Verantwoordelijke uitgever en afzendadres: L. Declerck, J. Maertenstraat 26, 8200 BRUGGE 2 - Afgiftekantoor: 8200 Brugge-Mail – P2A8313

TIJDSCHRIFT VAN ADEM-TOCHT VZW

35e jaargang nr. 4 – maart, april en mei 2016(verschijnt vijfmaal per jaar: februari, mei, augustus, oktober, december)

22

colofon ADEM-TOCHTTijdschrift van de vzw Adem-Tocht

REDACTIEEric Bruneel, Edith Cardoen,Ria Grommen, Maurits Gilissen,Hubert Schepers, Piet Thomas,Céline Van Acker, Jan Vanden Berghe,Mia Verbanck

GESPREKSBIJLAGENGuido Debonnet

VORMGEVINGW. Vanhaelemeesch

LIDGELD(werkjaar september tot juni)binnenland: 14,00 eurotwee huisgenoten: 18,00 euro‘steunabonnement’: 20 euro - 30 euro …

REKENINGNUMMER INTERDIOCESAANIBAN: BE69 4348 1481 7178BIC: KREDBEBBAdem-TochtNieuwpoortsesteenweg 112G bus 3.028400 Oostende

ADEM-TOCHT vzwChristelijke spiritualiteitsbeweging voor 60-plussersEendenplasstraat 33, 9940 Evergem

VOORZITTERS EN PASTORESInterdiocesaanERIC BRUNEELFazantenlaan 14, 8450 Bredenetel. 059 32 20 22bruneelerik@gmail.comJAN VANDEN BERGHEKoninginnelaan 149 bus 102, 8670 Koksijdetel. 058 51 22 26jan.vanden.berghe@skynet.be

Bisdom AntwerpenMIA VERBANCKKoninklijke laan 91 bus 5, 2600 Berchem0495 28 65 38mia.verbanck@skynet.be

Bisdom BruggeMARIA SEURINCKDelaeystraat 58, 8830 Hoogledetel. 051 70 14 500473 21 16 81verhulst-seurinck@telenet.beJORIS WEYTSOude Molenweg 24-26, 8377 Meetkerketel. 050 31 22 750473 84 97 95joris.weyts@skynet.be

Bisdom GentRENÉE SMETEendenplasstraat 33, 9940 Evergemtel. 09 357 75 56smet.renee@gmail.comFERNAND VERHEGGENSint-Lievenslaan 268, 9000 Genttel. 09 225 59 82fernand.verheggen@telenet.be

Bisdom HasseltHUBERT SCHEPERSHerebaan-West 127, 3530 Houthalentel. 011 52 21 86hubert.schepers@skynet.be

Bisdom Mechelen - BrusselKAMIEL DE WITTEBurchtstraat 27, 1933 Sterrebeektel. 02 731 19 91kamieldewitte@skynet.beFRANS STOFFELENKleine Wouwer 29 bus 7, 1860 Meisetel. 02 269 83 42frans.stoffelen@skynet.be

https://www.kerknet.be/organisatie/Adem-Tocht

INHOUDEdito (Jan Vanden Berghe)

Thema voor maart: ‘Ik zal er zijn voor u’. Exodusverhaal, deel 2 (Paul Kevers)God van ons hart (Willem Vander Zee)

Thema voor april: Wees niet bang (Maurits Gilissen)Ik weet dat mijn Verlosser leeft (Piet Thomas)

Thema voor mei: Lytta Basset - Ik oordeel niemand (Mia Verbanck)Een echtpaar kwam bij me (Lytta Basset)

Nieuws uit de bewegingDe lenteregen (Bart Mesotten)

Foto’s: ©Mia Verbanck p. 3, 4, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 14, 16, 20, 21, 23, 24, 28

3

edito“Wij zullen doorgaan …” In 1975 bracht Ramses Shaffy dit lied op de markt. In 1975 – toen we nog zoveel jonger waren: “Wij zullen doorgaan …” Maken die woorden nog de melodie wakker in je hoofd? En – een heel andere vraag – is het nog je lijflied? Het is immers zo’n jonge tekst …

Wij zullen doorgaan, als niemand meer verwachtdat we weer doorgaan, in een sprakeloze nacht.We zullen doorgaan, we zullen doorgaantot we samen zijn.

Och ja, Jezus van Nazaret was ook maar 33 toen hij besliste om door te gaan. Is het op die leeftijd gemakkelijker? Doorgaan betekende voor hem letterlijk: zijn leven op het spel zetten. Naar Jeruzalem gaan, naar het hol van de leeuw. Het was maar al te duidelijk dat zijn kritiek op de onbarmhartige wijze waarop de Joodse godsdienst – zijn godsdienst – in die dagen functioneerde in Jeruzalem op de sterkste tegenstand zou botsen. Dat hij zou afzien, dat ze zouden zoeken om hem uit de weg te ruimen – dat was te voorspellen. Het stond bij wijze van spreken ‘in de sterren geschreven’.

Hij is doorgegaan, trouw aan zijn diepste zending. Hij is doorgegaan, om weer ‘samen’ te zijn, samen met Diegene door wie hij zich gezonden wist en die hij ‘abba’, ‘lieve vader’ noemde. En daarom zingen we met Pasen: “Hij lééft!”. Hij is weer bij zijn Vader. Hij lééft, en blijft mensen inspireren, wereldwijd.

Ook ons daagt hij uit om door te gaan. Om ons niet door angst te laten verlammen (onderwerp april); ook niet door machteloosheid, het gevoel dat ‘het niet te doen is’, dat we de wereld toch niet kunnen veranderen (onderwerp maart). Om ons te laten doordringen van Jezus’ ondubbelzinnige boodschap van Gods grenzeloze barmhartigheid: voor onszelf, en voor alle mensen om ons heen (onderwerp mei). Om ons te laten op weg zetten, zodat die barmhartigheid in deze wereld meer zichtbaar en voelbaar wordt.

Doorgaan in zijn Geest is geweldloos, altijd met liefde, zorg en eerbied – ook voor de echte of vermeende ‘tegenstander’ of ‘andersdenkende’. Zoals we het ook al kunnen proberen onder ons, binnen onze maandelijkse gesprekskring. Dat wens ik jullie van harte. Zalig Pasen!

Jan Vanden Berghe

https://www.kerknet.be/organisatie/Adem-Tocht

INHOUDEdito (Jan Vanden Berghe)

Thema voor maart: ‘Ik zal er zijn voor u’. Exodusverhaal, deel 2 (Paul Kevers)God van ons hart (Willem Vander Zee)

Thema voor april: Wees niet bang (Maurits Gilissen)Ik weet dat mijn Verlosser leeft (Piet Thomas)

Thema voor mei: Lytta Basset - Ik oordeel niemand (Mia Verbanck)Een echtpaar kwam bij me (Lytta Basset)

Nieuws uit de bewegingDe lenteregen (Bart Mesotten)

Foto’s: ©Mia Verbanck p. 3, 4, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 14, 16, 20, 21, 23, 24, 28

4

Herinnert u zich het vorige gesprek nog over het Exodusverhaal, het verhaal waarin God zich bekend maakte als ‘Ik zal er zijn voor u’? De auteur van het opstapartikel van februari 2016 Paul Kevers gaf ons een leessleutel mee om het geloofsverhaal uit de Bijbel goed te verstaan en de diepere betekenis ervan voor vandaag open te leggen.

In deze tweede bijdrage trekt hij de lijn naar onze tijd door en toont hij ons hoe die Godsnaam vandaag in praktijk kan worden gebracht.

BIJBELSE ETHIEK

Het Bijbelse godsbesef heeft alles met vrije, menselijke verantwoordelijkheid te maken en dus met ethiek, zo is intussen wel duidelijk geworden. De Bijbel is het visioen van een rechtvaardige samenleving en formuleert de grondslagen voor een menswaardige maatschappij. Die leefregels zijn te vinden in de Tora, samengevat in de ‘Tien Woorden’. Kernwoord van heel de Tora is dit woord: ‘Gij zult liefde hebben tot uw naaste die is als gij’. Beslissende variant van dit woord: ‘Gij zult liefde hebben tot de vreemdeling die in uw midden is’. (Leviticus 19,18.34)

‘Leefregels’, ‘geboden’, een ‘wet’ van God. Ziedaar weer iets waar de moderne mens het ontzettend moeilijk mee heeft. Maar die leefregels zijn niet uit de hemel gevallen. Israël heeft ze zelf ontdekt, gaandeweg, in zijn geschiedenis. En Israël heeft gevonden dat die leefregels zo fundamenteel, zo ‘heilig’ zijn dat ze in het verhaal worden voorgesteld als komende van de ‘Heilige’ zelf. Het zijn wegwijzers naar het ‘beloofde land’, woorden ten leven, onderrichting door God zelf, tora.

