Albanian News

8/8/2019 Albanian News

1/24

Gazet e Krijuesve Shqiptar n BotBotohet nn kujdesin e ACPE

GZUAR VITIN E RI !EDITORIAL

Pse dhe si kremtohet Viti i Ri ?

Adnan Abrashi

Me vet aktin e kremtimit t Vitit t

Ri, n mnyr simbolike i jepet

nderimi vazhdimsis s kohs, e

cila, pr do vit llon t rrjedh. N

fakt, Viti i Ri prezanton riprtritjen

e jets, ndrsa zakonet e tradits

pr kremtimin e saj, edhe pse me

shekuj kan psuar modikime,

ato, sot e ksaj dite i kan ruajtur

specikat e tyre esenciale.

Viti i ri sht fest: e disponimit

t mir, e urimeve dhe dshiravem t mira, shoqrimit, argtimit,

ngritjes s dollive, tryezave t be-

gatshme, e zbukurimit dhe shkm-

bimit t dhuratave t ndrsjella.

Ksaj feste njkohsisht dhe n

mnyr t njjt ju gzohen t gji-

tha brezat: fmijt, t rinjt, si dhe

t moshuarit, sikur ata q presin

dhuratat, ashtu edhe ata q me

knaqsi i przgjedhin dhe i dhuro-

jn ato. Kremtimi i Vitit t Ri sht

njra ndr traditat m t vjetra rit-

uale e shprehur gati tek t gjith

popujt e bots, pa marr parasysh

racn, fen, kombin, dhe pr-katsit e tyre t ndryshme. Disa

hulumtues mendojn se, kremtimin

e fests s Vitit t Ri, m s pari

e kan aplikuar kinezt, ndrsa nj

grup tjetr mendon se kjo tradit

llznien e vet e ka nga romakt

e vjetr dhe germant.

Sipas dshmive ekzistuese materi-

ale t zbuluara gjer m tani, sht

vrtetuar se, festn e Vitit t Ri m

1 Janar, s pari her, n mnyr

festive dhe rituale, e kan kremtuar

romakt e vjetr, dhe pr ta, kjo

fest ishte simbol i llimit t jets

s re prplot shpresa t mira pr

t ardhmen. Bazuar edhe n disa

t dhna tjera, edhe germant e

vjetr kan nj hise t kontributit t

tyre n kt drejtim. Ata, si t part

e gjermanve t tanishm,

Vijon n fq.2

Avokati shqiptar

Naim Hasani

Kryetar i Bordit t

Ardhmris

Zhurma e lotit qkrciti mbi fletn

e bardh

Prindrit n gjyq

se fmijt msojn

shqip

fq.4 fq.5 fq.9

Viti VI i botimitNr. 1

Dhjetor 2010


2/24

Albanian News November 2010

Pse dhe si kremtohet Viti i Ri?

Vijon nga fq. 1

fuqishm kan besuar se druri i bredhit

sht mbrojtsi i natyrs dhe n vet pose-

don shpirtin e malit, andaj, lufttart trima

t asaj kohe, n mbrmjen e ndrrimit t

mot moteve, shkonin n mal dhe me ritu-ale t caktuara, e bekonin dhe e lavdronin

kt trung.

M von, shkuarja n mal tek trungu i bre-

dhit, shndrrohet n prurjen e saj n dho-

mat e shtpive. Kshtu, n kohn e sotme,

nga kjo tradit e lasht, ne kemi trashguar

ceremonin e bredhave t dekoruara npr

shtpit tona, si rit familjar i do shtpie

kudo n Bot.

Edhe pse popujt e kremtojn kt fest

me besim n nj llim t ri dhe m t be-

gatshm, asaj nuk i gzohet t gjith n

datn e njjt, sepse, disa popuj e apliko-

jn kalendarin Lunar (llogaritja sipas rrotul-

limit t Hns) kurse disa t tjert at Solar(llogaritja sipas rrotullimit t Diellit).

N krahasim me kalendarin solar i cili sht

ks dhe i pandryshueshm me 365 dit,

ata popuj q kalendarin e tyre e prcakto-jn sipas ciklit Lunar (t hns) ardhjen e

Vitit t Ri do vit, nuk e kremtojn n ditn

e njjt, sepse, sikur dihet, ciklet e hns

jan t ndryshueshme, dhe momenti i ndr-

rimit t mot moteve kremtohet me llimin e

hns s re, gjegjsisht n muajin shkurt t

vitit ton kalendarik.

Vitin e Ri Lunar, sot, m tepr si fest tradi-

cionale popullore e festojn n Kin, Indi,

Japoni, Vietnam si dhe n disa shtete tjera

t Lindjes, dhe at, paralelisht, s bashku

me kremtimin e Vitit t Ri Solar t prllogari-

tur sipas kalendarit Gregorian. Pr kinezt,

Viti i Ri Lunar sht festa e pranvers. Ajo

konsiderohet si kremte m e madhe na-cionale e cila shnohet me pompozitet t

madh.

Ekziston bestytnia se mu para ndrrimit t

mot moteve, n emr t largimit t do gjje

q sht e vjetr, n mnyr detale duhet

pastrohet banesa dhe shtpia, ndrsa,

bredha dhe gura t baba-dimrit si dhe

dalja masive e popullats npr qendra dhe

sheshe, aplikohet n mnyr madhshtore

edhe n Kosov.

Sa pr kuriozitet, sht interesante q me

kt rast ta cekim se shtetet e Skandinavis,

bjn gara marramendse q ta prvetsojnorigjinn e mitit t Baba-dimrit me mjekr t

bardh, i cili fmijve pr Vitin e Ri ju shprndan

dhurata. Laponia, nj krahin nlandeze, n

vitin 1979, sht shpallur edhe zyrtarisht si

vendi i prejardhjes s Baba- dimrit

Ritet, besimet dhe bestytt n ditn e pritjes

s Vitin e Ri

Natn e ndrrimit t mot moteve gjat pritjes

s Vitit t Ri, shum popuj t ndryshm t

Bots i karakterizon nj spektr i gjer dhe i

larmishm i riteve, besimeve dhe bestytnive

t ndryshme, q jan krijuar si shprehje e

dshirave pr: pastrim, largimit t demonvedhe shpirtrave t kqij, krkimin e fatit dhe

lumturis, jets m t pasur dhe m t begat-

shme...etj. Shum prej ktyre veprimeve jan

t ruajtura dhe kultivohen tradicionalisht edhe

sot e ksaj dite.

N vazhdim ti parashtrojm disa prej tyre:

- Tradita kubane pr natn e ndrrimit t mot

moteve praktikon ngrnien e 12 sardeleve t

nj lloji peshku. Besohet se kjo ndikon n rri-

tjen e fatit dhe lumturis gjat 12 muajve t

vitit t ri pasues;

- N Filipine sht tejet e rndsishme q n

tavolinn festive familjare gjat pritjes s Vitit

t Ri , t sigurohet sa m shum llojllojshmri

ushqimesh. Me kt akt besohet se viti q vjen

do t jet aq i pasur dhe i begatshm sa sht

e pasur vet sofra festive e asaj mbrmjeje;

- N traditn e popujve gati t t gjith bots

fmijt e lindur m 1 janar konsiderohen si

fmij m fatlum n bot;

- Puthja n mesnat nuk sht vetm shprehje

e momentit euforik t kremtes, por ajo shpreh

edhe konrmimin e bekimit t miqsis dhe t

afrsis me at person, edhe gjat 12 muajve

t vitit q po na vjen;

- Njeriu i par i cili do tju hyj n shtpi pas

mesnate, besohej se, ai gjat tr vitit pas-

ues do t jet nj person fatsjells pr ju dhe

besnikrisht mund t mbshteteni n t te, eposarisht nse ky person sht mashkull,

trupgjat dhe zeshkan:

- Preferohet q ndonj pun apo veprim q

ju ka mbetur n gjysm at ta prfundoni

pikrisht n ditn e ndrrimit t mot moteve.

