ADAT PERKAHWINAN MASYARAKAT CINA LATAR BELAKANG ADAT
PERKAHWINAN
Perkahwinan dalam masyarakat Cina merupakan satu titik tolak
yang membawa perubahan besar dalam kehidupan mereka. Perkahwinan
penting untuk mengekalkan institusi keluarga dan melaluinya
keturunan nenek moyang dapat diteruskan daripada satu generasi
kepada generasi yang lain. Dalam masyarakat Cina, sesuatu
perkahwinan itu dirancang dan diatur sebaik-baiknya. Mengikut
kepercayaan mereka juga, pasangan yang berkahwin tanpa mengikut
aturan adat dianggap tidak sah. Terdapat dua bentuk perkahwinan
yang diamalkan oleh mereka iaitu eksplisit iaitu perkahwinan yang
diatur sama ada oleh ibu bapa atau orang tengah (mei-ngin) dan
implicit iaitu perkahwinan di mana kedua-dua lelaki dan perempuan
diberi kebebasan untuk memilih pasangan masing-masing. Pada asanya
adat resam perkahwinan masyarakat Cina merangkumi peningkatan
merisik, meminang, bertunang dan majlis perkahwinan.
UPACARA AWAL PERKAHWINAN Perkahwinan Cina menjadi satu adat
resam antara tahun 40a-a21SM. Sebelum zaman moden, perempuan tidak
dibenarkan memilih pasangan untuk berkahwin. Sebaliknya, keluarga
pengantin perempuan memilih bakal suaminya. Perkahwinan dipilih
berdasarkan keperluan untuk pembiakan dan nama baik keluarga serta
keperluan bapa dan suaminya.
-
Adat Merisik
Mengikut kebudayaan Cina, perkahwinan merupakan penyatuan antara
dua buah keluarga. Setelah bakal pengantin lelaki perempuan
mengambil keputusan untuk melangsungkan perkahwinan, kedua-dua
keluarga akan menyertainya. Keluarga lelaki akan melamar gadis
pilihan anak mereka untuk dijadikan menantu. Sebelum pihak keluarga
lelaki melamar gadis tersebut, anak mereka perlu menjemput bakal
anak menantu mereka mengadap kedua-dua ibu bapa mereka untuk
mendapat restu dari keluarga sebelum meneruskan perkahwinan. Adat
Meminang
Setelah kedua-dua pihak berpuas hati dengan latar belakang
keluarga masing-masing adat meminang akan dijalankan. Seorang wakil
dipilih untuk berkunjung ke rumah si gadis bagi membincangkan
perkara-perkara berkaitan perkahwinan. Ibu pengantin pengantin
perempuan pula akan berbincang dengan wakil tersebut berkenaan
jumlah mas kahwin, peruntukan meja dalam jamuan makan dan memilih
hari yang paling sesuai. Pihak lelaki tidak akan tawar menawar
kerana bimbang akan menjatuhkan maruah. Segala ketetapan yang telah
dipersetujui, diberitahu kepada kedua ibu bapa pihak lelaki. Ibu
bapa pihak lelaki akan berbincang dengan anaknya untuk menyediakan
segala permintaan daripada pihak perempuan.. Setelah kedua-dua
pihak sudah saling mengenal dan bersetuju untuk berkahwin, barulah
adat bertunang dijalankan.
-
Adat Pertunangan
Pada hari pertunangan, keluarga pihak lelaki akan memberikan
Hadiah Besar kepada pihak keluarga perempuan. Ini adalah upacara
formal bagi kedua-dua keluarga untuk mengiktiraf secara rasmi dan
memberikan tanda persetujuan mereka terhadap perkahwinan yang bakal
berlangsung. Hadiah Besar yang diberikan ketika lamar an ini
kebiasaanya merupakan duit penanda yang dibalut dengan sampul
berwarna merah dan beberapa barangan lain termasuk teh, kek
menambah kebahagian, sepasang binatang ternakan, manisan dan gula,
arak serta tembakau.
