Actieplan aanpak laaggeletterdheid

arbeidsmarktregio Helmond-de Peel

Versie 6 juli 2016

2

Inhoud Inleiding ................................................................................................................................................... 3

Laaggeletterdheid in de regio ............................................................................................................. 3

Aanpak laaggeletterdheid ................................................................................................................... 4

Leeswijzer ............................................................................................................................................ 4

Regionale aanpak laaggeletterdheid ....................................................................................................... 5

Convenant ........................................................................................................................................... 5

Landelijk actieprogramma ‘Tel mee met Taal’ .................................................................................... 5

Investeren in taal bij laaggeletterden: Wat kost het en wat levert het op? ....................................... 5

Organisatie bondgenootschap ................................................................................................................ 6

Omvang ............................................................................................................................................... 6

Kerngroep ............................................................................................................................................ 6

Overlegstructuur ................................................................................................................................. 6

Verantwoordelijkheid kerngroep ........................................................................................................ 7

Toelichting op de organisatiestructuur ............................................................................................... 7

Ambitie .................................................................................................................................................... 8

Ambitie ................................................................................................................................................ 8

Relatie met vluchtelingenproblematiek .............................................................................................. 8

Autochtone laaggeletterden ............................................................................................................... 9

Aanpak laaggeletterdheid volgens de actielijnen ................................................................................. 10

Taalhuis en Taalpunten ..................................................................................................................... 11

Actielijn 1 Bespreekbaar maken ........................................................................................................ 12

Actielijn 2 Vinden en toeleiden ......................................................................................................... 13

Actielijn 3 Voorkomen ....................................................................................................................... 15

Actielijn 4 Opleiden ........................................................................................................................... 16

Actielijn 5 Onderhouden ................................................................................................................... 19

10 actiepunten voor iedereen ........................................................................................................... 21

Begroting ............................................................................................................................................... 22

Taalhuis.............................................................................................................................................. 22

Extra activiteiten ............................................................................................................................... 23

3

Inleiding

11,9% van de Nederlandse beroepsbevolking (16-65 jaar) is laaggeletterd blijkt uit onderzoek1. Dit zijn ongeveer 1,3 miljoen Nederlanders. Voldoende de Nederlandse taal beheersen is belangrijk om mee te kunnen doen in onze samenleving. Uit een publicatie van Stichting Lezen en Schrijven blijkt verder dat:

een betere taalbeheersing ervoor zorgt dat mensen zelfredzamer, sociaal actiever en gelukkiger zijn en zo een betere plek in de samenleving krijgen;

een betere taalbeheersing ook leidt tot een betere economische situatie, een betere arbeidsmarktpositie en een beter functioneren als werknemer;

de gezondheidssituatie van geletterden in een aantal opzichten beter is, omdat zij eerder en gerichtere zorg kunnen inschakelen en minder snel problemen ervaren;

deelname aan taalscholing leidt tot een betere taalbeheersing, de meeste deelnemers aan dergelijke trajecten beschikken na afloop over verbeterde schrijf-, spreek- en luistervaardigheden;

investeren in taalscholing ervoor zorgt dat mensen doorstromen naar andere vormen van onderwijs. Zo werken zij structureel aan het bereiken en onderhouden van hun status als geletterde;

aandacht voor schrijf-, spreek- en luistervaardigheden op jonge leeftijd laaggeletterdheid tegengaat.

Laaggeletterdheid komt voor in alle lagen van de bevolking. Laaggeletterden vormen daarom een dynamische doelgroep bestaande uit jongeren, ouderen, autochtonen, allochtonen, met of zonder startkwalificatie, werkend en niet-werkend, lichtverstandelijk gehandicapten en kansarmen. De afgelopen jaren is het aantal laaggeletterden gestegen, ook onder jongeren.

Laaggeletterdheid in de regio

Ook in onze arbeidsmarktregio Helmond-De Peel komt laaggeletterdheid voor. Op basis van een aantal indicatoren heeft Cubiss2 een inschatting gemaakt van het aantal laaggeletterden in Helmond en in de Peelregio. In Helmond komt dit aantal met meer dan 16% uit op ongeveer 12.000 laaggeletterden. Voor de hele regio gaat het om ongeveer 24.000 laaggeletterden. Al deze mensen ondervinden in meer of mindere mate problemen bij allerlei aspecten van hun dagelijkse leven: boodschappen doen, bezoek aan de dokter, reizen met het openbaar vervoer, lezen van recepten, begeleiden van hun kind tijdens schoolopdrachten, gebruikmaken van een computer, op hun werk, bij het vinden van werk, bij een opleiding, etc. De Rijksoverheid zet daarom in op een landelijke aanpak van laaggeletterdheid die inzet van iedereen vraagt: van burgers zelf, werkgevers, maatschappelijke organisaties en (lokale) overheden. In januari 2016 is het nieuwe landelijke actieplan ‘Tel mee met Taal’ van start gegaan, met een looptijd van drie jaar. Het landelijk actieplan is opgesteld op basis van een pilot met bewezen succes, die afgelopen drie jaar in vijf arbeidsmarktregio’s is uitgevoerd. Eén van de succesfactoren is de koppeling tussen formeel en informeel onderwijs en de gecombineerde inzet van professionals met vrijwilligers.