Ky veprim do tju sjell shum fat dhe pun t

mbar n t gjitha ndrmarrjet e juaja gjat

tr vitit t ardhshm;

- Nse dshironi q viti i ardhshm t jet i

lumtur dhe me fat, at n asnj mnyr nuk

duhet ta prisni me borxhe. Tentoni q para

ardhjes s Vitit t Ri t tentoni ti paguani t

gjitha borxhet q i keni, sepse kshtu viti q

vjen, do tju sjell llim t mbar n t gjitha l -

menjt e jets;- T gjitha portofolat e juaja q i dispononi , at

mbrmje mos i lini t zbrazta, por i mbushni

me monedha, sepse kshtu besohet se viti i

ardhshm do tju prcjelli me shum begati

dhe pasuri nanciare.

npr rrugt e t gjitha qyteteve organizohen

ceremonialet madhshtore, ku n parakalimet

e gjata prplot me njerz, dominon marshimi i

dragonjve t improvizuara nga letra si simbole

t fuqis dhe suksesit.

N Japoni kjo fest kremtohet me tryeza t

begatshme prplot me specialitete t radhatradicionale, e n mesnatn e ndrrimit t mot

moteve jehojn 108 t rna t kambanave nga

t gjitha tempujt budist an e knd vendit. Sim-

bolika e 108, nnkupton si vrejtje dhe porosi

pr largimin e 108 mkateve t mundshme t

njeriut n jet.

Edhe tek populli ifut Vitin e Ri e kremton

n mnyr madhshtore, sepse ajo edhe

me msime religjioze konsiderohet si fest

shpirtrore me t ciln shnohet prvjetori i l-

limit t krijimit t Bots. Tek kta data e kremtes

sht e ndryshueshme pr shkak t aplikimit t

kalendarit t kombinuar lunar - solar.

Edhe nj gj sht karakteristike tek kremtimi

ifut i Vitit t Ri: ata n astin e ndrrimit t motmoteve, kan

vrtet nj tryez t pasur, por n dallim me

popuj tjer, ajo sht e seruar vetm me gjra

t mbla, pra, tryeza e tyre e pasur sht ebegatshme vetm me mblsira.

N viset e ngrohta te gjysmsfers jugore t

rruzullit ton, Viti i Ri kremtohet n stinn e

vers, pa bor dhe mrekullia dimrore me t

cilat jemi msuar ne n viset veriore, por, kjo,

assesi nuk e zvoglon madhshtin e pompoz-

itetit t kremtimit t saj. N shum vende dhe

shtete t bots, tanim sht formuar tradita

q Viti i Ri t kremtohet n mnyr kolektive.

Nuk jan t pakta qytete e ndryshme t metro-

poleve t mdha botrore, ku banort e tyre,

mu para astit t ndrrimit t mot moteve mas-

ovikisht dalin ne qendr t qytetit. Kjo form e

kremtimit t Vitit t Ri tanim sht tradicion-

ale n shum kryeqytetet e shteteve t Ev-rops dhe Bots, sikurse sht: Parisi, Londra,

Roma, Madridi, New Yorku, Moska, Meksiko,

Kajro, Tokio etj .

Viteve t fundit, e posarisht pas lirimit, rreg-

ullimi dhe stolisja festive e qyteteve me drita,


3/24



4/24


5/24


Kze Kozeta Zylo

Rrzimi i diktaturs komuniste n Shqipri sollidhe takimin midis vllezrve shqiptar dhe t gjithatrevave t saj jasht kujve, t ndar pamshirshm

nga qarqet politike t shekullit q lam.

Vetm n Liri, u takuam me vllezrit tan t njgjaku

Gjat 50 viteve t shkuara edhe pse shum prej neshe kishin ndrr pr t vizituar Kosovn, Dibrn,Malin e Zi, amrin, kjo ndrr e kahershme,kurr su b realitet!Pra e thn shkurt, shqiptari nuk linte t takohej meshqiptarin!Por edhe pse diktatura nuk na linte t takoheshim,ne kurr me mendje dhe me zemr nuk u ndamshpirtrisht, por n orma dhe mnyra t ndryshme

takoheshim me ta me gjuhn shqipe, me zjarrin edashuris vllazrore t mbrujtur n breza.Mosmarrja e vizave pr t dal jasht shtetit, mbyll-

ja brenda mureve t rrethuara me tela me gjmba,ishte nj ndr marrzit e shumta t sistemit.

Brezi im

Shum prej brezit tim q lluan pun rregullishtrreth viteve 80-t , veanrisht po as ktu pr ataq patn atin t punonin n iran, i shikonin dhendjenin me nga ar, padrejtesit e mdha, kor-rupsionin, imoralitetin shpirtror, gryksin, pr-buzjen, pasi shpesh ndodhte q t ishje kolegeme ish nuse t bllokut, vajza t privilegjuara, mij

t ish udhheqsve, te cilt cdo gj e shikonin ngamaja e Olimpit.Gjithmon m vriteshin ndrrat, t paktn s brend-shmi, kur disa prej tyre nuk i shihnim me muaj ttr n msim, por drejtort me gojn plot na tho-shnin, se jan n Paris, Londr, Rome prandajklasat tuaja t kujdestaris duhet t ken msues

Zhurma e lotit q krciti mbi fletn e bardh

zvendsues, pr kta msues yje t Kombit.Por sot nuk dua t ndalem pr ksi marrzirash, qi rnduan aq shum mbi shpin popullit t thjesht,por m shum i solla, pr t pohuar se marrja e vi-zave ishte e ndaluar vetm pr ne t thjeshtt, edhepse gjyshrit tan e kishin kaluar nj jet t tr nPerndim, ndrsa ne niprit dhe mbesat e tyre prironi t atit, duhet t rrinim aty ku donte diktatura,

nj jet t tr, n maj mali, a n balt ushe, aty kuajo e zgjaste jetn dhe m shum!

Fitorja e Liris pas viteve 90-te

Kshtu torja e Liris pas viteve 90-te, qarkullimideri diku i lir i njerzve n bot, m s shumti mgzoi se do t takoheshim me vllezrit e nj gjaku, t

nj gjuhe, t nj amuri, q na ndan aq padrejt-sisht pr dekada me radh.Ardhja ime me amiljen n New York, prvemundsive t paund, por mbi t gjitha lirin emendimit, bri q t takoheshim me shum sh-qiptar prej Kosove dhe nga t gjitha trevat e tjerat Shqiperis.N kolegjet ku punuam s bashku me

bashkshortin tim me vite t tra, u njohm ngaar me kta patriot t shquar nga Kosova, sashpesh her m inspironin dhe me shum stu-dentt shqiptar, me dashurin e tyre pr Fla-murin, Atdheun, por ajo q do m ngazllenteshpirtin, ishte vendosja e emrave autokton sh-qiptar, pasardhsve t tyre.Nse do t shikojm statistikat n pagezimin eemrave autokton pasardhsve tan, shum prejshqiptarve brenda Shqiperis, (si dhe na qua-

jn shpesh) sidomos t brezit tim dhe m von,mijt kan emra t huaj, emra q u b si modpr kohn!Me sa kuptohet mbyllja brenda kshtjells skuqe, dhe ndrra pr t par botn e qytetruar,

krijoi nj vakium shpirtrorq mbase do koht korrektohet.N asnj vend te huaj me tradita t lashta, mekultur dhe q jan tejet konservator pr carkan arritur, nuk lejojn prindrit e rinj, tu ven-dosin mijve t tyre emra shqiptarsh.Kjo nuk ka ndodhur n asnj vend! Pr ironi tatit tek ne ka ndodhur dhe po ndodhKonkretisht le t marrim Greqin, si qinj shume aert, a keni dgjuar q mijt e tyre t kenemrat: Berat, Bardhyl, Valbona, Arbr, Ilir, euta,Drita, Vlora, Saranda, Shqipe?N akt ka ndodhur e kundrta, ne ju kemi marremrat atyre, duke i ndrruar nga emra t bukurshqiptarsh, n emra grek!A ndodh q hebrenjt, tu vendosin emra sh-qiptarsh mijve t tyre, edhe pse jemi popullii vetm n bot, q nuk lejuam asnj hebre tpersekutohej?Jo, asnj komb me tradita t shquara nuk arrint prziej disa tradita t tyre me t t tjerve


