ADIM ADIM KUR'AN DİLİ Dr. Necla Yasdıman (İKİNCİ BASKIYA) ÖNSÖZ Elinizdeki kitabın birinci baskısının kısa birzamanda tükenmesi ve gelen yoğun taleplerüzerine ikinci baskısının yapılması zarur eti doğmuştur. Ulaşan haberlerden bu kitabın önceki baskısının önsöz ünde beli rtilen şekilde k endi kendine çalışanların bulunduğunu ve onların belirtilen metod ile kitab ı bitirdik lerinde başarıy ı elde ettiklerini öğrenmiş olmamız bizi ziyadesiyle mutlu etmiştir. Öğrencilerimizin de istekleri doğrultusund a, bu yeni baskıya hem tek başına ve hem de topluca çalışma yapmak isteyenlere daha fazla katkı sağlayacağını umduğumuz bir takım ilâveleryapmış bulunuyoruz. Bu bağlamda, öncelikle birinci bask ıdaki basım esnasında meydana gelen
Elinizdeki kitabn birinci basksnn ksa bir zamanda tükenmesi
ve gelen youn talepler üzerine ikinci basksnn yaplmas
zarureti domutur. Ulaan haberlerden bu kitabn önceki basksnn
önsözünde belirtilen ekilde kendi kendine çalanlarn bulunduunu ve
onlarn belirtilen metod ile kitab bitirdiklerinde baary elde
ettiklerini örenmi olmamz bizi ziyadesiyle mutlu etmitir.
hatalar giderilmeye çallmtr. Yine, Arapça alfabedeki harflerin yazl
kurallar anlatlmtr. Ayrca, ayetlerde geçen kelimelerin anlamlar
verilmi, gerekli görülen yerlerde de irablar (cümle içindeki gramer
tahlilleri) yaplmtr. lâveten, Fâtihâ, Yâsin, Tebâreke, Nebe, Bakara
Sûresi’nin son iki ayeti (Âmenerrasûlü), Âyet’ül- Kürsî, Kyâme,
Fecr Sûresi ve aas, namaz sureleri olarak bilinen ksa sûreler de
dâhil olmak üzere Kur’an’dan en fazla okunan sûreler tek
tek kelime anlamlarn vermek suretiyle kitabn sonunda
kaydedilmitir.
Arap ülkelerinin orta okul ve liselerinde okutulan gramer kitaplar
ve Arap dünyasnda yaynlanm olan bibliyografyada bir ksmn
zikrettiimiz, pekçok kitap üzerinde aratrmalarda bulunduk. Bu
kitaplardan yeri geldikçe alntlar ve tercümeler yaptk.
Tercümede Türkçe’nin bizim konutuumuz kendine has güzel yapsn deil,
kelime kelime anlalsn diye söz konusu arapça cümlenin birebir
(motamot) çevirisini esas aldk. Ayet mealleri için ise,
bibliyografyada kullanlan mealleri tercih ettik. Bununla birlikte,
biz esas olarak dersleri ilerken metin bütünlüünü deil, onun yerine
dersin anlalmasn hedefledik. Konularn sonunda yer alan bol cümle
örnekleri, yine konuyla ilgili ayetler ve ayrca altrmalarla
bilgilerin pekitirilmesini salamaya çaltk.
Bu kitapta tüm gramer konularn kapsayacak ekilde 1300’e yakn
ayet incelenmi, böylece geriye kalan tüm Kur’an âyetlerinin de
anlalmasna zemin hazrlanmaya çallmtr. Kitaptaki ayetler yaantmz
boyunca hep hatrlanmas ve rehber alnmas gereken ayetler
arasndan özenle seçilmitir.
ilâve edilebilir, boyutlar da küçültülebilirdi. Fakat o takdirde
kitabn hacmi yedi sekiz cilde ulaacak; bu durumda ise
maliyetler artacak ve okuyucunun alm gücü zorlanacakt. Bu nedenle,
kitap çok youn bilgi içermesine karn tek ciltten olumu
bulunmaktadr. Yine de, ileride bu kitab bölümler
halinde, yardmc kitap ve CD ilâvesiyle çkartmak gibi bir
arzumuz bulunmaktadr. Arkasndan da Allah izin verirse, halen
üzerinde çaltmz batan sona tüm Kur’ân kelimelerinin mana ve
gramatik olarak incelendii bir baka eseri yaynlamay
düünüyoruz.
Sonuçta, bu kitab altrmalarn yapmak suretiyle tamamiyle çalan bir
kimse, bir en fazla iki senede, yaklak olarak be bin kelime
örenecektir. Bu durumda da, Arapça yazlm kitaplar, dergileri,
gazeteleri genel olarak anlayabilecek, bilemedii kelimeleri
de sözlükten bakmak suretiyle, tercümeler yapabilecektir.
Dier taraftan, Arapça yaynlar dinlemek ve imkân
buldukça Arapça konuan kimselerle pratik yapmak
suretiyle de kendisini ifade edecek kadar Arapça
konuabilecektir.
Çalmak bizden, yardm Allah’tandr...
ÖNSÖZ
kinci basknn üzerinden bir sene dolmadan üçüncü basknn yaplmas önce
Rabbin lütfuyla... Sonra da Türk insannn O yüceler Yücesi’nin
insanla gönderdii mektubu olan Kur’ân’ aslndaki srlaryla örenme
gayretindendir. Bu bir kitab çalmakla hem Allah’n kitabn
anlamaya, hem konumaya balyorsak dorusu bu, ucunda böylesine
kocaman nimetler bulunduu için az bir çabadr. Maliyet açsndan
herkes alabilsin diye yine tek ciltte topladk. Arzu eden
arkadalar kitablarn aldktan sonra bir ya da tanmas kolay
olsun diye iki cilt halinde ciltletebilirler.
Gönül dolusu dua ve baarlar...
Dr. Neclâ Yasdman
ubat 2004 ZMR
ÖNSÖZ
Sevgili okurlarmzn istei ve Rabbimizin izni ile kitabn CD’sini
çkarmay bizlere nasip eden O yüceler Yücesi Allah’a
hamdolsun…
Dr. Neclâ Yasdman
zmir l Müftülüü
...
...
(73/MÜZZEMML, 4). ... Kur’ân’ açk açk güzelce (düünüp
anlayarak ar ar tertîl üzere) oku...
: )( :
.
Hz. Osman (r.a.) ’dan rivâyet edildiine göre: “Resûlullah (a.s.)
buyurdular ki:
“Sizin en hayrlnz Kur'ân' Kerim'i örenen ve öretendir.”[1]
Ebu Hüreyre (r.a.) anlatyor: Resûlullah (a.s.) buyurdular
ki:
Hz. Aie (r.a.) anlatyor: "Resûlullah (a.s.) öyle
buyurdu:
berâber olacaktr. Kur'ân' kekeleyerek zorlukla okuyana iki
sevap vardr.”[3]
¯¯ KUR’ÂN HARFLERNN YAZILI EKLLER Yazarak örenmek
konular daha iyi anlayabilmek için en iyi örenme metodudur.
Bunun için de önce Arapça yazmay bilmek zorundayz. Aadaki yazl
tarzlar dikkatle incelenip ayns birkaç defa yazlarak tatbik edildii
takdirde, Kur’ân okumay az da olsa bilen herkes yazmay da
örenecektir. Batan acemice de olsa, konular ilerken hem yazmamz hem
de Kur’ân ve dier metinleri okumamz hzlanacaktr.
Ze
b) Bu alt harfin geriye kalan kendinden sonraki harfe
birletirilerek yazlr. Toplu halde yazl örnekleri öyledir:
Sonda Ortada Bata
Ye
HEMZENN YAZILII Dier harflerden farkl olarak hemzenin bata, ortada
ve sonda yazlnda baz kurallar vardr. Elif’in harekeli ekline hemze
denir. Bazen hemzeyi eliften ayrt etmek için elifin üzerine veya
altna eklinde iareti konur.
- - – - –
Kesreyi harflerden “yâ” , zammeyi “vâv” , fethay “elif” temsil
eder. Hemze kelimenin ortasnda olduu zaman onun harekesi ile
kendinden önceki harfin harekesi kuvvet yönünden karlatrlr. Hangisi
daha kuvvetli ise hemze o harekeyi temsil eden harf üzerine yazlr:
Örnekler:
(yer)
Burada hemzeden önceki harfin (yâ’nn) harekesi fetha, hemzeninki
ise cezimdir. Fetha daha kuvvetli sayldndan hemze, fethay temsil
eden elif harfi üzerine konmutur. Yani; hemzeden önce üstün olduu
için hemze elif üzerine yazlmtr.
(inanr)
Burada yâ’nn harekesi olan zamme, hemzenin harekesi olan cezimden
daha kuvvetli olduu için, hemze zammeyi temsil eden “vâv” harfinin
üzerine yazlr. Yani ksacas; hemzeden önce ötre olduu için hemze
vâv’n üstüne yazlmtr.
(okur)
Burada hemze, kendinden önce gelen harfin harekesi olan fethay
temsil eden “elif” harfinin üzerine yazlmtr. Yani kendinden önce
üstün olduu için hemze fetha üzerine yazlmtr.
(ina eder)
Bu örnekte de hemze, kendinden önceki n harfinin harekesi olan
kesreyi temsil eden “yâ” harfinin üzerine yazlmtr. Yani; kendinden
önce esre olduu için hemze ye üzerine yazlmtr.
Hemzenin sonda yazl: Aynen ortada yazl kaidelerinde söylendii gibi
kendisinden önceki harfin harekesini temsil eden harfin üzerine
yazlr:
(snr) (haber) (yetien) (ky) (kii)
Ancak kelime sonundaki hemzeden önce uzun sesli veya sakin
(cezimli) bir harf varsa, hemze, ayr olarak yani yalnz bana
yazlr[6]:
(karlk) (parça) (çöl) (ey ) (yük)
&&&&&&&&&&
ARAPÇA CÜMLE KURULUUNU OLUTURAN UNSURLAR Arapça’da bir
kelime ya isim, ya fiil ya da harftir. sim, fiil ve harflerin bir
mana oluturacak ekilde bir araya gelmesiyle cümle oluur. Bir
cümlenin kurulmas için gereken bu üç unsuru srasyla ileyelim.
SM Canl cansz eylere, varlklara ad olan ve zamanla ilgisi olmayan
kelimelere isim denir. simler ya ma`rife (belirli) ya da nekre
(belirsiz) olur.
MA’RFE: Bir ismin banda taks bulunursa o isim belirlidir. taks
alarak belirlenmi kelimeye ma`rife denir. dediimizde herhangi deil,
belli bir kalemi anlatm oluruz.