1 Laaggeletterdheid in kaart, door Expertise Centrum BeroepsOnderwijs (ECBO) in samenwerking met Stichting Lezen en Schrijven, Marieke

Buisman en Willem Houtkoop, april 2014 2 Regionale spreiding van geletterdheid in Nederland, door Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA), Maastricht University in samenwerking met Stichting Lezen en Schrijven, januari 2016

4

Aanpak laaggeletterdheid

Vooruitlopend op het landelijke actieplan hebben diverse partijen in onze arbeidsmarktregio de handen ineen geslagen en een convenant aanpak laaggeletterdheid ondertekend (zie bijlage). In dit convenant spreken de convenantpartners af dat zij hun inspanningen willen bundelen en gezamenlijk laaggeletterdheid willen voorkomen en aanpakken. Als gevolg van het convenant zijn diverse partijen al aan de slag gegaan met een aanpak van laaggeletterdheid vanuit hun eigen organisatie. Zo hebben de bibliotheken in de regio het initiatief genomen tot de oprichting van een Taalhuis en Taalpunten in Helmond en alle dorpen waar zij actief zijn. Het Taalhuis zal in de toekomst een centraal punt gaan vormen in de aanpak van laaggeletterdheid, waar informatie beschikbaar is voor laaggeletterden, hun omgeving en professionals, waar vraag en aanbod samenkomen en waar nieuwe ontmoetingen en initiatieven ontstaan.

Leeswijzer

Dit actieplan bundelt de verschillende initiatieven en laat zien welke acties komend jaar worden opgepakt in de aanpak van laaggeletterdheid. Het is een uitwerking van het convenant, waarin handen en voeten wordt gegeven aan de beschreven ambitie, doelen en resultaten. Het actieplan is een levend document, opgesteld met de partijen die op dit moment aangesloten zijn. Jaarlijks zal het plan worden geëvalueerd en waar nodig bijgesteld. Hierna zullen we eerst de doelen en actielijnen, beschreven in het convenant nog eens benoemen. Daarna volgt een toelichting op het Taalhuis. Vervolgens wordt aan de hand van vijf actielijnen beschreven welke activiteiten in kader van de aanpak laaggeletterdheid opgepakt zullen worden.

5

Regionale aanpak laaggeletterdheid

Convenant

Op 7 september 2015 hebben de eerste partners het convenant aanpak laaggeletterdheid ondertekend. Inmiddels bestaat het bondgenootschap uit 36 partners, vanuit diverse invalshoeken. In het convenant is een missie, een visie, een ambitie en doel verwoord.

Het convenant is als bijlage toegevoegd. Om het convenant handen en voeten te geven is dit actieplan opgesteld. Hierbij houden we vast aan de vijf actielijnen die in het convenant zijn benoemd:

1. Bespreekbaar maken van laaggeletterdheid 2. Vinden van (potentiële) laaggeletterden en toeleiden naar activiteiten 3. Voorkomen van laaggeletterdheid 4. Opleiden 5. Onderhouden taalvaardigheden

Het convenant is in bijlage 1 opgenomen.

Landelijk actieprogramma ‘Tel mee met Taal’

Op 1 januari 2016 is het landelijk actieprogramma Tel mee met Taal van start gegaan. Dit programma beschrijft onder meer de Taal voor het Leven aanpak. Stichting Lezen en Schrijven heeft deze aanpak ontwikkeld en vanuit het Rijk middelen gekregen om landelijk de uitrol van deze aanpak te ondersteunen. Onze regionale aanpak van laaggeletterdheid is op deze aanpak gebaseerd. In het kader van laaggeletterdheid heeft Stichting Lezen en Schrijven drie thema’s benoemd waarop laaggeletterdheid een belangrijke invloed heeft: werk, gezin en gezondheid. In alle activiteiten die we vanuit dit Actieplan oppakken is aandacht voor deze drie thema’s.

Investeren in taal bij laaggeletterden: Wat kost het en wat levert het op?

Om te laten zien welk rendement een investering in Taal voor het Leven kan opleveren, heeft PwC in 2015 een kosten-batenanalyse uitgevoerd. Hieruit is gebleken dat de taaltrajecten van Taal voor het Leven renderen; elke euro investering levert € 1,79 euro op. Dit rendement bestaat voor 70 procent uit een stijging van de arbeidsproductiviteit van laaggeletterden en voor 30 procent uit een daling van de kosten van de gezondheidszorg. Naast deze harde baten zijn er nog de zachte – niet kwantificeerbare – baten, namelijk de verhoging van de sociale inclusie. Een samenvatting van het onderzoek is opgenomen in bijlage 2.

Missie De missie van de arbeidsmarktregio Helmond-de Peel is om de aanpak van laaggeletterdheid te verankeren in de samenleving, zodat huidige en nieuwe laaggeletterden gestimuleerd worden zich te blijven ontwikkelen in taal- en rekenvaardigheden.

Visie In de visie van de arbeidsmarktregio Helmond-de Peel is geletterdheid een basisvoorwaarde voor een gezonde en duurzame samenleving.

6

Organisatie bondgenootschap

Omvang

Inmiddels bestaat het bondgenootschap uit 36 partners. We onderscheiden hierin actieve en passieve leden: Actieve leden kerngroep of partners met belangrijke rol in de vijf actielijnen, aanpak laaggeletterdheid behoort tot kernactiviteit Passieve leden Vinden het onderwerp belangrijk, kiezen als bijdrage aan de aanpak drie actiepunten uit de top 10 lijst (zie verderop in dit plan) Het bondgenootschap is geen gesloten groep, nieuwe organisaties worden van harte uitgenodigd om aan te sluiten. Jaarlijks kunnen organisaties aangeven of zij nog aangesloten willen blijven.

Kerngroep

De kerngroep bestaat uit

Gemeenten (Helmond én regio)

Bibliotheken (Helmond én regio)

ROC ter Aa

LEV groep

Werkbedrijf Atlant de Peel

Overlegstructuur

7

Verantwoordelijkheid kerngroep

De kerngroep is namens de strategische partners en gemeentebesturen verantwoordelijk voor de uitvoering van het convenant. Het convenant vormt een (vast) strategisch beleidskader, het actieplan is een (dynamisch) uitvoeringskader. De rol van de kerngroep is:

- Voorbereiden, evalueren en bijstellen van het regionaal actieplan. - Procesbegeleider en bewaker van de uitvoering van het regionaal actieplan, waaronder het

toezien op en adviseren over de lokale inbedding van de aanpak van laaggeletterdheid. Hieronder vallen ook het Taalhuis en de lokale taalpunten.

