şarttır. 67 Sebebi med bulunursa meddi munfasıl, meddi muttasıl olur. 68 Asım kıraatında (يرضى ) fiilinden cezmen sakıt olan elif hükmen mevcut gibi olmuştur ki, (يرضاه ) nın “ha”sı med olamaz. Beyzavi’nin beyanına göre: Elifin hazf’inden sonra zamiri harf müteharrike mevsul olduğu için “ha”yı (kaide gereği) med edenler ve – مجرى الوقف اجرآء للوصل - iskan edenler dahi

olmuştur. Sure-i Hud daki (ما نفقه ) kelimesindeki “ha” zamir değildir. Kelimenin aslındandır. 69 Sure-i Meryem ve Şuara suresindeki ( لئن لم تنته ) ve süre-i Ahzab ve Alak’da ki ( لئن لم ينته ) zamir değildir.

İsmi işaret müennes olan (هذه ) kelimesi dahi, makabli meksur olan zamiri gaib kaidesindedir. قل هذه سبيلى

Alıştırma Şu kelimelerdeki zamirlerin hangisi meksur veya mazmum olarak ksar, hangisi med olunacak ve müennes isim işaretlerin beyani araştırınız.

بامره ، على موته ن ما اهللا مبديه ، ولستم بآخذيه ، من يشأ اهللا يضلله ، لوليه ، مهلك اهله ، ان ماله ، عنه ماله ، بمزحزحه ، او بدله ،ان ابدله ، ان تلقوه ، رآدوه وجاعله ، وراودته ، ومن يشأ يجعله ، احق ان تخشاه ، اكرمى مثواه ، فاعبده واشكروا له

لم يره ، خيرا يره ، وامرأته ، هذه جهنم ، هذه ناقة ، هذه من عند اهللا ، هذه من عندك . Med olunan Zamir, kendinden sonra med harfi var gibi okunmakta olduğundan onunla diğer kelime arasında içtimai sakineyn vukuunda med harflerince mer’i olan iskat kjaidesine o zamirin mukadder olan harfi meddi dahi ona tabi olur. (yani vasıl durumunda med hali kalkarA.Boz). انه الحق ، به اهللا İsmi işaret müennes olan (هذه ) kelimesi dahi bu hükümdedir. ما هذه التماثيل

Alıştırma

Şu kelimelerdeki zamirleri, Müennes İsmi İşaretleri, vasıl halinde nasıl? Vakıf halinde nasıl? Teleffuz halinde ki durumunu araştırınız.

، مجموع له الناس ، فليلقه اليم ، فالمه السدس ، له الحكم ، وله الحمد ، قوله الحق ، فانزلنا به المآء كرسيه السموات ، ربه االعلى ، فاكله الذئب ، معه السجن ، لفتيانه اجعلوا ، انى يحيى هذه اهللا ، اسكنوا هذه

القرية ، هذه االنعام ، هذه النار .

Meddi Asli ve Meddi Fer’i Mutlak zorunlu med, harfi meddir. Harfi med olmadıkça med bulunmaz. Yalnız harfi meddin sonucu olan med ( meddi asli ) dir ki ona Meddi Zatî ve Meddi Tabiî denilmiş ve bir elif miktarı uzatmak diye tarif edilmiştir70. Harfi Med gerek zahir olsun:

آسفونا ، يأتينا gibi. gerek mukadder olsun: اخلده ، من عنده gibi. ( ki makabli müteharrik bulunan zamirlerde ve keza ismi işaret müennesde harfi med varsayılır. الر = الف ، الم ، را bunların her ikisi ve هذا = هاذا ، طه = طاها ve المر = الف ،الم ، ميم ، را nın “Ra”sı ve ، سين طس= طا ve طسم = طا ، سين ، ميم nın “da”sı ve يس = يا ، سينnin “ya”sı ve حم = حا ، ميم min “ha”sı hep ( Meddi Aslı) dır ki bunlarda Meddi Zati’den ziyade meddin sebebi yoktur. Hem harfi meddin, hem sebebi meddin sonucu olan me ( Meddi Fer’i ) dir ki, ona Meddi Mezid yahut Meddi Medid dahi denilmiş ve dört elif miktarı uzatmak deyu tarif olunmuştur. Sebebi Med gerek Hemze olsun : على ارجآئها gibi. gerek sükun olsun:

صاد ، والصآفات gibi. Alıştırma

Kur’an-ı kerimde geçen Meddi aslı ile Meddi Fer’i diğer adıyla Meddi Tabiî ve Meddi mezid hangileri olduğunu gösteriniz.