Duit penanda yang diberikan kebiasaannya berjumlah RM99.00 atau
RM 999.00 kerana nombor sembilan pada masyarakat Cina memberi erti
berpanjangan. Teh merupakan hadiah paling penting kerana kedua-dua
keluarga mendoakan pasangan terbabit mendapat keturunan yang ramai
sebagaimana daun teh yang diberikan. Keseluruhan hadiah yang
diberikan mestilah mempunyai nilai yang sama. Keluarga pengantin
perempuan akan mengagihkan kek menambah kebahagian kepada saudara
mara dan kawan-kawan mereka sebagai satu bentuk pengumuman. Namun,
pada hari ini kedua-dua keluarga akan mengagihkan kek terbabit
bersama-sama jemputan perkahwinan. Selain itu, kedua-dua keluarga
akan menumpukan kepada majlis perkahwinan yang bakal berlangsung.
Beberapa hari sebelum hari perkahwinan, keluarga pengantin
perempuan akan menghantar hantaran kepada pengantin lelaki atau
rumah baru pasangan terbabit. Hantaran mestilah berbentuk keperluan
harian untuk rumah baru pengantin seperti peralatan tempat tidur,
kain linen dan set meja makan dan sebagainya.
Ini merupakan peluang kepada keluarga pengantin perempuan untuk
menunjukkan kasih sayang dan kekayaan mereka kepada anak mereka.
Keluarga pengantin lelaki akan menjemput saudara mara terdekat atau
kawan untuk ke set katil pengantin di rumah baru tersebut. Di
sebahagian tempat di China pada masa dahulu, budak lelaki yang
belum berkahwin akan dijemput untuk tidur di atas katil pengantin
pada malam sebelum hari perkahwinan bagi membawa kesuburan kepada
pasangan yang baru berkahwin
-
Pantang Larang Sebelum Perkahwinan
Pada pertemuan semasa pertunangan, keluarga keluarga pengantin
lelaki akan mempersembahkan seekor angsa hidup kepada keluarga
pengantin perempuan. Walau bagaimanapun, keluarga pengantin
perempuan tidak boleh membunuh angsa tersebut kerana ia mewakili
pengantin perempuan berkenaan.
Jika angsa tersebut tidak mengeluarkan bunyi bising ketika
diserahkan kepada keluarga pengantin perempuan, ia menunjukkan
bahawa pengantin lelaki mempunyai personaliti yang baik dan
menarik. Jika sebaliknya, ia menunjukkan pengantin berkenaan mudah
marah. Keluarga perempuan akan membiarkan angsa tersebut di kawasan
tasik atau kolam di mana ia akan membesar dengan sendirinya.
-
Istiadat Pemasangan Kain Merah Pada Pintu Besar
Orang ramai akan diberitahu dahulu sehari sebelum majlis
perkahwinan dilangsungkan. Caranya ialah memasang sehelai kain
merahdi luar pintu besar rumah kedua-dua pengantin. Kain tersebut
mestilah berukuran 270cm panjang. Nombor sembilan dipilih sebagai
tanda perkahwinan akan berkekalan dan panjang umur. Justeru itu,
kain yang dipasang adalah berbentuk angka Sembilan
-
Istiadat Song-Tiu
Istiadat terakhir yang dilakukan sebelum majlis perkahwinan
ialah istiadat Song-Tiu. Adat ini mesti dijalankan jika majlis
perkahwinan berkenaan ingin diteruskan. Unsur-unsur penting yang
terkandung dalam istiadat ini adalah pemujaan nenek moyang dan
penyisiran rambut.
Adat ini dilakukan oleh kedua-dua bakal pengantin di rumah
masing-masing. Mula-mula, mereka diarahkan supaya mandi. Air mandi
akan dicampurkan dengan daun-daun delima. Selepas itu, mereka
dihendaki dipakai sehingga pagi esok dan selepas ditanggalkan, baju
tersebut tidak boleh dipakai sepanjang hidup lagi.
Ketika bakal pengantin sedang mandi, ahli keluarga mereka akan
menyediakan meja pemujaan untuk upacara sembahyang. Di hadapan meja
itu terdapat sebuah meja yang berbentuk segi empat yang ditutup
dengan sekeping kertas merah yang besar. Di atas meja tersebut pula
diletakkan seekor ayam rebus, sepiring limau manis, sepiring jambu
apael, tiga cawan kecil teh Cina, tiga cawan kecil wain beras,
sebuah tong besi yang mengandungi padi atau pasir, tiga batang
kemenyan besar dan tiga mangkuk sup manis (tong-yuen) serta dua
batang lilin besar.