- Netwerkbijeenkomsten met bondgenoten organiseren ten behoeve van draagvlak en (door)ontwikkeling van de uitvoering.

- (Minimaal) eenmaal per jaar een bijeenkomst organiseren voor de bestuurders van de strategische partners en gemeenten. De bijeenkomst is bedoeld om de bestuurders de mogelijkheid te bieden te sturen op budgetten en uitvoering, en hierover met elkaar te overleggen.

- Het gemeentebestuur van Helmond adviseren ten aanzien van de inzet van de WEB-middelen.

- Indien nodig: besluitvorming organiseren in de eigen organisatie.

Toelichting op de organisatiestructuur

We kiezen er voor om geen stuurgroep op te tuigen. Het convenant is de bestuurlijke opdracht en is afgetikt is door alle besturen. De vormgeving in de praktijk is de verantwoordelijkheid van de kernpartners, vertegenwoordigd in de kerngroep. Alle bestuurders van de kernpartners zijn ook lid van het netwerk en hebben in die hoedanigheid, of via hun ambtenaren of medewerkers, inbreng in het netwerk. Bestuursbesluiten kunnen evenwel soms nodig zijn als het convenant moet worden aangepast of als er extra middelen nodig zijn. De kerngroep zorgt ervoor dat de besluiten worden genomen in hun eigen organisatie. Ze benutten daarvoor de eigen overlegstructuren en processen, zoals portefeuillehouders overleg, college- of bestuursvergaderingen.

8

Ambitie

Onze ambitie is gebaseerd op de huidige aantallen laaggeletterden die een aanbod krijgen en de

middelen die daarvoor de komende jaren beschikbaar zijn. Dat zijn:

1. Subsidie aan het ROC uit de middelen vanuit de Wet Educatie en Beroepsonderwijs (WEB).

Afgelopen jaar heeft het ROC op grond van de afbouw van de verplichte winkelnering minder

WEB-middelen ontvangen dan voorgaande jaren, waardoor ook het aantal cursisten is

afgenomen. Op dit moment wordt regionaal een voorstel voorbereid over de besteding van

de WEB-middelen in 2017 en verder.

2. Subsidie aan de LEVgroep voor het werven van vrijwilligers, zoals taalmaatjes. De LEVgroep

Helmond heeft extra subsidie ontvangen om in 2016 extra vrijwilligers te werven. Hiermee

kunnen meer laaggeletterden ondersteund worden.

3. Subsidie aan het Werkbedrijf uit de WEB. Deze middelen worden ingezet voor NT2 en niet

voor ondersteuning aan laaggeletterden, zodat deze aantallen niet meetellen in de ambitie.

4. Een aantal bondgenoten zullen een nieuw ondersteuningsaanbod organiseren. Dit leidt tot

een beperkte groei van het aantal deelnemers, uitgedrukt in bovenstaand groeiperspectief.

Ambitie

2016 2017 2018** 2019**

Lesgroepen ROC 150 150* 150* 150*

Taalmaatjes LEV groep 90 140 190 240

Andere initiatieven 110 120 130 160

Totaal aantal deelnemers 350 410 470 550

* Hierbij gaan we ervan uit dat het ROC komende jaren het aantal klassen kan behouden.

** Voor 2018 en 2019 gaan we uit van gelijkblijvende middelen voor de inzet, met een kleine stijging van

andere initiatieven.

Relatie met vluchtelingenproblematiek

De instroom van vluchtelingen leidt op korte termijn (2017) al tot een groter beroep op taalmaatjes.

Taalcursussen via het ROC zullen voor wat betreft statushouders op korte termijn nog niet afnemen

omdat zij eerst moeten inburgeren. De vraag naar extra taalcursussen zal zich naar verwachting pas

vanaf 2019 gaan voordoen.

De taakstelling voor de regio Helmond de Peel in 2016 is 500 statushouders. Een voorzichtige raming

is dat van deze 500 in 2019 50% een beroep doet op (extra) taallessen. Dit zijn 250 laaggeletterden.

Dit betekent dat het huidige aanbod van 170 veel te laag is en we met een ambitie van 330 het risico

lopen dat we een aantal laaggeletterden in de kou moeten laten staan.

Juist daarom is het van belang om nu serieus aan de slag te gaan met het versterken van de regionale

en lokale netwerken. We moeten de komende jaren benutten om het aanbod te versterken, zodat

we over enkele jaren de toestroom kunnen opvangen.

Het vormen van een Taalhuis in Helmond en Taalpunten in de regiogemeenten draagt bij aan de

versterking van het lokale en regionale netwerk en aanbod. Het is alleen al vanuit het perspectief van

9

de vluchtelingenproblematiek noodzakelijk om in de regio direct met het actieplan Taalhuis aan de

slag te gaan.

Autochtone laaggeletterden

Er is een grote groep onzichtbare, autochtone laaggeletterden die uit zichzelf geen beroep zal doen

op het ondersteuningsaanbod. Als de lokale netwerken op het gebied van armoede, zorg,

laaggeletterdheid, eenzaamheid enz. echter meer en beter gaan samenwerken, zullen er meer

laaggeletterden gevonden worden en toegeleid kunnen worden naar een aanbod. Gemeenten

moeten ervoor zorgen dat we het huidige aanbod doorontwikkelen zodat het voorziet in deze

(groeiende) vraag.

Het bondgenootschap is mede voor dit doel opgericht. We moeten het bondgenootschap benutten,

maar ook faciliteren in het doorontwikkelen van een vraaggestuurd aanbod. Hierin investeren is

nodig, maar zeker ook nuttig.