6/24


Kryeministri i Shqipris, Sali Berisha pret shum ngaliberalizimi i vizave, i cili do t hyj n uqi pr vendine tij brenda nj muaji (m 15 Dhjetor). Qytetart sh-qiptar pas ksaj date mund t udhtojn pa viza nhapsirn Europiane Schengen - duke prshir edheAustrin. N nj intervist teleonike pr APA-n ditn e hn, Kryeministri Berisha theksoi sepr vendin e tij, i cili gjat diktaturs staliniste ishte

jashtzakonsht i izoluar nga pjesa tjetr e bots dhe ngavet shtetet e ish-bllokut lindor, kjo prbn nj ngjarjetejet t rndsishme Pr ekonomin shqiptare, thotmjeku i dikurshm kjo ka eekt t ngjashm me njtransuzion gjaku.

Berisha e sheh heqjen e vizave edhe si nj sukses per-sonal. Gjat ushats zgjedhore vitin e kaluar ai kishtepremtuar ta realizonte kt synim brenda nj viti.She i qeveris tha se, pr kt un ndihem shum,

shum i lumtur, edhe pse kt aat nuk e ka respektuarplotsisht. N t ardhmen, aaristt shqiptar nuk dot ken m probleme gjat udhtimeve t tyre jasht

vendit dhe kjo prbn gjak t reskt pr ekonomin.Nisur nga akti q shum shqiptar q jetojn jasht

vendit mund ti shohin m shpesh amiljet e tyre dheq t rinjt mund t udhtojn do ta bjn edhe mkonkrete perspektivn europiane t Shqipris. Lid-hur me mekanizmin e mbikqyrjes t t ashtuquajturveazilkrkues t rrem t cilsuar si nj pedal renuesn procesin e liberalizimit t vizave nga Sekretari belgi Shtetit pr Azilin, Melchior Wathelet, n cilsin e tijsi Kryetar i Kshillit t Ministrave t Brendshm t BE-s, Berisha tha se sot, Shqipria sht nj vend trsishti ndryshm, dhe se n disa usha t caktuara, ai mund

t matet me vende antare t BE-s. Un nuk njohndonj vend q t ket ndryshuar aq shum sa vendiim. Ve ksaj, qeveria e tij do t jet e gatshme q tarrij standardet e nevojshme dhe n rast se do t ketndonj abuzim me lirin e vizave, ajo do t bashkpu-noj me shtetet e zons Schengen, t cilat e kan ndi-hmuar nga ar Shqiprin. Qindra, pr t mos thn

Pritmri t mdha nga liberalizimi i vizavemijra shtetas t Serbis dhe Maqedonis, pas heqjess detyrimit pr viz vitin e kaluar bn krkes prazil. Megjithse, ishte pothuajse e sigurt se krkesatpr azil do t reuzoheshin, n rastin e Suedis, kthi-mi i tyre i kushtoi asaj 500 Euro pr person. Si hap

tjetr pr prarimin n BE, Shqipria pret t marrstatusin e vendit kandidat. Gjat biseds me APA-n, Kryeministri Berisha nuk dha ndonj aat konk-ret. Gjat ushats zgjedhore t vitit 2009, megjithrezervat publike nga ana e Brukselit, Berisha e para-qiti krkesn pr antarsin n BE.

Ai theksoi me at rast se, Ky sht projekti kryesordhe me interes jetik pr vendin tim, pr kt qllim,ne do t bjm gjithka pr t qen t suksesshm.Shqipria do t kishte mja prtime nga statusi ikandidatit t BE-s. Aktualisht, Shqipria ka statu-sin e kandidatit potencial. Sidoqo, Komisioneri iZgjerimit i BE-s, Stean Fyle, mendon se gjat vitit2011 Brukseli do t jap nj rekomandim pozitiv. Prkt sht e nevojshme q si qeveria dhe opozita niran t len mnjan koniktin e tyre, pasi opozitaSocialiste nuk e pranon rezultatin e zgjedhjeve t vititt kaluar, duke krkuar rinumrimin e tyre. Pr ktarsye, ajo e ka bojkotuar pr muaj t tr veprimtari-n n Parlament; pr pasoj, nj ndr ligjet e shumtpr krijimin e Gjykats Administrative, e krkuarnga vet siprmarrsit nuk mundi t miratohej prshkak t mungess s shumics s cilsuar. Berishathot se, kjo ishte zgjedhja e Shet t Opozits, EdiRama, pr t dmtuar Shqiprin. Por, srish sipas

alve t tij, ndrmjet tij dhe zotit Rama ka nj bazbisedimesh. Gjithsesi, Berisha nuk dshiron as-nj dhurat n procesin e integrimit Evropian, por

vetm nj gjykim t mbshtetur mbi perormanc.Ndaj, ai thot se nuk luon vetm kundr shiravedhe akteve, t cilat duhet t prmirsohen edhe mtej, por edhe kundr imazhit t keq e t trashguar t

Shqipris, lidhur me varrin, korrupsionindhe krimin e organizuar. Por edhe n ktodrejtime, ka patur prmirsime q u shaqnedhe n rastin e liberalizimit t vizave.Korrupsioni? - ai do t jet gjithnj nj prob-

lem, por q do t mposhtet mbi t gjitha, meteknologji moderne dhe me nj kurs neolib-eral - Me nj aparat administrativ t leht dheme outsoiurcing, si dhe nprmjet vazhdimitt procesit t privatizimit, tashm t prun-duar dhe me inormatizimin e proceseve pr-katse; ksisoj, do t krijohet transparenca enevojshme, e cila do tia bj m t vshtir

jetn korrupsionit. regues i suksesit n ktdrejtim sht mimi, q Shqipria ka marrnga OKB-ja, si vendi i par q ka dixhitalizuartrsisht proceset e shrbimit publik. M par,pr regjistrimin e nj rme nevojiteshin 42dit dhe shpenzime deri n 4.000 Euro. Ndr-sa sot, thot Berisha, ky proces zgjat vetmgjysm ore dhe kushton vetm 1 Euro.Se sa gjat do ta drejtoj ai ende vendin e vet siKryeministr drejt BE-s, kjo mbetet e hapur.Sidoqo, ai e ka vullnetin pr t punuar mtej. Kryeministri 66-vjear, i cili u detyruat jepte dorheqjen si Presidenti i vendit m1997, kur si pasoj e shembjes pas alimentim-it t rmave t dyshimta investuese, nj numri madh shqiptarsh humbn depozitat e kursi-meve dhe vendi ishte n prag t Lus Civile,por q n vitin 2005, ai estoi nj kthim sen-sacional n krye t qeveris, sht i sigurt se

ai do t marr pjes n zgjedhjet e ardhshme.