Sembilan biji pulut merah akan diletakkan di dalam setiap
mangkuk sup. Tujuan meletakkan sembilan biji pulut merah di dalam
mangkuk sup adalah untuk menjemput tuhan-tuhan dan nenek moyang
mereka agar datang majlis perkahwinan yang akan dilangsungkan.
Selain barangbarang tersebut, sebilah gunting, sebatang pembaris,
segulung benang merah, sebuah cermin dan sebatang sikat juga
disediakan. Barang-barang tersebut akan diletakkan di dalam tong
besi yang berisi padi atau pasir.
Selepas itu, pengantin akan bersembahyang dengan berdiri
menghadap meja pejaan. Beberapa
batang kemenyan akan dipengang, lalu digerak-gerakkan tangan
sebanyak tiga kali menghala ke atas dan ke bawah supaya tuhan dan
nenek moyang mereka datang untuk istiadat menyisir rambut pasangan
pengantin. Setelah bersembahyang, bakal pengantin akan duduk di
atas kerusi atau berdiri di hadapan meja. Hal ini dipercayai
membolehkan nenek moyang sedang duduk di meja menyaksikan upacara
tersebut. Seorang perempuan (bagi pengantin perempun) atau lelaki
(bagi pengantin lelaki) yang telah berkahwin dan mempunyai anak
yang ramai akan dipanggil untuk menjalankan istiadat tersebut.
Mereka akan berdiri di belakang pengantin dengan memegang sikat
yang telah disediakan untuk upacara tersebut. Tugas menyisir
dimulakan dari atas kepala sehingga ke kaki sebanyak tiga kali.
Setiap gerakan akan dibaca ayat-ayat yang membawa maksud tertentu
agar pasangan pengantin panjang umur, memperoleh perkahwinan yang
bahagia dan berkemampuan melahirkan anak. Selepas upacara menyisir
selesai, bakal pengantin akan memakan tiga biji pulut daripada
setiap mangkuk yang disediakan. Bagi pengantin perempuan, sikat
berkenaan akan disimpan bersama pembaris dan segulung benang merah
dalam sebuah bakul kecil. Kemudian, barang-barang tersebut akan
dibawa ke rumah pengantin lelaki.
Istiadat ini mesti dilakui oleh mereka yang hendak berkahwin.
Bagi mereka yang belum atau tidak pernah mengalami perkahwinan akan
dianggap belum dewasa walaupun telah berusia. UPACARA SEMASA
PERKAHWINAN Adat Perkahwinan
Pada hari perkahwinan, pengantin lelaki akan pergi menjemput
pengantin perempuan terlebih dahulu bersama dengan rombongan pihak
lelaki. Rombongan ini kebiasaannya diiringi kereta yang berhias.
Setelah sampai di rumah pengantin perempuan pengantin lelaki
hendaklah menempuh segala halangan sebelum menjemput pengantin
perempuan ke rumahnya. Halangan yang biasanya ditempuh adalah
seperti dikenakan bayaran atau diminta melakukan apa sahaja oleh
pihak pengantin perempuan.
Hantaran yang biasa diberikan seperti tebu yang memberi erti
kepada agar dipanjangkan umur. Manakala, hantaran lain yang biasa
diberikan ialah brang-barang manis seperti buah-buahan, manisan,
kek dan sebagainya. Mengikut kepercayaan mereka, dengan memberi
hantaran sedemikian, mereka akan memperoleh kehidupan yang baik dan
sempurna pada masa akan datang.
Ibu bapa pengantin perempuan akn menyerahkan anak gadis mereka
kepada pengantin lelaki setelah pengantin lelaki berjaya masuk ke
dalam rumah setelah berjaya menempuh halanganhalangan yang
diberikan oleh pihak pengantin perempuan. Upacara yang pertama
sekali yang
dilakukan setelah pengantin lelaki dibenarkan masuk ke dalam
rumah pengantin perempuan ialah mereka akan melakukan upacara
sembahyang.
Upacara ini dilakukan bertujuan memberikan penghormatan atau
mendapatkan restu daripada nenek moyang mereka yang telah lama
meninggal dunia. Upacara ini sebaliknya juga berlaku di rumah
pengantin lelaki. Mereka berkahwin dengan mendaftar di Jabatan
Pendaftaran Negara untuk mengesahkan status mereka sebagai suami
dan isteri yang sah. Selepas upacara sembahyang itu selesai, mereka
mengadakan jamuan besar-besaran bagi menjamu tetamutetamu yang
hadir semasa majlis perkahwinan mereka.
