Aktywizacja uczniów na lekcjach języków obcych.

Umysł i Osobowość w procesie uczenia się

a efektywne wykorzystanie potencjału ucznia

Jak zbudowany Jest i Jak pracuJe nasz mózg?

By skutecznie kierować innymi, należy zrozumieć, w jaki sposób działa mózg. Jak udzielać wsparcia innym tak, by wykorzystywali cały umysł i osiągali to, czego chcą.

Mamy trzy mózgi:1. Mózg gadzi – szczególnie okolice pnia mózgu odpowiedzialne za utrzymanie organizmu przy życiu.

Część ta kontroluje instynktowne funkcje organizmu, takie jak oddychanie czy praca serca. Jest ona również zaprogramowana jako natychmiastowe pogotowie w razie niebezpieczeństwa.

2. Mózg ssaków, zwany również układem limbicznym – odpowiedzialny za reakcje emocjonalne. W nim zlokalizowana jest również pamięć długotrwała.

3. Kora nowa, który odpowiada za funkcje intelektualne, bieżące przetwarzanie informacji, hamowanie instynktownych reakcji, planowanie działań, myślenie, mowę, słuch, kreatywność.

Prawa i lewa półkula mózgowa. Mózg jest podzielony na dwie półkule, prawą i lewą, połączone ze sobą corpus callosum, czyli stacją przekaźnikową. Każda z półkul przerabia napływające z otoczenia informacje w swój unikalny sposób.

1. Lewa półkula odpowiedzialna jest za odbieranie i przetwarzanie wiadomości z zakresu mowy, logiki, liczb, matematyki, kolejności słów.

2. Prawa półkula “rozumie” i przetwarza rytm, rym, muzykę, obrazy, przestrzeń, odpowiada za wyobraźnię, odczuwanie, intuicję.

Pomostem pomiędzy dwiema półkulami jest corpus callosum. Pełni on rolę kabla przekazującego napływające informacje z jednej półkuli do drugiej. Gdy słuchasz piosenki, lewa półkula przetwarza słowa, a prawa melodię. Słowa piosenek tak łatwo wpadają w ucho dlatego, że prawa i lewa półkula pracują w harmonii, a jednocześnie i muzyka, i słowa aktywują układ limbiczny – uczucia, mieszczące się w tej samej części mózgu, co pamięć długotrwała. Informacje te są aktywowane w całym mózgu: w prawej i lewej półkuli oraz w układzie limbicznym.

naJważnieJsze zasady dotyczące pracy mózgu

1. Mózg lubi tworzyć połączenia i skojarzeniaUczymy się przez doświadczenie, a neurony stają się drogami, przez które przyjmujemy to doświadczenie. Kiedy myślisz, poznajesz coś nowego, powtarzasz informacje, neurony stymulowane są do wytwarzania i wzmacniania połączeń między sobą. Im więcej się uczymy, tym bardziej zwiększamy możliwości swojego mózgu. Proces uczenia się na poziomie chemii i fizjologii mózgu polega właśnie na tworzeniu połączeń (synaps). To właśnie ilość połączeń, a nie liczba komórek, determinuje możliwości mózgu.

2. Mózg uwielbia poznawać świat i doszukiwać się w nim sensuMózg nieustannie poszukuje nowych doświadczeń. Jeżeli chcemy, aby nasz mózg się rozwijał, powinniśmy dostarczać mu możliwie wiele nowych doświadczeń oraz czasu, aby mógł z nich

wyciągnąć wnioski. Pamiętajmy jednak, że nasz mózg, radzi sobie najlepiej, kiedy może posłużyć się mapą lub wie, dokąd zmierza.