Belangrijk is dat die leefregels niet los verkrijgbaar zijn, maar ingebed zijn in het verhaal. Het woord tora verwijst zowel naar de leefregels als naar het verhaal. Israël

THEMA VOOR MAART

‘IK ZAL ER ZIJN VOOR U’Het Bijbelse Exodusverhaal

Deel 2:de Godsnaam in praktijk brengen

Detail van het sluitstuk communiebank Onze-Lieve-Vrouw Middelares Berchem,

door Alberic Plettinck.

5

dorstige, de vreemdeling als met je gelijke – omdat hij is zoals jij. En hoe jij bent, wat je nodig hebt om te leven, dat weet je toch. Liefhebben is weten wat je naaste nodig heeft, en ook op het allerkleinste bedacht zijn, tijd hebben voor het geringe, het verlorene. De Tora is een leerschool in wat wij zouden noemen ‘fijngevoeligheid’: het Bijbelse woord daarvoor is ‘gerechtigheid’. ‘In het feit dat de relatie tot het goddelijke via de relatie tot de mensen verloopt en met de sociale gerechtigheid samenvalt, ligt de hele geest van de joodse Bijbel’, aldus de joodse wijsgeer Emmanuel Levinas.” (H. Oosterhuis, En ik zag: een nieuwe wereld, Ambo, 1984, pp. 78-79).

OMGAAN MET CRISISSITUATIES

In het eerste deel van deze bijdrage (zie het vorige nummer van ADEM-TOCHT) hebben we uitgelegd dat ‘Egypte’ en ‘het beloofde land’ symbolen zijn voor twee totaal tegengestelde samenlevingsmodellen. In het exodusverhaal trekken de Israëlieten onder leiding van Mozes en in Gods Naam weg uit

heeft God én de leefregels ontdekt in zijn eigen geschiedenis. Aan dat verhaal, en aan de historische herinneringen van Israël wordt voortdurend herinnerd in de teksten. “Ik ben jhwh, uw God, die u heeft weggeleid uit Egypte, het slavenhuis”, zo begint de tekst van de ‘Tien Woorden’ (Exodus 20,1). “Vreemdelingen die bij u wonen hebben dezelfde rechten als een geboren Israëliet. U moet hen beminnen als uzelf, want u bent zelf vreemdeling geweest in Egypte” (Leviticus 19,34). Gods Naam, ‘Ik-zal-er-zijn’, moet door mensen in praktijk worden gebracht.

Huub Oosterhuis schreef daarover: “Liefhebben is, in de zakelijke, ontnuchterende, realistische denktrant van de Bijbel, dat je in de meest elementaire behoeften van de vreemdeling voorziet, dat je hem ‘brood en kleding’ geeft. Zoals ‘je naaste liefhebben’ is: dat je hem zijn grond niet afpakt, en hem geen rente berekent, en hem eens in de zeven jaar al zijn schuld kwijtscheldt; dat je hem zijn loon uitbetaalt op de dag zelf, dat je je ontfermt over zijn verdwaalde schaapje als je dat tegenkomt. Liefhebben is: omgaan met de arme, de

Jozua en Kaleb bij de terugkeer uit Kanaän. Ze dragen vruchten mee uit het beloofde land: een druiven-tros, die zij met twee man aan een stok moesten dragen, granaatappels en vijgen (sluitstuk van de voorma-lige communiebank in Onze-Lieve-Vrouw Middelares in Berchem, vervaardigd door Alberic Plettinck).

6

Egypte. Maar ze komen niet meteen in het beloofde land terecht. Tussen Egypte en het beloofde land ligt de ‘woestijn’, en dat is eveneens een symbool. In de woestijn zijn geen gebaande wegen. Daar moet de weg naar het beloofde land gezocht worden, in vertrouwen op God, die de goede richting wijst. Of zal men zich liever neerleggen bij de bestaande toestand, het heersende onrecht, en terugkeren naar Egypte? De woestijn is de plaats van de crisis, de beproeving en de steeds te hernieuwen keuze.

Die crisis wordt in alle scherpte getekend in het verhaal over ‘de verkenning van het beloofde land’. Het staat te lezen in het boek Numeri, hoofdstukken 13 en 14. De Israëlieten zijn door de woestijn getrokken en komen in de buurt van het land Kanaän. Mozes stuurt twaalf verkenners uit, één uit elke stam. Na veertig dagen keren ze terug, met verhalen over de overvloedige vruchten van dat land, maar ook over de versterkte steden en over de reuzen die er wonen. Het beloofde land bestaat, maar het zal niet eenvoudig zijn om er ooit binnen te trekken.

De meningen lopen uiteen. Kaleb, een van de twaalf verkenners, gelooft erin: “Wij kunnen gerust optrekken om het te veroveren, want wij zijn er zeker toe in staat”. Zijn collega’s zijn een andere mening toegedaan: “Wij kunnen tegen dat volk niet optrekken, het is te sterk voor ons”. Er zijn zelfs praatjesmakers bij, die het ideaal verdacht maken: “Het is een land dat zijn bewoners verslindt. Wij hebben er reuzen gezien. Wij voelden ons sprinkhanen!” Het volk begint te jammeren en te morren. Mozes en Aäron krijgen de volle laag: “Had ons toch in Egypte gelaten! We waren beter daar gestorven, of anders hier in de woestijn! Laat ons een nieuwe leider kiezen die ons terugvoert naar Egypte”. Jozua en Kaleb moeten al hun overredingskracht aanwenden om het volk van zijn rampzalige voornemen af te brengen: “Als de Eeuwige behagen in ons heeft, zal Hij ons dat land binnenvoeren en het ons geven”.

Vier houdingen …

Dit verhaal laat ons vier verschillende houdingen zien. Jozua en Kaleb zijn

Bij de ontmanteling van de communiebank in de jaren ’70 kreeg het sluitstuk van de communiebank (zie p. 5) een nieuwe plaats in het kerkgebouw.

7

idealisten. Zij geloven in de mogelijkheid van het ‘beloofde land’. Het kan: een nieuwe samenleving waar gerechtigheid en broederschap wonen, waar elke mens tot zijn recht kan komen en in vrede kan leven. Het is mogelijk, hoe reuzegroot de hindernissen ook zijn. We moeten stappen blijven zetten. Het is ten slotte ook niet alleen ons eigen werk, God zal het ons geven.

De houding van de overige verkenners zou men realisme kunnen noemen. Het is een mooi ideaal, dat beloofde land, maar de tegenkrachten zijn te groot. Wij kunnen niet op tegen reusachtige structuren van onrecht. Wij zouden het ons maar beter uit het hoofd zetten.

De praatjesmakers maken het ideaal verdacht. Het is helemaal geen land van melk en honing. Die zogenaamde idealisten zijn wolven in schapenvacht. Wat ze ons voorhouden is een vergiftigd geschenk: een land dat zijn bewoners verslindt! We lopen met open ogen onze ondergang tegemoet.

Het volk, dat dit allemaal gehoord heeft, wil maar liever naar Egypte terug. Het was daar per slot van rekening nog zo kwaad niet. “Wij hebben heimwee naar de vis die wij in Egypte voor niets te eten kregen, naar de komkommers en de meloenen, naar de prei, de uien en de knoflook” (Numeri 11,5). In de verziekte verbeelding van het volk dat doolt in de woestijn, wordt de ellende van het oude slavenhuis omgetoverd tot een paradijs. Zij leggen zich neer bij de bestaande toestand. Zij denken het minste kwaad te kiezen, maar kiezen in feite voor het ergste: de verstarde, uitzichtloze lethargie van het onvermijdelijke, zich nestelen in de onbeweeglijkheid, zich thuis voelen in ‘Egypte’, alles laten zoals het is.

Houdingen die ook vandaag te herkennen zijn …

Het kost niet veel moeite om deze vier houdingen te herkennen in onze tijd. We botsen er voortdurend op; we ontmoeten de Jozua’s en de Kalebs, de ‘realisten’ en de praatjesmakers, de lijdzame massa. We ontmoeten deze houdingen op vele domeinen van het maatschappelijke, politieke en kerkelijke leven: in de eigen leef- en werksituatie, in de problematiek van de werkloosheid en de herverdeling van de arbeid, in het probleem van de honger in de wereld, van migranten en asielzoekers, van de klimaatverandering en de zorg voor het milieu, en ook in kerkelijke discussies.