Aanpak laaggeletterdheid volgens de actielijnen

Taalhuis en Taalpunten

De bibliotheken in de regio hebben hun krachten gebundeld om te komen tot de oprichting van een Taalhuis in Helmond en Taalpunten in de bibliotheken in de dorpen in de regio. Een Taalhuis3 is een laagdrempelig inlooppunt in de stad, dorp of buurt waar iedereen terecht kan met vragen over taal en andere basisvaardigheden. Het Taalhuis is er voor laaggeletterden, maar ook voor vrijwilligers en andere betrokkenen en belanghebbenden. Er is informatiemateriaal en oefenmateriaal beschikbaar, er worden activiteiten georganiseerd en het is een ontmoetingsplek voor Taalmaatjes en laaggeletterden. Enerzijds is het Taalhuis een fysieke plek, maar voor een juiste invulling is het netwerk er omheen nog belangrijker. Het Taalhuis vormt een coördinatiepunt tussen vraag en aanbod. Het signaleert of er voldoende aanbod is en gaat tot actie over als het aanbod niet past op de vraag. Hiervoor maakt het Taalhuis gebruik van het netwerk. In maart 2016 zijn zij formeel van start gegaan en is een projectgroep geformeerd. Het project loopt tot 2018, met als resultaat een operationeel Taalhuis in Helmond, Gemert en Geldrop en diverse Taalpunten in onder andere de bibliotheken in Asten, Bakel, Deurne, Laarbeek, Mierlo en Someren. Het plan van aanpak met begroting zal uiterlijk 30 juni 2016 gepresenteerd worden. Hieraan is een subsidieaanvraag voor de WEB-middelen gekoppeld (zie ook Begroting).

Schematische weergave Taalhuis

3 Het project Taalhuis is opgestart door de Koninklijke Bibliotheek en Stichting Lezen & Schrijven en is onderdeel van het

ondersteuningsprogramma Taal voor het Leven (www.taalvoorhetleven.nl). Taal voor het Leven is een actielijn uit Tel mee met Taal: een

driejarig kabinetsprogramma (2016 tot en met 2018) waarin zowel het voorkomen als het verminderen van laaggeletterdheid centraal

staat rond de thema’s gezin, gezondheid en werk. De ministeries van OCW, SZW en VWS werken hierin samen met als doel om in drie jaar

45.000 laaggeletterden te bereiken en 1 miljoen kinderen in aanraking te laten komen met leesbevordering. Taal voor het Leven wordt

aangeboden door Stichting Lezen & Schrijven en gefinancierd door de Rijksoverheid.

Taalhuis Taalmeter

Omgeving

Professionals

Anders

Informatie

Aanbod

Materialen

12

Actielijn 1 Bespreekbaar maken

Een op de negen mensen in Nederland is laaggeletterd. In delen van onze regio zijn dit er zelfs veel meer. Deze mensen kunnen in de huidige maatschappij, die voor een belangrijk deel met ‘taal’ is ingericht, niet goed meekomen. Veel laaggeletterden schamen zich voor hun probleem. Zij verbergen en omzeilen het zo goed dat ook hun directe omgeving niet altijd in de gaten heeft dat iemand moeite heeft met lezen en schrijven. Dit maakt het lastig de doelgroep te bereiken en het probleem aan te pakken. Daarnaast is er algemeen onvoldoende kennis over laaggeletterdheid. Mensen weten niet wat het precies inhoudt of hoe je het kunt herkennen. Maar ook wat je er aan kunt doen, want er zijn allerlei mogelijkheden om laaggeletterdheid aan te pakken. De aanpak van laaggeletterdheid is voor een belangrijk deel afhankelijk van de inzet van vrijwilligers. Denk hierbij aan Taalmaatjes, voorleesvaders en –moeders, maar ook zelfstandig georganiseerde initiatieven om mensen met taal te helpen. Het bespreekbaar maken van laaggeletterdheid helpt ook in het werven van nieuwe vrijwilligers. Zij dragen op hun beurt bij aan het terugdringen van het aantal laaggeletterden.

Wat gaan we doen? Voor een goede aanpak van laaggeletterdheid moet het onderwerp bespreekbaar gemaakt worden. Door het onderwerp uit de taboesfeer te halen wordt de drempel om er iets aan te doen lager. Het bespreekbaar maken van laaggeletterdheid vraagt om verschillende acties voor verschillende doelgroepen: gericht op laaggeletterden zelf, op hun omgeving en op professionals. Tot eind 2017 zetten we in op de volgende twee actiepunten:

1. Bewustwordingscampagne laaggeletterdheid Wat Door mensen bewust te maken van het probleem verlagen we de drempel om het te

bespreken en te zoeken naar een oplossing. Het gaat hier om een publieke campagne, maar ook om een campagne gericht op professionals. Met de publieke campagne halen we het onderwerp uit de taboesfeer. De professionals moeten aangesproken worden op hun mogelijke rol in het signaleren en doorverwijzen van laaggeletterden.

Hoe - Opstellen en uitvoeren van een gezamenlijk communicatieplan - Inzet taalambassadeurs Stichting ABC - Inzet boegbeelden uit de regio - Inzet materialen Stichting Lezen en Schrijven - Zichtbaar maken wat we doen

Wie Alle partners

Wanneer Uitvoering 2016-2017

2. Aanpak laaggeletterdheid borgen in de partnerorganisaties Wat Door de aanpak van laaggeletterdheid te verankeren, creëren we blijvende aandacht

voor het onderwerp. Bovendien is het belangrijk om de verbinding te leggen met diverse andere beleidsterreinen, zoals schulddienstverlening, arbeidsmarktbeleid en re-integratie. De aanpak van laaggeletterdheid kan hier een bijdrage in leveren.