3. Mózg chętnie korzysta ze wzorców i schematówPo upływie pewnego czasu w mózgu utrwalą się połączenia między neuronami – powstają wzorce i schematy. Tworzenie wzorców jest jedną z podstaw systemu przechowywania informacji w naszym mózgu i zdolności do rozumienia tego, czego się uczymy. Wzorce w naturalny sposób wytwarzają się pod wpływem wielokrotnego doświadczania. Cecha ta usprawnia nasze działanie, ponieważ dysponując schematem, nie musimy za każdym razem na nowo klasyfikować napotkanych obiektów lub wymyślać rozwiązań rutynowych problemów.

4. Mózg uwielbia naśladowaćZdolność tworzenia schematów idzie w parze ze zdolnością naśladowania. Efektywnym sposobem tworzenia nowych połączeń w mózgu a więc uczenia się, jest przyglądanie się i naśladowanie tego, co robią inni. Mechanizm ten szczególnie intensywnie działa, gdy jesteśmy mali. Później także warto skorzystać z tej naturalnej metody, wybierając osobę godną naśladowania. Obserwowanie kogoś, kto wie lepiej, to bardzo dobry sposób uczenia się.

5. Mózg nie funkcjonuje dobrze pod wpływem zbyt silnego stresuKiedy do organizmu docierają sygnały zagrożenia, uwalniana jest adrenalina i noradrenalina, które wprowadzają ciało w stan gotowości. Gdy mózg znajduje się pod wpływem zbyt silnego stresu, potrafi myśleć tylko o przetrwaniu. Krew i energia, które w normalnej sytuacji mogłyby służyć wyższym procesom myślowym (w obszarze mózgu ssaków i mózgu uczącego się) zostają przekierowane tak, aby służyć zapewnieniu przetrwania – walce lub ucieczce. Szereg badań dowodzi, że zbyt wysoki stres pogarsza funkcjonowanie pamięci. Nie oznacza to jednak, że ze stresu nie może wyniknąć nic dobrego. Wyzwania służą rozwojowi mózgu i są podstawą jego ewolucji. Trudno jednak myśleć o skomplikowanych sprawach w obliczu katastrofy. Abyśmy uczyli się skutecznie, musimy zachować odpowiednią proporcję między dużym wyzwaniem a małym zagrożeniem.

Źródło: Bill Lucas „Twój umysł stać na więcej”, REBIS, 2005

spoŁeczny aspekt uczenia siĘ

Więź, przynależność do grupy pozwala nam podejmować wyzwania. Ucząc się z innymi, korzystamy z ich emocjonalnego i intelektualnego wsparcia, które pozwala nam wykroczyć poza nasz obecny poziom wiedzy i umiejętności.

Więź z innymi i przynależności daje nam poczucie bezpieczeństwa, a kiedy je mamy, wówczas dopiero możemy realizować potrzeby związane z rozwojem.

Każdy nauczyciel może wykorzystać potrzebę przynależności, jako motywator, do stymulacji uczenia się. Dyskusje w grupie nad poznawanym zagadnieniem, próby przekazywania sobie nawzajem części swojej wiedzy przyczyniają się do lepszego rozumienia nowo poznawanych treści, a uczenie się staje się efektywniejsze.

koLorowe styLe uczenia siĘ:

Cztery style uczenia się:n Styl żółty – cechujący osobę w pełni otwartą na zmiany, angażującą się w nowe działania, szybką

i entuzjastyczną;n Styl zielony – charakteryzujący obserwatora, osobę refleksyjną, rozważną, poszukującą informacji,

stojącą raczej na uboczu wydarzeń;n Styl niebieski – czyli człowieka racjonalnego, analitycznego, uporządkowanego, który łączy obserwacje

w złożoną, logiczną całość;n Styl czerwony – czyli osoby nastawionej na realizację i stosowanie określonych rozwiązań, wdrażającej

je praktycznie.