Dhe kur shqiptart t votojn pr mua, undo ta drejtoj srish qeverin.


7/24


-Ushtruesi i Detyrs s Presidentit t Republiks s

Kosovs, dr. Jakup Krasniqi priti sot n takim Da-vor Vidish, drejtor i Departamentit pr EvropnJuglindore n kuadr t Ministris s Punve tJashtme t Republiks s Kroacis. Marrdhni-et mes Kosovs dhe Kroacis jan shum t miradhe kto marrdhnie jan duke u prmirsuarnga dita n dit. Biseduam pr nevojn q institu-cionet e Kosovs t msojn nga prvoja e rrugss integrimeve q ka ndjekur Kroacia n drejtimt Bashkimit Evropian, theksoi n nj pronon-cim pr media pas takimit Ushtruesi i Detyrs sPresidentit t Republiks s Kosovs, Jakup Kras-niqi. Ai shtoi se n kt takim sht biseduar edhepr prvojn dhe praktikn q ka pasur Kroacian bisedimet me paln serbe, t cilat bisedime do

t zhvillohen n t ardhmen mes institucionevet Republiks s Kosovs dhe Republiks s Ser-bis. Nga ana e tij, Davor Vidish, drejtor i De-partamentit pr Evropn Juglindore n kuadrt Ministris s Punve t Jashtme t Republikss Kroacis, theksoi se me Kosovn sht i lid-hur edhe emocionalisht, pasi ka drejtuar Zyrn eKroacis n vendin ton n vitet 2007 2008, pran periudhn kur Republika e Kosovs e shpallipavarsin dhe kur Republika e Kroacis e njohuKosovn. Vidish theksoi se ndodhet n Kosovme nj delegacion t Ministris s Jashtme tKroacis, pr tu njouar me zhvillimet n vendinton, por edhe pr t prcjell prvojat e Kroacis

dhe pr t par se cilat prvoja t Kroacis nrrugn drejt integrimit evropian mund tu ndi-hmojn institucioneve t Kosovs. Pas Bosnjsdhe Shqipris, Kosova ka mbetur e vetmja jashtLists s Bardh t Shengenit. Ne jemi ktu pr tpar se ku mund t ndihmoj Kroacia me lobimpr kaprcimin e ksaj gjendjeje, tha Vidish. Aitha se Krocaia sht shum e interesuar q Koso-

va t jet antare dhe pjes e t gjitha iniciativaverajonale, iniciativa q mbulojn kt pjes t Ev-

Britania premton

mbshtetje t

mtejshme n

aspektin

e siguris- Sta i lart udhheqs i Ministris s Forcs s Sig-uris s Kosovs sht trajnuar n ngritjen e kapac-iteteve t siguris nga ana e praqsuesve t Aka-demis s Mbrojtjes s Britanis s Madhe, t ciltu kan dhn mbshtetje n zhvillimin e Strategjiss Siguris s Kosovs. Ministri n dorheqje i FSKs, Fehmi Mujota ka mirpritur mbshtetjen ngaana e shtetit britanik. Mbshtetje t mtejshme naspektin e siguris ka premtuar edhe praqsuesjae Ambasads s Britanis s Madhe, En Xhekson,e cila tha se sht prioritet pr t punuar m tutje

me miqt e tan n FSK dhe me sektort e tjer tsiguris n Kosov. Po ashtu znj. Xhekson tha seMbretria e Bashkuar po ndihmon instritcionet eKosovs s pavarur, dhe se ky sht vetm nj aspekti mbshtetjes britanike pr Kosovn. Ajo shpresonq Britania e Madhe t vazhdoj t mbshtes FSKn, dhe t punoj edhe n t ardhmen me kt min-istri pr zhvillimin e mtejshm t ksaj strategjie,si edhe n trajnime t tjera. Zhvillimi i Strategjiss Siguris s Kosovs, sipas ministrit Mujota dot`i nnshtrohet nj diskutimi t gjer n Kshilline Siguris s Kosovs. Edhe pjestart e Forcs sSiguris do t`i vazhdojn trajnimet n shtetet me tcilat Ministria e Forcs s Siguris ka marrveshje.N kt seminar jan trajnuar edhe sta i Ministris

s Punve t Brendshme, praqsues t Policis sKosovs dhe Kshillit t Siguris s Kosovs.

rops, theksoi Vidish. I pyetur lidhur me nevo-jn q n bisedimet e paralajmruara mes Kos-

ovs dhe Serbis, prve Bashkimit Evropian tjet e prshir edhe SHBA, Ushtruesi i Detyrss Presidentit t Republiks s Kosovs, tha sembi bazn e Rezoluts s Asambles s Prgjith-shme, bisedimet me Kosovs dhe Serbis duhetti lehtsoj Bashkimi Evropian, por pr t qenkto bisedime m t lehta dhe m t suksesshme,nj kontribut t pazvendsueshm do ta jepninedhe Shtetet e Bashkuara t Ameriks. Konsid-erojm q pr t qen edhe m t lehta dhe m tbesueshme dhe m t suksesshme kto bisedime,si ndrmjetsues, si lehtsues, do t ishin edhepraqsuesit e Bashkimit Evropian edhe pr-aqsuesit e SHBA ve, tha Krasniqi. I pyetur tkomentoj nj deklarat t ministrit t jashtm

serb, cili e ajson Kosovn pr bllokimin e nisjess procesit t bisedimeve, Krasniqi tha se ka qenSerbia ajo q ka penguar procesin e bisedimevedhe n asnj rast nuk ka qen Kosova. Ju e diniq Serbia n shum takime rajonale, por edhet nivelit evropian, kur kan qen praqsuesite Kosovs ata i kan lshuar takimet, theksoi.Krasniqi, duke shtuar se Kosova n asnj mo-ment nuk ka qen kundr bisedimeve me palnserbe. Kosova edhe ashtu ka qen n bisedimeme paln serbe pr t pagjeturit, pr regjistratcivil dhe regjistrat kadastral, por kto bised-ime kan qen n t kaluarn m t vshtira. Neduhet t llojm, por duhet t llojm nga kto

bisedime q jan m t lehta. Me nj al, Kosovan asnj koh dhe asnj az nuk ka qen kundrbisedimeve me paln serbe, tha Ushtruesi i De-tyrs s Presidentit t Republiks s Kosovs,Jakup Krasniqi. Nga ana e tij Vidish, duke olurrreth bisedimeve t pritshme mes Kosovs e Ser-bis, tha se me rndsi sht t ndihmohet qkto bisedime t llojn, por, as nga prvojattona n raportet me Serbin, n prundim janme rndsi bisedimet bilaterale, pr t zgjidhurshtjet e prditshme, tha ai.

Krasniqi: Serbia ka penguar

procesin e bisedimeve

Tuvalu

njeh

Republikn

eKosovs

- Misioni i prhershm i uvalus n Organizatne Kombeve t Bashkuara njoon Ministrin e Pu-nve t Jashtme t Republiks s Kosovs se Qeveriae uvalus e njeh Republikn e Kosovs si shtet tpavarur dhe sovran. Letra sht drguar m 18 nn-tor 2010 dhe paraqet njohjen e 72 ndrkombtare tKosovs, thuhet n nj njoim t MPJ t Kosovs.Pothuajse n t njjtn koh edhe lideri i Aleancs

Kosova e Re Behxhet Pacolli bri t ditur se uvaluka njohur Republikn e Kosovs. Shteti i uvalusprbhet nga katr ujdhesa, t cilat shtrihen npjesn e oqeanit Pacik mes Havajes dhe Australis.Pacolli tha se Kosovn shum shpejt do ta njohinedhe Fixhi dhe urkmenistani.