Ook op het vlak van de huidige kerkcrisis kunnen we ons afvragen wie vandaag de idealisten, de ‘Jozua’s en de Kalebs’ zijn, mensen en groepen die geloven dat de kerk

Ze sneden daar een wijnrank af met een druiven-tros, die zij met twee man aan een stok moesten dragen; bovendien namen zij enige granaatap-

pels en vijgen mee ... (Num 13,23).Detail van het sluitstuk communiebank Onze-Lieve-Vrouw Middelares Berchem, door Alberic

Plettinck

8

toekomst heeft, dat nieuwe vormen van kerk-zijn mogelijk zijn, die de handen uit de mouwen steken en vol vertrouwen kleine stappen zetten in de goede richting. Wie zijn de realisten die denken dat de secularisatie onomkeerbaar is en dat geloof, kerk en godsdienst gedoemd zijn om te verdwijnen? De praatjesmakers die beweren dat religie leidt tot onverdraagzaamheid en alleen maar ellende brengt? En zij die verlangen naar de ‘vleespotten van Egypte’, die heimwee hebben naar vroeger?

Een crisis is nooit alleen maar negatief. Een crisis is iets waar je doorheen moet en waar je anders en beter uit kunt komen. Een crisis nodigt je uit om opnieuw te kiezen. Daarbij zijn hoop en vertrouwen van groot belang. Om het in Bijbelse taal te zeggen: het is van beslissend belang dat wij onze blik gevestigd houden op het ‘beloofde land’, op dat visioen van een rechtvaardige samenleving in Gods Naam.

Ik droom van een kerk die dat visioen levend houdt in de wereld vandaag. Een kerk die ‘wegtrekt uit Egypte’, die de ballast van het verleden loslaat. Die zich losmaakt uit verouderde structuren en zich niet vastklampt aan macht. Die de autonomie van de plaatselijke geloofsgemeenschappen erkent. Waar de mensen en hun levensvragen centraal staan, en niet de hiërarchie en het instituut. Een kerk die zoekt naar een nieuwe taal om God en geloof ter sprake te brengen: minder dogmatisch, minder vanuit een mentaliteit ‘dat men de waarheid in pacht heeft’, maar zoekend, speurend naar tekens van de Eeuwige in de geschiedenis en de cultuur vandaag. Een kerk die op het vlak van de ethiek niet veroordelend maar bemoedigend optreedt, niet schermt met geboden en vooral verboden, maar in een open geest waarden verdedigt en wegwijzers uitzet. En die zoekt naar verbindingslijnen met andere godsdiensten en levensbeschouwingen.

Paul Kevers

Paul Kevers is oudtestamenticus, directeur van de Vlaamse Bijbelstichting en hoofdredacteur van het Bijbelse tijdschrift Ezra. Hij schreef onder meer De Bijbel lezen in woord en daad, een driedelige commentaar op de zondagse schriftlezingen, verschenen bij uitgeverij Halewijn (2008–2010).

Detail van het sluitstuk communiebank Onze-Lieve-Vrouw Middelares Berchem, door Alberic

Plettinck.

VRAGEN TER BESPREKING1. Wat in deze tekst zou je graag wat meer verduidelijkt zien?2. Wat spreekt je aan in dit artikel? Waarom?3. Wat in die vier houdingen herken ik bij mezelf?4. Jozua en Kaleb, de durvers, verkenden het beloofde land en toonden dat er toekomst mogelijk is. Waar zijn vandaag durvers te vinden?5. Herken je jezelf in die droom van een kerk?

9

VRAGEN TER BESPREKING

en niet onze bezittingen.

Maak ons tot bondgenoten van allen die anders denken en anders geloven:dat wij er ons samen bewust van zijn dat gerechtigheid gewild en gedaan moet wordendat vrede gesticht moet worden, dat heelheid van de schepping geleefd moet worden, en dat wij mensen van Uwentwege daartoe worden geroepen en bemoedigd.

God van ons hart, breng ons te binnendat breken en delen de woorden zijn van uw verbond met ons,voorgedaan door hem die ons is voorgegaan,Uw liefde, uw verbond, in levenden lijve.

Willem Vander Zee

God van ons hart, Gij hebt ons verbonden eens en vooral op leven en dood. Uw leven deelt Gij met onsen onze dood is Uw zorg.

God van ons hart, blijf ons vasthoudenAls wij U dreigen los te laten,blijf ons aanvuren als wij de moed verliezen:dat wij ons staande kunnen houden als bondgenoten van U,zo betrouwbaar als Gij.

Maak ons tot bondgenoten van elkaar: dat we van onze verschillen geen geschillen makenmaar ons verheugen in onze verscheidenheid, bereid zijn van elkaar te leren en samen te zoeken naar wat er nu te doen is.

Maak ons tot bondgenotenvan hen die niets of niemand hebben:dat wij instaan en opkomen voor iedere mens, veraf en nabij,die het slachtoffer is van onze macht en rijkdom.

Maak ons tot bondgenoten van alles wat stemloos is in uw schepping:dat wij eerbiedig en zorgvuldig omgaan met wat in Uw verbond is opgenomen:de aarde die wij bewonen, de lucht die wij inademen,het water dat ons van dienst is, het groen dat de aarde siert,de dieren die onze lotgenoten zijn, zusters en broeders in Uw verbond,

10

THEMA VOOR APRIL

WEES NIET BANG

Een sombere toekomst

Als we naar het journaal kijken of de krant lezen, is het vaak alsof er zoveel gebeurt wat ons zorgen baart, wat we als een bedreiging aanvoelen. De mondialisering, het openstellen van grenzen en de instroom van vluchtelingen: ze dreigen onze samenleving langs zoveel kanten onder druk te zetten, en onze westerse en christelijke waarden te ondermijnen. Gewelddadige conflicten, terroristische aanslagen in onze wereld. Allerhande besparingen en de afbouw van onze sociale zekerheid, waardoor meer mensen onder de armoedegrens dreigen te sukkelen. Ecologische problemen als de opwarming van de aarde. Of dichter bij huis, het onveilige gevoel in onze buurt. En in ons eigen leven: soms een mislukking in onze diepste menselijke betrachtingen, onbegrip en onmacht in de menselijke verhoudingen, tegenslagen bij de kinderen of de kleinkinderen. Er is zoveel miserie, zoveel onrecht, zoveel dat scheefloopt. Zoveel zaken die ons een somber toekomstbeeld bezorgen, met negatieve gevoelens van pessimisme, twijfel, onzekerheid en onveiligheid, soms zelfs angst.

Twee mogelijke reacties

Mensen kunnen al die feiten als zo onvermijdelijk en zo verpletterend ervaren dat een verlammend gevoel van onmacht hen gaat bekruipen en ze zich erbij gaan neerleggen. Erg begrijpelijk is het dan ook dat ze wel eens vervallen in verbittering en ontgoocheling, fatalisme en cynisme waardoor ze elk uitzicht op een betere toekomst bij voorbaat afschrijven.Omdat die houding zo aannemelijk lijkt, wekken tegenovergestelde reacties ook zoveel verbazing. We ontmoeten mensen die door een of ander voorval diep getroffen worden en toch voortdoen. Die bij al hun inspanningen geen resultaat zien en toch de

moed niet opgeven. Hun onverwoestbare levensmoed laat ons zien dat het toch mogelijk is om overeind te blijven, ondanks de vele ervaringen van onzin en gebrokenheid. Hun houding wordt gedragen door de overtuiging dat het allemaal de moeite waard is. In zijn brief aan de christenen van Korinte getuigt de apostel Paulus op een indrukwekkende wijze van dat fundamenteel vertrouwen. Hij schrijft: ‘Wij worden aan alle kanten bestookt, én toch raken we niet klem. Wij zien geen uitweg meer, én toch zijn wij nooit ten einde raad. Wij worden opgejaagd, én toch voelen wij ons niet in de steek gelaten. Wij worden neergeveld én toch gaan we er niet aan dood’ (2 Kor. 4,8-9).

Vanwaar die levensmoed?

Bij de vaststelling dat mensen die sterk beproefd worden, toch volhouden, gaan we ons afvragen: hoe is zoiets mogelijk? Hoe komt het toch dat mensen in de meest treurige omstandigheden de droom van betere tijden blijven dromen? Wat steekt daarachter? Ouders worden geconfronteerd met een oeverloos verdriet, het verlies van hun pasgeboren kindje. Mensen verliezen hun partner, blijven alleen achter en hebben het gevoelen zonder hem of haar niet meer verder te kunnen. Heel hun wereld lijkt in elkaar te storten. Vanwaar komt die levensmoed? Waarop steunt dan dat groot vertrouwen om het toch vol te houden? Kennelijk niet op uiterlijke omstandigheden, want die vallen negatief uit. De situatie is uitzichtloos en helemaal niet hoopgevend. Een onmiddellijk aanwijsbare grond schijnt er niet voorhanden te zijn.

