Embed Size (px)
Citation preview
1
AEROPORTI NDËRKOMBËTAR I PRISHTINËS
PLANI I BIZNESIT - 2009
2
PARATHËNIE
Vizioni
Vizioni ynë është të vazhdojmë zhvillimin e infrastukturës së aeroportit të klasit botëror dhe të plotësojmë kërkesat në ndryshim të aviacionit komercial për udhëtarët dhe kompanitë ajrore sot dhe në të ardhmen.
Formulimi i misionit
Aeroporti Ndërkombëtar i Prishtinës është vend pune i të punësuarve të përkushtuar dhe përgjegjshëm, të cilët japin më të mirën e tyre për të ofruar shërbimin më të mirë të mundshëm, një mjedis të sigurtë, efikas, rehatshëm, dhe të këndshëm për udhëtarët tanë të vlefshëm. Ne synojmë përmbushjen e nevojave shoqërore, të biznesit, qeveritare dhe ushtarake të vendit, dhe të bëjmë përpjekje të qëndrueshme dhe progresive për lehtësirat themelore dhe shërbimet ajrore.
Qëllimi
Plani i biznesit është dokument i prodhuar nga menaxhmenti për të shërbyer si plan strategjik pwr vitin 2009 dhe udhërrëfim për proceset vendim‐marrëse dhe forcim të pozitës konkurruese në treg gjithnjë nw orientim tw konsumatorit. Ky plan i biznesit i nënshtrohet ndryshimeve konstante dhe azhurnimeve krahas shpalosjes së ngjarjeve dhe bërjes realitet të vlerësimeve. Prandaj, mund të shihet si një foto e çastit në kohën që përmbyll faktet e njohura në atë kohë dhe hulumtimin e një varg të skenareve të mundshme. Një plan i mirë i biznesit do të tërheq investimet, stimulon analizat më të detajuara dhe do të vepron si një mjet për menaxhimin e ardhshëm.
Synimi dhe qëllimi i planit të biznesit për Aeroportin Ndërkombëtar të Prishtinës SH. A është që të paraqet situatën e vet aktuale dhe të ardhshme financiare në mënyrë që të lehtëson procesin vendim‐marrës për sa i përket kërkesave vendimtare të zhvillimit në përputhje me rregullat, standardet dhe praktikat e rekomanduara ndërkombëtare.
3
Çelësi për sukses
Çelësi për sukses është zhvillimi i infrastukturës dhe operimit të aeroportit pa vendosur financat e aeroportit nën një tendosje të konsiderueshme. Domethënë, për të zhvilluar aeroportin në mënyrë të organizuar dhe të kontrolluar përbrenda kufizimeve specifike financiare. Do të kishte pak kuptim nga zhvillimi i aeroportit dhe zëvendësimi i infrastrukturës së tij mjaft të nevojshme nëse kërkesat komerciale nuk do të ishin evidente. Zhvillimet e mëdha të aeroportit për ta sjellur atë në një linjë me standardet ndërkombëtare duhet të arrihen sa më shpejt e mundur dhe operimet duhen ruajtur dhe përmirësuar vazhdimisht. Shpenzimet operative duhen mbajtur në minimum gjatë periudhës së planifikimit të biznesit dhe të hyrat duhet të shtohen në maksimum. Aeroportet janë ndërmarrje komerciale. Ato ndodhen në biznesin e tërheqjes së kompanive ajrore dhe të lëvizjes së udhëtarëve. Ekonomitë e aeroporteve janë të paraqitura më së miri nga kostot e larta fikse me shtrirje të kufizuar të rregullimit së bashku me mundësinë për t’u përballur me një diapazon të gjerë të udhëtarëve dhe aeroplanëve.
Investimet në aeroporte janë pashmangshëm të mëdha në raport me biznesin dhe kërkojnë siguri në projeksionet e të ardhurave që vetvetiu paraqesin mesataren e aeroportit së bashku me mundësitë komerciale që ato paraqesin.
Është e vështirë të parashikohet niveli i përfitimit të cilit do aeroport që do të bëhet i njohur vetëm pasi të bëhet plani i detajuar i biznesit. Objektivi i këtij plani të biznesit e vë theksin mbi potencialin për përmirësimet në përfitime, duke përdorur parametra realistik.
4
PIKËPAMJA EKONOMIKE
Kosova është një territor relativisht i vogël në qendër të gadishullit të Ballkanit, kufizuar nga Maqedonia, Shqipëria, dhe Serbia dhe Mali i Zi. Hapësira e saj totale është më e vogël se 11,000 kilometra katror apo përafërsisht një e treta e madhësisë së Belgjikës. Përbëhet nga një pellg gjeografik që ndodhet rreth 500 metra të lartësisë mbidetare, rrethuar nga malet, dhe ndarë nga vargmali qendror veri‐jug në dy nën‐regjione afërsisht të barabarta në madhësi dhe banor. Popullata e Kosovës vlerësohet në rreth 2.2 milion banorw, por shënimet zyrtare mungojnw. Në vitet paraprake, Kosova ka bërë një përparim të shquar në vendosjen e themeleve të një ekonomie bashkëkohore të udhëhequr nga tregu. Rritja reale ekonomike në 2007 është vlerësuar nga FMN që të jetë mbi 3.5%, prandaj tejkalon rritjen prej 3.1 nga viti i kaluar. Qëndrueshmëria makroekonomike mbahet në vazhdimësi me një shkallë inflacioni prej 2% dhe me rritje të vazhdueshme në eksporte. Hyrja e Investimeve tw Jashtme Direkte gjithashtu shënon ngritje. Vlerësimet tregojnë që vetëm në vitin 2007 diku rreth 300 milion Euro janë investuar në Kosovë. Në mesin e investitorëve të jashtëm që punojnë me përfitime në Kosovë janë Raiffeisen, Uniqa, Vienna Insurance Group, Xella, BNP Paribas, Telekom Slovenia, Holcim, Nova Ljubljanska Banka, Strabag, etc. Mundësi të mëdha të investimit gjithashtu do të jenë në dispozicion në vitet në vijim. Qeveria e Kosovës po planifikon që të shkon tutje me projektin për ndërtimin e termocentralit të ri Kosova e Re, një investim që parashihet tw arrin në 3.5 miliardë Euro. Përveç kësaj, procesi i privatizimit do të vazhdon, duke ofruar mundësi të mëdha në sektorët e bujqësisë, turizmit, energjisë, minierave, dhe përpunimit të metaleve. Kosova po planifikon që të investon 1.3 miliardë Euro për ndërtimin e autostradave për Shqipëri, Serbi, dhe Maqedoni, dhe ka shpallur privatizimin e operatorit të rrjetës së telefonisë mobile Vala. Me deklaratën e pavarësisë të Kosovës dhe me njohjet pasuese ndërkombëtare, është larguar pengesa e fundit për zhvillimin ekonomik dhe për ardhjen e vazhdueshme të investimeve të jashtme. Tani, në Kosovë, e tëra ka të bëjë me ekonominë. Dhe ne
5
jemi të gatshëm që të merremi me të gjitha sfidat me të cilat përballet Kosova në këtë fushë.
Turizmi Vlerat natyrale të Kosovës paraqesin burime të cilësisë së lartë të turizmit. Përshkrimi i potencialit të Kosovës në turizëm është ngushtë i lidhur me pozitën gjeografike të Kosovës. Pozita e saj në Europën juglindore, me pozitë qendrore në gadishullin e Ballkanit, paraqet një udhëkryq që historikisht daton prapa në kohërat Ilirike dhe Romake. Jugu malor i Kosovës ka një potencial të madh për turizmin dimëror. Një nga mundësitë më interesante për investitorët e jashtëm në këtë rajon është vendi për pushim dhe skijim Brezovica në malet e Sharrit. Vend‐pushimi, që ndodhet ndërmjet 1,700 dhe 2,500 metrave lartësi mbidetare, është ofruar për privatizim nga Agjencia Kosovare e Mirëbesimit. Vendi ofron kushte të shkëlqyeshme kohore dhe dëbore si dhe stinë të gjata skijimi nga Nëntori në Maj. Gjithashtu në malet e Sharrit, në pjesën më jugore të vendit, në kufi me Maqedoninë dhe Shqipërinë, Kosova ofron për privatizim rreth 22,000 hektar të një toke pothuajse të paprekur në hapësirë malore, që i përket ndërmarrjes në pronësi shoqërore “Sharrprodhimi”. Rajoni ofron mundësi të shkëlqyeshme turizmi, siç janë skijimi, ekoturizmi, sport fluturimi, çiklizëm malor, ngjitje në shkëmbinj, ecje/kampim nëpër male, kajak, kalërime, etj. Toka e ‘Sharrprodhimi’ në komunën e Dragashit është jashtëzakonisht e bukur. Qartazi është një pronë e mrekullueshme për turizëm ekologjik, dhe do t’i shitet vetëm një investitori të dëshmuar që është i përkushtuar drejt një programi të pandërprerë dhe racional zhvillimor që ka mbështetje të fuqishme vendore. Pavarësisht nga vend‐pushimet e lartpërmendura turistike, Kosova përgjithsisht është e pasur me male, liqej dhe lumej artificial dhe prandaj gjithashtu ofron mundësi të dorës së parë për gjueti dhe peshkim. Turizmi shëndetësor në Kosovë gjithashtu ofron mundësi të madhe për zhvillim. Investimet e jashtme direkte Duke pasur parasysh klimën e favorshme të biznesit, mjedisin e qëndrueshëm makroekonomik dhe mundësi të shkëlqyeshme përgjatë sektorëve të ndryshëm të biznesit, Kosova me të madhe është duke u bërë një vend mjaft tërheqës për bërje biznesi. Si rezultat, interesimi i investuesve të jashtëm është në rritje të vazhdueshme gjatë viteve të kaluara dhe së bashku me të
6
gjithashtu edhe hyrja e IJD‐së. Kosova, deri më tani, ka tërhequr mbi 1 miliardë Euro të IJD‐së. Mënjanë nismëtarëve të investimeve siç janë Raiffeisen Bank dhe Procredit, që hynë në tregun Kosovar me fillimin e fazës së tranzicionit, ka dhe shumë kompani të jashtme të angazhuara në një varg të gjerë të sektorëve të biznesit. Sipas të dhënave nga regjistrimi i bizneseve për 2007, janë 2,012 kompani në pronësi të jashtme dhe të përzier që tashmë kanë shfrytëzuar mundësinë për të investuar në Kosovë. Një numër i madh i kompanive të jashtme që operojnë në Kosovë është dëshmi e gjallë e mundësive dhe përfitimeve që ofron vendi, dhe gjithashtu paraqesin një bazë të prodhimeve cilësore dhe bashkësie e cila ofron shërbime të mjaftueshme. Transporti dhe shpërndarja E vendosur në zemër të Ballkanit, Kosova është urë lidhëse ndërmjet shteteve të Europës juglindore. Përmes pozitës së saj unike gjeografike dhe regjimit të tregtisë së lirë, ajo ofron qasje instante në tregun interesant dhe në rritje në Ballkan dhe Europën Qendrore, që përfshin 100 milion klient potencial. Kryeqyteti i Kosovës Prishtina është përbrenda distancës njëorëshe të ngasjes në cilin do shtet fqinj (Shqipëria, Mali i Zi, Maqedonia, dhe Serbia), prandaj dhe ofron lidhje për të gjitha shtetet në rajon. Hekurudha: rrjeti hekurudhor në Kosovë ka gjatësi të kombinuar prej 330 km. E mbulon tërë territorin, duke lidhur jugun me veriun dhe lindjen me perëndimin. Në anën jugore si dhe në atë veriore linja hekurudhore ofron qasje në rrjetën ndërkombëtare hekurudhore. Rehabilitimi dhe modernizimi aktual i hekurudhave
Qendrat Rajonale Distanca nga Prishtina në Km Shkupi 86 Sofia 279
Selaniku( porti) 312 Tirana( Ekzistuese) 330
Beogradi 355 Durresi 355 Sarajeva 390 Bari( porti) 570 Zagrebi 741
Budapesti 747
7
të Kosovës po ofron një bazë solide për të plotësuar kërkesën në rritje për shërbime logjistike. Atraksionet kulturore Trashëgimia kulturore në Kosovë është shumë e pasur, posaçërisht në jug dhe në veri të Kosovës, përfshirë rajonin e Dukagjinit dhe qytetet e Pejës, Gjakovës, dhe Prizrenit. Fortesat e vogla siç janë “kullat” shqiptare, mullinjtë dhe urat, xhamitë, kishat Katolike dhe Ortodokse, banjot Turke, dhe kështjellat dhe vendbanimet arkeologjike, që të gjitha e bëjnë nga një pjesë të historisë jashtëzakonisht të begatshme të rajonit. Kosova paraqet thesar trashëgimie të pasur etno‐kulturore, materiale dhe shpirtërore – shtëpi e periudhave të ndryshme historike. Me karakteristikat, tiparet, dhe cilësitë unike, secila kulturë ka kontribuar në vlerat e saj të shumëllojshme për trashëgiminë kulturore të Kosovës. Në përbërjen figurative‐aplikative të Kosovës, është i pranishëm ndikimi i kulturave Ilirike, Bizantine, Helene, Romake, Perëndimore dhe Lindore, dhe Osmane.