NEKRE: Eer ismin banda harf-i tarif denen taks yoksa bu isim
belirsiz herhangi bir varl anlatr. Bu belirsiz isme nekre denir.
denilince belirsiz genel herhangi bir kalem anlalr ve son
harfi de aadaki örneklerde görüldüü gibi tenvinli olur:
Belirsizlii, herhangilii anlatan tenvinle bu kelime “Bir kalem”
diye tercüme edilebilir.
simlerin banda gelen taksnn hemzesi banda bulunduu kelimeye,
ya lâm harfi okunmadan eddeli ya da lâm’a cezim verilmek
suretiyle birleir. ( ) ve ( ) gibi. Bilindii gibi tecvit ilminde
buna idgâm- emsiye ve izhâr- kameriye ad verilir. Bu konuyu
bilmemiz harfi tariften sonraki harfin eddeli mi eddesiz mi
okunacan tesbit etmemiz için zorunludur.
hicret
Nekre Ma’rife
Nekre Ma’rife
1. Aadaki kelimeleri marife (belirli) yapnz ve ileride kurulacak
cümleler için manalarn üçer kere yazmak suretiyle
ezberleyiniz.
fikir
ükür
deve
et
(küçük) erkek çocuk
(küçük) kz çocuk
3. Aadaki kelimelerin nekre ve marife olanlarn iki ayr grupta
toplayarak defterinize yaznz.
defterler
defter
çiçek
okul
kap
pencere
&&&&&&&&&&
kalplar bu ikisinden türetilir. Bunlar fiil-i mâzî (geçmi zaman) ve
fiil-i muzâri (geni zaman, imdiki zamann karl)dr.
FL- MÂZ Türkçe’mizdeki –di’li geçmi zamana denir. Geçmite daha önce
yaplm bir ii bildirir. (Türkçe’deki …di-d, dü-du, ti-t, tü-tu
eklerini salar).
yazd
bildi
den →
(o kadn) buldu
Müzekker
Müennes
Müennes
Muhâtaba
(Bizler) yazdk (kimiz) yazdk (Ben) yazdm
FÂL (Özne) Fâil (özne), bir ii yapana denir. Harekesi ötre ya da
ötre tenvin olur. Fiile kim ya da ne sorusunu sorduumuzda aldmz
cevap fâildir. Fiil ile fâil arasnda müzekkerlik (erkeklik),
müenneslik (diilik), tekillik çoulluk bakmndan uyum olmas
arttr.
Fâil
Not: Yukardaki örneklerde olduu gibi harf-i tarifli kelime
cümle ortasnda geldii takdirde geçi önceki kelimenin harekesiyle
olur.
( ). Fiile ne, kimi, neyi, neye sorusunu sorduumuzda aldmz cevap
mef’ûldür. Fiil ile fâil arasnda olmas gereken müzekker-müennes
uyumu art mef’ûlün bihle dierleri arasnda yoktur. Yâni mef’ûlün
bih’in fiil ya da fâil ile müzekkerlik müenneslik, tekillik çoulluk
vs. açsndan uyumlu olma art aranmaz.
Meful Fâil Fiil
Örenci bir kitap okudu (Ne okudu?) .
Halit örenciye vurdu (Kime vurdu?) .
Yukardaki örneklerde görüldüü gibi fâilin açkça yazl (örenci, baba,
Halit gibi) gâib fiil kullanldnda gerçekleir. Muhâtab ve mütekellim
fiillerde fiil ve fâil birarada olur. Yine de fiile ayn sorular
(ne, neyi, kimi kime) sorulduunda alnan cevap mef’ûldür ve harekesi
üstündür:
Dersi yazdm (Neyi yazdm?) .
Suyu içtiniz (Neyi içtiniz?) .
.
Örenciye vurdun (Kime vurdun?) .
Vasl Hemzesi Belirtme taks olan harf-i tarif yani taksnn hemzesi
söz balarnda okunur. Örnek:
. (el-veledü zehebe) Çocuk gitti.
Bu cümlede fâil bata geldiinden taks olduu gibi okunmutur. Ayn taks
söz arasnda gelirse elifi, yazld halde okunmaz. Geçite yazld halde
okunmayan bu hemzeye hemze-i vasl denir.
. (zehebel veledu) Çocuk gitti.
Kelime bandaki vasl hemzesinin elifinin üzerine ( ) iareti konmaz.
Yani ( ) eklinde deil ( ) eklinde yazlr ( - ) gibi.
Bu konuyla ilgili kaideleri öyle özetleyebiliriz:
1) a- Vasl hemzesiyle balayan kelimeden önce, yani taksndan önce
(üstün, esre, ötre eklinde) hareke varsa geçite taksnn hemzesi ( )
harekelenmez. Harekeden sonra gelen elif lâm’l (harf-i tarifli)
kelime, kamerî harflerden biriyle balyorsa dorudan evvelki
kelimenin harekesiyle lâm’a ( ) cezim verilir. Örnek:
. (zehebel veledu) Çocuk gitti.
. Amca geldi.
b- Harekeden sonra gelen elif lâm’l (harf-i tarifli) kelime,
emsî harflerden biriyle balyorsa dorudan önceki kelimenin
harekesiyle emsi harf eddelenir. Harf-i tarif yazl olduu
halde okunmaz. Örnek:
. (Ehaztü’d-deftera) Defteri aldm.
2) Vasl hemzesiyle balayan kelimelere kendilerinden önce sonu sâkin
(cezimli) bir kelime birletirilirken esre ile geçi
yaplr.
lk harf-i kamerî olan bir kelimede geçi:
. (Ketebeti’l-bintu’d-derse) Kz dersi yazd.
lk harfi emsî olan bir kelimede geçi:
. (Ketebeti’d-derse)
Ancak zamirinde geçi ötre ile yaplr ve bu kaideden hariçtir:
. (Ketebtümü’d-derse) Dersi yazdnz (müz.).
. (Semi’tümü’l-habera) Haberi iittiniz (müz.).
3) Harf-i tariften önce tenvinli (nekre) bir kelime yer alrsa geçi,
tenvinin nûnuna esre vermek suretiyle gerçekleir:
. (Ketebe Hâlidünidderse) Halit dersi yazd.
. (Karae Âdilünilkitabe)
Âdil kitab okudu.
CÜMLE Tam bir fikir anlatan kelime topluluuna cümle denir.
Arapça’da cümle ikiye ayrlr:
a) sim cümlesi
b) Fiil cümlesi
simle balayan cümlelere isim cümlesi, fiille balayan
cümlelere ise fiil cümlesi denir.
. (Çocuk ata bindi).
. (Kz ata bindi).
. (Çocuk ata bindi).
. (Kz ata bindi).
Fiille balad için fiil cümlesidir.
.
Meful Fâil Fiil
.
Fâil
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯
1. Aadaki kelimeleri üçer kere defterinize yaznz.
. Kadn bahçeyi ykad.
. .
. .
. .
. .
1. Halid dersi bildi. 2. At suyu içti.
3. Halid kalemi buldu. 4. Fatma dersi bildi.
5. Ksrak suyu içti. 6. Aie eti yedi.
- - - - -
- - - - -
MAZ FLN MÜFRED MUHÂTAB VE MÜTEKELLM ÖRNEKLER Müfred Müzekker
Muhatap Örnekleri:
den →
açtn
Görüldüü gibi, mesela üçüncü ahs fiilinin sonunu cezim yapp üstün
okunulu bir harfi eklediimizde karmzdakine yani muhâtaba seslenmi
oluruz. Bu sona eklenen harfine muhatap zamiri denir.
Müfred Müennes Muhâtaba Örnekleri:
Kadna seslendiimizde muhâtab zamiri olan harfini esre olarak
okuruz. Türkçe’de muhâtaba ikinci ahs deriz.
(Sen kadn) buldun
(Sen kadn) yedin
(Sen kadn) bildin
(Sen kadn) içtin
(Sen kadn) açtn
Müfred Mütekellim Örnekleri:
Esre ya da üstün leri ötre olarak okursak o zaman kendimizden yani
birinci ahs olan mütekellimden (konuandan) bahsetmi oluruz:
yazdm
geldim
içtim
gittim
açtm
buldum
Arapça’da bu tekil (müfred) fiile “mütekellim vahde” denir.
Türkçe’de ise birinci ahs denir. Böylece müfred bölümleri u ekilde
özetleyebiliriz:
Ben yazdm Sen yazdn
. Ayakkaby giydim. .
3. Aadaki cümleleri Arapça’ya çeviriniz.(Cevaplar için üzerine
tklaynz)
1. Arabay ykadm. 2. Aie elbiseleri ykad.
3. Bahçeye girdin ve oturdun. 4. Muhammed bir mektup okudu.
5. Zeynep bir elma yedi.
Bir iin iki kii tarafndan yapldn anlatmak için üçüncü ahs tekil
fiilin sonuna harekesiz bir elif ( ) ekleriz.
Tesniye Müzekker (erkek) Gâib Örnekleri:
den →
Tesniye Müennes (kadn) Gâibe Örnekleri:
den
Zeynep ve Fâtma haberi iittiler mi?
Tesniye Muhâtab - Muhâtaba Örnekleri:
Fiilin sonuna müzekker için de müennes için de ayn olmak üzere
dediimiz tesniye muhatap zamiri eklenir.
ikiniz vurdunuz
ikiniz açtnz
ikiniz bildiniz
Mütekellimlerin yani birinci ahslarn tesniyesi ile cemisi ayndr. ki
veya daha fazla kii için hep çoul olarak gelir:
.
kim ( )
kaç
Not: Soru kelimeleri cümlenin bana gelir ve kendinden sonra
gelen kelimenin harekesine etki etmezler.
2. Aadaki cümleleri ikier kere defterinize yaznz.
. (kiniz) nasihat iittiniz (müz-müe.)
(kisi) resmi çizdiler mi? (müe.)
Evet, (o ikisi) resmi çizdiler.
. (kisi) kitab buldular (müz.)
(kisi) haberi iittiler mi?
. (kiniz) ödevi yaptnz m?
. (kiniz) bir kssa okudunuz.
. (kisi) top oynadlar (müz.).
3. Aadaki cümlelere uygun fiilleri koyunuz.(Cevaplar için üzerine
tklaynz)
..... . ..... .
..... . ..... .