Ten diepste is er een existentiële angst, die eigen is aan ieder mens. Hoe veelbelovend ons leven ook is, we weten dat ons leven

11

eens zal uitlopen op de dood. Het besef dat we eens zullen moeten sterven. Ondanks dat fundamenteel gegeven zit de drang om verder te leven ons in het bloed, of zoals wij vandaag zouden zeggen, in de genen. De hoop op morgen en op beter is een kracht die ons op onze levensweg gaande en staande houdt.Een gedrevenheid die ons voortstuwt naar de toekomst. Hoe dikwijls nemen we dat woordje ‘hoop’ niet in de mond! Bij slecht weer, ziekte, tegenslag: ‘Het is te hopen dat het beter wordt’. Bij mooi weer, gezondheid en voorspoed: ‘Ik hoop dat het lang zo mag blijven’. En als we aan iets riskants beginnen: ‘Ik hoop dat het goed afloopt!’ Hoopvol en toekomstgericht blijven leven is een fundamentele menselijke ervaring. Er zijn ook mensen die verwijzen naar hun karakter. ‘Ik ben van nature een optimist’ vertrouwen ze je toe. Weer anderen leggen de nadruk op de steun die ze van hun omgeving ontvangen: ze weten zich omgeven door mensen die om hen geven. Tenslotte zijn er ook mensen die het besef hebben dat ze zelf niet alles in handen hebben en dat ze opgenomen zijn in een groter geheel dat hen overstijgt. Een overtuiging die zin geeft aan hun bestaan, die in hen de hoop voedt dat het morgen beter zal zijn dan vandaag. Dat de vraag naar geluk niet tevergeefs in hen leeft.

Een mogelijke wegwijzer naar God

Het gaat dan om een diepere ervaring van verbondenheid. Zij kijken dieper en verder dan wat er op het eerste gezicht te ervaren en te beleven valt. Ze geven dan dat grotere Mysterie, het Grotere dan henzelf wel eens een naam: ‘God’. Vanuit hun christelijke opvoeding beschouwen ze die ervaringen als een spoor dat hen bij God brengt. Opmerkelijk: wanneer Paulus zijn getuigenis verwoordt zoals hierboven vermeld, begint hij zijn opsomming met de betekenisvolle uitspraak: ‘Wij dragen deze schat in aarden potten; duidelijk blijkt dat die overgrote kracht van God komt en niet van ons’ (2 Kor. 4,7). Zijn basisvertrouwen

12

Wij dragen deze schat in aarden potten; daaruit blijkt duidelijk dat die overgrote kracht van God komt en niet van ons. (2 Kor. 4,7)

bij zoveel beproevingen in het leven steunt duidelijk op het geloof in een goede God.

Een goed geheugen en een sterke toekomstverwachting

Dat godsgeloof en dat basisvertrouwen spelen op elkaar in. ’Ik geloof in God’ komt dan neer op de uitspraak: ‘Voor mij is de werkelijkheid uiteindelijk zo dat ik mij gedragen mag weten door een persoonlijke en liefdevolle God’.Heel ons christelijk bestaan is gebouwd op een samenspel van geloof, hoop en liefde. Het geloof is het geheugen van een christen. Het geeft hem vaste grond onder de voeten. Maar wat heeft hij aan een goed geheugen als hij er niets mee doet en er geen uitzicht op de toekomst uitput. Dat doet precies de hoop. Een kracht die een mens in beweging zet. Zonder het geloof is een christen blind, maar zonder hoop zou hij verlamd zijn. Zo speelt zich het leven van een christen mens af tussen geloof en hoop, tussen dankzegging

en verwachting. Tussen het ‘Magnificat’, Maria’s danklied om de grote dingen die God gedaan heeft, en het ‘Heer, laat nu uw dienaar gaan’ van Simeon als het hoopvol uitzien naar wat nu komen zal.

Crisisverwerking: een opdracht met kansen en risico’s

Veel mensen die zwaar beproefd worden in het leven, interpreteren het woordje ‘crisis’ alleen maar negatief, als een catastrofe: iets wat solide scheen te zijn en zijn degelijkheid bewezen had, valt uiteen. Zo spreken wij van een regeringscrisis, een economische crisis, een bankencrisis en ook van een geloofscrisis. Maar volgens Van Dale’s Groot Woordenboek betekent crisis niet alleen ‘een toestand van geestelijke verwarring, onevenwichtigheid en onzekerheid’, maar in de eerste plaats ‘een beslissend stadium in een ernstige ziekte, een keerpunt’. Elke levenscrisis kan dan ook op een dubbele wijze doorleefd en verwerkt worden. Ze houdt een kans én een risico in.

13

Als beslissende wending kan ze uiteindelijk een verandering ten goede of ten kwade betekenen. Zo zal na een zware beproeving en tegenslag de een zeggen: ‘ik geraak er niet over heen’, en een ander: ‘dat hoort erbij, ik heb het een plaats gegeven in mijn leven en uiteindelijk heeft het me verrijkt’. Enkel de reactie van de betrokkene zelf bepaalt of een tegenslag uiteindelijk vruchtbaar en verrijkend zal zijn dan wel negatieve en verbitterende gevolgen zal hebben.

Een ‘antivrees campagne’

Heel de Bijbelse traditie nodigt ons uit om het leven en zoveel onvoorziene gebeurtenissen in ons leven vanuit God te bekijken. Bij Hem zijn we in goede handen, bij Hem mogen we ons geborgen weten. De Bijbel is als het ware een ‘antivrees campagne’, die ons leven lichter maakt. Als de winter op komst is, stoppen we ‘antivries’ in onze wagen. Dan zijn we beveiligd. Dan kunnen we sneeuw en ijzel trotseren. Zo voert het evangelie een ‘antivrees campagne’. Er is eens iemand geweest die voor zijn plezier in de Bijbel de plaatsen heeft geteld die spreken over: ‘Vrees niet’. Het zouden er driehonderd vijfenzestig zijn. Dat is dus onze Bijbelse scheurkalender: voor elke dag eentje!

Groeikansen

Hoe kunnen we die gevoelens van angst en onzekerheid afbouwen en het vuur van de hoop in ons levend houden? Hoe kunnen we ons daarin oefenen? Als gelovige mensen kunnen we kracht putten vanuit een doorleefde geloofsovertuiging. Dat gebeurt wel áán ons, maar niet zonder ons. We kunnen daarbij gebruik maken van zoveel zachte krachten die onopgemerkt hun werk doen. Het is een levenskunst om daarvoor gevoelig te worden. Een kunst die ons dichter bij onszelf kan brengen.

Naarmate we daarin slagen, zal ons leven lichter woorden. Lichter in de dubbele betekenis van het woord: minder donker en minder zwaar om dragen. Die zachte krachten hebben wij in ons, maar we hebben er dikwijls geen aandacht voor. We blijven even stilstaan bij een vijftal.

1. Positieve instellingDat is niet altijd een eenvoudige zaak. We zien eerder de donkere dan de lichte kanten. Het negatieve lijkt wel een soort magische aantrekkingskracht op ons te hebben. Als er zich iets negatiefs aandient, wordt het breed uitgesmeerd. Zo’n negatieve levensinstelling voert bij velen de boventoon. Hoopvol, positief in het leven staan heeft te maken met het feit dat we ons niet laten bepalen door zoveel ondermijnende krachten. Soms is de werkelijkheid waarin we leven allerminst rooskleurig. Hopen is in staat zijn om uit de grond van ons hart: ‘en toch’ te zeggen, zoals we bij Paulus konden beluisteren. Hij ontkende de vele beproevingen en het lijden niet. Integendeel, ook voor hem bleef het een afschuwelijke werkelijkheid. Maar hij interpreteerde ze anders. Ondanks alles bleef hij zijn vertrouwen in de toekomst bewaren. Zo’n positieve levenshouding kan onze veerkracht mobiliseren. Het blijft een boeiende oefening om midden zoveel beproevingen die ons leven kunnen verduisteren, kleine lichtpunten op te sporen. In een donkere nacht ziet men het best de sterren. Waar is een kracht ten goede aan het werk?