Diaspora Diaspora Kosovare është e një rëndësie kyçe për të stimuluar rritjen duke zvogëluar çekuilibrin makroekonomik në Kosovë. Rezultatet e studimit të bërë (nga Forum 2015) tregojnë që rreth 17% e Kosovarëve jetojnë jashtë vendit. Duke supozuar numrin total të popullatës së Kosovës (banor dhe diaspora) prej 2.5 milion, është vlerësuar se madhësia e diasporës është rreth 315 000 Kosovar Shqiptar plus 100,000 Kosovar të etnisë Serbe dhe etnive tjera. Rreth 30% e ekonomive shtëpiake Kosovare kanë një apo më shumë anëtar të tyre që jetojnë jashtë. Shumica e emigrantëve jetojnë në Gjermani 39%, Zvicër 23%, Itali dhe Austri, secila 6‐7%, Britani e Madhe dhe Suedi, secila 4‐5%, SHBA 3.5%, dhe Francë, Kanada, Kroaci, secila rreth 2%. Diaspora mund të ndahet sipas kohës së emigracionit: emigracioni i vjetër, gjatë viteve 1960 deri 1980, llogaritet në 14%; ata që emigruan gjatë shtypjeve të viteve 1990 përllogariten në 59%, dhe pjesa e mbetur prej 27% e Diasporës që ka lënë Kosovën që nga lufta. Rreth 5% e Diasporës ka lindur jashtë Kosovës. Rajonet e Kosovës prej të cilave kanë emigruar pjesë jashtëzakonisht të mëdha të popullatës përfshijnë Ferizajin, Gjakovën, Gjilanin dhe Prizrenin. Ngjashëm me vendlindjen, Diaspora është mjaft e re me një mesatare prej 28 vjetësh. Mbi
8
22% kanë fituar së paku një pjesë të edukimit të tyre në shtetet tjera. Shumica e Diasporës (60%) kanë shtetësi në vendet e tyre ku banojnë, 34% të tjerë kanë lejeqëndrime të përkohshme (p.sh. 2‐10 vite), 1.3% e të cilëve janë me viza studentore. Nja 4% nuk e kanë specifikuar statusin e tyre ligjor. Rreth 58% e Diasporës janë të punësuar në shtetet ku banojnë. Ndikimi/kontributi i Diasporës në Kosovë është kuptimplotë. Rreth 70% e emigrantëve dërgojnë para familjeve të tyre në Kosovë. Pikërisht gati çdo e pesta amvisëri Kosovare pranon para. Nga këto amvisëri, rreth 13% kanë pranuar vetura, 48% veshje dhe tekstil, dhe 13% pajisje elektronike dhe tjera. 70% e emigrantëve e vizitojnë Kosovën duke kontribuar në shtimin e konsumit të grumbulluar me harxhimet e tyre gjatë qëndrimit. Bazuar në hulumtimin e bërë nga FORUM 2015, është vlerësuar se hyrjet vjetore nga Diaspora janë: (a) para të gatshme, €170 milion, (b) kontribute me mallra/shërbime, €22 milion dhe (c) kontribute vizitorësh –“turizëm diaspore,” rreth €125 milion. Hyrja tërësore vjetore është rreth €317 milion, apo afërsisht 14% e GDP‐së të Kosovës. Deri më 2004, paratë e dërguara kanë shënuar rënie rreth 30% krahasuar me periudhën e para luftës. Gjatë dy‐tri viteve të fundit, paratë e dërguara kanë shënuar një rënie të lehtë. Në periudhën e ardhme afatmesme, mbizotëron opinioni në mesin e Diasporës se paratë e dërguara do të mbesin në nivelin e njëjtë. Përcaktuesi kryesor i shpeshtësisë dhe madhësisë së parave të dërguara është perceptimi i emigrantëve mbi gjendjen ekonomike dhe nevojat e familjeve të tyre në Kosovë.
Infrastruktura e Aeroportit dhe hapësira për tërheqjen e vizitorëve Infrastruktura e Aeroportit Pista ekzistuese është e gjatë 2,500 metra dhe e gjerë 45 metra. Pista dhe vend taksimet e aeroplanëve janë të mjaftueshme për të strehuar qarkullimin shtesë pasi që puna e tashme në ri‐shtresim të përfundon në fund të vitit 2008. Platforma, e përbërë nga shtatë pozita parkimi, gjithashtu e ka kapacitetin e nevojshëm për të mbuluar qarkullimin ekzistues dhe atë shtesë. Ka mungesë kapaciteti në ndërtesën e tashme të terminalit të udhëtarëve. Me kete terminal mungesa e kapaciteteve vërehet posaçërisht gjatë periudhave të kulmit të qarkullimit. Këto periudha paraqiten gjatë muajve Korrik, Gusht, Dhjetor, Janar, gjatë të Mërkurave dhe të Shtuneve dhe mbi baza ditore nga ora 08:00 deri 10:00 dhe nga 13:00 deri 17:00. Shërbimet e pranimit të udhëtarëve/platformës
9
ofrohen nga vet aeroporti. Sidoqoftë, nëse numri i udhëtarëve arrin shifrën prej një milioni, tregu i shërbimeve tokësore duhet të liberalizohet sipas Direktivës 96/97 të UE‐së zbatimi i së cilës gjithashtu kërkohet edhe nga marrëveshja ECAA.
Lloji i trafikut/ hapësira për tërheqjen e vizitorëve Nuk ka trafik lidhës në Prishtinë. Trafiku total është i llojit origjinë/destinacion. 80% e trafikut total shkon në llogari të fluturimeve çarter dhe 20% të fluturimeve të rregullta. ANP është e shërbyer mirë nga një numër i kompanive ajrore Europiane që ofrojnë lidhje ditore, p.sh për Cyrih, Vienë, Budapesht, Ljubljanë, Stamboll dhe Tiranë, dhe disa herë në javë në vende të ndryshme në Gjermani, Londër dhe Veronë. Shërbimet e planifikuara ofrohen nga, në mesin e kompanive tjera ajrore, British Airways, Austrian Airlines, Malev Hungarian Airlines, Turkish Airlines, Adria Airways, Albanian Airlines, Meridiana, Eurofly dhe Germanwings. 73 fluturime çarter ofrohen mbi baza të rregullta nga Swiss International Air Lines, Air Berlin, Edelweiss, Atlas Jet, Air Italy, Club Air, Hello Airline, etj. Kompanitë ajrore me çmime të ulëta, siç janë EasyJet, Wizzair, së voni kanë shprehur interesimin e tyre për tregun e Kosovës, edhe pse nuk kanë filluar ende me operimet. Përkundër që nuk ka një analizë apo studim të besueshëm, është vlerësuar që hapësirat e aeroportit për tërheqjen e udhëtarëve përkojnë me kufizimet territoriale të Kosovës. Qyteti i Prishtinës është në qendër të Kosovës dhe të gjitha qytetet e mëdha janë në një distancë nga 60 deri 88 km nga aeroporti. Prandaj, konkurrenca më e madhe për aeroportin vjen nga aeroportet kryesore të shteteve tjera në rajonin e Ballkanit. Lidhur me këtë më së shumti spikat aeroporti i Shkupit në IRJM, që është vetëm rreth 85 km në jug të Prishtinës. Objektet e aeroportit të Shkupit janë të ngjashme me të ANP‐së me një përparësi afatshkurte konkurruese për Shkupin duke qenë në kategorinë II për ILS (sistemin e instrumentit të aterrimit). ANP‐ja është në fazën që të bëhet në Cat II dhe parashihet që deri në Maj 2009 do të jetë ILS CAT II. Për sa i përket mënyrave tjera konkurruese të transportimit, konkurruesi i vetëm i mbetur dhe i mundshëm është sistemi i autostradave. Sistemet e tashme hekurudhore në Kosovë janë të vjetëruara dhe nuk mund të konkurrojnë me rrugën ajrore për udhëtime ndërkombëtare dhe as për rajonale. Së voni,
10
transportimi sipërfaqësor përmes rrugës është zhvilluar, por konkurrenca e saj është vetëm margjinale, kryesisht për shkak të ndjeshmërive politike. Rrugët për në Europën perëndimore kryesisht kalojnë nëpër Serbi. 77 rrugë të tilla duhet tutje të anashkalohen për një periudhë të pacaktuar kohore deri kur marrëdhëniet ndërmjet Serbisë dhe Kosovës të hyjnë në fushë të re dhe më të relaksuar.