8/24


Megjithat edhe kjo tem lejon nj hapsir t gjerpr t diskutuar.Sot un dua t sjell n kt shkrim nj nga takimete shumta dhe t przemrta q kam pasur meshum miq prej Kosove, miq q na ka bashkuar

shtja kombtare, shtja e Kosovs, Flamuri yn,dhe kjo al ardhjes s Demokracis n vendin ton.Nj letr nga ish msuesja snike, Ajmone Gashi,pr djalin e saj ushtar n Irak gjith studentt kishin marr penat n duar, dhepo shkruanin nj letr t dashurve t tyre.Dikush meditonte nga xhamat e qelqta t dritareve,q perball kishin rrugn e amshme t Manhat-tanit Broadway, dikush kishte ulur kokn dheshkruante e shkruante, disa t rinj shkruanin pr tdashurat e tyre, ndrsa nj gruaje me ytyr ngjl-lore po i rrshqiste loti i kristalt, pakuptuar.

Zhurma e lotit

Zhurma e lotit q krciti mbi etn e bardh, mtrhoqi vmendjen, q edhe un kushedi se nkopsht me lule kishja qndruar, sepse temn qkishja zgjedhur pr tju dhene muz studentve, tabridhte mendjen hapsirave t kaltra, hapsiravepaund!Duke ecur n maj t gishtave, me kujdesin m tmadh, edhe pse tapeti nuk t lejonte t bje zhurm,prsri ndjeva q shum student ngritn kokn nmenyr t menjhershme, dhe dhimbja pr lotin,natyrshm i bri shum kurioz.Por, un gjithsesi nuk desha kurr, q ata t hum-bisnin rymzimin, aq m tepr q t gjitha kto de-tyra do t dorzoheshin n dekanat

I arohem pran dhe me dorn mbi supin e saj, pai thn asnje al, sepse nuk mundeshai lexovaletrn q kishte kt prmbajtje:I dashur Fatmir,Mua m ka marr malli shum dhe shpresoj q tit vish s shpejti n shtpi.Biri im! Cgj e mrekullueshme sht q ti m tel-eonove sot!Une dua tju tregoj se sa krenare jam q ti po i

shrben Ushtris Amerikane, shrbim q tregonmirnjohjen e thell q kemi ne pr Amerikn, secar ka br ajo pr Kosovn dhe Shqiprin tont dashur!Un jam nna m me at n bot, nna m e

bekuar q kam nj djal t till!Falnderoj Zotin e madh, q m dha kt shans tmrekullueshm t kem nj bir t till.Duaje Zotin dhe do ta kuptosh se ai t shikon dhe tdo shum dhe ty.Shpresoj q kjo letr t t sjell lumturi dhebuzqeshje n shpirtin tuaj.Gjithmon dua ta kuptosh se sa shum t dua un,dhe nuk mund t pres sa t kthehesh n shtepinton t mblE prundova letrn me rrke lotsh, dhe kuptova qnuk mund ta vazhdoja bisedn me t, por i shkrua-

jta q kompozimi juaj sht i shklqyer, prandaj julutem mund t dilni t mirrni ajr t pastr, pr tuqetsuar pakz! Ndrkoh un kujtoja miken time

m t ngusht prej Kosove, n kohn e diktaturs,msuesen tjetr Gashi, q dhe ajo kishte dramn esaj t amiljes, ardhur nga Kosova, pr ti shptuarkthetrave t Serbis!Nj jet e tr, dhimbje, drama, lot, pr popullin sh-qiptar kudo.Pasi mbaroi ora e msimit, t gjith studentt shkuandhe e prqauan me radh duke i uruar: ardhtdjali shndosh nga Iraku!Mirnjohjen time Ameriks per Kosovn, ja shpre-ha duke u radhitur n Ushtrin AmerikaneQ nga ajo koh kam qen gjithmon e interesuarpr shendetin e djalit t saj, Fatmirit.Rasti e solli q t takohesha me t n Bronx, n

ditlindjen e par t Kosovs, n estn e Pavarsis.rimi prej Kosove, nj djal i pashm dhe ndoshtam i gjati n at est, nuk kishte si t mos binte nsy midis njerzve.Un e ulur n tavolin dhe e prqndruar tek miqtprreth, beasohem kur dikush m bie leht nga su-pet dhe m thot: po t krkojn!N kt koh kthej kokn dhe para meje qndrontesi bust madhshtor, ushtari i kthyer prgjithmon

nga Iraku, Fatmir Gashi, s bashku me nnne tij dhe motrn q kishin ardhur pr t mtakuar.Pasi u prqauam, shkuam dhe u ulm ndhomn e pritjes dhe biseduam gjat rreth

shrbimit t tij n Irak dhe shkolln q ai pokryen n Mercy College, n Manhattan.Ai ishte krenar q ishte bashkuar me ushtrinamerikane pr t luuar terrorizmin.Njekohesisht arsyeja kryesore sepse i shrbeuUshtrise Amerikane, ka qen qe ti shpre-hte alenderimin Shteteve t Bashkuara tAmeriks pr ar ajo ka ndrrmar n vend-lindjen e tij n pranvern e 1999-es, qe sikurmos t kishte ndrhyre SHBA, edhe m shumnjerz do t vdisnin n vendlindje, gjithashtudo t zgjatej m shum koha pr te liruar Ko-sovn. Si vendlindje tha z.Gashi, un e men-doj Kosovn me Shqiprin - pr mua Ko-sova ka kuptim vetm si emrtim gjeograk

i nj pjese t Shqipris. Pr shembull, kur uregjistrova n ushtri, pr shkaqe teknike nukka qen e mundur ta shkruaja shtetin Ko-sova athere u regjistrova se vij prej qytetitt Prishtins te shtetit shqiptar. Si ushtar kamshrbyer aty ku m kan caktuar, pra, nuk kaqen ndonj trimri e shquar, por e kam kryerndrgjegjshm detyrn q e kam pas t caktuare pr t ciln kam qen i ushtruar. Megjithat,m vjen mir q kam qen pjes e OperacionitLiria e Irakut 3 (Operation Iraqi Freedom 3)ku ju mundsua irakianve me i mbajt zgjed-hjet shumpartiake pas m shum se 50 viteve- zgjedhje q i ndihmojn irakiant t jen t

zot e vendit t tyre. Z.Gashi ka pasur rastin dheeshte takuar me gura madhore t ushtris: (siGjeneral aluto-n, i cili n at koh ka qenkomandant i Forcs s Posame: Liria askForce Liberty. Pasi mora nj inormacion tshkurtr pr trimin prej Kosove, te gezuar sebashku vazhduam t estonim vitin e par tPavaresis s Kosovs, ndrr q u realizua pasnj shekulli!

Zhurma e lotit q krciti mbi fletn e bardhVijon nga fq.5

Gzuar2011

Nga sta


9/24


Andi erziusht tepr paradoksale se ar vendimesh sjellMinsitria e arsimit dhe vet ministri Nikolla odor-

ov. Nga njra an kmbngul q nxnsit shqiptar tnsojn maqedonishten nga klasa e par, ndrsa ngaana tjetr nuk lejon q shqiptart nga shati Podgorci Strugs, t msojn n gjuhn amtare-shqipe.Para m shum se nj viti, Kshilli i komuns ka sjell

vendim pr hapjen e paraleleve me msim n gjuhnshqipe n shkolln llor Goce Dellev, miratuarprmes shkress q komuna e Strugs ka mar ngaMinistria e arsimit.