2. De deugd van het geduldOp allerlei terreinen zijn wij gewend aan een hoog tempo. De westerse cultuur is een cultuur van opschieten. Hoe sneller een proces zich voltrekt, hoe beter. Er is in onze tijd iets aan de hand met de beleving van de tijd. Niemand kan nog ‘wachten’, alles moet meteen. Wij hebben het druk, druk! De tijd is onze vriend niet meer. Het is ermee als met onze schaduw, als we lopen met de zon

3. Open en ontvankelijk zijnOok deze is een belangrijke levenskunst: open en ontvankelijk zijn voor wat op ons afkomt, wat we zelf niet in handen hebben. Want zo is de werkelijkheid nu eenmaal en daarom hoort het woord ‘afhankelijkheid’ fundamenteel bij ons leven. Denk maar aan de levensfase waarin we volledig afhankelijk waren van onze ouders. Denk aan het ouder worden, wanneer we meer en meer aangewezen zijn op de hulp van anderen. Beseffen dat we mogen ontvangen is van groot belang in ons leven. Het kan meer diepte geven aan ons leven. Op zoveel gebieden zijn we afhankelijk van de deskundigheid van anderen, van het leven dat ons goedgezind is, van de grote Andere, die we God noemen. Toekomst betekent letterlijk: dat wat op ons af-komt en wat we van ergens anders, van anderen en de grote

14

De boer vertrouwt zich toe aan het ritme van de seizoenen.

in de rug: hoe hard wij ook lopen: zij is ons altijd voor. Wij moeten opnieuw proberen de tijd tot onze bondgenoot te maken. In de medische sector is het voor iedereen duidelijk: een wonde moet zijn tijd hebben om te genezen. Dat geldt ook voor psychische genezingsprocessen zoals depressie en rouwproces. We moeten er onze tijd voor nemen. Dat geldt ook in de natuur. De oogst komt er wel in de zomer. Maar de boer zaait wintertarwe in de herfst en ondertussen kan hij wachten, uitzien en hopen. Hij vertrouwt zich toe aan het ritme van de seizoenen. Het is ook een wetmatigheid in het leven van een mens en het samenleven met anderen. Wat vandaag nog niet haalbaar is, is dat morgen misschien wel.

15

De boer vertrouwt zich toe aan het ritme van de seizoenen.

Andere mogen ontvangen. We hebben het allemaal zelf niet in handen. Ontvankelijk in het leven staan is een hele opgave, zeker in onze tijd waarin we alles naar onze hand willen zetten, alles zelf willen regelen en organiseren. We leven toch in een ‘maakbare samenleving’ wordt ons gezegd.

4. Relativeren als levenskunstHet woord ‘relativeren’ wordt doorgaans in de arme betekenis gebruikt als: dat is relatief, betrekkelijk, bijkomstig. In relativeren zit echter het woord ‘relatie’. Relativeren is de kunst om ons niet blind te staren op één ding, maar het in een groter verband te leren plaatsen, het groter geheel te blijven zien. Soms overvallen ons overrompelende beproevingen als het moeten verwerken van slecht nieuws, het verlies van een dierbaar iemand, het spaak lopen van een relatie bij een van de kinderen. Erg storende gevoelens van machteloosheid, teleurstelling, opstand en kwaadheid kunnen onze blik dan zo vertroebelen dat we alleen maar die tegenslag zien. Ons gedrag zet zich helemaal vast op dat ene. We kunnen niets anders meer zien. Wat een levenskunst is het dan niet als we na een tijd die gebeurtenissen in een groter verband leren te zien. Er wordt dan wel eens gezegd: ‘het leven is meer dan dat’, ‘we hebben elkaar toch nog’ of ‘godzijdank zijn er de kinderen…’. Relativeren is de

kunst om grotere verbanden niet uit het oog te verliezen. Wij hebben dikwijls iemand nodig die ons helpt onze eigen ’blindheid’ te overwinnen. Iemand die ons confronteert met de eenzijdigheid waarin wij verstrikt zijn geraakt. Dat kan bevrijdend werken.

5. Verbondenheid met anderenOns menselijk bestaan is slechts mogelijk in interactie met een sociaal netwerk waarin we als bondgenoten liefdevol begaan zijn met elkaar. Als we ons omgeven weten door mensen die om ons geven, beschikken we over krachtbronnen die ons helpen om op de best mogelijke manier om te gaan met probleemsituaties, om ze om te buigen tot groeikansen en hoop te vinden in tijden van zorg. Het is zo waardevol als we ergens ons verhaal kunnen doen, en onze gevoelens mogen verwoorden. Als wij ons zo gedragen weten door anderen, die echt met ons begaan zijn, zal onze draagkracht verstevigd worden. Zij zeggen dan a.h.w. op hun beurt tot ons: ‘wees niet bang!’Maurits Gilissen

Maurits Gilissen van de Paters der Heilige Harten (in de volksmond, Pîcpussen of paters van Damiaan). Redacteur van het tijdschrift Mensen Onderweg, dat ondertussen stopgezet is. Voor zijn oppensioenstelling, leraar ‘beroepsethiek’ in verpleegstersscholen en ziekenhuispastor.

VRAGEN TER BESPREKING1. Is er iets in de tekst dat je verduidelijkt wil zien?2. Wat heeft je in de tekst bijzonder aangesproken?3. Velen van ons hebben zware beproevingen meegemaakt die we niet hadden voorzien en waartegen we ons niet opgewassen zouden voelen, hadden we ze op voorhand gekend. Wie of wat heeft ons in die moeilijke omstandigheden vooral geholpen? Vertel eens!4. In het artikel werd er stilgestaan bij een vijftal ‘groeikansen’.Welke spreekt u het meest aan? En waarom? 5. Betekent jouw christen zijn een extra steun bij het verwerken van situaties die beangstigen?

16

Ik weet dat mijn Verlosser leeft

Hoezeer ik ook door angst en pijnverwond en overweldigd ben,ik die verward in schone schijnte laat de gaven Gods erken,ik weet dat mijn Verlosser leeft.

Hoezeer ik telkens weer ervaardat al wat ademt moet vergaanen dat wat eerlijk is en waarmoet onderdoen voor list en waan.Ik weet dat mijn Verlosser leeft.

Zoals het duister voor het lichtverdween de dag dat Hij verrees,zo breekt ook eens het vergezichtdoorheen de mist van haat en vrees.Ik weet dat mijn Verlosser leeft.

De wereld is nog steeds verdeeld,verziekt door oorlog en verraad,maar eens rijst uit dit ziektebeeldeen vrede die nooit meer vergaat.Ik weet dat mijn Verlosser leeft.

©Piet Thomas

17

THEMA VOOR MEI

LYTTA BASSET -IK OORDEEL NIEMAND

© Stéphane Ouzounoff

Lytta Basset is een hedendaagse protestantse Zwitserse theologe en filosofe met internationale faam en weerklank. Ze kent Hebreeuws en Grieks en de Bijbel heeft voor haar weinig geheimen. Zelf zeer belezen, publiceerde ze vele boeken met nieuwe inzichten. Ze heeft een gedegen praktijkervaring in de pastoraal, doorliep zelf een diepgaande spiritueel traject en begeleidt tot op vandaag veel mensen. Daarnaast gaf ze les aan Zwitserse universiteiten. Ze is mede-oprichtster van de AASPIR, l’Association pour l’accompagnement spirituel, en ze geeft daarvoor vorming in Zwitserland, Frankrijk en Canada. In haar werk integreert ze de hedendaagse inzichten uit de exegese en de menswetenschappen, zoals de psychologie, de pedagogie en de filosofie.

Enkele keren heb ik haar live kunnen beluisteren en ontmoeten. Ik las de voorbije jaren een aantal van haar boeken en een reeks interviews met haar. In dit artikel wil ik enkele van haar inzichten doorgeven die ik als bevrijdend ervaren heb en die bijzonder actueel zijn in het Jaar van de Barmhartigheid. Ze kunnen ons leven een nieuwe adem geven.

Kwaad en schuld vroeger

Lytta Basset stelt dat het Westen eeuwenlang eenzijdig gefocust was op het kwaad dat men een ander aandoet en dus op de schuldvraag. Het lijden en het kwaad dat je overkwam, zag men als straf van God. Een mens was een geboren zondaar.Onze cultuur was sterk getekend door de theorie van ‘de erfzonde’ die Augustinus in de vijfde eeuw na Christus in het verhaal van het Aards Paradijs meende te lezen. In het verlengde daarvan dacht men dat er niets goeds zat in een kind, dat het zondig geboren was en dat het (met lijfstraffen) ‘afgericht moest worden’ om het kwade te laten en het goede te doen. Kinderen werden zo lichamelijk, emotioneel, psychisch en geestelijk vernederd en mishandeld. Hun vertrouwen in mensen, in zichzelf en in God werd onderuitgehaald.