Hoe - Inschakelen/organiseren van het lokale netwerk door gemeenten - Aanpak laaggeletterdheid opnemen in beleid diverse partners - Workshops herkennen en doorverwijzen voor professionals diverse partners

Wie Alle partners

Wanneer Uitvoering 2016-2017

13

Actielijn 2 Vinden en toeleiden

Naast het bespreekbaar maken van het onderwerp is het belangrijk dat er stappen gezet worden om laaggeletterdheid tegen te gaan. Laaggeletterden moeten in beeld gebracht worden en zij moeten gekoppeld worden aan de juiste organisatie voor cursus of opleiding. Door het taalniveau van laaggeletterden te verbeteren worden zij zelfredzamer, kunnen zij beter participeren in de samenleving en krijgen zij een beter arbeidsperspectief. Zij zitten beter in hun vel en melden zich minder vaak ziek. Bovendien hebben ze een beter ontwikkelperspectief, wat bijdraagt aan doorstroming op de arbeidsmarkt. Ongeveer 67% van de laaggeletterden is autochtoon. Met name deze mensen schamen zich vaak erg voor het feit dat zij niet goed kunnen lezen en schrijven. De allochtone doelgroep is beter in beeld, naast het leren lezen en schrijven hebben zij ook vaak behoefte aan het beter leren van de Nederlandse taal. Dit betekent dat zij vaak behoefte hebben aan een andere opleiding dan de mensen met Nederlands als moedertaal. De uitdaging van de aanpak van laaggeletterdheid zit dan ook in het beter bereiken van de autochtone doelgroep, het grootste deel van de laaggeletterden, en in het organiseren van een passend cursusaanbod voor iedereen. In het vinden van laaggeletterden vormt de omgeving een belangrijke partner, maar ook professionals kunnen een schakel zijn.

Wat gaan we doen? Stichting Lezen en Schrijven heeft een aantal instrumenten ontwikkeld waarmee laaggeletterdheid mogelijk in beeld gebracht kan worden. Deze instrumenten zijn gratis beschikbaar.

1. Inzet Taalmeter

Wat De Taalmeter is een digitaal instrument waarmee in twaalf minuten een indicatie van het leesniveau gegeven kan worden. Deze indicatie kan aanleiding zijn tot verder onderzoek naar de taalvaardigheid van een deelnemer en uiteindelijk leiden tot het volgen van een taaltraject. De Taalmeter is ontwikkeld door de Stichting Lezen en Schrijven en is gratis beschikbaar. De Taalmeter kan door iedereen aangevraagd en ingezet worden. Prioriteit voor inzet ligt bij het Werkbedrijf en bij het Taalhuis.

Hoe - Implementatie Taalmeter bij het Werkbedrijf - Implementatie Taalmeter bij het Taalhuis/Taalpunten - Werkproces inrichten: wat te doen bij indicatie ‘mogelijk laaggeletterd?’

Wie In eerste instantie Werkbedrijf/Bibliotheek/Taalaanbieders Daarna ook lokaal organiseren, vanuit de gemeenten

Wanneer Uitvoering tweede helft 2016

2. Inzet Taalzoeker

Wat Vanwege de diversiteit in aanbod is het belangrijk eerst het aanbod goed in beeld te brengen. Stichting Lezen en Schrijven heeft de Taalzoeker ontwikkeld, een online instrument waar iedereen zijn aanbod op het gebied van taal, rekenen en digitale vaardigheden kan invoeren. Hiermee ontstaat een beeld van het aanbod in de regio, ook lokaal.

Hoe - Elke taalaanbieder vult zijn aanbod in op www.taalzoeker.nl - Inrichten regiefunctie bij het Taalhuis - De gemeenten zullen elk de lokale organisaties actief stimuleren dit te doen.

Wie Alle partners van het bondgenootschap

Wanneer Per direct

14

3. Oprichting Taalhuis en Taalpunten

Wat Het Taalhuis moet een centraal punt gaan vormen in de aanpak van laaggeletterdheid. Mensen met vragen over het onderwerp kunnen hier terecht voor informatie en advies. Mogelijk laaggeletterden kunnen hier de Taalmeter invullen of informatie krijgen over Taalaanbod in de regio. Ook doorverwijzers kunnen hier voor hulp terecht.

Hoe - Het Taalhuis wordt gevestigd in Bibliotheek Helmond-Peel - Elke regiobibliotheek krijgt een Taalpunt of Taalpunt+ - Behalve de fysieke locatie fungeert het Taalhuis ook als coördinator voor de

aanpak van laaggeletterdheid in de regio - Afspraken over aanbod en doorverwijzen - Informeren diverse inwoners van de gemeenten en partners in de aanpak - Op termijn: organiseren van lokale Taalpunten op locaties waar de doelgroep

komt

Wie Bibliotheek/LEVgroep/ROC/Gemeenten

Wanneer Opening Taalhuis en deel Taalpunten in week van de alfabetisering Opening overige Taalpunten tot eind 2017 Vanaf 2017: vormgeven lokale inrichting Taalpunten

4. Inzet workshops herkennen en doorverwijzen

Wat Stichting Lezen en Schrijven biedt workshops herkennen en doorverwijzen aan. Door diverse groepen professionals te trainen in het herkennen en doorverwijzen van laaggeletterden, kunnen meer mensen bereikt worden

Hoe - Organiseren workshops herkennen en doorverwijzen (zowel train-de-trainer als gewoon) voor diverse partners die regelmatig in aanraking met de doelgroep komen (baliefuncties, zorgsector, wijkteams etc)

Wie Alle relevante partners

Wanneer Regelmatig terugkerend vanaf juni 2016

5. Onderzoek naar doelgroepen

Wat Laaggeletterdheid komt in alle geledingen van de samenleving voor; autochtoon en allochtoon, jong en oud, werkend en niet-werkend. Al deze mensen hebben een andere opleidingsbehoefte. De een heeft taal nodig voor het vinden van werk, de ander om zijn kind op de basisschool te kunnen begeleiden. Ook vraagt iedere doelgroep een andere benadering.