Każdemu ze stylów uczenia się odpowiadają inne formy aktywności sprzyjające lub hamujące proces nauki. Znajomość tych stylów pozwoli na właściwy dobór sposobów kształcenia.

n styL żóŁty

Najbardziej efektywNie pracuje, gdy: przeszkadza mu: wskazówki dla Nauczyciela:

• stajewobecnowychdoświadczeń,problemów do rozwiązania;

• zajęciacharakteryzująsięszybkimtempemi zróżnicowanymi, aktywizującymi formami nauki: ćwiczenia, symulacje, gry decyzyjne, itp.;

• mamożliwośćbycialiderem,byciaw centrum uwagi;

• możeswobodnieprzedstawiaćswojepomysły, marzenia, wizje przyszłości;

• zadaniadorozwiązaniastanowiądlaniegowyzwanie;

• możepracowaćw zespole;

• panująotwartei towarzyskierelacje

• tradycyjnaformaszkolenia,np.wykład,obowiązkowe lektury;

• koniecznośćanalizowaniai interpretowaniawielu chaotycznych informacji;

• pracaw odosobnieniu;

• zbytteoretycznycharakterprzekazu;

• koniecznośćpowtarzaniatychsamychdziałań, praca według ścisłych instrukcji;

• pracaprecyzyjna,nacisknaszczegóływykonania;

• zbytsformalizowanerelacje

• możezatracićpoczucieupływuczasu

• możebrakowaćmukonsekwencjii dyscypliny w doprowadzeniu projektu, zadania do końca

• łatwomożeulecznudzeniu

• słuchaj,wspieraji rozwijajjegopomysły,w pozytywny, utwierdzający sposób

n styL zieLony

Najbardziej efektywNie pracuje, gdy: przeszkadza mu: wskazówki dla Nauczyciela:

• panujeatmosferawspółpracy

• nauczycielkierujepracąi nadajeodpowiednie tempo

• mamożliwośćrefleksji,pomyśleniaprzeddziałaniem;

• możepoczątkowoobserwowaćzajęciaz boku, uczestniczyć nieobligatoryjnie, np. być jednym z członków zespołu, oglądać film, itp.;

• mamożliwośćwcześniejszegoprzemyślenia działań, gdy np. ma czas na przygotowanie prezentacji, wcześniejsze przeczytanie i przeanalizowanie informacji;

• proszonyjesto dokonanieuważnychanaliz,sprawozdań;

• mamożliwośćpodejmowaniedecyzjibezpresji czasu i przy wsparciu ze strony grupy

• jestzmuszonydziałaćjakolider,znajdujesię w centrum uwagi;

• wymagasięodniegoimprowizacjii działania bez planu;

• wymagasięszybkiego,pobieżnegowykonania zadania, działania pod presją;

• oczekujedokonywaniaszybkichwyborów;

• jestzaskakiwanynagłymizmianamii jeststawiany pod murem

• upewnijsię,czyomawianezagadnieniasądla niego jasne i zrozumiale

• pozyskajjegozaufanie,topozwolizredukować ewentualny stres;

• bądźszczeryi autentyczny,wspierajpodczas rozwiązywania problemów i podejmowania decyzji

• niestawiajpodmurem,niewywierajpresji,nie żądaj dokonywania szybkich wyborów

n styL niebieski

Najbardziej efektywNie pracuje, gdy: przeszkadza mu: wskazówki dla Nauczyciela:

• maściślewyznaczoneramy,graniceorazdokładne dane

• przedpodjęciemdziałańmaplani określony podział zadań

• omawianezagadnieniastanowiąelementwiększego systemu, modelu, koncepcji, teorii;

• maczasnasystematycznewyjaśnianiezwiązków i zależności pomiędzy pojęciami;

• mamożliwośćzadawaniapytań;

• znacelei zadania,a lekcjamaustrukturyzowany charakter;

• prezentowanetreścikładąnacisknaracjonalność i logikę;

• mamożliwośćanalizowania,a następnieuogólniania zagadnień, pojęć;

• prezentowanepomysłysąinteresujące,nawet jeśli nie są istotne dla danego problemu;

• wymaganejestrozumnedziałaniew złożonych sytuacjach

• jestangażowanyw działaniabezkontekstulub widocznego celu;