Udhëtarët e Aeroportit Profili i udhëtarëve Është vlerësuar se rreth 80% e qarkullimit tërësor të udhëtarëve komercial janë ish banorë të Kosovës, që tani jetojnë kryesisht në vende të Europës, posaçërisht në Zvicër dhe Gjermani. Ata mëtojnë të kthehen në Kosovë posaçërisht gjatë muajve të verës për te miqtë dhe të afërmit (VMA). Si rrjedhojë, Korriku dhe Gushti shënojnë muajt e kulmit të qarkullimit në ANP. Pjesa e mbetur prej 20% e udhëtarëve të trafikut janë personeli i KB‐së, KFOR‐it dhe banorët e Kosovës. Lehtazi, ne mund të vëzhgojmë që destinacionet kryesore për periudhën 2004‐2007 janë Zvicra, e pasuar nga Gjermania. Të dhënat e tilla përkojnë me shpërndarjen e emigrantëve të Kosovës nga vendet mikpritëse. Në 2007, vetëm qarkullimi për këto dy vende ka përbërë 57% të tërë udhëtarëve të trajtuar në ANP. Vlen të vërehet që prirja e njëjtë ka qenë e pranishme që kur aeroporti ka rifilluar me punë pas luftës së vitit 1999. Duke pasur parasysh që në rastin e Kosovës gati 90% e trafikut shkon drejt Europës perëndimore dhe që Eurocontrol ka parashikuar që rritja vjetore e qarkullimit për periudhën 2008‐2014 në rajon të jetë rreth 6%, është e arsyeshme që të priten shërbime të reja dhe trafik i stimuluar në dhe nga Kosova. Drejtuesit kryesor të qarkullimit të udhëtarëve në rajon pritet të jenë bashkësitë e migrantëve, udhëtarët e biznesit për shkak të mundësive të investimeve në Kosovë pas zgjidhjes së statusit dhe bashkësia ndërkombëtare që punon përkohësisht në Kosovë.
Totali i 9 shteteve si destinacion shërbehet nga kompanitë ajrore në baza vjetore duke mbuluar të 12 muajt e vitit, deri sa
11
destinacionet tjera shërbehen mjaft pak me operime prej vetëm 1 deri 3 muaj. Rrjedha e udhëtarëve është dominante në stinën e verës, muajt Qershor deri Shtator kanë qarkullim të dyfishuar krahasuar me muajt e tjerë të operimeve. Klientët tjerë të aeroportit Nga perspektiva e menaxhmentit të aeroportit, një segment tjetër me rëndësi i klientëve janë ‘ata që presin/përshëndesin’. Është vërejtur që raporti i atyre që presin/përshëndesin me numrin e udhëtarëve që arrijnë/shkojnë është relativisht i lartë. Këtyre klientëve nuk mund të mos iu kushtohet kujdes në lidhje me mundësinë e shpërndarjes së shërbimeve dhe prodhimit të fitimeve nga shërbimet jo‐aeronautike. Si u tha më lart, ka një prirje për udhëtarët nga Diaspora që të shoqërohen apo të takohen në aeroport nga një numër domethënës i miqve dhe familjes: numrat shkojnë ndërmjet 3 dhe 5 individësh. Me rritjen e ekonomisë së Kosovës krijohen dhe vende të punës, kjo mund të çon në rritjen e nevojave të Kosovarëve për të shpenzuar në Aeroport. Parashikimet për udhëtar Shifrat e udhëtarëve kanë treguar një rritje në vitin 2008 nga 15 % dhe nga ky projeksion numri total i udhëtarëve për vitin 2008 duhet të jetë 1,138,798 që është numri maksimal i udhëtarëve që shfrytëzojnë Aeroportin e Prishtinës. Rritja gjithashtu është shënuar në vitin 2007 me 12% në vit. Përkundër rritjes së qëndrueshme në dy vitet e fundit, kur e shikojmë periudhën prej 2004‐2006 bëhet e qartë që shkalla e rritjes afatgjate është shumë më e ulët se rritja mesatare në trafikun e udhëtarëve për periudhën 4 vjeçare 2004‐2008 është 6%.
Viti Udhëtarët Rritja 2000 396,717 2001 403,408 2% 2002 844,098 109% 2003 835,036 -1% 2004 910,797 9% 2005 930,346 2% 2006 882,731 -5% 2007 990,259 12% 2008 1,138,798 15%
12
ANP beson fuqishëm që potenciali për udhëtim ajror nuk është shfrytëzuar plotësisht dhe me strategjinë e vet të marketingut mund të prodhon udhëtarë shtesë. Sidoqoftë rritja e shënuar në vitin 2008 besohet që në masë te madhe është shkaktuar si pasoj e shpalljes së pavarësisë se shtetit të Kosovës, gjë qe ka tërheq një numër te madh te udhëtarëve për te vizituar Kosovën ne ketë vit si viti i pare i pavarësisë. Prandaj rritja për 15% është marr si skenar i mire, kurse duke analizuar faktor te ndryshëm socia ekonomik dhe trendin afatgjate besohen se rritja prej 8 % do te pasoj ne vitin 2009 si rast mesatar. Sa i përket skenarit te keq qe duhet marr pabazë është rritja prej 0% e udhëtarëve. 1) Skenari i mirë ‐ 15 % 2) Skenar i mesëm ‐ 8 % 3) Skenar i keq ‐ 0 % Parashikimi
Skenari Rritja Udhëtarët - 2009 Mirë 15% 1,309,618
Mesëm 8% 1,220,976 Keq 0% 1,138,798
Si aneks të Planit te biznesit jane dhënë rezultatet financiare për të tri skenaret sipas rritjeve në numrin e pasagjereve, për skenarin e mirë me rritje për 15% ne numrin e udhetareve është planifikuar qe kjo rritje te përkrahet me zgjatjen e orarit te fluturimeve ne 24 orë. Zgjatja e orarit ne 24 Ore operim do të bëhet në rast te rritjes se kërkeses për shërbime dhe rritje te numrit tëpasagjerëve ne shkall prej 15 % e me shumë.
Konkurrenca
Konkurrenca ekzistuese e aeroportit
Aeroportet zakonisht garojnë me aeroportet tjera për trafikun lidhës. Aeroportet siç janë Sofia, Tirana, Nishi, dhe Podgorica herët
13
ose vonë do të mund t’i bënin konkurrencë Prishtinës për trafikun lidhës, por se kjo nuk ka të ngjarë të ndodh përbrenda periudhës sa planifikuar të biznesit. Pasi që të gjitha aeroportet në rajonin e Ballkanit janë furnizues për qendrat Europiane dhe pasi që nuk ka trafik lidhës në Aeroportin e Prishtinës, konsiderohet që konkurrenca e saj do të duhej të kishte një ndikim të kufizuar dhe mund të gjendet diku tjetër. Si u tha në seksionet paraprake, tashmë Shkupi tërheq një pjesë të klientëve të vet nga Kosova jugore, përbrenda një hapësire natyrale të marketingut të Aeroportit të Prishtinës. Shkupi ndoodhet diku 85 kilometra në jug të Prishtinës. Në përgjithësi, kompanitë ajrore që operojnë në Aeroportin e Prishtinës gjithashtu i shërbejnë edhe Aeroportit të Shkupit dhe destinacionet ofrohen në dy aeroportet. Kjo lidhje e re në mes të Kosovës dhe Shqipërisë vlerësohet të kryhet në fund të vitit 2009, Aeroporti i Prishtinës mund të humb një pjesë të udhëtarëve sezonal të cilët gjithashtu mund të ndërlidhin udhëtimet e tyre me qëndrimet për festa në bregdetin e Shqipërisë. Tirana Objektet dhe pajisjet e trafikut ajror janë modernizuar shumë pasuar investimet nga Aeroporti Ndërkombëtar Tirana SHPK, një konsorcium i udhëhequr nga Hochtief AirPort. Hochtief morri menaxhimin e aeroportit më 23 Prill 2005 për periudhë 20 vjeçare koncesioni. Koncesioni përfshiu ndërtimin e terminalit tërësisht të ri të udhëtarëve dhe përmirësime të ndryshme në infrastrukturë, përfshrë ndërtimin e rrugës së re të qasjes. Objektet e reja u inauguruan më 23 Mars 2007 duke përmirësuar dukshëm shërbimet e ofruara për udhëtarët ajror në Shqipëri. Në 2007, aeroporti shënoi trafik rekord përmes terminalit të vet. "Në 2007, Aeroporti Ndërkombëtar Tirana (ANT) shënoi vitin e tij më të mirë në kuptim të numrit të udhëtarëve dhe trafikut me bartje mallrash, duke shërbyer 1,107,325 udhëtar dhe trajtuar 3,483 tonelata mallra. Numri i udhëtarëve u shtua për 22% krahasuar me 2006 dhe kargo u shtua për 65 %. Zhvillimi i infrastrukturës: • Rruga e re perimetrike (e hapur në Nëntor 2005)
• Terminali i ri i udhëtarëve (hapur në Mars 2007)
14
• Qendra e re për kargo ajrore (hapur në Mars 2007)
• Rruga e re për qasje (hapur në Mars 2007)
• Fabrika e re për furnizim me ujë dhe trajtim kanalizimi
• Vende të reja parkimi (hapur në Mars 2007)
Përfundimet: 1) Aeroporti Tirana ka një infrastrukturë të re që lejon ofrimin e shërbimeve të nivelit të lartë për klientët e vet, 2) Nuk ka kufizime kapacitetesh, 3) Shqipëria ofron mundësi turistike që mund të tërheqin Diasporën e Kosovës për të udhëtuar në Kosovë përmes Aeroportit Tirana dhe të bëjnë ndalje turistike në Shqipëri. Aeroporti Podgorica Aeroporti Podgorica është një aeroport ndërkombëtar që ndodhet 11 km (7 mile) në jug të Podgoricës, Mali i Zi. Është qendra kryesore për Montenegro Airlines. Është njëri nga dy aeroportet publike në Malin e Zi, tjetri është aeroporti Tivat. Të dy operohen nga kompania shtetërore ‘Aeroportet e Malit të Zi’. Aeroporti nganjëherë quhet dhe Gollubovci nga vendorët, sikur qyteti i Gollubovcit që është në afërsi. Aeroporti Podgorica ka shërbyer mbi 400,000 udhëtar në vitin 2006. Këshilli Ndërkombëtar i Aeroporteve ka shpërblyer Podgoricën si aeroporti më i mirë nën 1 milion udhëtar në vitin 2007. Kodi i IATA‐s për aeroport është ende TGD sepse Podgorica quhej Titograd (sipas Josip Broz Titos) nga 1946 deri 1992. Klasifikimin e ICAO‐s e ka 4E ILS Cat 1. Shkupi Aeroporti i Shkupit ‘Aleksandri i Madh’ ka në dispozicionin e vet një terminal udhëtarësh me një hapësirë prej 4000 m2, me kapacitet prej dy portave hyrëse dhe dy dalëse, që mundëson shërbimin e 500.000 – 600.000 udhëtarëve në vit. Platforma e aeroportit ka kapacitet prej 15 vendeve të parkimit për aeroplanët
15
komercial dhe të aviacionit të përgjithshëm, përfshirë aeroplanët me trup të gjerë. Kapacitetet e qendrës për kargo janë afërsisht 2000 m në dy hangar të kargos për eksport dhe import të mallrave. Veç kompanisë vendore ajrore Macedonian Airlines, janë edhe 10 kompani të jashtme ajrore që operojnë drejt 15 destinacioneve Europiane në Aeroportin e Shkupit. Të planifikuarat me lehtësira Avitja ILS: Cat II redukuar në Cat I Turkish TAV Airports Holding "TAV" fituar tenderin e koncesionit dhe tw drejtwn pwr për operimin e dy aeroporteve dhe ndërtimin e terminalit të ri të kargos në Maqedoni. Tenderi përfshin të drejtën e operimit të dy aeroporteve ndërkombëtare në Shkup dhe Ohër për 20 vite, si dhe ndërtimin e terminalit të kargos në aeroportin e Shtipit. Investimet e planifikuara për t’u bërë në dy aeroportet e Maqedonisë janë rreth 200 milion EURO.