ShkresaSipas shkress s drguar n selin e administratskomunale n Strug, Ministria e arsimit, prmesshkress s nnshkruar nga sekretarja shtetrore eMinistris s arsimit dhe shkencs, Elizabeta odor-

ovska, jep drit jeshile, duke shtruar edhe kushte, tcilat duhet t prmbush autoriteti lokal-Kshilli dhekomuna e Strugs.N shkresn e Ministris s arsimit shkruan: Lidhurme krkesn tuaj nr.03-1341, dat 28.10.2009,prt dhn mendim pozitiv pr ormimin e paralelesme numr m t vogl t nxnsve n shkolln l-lore Goce Dellev n shatin Podgorc, Ministriae arsimit dhe shkencs ju inormon se sipas krkesss Kshillit t komuns, do t jape mendim pozitivnse: nuk nevojiten mjete plotsuese nansiare, ose,nse komuna kto mjete plotsuese nansiare do tisiguroj nga buxheti komunal.

DrejtoriMirpo, nga drejtori i shkolls, inspektorati arsimordhe nga Ministria e arsimit, nxnsve q vijojnmsimin n gjuhn shqipe nuk ua pranojn vijim nshkoll dhe ndaj prindrve t tyre sht ngritur pro-cedur gjyqsore.Jam nja nga prindrit e mijve q vijojn msiminn gjuhn shqipe n Podgorc dhe kjo sht hera edyt q ngrihet padi pran Gjykats Temelore nStrug nga ana e inspektorit t arsimit dhe me uratne ministrit t arsimit. Nj her ishim n gjyq ku umbajt vetm nj seanc, ndrsa tani srish kemi padidhe Gjykata ka caktuar seancn pr datn 22 nn-

PRINDRIT N GJYQ SE FMIJT MSOJN SHQIP

tor, ndaj nuk dij se ar do t ndodh. Fmijt tanq vijojn msimin n gjuhn shqipe e jo n gjuhn

maqedonase, trajtohen dhe konsiderohen sikurare nuk vijojn msimin. Ne si prindr kemi brkrkes pr hapjen e ktyre paraleleve dhe ato i kemiadresuar deri tek ministry dhe kryetari i komunse Kshilli si themelues i shkollave dhe nga Kshillidhe komuna kemi marr prgjigje positive, ndrsanga ministri nuk kemi kurrar prgjigje. Kemi pasnj prgjigje nga zvndsministreja e arsimit, Lin-dita Qazimi, por atkeqsisht, pas dy ditve ministriNikolla odorov e ka shuqizuar dhe trhequr kt

vendim. Fmijt tan kan mbaruar klasn e pardhe t dyt, por nga ana e drejtorit nuk kan marrasnj des.

BisedatNga bisedat e zhvilluara me zvndsministren Lin-dita Qazimi jemi n dijeni se ministri sht inor-muar nga zvndsja e tij, por ai nuk deklarohet. Nekemi shpreh dshir q t ojm ambasadorin eShqipris n Maqedoni, Arben ejkun q t vizito-

j shatin ton dhe t njihet me situatn, ngjashmme intervenimet q bjn maqedonasit n Shqipripr msimin e gjuhs maqedonase.Arsimtaret q punojn n kt shkoll jan me pr-gatitje t lart proesionale, ndrsa nuk jan n listne pagave nga Ministria e arsimit, por jan n listn ebuxhetit komunal.

Prindrit e mijve q kan lluar vijimin emsimit n gjuhn shqipe, vazhdimisht jan

krcnuar e riksuar nga ana e drejtorit dhe in-spektorit t arsimit, se pos tjerash ata do t gjo-biten me gjoba t larta pr kt kmbngulje..Avokati i PopulliPr kt problem e kemi inormuar edhe avoka-tin e Popullit i cili mbshtet t drejtn pr shkol-lim n gjuhn q e kemi zgjedhur- u shprehnFadil Rexhoski dhe Sead Sadikoski.Gjorgji Arsov, drejtor i Inspektoratit shtetror tarsimit, lidhur me kt problem sht shprehur:Prindrit i drgojn mijt e tyre n shkoll ecila nuk ekziston, q nuk sht e verikuar, qnuk ka plqim, q n akt sht e jashtligjshme-eegr. Dmth. nuk sht n pyetje akti q msimi

ndiqet n gjuhn shqipe. Problemi sht se ajoshkoll llore nuk mund t unksionoj pa qene prshir n sistemin arsimor. Duhet mendimpozitiv nga Ministria e Arsimit, ndrsa ajo nuke posedon nj gj t till. vetmin plqim q eposedon sht ai q e ka nga kshilli komunal,por ai sht i pamjaueshm.

Seanca gjyqsoreSeanca gjyqsore ndaj ktyre prindrve t mi-

jve q msojn n gjuhn shqipe n Podgorc,do t mbahet ditn e hn m 22 nntor, nGjykatn Temelore n Strug.

Arton Konushevci

Prkundr paralajmrimeve t vazhdueshme, sistemi idrejtsis n Kosov, 10 vjet pas lirimit t vendit, nukpo arrin t reormohet. Kt vlersim japin eksperttpr shtje juridike, duke u vn nj theks t veant

vonesave n emrimin dhe riemrimin e gjyqtarve eprokurorve.Eksperti i drejtsis, Ismet Salihu, si arsye t ngecjess reormave numron edhe, si thot ai, angazhimin

jo t duhur t misionit t athershm administrues nvend, UNMIK, pr konstituimin dhe konsolidimin eGjykatave t Kosovs.

Ngecje t shumta dhe t natyrs konceptuale strat-egjike. S pari, UNMIK-u nuk i ka kushtuar kujdest duhur konstituimit dhe konsolidimit t Gjykat-ave t Kosovs, pr shkak se ka qen mja i ngath-t, posarisht kur nuk ka emruar gjyqtar tmjaueshm dhe prokuror.

Drejtsia e ngathtPagat kan qen nn do nivel, inrastruktura... Kjoka vazhduar dhe tani e kemi kt gjendje shum trnd n sistemin e drejtsis s Kosovs, thot Salihu.Vlersim t ngjashm jep edhe juristi Kujtim Krveshi.Sipas tij, reormat n drejtsi jan duke shkuar me njritm t ngadalt. Zvarritjet n procesin e riemrimitt gjyqtarve, thot Krveshi, kan br q drejtsia nKosov t ngec n shum drejtime.E meta m e madhe sivjet n sistemin e drejtsis shtmoskompletimi i procesit t riemrimit t gjyqtarvedhe prokurorve. Ky sht nj proces q po zgjat me

vite t tra - planikimi dhe ngecjet n realizimin e tijprundimtar.

Nj proces, i cili ka dshmuar se institucionet e gjyq-sis n Kosov kan nj numr t madh t gjyqtarvedhe prokurorve, t cilt nuk jan t denj pr ti mba-

jtur pozicionet e gjyqtarve dhe prokurorve, thotKrveshi.2009-a, sipas Krveshit, mund t konsiderohet vit i

dshtimit t drejtsis n Kosov. Formimin eGjykats Kushtetuese, edhe pse me unksione tlimituara, ai e konsideron si t vetmen arritje tdrejtsis kosovare n kt vit.Nj nga mangsit evidente n kt vit ka qenedhe mosshtrirja e juridiksionit t institucion-eve t Kosovs n t gjith territorin e Repub-liks s Kosovs, si dhe shum procese t tjera,t cilat kan ngecur.Do t mund t quhej nj vit i ngecjeve t sis-temit t drejtsis - prve konstituimit tGjykats Kushtetuese, gjithashtu me asi tlimituara unksionale, q ka ndodhur kt vit,

shprehet Kerveshi.Pr tejkalimin e ksaj gjendjeje, eksperti Salihumendon se duhet t ndrmerren hapa rrn-

jsor. Krijimi i kushteve m t mira t puns,siguria, rritja e pagave jan disa nga masat, tcilat, sipas Salihut, do t ndikonin n nj sistemm ekas t drejtsis.