• musidziałaćw sytuacjachuwypuklającychemocje i uczucia, dwuznacznych, o dużym stopniu niepewności;

• uważaprzedmiotsprawyzabanalnyi powierzchowny;

• w grupiejestwieluprzedstawicielistylużółtego, panuje chaos, spontaniczność, powierzchowność

• dostarczsystematycznejmetodologii;

• męczągooczekiwaniai emocjeinnych;

• preferujepisemnaformęprezentacji;

• jestniezależny,pracujesamodzielnie

n styL czerwony

Najbardziej efektywNie pracuje, gdy: przeszkadza mu: wskazówki dla Nauczyciela:

• widzipraktycznezaletytego,czegosięuczy;

• stawianesąprzednimwyzwania;

• mamożliwośćwypróbowaniai przećwiczenia nowych zagadnień w praktyce i uzyskania informacji zwrotnej od nauczyciela;

• możewspółzawodniczyć,rywalizowaćz innymi;

• możnaskupićsięnapraktycznychproblemach;

• sampodejmujedecyzjei wyciągawnioski

• procesuczeniasięniemabezpośredniegoznaczenia, czy też zastosowania praktycznego;

• niemaćwiczeńpraktycznychlubwyraźnych wskazówek na temat tego, jak coś zrobić;

• istniejąprzeszkodywewdrażaniuwiedzyzdobytej w procesie uczenia się

• wspierajcele,doktórychzmierza

• przedstawiajlicznemożliwości,alepozwól,by sam podjął decyzję

• bądźkonkretny,przygotowanyi szybki

• lubiznaćnatychmiastkonsekwencjeswoich decyzji

korzyści wynikające ze znajomości różnych stylów uczenia:

n podniesienie rezultatów procesu uczenia się i danie uczniom satysfakcjęn pomoc w projektowaniu efektywnych form uczenia, przy wykorzystaniu zróżnicowanych metod

nauczanian pomoc w zrozumieniu przez nauczycieli i dopasowanie własnego stylu nauczania do stylu uczenia się

ucznian zrozumienie stylu uczenia się uczniów i ocenia wpływu określonych metod nauczania na ich postępyn pomoc w budowaniu zróżnicowanych zespołówn pomoc w przewidywaniu ewentualnych trudności oraz ułatwienie przydzielanie ról i zadań

poszczególnym uczestnikom ćwiczeń

Jak rozpoznać różne style?

zachowaNie typ mowa ciała sposób mówieNia styl iNterakcjicharakterystyczNe

słowa i sformułowaNia

Środowisko pracy

Czerwony Oficjalny, bezpośredni kontakt wzrokowy, pewny uścisk dłoni, pewny krok, sylwetka wyprostowana

Głośny

Stanowczy ton

Szybkie tempo wypowiedzi

Krótkie, treściwe zdania

Pragmatyczny,

Śmiały,

Skupiony na zadaniu

Zróbmy to od razu

Czy to doprowadzi nas do celu?

Czy działamy skutecznie?

Miejmy to już za sobą

Pokój i biurko uporządkowane, funkcjonalne, w zasięgu ręki wszystkie akcesoria niezbędne do nauki-ma to ułatwić szybką realizacje zadań.

Żółty W swobodnej pozie, żywo reagujący, bogata mimika, kontakt fizyczny

Raczej głośny, rozmowny, ekspresyjny, żywa modulacja głosu

szybkie tempo wypowiedzi

długie zdania i rozbudowane wątki

Przyjazny

Elastyczny Nieoficjalny,

Wylewny

Zabawmy się

Jak możemy to sobie urozmaicić?

Czy wszyscy biorą udział?

Jakie mamy inne możliwości?

Pokój i biurko pełne gadżetów, chaotyczne – dużo się w nim dzieje.

Trofea, nagrody, certyfikaty i przede wszystkim wygoda.

