Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku Centrum Nauki Języków Obcych

Kształtowanie kompetencji komunikacyjnej na zajęciach języków

obcych w świetle wyzwań systemu edukacyjnego oraz rynku pracy, w

kontekście dwujęzyczności

Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku

Centrum Nauki Języków Obcych

03.02.2014

Opracowanie: Joanna Gregorczyk

Joanna Gregorczyk - CNJO AH w Pułtusku

Komunikacja – podstawowy cel kształcenia

językowego

umiejętność skutecznego porozumiewania się w języku obcym w mowie i piśmie,

nacisk – na umiejętność osiągania przez ucznia różnych celów komunikacyjnych; poprawność językowa nie jest nadrzędnym celem dydaktycznym, lecz podporządkowanym komunikacji.

Istota nauczania języków obcych

Komunikowanie się stanowi jedną z kluczowych umiejętności;

Współczesny nauczyciel powinien uświadamiać uczącym się, że nauka języka obcego to ciągłe poszukiwanie sposobów wymiany myśli w procesie komunikowania się.

Metoda komunikacyjna

na Zachodzie – lata 70-te jako wynik ewolucji wiedzy z zakresu teorii komunikacji w języku obcym;

do Polski metoda komunikacyjna dotarła o dekadę później, a spopularyzowała się w ciągu ostatnich 20 lat.

Cel metody

Rozwiązanie umiejętności osiągania przez uczniów kompetencji komunikacyjnej, a więc:

wymiana informacji, wyrażanie uczuć, wyrażanie emocji w kontaktach ze światem

zewnętrznym.

Język w ujęciu metody komunikacyjnej

Instrument komunikowania się, narzędzie interakcji, wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie.

Znajomość dźwięków, słownictwa, struktur, stanowi jedynie część wiedzy do posługiwania się językiem to elementy kompetencji gramatycznej lub językowej (znajomość reguł i słownictwa jest absolutnie podstawowa, ale nie wystarczająca);

Niezbędna staje się również umiejętność odpowiedniego doboru słownictwa i reakcji, zależnie od sytuacji, miejsca czy osób uczestniczących w interakcji. Nauczanie języka obcego to nauczanie kompetencji komunikacyjnej.

Nauczanie gramatyki

Nie jest traktowane jako cel sam w sobie, lecz jako pomoc w szybszym przyswojeniu pewnych struktur i w umiejętności tworzenia własnych wypowiedzi;

Znajomość gramatyki jest w metodzie komunikacyjnej jest ważna, jednak istotne jest, aby była ona uczona nie jako cel sam w sobie, lecz jako środek, za pomocą którego wyrażamy określone funkcje językowe.

Istota metody komunikacyjnej

Kiedy komunikujemy się w języku obcym, nie wystarczy znajomość form językowych, zasad użycia czasów gramatycznych, ale umiejętność ich odpowiedniej modyfikacji, dostosowania do sytuacji, w jakiej się znajdujemy i wykorzystania nowo poznanych konstrukcji do takich funkcji językowych jak: przekonywanie, odradzanie, obiecywanie, podtrzymywanie rozmowy, wyrażanie emocji, itp.

Komunikacja językowa – założenia konieczne

Uczniowie uczą się języka poprzez komunikowanie się w nim integracja sprawności językowych, a nie tylko ćwiczenie mówienia w języku obcym;

„Chęć przekazania sobie pewnych treści i załatwienia określonych spraw” (H.Komorowska);

Ćwiczenie autentycznej komunikacji to praca nie tylko z podręcznikiem materiały autentyczne;

Język formalny i nieformalny; Płynność; Materiał językowy + elementy kultury + kompetencja

interkulturowa; Kształcenie autonomii – częściowe przekazanie kontroli procesu

uczenia się i odpowiedzialności za ten proces w ręce ucznia.Joanna Gregorczyk - CNJO AH w Pułtusku

Metoda komunikacyjna łączy elementy różnych metod; najważniejsze założenie skuteczność

komunikacji, a nie jej poprawność; nauka języka poprzez uczestnictwo w

sytuacjach stworzonych przez nauczyciela i maksymalnie zbliżonych do naturalnych;

stosowanie języka ojczystego i komentarzegramatyczne ogranicza się do minimum;

używanie języka obcego odpowiednio do sytuacji i kontekstu konieczna rozległa znajomość form językowych i ich funkcji.