MAZ FLLERDE CEM (ÇOUL) HAL Bir ii ikiden fazla kii yapt zaman
müzekker gâib için fiilin sonuna ( ) eklenip cemi
müzekker gâib yaplm olur. Örnekler:
den →
Onlar yediler
→
Mütekellimin çoulu: Birinci ahsn (ben’in) çoulunda kaide, fiilin
sonuna cezimden sonra tesniye için de cemi için de zamirinin
eklenmesidir. Erkek ve dii için ayndr.
den →
Kapy açtnz m?
Haberi iittiniz mi?
. Evet haberi iittik.
Son iki konuyu özetlersek fiillerin tesniye ve cemi halinin tablosu
öyledir:
Cemi Tesniye
Muhâtaba
Mütekellim
cümlede yer aldnda söz konusu fâil, ister tesniye ister cemi olsun
bataki fiil daima tekil yani müfrettir.
. (ki kz ata bindi).
sim cümlesinde ise durum farkldr:
sim cümlesinde fâil baa geldiinde ortaya konulan fiil, fâilin
durumuna göre ya tesniye ya da cemi olarak çekimli halde
gelir.
. (ki kz ata bindi).
. (Kzlar ata bindi).
. Elbiseleri giydik.
. Halit, Adil ve Ömer mutfaa girdiler.
. Halit, Adil ve Ömer mutfaa girdi.
. Kadnlar yemei yediler.
. Kadnlar yemei yedi.
. Erkekler haberi iittiler.
yazdm
yazmadm
bildiler
bilmediler
içtiniz
içmediniz
.
erkek örenci (büyük)
kz örenci (büyük)
(Kz) Örenciler zili duydular ve snfa girdiler.
Kadnlar yemek yediler sonra çay içmediler.
6. Aadaki cümleleri Arapça’ya çeviriniz.(Cevaplar için üzerine
tklaynz)
1. Ali nasihat iitti. 2. Aie bir mektup yazd.
3. Kadn bahçeyi ykad. 4. Çocuk çiçei kopard.
5. mam mescide girdi.
7. Aadaki cümlelerin sa tarafn kapatarak sol tarafn, sol tarafn
kapatarak sa tarafn yukardaki kelimeler yardmyla yaznz.
. Ömer Kur’ân’ Kerîm’i ezberledi.
Aie otobüse bindi mi?
Ömer kitab ne zaman açt?
. Bir hikaye okudum.
Ahmet mescide girdi ve Kur’ân okudu.
Ali bir fincan krd.
Ahmed mutfaa girdi ve yemei yapt.
Örenci kütüphaneye girdi ve bir kitap okudu.
[1] Buhârî, Fedâilu'l-Kur'ân 21; Tirmizi, Fedâilu'l-Kur'ân15, 2909;
Ebû Dâvud, Salât 349, 1452; bn Mâce, Mukaddime 16, 211. H.
[2] Müslim, Zikir 38, 2699; Ebû Dâvud, Salât 349, 1455; Tirmizî,
Krâ'at 3, 2946; bn Mâce, Mukaddime 17, 225. Allah'n evi tâbiri
öncelikle mescidleri ifâde ederse de âlimler esas olan gayenin
Kur’ân müzâkeresi olduunu belirterek bu fazileti elde etmek
arzusuyla, han, kla, medrese, ev vb. gibi baka yerlerde de
toplannca da ayn mükafat alabilecei görüünü beyan etmilerdir. Geni
bilgi için bkz. Canan, brâhim, Hadis Ansiklopedisi (Kütüb-i Sitte),
(I-XVI), Akça Yaynevi, stanbul, ty.
[3] Buhârî, Tevhid 52; Müslim, Müsafirîn 244; Ebû Dâvud, Vitr 14,
(1454); Tirmizî, Sevâbu'l- Kur'ân 13 (2906); bn Mâce, Edeb 52,
(2779).
) Îsâ, ( ) kefâ, ( ) salâten, ( ) necâtun gibi. Bir baka
husus; üstün ve esre harekeli eddeli kelimeleri yazarken
kolaylk açsndan hareke eddenin altnda ise esreyi, eddenin
üstünde ise fethay gösterir: Örnek: ( ) zekkera, ( ) zükkira
gibi.
[6] Bkz. Maksudolu, Mehmet, Arapça Dilbilgisi, Marmara Üniversitesi
lâhiyat Fakültesi Yaynlar, stanbul, 1998.
[7] Özel isimlerle ilgili geni bilgi ileride gelecektir.
[8] Mübtedâ haberle ilgili geni açklama daha sonra
verilecektir.
[9] ( ) (dün) kelimesi her zaman esre olan mebni (harekesi her
zaman ayn olan) zaman zarfdr.
[10] Son harfinin harekesi duruma göre deimeyen (mebnî) bir
kelimedir. Yaknda ilenecektir.
[11] Nekre kelimelerin sonundaki üstün tenvin, tâ-i merbuta (kapal
) hariç elifin üzerine yazlr.
Dinlemek için Tklaynz :
HARF- CERLER simlerin banda “harf-i cer” denen harfler olursa
o ismin sonunu esre yaparlar. Bu harf-i cerler en çok kullanl
srasna göre örnekleri ile beraber öyledir:
..den, ..dan
evden →
Kapdan kim girdi?
evde, evin içinde →
okulda → .
suyun üzerinde → .
Okula otobüsle gittim.
F Genelde cansz eya ya da insan dndaki varlklar için kullanlr. nsan
söz konusu olunca da (ile, beraber) zarf tercih edilir:
. Halit'le okula gittim.
den, dan, hakknda
için
Halit için → .
. Okula eitim için gittim.
ettim.
. Ders yazmayan nice örenci vardr.
-
. Buludan itibaren namaz vacip oldu.
.
Harf-i Cerle lgili Genel Cümle Örnekleri:
. Mescide namaz için gittim.
. Resme baktm.
. Ahmet attan indi.
. Anne yemei mutfakta yapt.
. Çocuklar havuzda yüzdü.
. Dünden beri çay içmedim.
. Ömer oyun sahasna gitti ve top oynad.
MÜTEADDÎ VE LÂZIM FLLER (Geçili ve geçisiz fiiller)
Yukarda gördüümüz cümlelerde bazen fiilin üstün harekeyle
harekelenen açk bir meful aldn, bazen de açk mef’ûl almayp harf-i
cerle devam ettiini görürüz. te açkça mef’ûl alan fiillere müteaddî
fiil, fâiliyle yetinip mef’ûl almayan ya da mef’ûlünü harf-i cerle
alan fiillere de lâzm fiiller denir.
Müteaddi yani mef’ûl alan fiilde fâilin yapt i bakasna geçer
veya herhangi bir eyle alakas bulunur. Türkçe karl geçili
fiildir.
. Ferit ekmei yedi.
Bu cümlede “Ferit neyi yedi?” sorusunu mutlaka sorarz, yani fiil
mef’ûl istemektedir.
. Halit çocuu dövdü.
Lâzm fiil ise; fâiliyle yetinip mef’ûl almayan fiildir. Fiilin yapt
i kendisinde kalp bakasn etkilemez. Türkçe karl geçisiz
fiildir.
. Halit oturdu. . Halit girdi.
Bu cümlelerde mefulü gerektiren neyi, neye ve kimi, kime gibi soru
akla gelmemektedir. Yani mef’ûle gerek yoktur. Bu konuyu u ekilde
de ifade edebiliriz:
KADE: Arapça’da fiiller mef’ûllerine göre çeitli ksmlara
ayrlrlar:
a) Hiç mef’ûl almayan fiiller: Yukarda ilediimiz gibi fâiliyle
yetinip mef’ûl almayan “Lâzm fiiller” bu grubtandr.
unutmamaktr. Söz konusu bu fiiller mef’ûllerini aadaki harf-i
cerlerden biri ile alabilirler:
Örnek:
(Birine) dedi, söyledi
: Allah Kur’ân’da (öyle) dedi (buyurdu)[2]:
c) Mef’ûlünü harf-i cersiz alan fiiller: Yukarda örneklerini
gördüümüz müteaddî fiiller bu grubtandr. Harf-i cere ihtiyaç
olmakszn direk mefullerine balanrlar. lerdeki konularda
göreceimiz gibi baz fiiller yine harf-i cere ihtiyaç olmakszn iki
ya da üç mef’ûl alarak da tam bir cümle olutururlar:
. nsan ilmi faydal buldu.
Üstün harekeye fetha, böyle harekelenmi kelimeye mansûb, bu
duruma da nasb hali deriz. Ötre harekeye zamme, böyle harekeli
kelimeye merfû veya mazmûm, bu duruma da ref hali deriz. Esre
harekeye kesre, böyle harekeli kelimeye mecrûr veya meksur, bu
duruma da cer hali deriz. Ayn ekilde tutarl iarete de cezm, böyle
harekeli kelimeye de meczûm deriz.
MÜZEKKER - MÜENNES Müzekker; canl ya da cansz varlklarn erkek
olann gösteren isimdir. Türkçe’dekinin aksine Arapça’da cansz
varlklar da müzekker ya da müennes kabul edilmektedir. Müzekker
ismin herhangi ayrc bir harfi yoktur:
baba örenci
simlerde müenneslik alâmetleri üçtür:
a) Tâ-i te’nis ya da tâ-i merbûta (Bitiik, yuvarlak tâ) : En
çok kullanlan müenneslik alâmetidir.
resim
neeli, dinç
b) Elif-i Memdûde (Uzun elif): ( ) Bu elifle biten isimlerin
müennes olmas için eliften sonra gelen hemzenin kelimenin kök
harflerinden olmamas gerekir[4]. Bu tür müennes isimler genelde
sfat anlam tayan isimlerdir[5], elif ve hemze de ekleme
harflerdir.
krmz
esmer
yeil
siyah
sar
topal
sarn
çöl
c) Elif-i Maksûre (Ksa elif): ( ) simlerin sonunda noktasz eklinde
yazlan ve kendisinden önceki harf fethal olduu için elif olarak
okunan bu harf o ismin müennes olduunu gösterir[6].
Selma
hamile
Susuz
* Bu üç te’nis (müennes) alâmeti olmadan da müennes olan isimler
vardr. Bunlar:
1-Kadnlara ait özel isimler:
kzkarde anne
Msr am
kuvvetli ate
develer
. Anne mutfakta yemek yapt.
. Aie bir dairede oturdu.
.
3. Aadaki soru kelimelerinden olumu harf-i cerli cümleleri ikier
kere yaznz.
Kim kütüphanede bir kitap okudu?
Fatma evde ne yapt?
. Ödev yapt.
. Evet, çarya gittik.
Nasl gittiniz?
. Akamleyin döndük.
. Ahmet eitim için Riyad’a gitti.
Çocuklar nereden geldi?
Niçin çarya gittiler ?