-
Upacara Minum Teh
Upacara minum teh ini diadakan pada hari perkahwinan sahaja
karana ia mempunyai tujuantujuannya yang tersendiri. Antara tujuan
ialah:1. 2. Untuk merapatkan hubungan di antara kedua pasangan
pengantin. Untuk memperkenalkan saudara mara kepada kedua-dua
pengantin sama ada dari pihak
pengantin lelaki mahupun dari pihak pengantin perempuan. Upacara
minum teh ini biasanya akan diberi tanda penghormatan kepada mereka
yang lebih tua, iaitu dari peringkat yang lebih tua kepada yang
lebih muda. Biasanya, keluarga sebelah bapa yang akan didahulukan.
Setelah semuanya selesai, barulah diberikan kepada kanak-kanak.
Satu perkara yang dianggap penting juga ialah bagi mereka yang
diberikan teh untuk diminum oleh pengantin terlebih orang itu
terlebih dahulu perlu membuat permintaan atau mendoakan perkara
baik kepada pasangan pengantin. Antara permintaan yang biasa dibuat
ialah semoga pengantin mendapat cahaya mata terutamanya anak lelaki
dengan segera dan semoga pengantin hidup bahagia sehingga akhir
hayat. Setelah selesai upacara minum teh, orang itu akan memberikan
angpau kepada pasangan pengantin sebagai tanda permulaan kehidupan
yang baru.
-
Pantang Larang Semasa Perkahwinan
Ketika pengantin lelaki datang untuk menjemput pengantin
perempuan, kawan-kawan pengantin perempuan akan cuba menghalang
pihak lelaki daripada memasuki bilik pengantin pada pagi hari
perkahwinan tersebut. Ia merupakan satu permainan yang dikenali
sebagai Permainan Pintu Perkahwinan. Walau bagaimanapun pihak
pengantin perempuan perlu memperuntukkan masa tertentu kerana
upacara di rumah pengantin lelaki harus berjalan seperti yang telah
dijadualkan.
Apabila pengantin perempuan meninggalkan rumahnya dan menuju ke
kenderaan pihak lelaki,
dia harus memakai kasut yang biasa dipakainya kerana ia
menggambarkan bahawa pengantin perempuan berkenaan tidak membawa
sesuatu bersamanya walaupun nasib baik ibu bapanya.
Apabila pengantin perempuan memasuki rumah pengantin lelaki,
mentua dan kakak iparnya tidak seharusnya mangadap pintu
memerhatikan pengantin perempuan masuk. Ini menurut kepercayaan
masyarakat Cina bagi menghalang sebarang pertelingkahan pada masa
akan datang.
Selain itu, wanita yang mengandung dan orang yang baru kematian
saudara mara tidak boleh melibat dengan majlis perkahwinan atau
menyentuh pakaian pasangan pengantin dan sebagainya di rumah baru
pasangan tersebut. Ini untuk mengelakkan sebarang perkara buruk
daripada berlaku.
-
Kelengkapan Perkahwinan Baju Pengantin Kebiasaannya warna merah
dipilih bagi menggambarkan nasib yang baik. Mengikut
kepercayaan masyarakat Cina, warna yang terang boleh menghalau
roh-roh jahat daripada mendekati mereka. Pakaian tradisional
pengantin di Utara China kebiasaanya berbentuk jubah yang dikenali
Qi Pao. Pakaian ini akan disulam dengan benang emas dan perak.
Pakaian pengantin perempuan di Selatan China pula memakai pakaian
dua bahagian yang dikenali Qun Gua, Kwa atau Cheongsam yang juga
disulam dengan jahitan berbentuk naga dan burung Pheonix. Pada masa
dahulu, tudung berwarna merah akan dipakai oleh pengantin perempuan
untuk menutupi mukanya sepanjang majlis perkahwinan berlangsung.