Hoe - In beeld brengen van doelgroepen en behoeften - In beeld brengen match/mismatch vraag en aanbod

Wie Kernteam/Taalhuis

Wanneer Tweede helft 2016

15

Actielijn 3 Voorkomen

Het aantal kinderen dat laaggeletterd van de basisschool komt groeit en ook het totaal aantal laaggeletterden in Nederland neemt toe. Los van het terugdringen van laaggeletterdheid is het belangrijk dat we inzetten op het voorkomen van laaggeletterdheid. Hierin zijn de Voor- en Vroegschoolse educatieprogramma’s (VVE-programma’s) een belangrijk instrument. Voor- en vroegschoolse educatie is gericht op het voorkomen, vroegtijdig opsporen en aanpakken van taal/ontwikkelingsachterstanden bij jonge kinderen in de leeftijd van 2-6 jaar. Laaggeletterdheid gaat ook vaak van de ene generatie op de volgende over. Om laaggeletterdheid te voorkomen moet dus niet alleen naar kinderen, maar juist ook naar hun ouders gekeken worden. Zij vormen een belangrijke schakel in het voorkomen van laaggeletterdheid.

Wat gaan we doen?

2. Koppeling ouderbetrokkenheid met VVE-beleid

Wat Op het moment dat een kind een VVE-indicatie krijgt, zouden ook de ouders getoetst moeten worden op laaggeletterdheid, of een aanbod moeten krijgen om hun taalvaardigheid te verbeteren. Zo kunnen zij gedurende de schoolloopbaan van hun kind het kind voldoende ondersteuning vanuit huis bieden.

Hoe - In overleg met scholen, peuterspeelzalen en opvoedondersteuners de Taalmeter inzetten

- Organiseren van aanbod voor ouders in de basisscholen

Wie ROC, basisscholen, gemeenten

Wanneer 2017

1. Aansluiting onderwijs, peuterspeelzalen

Wat Het (primair) onderwijs is binnen het bondgenootschap nog niet vertegenwoordigd. Er is een eerste gesprek gevoerd met het Samenwerkingsverband Primair Onderwijs, voordat zij aansluiten dient duidelijk te zijn wat er van hen verwacht wordt binnen het bondgenootschap. Met het oog op voor- en vroegschoolse educatie zouden ook peuterspeelzalen aan moeten sluiten bij de aanpak van laaggeletterdheid

Hoe - Samenwerkingsafspraken maken met het Samenwerkingsverband Primair Onderwijs. Waar mogelijk ook apart de basisscholen in de regio benaderen.

- Benaderen peuterspeelzalen voor aansluiting convenant

Wie Gemeenten

Wanneer Tweede helft 2016

16

Actielijn 4 Opleiden

Een taalachterstand kan op meerder manieren aangepakt worden. In Arbeidsmarktregio Helmond- de Peel is een groot aanbod aan professionele opleidingen op het gebied van taal, rekenen en computervaardigheden. Hiervoor dient een laaggeletterde wel in beeld te zijn en voor sommige opleidingen geldt zelfs dat doorverwijzing noodzakelijk is. Dit betekent dat er een behoorlijke drempel is om deel te nemen aan deze opleidingen. Om zo veel mogelijk mensen te bereiken is het belangrijk om taal laagdrempelig en dicht bij huis te organiseren. Naast het professionele opleidingsaanbod zijn er daarom ook diverse informele initiatieven om laaggeletterdheid terug te dringen. Hierbij wordt vaak gebruik gemaakt van vrijwilligers die door een professionele organisatie geworven, opgeleid en ondersteund worden.

Wat gaan we doen? 1. Inzet Taalzoeker

Wat Vanwege de diversiteit in aanbod is het belangrijk eerst het aanbod goed in beeld te brengen. Stichting Lezen en Schrijven heeft de Taalzoeker ontwikkeld, een online instrument waar iedereen zijn aanbod op het gebied van taal, rekenen en digitale vaardigheden kan invoeren. Hiermee ontstaat een beeld van het aanbod in de regio, ook lokaal.

Hoe - Elke taalaanbieder vult zijn aanbod in op www.taalzoeker.nl - Inrichten regiefunctie bij het Taalhuis - De gemeenten zullen elk de lokale organisaties actief stimuleren dit te doen.

Wie Alle partners van het bondgenootschap

Wanneer Per direct

2. Onderzoek mogelijke koppeling met Guido/sociale kaart

Wat Het is belangrijk dat iedereen in de regio overzicht heeft over het beschikbare aanbod. Zo kan een laaggeletterde die in beeld komt zo snel mogelijk naar het juiste cursusaanbod geleid worden. De Taalzoeker vervult hier een rol in, om de aanpak nog beter te borgen kan een koppeling met de huidige sociale kaart mogelijkheden bieden.

Hoe - Achterhalen welke systemen gebruikt worden in de regio en onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om een en ander aan elkaar te koppelen.

Wie Gemeenten

Wanneer Tweede helft 2016

17

3. Oprichting Taalhuis en Taalpunten

Wat Het Taalhuis moet een centraal punt gaan vormen in de aanpak van laaggeletterdheid. Mensen met vragen over het onderwerp kunnen hier terecht voor informatie en advies. Mogelijk laaggeletterden kunnen hier de Taalmeter invullen of informatie krijgen over Taalaanbod in de regio. Ook doorverwijzers kunnen hier voor hulp terecht.