70 Meddi Fer’iye nazaran buna “kasr” ifadesini kullananlar olmuştur.

اعوذ بك من همزات الشياطين ، وهللا االسماء الحسنى فادعوه بها ، وذروا الذين يلحدون فى اسمآئه ، انا اطعنا ة والبغضأء ابدا ، ال تأكلوا الربا اضعافا ، ال تكونوا سادتنا و كبراءنا فاضلونا السبيال ، وبدا بيننا و بينكم العداو

كالذين آذوا موسى ، فان اعطوا منها رضوا ، سوء الحساب ، ال بثين فيها احقابا ، العبين ، سآوى الى جبل ، ، لعلى اطلع ، ان تبوء ، ما افآء اهللا ن حتى تفىء الى امر اهللا ن عن اشيآء ، بأشياعهم ، ولقد اهلكنا اشياعكم

فى البأسآء والضرآء ، سىء بهم ، ان شردوآب ، صآفات ، وال الضالين . Sebebi Med – Meddi Fer’i – ye sebeb olacaksa demektir. Harfi meddi takip eden “hemze” veya “sükun”dan ibaret olmak üzere ikidir71. Sebebi Med olmakta “hemze” asildır. Sükunu Arız ile içtima dahi olur72. Harfi Med ile Sebebi Med olan hemzenin ikisi bir kelimede bulunabildiği gibi harfi med bir kelimede ve sebebi med olan hemze onu müteakip bulunan diğer kelimede dahi bulunabilir. Sebebi med olan sükun ise ancak harfi meddin bulunduğu kelimede bulunur. Birde sebebi Med olan Hemze harfi meddin peşinden açıkca yazıldığı gibi mukadder (gizli ) olan harfi meddin peşinden de olabilir. وله اخ ، به اذى ، ان ماله اخلده ، .kelimelerinde olduğu gibi عنده اال

Sebebi Med olan sükun ise ancak hatta yazılan Harfi Medden sonra gelir. الحآقة ، .kelimesinde olduğu gibi يعلمون

Meddi Fer’inin Çeşitleri Sebebi Med itibari ile ( Meddi Fer’i) 73 dört çeşittir. 74 İkisi Sebebi Meddin Hemze olmasına göredir. İkisi Sbebi Meddin Sükun olmasına göredir. 75 Sebebi Med hemze olduğuna göre ( Meddi Fer’i) Muttasıl ve Munfasıl diye ikiye ayrılır.

Meddi Muttasıl ve Meddi Munfasıl

Sebebi Med Hemze olup da harfi meddin bulunduğu kelimede bulunur ise Meddi Muttasıl denir ki sebebi med harfi medde bitişik demektir. سآء ، سوء ،سئ Gibi. Sebebi Med hemze olup da harfi meddin bulunduğu kelimeyi müteakıp olan diğer kelimede bulunur ise Meddi Munfasıl denir ki sebebi med harfi medden ayrılmış demektir. انا اعطينا ، انى انا ، فال تزكوا انفسكم Makabli müteharrik zamirlere göre harfi med mukadderin (gizli ) peşinde bulunan sebebi med ancak hemze olursa yine Meddi Munfasıl olur. عنده اال ، من علمه اال