Niçin istasyondan döndüler?
Niçin otobüsten indiler?
Niçin pencereden baktlar?
Niçin snftan çktlar ?
, .
.
.
.
.
5. Aadaki Türkçe cümleleri Arapça’ya çeviriniz. (Cevap için üzerine
tklaynz)
1. Kitab kütüphanede okuduk. 2. Kz ata bindi.
3. Sabahleyin bahçeye gittik. 4. Eve kim geldi?
5. Okula gittiniz mi? 6. Hayr okula gitmedim.
11. Hayr ksraa binmedim. 12. Okula pencereden kim girdi?
13. Ksraa kim bindi? 14. Ksraa ben bindim.
15. Kz kalemle ders yazd. 16. Bahçeden kim çkt?
17. Kadn çkt. 18. Kapy kim açt?
19. Kapy adam açt. 20. Okula kim gitti?
21. Okula biz gittik. 22. Ne zaman geldiniz?
23. kindide geldik. 24. Kalemle yazdk.
27. Kadnlar okuldan çkt. 28. Adamlar bahçeden çkt.
29. Fatma ata bindi. 30. Kz eve gitti.
31. Talebeler okulda ders yazdlar. 32. Sokakta at buldu.
33. Okuldan ne zaman çktnz? 34. At suyu sabah içti.
35. Suyu içtiniz mi? 36. Hayr, suyu içmedik.
37. Çarya çkmadk.
&&&&&&&&&&
-------------------------------------------------------------
-------------------
[1] ( ) bu. Harf-i cerden sonra da gelse son harekesi hiç deimeyen
(mebni) iaret ismidir. simlerden önce gelir. Müzekker için müennes
için gelir. Önüne geldii kelimenin son harfinin harekesine tesir
etmez. Baz harfler kendilerinden sonra med harfi olan
elif bulunmad halde sanki elif varm gibi
uzatlarak okunur. Örnek: ( - ) (hâzâ-hâzihî) bu, ( )
(zâlike)o, ( ) (lâkinne) fakat, ( )(er- Rahmânu) Rahmân.
) yüz çevirmek manasna gelir. ( ) Yolculuu istedim. ( ) Allah’a yüz
çevirdiler gibi. lerleyen konularda buna iaret edileceinden endie
edilmemelidir.
eklinde telaffuz edilir. Ayrca örneklerde görüldüü gibi bir
kelimenin müennesi belirtilmek istendiinde ksaca iareti
konulur.
[4] Örnein ( ) (balangç) kelimesinde hemze ( ) (balad) fiilinin kök
harfidir. Bu sebeple kelime müennes deildir. Ayrca kelimenin ( )
vezninde bir müzekker çoul olmamas gerekir. Örnein ( )(airler)
kelimesi ( )(air) müzekker isminin çoulu olduundan müennes
saylmaz.
almayan isimlerdir. Gayr-i münsarifler kesre yerine fetha ile
mecrûr olur. Tenvin yerine tenvinsiz hareke durumunu alrlar.
Bilindii gibi bana harf- i tarif almayan kelime nekre kabul edilir.
(
) (Ahmed ile gittim) gibi. Ayrntl bilgi ve örnekler ilerideki
konularda ilenecektir.
[6] Sonunda elif-i maksûre bulunan isimler de gayr-i munsariftir.
Elif-i maksûreyle biten ismin ref (ötre) olmas gerektii durumlarda
sondaki yâ’nn harekesine dokunulmaz, “damme takdir edilir”
denir. Nasb (üstün) ve cer (esre) hallerinde de “fetha takdir
edilir” denir.
[7] ( ) (getirdi) fiili dört harfli bir fiildir. Aynen üç harfli
mâzî fiil gibi çekilir.
Dinlemek için Tklaynz :
deimeyen, hep ayn kalan kelime demektir. Yani zamirler fâil
olduklarnda son harekeleri zamme (ötre) olmaz. Ayn ekilde mef’ûl
durumunda olmas halinde sonu fetha (üstün) veya harf-i cerden sonra
geldiklerinde sonlar esre olmaz, olduklar halde kalrlar[1].
Zamirler, muttasl (birleik), munfasl (ayr) ve müstetir (gizli)
olmak üzere üçe ayrlr:
I) MUTTASIL (BRLEK) ZAMRLER Kelimeye bitiik zamire muttasl
zamir denir. Muttasl zamir fiile birletii gibi isimlerin ve (harf-i
cer gibi) harflerin de sonuna birleir.
Fiillerin sonuna birleen ahs zamirleri o cümlenin fâili olur.
imdiye kadar gördüümüz mâzî fiillere birleen zamirler hep
fâil muttasl ahs zamirleridir. Örnein;
Cem Tesniye Müfred
(Bizler) (kimiz) (Ben)
Fiillere birleen bu fâil zamirler isimlere birlemez. Aada söz
konusu edeceimiz zamirler ise hem isimlerin sonuna hem de mef’ûl
zamirler olarak fiillerin sonuna birleirler:
a) simlerin sonuna birleen muttasl zamirler:
simlerin sonuna birleen zamirler, isim tamlamas [muzâf
(tamlanan)-muzâfun ileyh (tamlayan)] eklinde o ismin kime ait
olduunu bildirir[2]. Sonuna zamir alan kelime ise artk harf-i
tarif almaz. Çünkü zaten belirli hale gelmitir. Örnek:
(Senin kalemin)
Çekim Tablosu
Müennes
Müennes
Muhâtaba
Not: Zamirlerin harekesi deimez fakat zamirden önceki ismin
harekesi fâil mef’ûl vs. oluuna yani cümledeki yerine göre hareke
alr. Ancak mütekellim yâ’s ( ) birleen ismin son harfinin
harekesi her durumda esre olarak harekelenir. ( ) okulum, ( )
arkadam gibi.
Cümle Örnekleri:
. Ahmed dersini senin kaleminle yazd (mefulün bih
gayr-i sarih).
. Kitaplarn aldlar.
F Zamirle birleen isimlerin harf-i cerden sonra geldikleri
takdirde, isimler esre olsa da zamirlerin harekesinin deimeyecei
unutulmamaldr. Sadece gâiblerdeki (he ) li zamirlerin ( )
harflerinin harekesi ses uyumundan dolay esre olur. Dieriyle
kartrlmamas için gâibe müennes olduu gibi kalr:
Çekim Tablosu
Müennes
Müennes
Karlatrmal Cümle Örnekleri:
. Okuldan geldim ve teyzeme gittim.
. Ahmet babasndan bisiklet istedi.
. Çocuklar babalarndan para istediler.
. Haliniz hakknda düündük[3].
.
.
b) Fiillerin sonuna birleen muttasl zamirler: Söz konusu bu
birleik zamirler fiillerin sonuna birletii takdirde o
cümlenin mef’ûlü olurlar. Mâzî fiilin her sigasnn sonuna
gelebilecek mef’ûl zamirlerin çekim tablosunu fiilinde öyle
gösterebiliriz:
Cemi Tesniye Müfred
Örnein; (Biz yazdk) ve (Ben yazdm) fiilindeki ve zamirleri
fâildir.
. Dersi yazdk.
Seni yazdm. Onu yazdn.
Onu içtin. Onlar buldunuz.
ise muttasl meful zamirdir. muttasl fâil zamir, ibaresinde
Mesela;
Kâide: a) Fâil durumunda olan gâib cemi müzekker zamirini ( ),
mef’ûl zamire balarken cemi alâmeti olan vav ve elifin elifi
düer:
Onu buldular.
Onlar buldular.
Onu içtiler.
Sizi yazdlar.
Onu buldunuz.
Onlar buldunuz.
Onu içtiniz.
Onu duydunuz.
c) (beni yazd) de yeralan harfine Arapça’da nûn-u vikâye (koruyucu
nun) denir. Fiil, muttasl mütekellim zamiri olan ile birletiinde
araya bir
gelir. örneindeki harfi üstünle biten fiilin sonunu esreden
korumutur:
Beni buldun.
Beni yazdnz.
Beni buldular.
Beni duydunuz.
d) Muttasl... ve... zamirlerinden sonra hemze-i vasl’dan olan harfi
tarif gelirse geçi, sonlarndaki sakin mimlerin ötre ile
harekelenmesi ile olur.
. Adam size teekkür etti.
. Adam onlara teekkür etti.
Karlatrmal Cümle Örnekleri:
. Bize saadet içinde teekkür ettiniz.
. Bana saadet içinde teekkür ettiniz.
. Ona saadet içinde teekkür ettiniz.
. Ona saadet içinde teekkür ettiniz.
. O (baya)nlara saadet içinde teekkür ettiniz.
Takm ne oynad?
. Arkadan sana yardm etti.
. laç bana fayda verdi.
Bahçede ne gördün?
. Bahçede seni gördüm.
. Bahçede beni gördün.
. Evet, çocuklar onu ziyaret ettiler.
c) Harflerin (örnein harf-i cerlerin) sonuna birleen
zamirler:
Harf-i cerler ismin önüne geldikleri gibi ismin yerini tutan
zamirle de birleir.
Harf-i cerle birleen zamirlerin çekimi öyledir:
bize ikimize bana * bizden ikimizden
benden
Kaide: harf-i ceri isme birleirse olarak esre ile, mütekellim ya’s
hariç zamire birleirse olarak üstün hareke ile balanr. Cümlenin
banda gelirse mülkiyet (var manas) ifade eder[7].
Halid için, Halid'in veya Halid'in var (Halid’e ait) (isme
birlemi),
Onun için, onun, onun var (zamire birlemi),
Benim için, benim, benim var (mütekellim ya’sna birlemi).
Bu harf-i cer'in burada verilen üç manas da cümledeki yerine göre
geçerli olur:
. Kitap Halit’in çanta benimdir.
. Benim bir kitabm var.
¯¯¯
bizde ikimizde bende * bize ikimize
bana
Kâide: ve zamirleri gibi kendinden önceki harfi ötreli olup cezimle
biten kelimelerden sonra harf-i tarife geçi ötre ile olur:
. Sizin üzerinize selâm olsun. . Onlar fakirdirler.
Cümle Örnekleri
. Kalemi orda buldular.
. Ahmet sizi okulda yazd.
II) MUNFASIL (AYRI) ZAMRLER Herhangi bir kelimeye
bitimeksizin ayr yazlan zamirlerdir. ki ayr munfasl zamir türü
vardr. Birisi fâil olarak dieri de meful olarak kullanlr:
a) Fâil yerine geçen munfasl zamirler: Aadaki munfasl zamirler
cümlede ismin yerini tutup fâil yerine geçerler:
Çekim Tablosu
. Onlar Arapça okudular (tahsil ettiler).