18

Foto van Lytta Basset door Johan Van der Vloet bij een interview met Lytta Basset in het magazine Goed en Kwaad van Uitgeverij Halewijn op p. 48. De tekst van het interview vindt u, samen met de

gespreksnotities, op de website.© Johan Van der Vloet en Uitgeverij Halewijn

De beleving, de wil, de gevoelens en emoties van een kind vond men toen totaal niet belangrijk, kinderen waren ondergeschikt aan de wil van de opvoeder. Nu weet men dat een kind daardoor negatieve gevoelens ontwikkelt, zoals angst, woede en haat. Een kind kan die niet uiten, voelt zich onmachtig tegenover de kwetsuur, verdringt de pijn en geeft zichzelf de schuld. Dat kan leiden tot verkramping, verbittering, wrok en wraak. Niet bepaald bevorderlijk om uit te groeien tot een warme, betrokken mens die open, vertrouwvol, teder en vergevensgezind in het leven staat!

Opvoeders dachten dat het zo moest, thuis, op school, in het kerkelijk leven. Ze hadden het zelf zo gekend, maar ze waren zich absoluut niet bewust van hun eigen kwetsuren die

ze verdrongen hadden. Van generatie op generatie gaf men die opvoedingsstijl en die moraal verder door en men herhaalde – zonder inzicht in de gevolgen – de levenswijze waaronder men zelf geleden had. We waren ver weggeëvolueerd van de geest van de hele Bijbel en in het bijzonder van de vreugdevolle boodschap van het evangelie die de huidige paus zo beklemtoont!

We hebben tot in de jaren 60 van de vorige eeuw nog sporen meegedragen van dat mens- en Godsbeeld. Een veroordelende en straffende God zorgde voor angst, een beklemmend schuldgevoel en een verstikkend perfectionisme. Het christendom zat verstrikt in een beschuldigende en veroordelende moraal die God en (mede)mens vastpinde op het kwaad en onrecht aandeed. Die manier

19

van denken en doen zit diep in ons collectief onderbewustzijn. Vele mensen hebben eronder geleden …

Een nieuw verstaan van kwaad en pijn

Pakweg de laatste 130 jaar hebben de menswetenschappen, zoals de psychologie, ons veel over de mens en zijn diepste zijn ontdekt. Ook op het vlak van spiritualiteit en exegese heeft men aan herbronning gedaan en waaide er een nieuwe wind. Een nieuw mens- en Godsbeeld kreeg gaandeweg gestalte, trouw aan de Bijbel en het evangelie. Pastoraaltheologen als Lytta Basset gaan mee in die stroming staan.

Vanuit haar eigen levenservaring en die van mensen die ze begeleidde en begeleidt, is Lytta Basset zich bijzonder gaan toeleggen op kwaad, schuld, woede en vergeving. Ze onderscheidt twee vormen van kwaad:

• het kwaad dat je anderen aandoet (le mal commis),

• het lijden, de pijn, het onrecht, de kwetsuren en trauma’s die je worden aangedaan en die je ondergaat (le mal subi).

Voor het eerst in de geschiedenis houdt iemand zich zo bezig met le mal subi. Hoewel mensen geen schuld treft bij het kwaad dat hen aangedaan wordt, voelen ze zich toch vaak schuldig en dragen ze de onverwerkte pijn soms levenslang met zich mee. Als ze daar geen weet van hebben, herhalen ze soms onbewust gedragspatronen en doen ze anderen hetzelfde aan.

Vanuit de bekommernis voor le mal subi leest Lytta Basset ook de Bijbel. Zowel het Eerste als het Tweede Testament. En ze vindt er kostbare verhalen en voorbeelden die ze in haar boeken gedetailleerd beschrijft en uitlegt. Jezus is daarbij haar grote voorbeeld.

Relatie met toekomst: enkele kerngedachten van Lytta Basset

• God is Liefde. Hij is oneindig goed. Hij is met ons begaan, Hij zoekt ons. In het scheppingsverhaal lezen we: “Hij zegende hen en noemde hen mens, op de dag dat zij geschapen werden.” (Gen. 5,1) En Jesaja schrijft: “Ik vergeet jou nooit. Ik heb je in mijn handpalm gegrift.” (Jes 49,15b.16a)

• Mensen zijn geschapen naar Gods beeld en gelijkenis. Wij zijn zoon of dochter van God. De mens is fundamenteel sociaal, in staat tot empathie (inlevingsvermogen), tederheid, generositeit, altruïsme, sympathie, solidariteit, samenwerking …

• Zonde betekent in de Bijbel gescheiden zijn van mens en van God – die doorheen mensen werkt. De band of relatie is verbroken. De Bijbelse verhalen spreken daarover in beelden als verblind zijn, verloren lopen en dwalen, opgesloten zijn in jezelf, je verdeeld voelen, uitgesloten of ziek zijn, afgoden vereren (vandaag bv. een afhankelijkheid van alcohol, drugs, geld, seks, geld, internet …).

• Wat een mens ook deed, hij krijgt altijd een tweede kans, hij kan altijd herbeginnen. We groeien een leven lang. Bijbelverhalen spreken ontelbare keren van een proces van ommekeer, van een terugkeer, een koerswijziging, van de relatie herstellen in woorden, gebaren, een blik, een aanraking ... Denken we aan Kaïn, David, het verloren schaap, de verloren zoon …: ze zijn die weg gegaan. Ook wij kunnen van het donker naar het licht gaan, van de chaos naar een geordende en bewoonbare wereld. Onze God is een scheppende en bevrijdende God die met

20

de mens een verbond sluit. Telkens opnieuw zoekt Hij de mens. Als wij geschapen zijn naar zijn beeld en gelijkenis, kunnen ook wij ons leven en onze relaties (her)scheppen.

• Gods blik is vol mededogen, welwillend en mild. Hij wil het goede voor ons zonder ons iets op te leggen. Als wij zijn beeld en gelijkenis zijn, zijn we ook in staat tot die blik. Jezus is daarbij ons grote voorbeeld. Hij vraagt mensen altijd: “Wat kan ik voor u doen?” Hij nodigt uit, roept op, moedigt aan, en legt niets op. Zijn blik is meevoelend, mede-lijdend, liefdevol en teder. Daardoor bevrijdt Hij mensen uit hun verblinding, verlamming, isolement … In het contact met Jezus wordt een mens geraakt tot in zijn diepste kern. Hij heeft vertrouwen in Hem. En dan komt een veranderingsproces op gang. Vanuit de vrije wil van de persoon die zich aangesproken weet. Hij beantwoordt de oproep en neemt zijn verantwoordelijkheid: ze staan op – het woord dat de evangelisten ook gebruiken in het verrijzenisverhaal. – Jezus zegt in de ontmoetingsverhalen op het einde bijna altijd: “Uw vertrouwen heeft u gered.” Hij moedigt mensen aan. En de bevrijde mens brengt bijna altijd spontaan lof aan God, omdat hij aanvoelt dat er onder impuls van Jezus ‘iets goddelijks aan hen gebeurt’.

Dat we zulke mensen als Jezus op onze weg mogen tegenkomen en dat we zelf zulke mensen mogen zijn!

• De daden van mensen vallen niet samen met hun persoon. Het is niet omdat je iets doet wat niet door de beugel kan, dat je slecht bent. Jezus kon op het kruis zeggen: “Vader, vergeef het hun, want ze weten niet wat ze doen.” Daarmee zegt Hij, aldus Lytta Basset: “De boosdoeners hebben verschrikkelijke dingen gedaan, maar Ik vereenzelvig me niet met hun misdaden en ik zie ook het gekwetste deel in hen.” We kennen voorbeelden van mensen die ook daartoe in staat waren zoals de monniken van Tibhirine (Algerije), Nelson Mandela, Etty Hillesum, Dietrich Bonhoeffer, de vijftien slachtoffers en nabestaanden van misdaden die erin slaagden zich te verzoenen met de daders, mensen met wie Jan De Cock sprak in zijn boek Hotel Pardon …

Doorheen woede naar vergeving

Lytta Basset reikt ook sleutels aan om het aangedane onrecht te verwerken, om die ervaringen die plaatshadden en die we niet ongedaan kunnen maken, te integreren om voluit te kunnen leven. Dat vraagt tijd.

Telkens als je herbeleeft wat je meemaakte, zal de verdrongen woede bovenkomen. Elke keer als we een indringing of een gebrek aan respect ervaren, voelen we woede en afwijzing. Dat is normaal. Woede is een basisemotie, het is een positieve levensenergie die helpt om het onrecht te voelen. Woede is a.h.w. een verklikker. We hebben woede nodig om onszelf af te grenzen en te onderscheiden van de ander.Verontwaardigd zijn of een verwijt uiten zijn gezonde uitingen van woede. Geweld daarentegen is een ontspoorde uiting van woede; het is woede die men niet kan kanaliseren. Wie geweld met geweld beantwoordt, lokt opnieuw geweld uit.