Aeroporti i Gjakovës
Aeroporti i Gjakovës është një aeroport ekzistues nën kontrollin ushtarak Italian, që ndodhet në Kosovë nja 80 kilometra në jugperëndim nga Prishtina. Pista e tij ekzistuese prej 1800 metrash mund të strehon aeroplan të madhësisë së mesme, por me kufizime të rëndësishme në periudhën e verës. Ka një platformë parkimi të vogël aeroplanësh dhe është e pajisur për operime të natës por aktualisht nuk ka terminal të udhëtarëve. Aeroporti i Gjakovës nuk konsiderohet si kërcënim apo plotësim për Aeroportin e Prishtinës. Në fakt, dihet shumë mirë që mbijetesa financiare e dy aeroporteve që shërbejnë tregun e njëjtë komunal apo rajonal kërkon, si parakusht i përcaktuar, praninë e një popullate prej rreth 25,000,000 klientëve potencial përbrenda hapësirës së njëjtë të marketingut.
Mënyrat tjera të transportit
Mënyrat tjera të transportit përbëhen nga sistemet e transportit rrugor dhe hekurudhor. Sidoqoftë, sitemet hekurudhore janë vjetruar dhe nuk mund t’i bëjnë konkurrencë rrugëve ajrore për udhëtim ndërkombëtar e qoftë as dhe vendor. Aktualisht, transporti rrugor është i zhvilluar por konkurrenca e tij për qarkullim në rrugë të gjata është vetëm margjinale kryesisht për shkak të frenimeve të qenësishme kohore dhe ndjeshmërive
16
politike. Është paraparë që këto kushte nuk do të ndryshojnë ndjeshëm gjatë periudhës së planifikuar të biznesit.
Analizat FDMK ( SWOT) Këto në vijim janë FDMK‐të e ANP‐së (fuqitë, dobësitë, mundësitë, kërcënimet):
Fuqitë • Punë e kualifikuar konkurruese • Pozita gjeo‐strategjike • Anëtar në ECAA • Diaspora • Kornizë moderne ligjore në kuadër të standardeve
të UE‐së • Koncentrimin e kompanive të mëdha ajrore • Përmirësimet e reja në infrastrukturë Mundësitë • Zhvillimi i ardhshëm i tregut • Investuesit e pritshëm të jashtëm • Zhvillimi i linjave të reja • Zhvillimi i veprimtarive komerciale • Zhvillimi i fluturimeve lidhëse • Liberalizimi i vizave • Integrimet Europiane • Hapja e rrugëve të reja ajrore dhe shkurtimi i kohës
së fluturimit Dobësitë • Kapacitetet e limituara të terminalit • Ekonomia e pazhvilluar, papunësi e madhe,
çekuilibri makroekonomik dhe ngecje ekonomike • Mungesa e lidhjes me korridorët e transportit pan‐
Europian • Ligji i Prokurimit Publik • Gjatësia e pistës • Përqindja e papunësisë Kërcënimet
17
• Konkurrenca (Aeroporti i Shkupit dhe Tiranës) • Mungesa e investimeve të jashtme • Vonesat në njohjen e Republikës së Kosovës nga
vendet nëpër botë • Kufizimet në viza • Konkurrenca nga aeroportet rajonale • Përqindja e papunësisë • Zvogëlimi i vizitave nga Diaspora • Frenimet në politikat tregtare: tarifa të larta
importi • Konkurrencë joligjore komerciale
Si pjesë përbërëse vendimtare e infrastrukturës publike, aeroporti mund të luan një rol me rëndësi në zhvillinin e Kosovës pas statusit. Sidoqoftë, aftësia e Aeroportit të Prishtinës për të përmirësuar ndikimin e vet të mundshëm ekonomik mund të jetë disi e kufizuar për shkak të perceptimeve negative të Kosovarëve mbi aeroport dhe të faktit që strategjitë e zhvillimit ekonomik që po krijohen për Kosovën nuk e përfshijnë rrolin e aeroportit në rrjedhën ekonomike. Prandaj, aeroporti duhet të angazhohet në veprimtari të marketingut dhe të marrëdhënieve me publikun për të ndërtuar imazhin e vet në Kosovë. Është imperative që aeroporti ta vendos veten në rendin e ditës të bërësve të politikës së Kosovës.
Ndikimi i mundshëm ekonomik ekonomik i aeroportit duhet të zmadhohet, sidoqoftë, nga aftësia e tij për të shfrytëzuar disa nga fuqitë dhe mundësitë e Kosovës dhe kapaciteteve të veta për të ofruar shërbime të transportit ajror që mund të ndihmojnë rajonin për të tejkaluar disa nga dobësitë dhe kërcënimet e tij. Veçanërisht, në uptim të fuqive dhe mundësive:
18
Analizat FDMK ( SWOT)
Këto në vijim janë FDMK‐të e ANP‐së (fuqitë, dobësitë, mundësitë, kërcënimet)
FDMK
Fuqitë Dobësitë • Punë e kualifikuar
konkurruese • Pozita gjeo‐strategjike • Anëtar në ECAA • Diaspora • Kornizë moderne ligjore në
kuadër të standardeve të UE • Koncentrimin e kompanive të
mëdha ajrore • Përmirësimet e reja në
infrastrukturë
• Kapacitetet e limituara të terminalit
• Ekonomia e pazhvilluar, papunësi e madhe, çekuilibra makroekonomik dhe stagnim ekonomik
• Mungesa e lidhjes me korridorët e transportit pan‐Europian
• Ligji i Prokurimit Publik • Gjatësia e pistës • Përqindja e papunësisë
Mundësitë Kërcënimet
• Zhvillimi i ardhshëm i tregut • Investuesit e pritshëm të
jashtëm • Zhvillimi i linjave të reja • Zhvillimi i veprimtarive
komerciale • Zhvillimi i fluturimeve lidhëse • Liberalizimi i vizave • Integrimet Europiane • Hapja e rrugëve të reja ajrore
dhe shkurtimi i kohës së fluturimit
• Konkurrenca (Aeroporti i Shkupit dhe Tiranës)
• Mungesa e investimeve të jashtme
• Vonesat në njohjen e Republikës së Kosovës nga vendet nëpër botë
• Kufizimet në viza • Konkurrenca nga aeroportet
rajonale • Përqindja e papunësisë • Zvogëlimi i vizitave nga Diaspora • Frenimet në politikat tregtare:
tarifa të larta importi • Konkurrencë joligjore komerciale
19
Strategjia e biznesit
Bazuar në analizat e tregut të përshkruara në seksionet paraprake dhe në strategjitë e suksesshme të përdorura në të kaluarën e afërt nga aeroportet e karahasueshme në tregjet e ngjashme, strategjia vijuese e biznesit mund të ndiqet.
1) Faktori më me rëndësi në këtë fazë është që Aeroporti Ndërkombëtar i Prishtinës të shënon ngjitje drejt standardeve ndërkombëtare që parashihet të përmbushet gjatë vitit 2008. Pasi që kjo të arrihet, strategjia realistike, e qëndrueshme dhe gjithëpërfshirëse e marketingut mund të zë vend për të konsoliduar pozitën e vet, për t’u mbrojtur nga ndonjë shkelje në hapësirat e saj natyrale për tërheqjen e udhëtarëve dhe për të zhvilluar aeroportin për të arritur misionin e vet për t’u bërë më i miri në Ballkan.