. O otobüse bindi.
* Görüldüü gibi bu fâil zamirler fiille birlikte kullanldklarnda
fiilin önüne geçerler. Normal kullanmn dnda fiilden sonra
geldikleri takdirde fâiline vurgu kazandrrlar:
. Babana (baban için) sen yazdn.
. Sen elbiseleri ykadn (sen).
Sen çay içtin (sen) ya da “Çay sen içtin sen”.
* Zamirlerin pekitirilmesi tekrar edilmek suretiyle olur.
. O, O gafurdur, rahimdir.
. Bu senin kitabndr senin.
Not: ve munfasl zamirlerinden sonra hemze-i vasl
(elif-lâml kelime) gelirse sonlarndaki cezimli mimler zamme ile
harekelenir:
. Onlar fakirdir.
. Sizler zenginsiniz.
b) Mef’ûl yerine geçen munfasl zamirler: Aadaki munfasl (ayr)
zamirler cümlede mef’ûl yerine geçerler.
Cemi Tesniye Müfred
Müennes
. Öretmen yalnz onlar methetti.
Örnein; (Biz) yazdk ve (Ben) yazdm fiilindeki ve zamirleri fâildir.
Ancak dendiinde fiile birleen herhangi bir zamir
görülmemektedir. Telaffuzda yer almasa da burada fiilde var olduu
düünülen zamir (o) dir. Ayn ekilde fiilinin sonundaki fâil deil,
fâilin müennes olduunu gösteren alâmettir. Bu fiilde var
olduu düünülen zamir dir. Özet olarak; bütün mâzî fiillerin müfred
müzekker gâib ve müfred müennes gâibelerinin fâilleri müstetir
(gizli) olan
ve zamirleridir.
(Annesini buldu) cümlesinde fâil; kim buldu sorusunun cevab
olan ve fiilin altnda gizli olduu düünülen
zamiridir.
.
.
.
. smin nedir? smim Zeynep’tir.
. Ben stanbul’danm.
. Onlar Kur’ân’ ezberlediler.
. Siz dersi yazdnz.
. Onlar maç seyrettiler.
. Onlar tatly yediler.
. kiniz imtihanda baardnz.
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯
(96/ALAK 2) (Allah) insan bir alakdan yaratt.
asl duran ey, alaka, embriyo, kan phts
yaratt
(80/ABESE 19) Bir nutfeden yaratt onu (insan) ve akabinde
takdir etti (ekil verdi)[12].
nutfe, sperma
(harekeye tesiri yoktur).
misal verdi. fiili yalnz kullanldnda vurmak, dövmek vs. manasndadr.
Ayn cümlede
kelimesi de yer alrsa misal vermek anlamna gelir. Bu ekilde
Arapça’da pek çok örnek vardr.
unuttu. (Sonu illet harfleriyle gelen fiillerin çekimi daha sonra
ilenecektir.)
yaratma, yaratl, halk etme. ( ) fiilinin masdardr. Arapça’da
masdarlar isimdir, yani balarna harf-i tarif veya sonlarna
tenvin alrlar. Cümledeki fiillerin fâilleri müstetir (gizli) olup
gâib fiilin mukâbili olan ( ) zamiridir.
4- .
(93/DUHÂ 3) Rabbin seni terketmedi ve darlmad.
terketti, ayrld, yüzüstü brakt
(93/DUHÂ 7) Ve seni arm buldu bunun üzerine hidayet etti.
hayrette kalan, aran, arm
hidayet etti, yol gösterdi
yoksul
zenginletirdi
7- .
koydu, kaldrd [13]
ar yük, vebal
kaldrd, yükseltti
dedi, söyledi
Rabbim (Sondaki esre ( ) kelimesindeki
yalanlad, yalan isnad etti, inanmad
( ) ( ) nûnu vikâye, ( ) harfinin altndaki esre
mütekellim yâ ( ) snn ksaltlm halidir. ( ) yalanladlar fiiline
nûnu’l-vikâye ve mütekkelim yâ’s birleince cemî vavnn elifi dümü ve
( ) olmutur.
10- ...
söz (azab sözü)
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯
2. Aadaki kelimeleri üçer kere yaznz.
sokak sandalye
yüzdü
ate
Arkadana bir mektup yazdn m?
Ahmet bugün ne yapt?
.
Zeynep ne yapt?
Ahmet ticaretinde niçin baard?
. Babam televizyon seyretti.
. Dedesi odada oturdu.
Bu kz tandn m?
. Ahmet çarya babas ile beraber gitti.
. Sen iyi resim çizdin.
. Ben çok megulüm.
. Onlar ikindide döndüler.
u anda o nereye gitti?
. Amcasna gitti.
4. Aadaki Arapça cümle parçalarn ve cümleleri tercüme
ediniz.(Cevaplar için üzerine tklaynz)
- – – – –
.
3. Sokakta kim kalem buldu? 4. Evde suyu kim içti?
5. Suyu kzkardeim içti. 6. Halan dün nereye gitti?
7. Örenciler okulda sandalyeler üzerine oturdu.
8. Okulumdan çktm evinize geldim. 9. Bugün evinize ne zaman
gittiniz?
7. Aadaki boluklar doldurunuz.(Cevaplar için üzerine tklaynz)
..... . ....
..... . .....
– - - - -
– – –
- – - - - - - - - - - - -
- - - - - - -
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯
-------------------------------------------------------------
-------------------
[1] Daha önce hatrlanaca gibi harf-i tarif alan isimlerin son
harekesi cümledeki durumuna göre üstün esre ötre olarak
harekeleniyordu.
[2] sim tamlamas ile geni açklama daha sonra gelecektir.
[3] ( düündü) fiili imdiye kadar gördüümüz sülâsî mücerred (üç
harfli) fiillerden deildir. Orta harfine edde ilave edilmi sülasî
mezîd (üç harfli fiile harf ilave edilmi) fiillerdendir. Ancak
çekimi aynen sülâsi mücerred gibidir. lerde ilenecek bu konuya
imdiden allmas için ara ara bu tip sülasiye harf ilave edilmi
fiiller gelecektir.
kitap müzekker bir kelime olmasna ramen çoulu tek bir gâibe müennes
zamiri ile karlanmtr.
[5] ( ) gördü
[6] ( ) (ziyaret etti) fiili illet harfleri dediimiz (vâv, yâ,
elif) harflerinden birini bulundurduu için illetli fiiller
grubundandr. Yine ileride ilenecek konuya allmas bakmndan ara ara
illetli fiillerden seçilmi örneklere de yer verilecektir.
Ancak son harfinden bir önceki harfi illetli olan bu tip fiillerin
gâibe cemi müennesten sonraki çekimi farkl olduundan sonrasnn
çekimini u anda yapmaynz.
[7] “Var” manasyla ilgili geni bilgi ilerde gelecektir.
[8] Bilindii gibi zarftr. Çok kullanld için zamirlerle birlikte
çekime onu da aldk.
biten fiiler de dier üçlü fiilerde olduu gibi son harf olan
ye cezim verilerek devam edilir. ( ) (gördüm) gibi. Örencilere düen
bu illetli fiilleri u anda kendilerinin çekmeleri deil verilen
örnekleri tercüme etmeleridir.
[10] ( ) basketbol
) de, da
[12] Baa getirilen kelimeyi vurgulamak için devrik cümle kurulmu ve
harf-i cerli kelime fiilden önceye alnm.
[13] Sözlüklerde de görülecei gibi ( ) iareti çoulu verilecek
kelimenin önüne gelir, ksaca cemi kelimesinin sembolüdür.
[14] Zaman ve mekanla ilgili isimlere zarf denir. Balarna harf-i
cer gelmedii takdirde zarflarn son harfi üstün olur. Cümleleri
rahat kurmamz açsndan kelimeler içinde ara ara zarf isimleri
verilecektir. Zarflarla ilgili geni açklama daha sonra
gelecektir.
müennes için gelir. Ayn ekilde tüm iaret isimlerinin kelimenin
harekesine tesirleri yoktur.
Dinlemek için Tklaynz :
ZARFLAR Zarflar; fiilin meydana geldii zaman ve mekan
belirten, “Ne zaman” ve “nerede” sorularnn cevab olan
kelimelerdir. Kendinden sonra gelen ismi, cer harfleri gibi mecrûr
(esreli) yapar.
Zarflar; zaman zarf ve mekan zarf olmak üzere iki ksmdr:
a) Baz Önemli Mekan Zarflar:
önünde
yannda
*Harf-i cerden sonra gelmedikleri takdirde yukarda verilen bu
zarflarn son harflerinin harekesi [merfû (ötre) durumda da olsa]
daima üstün olur.
Cümle Örnekleri:
. çiler irketin önünde bekledi.
. Hayr, hava alan ehrin dndadr.
. Oyun sahas ehrin ortasndadr.
. Bahçe ehrin önündedir.
. Havuz ehrin arkasndadr.
b) Baz Önemli Zaman Zarflar:
önce
fecr
imdi
. Bir saat önce geldim.
.
. Bir saat önce memleketimden geldim.
. Çocuklar okuldan az önce geldi.
Onlar imdi nerede?
. Yolculuum esnasnda kitap okudum.
Gün Ay ve Mevsim adlar:
1-Gün Adlar:
( )
Zü’l-Ka’de ay
Dinlemek için Tklaynz :
MÜBTEDÂ - HABER sim cümlesinin, isimle balayan ve isimden
sonra bazen fiille devam eden cümlelere dendiini daha önce
görmütük. sim cümlesinin içinde bazen fiil yer almayabilir. Yani bu
cümle sadece iki veya daha fazla isimden de oluabilir.
Mübtedâ genellikle cümlenin banda bulunur. Özel isim ya da zamir,
iaret sfat v.b. gibi mebnî (harekesi deimeyen) kelime deilse bana
taks alr. Son harfinin harekesi de elif ve yâ ( ) gibi illetli harf
deilse ötre olur.
.
veya ...drla biten kelimenin haber olduuna iaret eder.
Örnek cümlede görüldüü gibi mübtedâ marife, haber nekre olur.
Mübtedâ ile haber arasnda müzekkerlik-müenneslik,
teklik-ikilik-çokluk bakmndan uyum vardr. Yani mübtedâ
müzekkerse haber de müzekker olur. Mübtedâ müennes ise haber de son
harfin harekesini üstün yapp yanna kapal tâ (tâ-i merbuta )
getirilmek suretiyle müennes yaplr. Mübtedâ tesniye ya da
cemi ise haber de kaide gerei tesniye veya cemi yaplr.