10/24



11/24


Fatmir erziu

Romani shqiptar ka koh q ka mar nj disraport midishijes dhe drits. Nj disraport q vjen nga shum aktor,por m s shumti nga prishja e rregullave t rymzimit prshkrimin e tij. Shum koh ky roman shqiptar, i lvruar nkoh, hapsir e vend t ngushtzuar [dhe kjo pr aro njgjysmshekulli] ishte i ngurtsuar brenda normave kohoret prcaktuara, brenda vendit dhe kornizs gjeograke tdetyruar, dhe aspak jasht hapsirs kohore n shrbim tkohs s ngurt. Ksisoj romani, kjo proz e gjat premtueseshqiptare, u disnivelua me kt raport, q sot po anon mshum n avor t ndriimit t hijeve, se sa tek elementt edrits pr ndriimin e tij. sht ky disraport q vjen edhe nganj akt serioz. Nga nj arsye q sot letrsis dhe krijimtarisshqiptare i jan shtuar shum tendencat e reja t krijuara ngashkrimi i romanit n ekzil. Kur shkrimtari Ismail Kadare unominua pr mimin Man Booker Prize u zbulua m mirky disraport. Nj prononcim i shkrimtarit irlandez Colmoibin n mediat skoceze u duk nj knd ku duhej par mekujdes. Ishte nj tematik q oibin e shihte tek ekzili. Aishprehej:

ekzili sht padyshim qendror tek eksperienca eshkrimtarve n emigracion, dhe kjo sht nj arsye e ortpse shkrimtart kan anuar m shum n raporte t reja,

duke zbuluar kuriozitetin e impaktit t distancs gjeograketek memoria. (Metro; 2009:34)

Sipas oibin, kjo sht nj arsye pse sot shkrimtart preero-jn t evokojn hijet dhe jo m dritn (po aty). Kur shkrim-tari irlandez u shpreh me kt aktor, ai kishte parasysh na-tyrshm historin e shkrimtarve t vendit t tij, q m s

RAPORE E REJA ROMANIshumti kan krijuar n emigracion. Nj nga kta i nominuar prmimin Man Booker Prizeme romanin Autori, autori shtedhe shkrimtari tjetr, David Lodge, q koh m par ka shprehurnj mendim t ngjashm n media. Kshtu eksperienca irland-eze, edhe pse jo shum autentike me krijimtarin shqiptare, nnj kndvshtrim t impaktit t gjeogras zike mbi memorien eshkrimtarit, mund t shihet si nj aktor dominues n disraportine prshirjes s elementve drit dhe hije n romanin e shkruarsot. N nj knd t till mund t shihet edhe deklarimi i shkrim-tarit shqiptar, Zija ela tek analiza e tij pr romanin N Darkn

e gabuar, t Ismail Kadares. ela shprehet:

Gjithnj kam besuar se Kadareja, edhe n dekadn e undit, po vazhdonte t shkruante libra t bukur, ku mungonin muskujt emparshm davidian, por shaqeshin ca tendosje t holla, tendi-na e damar t padukshm, si dhe ca vegla t imta, plot precizion,q m par skishin qen krejt t vrejtshme n punishten e tij.(ela; Shekulli 2008)Proesori i Asociuar Dr. e opalli e cilson kt si orma t rejagjuhsore n nj roman t ri q vijn nga rrmi i drejtprdrejtderi tek prshkrimi i gjendjeve psikike m t ndrlikuara. (o-palli; irana Observer: 24 etor 2008). Pastaj vjen edhe arsyeja.Arsyeja q dikton nga lidhja midis termit lozok koh, hapsirdhe vend. Arsyeja q dikton edhe vazhdimin me citimin e els,po aty pr Kadaren:

I shkruar n liri t plot, ... me nj prmas planetare... .Ngaar asociacionesh prshihen, nga ar prhitjesh t andejshme(andej ku hapsira ska kuj) dhe, m jetsisht, a shohin ndrrashkrimtart prpara se t shkruajn nj kryevepr?

Vrtet a shohin ndrra shkrimtart prpara se t shkruajn njkryevepr? Kt prgjigje duket se e gjejm srish tek shkrim-tari oibin. Duke u prononcuar pr romanin e tij m t undit

Brooklyn, ai shprehet se ai nuk parashikon q romani i tijtu plqej njerzve, madje ai nuk dshiron q ndrrat e tijt bhen pjes e diskutimeve n emisionet televizive, apo ngazeta, se atje natyrshm njerzit kan dshir t prhum-ben mes tipareve zgjedhore... (Metro, po aty). Ai shprehet sekishte koh q kishte par ndrr, shum koh m par q tshkruante pr nj vajz n vitet 1950-t. Dhe ai natyrshmshkruajti. Shkruajti pr kt vajz t ktyre viteve.sht nj vajz irlandeze. sht nj vajz shum e tejdalmode, por nj vajz q prish raportet e drits dhe hijeve n

roman, pr shum arsye. Autori q me kt roman krkon tingjaj Jane Austen jep dhe pasqyron nj hije t hershme tvajzs irlandeze n vitet 1950-t.Romani ciklon norma trheqse, jo vetm duke u mar met mbathurat e nj lesbikeje, q diktohet n aqet e tij nganj shoqja e saj n dhomn e ndrrimit n vendin e puns,por me krijimin e nj interesi t ri midis asaj q krijohet tekkujtesa e shkrimtarit n ekzil nga distanca gjeograke, pse joedhe nga distanca kohore.Nisur nga distanca gjeograke mund t siglohen edhe disaelement ndikues n kta raporte, sidomos n romanin sh-qiptar t shkruar koht e undit nga shkrimtar n ekzil.Dihet se elementt variojn n mnyra t ndryshme, ndi-kohen nga kulturat, edukimi, leximi, koha, vendi, hapsira,shoqria, ansit e prditsis, imagjinata, e mja t tjera.N tr kt larmi elementsh q diktohen si pretenc edistancs shihet qart se ndrrat e shkrimtarit jan m tzhdrvjellta, nuk detajojn, nuk tregojn t trn, por se-leksionojn dhe intrigojn.Ksisoj romanet mbesin n raporte tejet t reja, dhe lexuesinga ana tjetr ndihet m i kualikuar n interpretimin etyre. Pra, romani shqiptar duket m serioz n kto kumteraportesh t reja?