2) Deri këtu, niveli optimal i shërbimit ka nevojë që të sigurohet për të gjithë shfrytëzuesit dhe partnerët e aeroportit. Personeli i Aeroportit do të vazhdon të mbetet kompetent dhe i trajnuar mirë. Levërdia e Aeroportit do të ketë nevoj që të ruhet dhe edhe të rritet, për të mbajtur rrolin e vet si aeroporti më me rëndësi në rajon. Programi i sigurimit të cilësisë, si i rekomanduar nga Këshilli Ndërkombëtar i Aeroporteve (ACI) do të ketë nevoj që të zbatohet sa më parë e mundur për të mbikëqyrur nga afër përparimin në shpërndarjen e shërbimeve për udhëtarët dhe shfrytëzuesit e tjerë të aeroportit.
3) Shtimi i destinacioneve të ofruara që mund të bëhet duke tërhequr kompanitë ajrore drejt destinacioneve të reja dhe shtimit të shpeshtësisë në baza javore në të gjitha destinacionet e tashme, për këtë program nxitjeje që do të duhej të hynte në fuqi nga viti 2009. 4) Përmirësimin e ofertës për udhëtar që shfrytëzojnë transportin ajror si dhe tërheqja e kompanive ajrore për të planifikuar fluturime të shpeshta për sa i përket sezonës, javëve dhe ditëve. Sa më të shpeshta të jenë fluturimet e ofruara nga kompanitë ajrore, aq më shumë udhëtarë do të shfrytëzojnë aeroportin në tërësi. 5) Zvogëlimi i kostos – levërdia e aeroportit më në fund do të rritet me anë të zvogëlimit të shpenzimeve operative. Aktualisht,
20
masa të ndryshme të zvogëlimit të kostos janë duke u ekzaminuar nga udhëheqja e aeroportit. Bazuar në përvojën nga aeroportet e tjera të vogla ndërkombëtare, zvogëlimi i shpenzimeve operative duket të jetë i mundshëm dhe realistik. Me këto zvogëlime të bëra të kostos operative gjatë vitit 2008, aeroporti ka kaluar nga operimet me deficit në 2005 në aeroport fitimprurës në 2006. Dhe Qershori 2008 është shënuar si muaji më fitimprurës në aeroport 6) Zgjatja e orarit te fluturimeve‐ Si aneks të Planit te biznesit jane dhënë rezultatet financiare për të tri skenaret sipas rritjeve në numrin e pasagjereve, për skenarin e mirë me rritje për 15% ne numrin e udhetareve është planifikuar qe kjo rritje te përkrahet me zgjatjen e orarit te fluturimeve ne 24 orë. Zgjatja e orarit ne 24 orë do të bëhet në rast te rritjes se kërkeses për shërbime dhe rritje te numrit tëpasagjerëve ne shkall prej 15 % e me shumë. 7) Zakonisht, në industrinë e biznesit të aeroporteve përmbushësit më të mirë prodhojnë më shumë të ardhura se sa të ardhurat aeronautike, dhe nga kjo duket të ketë hapësirë për përmirësime domethënëse në aeroport në vitin 2008 për sa i përket kësaj, me një strategji të re në zbatim, të ardhurat jo aeronautike u shtuan për 15%. 8) Strategjia monitoruese do të duhet të adoptohet ndaj Aeroportit të Shkupit për të mbrojtur tregun e aeroportit dhe ndoshta edhe për të ndryshuar prirjen e tashme në mënyrë që herët ose vonë të bëhemi tërheqës për klientët e zakonshëm të Aeroportit të Shkupit. 9) Tarifat për shërbime të platformës dhe aterrim të cilat aktualisht i ngarkon aeroporti gjenden pak më poshtë konkurruesve më të mëdhenj të aeroportit. Kjo strategji duhet rishikuar pasi që është dëshmuar gjatë dekadave të fundit se tarifat dhe çmimet e aeroportit në përgjithësi kanë një ndikim të vogël për të tërhequr trafik apo kompani ajrore shtesë, posaçërisht në tregun origjin/destinacion. Organizata Ndërkombëtare e Aviacionit Civil (ICAO) e konsideron si parim të përgjithshëm, dhe të dëshirueshëm, që kur një aeroport ofron shfrytëzim ndërkombëtar atëherë shfrytëzuesit në fund të fundit do të bartin pjesën e tyrë të plotë dhe të drejtë të kostos së ofrimit të shërbimeve të aeroportit.
21
Strategjia e marketingut Veprimtaria e marketingut është e projektuar për të ndihmuar në arritjen e synimeve financiare. ANP‐ja duhet të zhvillohet shpejt dhe të ketë veprime të fuqishme të marketingut për t’u bërë aeroporti prijës në rajon. Synimet:
• Vendosja e kontaktit me secilën kompani ajrore të mundshme
• Përpjekja për të pasur 80% vetëdijesim të asaj se çka ofron aeroporti në hapësirën lokale (rajonale)
• Zhvillimi i linjave të reja • Zhvillimi i programit nxitës
KOMPANITË AJRORE Për të arritur shumicën e trafikut në Aeroportin e Prishtinës duhet që t’iu qasemi kompanive ajrore që udhëtojnë në rajon ashtu që ata të jenë në dijeni për Aeroportin dhe shërbimet e tij. Pasi që ky treg është aq i madh, postimet masive në trajtën e broshurave dhe fletushkave do të ishin mënyrë e shtrenjtë për t’i vetëdijësuar ata mbi aeroportin. Pjesëmarrja në ekspozimet tregtare dhe në konferenca do të ishte një mënyrë efektive për aeroportin për të vendosur lidhje me kompanitë ajrore. AGJENCITË TURISTIKE Kosova dhe rajoni i afërt i saj po bëhen gjithnjë e më shumë të popullarizuara me turistët. Aeroporti duhet të tregtoj me agjencitë e udhëtimeve të cilat dëshirojnë që ta kenë rajonin e Kosovës në dispozicion për klientët e tyre. Gjatë bërjes marketing drejt agjencive të udhëtimit, aeroporti bën marketing si për hapësirën ashtu dhe për veten. Aeroporti ka shërbimet e veta të cilat mund të shfaqen në ueb faqet e këtyre agjencive, broshura, dhe në pako të udhëtimit. Përmes marketingut të tillë, aeroporti gjithashtu do të mund të arrinte edhe te çarter kompanitë. Agjencitë e udhëtimeve do të mund të përdornin aeroportin si mënyrë për të kryer fluturime në rajon apo ata mund të përdorin shërbimet turistike të aeroporteve si pjesë e pakove të udhëtimit.
Programi nxitës:
22
Në mënyrë që të bëhet përdorimi më i mirë i mundësive të tashme të aeroportit, Aeroporti Ndërkombëtar i Prishtinës (ANP) ka për qëllim që me kompanitë ajrore të ndan rrezikun e hapjes së linjave të reja dhe shtimit të shpeshtësisë së destinacioneve ekzistuese. • Nxitja për linjat e reja • Nxitja për shtim trafiku • Nxitja për operime të kargos • Nxitja për udhëtarët në shkuarje • Nxitja për fluturime shtesë Analizat e tregut Pasi që industria e aviacionit dhe operatorët e aeroportit janë të udhëhequr në mënyrë konstante nga veprimtaritë komerciale dhe nga orientimi drejt klientit, është më se e rëndësishme që të kemi mjë analizë të udhëtarëve të bërë në ANP dhe të marrim një njohuri më të thellë mbi udhëtarët në Aeroport si klient themelor të cilëve u shërbejmë ne. Gjatë viteve, popullata dhe mjedisi ekonomik kanë ndryshuar në mënyrë dramatike dhe kështu kanë ndryshuar edhe parapëlqimet e udhëtarëve të cilëve u shërbejmë ne. Ne besojmë që vendimi i duhur varet nga të dhënat e duhura. Si synime fillestare të propozuara të analizës shërbejnë grumbullimet e informatave mbi: • Qëllimin e fluturimit, • Origjinat/destinacionet rrugore përfundimtare dhe të
ndërmjetme, • Mjetet e transportit për në, • Dhe nga aeroportet, • Linjat e fluturuara, • Vendi i banimit dhe të hyrat, • Etj. Marketingu direkt: Dërgimi i e‐mail‐ave te kompanitë ajrore dhe investuesit relevant. Vazhdimi i dërgimit të e‐mail‐ave te kompanitë ajrore dhe investuesit relevant. Dërgimi i informative lidhur me aeroportin dhe programet në rajon te kompanitë ajrore do të mund të ishte i dobishëm sepse kështu ata do të bëhen më familiar me Aeroportin e Prishtinës.
23
Marrëdhëniet me publik • Bërja e një filmi të MP dhe shkarkimi i tij në ueb faqe, dhe
transmetimi në emisione tregtare. • Ridizajnimi i ueb faqes së ANP‐së. • Informata mbi blerjen dhe shërbimet • Publikimet lidhur me aeroportin
Projektet për Përmirësim të Sherbimit
Platforma dhe operimet e Terminalit
Shtimi i kapaciteteve, përveç hapësirës së parkimit të aeroplanëve kërkon edhe shtimin e kapaciteteve të pajisjeve mbështetëse tokësore – GSE, si dhe shtim të cilësisë dhe standardit të shërbimeve, prandaj për vitin 2009 është planifikuar blerja e një numri të pajisjeve të kërkuara GSE. Katër autobusa të ri për platformë, një pajisje për shkrirje të akullit, një lift ambulantor, një njësi tokësore për rrymë, katër traktorë për tërheqje, traktorët për ‘push‐back’, ngarkues për mallrat për kargo, shirit për bartjen e bagazhit dhe një numër i karrocave të bagazhit. • Autobusat e platformës – Aktualisht ANP‐ja ka vetëm dy
autobusa shumë të vjetruar. Për shkak të procesit të lëvizjes së udhëtarëve pa përdorim të urave ajrore për bartjen e tyre ka nevojë për katër autobusa të ri për shkak të procedurave praktike dhe të sigurisë në platformë.
• Pajisja kundër akullit – Aktualisht ANP‐ja ka vetëm dy pajisje kundër akullit, (njëra shumë e vjetër) dhe nuk mund të përmbush kërkesat që dalin nga operimet. Pajisja për largimin e akullit është gjithashtu edhe fitimprurëse pasi që këto shërbime përfshijnë tarifa shtesë përveç atyre nga SGHA. Shfrytëzimi i pajisjeve të tilla ka një rëndësi funksionale dhe të sigurisë gjatë dimrit kur asnjë aeroplan nuk mund të niset pa iu nënshtruar largimit/parandalimit të akullit.