Örnekler:
. Kalem uzundur.
. Resim çirkindir.
.
. Araba yenidir.
F Özel isimler, zaten belirli olduklar için balarna harf-i
tarif almazlar. Allah kelimesi de özel isim olduu için bana ayrca (
) taks almaz.
. Allah birdir.
. Halit çalkandr.
.
. O Muhammed’dir.
Ayn ekilde sonuna tenvin almayan (gayr-i munsarif) özel isimler,
haber diye sonu ötre tenvin yaplmaz.
. O Fâtma’dr.
*Mübtedâ bu cümlelerde görüldüü üzere munfasl (ayr) zamir halinde
geldii gibi, isimle birlemi muttasl zamirli bir kelimeyle de
gelebilir. Görüldüü gibi mübtedâ marife olarak gelmektedir.
Banda harf-i tarif olmad halde zamirler ve iaret isimleri belli bir
varla delalet ettikleri için marifedirler. Sonuna zamir birlemi
isimler de zaten marife olduklarndan balarna harf-i tarif ( )
almazlar:
Bahçeleri genitir.
Sonuna muttasl zamir alan isimler ayn ekilde haber diye ötre tenvin
deil, sadece ötre hareke alrlar:
. Bu senin arkadandr.
. Bu onun arkadadr.
. Arkadan güzeldir.
Haber Mübtedâ
Bu cümlede de görüldüü gibi; fâil isim olarak baa
geldiinden cümle; isim cümlesidir. sim cümlesi olduu için artk
öelerini fâil-fiil-mef’ûl eklinde deil, mübtedâ-haber eklinde
söyleriz. Cümlenin öznesi mübtedâdr ve haberi de bir fiil
cümlesidir.
FAkldan çkarlmamas gereken husus; isim cümlesinin öeleriyle fiil
cümlesinin öelerini birbirine kartrmamaktr. Meseleyi
özetleyecek olursak cümleler u kelime parçalarndan
oluur:
sim Cümlesi:
Haber Mübtedâ
Fiil Cümlesi:
Meful Fâil Fiil
F Gramerde her cansz çoul tek bir müennes hükmündedir. Yani cansz
varlklar ya da hayvanlarda, kelimenin müfredi müzekker olsa bile
çoul yapldnda tek bir müennese uygulanan kaide uygulanr.
Örnekler:
kitap (müfredi müzekker) kitaplar
çiçek (müfredi müennes) çiçekler
. Arabalar hzldr.
Haberin Cümle Oluu
Haber bazen tek bir kelimeden (müfred isim) olutuu gibi, bazen
cümleden, bazen de harf-i cerli ya da zarfl cümle parçasndan (ibh-i
cümle) oluabilir.
a) Müfred Haber: imdiye kadar gördüümüz cümlelerde olduu gibi
haber; sonu illetli olmayan müfred (tekil) bir isimden olutuu
takdirde son harfi ötre tenvinlidir:
. Halit örencidir.
. Hatice çalkandr.
b) Cümle olan Haber: Aadaki örneklerde görüldüü gibi
mübtedâdan sonra gelen ksm bal bana bir cümledir[3].
. Çocuk ata bindi.
. Çocuklar gittiler.
. Kadnlar gittiler.
c) ibh-i Cümle olan Haber: ibh-i cümle; cümle benzeri
demektir. Harf-i cerle (yanndaki kelime olan) mecrûrundan, zarfla
yanndaki kelimeden oluan cümle parçasna tam bir cümle olmadklar
için ibh-i cümle (cümle benzeri) denir.
1) (ibh-i cümle) Zarf olan haber:
Bu gözlük annenindir.
. Mü’min cennettedir.
Örneklerde görüldüü gibi haberi ibh-i cümle olan cümlelerde mübtedâ
ile haber arasnda müzekkerlik müenneslik vs. uyum aranmaz.
herhangi bir etkisi yoktur. Ancak nekre kelimenin önünde gelirse
tpk zamirde olduu gibi kendileri mübtedâ, nekre isim ise haber
olur:
. Bu örencidir.
Haber Mübtedâ
Haber Mübtedâ (mahallen merfû)
*Arapça’da haber edat yoktur. Tercümede biz onu gerektii ekilde
ilave ederiz.
. Ben benim.
. Sen sensin.
. O odur.
Naslsn ?
Sen kimsin?
Bu cümlelerde ( )( ) ve ( ) haber olup soru edat olduundan baa
geçmesi zorunludur[4]. Sonra gelen kelimeler de mübtedâdr.
Genel Cümle Örnekleri:
. Bu mekan sakindir.
. slâm dinimdir. .
. Muhammed çalkandr.
. Zeyneb çalkandr.
. Tacir cömerttir.
ATIF: Atf harfleri denen harflerle kelime veya cümleleri ayn hükme
balamaya atf denir. leride müstakil konu bal altnda ileyeceimiz,
ancak çok gerekli olduu için ara ara kelimeler ve dipnotlarda
ilediimiz atf bahsinden imdilik u kadarn örenmemiz
yeterlidir:
. Fâtma ve kardei baard.
Bu cümlede ma’tufun aleyh, atf harfi, da ma’tuf’dur (atfedilen).
kelimesi matufun aleyh olan kelimesinin merfû olmas sebebiyle
merfûdur. Atf vâv ma’tuf ile ma’tûfun aleyh’in ayn hükümde ortak
olduunu göstermitir.
Atf harfleri 10 tanedir. Kelime ezberler gibi ezberleyebileceimiz
bu harflerin cümle içindeki kullanllar öyledir:
ve
akabinde, hemen Ma’tufla mat’ûfun aleyh arasnda zaman
. Ali sonra da Hâlid okula girdi.
sonra
veya, ya da .
yoksa
ya... ya.…ya da, ister (vav ile tekrarlanarak
kullanlr)
... bile, dahil
deil, olmad (nefy, olumsuzluk anlatr)
fakat, bunun aksine
. Kasap sr boazlamad fakat bir koyun
boazlad.
. mtihandan Yusuf, hayr Osman çkt.
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯
Mecrûr (isim) Harfu cer Câr- mecrûr Haber Mübtedâ
Harfu Atf
( ) Lâmü’l-ibtidâ[5]
ahiret hayrl, iyi, daha iyi
3- .
güne
ay
saymak /azab, bela /hesap, güne ve ayn belli bir hesaba göre
hareket etmesi
4-... .
(9/TEVBE, 27) Allah gafûrdur (balayandr), rahimdir (merhametli ve
esirgeyendir).
5-
Ma’tûf Harfu Atf câr-mecrûr Mübtedâ muahhar
mecrûr câr Harfu Atf
Ma’tûfun aleyh
(30/RUM, 23) Gecede ve gündüzde uyumanz O’nun (varlnn)
delillerindendir (ayetlerindendir)[8].
uyku, uyumak [burada; ( ) manay vurgulamak için öne geçmi haber
(haber mukaddem), ( ) de sonraya kalan mübtedâdr
(mübtedâ muahhar)].
Ayrca atf harfi olan ( ) dan sonra gelen isim ma’tûftur. Kendinden
önceki harf-i cerin hükmü atf vâvyla ( ) kelimesini de esre
yapmtr.
6- . .
...a yemin olsun ki, ( Kelimenin sonunu esre yapt takdirde yemin
ifade eder. Yapmad takdirde “ve” anlamndadr. Yani yemin vavn
dierlerinden ayran son harfini esre yapmasdr. Kasem (yemin) harfi
olan vavdan sonra gelen isim daima mecrûrdur.)
gerçekten, hakikaten.
te’kîd lâm, manay pekitirmeye yarar, harekeye tesiri
yoktur
zarar, ziyan
uursuzluk ( – – \ – ..)
dedi, söyledi
( ) den sonra iki nokta üst üste (:) varm gibi kabul edilir ve
ondan sonra gelen ibareye ma’kûlü’l-kavl denip yeni bir cümle
olarak ilem görür. Örnein burada ( ) mef’ûl ya da fâil deil
mübtedâdr, ( ) de haberdir.
8- ...
(36/YÂSÎN, 8) Biz onlarn boyunlarnda balar yaptk ve o
(halka)lar çeneleri(n)e (kadar dayanmaktadr).
gerçekten biz
10- .
(55/RAHMÂN, 14, 15) nsan (balangçta) pimi çamur gibi bir kuru
çamurdan yaratt ve cinleri ateten dumansz bir alevden yaratt.
(kuruluundan dolay kendisine vurulduunda ses çkaran) kuru
çamur
gibi (harf-i cer)
11-
.
(7/A’RÂF, 12) (eytan Allah’a öyle dedi:) Beni ateten yarattn onu
çamurdan yarattn...
çamur
(2/BAKARA, 31) (Allah) Adem’e bütün isimleri öretti sonra onlar
meleklere gösterdi..
öretti
isimler
bütün, her (mübteda vs. olmayp burada olduu gibi
te’kit yani pekitirme görevi yapt zaman kendinden önceki ismin
harekesine tâbi olur. Sonundaki zamir kendinden önceki isme
aittir.)
sonra
melekler
Adem! Muhakkak ki bu (eytan) senin ve einin dümandr.
düman
bu
.
(7/A’RÂF, 21) Ve (eytan) o ikisine “Gerçekten ben ikiniz için
nasihat edenlerdenim” diye yemin etti.
(Mâzî fiil) yemin etti
nasihat eden, öüt veren
( ) olur.
15- .
(7/A’RÂF, 23) (Adem ile ei) dediler ki: “Ey Rabbimiz! Biz kendimize
zulmettik”.
zulmetti, hakszlk etti
(çouluna) iaret eder.
16- .
(7/A’RÂF, 71) (Hûd) dedi ki: “Üzerinize Rabbinizden bir azab ve
öfke vaki oldu”.
vâki oldu, ortaya çkt, ait oldu /dütü
azab, ceza, (hissi olsun , manevi olsun, umûmî manada)
pislik
kzmak, hiddet göstermek, öfkelenmek (Allah hakknda: rza
göstermemek, cezalandrmak istemek)
17-
açk, apaçk delil
buldu, rastlad, karlat
.
(7/A’RÂF, 179) And olsun ki, cinlerden ve insanlardan bir çounu
cehennem için yarattk.
yaratt, yoktan var edip etrafa datarak çoaltt.
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯
1. Aadaki kelimeleri üçer kere Arapça’s ve manasyla birlikte yazp
mübteda-haber cümleleri kurunuz.
büyük
. Bu kitap erkek kardeimindir.
. Bu çanta kzkardeinindir.
. Bu kimdir? Bu babamdr.