Hoe - Het Taalhuis wordt gevestigd in Bibliotheek Helmond-Peel - Elke regiobibliotheek krijgt een Taalpunt of Taalpunt+ - Behalve de fysieke locatie fungeert het Taalhuis ook als coördinator voor de

aanpak van laaggeletterdheid in de regio - Afspraken over aanbod en doorverwijzen - Informeren diverse inwoners van de gemeenten en partners in de aanpak - Op termijn: organiseren van lokale Taalpunten op locaties waar de doelgroep

komt

Wie Bibliotheek/LEVgroep/ROC/Gemeenten

Wanneer Opening Taalhuis en deel Taalpunten in week van de alfabetisering Opening overige Taalpunten tot eind 2017 Vanaf 2017: vormgeven lokale inrichting Taalpunten

4. Rol en mogelijkheden werkgevers en werkgeversplein bepalen

Wat Laaggeletterdheid hoeft geen beperking te zijn in het vinden van werk. Bijna 60% van de laaggeletterden werkt. Toch levert het veel voordelen op om laaggeletterde medewerkers alsnog te scholen. Laaggeletterden vormen een veiligheidsrisico omdat zij (veiligheids)voorschriften niet goed kunnen lezen of begrijpen en ze melden zich vaker ziek. Het volgen van taallessen draagt bij aan hun ontwikkeling en zorgt voor beter gemotiveerde en productievere medewerkers.

Hoe - Via het Werkgeversplein werkgevers betrekken bij de aanpak van laaggeletterdheid

- Aanspreken van het lokale netwerk door gemeenten - Organiseren van aanbod bij werkgevers - Inzet van de Taalmeter bij werkgevers - Workshops Signaleren en Doorverwijzen aanbieden aan werkgevers

Wie Gemeente/Werkbedrijf/werkgevers

Wanneer Vanaf tweede helft 2016

5. Vraag en aanbod beter afstemmen

Wat De aanpak van laaggeletterdheid gaat voor een belangrijk deel uit van het bestaande taalaanbod. Door een en ander beter af te stemmen willen we beter resultaat bereiken. Het Taalhuis heeft hier een belangrijke rol in. Zij kunnen als centraal punt signaleren waar vraag en aanbod niet matchen en of er voldoende aanbod is. Vanuit die positie dienen zij te zorgen voor een goed afgestemd aanbod voor diverse doelgroepen.

Hoe - Vraag en aanbod worden door het Taalhuis gecoördineerd en gemonitord - Het Taalhuis signaleert of het aanbod voldoende en passend is voor de vraag - Het Kernteam onderneemt actie op basis van de signalen

Wie Taalhuis, Kernteam, gemeenten

Wanneer Vanaf tweede helft 2016

18

6. Aanbieden opleidingen Taalvrijwilligers

Wat Een groot deel van het opleidingsaanbod wordt ingevuld door vrijwilligers. Kwaliteit is hierbij belangrijk. Een Taalvrijwilliger wordt daarom geschoold en bijgeschoold.

Hoe - Organiseren opleidingen Taalvrijwilligers

Wie LEVgroep, Stichting Lezen en Schrijven, ROC ter AA

Wanneer Vanaf tweede helft 2016

19

Actielijn 5 Onderhouden

Taal-, reken- en computervaardigheden nemen af als daar niet mee geoefend wordt. Dit betekent dat het mogelijk is dat iemand die in het verleden op een goede manier zijn opleiding heeft doorlopen, op latere leeftijd toch laaggeletterd wordt. Risicogroepen zijn mensen die in hun werk geen computer gebruiken of onvoldoende met taal of rekenen bezig zijn, maar ook mensen die geen werk hebben. Daarnaast bestaat er een groep mensen die ondanks opleiding of ondersteuning altijd laaggeletterd zal blijven. Enerzijds is het belangrijk om het niveau dat zij kunnen behalen wel te onderhouden, anderzijds moet er aandacht zijn voor de problemen die dit kan opleveren. Dit vraagt iets in de benadering van deze mensen en in de communicatie van diverse organisaties, zodat zij toch zo volledig mogelijk kunnen deelnemen in de maatschappij.

Wat gaan we doen?

1. Activiteiten georganiseerd vanuit het Taalhuis

Wat Middels diverse activiteiten kunnen taal-, reken- en digitale vaardigheden onderhouden worden. Het Taalhuis is als centraal punt de aangewezen plek waar van uit activiteiten georganiseerd kunnen worden. Voorbeelden zijn een regelmatig terugkerend Taalcafé, leesclubjes, maar ook het beschikbaar stellen van oefenmateriaal en ruimte.

Hoe - Organisatie van taalactiviteiten vanuit het Taalhuis - Beschikbaar stellen oefenmaterialen en ruimte - Gerichte communicatie over mogelijkheden

Wie Taalhuis in samenwerking met de directe partners

Wanneer Vanaf tweede helft 2016

2. Bewuster communiceren

Wat Het aantal laaggeletterden in de regio is groot. Met de aanpak van het Bondgenootschap willen we dit zoveel mogelijk terugdringen. Enerzijds kost dit tijd, anderzijds zullen er altijd mensen zijn waarvoor het niet mogelijk is voldoende vaardigheden aan te leren. Daarom is het belangrijk dat organisaties bewust zijn van de wijze waarop zij communiceren en van het feit dat hun boodschap wellicht niet begrepen wordt.