• Lifti ambulantor – Deri më tani ANP‐ja nuk ka pasur një pajisje të tillë që është jetike për trajtimin e udhëtarëve me aftësi të kufizuara. Përdorimi i kësaj pajisjeje është standard i cilësisë dhe sigurisë sipas rregullave gjithëbotërore të transportit ajror.
• Traktorët për ‘push‐back’ – Deri më tani ANP‐ja nuk ka pasur një pajisje të tillë që duhet të kihet patjetër për funksionalitetin e aeroportit për të qenë në dispozicion në rast të dështimeve të aeroplanëve, dhe lëvizjes së aeroplanëve në
24
raste të pazakonshme. Pasi që aeroporti është duke përdorur taksi procedurën brenda/jashtë dhe për shkak të çmimit të madh, deri më tani vetëm një traktor pa pjesën për tërheqje konsiderohej si i mjaftueshëm.
• Ngarkues për kargo – Deri më tani ANP‐ja nuk ka pasur një pajisje të tillë e cila është përkatëse për ngarkim/shkarkim të mallrave te aeroplanët me trup mesatar apo të gjerë. Një pajisje e tillë është gjithashtu dhe fitimprurëse sepse ne pranojmë dhe operojmë me të gjitha llojet e aeroplanëve me kargo.
• Pajisjet e tjera GSE – Pajisjet tjera të shënuara më lartë kërkohen për shkak të kapacitetit të platformës dhe kërkesave të funksionalitetit për vitet në vijim në mënyrë që të arrihen synimet e caktuara operative.
Shërbimet e Navigimit Ajror 1. Rrugët e reja ajrore: Hapja e linjave të reja ajrore me Shqipërinë është një projekt i lartë strategjik që do të jetë në të mirën e të dy palëve, nga këndvështrimi ekonomik, aktualisht një Memorandum Mirëkuptimi ndërmjet ANTA dhe ANP është arritur për të lehtësuar veprimtaritë e tashme, konsultimet dhe komunikimet ndërmjet Agjencisë Nacionale të Trafikut Ajror (ANTA) dhe Aeroportit Ndërkombëtar të Prishtinës SH. A. (ANP) në lidhje me çështjet e linjave të reja ajrore. 2. Mbulimi me radio lidhje: Linjat më të shkurta dhe më shumë dluturime të drejtpërdrejta në dhe nga Prishtina është pikësynimi ynë. Gjithashtu, Aeroporti i Gjakovës shumë lehtë mund të hapet për operime civile dhe prandaj ne duhet të përmirësojmë dhe ngrisim nivelin e pajisjeve tona për 99% për të qenë në gjendje që të ofrojmë shërbim kompanive ajrore komerciale. Ne duhet që të instalojmë vende të reja për të pasur mundësi të zgjidhjeve rezervë gjithnjë sipas kërkesave dhe rekomandimeve nga ICAO dhe Eurocontrol. Nëse ia vlen për t’u përmendur, Shkupi ka katër vende për radio lidhje, dhe Prishtina vetëm një me mjaft probleme. Ne gjithashtu duhet të kemi parasysh që nëse, së shpejti, Gjakova bëhet një aeroport alternativ ne duhet të jemi në gjendje për të ofruar shërbimin. Siç jeni në dijeni që të gjithë, hapësira ajrore e Kosovës, aktualisht, ka vetëm një hyrje dhe një korridor për
25
dalje të trafikut ajror civil. Këto korridore ekzistojnë që nga viti 2000, dhe këto korridore i janë deleguar UNMIK‐ut / CARO‐s për trafik ajror civil. Ngadalë, gjatë viteve, kontrollorët e trafikut ajror civil kanë marrë përgjegjësitë e kontrollimit të hapësirës ajrore nën një ambrellë të ICAA / CARO. Duke pasur parasysh normalizimin e situatës në Kosovë, tani ne e mendojmë si të domosdoshme hapjen e korridoreve tjera përreth Kosovës, dhe normalizimin e rrjedhës së trafikut ajror. Në mënyrë që të jemi në gjendje të bëjmë ashtu së pari ne duhet të përmirësojmë radiot tona dhe të sigurohemi që është vendosur mbulesa me radio. Kompania ajrore AUA është duke fluturuar për 30 minuta më gjatë për të ardhur në Aeroportin e Prishtinës në vend se të fluturon drejtpëdrejt nga Veriu dhe të kursen derivatet. Aeroporti i Shkupit tashmë ka filluar me ofrimin e biletave më të lira se sa ai i Prishtinës. Nëse udhëtarët e kompanive ajrore fillojnë së përdoruri autobusët për në Aeroportin e Shkupit kjo do të zvogëlonte të ardhurat e Aeroportit të Prishtinës. Do të ishte në interes të Aeroportit të Prishtinës që të tërheq kompanitë ajrore me çmime të ulëta, duke ofruar linja më të shkurta si pikënisje e mirë. Kjo gjithashtu mund të shihet dhe nga këndi politik si normalizim i jetës ditore të Kosovës me fqinjët e parë. 3. Certifikimi i OSHNA‐s: Siç jemi në dijeni, ofrimi i Shërbimeve të Navigimit Ajror në kuadër të UE‐së do t’i nënshtrohet certifikimit të SHNA në 12 muajt pas publikimit të Kërkesave të Përbashkëta. Prandaj, Divizioni i OSHNA‐s planifikon për të kompletuar të gjitha çështjet që i nënshtrohen certifikimit sipas kërkesave të Komisionit Europian.
Terminali I VIP Terminali i VIP‐se egzistuesi i ka 40m2, ku kjo siperfaqe nuk i ploteson kushtet as per se afermi qe te shfrytezohet si terminal i VIP, andaj duhet qe te ndertohet terminali i ri i VIP‐se. Terminali i VIP‐se eshte nje objekt i rendesis se veqant ne aeroport dhe ne Kosove si dhe i vetmi objekt i tillë, ku permes kesaj hapesire do të nisen dhe mberrijn president, kryeministra dhe persona tjer te rendesishem dhe delegacione te larta shtetrore te shtetit ton te ri dhe shteteve tjera te cilet
26
do ta vizitojn Kosoven. Ne ket hapesire do te jen edhe sallat per mbledhje dhe salla per konfernecen e gazetareve. Zgjerimi I sistemit egzistues te pranimit dhe sortimit te bagazhit Ne menyre qe t’ju sherbejm sa me mire pasagjerve dhe per shkak te rritjes se numrit te tyre ne ANP, ne po shqiojm mundësin per zgjerim (rritje) te kapaciteteve egzistuese si dhe rritjes se performancave ne sistemin e skanimit ne ANP. Supozimet per kapacitet ne Check‐in (pranim, regjistrim te udhetareve): Duhet qe te rritet numri I check‐in ave ne ANP per arsye sepse ky numer nuk eshte I mjaftueshem per numrin e pasagjerve. Se dyti vija egzstuese e skanimit te bagazhit nuk eshte e mjaftushem per numrin e madhe te pasagjerve I cili numer eshte rritur vit pas viti. Kapaciteti shtes do te mund te rritet duke: 1. Duke rritur (shtuar) numrin e pozitave te check‐in ne plus
5 pozita ne vijen egzistuese te check‐in. 2. Vendosja e nje sistemi te ri per skenim me kapacitet me te
lart 3. Vendosja e 4 check‐in te ri (ne ish poziten e vjeter) 4. Vendosja e nje shiriti te bagazhit per marrje te bagazhit ne
terminalin e ardhjes se pasagjerve Zgjidhja e sistemit duhet qe te jete ergonomike per pasagjeret dhe operatoret, e sigurt dhe me jete te gjat te perdorimit. 1.1 Kapaciteti egzistues Ne ANP per momentin jan te vendosur 8 pozita te check‐in ne nje ishull, dhe 4 pozita te check‐in me skenim te pavarur. Supozojm se kapaciteti I skanimit eshte 600 qanta / per nje ore ose nje qant per nje minut ne nje pozite te check‐in. Ishulli I check‐in eshte I lidhur me nivel 1 te sistemit te skanimit, ne menyre qe qanta te kontrollohet duhet qe te ndalet ne makinen e saknimit, qe do te thote se qanata tjera duhet te presin gje qe e ngadalson zvogelon kapacitetin e skanimit te bagazhit. 1.2 RRRITJA E KAPACITET EGISTUES
27
1.2.1 Sortimi / Automatik Kurdo qe kerkohet rritja e kapacitetit dhe kualitetit te skanimit duhet qe sistemi te rritet (zgjerohet) pa problem ne nivelin e 3 deri te hapesira e soritmit te bagazhit. 1.3. SHRITI I RI I MARRJES SE BAGASHIT NE TERMINALIN E ARDHJES ANP ka vendosur qe të rrit kapacitetin per marrje te bagazhit ne terminalin e ardhjes. Per momentin egzston nje shirit per marrje te bagazhit ne formen “T”, mirpo ka nevoj qe te vendsoet edhe nje shirit tjeter. Terminali I ardhjes Bagazhi ne terminaline e ardhjes mund të vendoset ne dy shrita ten dare njeri (egzistuesi) I forms “T” dhe shirit I ri I forms “O”. Shriti do te ben transportimin e bagazhit ne hapesrin ku udhetaret presin qe te marrin bagazhin. Ne murin qe ndan haperisne jashtme me ate te mbrendeshme duhet qe te vendoesn dyert rolet ku duhet qe te sigurohet hapesira e mbrendesheme. Duhet qe te furnizohen dhe montohen dyert e sigurta ne hyrje dhe dalje te shiritit. Shiriti I bagazhit duhet qe te montohet komplet me te gjitha instalimet elektrike dhe me kutin shperndarese elektrike
Plani i të ardhurave
Të hyrat e prezantuara ne Planin e biznesit janë të llogaritur duke përfshir edhe vleren e TVSH‐se, kurse ne prezantimet financiare keto vlera jane te prezantuara minus vlerën e TVSH prej 16%.