. Ve bu kimdir? Bu annemdir.
. O sofray temizledi.
Emin misin?
. Anahtar kapnn arkasndadr.
. .
3. Aadaki Arapça cümleleri harekeleyip tercüme ediniz.(Cevaplar
için üzerine tklaynz)
- – - – -
1. Bu çocuk cahildir. 2. Ben senden büyüüm.
3. Kurt arslandan zayftr. 4. Sen çocuk musun?
5. O hasta mdr? 6. Kim küçüktür?
7. Bu sr hastadr.
- – – -
6. Atf harflerinin her biriyle birer cümle kurunuz.
&&&&&&&&&&
-------------------------------------------------------------
-------------------
[1] simlerin sonuna birleen taks ismin tesniye (iki tane) olduunu
ifade eder. Mübtedâ haberin tesniye bakmndan uygunluunu göstermek
için konusu ilenmedii halde verilmitir.
Mübtedâ haberin cemilik bakmndan uygunluunu göstermek için örnek
verilmitir. Bir sonraki konuda ilenecektir.
[3] Mübtedâ isimle balad için onun böyle bir cümle olmas söz
konusu deildir. Aksi takdirde fiil cümlesi olurdu.
[4] Her soru ismi haber deildir. Eer soru isminden sonra gelen
kelime; nekre, zarf, harf-i cerli isim veya fiilse, bunlar mübtedâ
olamayacandan soru ismi mübtedâ olur. Bkz. Çörtü, Meral, Nahiv, s.
115.
[5] Mübtedânn bana gelen bu fethal lâm’a “lâmü’l-ibtidâ” (balangç
lâm) denir ve te’kit (anlamn önemini arttrmak) için kullanlr. Tpk
soru kelimeleri ya da bir sonraki ayette mübtedânn bana gelen
( ) gibi i’raba (kelimenin sonundaki harekeye) herhangi bir etkisi
yoktur.
[7] ( ) harf-i ceri zaman ve mekan isimlerinin önünde …de, ..da
manasna gelir.
[8] Mübtedâ; harf-i cer ya da zarfl cümle parças olarak baa gelmez.
Harf-i cer ya da zarf ancak haber olur. Cümleye vurgu
kazandrmak, önemine iaret etmek için haber baa gelebilir. Konuyla
ilgili ayrnt ilerdeki konularda ilenecektir.
Dinlemek için Tklaynz :
SMLERDE TESNYE VE CEM simler say bakmndan müfred, tesniye ve cemi
olmak üzere üçe ayrlr. Tek ismi bildirene müfred, iki varl
bildirene tesniye, üç ya da daha fazla varl bildirene cemi denir. (
) kitap ( ) defter müfred kelimelerdir. Tesniye ve cemileri ise u
kurallara tâbidir:
I) SMLERDE TESNYE
Daha önce gördüümüz gibi mâzî fiilleri tesniye yaparken (iki kiiye
çevirirken) gâibte elif ( ) muhatapta ( ) mütekellimde ise
getiriyorduk:
simlerin tesniye durumu ise fiillerinkinden bakadr:
simlerin tesniye yaplmasnda kaide:
a) Fâil ya da mübteda haber gibi merfû (ötre) olmas gereken
durumlarda müfred (tekil) ismin sonuna ( -) taks eklenir.
Örnekler:
ev
. ki çocuk oraya gitti.
. ki çocuk küçüktür.
Not: Kelimenin banda harf-i tarif olursa o kelime marife,
olmazsa nekredir.
. O ikisi mü’mindir.
. O ikisi yolcudur.
. ki örenci dersi anlad.
.
. ki adamdan bir kitap aldm.
. ki kadn buldu.
. Kardeim iki sene önce geldi.
. Öretmen iki dersi açklad.
. Müdür iki örenciye teekkür etti.
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯
.
âma, kör. (Sonu illet harfi ile bittii için esre almaz)
sar gören
(13/RA'D 3). ( ..ki O) orada bütün meyvelerden çifter çifter
yaratt. ..
meyveler, ürünler
.
(14/BRÂHÎM 33). Düzenli seyreden günei ve ay sizin için boyun
edirdi; geceyi ve gündüzü de istifadenize verdi.
boyun edirdi, faydal kld, istifadesine verdi
devaml ve düzenli olan, istirahate çekilmeyen
5-
misal verdi
adam, kii (Kur’ân’da durum anlatan birçok mevzu da mâzî fiil
kullanlr, Türkçe’ye geni zaman olarak tercüme edilir).
6- ... ...
(22/HACC 19). u iki (gurup), Rabb’leri hakknda tartt (u iki grub
Rabb’leri hakknda çekien iki hasmdr.).
hasm, düman
tartt, çekiti
bu ikisi
..
(36/YÂSÎN 14). te o zaman biz, onlara iki elçi göndermitik. Onlar
yalanladlar...
ite o zaman, hani bir zamanlar (Mâzî fiilin önünde mili geçmi zaman
ifadesini verir).
elçi gönderdi
(90/BELED 10). Ona (insana) iki yolu (doru ve eriyi)
gösterdik.
hidayet etti, yol gösterdi
açk yol / yüksek yer
kere, defa istasyon
. O ikisi meguldür.
. Muhammed haftada iki kitap okudu.
Üniversiteye neticeyi kim gönderdi?
. kisi ne gönderdi? Neticeyi gönderdiler.
Neticeyi ne zaman gönderdiler?
. Neticeyi üniversiteye gönderdiler.
.
. Baban mevcut mu (var m)? Evet, o mevcuttur.
3. Aadaki cümleleri Türkçe’ye çeviriniz.(Cevaplar için üzerine
tklaynz)
. .
.
.
. .
. .
. .
3. Kapy açmadm çünkü sizi tanmadm.
4. Bu kalemi kimden aldnz? 5. Sizden iki kalem aldm.
6. Kapy dün öretmeniniz açt.
&&&&&&&&&&
II) SMLERN CEM (ÇOUL) HAL simlerin cemi (çoul) hali üç
türlüdür:
1) Cemi Müzekker Sâlim (müzekker için)
2) Cemi Müennes Sâlim (müennes için)
3) Cemi Mükesser (düzensiz çoullar için)
. Öretmenler çay içti.
Haber (fiil cümlesi)
girdiler.
. Oruçlular sofrann etrafndadr.
b) Müzekker bir ismin mecrûr (esreli) veya mansûb (üstün)
okunmas gereken durumlarda müfred (tekil) ismin sonu esre yaplarak
( taks ( eklenir. Yani mansûb ve mecrûr halleri ayndr:
müminler
. Örenciler oyuncular kulüpte gördü.
2) CEM MÜENNES SÂLM a) Müennes bir ismin çoul ve merfû olmas
gereken durumda müfred ismin sonuna getirilerek çoul yaplr. Eer
ismin sonunda tâ-i te'nis (müennes tâ’s) varsa kalkar.
teyze
b) Müennes bir ismin çoulunun mansûb (üstünlü) ya da mecrûr
(esreli) olmas gereken durumda müfred ismin sonuna getirilerek çoul
yaplr. Yani mansûb ve mecrûr halleri ayndr. Yanlarak mansûb
durumunda üstün hareke konmamaldr:
den
den
den
den
. Adil kitap ve dergileri geceleyin okudu.
F Bu ekildeki cemilerde cemi ismin ekli düzenli olduu ve deimedii
için sâlim denmitir.
. Öretmen örencilere teekkür etti.
. (Bayan)Yolcular.
Çantalar nereye gönderdiler?
.
. Bizler mehuruz.
. çiler bisikletlerle geldiler.
3) CEM MÜKESSER (Krk Çoul) Müfredin (tekil halin) ekli bozularak
yaplan çoullardr. Belli bir kâidesi yoktur. Araplardan iittiimiz
gibi kullanlr veya sözlüklere bakarak tesbit edilir.
Dolaysyla murabdrlar. Yani merfû, mansûb, mecrûr durumlarnda
kelimenin sonunda zâhir (açkça görünen) hareke alrlar.
Müfred Cem
kzlar
kalem
kalemler
da
dalar
okul
okullar
Görüldüü gibi hangi ismin sâlim hangi ismin mükesser olduunu
kendimiz tesbit edemeyiz.
Cümle örnekleri:
]3[ .
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯
(36/YÂSÎN, 34). Biz orda (yeryüzünde) hurmadan ve üzüm balarndan
(oluan) bahçeler yaptk ve (yine) orada pnarlar fkrttk.
kld, yapt
2- ...
ay. (Burada kelimesi önemi vurgulamak için öne geçmi
mef’ûldür).
takdir etti, tayin etti, ölçüp biçti. (Mef’ûl, fiilden
önce geldiinde, fiilde ona dönen bir zamir
bulunur).
menzil, yörünge.
3- ...
çeit eya
4- ... ...
ölüm
yaratt
5-
(23/MÜ’MNÛN, 12). Andolsun biz insan, çamurdan (süzülüp, çkarlm)
bir özden yarattk.
Andolsun, gerçekten, hakikaten. (Bataki lâm yemin ifade eder. ise
mâzî fiilin önünde tahkik (pekitirme), kuvvetlendirme görevi
yapar.
öz, hülasa, süzme, döl, nutfe
çamur
6- ... ...
7- ... ..
(67/MÜLK, 26). (De ki:) lim ancak Allah’n katndadr, (yanndadr), ben
ancak bir uyarcym.
ancak, yalnz, (hasr edat) Allah’n katnda (yannda)
uyarc
8- .
eler, çiftler
istirahat rahatlk, sükûnet, ölüm
geçim kayna, geçim salama vakti
12-
bina etti, yapt
(2/BAKARA, 255). Onun (Allah’n) kürsüsü gökleri ve yeri
kuatmtr.
içine ald, kaplad, (sard, kuatt)
taht, sandalye, koltuk, kürsü
(55/RAHMÂN, 1, 2, 3, 4). Çok merhametli (Allah) Kur’ân’ öretti,
insan yaratt, ona açklamay öretti.
çok merhametli (Yalnz Allah’a tlak edilir)
öretti
15-
(55/RAHMÂN, 7). Göü (Allah) yükseltti ve mîzan (dengeyi) o
koydu.
gök. (Semâi müennes olan bu kelime burada öne
arz, dünya, yer, toprak
her gün. ( den sonra gelen ismin esre olduunu
hatrlaynz.)
18- .
peygamber, elçi
20- .
kesti
oldu
piman
21-
22- .
(43/ZUHRUF, 56). Onlar sonrakiler için bir geçmi ve (ibret
için) bir örnek kldk.
geçmi
(9/TEVBE, 26). Sonra Allah Resûlü ve müminler üzerine
sekînetini (sukûnet ve huzur duygusunu) indirdi.