Rola nauczyciela/lektora

powinien on stale zapewniać uczącym się możliwość skutecznego komunikowania się poprzez pracę z materiałem autentycznym, np. zaczerpniętym z mediów, aktualizowanie treści językowych, wykorzystywanie zasobów Internetu, stosowanie metod aktywizujących, które pozwalają stworzyć warunki zbliżone do naturalnej komunikacji, a jednocześnie są doskonałym sposobem wyrażania uczuć i emocji.

Rola nauczyciela/lektora – c.d.

polega przede wszystkim na doborze ciekawych, efektywnych materiałów, stymulujących komunikację i zwiększających motywację uczących się,

na udzieleniu pomocy uczącym się w trakcie jego prób komunikowania się, umiejętnym kontrolowaniu eliminującym częste poprawianie, które hamuje chęć komunikowania się z kol.kol.

Priorytety w pracy

dbałość o aktualne nowoczesne podręczniki/materiały dydaktyczne,

wzbogacanie metody komunikacyjnej poprzez dodawanie elementów kulturowych,

stałe rozwijanie świadomości językowej uczących się (language awareness),

poszerzanie repertuaru technik i strategii

nauczania na zajęciach języka obcego, co przyczynia się do ciągłego wzrostu jakości nauczania i podnoszenia efektywności

uczenia się.

Rada Europy zaleca:

„Promowanie takich metod nauczania języków nowożytnych, które kształcą niezależność w myśleniu, ocenie i działaniu w połączeniu z umiejętnością sprawnego i odpowiedzialnego funkcjonowania w życiu społecznym”.

Decyzja krajów członkowskich

Jedną z najważniejszych decyzji krajów członkowskich UE było przyjęcie wypracowanych przez Radę Europy wspólnych standardów oceny kompetencji językowych. Podjęli ją w roku 2001 ministrowie edukacji krajów zrzeszonych w Radzie Europy, w tym także i Polski.

ESOKJ wskazuje on, że nauka języka może być postrzegana jako:

część edukacji zmierzającej do lepszego rozumienia świata i ludzi mówiących ich rodzimym oraz innymi językami (ten cel jest wskazywany przez właściwie wszystkie kraje europejskie, choć zapewne nie wszędzie jest jednakowo systematycznie realizowany, co w dużej mierze zależy od zawartości materiałów nauczania),

droga do opanowania umiejętności przydatnych na rynku pracy (jest to cel często pojawiający się w kształceniu zawodowym różnych krajów),

c.d. szansa zetknięcia się z innymi sposobami widzenia

świata i innymi wzorami interakcji międzyludzkich (cel formułowany częściej w krajach, których język ma światowy zasięg),

możliwość uzyskania minimum wiedzy i umiejętności w celu porozumienia się danej społeczności z innymi narodami (cel formułowany z kolei w krajach, których język ma niewielki zasięg),

warunek konieczny uczestniczenia w wielonarodowych organizmach, takich jak np. Unia Europejska, a nawet formowania tożsamości europejskiej (cel formułowany częściej na wyższych szczeblach edukacyjnych, np. w liceach i szkołach wyższych).


Wyróżnik podstawy programowej/systemu egzaminów

zewnętrznych

powiązanie opisu wymagań nauczania języka obcego z ESOKJ, który określa sześciostopniowy poziom biegłości w zakresie poszczególnych umiejętności językowych:

A1, A2 – poziom podstawowy B1, B2 – poziom samodzielności C1, C2 – poziom biegłości

W tym też dokumencie wprowadza się

Europejskie portfolio językowe. Jego celem jest pomoc w dokumentowaniu rozwoju kompetencji różnojęzycznej uczących się, przy uwzględnieniu wszelkich doświadczeń językowych, także i tych, które dotychczas nie podlegały ocenie.

Struktura opisu szczegółowych standardów wymagań egzaminacyjnych


Struktura opisu działań komunikacyjnych w ESOKJ (Rada Europy 2003)


Europejski Rok Języków

Rok 2001 został oficjalnie ogłoszony Europejskim Rokiem Języków z hasłami przewodnimi:

„Języki otwierają drzwi" „Bogactwo języków - bogactwem Europy".

Inicjatywa ta jest kontynuowana przez proklamowanie Europejskiego Dnia Języków, obchodzonego w całej Europie w dniu

26 września.

Wśród zaleceń programu barcelońskiego znajdują się:

Wspieranie „nauki języków przez całe życie” i dbanie o jej jakość.