Zielony Ciepły uśmiech, umiarkowany kontakt wzrokowy, łagodny uścisk dłoni, ograniczona gestykulacja

Raczej cichy

Czasami wzdycha i milknie

Łagodny ton

Spokojne tempo wypowiedzi

Spokojny

Wyrozumiały

Ciepły

Harmonijny

Chętny do pomocy

Zróbmy to wspólnie

Czy dobrze się z tym czujesz?

Czy uwzględniliśmy wszystkich zainteresowanych?

Rozważmy dalsze konsekwencje

Pokój i biurko cieple, przyjazne. Małe karteczki porozkładane wszędzie. Pamiątki i fotografie tworzące ciepły, domowy klimat.

Niebieski Powściągliwy, brak kontaktu fizycznego, niewielka ruchliwość, nieznaczna mimika, obserwujacy

Cichy

Staranna wymowa

Ograniczona modulacja głosu

Niespieszne tempo, Oficjalny

Oficjalny

Lapidarny

Opanowany

Wyważony

Przemyślmy to jeszcze

Czy to ma sens?

Czy dysponujemy wszystkimi informacjami?

Chciałbym to dobrze zrozumieć

Poukładane książki i inne źródła informacji leżą pod ręką. Nieco formalne i chłodne.

w Jaki sposób przyswaJamy informacJe?

Przyswajamy informacje za pośrednictwem pięciu zmysłów, które przekazują je do mózgu. Większość ludzi w naturalny sposób faworyzuje jeden zmysł.Trzy najpowszechniejsze drogi otrzymywania informacji to oczy, uszy i ciało. Widzimy i słyszymy różne rzeczy albo angażujemy się w nie bezpośrednio poprzez doświadczenie często obejmujące dotyk. W jaki sposób najlepiej przyjmujesz informacje? Posługując się wzrokiem, słuchem czy ciałem?

n wzrokowiecn Lubi porządek wokół siebie i starannie przygotowane prezentacje, podzielone na klarowne sekwencje. n W czasie uczenia się lubi gdy werbalnemu przekazowi towarzyszy wizualny kontakt z materiałem,

obrazy, plansze, wideo, slajdy, demonstracje itd.n Zapamiętuje dobrze kolory, obrazy, rysunki i ich lokalizację w książcen Uczy się wykonywania określonych zadań, obserwując wcześniej demonstrację innej osoby n Sposobem utrwalania wiedzy jest zapisywanie tego, co mówi nauczyciel

Używa słów i zwrotów: punkt widzenia, zobacz, zauważ, spójrz, wyobraź sobie, obraz jest niejasny …

n sŁucHowiecn Lubi mówić i przychodzi mu to z dużą łatwościąn Woli słuchać niż czytaćn Dobrze zapamiętuje melodie i dialogin Łatwo traci koncentrację z powodu hałasun Może nie robić notatek i nie patrzeć na nauczyciela – zapamiętuje i uczy się poprzez słuchanien Czyta powoli, jednocześnie mówiąc do siebie n Preferuje wykłady, dyskusje, zadawanie pytań (zagadki słowne, wierszyki, rymowanki, piosenki, baśnie,

legendy, audycje radiowe)

Używa słów i zwrotów: słuchaj, to brzmi sensownie (źle, znajomo), on odbiera na tej samej fali, wszystko gra …

n kinestetyk n Koncentruje się w ruchu, lubi dotyk, szuka kontaktu, n Ma bogatą gestykulację, silnie reaguje emocjonalnien Podczas lekcji, zajęć, wierci się, rysuje, stuka, bawi się długopisem, gumką, kartkamin Nie przepada za czytaniem – preferuje opisy z akcją n Uczy się poprzez wykonywanie czynności, realizowanie praktycznych działań, bezpośrednie

zaangażowanie, doświadczenie i eksperymentyn Odpowiadają mu różnego rodzaju gry, odgrywanie ról, ćwiczenia grupowe, aktywność fizyczna

Używa słów i zwrotów: czuję, że to co mówisz ma sens, nie chwytam tego, załapałem, jestem w kontakcie, jestem zadowolony…