24- .
karde
26- .
hani, bir zamanlar
balad
... .
karanlkta kalan
bir de bakmsn onlar. [( ) yannda zamirle yer ald zaman
izâ fücâiyye dediimiz “bir de bakmsn, birden, anszn” manasn
verir, ( ) bir de bakmsn o, ( ) bir de bakmsn onlar
gibi] .
-29 ... .
yatlan yer, mezar
diriltti, kaldrd
doru söyledi
-30 .
(7/A’RÂF, 42). Onlar (inanp iyi iler yapanlar) orada (cennette)
ebedîdirler.
ebedî
(balangç) harfi
( )Tahkik (te’kîd) harfi
(5/MÂDE, 19). Muhakkak ki size bir müjdeleyici ve bir uyarc
gelmitir. Allah hereye kâdirdir.
kâdir, gücü yeten müjdeleyici uyarc
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯
çiçekler
çocuklar
tarlalar
köpekler
. Onlar mü’mindirler.
. yi bayanlar secde etti.
. Çocuklar top oynadlar.
. Müslümanlar Habeistan’a ve Medine’ye hicret
etti.
[7] . Baba kütüphaneden birkaç kitap ald.
[8]
3. Aadaki Arapça cümleleri harekeleyip tercüme ediniz.(Cevaplar
için üzerine tklaynz)
4. simlerin tesniye ve cemisiyle ilgili beer cümle kurunuz.
&&&&&&&&&&
-------------------------------------------------------------
-------------------
[1] Bana harf-i cer gelmeyen zarflarn daima üstün olduunu, zaten
mübtedâ ile ibh-i cümle arasnda uyum olmadn hatrlaynz.
[2] ( ) harf-i cerinin bulunduu mekan bildiren mef’ullere mef’ûlün
fîh denir.
[3] (
[4] Topluluk ve millet isimlerinin müennes olduunu
hatrlaynz.
[5] ( ) balad fiili ( ) harf-i ceri ile kullanlr. Harf-i cerli
fiillerin cer harfi asli manasnda tercüme edilmez. Fiilin parças
olarak kabul edilir.
[6] Burada da ( ) kelimesi vurgu için öne geçmi haberdir ( )
kelimesi de muahhar mübtedâdr.
[7] ( ) birkaç, baz. ( ) gibi önüne geldii kelimeyi esreler. Son
harfinin harekesi cümlede fâil, mef’ûl ya da mecrûr oluuna göre
deiir.
[8] ( ) baarsz oldu
Dinlemek için Tklaynz :
MÂZ FLN MEÇHÛLU
Fiiller aktif ve pasif olmak üzere ikiye ayrlr. Fâili belli
olana Arapça’da ma’lûm fiil (aktif, etken fiil) denir.
. Bekir ata vurdu.
i yapan fâil (Bekir) bu cümlede bellidir. Fiili ma’lûmdur. Fâili
belli olmayan (pasif, edilgen) fiile ise meçhûl fiil denir.
. Ata vuruldu.
Fâil belli olmadndan bu cümledeki fiil meçhûldür.
Mâzî ma’lûm fiili meçhûl yapmak için üç harfli fiilin ba harfi
ötre, ikinci harfi esre okunur:
vurdu →
Vuruldu
yazd →
Yazld
bildi →
Bilindi
açt →
Açld
yedi →
Yenildi
içti →
çildi
Meçhûl fiil cümlesinde, fâil olmad için cümlenin mef’ûlü, fâil
yerine geçer. Arapça’da buna nâib-i fâil denir ve son harfi
fâil gibi ötre okunur
. Ders yazld.
Çekim Tablosu
Müennes
Gâibe
Müzekker
Muhâtab
Câr-mecrûr Mef’ûl Fâil Fiil-i Mâzî Ma’lûm
Naibu fâil Fiil-i Mâzî Meçhûl
Görüldüü gibi birinci cümlenin mef’ûlü ikinci cümlede nâibu fâil
olmu, dolaysyla meçhûl fiil de ona uygun olarak müennes siyga ile
kurulmutur.
Cümle örnekleri:
. Maç son anda kazanld.
. Hasta ilac içti.
. Öretmenlere teekkür edildi.
. Ömer bisiklete bindi.
. ki mektup yazld.
. Mahmud kapy açt.
.
. ki mektup yazld.
. Mücahitlere teekkür edildi..
. Allah yeryüzünü insan için mesken kld.
. Yeryüzü insan için mesken klnd.
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯
- - - - - - - - - -
1. Sokakta kim dövüldü? 2. Görmedim, kim dövüldü?
3. Evde yemei kim yedi? 4. Evde yemei dayn yedi.
5. Çocuk ata bindi. 6. Okulda kapdan çkld.
7. Sabahleyin okula gittiniz mi? 8. Hayr, sabahleyin okula
gitmedim.
9. Talebelerle beraber akam gittik. 10. Ksraa kim bindi?
14. Okulda kap ne zaman açld? Okulda kap sabahleyin açld.
15. Dada kurdu kim öldürdü?
16. Kitabn okuldan aldn m? Hayr, onu okuldan almadm.
17. Okulda ne üzerine oturdunuz? Okulda sandalye üzerine
oturduk.
18. Okulda kimi gördünüz? ki arkada gördüm.
19. Kalem dün evinizde bulundu. Bahçenizde köpek öldürüldü
mü?
20. Annen kapnz ne zaman açt? Adamlar okulda suyu ne zaman
içtiler?
24. Kzkardein evinde suyu ne zaman içti?
25. Bahçenizdeki köpei kim öldürdü? Teyzen dün evimize geldi.
4. Aadaki Arapça cümleleri harekeleyip tercüme ediniz.(Cevaplar
için üzerine tklaynz)
, . ,
..... .....
&&&&&&&&&&
ARET SMLER aret isimleri Türkçe’mizde (bu, u, o) dur. Arapça’da
ise:
Cem Müsennâ Müfred
-
Müennes
u adam
önce gelirler. Say yönünden ve müzekkerlik müenneslik
bakmndan önüne geldii kelimelerle tam bir uyum halindedirler.
*Her cansz çoul tek bir müennes hükmünde olduundan insana iaret
olmad takdirde cemi yerine müfred müennes iareti kullanlr:
bu kitaplar
u kitaplar
bu kalemler
*aret isimlerine harf-i cer birletiinde harf-i cer iâret
isimli kelimenin önünde yazlr:
bu kitapta
*Bir yeri göstermek için (buras, burada) manasna kullanlan iaret
sfat dr.
.
Burada kim oturdu?
Uzak bir yeri göstermek için ise sfatnn sonuna taks gelir: ( )
oras, orada
. Oras okulumuzdur.
Onu nerede gördün ?
.
*aret isimlerinden müfred ve cemilerin harekesi mebnidir. Yani
cümle içindeki hali ne olursa olsun bu kelimelerin sonunda
bir deiiklik olmaz:
Merfû (ötre) durumu
. Bu kz gördüm
. Bu çocuklar gördüm
. Bu kzlar gördüm.
.
-Tesniye olduklar zaman iaret isimleri cümledeki duruma göre ekil
alr:
Merfû (ötre) durumu
.
Mecrûr (esre) durumu
. Paralar bu iki kzdan aldm.
.
. Bu iki kadn gördün mü?
.
. ki kz örenci o oyun sahasnda oynad.
. Memleketlerinden geldiler.
. . Bu benim annemdir. O öretmendir.
Bu çanta kimindir?
Onu tandn m? (Bildin mi?)
. Evet O’nu tandm. Bu Ahmed’dir.
. Bu iki mücâhid savaa katld[5].
. Bunlar meguldürler.
Bu senin kitabn mdr?
. Emin misin? Evet, eminim.
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯
toplad, biraraya getirdi
(2/BAKARA, 61) (Bu hadiseden sonra) üzerlerine aalk ve yoksulluk
(damgas) vuruldu.
aalk, zillet, alçaklk
yoksulluk, fakirlik
3- .
(7/A’RÂF, 119)(Firavun ve kavmi) orada yenildiler ve küçük düerek
geri döndüler.
galib geldi
(2/BAKARA, 178) (Ey iman edenler!) Öldürülenler hakknda size ksas
farz klnd: Hürle
hür, köleyle köle, kadnla kadn...
öldürülenler
(2/BAKARA, 5) Onlar Rablerinden bir hidayet üzeredirler ve ite
onlar kurtulua erenlerdir.
hidayet, doru yol (sonu illet harfli ve tenvinli olduu için merfû,
mansûb mecrûr durumlarn aynen bu ekilde deimeden gelir. leride
açklanacaktr.)
ite böyle, öyle. Cümledeki duruma göre bazen ayn anlamda ( ) ( )( )
( ) ( ) ( ) vb. eklinde gelir.
imtihan etti, snad.
7-
.
(6/EN’ÂM, 83) (te) onlar kavmine kar brahim’e verdiimiz
delillerimizdir...
verdi
delil
yol dosdoru
= üphesiz, gerçekten, hakikaten. smin önüne gelen
haberi denir. Bu ayetde ( ) harfu atf, ( ) harfu te’kid ve nasb, (
) ism-i iaret olarak ( )nin ismidir. Zâhir olarak fetha harekesi
almas gerekirken sukûn (harekesiz yani cezm ya da uzatma hali)
üzere mebnidir. ( ) ise ( ) nin haberi olarak merfûdur.
.
( ) te’kîd lâm smu iaret
(mahallen mecrûr) Harfi cer ( ) harfu te’kid ve nasb Harfu
atf
( )muttasl zamir olarak inne’nin ismi (mahallen mansûb)
(100/ADYAT, 7) üphesiz o ona âhittir.
âhit
– –
... ... ... ...
4. Aadaki cümleleri Arapça’ya çeviriniz.(Cevaplar için üzerine
tklaynz)
1. Bir kimseden[12] birey aldm. 2. Sözünden[13] birey
anlamadm.
3. Evde kimseyi bulmadm. 4. Denizde gemiyi[14] gördüm.
5. Burada kim oturdu? 6. Bu kz, kzkardeimdir.
7. O kz sizin eve gitmedi.
9. Oras bizim evimizdir. 10. Sizi taa orada gördüm.
5. Bo yerlere iaret isimlerinden birini koyunuz.(Cevaplar için
üzerine tklaynz)
... [15] ... ... ...
&&&&&&&&&&
-------------------------------------------------------------
-------------------
...)
[3] ( ) nün burada merfû (mübtedâ) durumda olduunu ve kend