Poprawa sytuacji nauki języków w szkołach i wprowadzenie powszechnego obowiązku nauki języków według zasady: „język ojczysty i dwa języki obce” (możliwie od najmłodszych lat).

Przedsięwzięcia propagujące w środowiskach lokalnych potrzebę nauki języków obcych.

Cel inicjatywy

Dobra znajomość nowożytnych języków europejskich wśród obywateli Europy może ułatwić komunikację i kontakty między ludźmi, mówiącymi różnymi językami, a tym samym:

pozwoli zwiększyć mobilność Europejczyków, przezwyciężyć przejawy uprzedzeń

i dyskryminacji, ułatwi wzajemne zrozumienie się i nawiązanie

współpracy.

- język obcy nie jest sam w sobie celem nauczania,

- język obcy jest środkiem, służącym do nauczania innych przedmiotów,

- zintegrowane kształcenie przedmiotowo-językowe CLIL jest powszechną praktyką np. we Francji –

jeden z priorytetów europejskiej polityki językowej

Cele nauczania języków obcych w edukacji dwujęzycznej


Zintegrowane kształcenie przedmiotowo-językowe CLIL

Edukacja, która odbywa się równoległe w 2 językach: polskim i obcym;

W Polsce w praktyce oznacza to: 6 godz. języka obcego/tyg. + 2-3 przedmioty, w których cześć lekcji odbywa się w języku obcym;

Cel przyswojenie 2-go języka w stopniu zbliżonym do języka ojczystego, by uczeń mógł się w tym języku uczyć, studiować, a w przyszłości pracować.


Rola nauczyciela/lektora we współczesnym systemie

edukacyjnym

współdziałanie na rzecz tworzenia w świadomości uczących się zintegrowanego systemu wiedzy, umiejętności i postaw - wszechstronny rozwój uczącego się


Nauczanie języków obcych jest warunkiem niezbędnym i koniecznym dla lepszego

wzajemnego rozumienia, służy mobilności Europejczyków, jest wsparciem dla

transgranicznej mobilności oraz integracji emigrantów, służy do budowy europejskiej przestrzeni

edukacyjnej, jednolitego europejskiego rynku pracy.

Istotą europejskiego wymiaru nauczania jest to, że powinien on włączać całą społeczność szkolną.

"Europa" to nie dodatek do dotychczasowej oferty programowej polskiej szkoły. To nauczanie interdyscyplinarne, wieloprzedmiotowe, przenikające poszczególne dziedziny edukacyjne. Zatem nauczyciele wszystkich przedmiotów są predysponowani do nauczania o Europie, w Europie i dla Europy!


Najważniejsze aspekty podejścia interdyscyplinarnego to:

wsparcie ucznia w rozwijaniu technik samodzielnego uczenia się, przygotowanie do zdobywania informacji z różnych źródeł, w tym z

Internetu, selekcjonowania, przetwarzania dla potrzeb własnych i interpretowania tych informacji,

zdobywanie wiadomości, poznawanie słownictwa z zakresu różnych dziedzin w sposób integralny jako szansa na lepsze zaistnienie na rynku pracy,

zdobywanie umiejętności zachowania językowego w sytuacjach interkulturowych, odnoszących się do treści związanych z wzajemnymi relacjami pomiędzy Polską a krajami nauczanego języka, tym samym rozumienia innej kultury, norm, zachowań, zwyczajów i, co za tym idzie, nauczanie tolerancji,

uczeniu się języka powinno towarzyszyć poznawanie, rozumienie i akceptowanie odmienności w wyżej wymienionych dziedzinach.


Zalecana literatura:

1. Europa bogata językami. Trendy w strategiach i praktykach dotyczących wielojęzyczności w Europie, Cambridge University Press 2012

2. Europejski system opisu kształcenia językowego: uczenie się, nauczanie, ocenianie, Wydawnictwa CODN, Warszawa 2003

3. Górowska-Fells M., Kluczowe dane dotyczące nauczania języków obcych w europejskich szkołach, rok 2012 w: Języki Obce w Szkole 4/2012

4. Języki Obce w Szkole numer specjalny 6/2002 Nauczanie dwujęzyczne

5. Komorowska H. (red.), Nauczanie Języków obcych. Polska a Europa, Wydawnictwo SWPS Academica, 2007



Documents

Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku Centrum Nauki Języków Obcych