Hoe - Communicatiematerialen laten screenen door (voormalig) laaggeletterden - Aanpassen van communicatiematerialen zodat ook laaggeletterden bereikt

kunnen worden

Wie Alle partners van het bondgenootschap

Wanneer Vanaf tweede helft 2016

20

3. Aansluiting werkgevers

Wat Veel aandacht gaat uit naar mensen die door hun taalachterstand niet goed kunnen participeren en geen werk hebben. Toch heeft bijna 60% van de laaggeletterden een baan. Vaak is dit werk waarbij geen beroep wordt gedaan op taalvaardigheden, waardoor deze verder verslechteren. Werkgevers zouden, in het kader van de ontwikkeling van hun medewerkers, hier een rol kunnen spelen

Hoe - Benaderen werkgevers voor aansluiting convenant - Werkgevers informeren over de gevolgen van laaggeletterdheid en de

voordelen van de aanpak van laaggeletterdheid voor hun organisatie - Afspraken met werkgevers over de aanpak van laaggeletterdheid binnen hun

organisatie

Wie Gemeenten, Stichting Lezen en Schrijven, werkgevers

Wanneer Vanaf tweede helft 2016

21

10 actiepunten voor iedereen

Met de ondertekening van het convenant door 36 organisaties mag duidelijk zijn dat het onderwerp aandacht heeft in de regio en dat organisaties bereid zijn om hun steentje bij te dragen aan de aanpak van laaggeletterdheid. Een steentje bijdragen kan door actieve betrokkenheid bij een van hiervoor genoemde actiepunten, maar dat is niet weggelegd voor iedere deelnemende partner. Daarom hebben wij 10 actiepunten4 benoemd die elke partner al dan niet zelfstandig kan uitvoeren. Wij vragen elke partner om drie actiepunten uit deze lijst uit te voeren als bijdrage aan de aanpak van laaggeletterdheid in de arbeidsmarktregio Helmond-de Peel.

1. Onze organisatie maakt gestructureerde herkenning van laaggeletterdheid mogelijk binnen bestaande werkprocessen door gebruik te maken van een meetinstrument (zoals de Taalmeter, Rekenmeter, Taalverkenner). Onze medewerkers volgen hiervoor een training.

2. Medewerkers binnen onze organisatie krijgen de mogelijkheid een training te volgen

om taalvrijwilliger te worden.

3. Laaggeletterde medewerkers binnen onze organisatie hebben de gelegenheid een taaltraining te volgen.

4. Medewerkers binnen onze organisatie krijgen de mogelijkheid een training te volgen

voor het herkennen en doorverwijzen van laaggeletterdheid bij cliënten/klanten of collega’s.

5. Onze organisatie geeft bekendheid aan het thema, bijvoorbeeld door posters op te

hangen, informatie in een nieuwsbrief te plaatsen of overige pr-activiteiten te ondernemen.

6. Onze organisatie stelt ruimte beschikbaar voor kleine groepen deelnemers (met of zonder computers).

7. Wij laten onze communicatie uitingen (brieven, website, flyers, folders) screenen door (ex-) laaggeletterden en passen deze aan op leesbaarheid.

8. Wij stellen middelen beschikbaar aan het Taalhuis voor de organisatie van taalactiviteiten

9. Wij nemen de aanpak van laaggeletterdheid integraal op in het beleid van onze organisatie

10. Anders, namelijk...

4 De actiepunten zijn gebaseerd op de afspraken die ook worden gemaakt in het landelijk Taalakkoord. Het

Taalakkoord is net als de Taal voor het Leven aanpak onderdeel van het landelijk actieplan Tel mee met Taal en verenigt werkgevers in de aanpak van laaggeletterdheid.

22

Begroting

Voor een belangrijk deel is de aanpak van laaggeletterdheid gebouwd op bestaande activiteiten die ook al gefinancierd zijn. De winst in deze aanpak zit in de samenwerking, waardoor laaggeletterden beter bereikt worden, een betere match tussen vraag en aanbod gemaakt kan worden en meer/beter resultaat wordt bereikt.

Taalhuis

Daarnaast gaat de aanpak uit van de oprichting van een Taalhuis. Dit moet een centrale rol gaan vervullen in de aanpak. Dit houdt in informeren, signaleren en vraag en aanbod afstemmen. Voor 2016 vragen de bibliotheken € 75.000 uit de WEB middelen aan. Hieruit financieren zij extra aanbod om tegemoet te komen aan de verwachte extra vraag door de uitvoering van actiepunten in 2016. De voorlopige begroting voor 2016 van het Taalhuis ziet er als volgt uit: Kosten

Personele kosten Bemensing operationeel Taalhuis in de bibliotheken van Geldrop, Gemert en Helmond en

educatieve activiteiten van de bibliotheken zoals Taalcafé, workshops, en cursussen Taalhuis € 45.440.-

Extra inzet ROC taallessen en taalondersteuning € 38.400.-

Extra inzet LEVgroep; Training Herkennen en doorverwijzen € 1.620.- Totale kosten educatieve activiteiten 2016: € 85.460.-

Materiële kosten Inzet apparatuur voor workshops, spreekuur, Taalcafé (bestaande apparatuur bibliotheken)

Huisvestingslasten: inrichting, ruimte, huur (in 2016 bestaande middelen bibliotheken)

Communicatie kosten 2016 Campagnekosten, mediakosten, evenementen, opening € 5.000.- Totale kosten € 90.460.- Dekking Bijdrage bibliotheken Communicatiekosten € 5.000.- Bijdrage Stichting Lezen en Schrijven € 10.000.- Subsidie uit de WEB gelden 2016 € 75.000.- Totaal: € 90.000.- De bibliotheken hebben een onderbouwde subsidieaanvraag ingediend voor de WEB gelden, met een plan van aanpak voor de oprichting van het Taalhuis en diverse Taalpunten. Deze subsidie is toegekend. Zoals de begroting laat zien worden er voor 2016 geen additionele middelen aangevraagd. In 2016 zal wel een aanvraag voorbereid worden voor de komende jaren, zodat het Taalhuis verder uitgebouwd en verstevigd kan worden. Hierbij gaat het om doorontwikkeling van de activiteiten, coördinatie en mogelijke uitbreiding van materialen.

23

Extra activiteiten

Met name op het gebied van bespreekbaar maken zijn extra, nieuwe activiteiten nodig. Hierbij zijn alle partners van het convenant aan zet. Wij verwachten dat elke partner in het convenant zijn verantwoordelijkheid neemt in de aanpak. Afhankelijk van de activiteiten die zij daarbij oppakken zullen zij middelen en uren hiervoor moeten vrijmaken.