Pengantin baru ini hanya akan melihat satu sama lain untuk kali
pertama pada malam perkahwinan tersebut. Lilin Naga dan Pheonix
Lilin berwarna merah yang diukir menyerupai naga dan burung Pheonix
digunakan pada
hari perkahwinan adalah untuk melambangkan penyatuan terhadap
keluarga baru. Menurut kepercayaan masyarakat Cina, lilin ini akan
digunakan pada malam perkahwinan bagi menghalau roh-roh jahat
dengan Selain itu, wanita yang mengandung dan orang yang baru
kematian saudara mara tidak boleh melibat dengan majlis perkahwinan
atau menyentuh pakaian pasangan pengantin dan sebagainya di rumah
baru pasangan tersebut. Ini untuk mengelakkan sebarang perkara
buruk daripada berlaku. Kelengkapan Perkahwinan Baju Pengantin
Kebiasaannya warna merah dipilih bagi menggambarkan nasib yang
baik. Mengikut
kepercayaan masyarakat Cina, warna yang terang boleh menghalau
roh-roh jahat daripada
mendekati mereka. Pakaian tradisional pengantin di Utara China
kebiasaanya berbentuk jubah yang dikenali Qi Pao. Pakaian ini akan
disulam dengan benang emas dan perak. Pakaian pengantin perempuan
di Selatan China pula memakai pakaian dua bahagian yang dikenali
Qun Gua, Kwa atau Cheongsam yang juga disulam dengan jahitan
berbentuk naga dan burung Pheonix. Pada masa dahulu, tudung
berwarna merah akan dipakai oleh pengantin perempuan untuk menutupi
mukanya sepanjang majlis perkahwinan berlangsung. Pengantin baru
ini hanya akan melihat satu sama lain untuk kali pertama pada malam
perkahwinan tersebut. Lilin Naga dan Pheonix Lilin berwarna merah
yang diukir menyerupai naga dan burung Pheonix digunakan pada
hari perkahwinan adalah untuk melambangkan penyatuan terhadap
keluarga baru. Menurut kepercayaan masyarakat Cina, lilin ini akan
digunakan pada malam perkahwinan bagi menghalau roh-roh jahat
dengan
UPACARA SELEPAS PERKAWINAN Pengantin lelaki akan memberikan anak
babi panggang kepada keluarga pengantin perempuan untuk diagihkan
kepada sanak saudara yang lain.
-
Peraturan Isteri
Seorang wanita harus mematuhi beberapa peraturan. Isteri terikat
dengan keluarga suami. Oleh hal yang demikian, peraturan yang
dikenakan perlu dipatuhi. Isteri tidak boleh keluar dari rumah
mahupun untuk menziarahi keluarga selagi tidak mendapat keizinan
suami. Selain itu, isteri juga patut melayan suami dengan menjaga
makan minuman dan sebagainya.
-
Hak Suami Isteri
Mengikut adat resam masyarakat Cina, suami boleh menceraikan
isterinya jika isterinya tidak dapat melahirkan anak lelaki seperti
yang dihendaki oleh suami. Isteri melakukan perbuatan sumbang
seperti melakukan perbuatan curang dengan lelaki lain atau
melarikan diri dari rumah. Isteri tidak menghormati ibu bapa mertua
seperti memukul mereka, tidak melakukan suruhan mereka atau menjadi
batu api dan mengumpat sesama keluarga sehingga memberi kesan yang
tidak baik terhadap rumah tangga. Suami juga boleh menceraikan
isterinya sekiranya isteri melakukan perkara-perkara tersebut.
Isteri yang mencuri harta benda kepunyaan suami atau mertua boleh
diceraikan. Di samping itu, penceraian boleh berlaku apabila isteri
menghidap penyakit berbahaya yang boleh memberi kesan kepada suami,
ahli keluarga yang lain atau anak.
Walaupun bagaimanapun, masyarakat Cina tidak boleh menceraikan
isterinya sekiranya isteri
berkabung selama tiga tahun atas kematian ibu bapanya. Suami
yang miskin pada masa dahulu telah menjadi kaya setelah berkahwin
kerana dibantu oleh isteri juga tidak boleh menceraikan isterinya.
Akhir sekali, isteri yang tidak mempunyai ahli keluarga atau rumah
untuk dituju turut tidak boleh diceraikan. Carta aliran: Proses
Perkahwinan Maysarakat Cina
Merisik -> meminang ->
bertunang
->
majlis perkahwinan