Të ardhurat aeronautike
Sipas parashikimit për udhëtar, numri total i udhëtarëve që fluturojnë në/nga ANP për vitin 2009 duhet të jetë 1,252,677 udhëtar për skenarin e mesëm, kjo do të rezulton përgjysmë te udhëtarët në shkuarje dhe prandaj dhe totali prej përafërsisht 12,533,324.43 nga taksat e udhëtarëve. Shërbimet tokësore dhe aterrimi janë fuqishëm të lidhura me qarkullimin e udhëtarëve dhe çfarë do rritje në numrin e
28
udhëtarëve automatikisht do të rrit edhe të ardhurat nga shërbimet tokësore dhe aterrimi, duke supozuar që aeroplanët të paguajnë çmime fikse për shërbimet tokësore dhe aterrimin përkundër faktorit të ngarkesës së aeroplanit ne mund të supozojmë që shtimi i rrjedhës totale të udhëtarëve do të duhej që së pari të shtonte faktorin e ngarkesës për kompanitë ajrore që pjesërisht nuk ndikon në çmimet e shërbimeve tokësore dhe aterrimit dhe pastaj rezulton në shtimin e kapacitetit të aeroplanit. Sipas kësaj logjike, rritja prej 8 % në rrjedhën e udhëtarëve do të duhej të rezultonte në rritje prej 5‐6 % të shërbimeve tokësore dhe aterrimit.
Përshkrimi 2006 2007 2008 2009 Rritja e
parashikuar
Taksat e pasagjereve
8,320,829
9,908,885
11,620,820
12,533,324 8%
Tarifa e aterrimit
2,949,729
3,229,957
3,566,846
3,737,700 5%
tarifa e shërbimeve tokësore
5,247,969
5,660,623
6,250,919
6,579,460
5%
Parkingu Të ardhurat nga parkingu i ri në ANP kanë pësuar shumë nga konkurrenca jolojale e krijuar nga operatori i restorantit dhe parkingut përpara hapësirës së terminalit të shkuarjes. Të ardhurat nga parkingu janë në varësi nga rrjedha e udhëtarëve dhe historikisht shtimi në rrjedhën e udhëtarëve ka rezultuar në përpjesë në shtimin e të ardhurave nga parking, në vitin 2006 të ardhurat nga parkingu ishin €940,677.10 duke rezultuar në afërsisht një veturë për çdo të dytin udhëtar në dhe nga Aeroporti. Nëse do të mbyllej parkingu ilegal, të ardhurat nga parking do të mund të pritej që të arrinin 1,000,000 € për vitin 2009 duke pasur parasysh trafikun e parashikuar dhe nëse parking illegal mbetet i kapur, të ardhurat pritet të jenë rreth 700,000 €. Veç parkingut komercial, Aeroporti gjithashtu është duke prodhuar të ardhura edhe nga parking te hapësira e kargos,
29
përfshirë klientët që janë kompani të shpedicionit, parking për kamiona, dhe individët që përdorin zhdoganimin. Vlerësimi i totalit të ardhurave nga parkingu i kargos është 35,000€.
Restorani & Baret Të ardhurat nga restorani kanë treguar rënie prej 4% për shkak të modifikimit në terminal dhe ndërrimit të vendit të barit të terminalit, kjo rënie ka qenë gjithashtu edhe si rezultat i hapjes së restoranit illegal afër ndërtesës së terminalit të shkuarjes, por në përgjithësi mundësitë për të prodhuar të ardhura nga veprimtaritë e restoranit janë të mëdha dhe nuk mund të ndikohen lehtas nga konkurrenca. Pengesa më e madhe në krijimin e të ardhurave nga restorani është mungesa e kapaciteteve të terminalit dhe me hapësirën në dispozicion nuk mund të bëhen përmirësime tjera, prandaj strategjia e vetme për përmirësim do të jetë zgjerimi i mundshëm i hapësirës së restoranit nëse do të fitohej hapësirë e re shtesë për këtë veprimtari. Planet për vitin 2009 përfshijnë hapjen e barit jashtë hapësirës së terminalit duke iu ofruar klientëve kënaqësinë e kushteve të mira të motit e që me investime të vogla do të sillte deri në 50,000 të ardhura shtesë. Hapja e kantinës në ONSHA për të gjithë personelin e aeroportit dhe stafit të përhershëm të vendosur në aeroport (600 staf i aeroportit + 250 Policë + 150 tjerë = 1000 staf), duke i ndarë klientët pasi që kështu vlerësohet se restoranet e aeroportit do të mund të shtonin të radhurat e tyre për 50,000 €. Projekti për hapjen e restoranit si shtojcë restoranit ekzistues me pamje kah platforma do të kërkonte investim prej rreth 120,000 dhe nga shitja e projektuar do të prodhonte deri 150,000 të ardhura në vit me punë tri vjeçare që do të tregonte një përpjesë shumë pozitive financiare. Veprimtaritë aktuale në vitin 2009 do të duhej të prodhonin 750,000 € Projektet e planifikuara për rritje te kapaciteteve te restaurantit do të gjenerojn te hyra ekstra por pasi që koha e hapjes se ketyre
30
kapaciteteve nuk mund te caktohet me precizitet atëehre keto te hyra ekstra nuk jan prezantuara ne pasqyrat financiare Përfshirë veprimtaritë e planifikuara të ardhurat totale të gjeneruara nga restorani parashikohen të arrini rreth 900,000 €
Veprimtaria e taksive
Numri i taksistëve në ANP ka qenë i qëndrueshëm gjatë këtij viti dhe kjo nënkupton që të hyrat shtesë ka të ngjarë të mos prodhohen. Sasia e të ardhurave nga një veprimtari e veçantë në baza vjetore është afërsisht € 35,000. Ka pasur dhe opsione që të kontraktohet një taksi shërbim në Aeroportin Ndërkombëtar të Prishtinës dhe përmes kësaj të përmirësohet niveli i shërbimit në ANP dhe të arrihen synimet e tij për të qenë konkurrent në treg. ANP është e përkushtuar për të zgjedhur problemin e shërbimeve me çmime të larta dhe të parregullta të taksive, që paraqet njollë në reputacionin e ANP. Udhëtarët që udhëtojnë në ANP janë shërbyer nga taksi shërbime të parregullta dhe kështu kanë pranuar standard të pakënaqshëm të shërbimit. Përmes kësaj kontrate, ANP ka për qëllim: • Standardizimin e shërbimit të ofruar për udhëtarët, • Shtimin e cilësisë së shërbimit, • Garantimin e pranisë së taksi shërbimit gjatë gjithë kohës në aeroport, • Ulja e tarfifës të taksi shërbim, • Mbrojtja e udhëtarëve nga pika të largëta të Kosovës. • Vendosje të monitorimit të shërbimit nga Aeroporti • Vendosja e materialit reklamues dhe informative në taksi vetura, • Rritja e pagesës së tarifës së shërbimit për ANP, etj.
Hapësira për udhëtarët me biznes klasë
Duke filluar nga Qershori 2008 aeroporti e ka hapur dhomën për udhëtarët me biznes klasë dhe të gjitha kompanitë më të mëdha ajrore tashmë kanë nënshkruar kontratën për shfrytëzimin e saj dhe mesatarja mujore është 450‐500 udhëtar që prodhojnë 4,500 deri 5,000 € në muaj. Sipas vlerësimit për vitin 2009 të ardhurat nga kjo hapësirë pritet të jenë 60,000 €.
31
Shitorja e liruar nga taksa doganore
Shitorja e liruar nga taksa doganore ka shtuar shitjet e saj për 33% (2008). Kjo rritje instante u shkaktua nga si vijon: furnizimi me prodhime të reja, hapësirë shtesë e ofruar nga aeroporti, dhe vetdijesimi i udhëtarëve për këtë shitore në ANP. Pas këshillimit me operatorin dhe synimit të tyre të shitjes, Aeroporti ka vlerësuar të ardhura prej shitores së liruar nga taksa doganore 300,000 € në vit. Janë bërë bashkërendime për të rregullar hapjen e një shitoreje të tillë edhe në terminalin e arritjeve, sipas mundësisë, duke u pajtuar që ky operator mund të çon deri te të ardhura shtesë. (Vlerësimi prej 100,000€).
Qiraja dhe veprimtaria e reklamimit
Qiraja konsiston në dhënien me qira të sporteleve, zyrave administrative dhe zyrave të shpedicionit. Mundësitë e dhënies me qira janë të kufizuara pasi që Aeroporti nuk mund të zgjeron qiradhënien e vet që e ofron me këtë infrastrukturë dhe ndërtesa terminali. Duke analizuar pozitën e tashme të reklamimit, është vërejtur që 77% e hapësirave reklamuese janë përbrenda ndërtesave dhe vetëm 23% jashtë. Reklamimi pa ndriçim është në 92% të hapësirës së zënë (apo 11% e të ardhurave) dhe vetëm 8% e hapësirës është e ndriçuar. Në bashkërendim me departamentin e planifikimit, Aeroporti do të përcakton disponueshmërinë e hapësirës reklamuese për secilën hapësirë dhe në varësi nga disponueshmëria do të bën rregullimin e çmimeve për të rritur shfrytëzimin e hapësirës së aeroportit. Hapësirat e aeroportit lejojnë shumëfish më shumë hapësirë në dispozicion për reklamim të jashtëm dhe prandaj reklamimi duhet të promovohet për të qenë më i qasshëm për kompanitë e interesuara. Në programin e nxitjeve, kjo duhet të paraqitet me anë të uljes së çmimit apo ofrimit të hapësirave tashmë të gatshme të reklamimit.
32
Hapësirat reklmauese duhet të ndahen në disa zona sipas disponueshmërisë dhe dukshmërisë së reklamimeve të ekspozuara dhe të kenë çmime ndaras sipas zonave të përcaktuara. Vendi në dispozicion duhet të shënohet dukshëm me vendosje të njoftimeve si “reklamo këtu”, ”Reklamimi juaj“, “bëhu i dukshëm këtu” etj në vendet në dispozicion. Totali i të ardhurave nga reklamimi dhe qiradhënia është vlerësuar të arrin në 650,000 €.