21

Woede respectvol kunnen uiten is belangrijk in een relatie, zegt Lytta Basset. Als je open en respectvol naar elkaar luistert en kunt uitspreken wat pijn doet en kwetst, als je kunt zeggen hoe je iets beleefde of beleeft, wordt de relatie rijker. Doe je dat niet, dan kan het gebeuren zich herhalen, want de ander weet uit zichzelf niet wat er in je omgaat.Als je kunt en durft ‘ik’ te zeggen en je beleving in gesprek durft verwoorden, kan de ander zich bewust worden, zijn beleving geven en zich mogelijk verontschuldigen. Als dat kan, word je niet meer uiteen getrokken door tegenstrijdige gevoelens en vind je een diepe vrede in jezelf. Zo’n uitwisseling, zo’n dialoog kan dus helend zijn. Dan komt er ruimte vrij voor vergeving.

Het Griekse woord voor vergeven betekent loslaten, laten gaan. Vergeven is geen doel op zich, zegt Lytta Basset, ze dwingt zich ook niet, ze is ‘de rijpe vrucht die van de boom valt’ na een lang innerlijk proces waarbij je het gebeuren ‘laat gaan’ en afziet van genoegdoening voor het kwaad dat je werd aangedaan. De kracht om te vergeven hebben we van God gekregen, ‘ze zit in ons zoals het zaad in de aarde’.

Lytta Basset vindt inspiratie in de Bijbel. Woede komt er vaak in voor. God voelt er vaak woede. En heel wat Bijbelse figuren geven lucht aan hun verontwaardiging en woede. Denk maar aan Jakob, Job, de profeten … Ook Jezus kon woedend zijn, bv. tegen huichelaars! Maar altijd trad Hij geweldloos op, nooit vergold Hij kwaad met kwaad. Hij heeft het onrecht altijd wel bij name genoemd en het in krachtige en heldere woorden aangeklaagd.

Jezus zelf zegt hoe bevrijdend een gesprek kan zijn. Lytta Basset verwijst naar Mattëus 18,15-17 en ze vertaalt: “Als iemand van je broeders of zuster een fout heeft gemaakt tegenover jou, ga dan onder vier ogen met

hem praten en maak hem een verwijt!” Ze hertaalt het als volgt: “Kijk, dit is mijn verwijt. Dit heb je me aangedaan, dit heeft me diep gekwetst en dat wilde ik je zeggen, want dat is belangrijk voor onze relatie. Doe ermee wat je wilt.”Jezus zegt verder: “Als je broeder naar jouw verwijt luistert, heb je hem gewonnen.” Als je verwijt beluisterd wordt, wordt de relatie rijker.

Soms heb je zelf een hele weg te gaan voor je je pijn en het effect ervan kan verwoorden. En uiteraard is het niet altijd mogelijk om je kwetsbaar op te stellen en open te spreken. Sommige mensen staan er ook niet voor

open en ze zijn zich niet bewust van wat ze aanricht(t)en. Soms zijn mensen ook al overleden voor je eraan toe bent om open met hen te kunnen spreken. Misschien helpt dan een gesprek met een derde of een brief aan de overledene om je pijn uit te spreken. Soms kan je niet anders dan stap voor stap leren loslaten …

Ik herinner me nog alsof het gisteren was en hoe Lytta Basset tijdens een voordracht in Antwerpen enkele jaren geleden, het verhaal las van ‘de overspelige vrouw’ (Jo. 8,1-11). Hoe ze de nadruk legde op Jezus die zich klein maakte, in het zand schreef en de farizeeërs confronteerde met hun eigen kwetsbaarheid (“wie van u zonder zonde is …”). Plots stond hij daar alleen, oog in oog met de vrouw. De

22

VRAGEN TER BESPREKING1. Wat zou je verduidelijkt willen zien in dit artikel?2. Wat heeft je geraakt in de kijk van Lytta Basset? Wat betekent dat voor je eigen leven?3. Kan je intreden in het Godsbeeld dat ze schetst in het stuk “relatie met toekomst”? Heb je zelf de bevrijdende kracht daarvan al mogen ervaren en hoe?4. In het deel “over woede naar vergeving” beschrijft Lytta Basset dat je woede en verontwaardiging respectvol uiten de relatie rijker maakt. Heb je dat in je eigen leven al ervaren en hoe?5. Heb je ooit zelf de helende kracht ervaren van vergeving zoals zij die schetst, en hoe?

anderen waren intussen afgedropen. En dan zei hij: “Ook ik veroordeel u niet.”

Het is me ook bijgebleven hoe ze erop insisteerde om aan anderen grenzen te stellen en het te durven zeggen als ze die grenzen overschrijden: “Tu n’as pas le droit” (je hebt het recht niet). Je mag de ander wijzen op wat je ervaart. Als vertrekpunt van een nieuwe start. Waar vergeving plaatsheeft, is nieuwe toekomst mogelijk.

Een kostbare insteek in het Jaar van de Barmhartigheid

Lytta Basset gelooft in de fundamentele goedheid van de mens. Ze heeft ook een onverwoestbaar vertrouwen in de Heilige Geest die zijn werk doet in mensen die open staan voor groei.

Haar boodschap krijgt een bijzondere betekenis in het Jaar van de Barmhartigheid waarover paus Franciscus zelf zegt: “De ontdekking van een barmhartige en meelevende God, die teder is voor de mensheid, moet ons aanzetten tot een andere houding tegenover onze medemensen. De ontdekking van de barmhartigheid moet ons aansporen om verdraagzamer, geduldiger en zachtaardiger te zijn. Het ‘Jaar van de Barmhartigheid’ moet leiden tot een revolutie van de tederheid. Zieken sporen ons spontaan aan tot zorg, al kan die dubbelzinnig worden geïnterpreteerd. Maar de zorg is ook de eerste houding van een vader en moeder voor hun nieuwgeboren kind. Zo zeggen zij: Ik hou van jou. Ik wens je het allerbeste.”

Mia VerbanckVoorzitter Adem-Tocht Antwerpen en lid van de redactieraad

23

VRAGEN TER BESPREKING

Een echtpaar kwam bij me omdat hun zoon zelfmoord had gepleegd. Ze waren radeloos. Wat kon ik zeggen? Ik heb toen inwendig veel gebeden en ontdekt dat mijn belangrijkste taak is te luisteren en mee te lijden, geen theorieën of mooie woorden te gebruiken. Nee, mensen hebben dan behoefte aan nabijheid, affectie, meelijden. Het woord medelijden heeft tegenwoordig een negatieve klank, maar eigenlijk betekent het samen lijden. Als je lijdt en ik ben met jou in gesprek, zonder je enige lessen te geven of te zeggen dat het niet erg is, maar als ik gewoon bij je blijf en je hand neem, kan dat veel betekenen. Als iemand zijn verhaal vertelt en de luisteraar krijgt tranen in de ogen, dan gaat medelijden rond. Je moet bereid zijn de andere te ontvangen in zijn verdriet. Dan is hij niet meer alleen in zijn moeilijke situatie. Medelijden is een soort osmose: de Liefde kan stromen. Dit medeleven is een spiegel van God.

Lytta Basset in gesprek met Lucette Verboven in Estafette, Braambos, 1999

Nieuws uit de bewegingINTERDIOCESAAN

De website van Adem-Tocht in een nieuw kleedjeOp 1 januari 2016 verdween het OUDE Kerknet definitief. Bisdommen, parochies en organisaties stapten over op het NIEUWE Kerknet. Ook Adem-Tocht!

U vindt ons voortaan op:https://www.kerknet.be/organisatie/Adem-Tocht

Het wordt even wennen, want er is een en ander veranderd … De nieuwe startpagina werkt met beelden of tegels. Klik je op zo’n tegel, dan gaat er een pagina open met informatie. Wil je terugkeren naar de startpagina, dan klik je links op de afbeelding van de folder van onze beweging. Die brengt je terug naar de startpagina.Achter woorden die blauw kleuren, zit nog heel wat informatie verstopt. Klik erop en er gaat een nieuw tabblad open die een pdf bevat. Die kan je lezen of desgevallend opslaan op je computer. Vergeet die na gebruik niet te sluiten.