71 Her hemze sebebimed olmadığı gibi her sükun dahi sebebi med değildir. Bunların sebebi med olmaları harfi med ile beraber bulunmaları şarttır.ve meddi fer’i olabilmek için sebebi meddin harfi medden sonra onu müteakip gelmiş olması lazımdır. Harfi medden evvel gelmiş ise Meddi Asli ( Tabiî) olur.bu da ancak hemze de , tasavvur edilir. آتنا ، انبؤنى ، اليالف Gibi. Bir de sebebi med olan hemze daima sabit olan hemzedir. Hemze-i vaslın bulunması sebebi med olmasından değildir. اال ابتغآء ، واستكبروا استكبارا ، الذى اوتمن Ayeti kerimelerde olduğu gibi. 72 Hemze sebebiyeti sükun sebebiyeti olmasından kuvvetlidir. Umde : 17 73 diğer adıyla Meddi Mezid veya Meddi Medid’dir. 74 Meddi Aslı tekdir. Meddi Fer’inin dörttür. Lazım, vacip , caiz, arız dır. 75 sebebi Med olan Sükun harfi meddin bulunduğu kelimeden ayrı olmamak sebebiyle Meddi Lazım ile meddi Arız Meddi muttasıla dönüşü mümkün ise de ıstilah öyle vakı’ olmuştur.

İsmi İşaret Müennes olan ( هذه ) kelimeden sonra sebebe medden hemze gelir ise

yine Meddi Munfasıl olur. ان هذه امتكم Alıştırma

Bu ayeti kerimelerde ki meddi Fer’ileri okuyunuz, Meddi Munfasıl ve Meddi Muttasıl olanların tesbitini yapınız.

نا على آثارهم ، اننى برآء ، انى برئ ، برآة ، وقثآءها ، سيئت ، انما السيئ ، ما ان انا وجدنا آبآءنا على امة وامفاتحه لتنوء ، يضئ ، هؤالء ، خآلئف ، طآئفة ، فاذكروا آالء اهللا ، بنوا اسرآئيل ، علمآء بنى اسرآئيل ، قوا

المتقون ، فكفارته اطعامه ، يدعونه ان اوليآءه اال انفسكم ، سحروا اعينهم ، فى اي ، اسآؤا السوآ ان كذبوا ، الى الهدى ، تناله ايديكم ، ال اعذبه احدا ، وما يكذب به اال ، لمثله ابدا ، هذه انعام ، ايكم زادته هذه ايمانا .

Sebebi Med sukun olduğuna göre Meddi Fer’i Lazım ve Arız diye iki’ye ayrılır.

Meddi Lazım ve Meddi Arız Sebebi Med harfi meddi takip eden Sükunu Lazım ise Meddi Lazım denir ki, gerek vasıl ve gerek vakıf halinde Meddi Fer’i ile med olunur demektir. آ الن ، لضآلون ، وال الضلين gibi. ve ، صاد .الم = الف ، الم ، ميم . المص = الف ، الم ، ميم ،

طسم = طا ، سين ، ميم . يس = يا ، سين . حم = حا ، ميم ( ق ، ص ، ن ) bu ayeti kerimelerin ilk harfleri, harf isimleridir. Meddi gibi ki, bunlar her halukar da meddi Fer’i ile okunur. Sebebi Med harfi Meddi takip eden Sükünu Arız ise bu medde Meddi Arız denir ki,mutlaka med olunacak değil, med yalnız vakıf halinde olacak demektir. onun için buna Meddi vakfi dahi denir. صنوان ، يعلمون ، بعد حين gibi ki, bunların Meddi Fer’isi yani Meddi Zâtîden ziyadesi bu şekildedir. Son harekeleri verilerek okunacak olursa Meddi Tabiî’ye dönüşür. صنوان وغير صنوان ، يعلمون ، بعد حين

Alıştırma

Aşağıda ki ayeti kerimelerdeki Meddi Lazım, Meddi Arız ve Meddi Tabiî’leri belirtiniz.

ة ، منكم خآصة ، وانا لنحن ال تضآر والدة ، وحآجه قومه ، قال اتحآج◌نى ، واذ يتحآجون ، وما من دآبت ، آمنين ، ين البي قل آذكرين ، قل آهللا ، فاستقيما وال تتبعآن ، هم العادون ، فاسأل العآدين ، آم الصآفون ،

تان ، نص ين ، اللؤلؤ والمرجان ، انس وال جآن ، مد هآم ا ختان ، شآقوا اهللا ، ومن يشآق اهللا ، يوادون من الظآنة ، الصآخة ، برهانان ، البيان ، ال مساس ، المسكين ، من غسلين ، اال رب د اهللا ، ان يتمآسا ، الطآم حآاالثيم العالمين ، الذى خلقنى فهو يهدين ، والحقنى بالصالحين ، اهنا الصراط المستقيم ، ان شجرة الزقوم طعام