Kargo
Pozita gjeo‐strategjike e Kosovës, në lidhje transportin e përmirësuar rrugor, mund ta favorizon Aeroportin si pikë qendrore e shpërndarjes për importim mallrash në rajonin e Ballkanit (shih hartën më poshtë). P.sh nëse një prodhues nga SHBA dëshiron të dërgon prodhimet e veta në disa qytete në Ballkan, do të ishte më ekonomike që prodhimet e tij të shkonin në një pikë qendrore në rajon dhe t’i shpërndan ato përmes transportimit rrugor që nga atje, në vend se të dërgonte mallra, përmes fluturimeve të ndara, në disa pika në Ballkan. Kjo nxitje është e hapur për kompanitë ajrore që operojnë në veprimtari bartje të mallrave dhe që janë të interesuara për të bashkëpunuar me ANP vetëm në operime të kargos. Kjo nxitje nuk vlen për kompanitë ajrore që bartin udhëtar dhe mallra me të njëjtin aeroplan. Kërkesat minimale përfshijnë së paku operime një herë në javë (një fluturim në javë) në ANP.
Viti 1 2 3 4 5
Çmimi për aterrim / nisje
100 %
60 %
50 %
50 % 40 %
Shërbimet tokësore 50 % 50
%50 %
50 % 50 %
33
Përshkrimi 2006 2007 Pritjet 2008 Buxheti 2009
Te hyrat € 293,864 € 293,088 € 312,896 € 384,288
Kargo hyrje (kg) 1,201,910
1,278,716 1,504,855 1,848,211
Kargo dalje (kg) 161,810
174,574 203,601 250,056
Varianca e te hyrave n/a -0.3% 6.8% 22.8%
Të ardhurat e parashikuara nga veprimtaritë e kargos për vitin 2009 janë € 384,288.21 (13 % rritje nga 2008). Fluturimet ushtarake ANP‐ja është aeroport komercial i hapur për fluturime ushtarake që shërbehen në terminalin ushtarak. Fluturimet ushtarake kryhen nga trupat e KFOR‐ipër qëllime të bartjes së ushtarëve në/nga Kosova. Që nga viti 2000, numri i fluturimeve ushtarake ka lëvizur mesatarisht ndërmjet 1,500 dhe 2,000 fluturime në vit duke rezultuar në 700,000 € deri 800,000 € të ardhura në vit. Pasi që është e pamundur që të parashikohet ardhmëria e rrjedhës ushtarake, për vitin 2009 si projeksion ne kemi supozuar që totali i fluturimeve ushtarake do të mbetet afërsisht në numrin e mesatares së tri viteve të tij dhe me rritje të mundshme prej 15%.
2006 2007 2008 2009 Fluturime ushtarake
1,900
1,557
1,600
1,433
Të ardhura € 873,799.50
€ 734,875.50
€ 720,000.00
€ 659,791.25
Kompensimet e Air BP Sipas një kontrate me operatorin e karburantit te aviacionit, ANP‐ja paguan pagat e stafit lokal te Air BP‐së dhe me pas ato mjete i kompensohen ANP‐se. Te njëjtin status sikurse pagat e kane edhe shërbimet e përgjithshme (interneti, energjia elektrike, mirëmbajtja, pastrimi, furnizimi me karburante për mjetet lëvizëse te operatorit), ku shërbimet e shfrytëzuara nga operatori gjate muajit i kompensohen ANP‐se. Te hyrat tjera operative Ne ketë linje buxhetore përfshihen, te hyrat nga interneti, pagesat për marrjen e dokumentacionit te tenderit, këstet mujore te shfrytëzuesve te apartamenteve te aeroportit, si dhe shpenzime te tjera minore, qe nuk mund te kategorizohen ne asnjërën linje buxhetore.
34
Te hyrat nga interesi bankar Këtu përfshihen te ardhurat e siguruara nga afatizimet bankare te mjete te pa shfrytëzuara te kompanisë. Këto te hyra janë planifikuar ne përputhje me pasqyrën e rrjedhës se parëse. Ku ne periudhat qe do te kemi teprice paraje te pashfrytëzuar, është planifikuar afatizim me normat aktuale te tregut bankare për afatizim njëmujorë prej 4.3 %. Parashikimi për këtë linje mund te ndryshoj, varësisht nga rrjedha e parasë për aktivitetet investuese, ku ne rast shtyrje te ndonjërit nga projektet kapitale, te hyrat do te jene me te mëdha.
Konsultimi i shfrytëzuesve dhe çmimet e shfrytëzuesit
Rëndësia e këshillimit me shfrytëzuesit, të përfaqësuar nga kompanitë ajrore, theksohet para ndryshimeve në nivelet e paraqitura të çmimeve. Qëllimi i këshillimit është që të sigurohemi se ofruesi jep informata të mjaftueshme për shfrytëzuesit të cilat ndërlidhen me ndryshimin e propozuar, kurdo që të jetë e mundshme, dhe jep konsiderata të caktuara ndaj pikëpamjeve të shfrytëzuesve dhe të efektit që çmimet mund të kenë në to. Qëllimi duhet të jetë që, kurdo që të jetë e mundshme, ndryshimet të bëhen në marrëveshje ndërmjet shfrytëzuesve dhe ofruesve. Sidoqoftë, nëse dështojnë në marrëveshje të tilla, aeroportet apo shfrytëzuesit do të vazhdojnë që të jenë të lirë për t’i imponuar çmimet në fjalë, duke iu nënshtruar shfrytëzuesve që e kanë të drejtën e ankesës te organi i pavarur prej aeroportit, aty ku është e mundur.
35
Plani i Shpenzimeve
Planifikimi i shpenzimeve për vitin 2009 është bazuar ne kërkesat e Divizioneve, gjegjësisht Departamenteve. Kërkesat e pranuara nga departamentet kane kaluar neper filtrime te shumta nga Menaxhmenti i kompanisë me qellim buxhetimin e vetëm atyre shpenzimeve qe janë te nevojshme, me qellim uljen e shpenzimeve deri ne atë nivel qe nuk do te dëmtonte sigurinë e fluturimeve, do te rriste profesionalizmin e kompanisë dhe ne te njëjtën kohe do te siguronte fitimin me te larte te mundshëm për kompaninë. Baze për krahasimin e këtij buxheti është marre buxheti i rishikuar ne muajin Shtator, pasi qe pasqyron ne mënyrë me te sakte nevojat e departamenteve, qe reflekton me zhvillimet e fundit te kompanisë. Ngarkese për buxhetin e vitit te ardhshëm do te jene edhe kostot e mirëmbajtjes se pasjeve qe u kalon garancioni i prodhuesit ketë vit, siç janë radari dhe mjete e tjera përcjellëse te komunikimit, si dhe shpenzimet shtese qe do te rrjedhin nga certifikimi i Aeroportit.
Në mënyrë me të detajuar te gjitha shpenzimet do te përshkruhen ne format tabelore që do ti bashkëngjiten Planit të biznesit.
Rezultati Financiar
Buxheti 2009 bazohet ne te dhenat historike si dhe analizimin e faktoreve te brendshem dhe te jashtem qe mund te ndikojne ne mabrevajtjen e biznesit te kompanise. Konsideruar trandet rritëse te industrisë si dhe tendencën rritëse te paraqitur gjate vitit aktual, te hyrat i kemi bazuar ne trendin rrites te biznesit te kompanise, gjeresa shpenzimet operative jane ulur deri ne ate nivel qe nuk do te demtonin mbarevajtjen e operimeve te kompanisë. Një rritje e te hyrave te pergjitheshme prej 5% dhe ulja e shpenzimeve operative për 8% krahasuar me buxhetin e rishikuar te vitit paraprak, do te na siguroj një fitim neto prej 6.5 milion Euro.
36
Kjo rritje e fitimit te kompanisë është ne funksion te sigurimit te fondeve te mjaftueshme per mbulimin e investimeve kapitale qe kane te bejne me zgjerimin e gamës se biznesit te kompanisë si dhe ofrimin e shërbimeve sa me te mira për konsumatoret.
PASQYRE E PERGJITHSHME E BUXHETIT 2009
# Përshkrimi Vlera
1 Te hyrat e përgjithshme 26,245,597
2 Shpenzime operative 14,446,046
3 Fitimi neto 6,461,773
4 Paraja ne fillim te periudhës 8,341,171
5 Paraja neto nga aktivitetet operative 8,701,820
6 Investimet kapitale qe financohen me kredi 850,000
7 Investimet kapitale qe financohen nga ANP sh.a. 14,347,226
8 Shpenzime interesi 627,548
9 Paraja ne fund te periudhës 2,068,217
37
Projeksioni i Shpenzimeve të Aeroportit për vitin 2009 Shpenzime
1 Paisje (135,730.00)
2 Mirembajtje (781,168.00)
3 Energji elektrike (170,100.00)
4 Karburante (534,900.00)
5 De‐icing (265,000.00)
6 Furnizime restorani (297,300.00)
7 Furnizime dhe pjese rezerve (310,980.00)
8 Riparime (154,600.04)
9 Udhetime jashte shtetit (150,000.00)
10 Shpenzime administrative (144,800.00)
11 Shpenzime zyre (35,999.92)
12 Shpenzime IT (640,000.00)
13 CARO (1,220,976.00)
14 Telefona (99,000.00)
15 Marketing & MP (215,400.00)
16 Sigurime (952,556.00)
17 Shpenzime te zyres juridike (45,000.00)
18 Konsultant (477,892.00)
19 Pagat dhe kontributet (6,746,594.40)
20 ICAA ‐
21 Trainime dhe shpenzime per staf (596,050.00)
22 Taksa komunale (122,000.00)
23 Borxhi I keq (150,000.00)
24 Shpenzime qeraje ‐
25 Shpenzime tjera operative (200,000.00)
Gjithsej shpenzime (14,446,046.36)
38
Terminali për VIP Nr. Pershkrimi Siperfaqeja1 Salla e VIP-se 1 59.00m2
2 Salla e VIP-se 2 59.00m2
3 Salla e Mbledhjes 1 47.00m2
4 Salla e Mbledhjes 1 47.00m2
5 Salla e konferencave 59.00m2
6 Bife 43.00m2
7 Check-in & X-ray 27.00m2
8 Erembrojtesi 11.00m2
9 WC M. 13.00m2
10 WC F. 13.00m2
11 WC F. 7.00m2
12 WC M. 11.00m2
13 Erembrojtesi 23.00m2
14 Koridori 50.00m2
Totali i siperfaqes 470.00m2
39
Skenimi automatik , sortimi me vertibelt konvyer
Zgjidhja 3 (shriti I ri ne terminalin e ardhjes)