Onze website was erg uitgebreid. Dat komt omdat we de geschiedenis van onze beweging vertellen en alle bisdommen hun werking voorstellen.Een nieuwe website betekent: van nul weer beginnen. Op dit ogenblik staat het meest elementaire al op de nieuwe site: de contactgegevens én de actualiteit.De informatie van de bisdommen moet nog overgezet worden.Met mondjesmaat zal de nieuwe website verder in gebruik genomen worden … Geduld dus!

Minstens tot het einde van 2016 blijft het oude Kerknet als archief bereikbaar. Daarom staat er in het menu ook “archief - oude website”. Als je daarop klikt, kom je vanzelf op onze vroegere webstek terecht. Die zal gaandeweg afslanken tot alles overgezet is …Mia Verbanck, webmaster

BISDOM ANTWERPENMia Verbanck

Terugblik op de Bezinningsdag van november 2015Geprikkeld door de titel “Hoe geloven in de 21ste eeuw?” trokken een 75-tal mensen op 13 november naar Ter Dennen in Westmalle, benieuwd wat Marc Van Tente daarover zou te vertellen hebben.

In een eerste deel verkende Marc de situatie van vandaag: waar komen we vandaan en waar staan we nu? Welke weg legden we af sinds Jesjoea, een charismatische en profetische rabbi? Zijn radicale keuze voor een onvoorwaardelijke liefde, in woord en praktijk, trekt velen in zijn tijd aan, vooral arme en kwetsbare mensen. De God van Israël wordt bij Hem Abba, Vader, een

24

25

God van eindeloos mededogen. In enkele grote lijnen tekende Marc de evolutie van de Jezusbeweging en de kerk tot op vandaag, tot bij paus Francisccus die het evangelie centraal stelt en het Tweede Vaticaans concilie consequent wil uitvoeren. In groepsgesprekken was er kans om uit te wisselen over deze eerste insteek.

Na de middag zette Marc een stapje verder en deed ons nadenken over “Gelovig omgaan met verscheidenheid in geloofsbeleving”. Hij vertrok daarbij van de beeldtaal van Raimon Panikkar: “Ieder kijkt naar de werkelijkheid vanuit zijn venster. Je ziet een deel van het landschap, je buur ziet een ander deel. De werkelijkheid is dus groter dan ik dacht. Wil je goed zien, dan moet je venster zuiver zijn. Zo niet vervorm je wat je ziet, en zie je niet de werkelijkheid zoals ze is. Daar ligt dus je eerste verantwoordelijkheid. Om naar mensen juist te kijken moet je blik, je geweten dus zuiver zijn. Zo niet riskeren we mensen onrecht aan te doen, door emoties, ideologie, vooringenomenheid, verstarring.”Marc pleitte sterk voor interreligieuze / interlevensbeschouwelijke dialoog. Echte dialoog is er maar als ik bereid ben mijn geloofsovertuigingen te laten bevragen door de andere. Elke dialoog begint met kritisch naar zichzelf te kijken en naar de eigen traditie: of ze trouw gebleven is aan de oorsprongservaring van de ‘stichters’. Het is je afvragen: ken ik mijn godsdienst, leef ik consequent met zijn boodschap? Dan kijk ik met open ogen en in gastvrijheid naar andere religies en geloofsvormen. Dan pas wordt dialoog realistisch, bevrijdend, verruimend, verhelderend, verrijkend. Marc gelooft daarbij sterk in de Geest: dat is blijven geloven dat eerlijk zoekende gelovigen – en niet-gelovigen – samen kunnen groeien tot een dieper beseffen van de uiteindelijke zin van het leven (‘God’). Dan volgen wederzijdse eerbied, openheid, verdraagzaamheid. Verscheidenheid is niet langer een vloek of zonde of kwaad, maar een rijkdom en bron van vrede.

Voor velen was Marcs inbreng een bevestiging van hun eigen overtuiging. Anderen onthaalden de nieuwe visie als bevrijdend. Nog anderen schrokken wat en geraakten wat in de war. Hoe dan ook, we kregen heel wat stof mee om over na te denken.Uit de reacties van de deelnemers achteraf bleek dat de meesten blij en dankbaar waren dat ze erbij waren en dat ze zich ‘geraakt’ voelden door de boodschap.

Jaarprogramma 2016• Vormingsnamiddag op dinsdagnamiddag 8 maart in de Damiaankerk van het TPC; aan de hand van twee evangelieverhalen verdiepen we ons o.l.v. van onze voorzitster in de Bijbelse beeldtaal en symboliek - onthaal vanaf 13.30 uur bij een kop koffie in de hal van het Bibliotheekgebouw - aanvang om 14 uur - einde circa 16.30 uur.• Ontmoetingsnamiddag op donderdagnamiddag 26 mei in de Damiaankerk van het TPC; te gast is Lut Rubbens, gedurende elf jaar verpleegkundige op de palliatieve zorgeenheid van het Universitair Ziekenhuis in Leuven en auteur van ‘Het leven en hoe wij er afscheid van nemen’ - onthaal vanaf 13.30 uur bij een kop koffie in de hal van het Bibliotheekgebouw - aanvang om 14 uur - einde circa 16.30 uur.• Bezinningsdag op donderdag 17 november in Ter Dennen, Westmalle; Annemie Luyten verkent met de deelnemers de figuur van de grote protestantse theologe Dorothee Sölle, vredesactiviste, feministe, ecologiste en voorvechtster van de Latijns-Amerikaanse bevrijdingstheologie - onthaal vanaf 9.30 uur, aanvang om 10 uur - einde circa 16.30 uur.

BISDOM GENT

VormingsnamiddagOnze vormingsnamiddag zal dit jaar doorgaan in de parochiezaal van Kristus Koning, Rerum Novarumplein, Gent, op vrijdag 18 maart a.s. van 14u30 tot 17u.Hilde Geraets zal ons meer toelichting geven over het vluchtelingenprobleem.Via de kringverantwoordelijken ontvangen jullie een gedetailleerde uitnodiging.

BISDOM BRUGGE

Kring Wenduine

26

Een echo van onze startviering te Wenduine, met het thema “Als vrienden op Adem-Tocht”.

Diocesaan proost Joris Weyts was de sympathieke voorganger.

Onze toffe gitarist Roland Van De Velde hielp ons zingend bidden!

27

Te noteren activiteiten• DANKNAMIDDAG voor de kringbesturen: donderdag 17 maart in Groenhove te Torhout. Een panel met kringverantwoordelijken wordt geïnterviewd door Pol Vandenbulcke, lid van het diocesaan bestuur.Er volgen uitnodigingen voor de kringen!• BEZINNINGSDAG voor alle leden: donderdag 26 mei, eveneens in Groenhove te Torhout. Dagbegeleider is Hans Debel, dr. in de theologie, stafmedewerker theologische studies aan het Grootseminarie van Brugge, redactieraadslid van Ezra en wetenschappelijk medewerker aan de onderzoekseenheid Bijbelwetenschap van de faculteit Theologie en Religiewetenschappen, KULeuven. Hij zal het hebben over ‘Van eerste getuige tot bekeerde prostituee’ (Maria Magdalena) en ‘Schepping versus evolutie’. Een boeiende en verrijkende bijeenkomst!De kringvoorzit(s)ters ontvangen nog een gedetailleerde uitnodiging!

Wij gedenken Beernem: Noël Vanhaecke • Geraardsbergen: Emilienne De Mol • Sint-Amandsberg:

Henriëtte Van Hoye •

Adem-Tocht is het tijdschrift van de gelijknamige spiritualiteitsbeweging voor zestigplussersHet verschijnt vijfmaal per werkjaar: augustus, oktober, december, februari en mei.Kostprijs: € 14 (twee huisgenoten: € 18 - steunabonnement: vanaf € 20).Leden betalen lidgeld via hun kring. Wie graag wil abonneren, schrijft het vereiste bedragover op het rekeningnummer van zijn woonzone.Hier volgen de gegevens per bisdom:

BISDOM ANTWERPEN IBAN: BE64 4190 1330 1152 - Adem-Tocht, Spoorweglaan 137, 2610 Wilrijk

BISDOM BRUGGE IBAN: BE73 7380 0798 6960 - Adem-Tocht, Bosdreef 5, 8820 Torhout

BISDOM GENT IBAN: BE70 2900 2286 3325 - Adem-Tocht, Oudenaardsesteenweg 48, 9000 Gent

BISDOM HASSELT IBAN: BE79 0689 0381 7533 - Adem-Tocht, Kamperbaan 108, 3940 Hechtel-Eksel

BISDOM MECHELEN-BRUSSEL IBAN: BE13 0014 8665 5039 - Adem-Tocht, Wolvertemsesteenweg 97 bus 2, 1850 Grimbergen

De lenteregenkwam hier voorbij:bloemengeur wuift hem na. © Bart Mesotten