، الذين هم يرآؤن ، ويمنعون الماعون. Meddi Arızların Meddi Mutlaka olamdığı gibi, dört elif miktarı olmak dahi gerekli değildir. İki elif veya bir elif med etmek dahi caizdir. Dört elif miktarı med etmeğe (Tul) 76, iki elif med miktarına ( Tevessut), ve bir elif med miktarına ( Kasr) diye tabir edilir 77. 76 Tul tabiri, üç elif miktarı olmak üzere gösterenler Meddi Tabiî’den sonrasını murad etmişlerdir. 77 Bunlar Sükunu Arız ile sakin olan son harfin harekesi fetha olduğuna göredir. Kesre olur ise onu gizlice göstermek dahi bir veche olmakla toplam dört vecih olur. ve dördüncü veche “Revm” tabiri edilir.

Tul , Tevessut ve Kasr Meddi Liyn’de dahi geçerlidir.

Meddi Liyn Harfi Liyn’in meddi demektir ki, en .oğu meddi Arızdır. Makabli meftuh olan “vav” sakine yahut “ya,i” sakineden sonra sebebi meddin sükun kısmı bulunursa meydana gelen medde Meddi Liyn denir. Gerek sükunu Lazım olsun: ن ، صاد ي veكهيعص = كاف ، ها ، يا ، ع

ن ، سين ، قاف ي .kelimelerindeki “ayn” lafzının meddi gibi حم عسق = حا ، ميم ، ع

Gerek sükunu Arız olsun : وال نوم ، دآئرة السوء ، من شيئ ، والصيف diye durulduğu vakitte meydana gelen med gibi. Meddi Liyn’inde ( sebebi med) Sükunu Lazım olursa: Tul, Tevessut caizdir. Meddi Liyn’de Sükunu Arız olursa : Tul , Tevessut ve Kasr caizdir. Sebebi Med Sükunu Arız olursa: vasıl durumunda sükun zail olacağından Meddi Liyn kalkar. ئ اال ر فوقهم ، وان من شي من الخوف والجوع ، الى الطي

Alıştırma Aşağıdaki ayeti kerimelerdeki meddi liyn olanları belirleyiniz.

ن ، زوجين اثنين ، ان يعرفن فال يأذين ، احدى الحسنيين ، ال ريب فيه ، نكص على عقبيه وقال ن حظ االنثيينثيين ، ويوم حنين ، اولوا الطول ، من بعد الموت ن اليوم اكملت لكم ، ال تثريب عليكم اليوم ن يسبحن ام اال

ر ، فأى الفريقين احق ، بين يدى عذا ن ن من دونهم امرأتين ، والطي ن ، كلتا الجنتي ن ، على طائفتي ب ، مرة او مرتين ن تحت عبدين ن ن ذواتى اكل ، ربنا امتنا اثنتين واحييتنا اثنتين ، شهرين متتابعي ايما االجلين ن بجنتيهم جنتي

ت ، رب هذا البيت الذى ، غير ن ن فسوف يلقون غيا ، اهل البي ذات الشوكة ، مثل السوء ، من عبادنا صالحي تميز

ظ ، حيران ، خيرات حسان . من الغي Vakıf halinde Meddi Liyn şartları oluştuğu halde vakıf halinde Meddi Arızlarda son harf Kalkale harflerinden ise Kalkale dahi yapılır. ب ، مريب ، مرتاب ، الغيوب با لغي

Kalkale

Revm Kasr ile yapılır. Son harfi Mazmum olduğuna göre zikredilen öç vecihle beraber , tul ile işmam, Tevessut ile işmam, Kasr ile işmam birde Revm olmak üzere yedi vecih caiz olur. İşmam; sukundan sonra dudakları yummaktır. Bunların icrası mahir Kurra’ya has bir keyfiyettir.Kur’an-ı Kerimin tilavetinde bize o kadar külfet gerekmez.