Fatmir Terziu

Abstrakt

N krijimtarin e shkrimtarit Izet Shehu, un gjeta perceptiminsi karakteristik t krijimtaris s tij pr t realizuar vizatiminq ai krijon n prozn e tij me an t fjals. Dhe ky perceptimpranohet si nj veanti, thuajse n tr krijimtarin e tij, ku shi-het se Shehu, ka rrokur dhe zhvilluar nj stil t holl t komu-nikimit ose diskursit etik me lexuesin e tij. Qasja ime sht qt respektoj dallimet dhe t llogaris perceptimin dhe kontekstinsi dy an t rndsishme, n tregimin e ktij autori, por edhe tsqaroj perceptimin dhe konceptin q lidhet me kuptimin pas-metafizik. Un n kt studim do t ndalem t analizoj per-ceptimin n tregimin e Shehut si nj marrveshje teorike, prdy arsye. S pari, un do t argumentoj se do mnyr e percep-timeve ose diskursit komunikues apo t etiks n krijimtarine Izet Shehut, bazohet n njohurin e tij dhe bagazhin kohor,por edhe ndikohet nga angazhimet metafizike n tr kontek-stin evolues t jet-krijimtaris s tij. S dyti, un duke u nda-lur n prdorimin e elementeve t teorive t tre filozofve, F.H.George, Kant dhe Aristotelit, do t krijoj nj arsye m t lehtpr t kuptuar prozn e Shehut, sidomos tregimin e shkurtr ttij, i cili ka importuar bashk me njohurin e tij dhe bagazhin

historiko-njohs edhe diapozone metafizike n teori dhe se ktoln shanse pr t nnkuptuar aspekte morale t asaj ndrmar-rje q ka t bj, me kohn, hapsirn dhe vendin, por edhe melidhjet historike dhe mesazhet pr brezat, mnyrn se si ataduhet t bhen t qarta, nga pena e ktij shkrimtari. S fundi,nprmjet tregimit t tij par n nj eksplorim t shkurtr ngakndi i disa teorive analitike dhe bashkkohse etike do t synoj,pasqyrimin dhe do t sugjeroj studimin e mtejshm t Shehut.N kt mnyr perceptimi dhe zgjidhja e problemeve t pr-

bashkta t shoqris pr t ciln dikton dhe shkruan Shehu,sht thelbsore pr t paraprir njohjen e diskursit etik.

Perceptimi n tregimin e Izet Shehut

Perceptimi n tregim sht nj metod q krijon nj varietet le-trar q ndikohet nga ambienti, rrethanat, kushtet dhe mjaft ar-sye t tjera q shihen nga syri i shkrimtarit. Ndrsa, Izet Shehuprdor t gjitha senset e tij pr t realizuar mesazhin e duhurnprmjet perceptimit. Ai krijon duke formuar imazhin e plot

t asaj q percepton dhe ndihet i qart n dhnien e perceptimitt karakterit, rrethanave t jets s tij, t cilat i di mir lexuesipasi e lexon dhe kupton thelbin q ne mund t jemi gabim nlidhje me at q ndodh rreth nesh (F.H. George:1962:12). Ntregimin e Izet Shehut, Dino, karakteri sht nj njeri-ur e dykohrave, q sillet nprmjet perceptimit pr t realizuar jetne prditshme. Autori e sheh kt si nj arsye filozofike t tejka-loj perceptimin e tij, nprmjet pamjes vizuale t karakterit,nprmjet perceptimit nga syt e t tjerve. Dhe ktu pikrisht

Perceptimi n tregimin e Izet Shehutsht fakti i shtruar nga tregimtari:Dino ishte nj plak rreth t shtatdhjetave, i thinjur dhe i shogt,por faqekuq. Kush e shihte pr her t par, nuk e besonte se aikishte br n kohn e diktaturs komuniste plot njzet e nj vjet

burg politik. Fytyra e tij shprehte gatishmrin pr t marr pjesn gzimin dhe hidhrimin e kujtdo.N kt perceptim, tregimi luhatet arsyeshm pr t diktuar njpasqyr, ndoshta t ndikuar nga faktori koh e pr t tejkaluarnormn e perceptimit. Nj karakter i till si Dino, i tregimit met njtin titull t autorit, Izet Shehu, duket se sht nj kontekstteorik pr t treguar dyzimin logjik me an t perceptimit. Kantithot: Mendimet pa prmbajtje jan t zbrazta, intuitat pa kon-cepte jan t verbra. (Kant; 1980:24). Kjo natyrshm shihet qartn nj mori fjalsh q lidhen jo vetm me prshkrimin e tij fizik,q nis me fytyrn e tij dhe prfundon me gatishmrin e karak-terit pr t qen srish aktiv n jetn e prditshme. Kt autori epercepton. Natyrshm q ai e di se molla e kuqe e ka krimbin bren-da, por kt detaj e flirton me nj preambul t bukur filozofikeq vjen nga postulati m-l i kohs q e mbylli karakterin e tij pr 21vjet vjet e q lidhet me gatishmrin e tij, pra Gjithmon Gati!.Pika e fundit ngre nj arsye m shum pr t kuptuar kt varietetletrar q vjen prpos perceptimit n tregim. Kjo pik ndriohet ntregim ngadal. Gjuha merr nj karakter t qet, por nervozues nmendjen e lexuesit. Perceptohet do detaj. Fjalia sht e sakt dhee shkurtr. Komunikuese deri n detaj! sht nj tregim q dal-

lohet nga kompozicioni i tij i jashtm, edhe pa u lexuar. sht njproz q ka struktur t jashtme model. Me nj hyrje, mes dhe fundt prsosur. E gjith kjo struktur e perceptuar krijon mesazhin efuqishm q prmbyllet me nj pyetje retorike, por tejet kuptim-plote e filozofike. Kompozicioni i brendshm i ktij tregimi shtm i ndrlikuar. Futja e motivit sht e arsyeshme dhe zhvillimin dy koh i motivimit kompozicional e bn at t dalloj n llojine vete. Tregimi duket si nj arsye sqaruese n t lexuar ku naratori,(tregimtari) sht njsuar plotsisht me tregimin, pra aty ku aishfaq unin e tij brenda tregimit, dhe m tej ku karakteri duketpaksa i liruar nga ky un. Dhe heroi kryesor, Dino, sht njrritje dhe zbritje n kurbn jetike t perceptuar nga Izet Shehu. Nkt kurb vepron thuajse tr filozofia perceptuese. Autori sqaronn tregimin e tij:Aty, mu tek kmbza e par e urs, n j qen i zi e leshtor i lehu.- Qelbs i flliqur! i thirri plaku me nj ton t trembur.- Qeni u step dhe mori tutje npr kaubet e dendura n breg tlumit. Dino kishte vite q mundohej dhe ushqehej me prralla.N vitin 1992 mori gruan dhe ia mbathi pr n kryeqytet. Fmij

skishte. Kur u arrestua, e la gruan t re s bashku me nnn etij. E gjora e priti pr vite me radh. Kur Dino u lirua, gruajaslindtte m, ndaj su gzuan q su gzuan me nj bimz t ngji-zur me shpirtrat e tyre. N kryeqytet, n fillim , u futn thuajseforcrisht n nj dhom t lagsht n katin e par tek ish-shkollae partis. Pastaj, po forcrisht, i larguan prej andej. Ngritn njadr n oborrin e shkolls. Edhe ktu i larguanPa perceptuar m tej, por vetm me qenin tek ura, thuajse kupto-het qart e tr fabula. sht jo m kot ky qen n tr kt percep-

tim letrar t autorit. sht nj qen q ende ndikon, pengon, kaf-shon, zvarrit, dmton, gjuan, qllon, siglon dhe t nxjerr jasht,pra t bn t shtosh retorikn e jets duke t ndikuar trsisht n

jetn tnde, at q autori e plotson n perceptimin e tij:- Ku t mbytemi, moj grua, ku?- N lumin ton, - ia priti me nj ton t prmortshm e shoqja.Dhe n lumin ton sht srrish nj term filozofik q ndrlidhme an t urs perceptuese n dy koh. A nuk sht kjo edukat qndikohej dhe tentohej me fjaln tradhtar i Atdheut, pr do njeriq krkonte arsyet e jets gjetk?! Ktu filozofia gjen m shumarsye pr t qmtuar n shenj. E gjith kjo shenj qmtuese sjelle prcjell qenin, urn, lumin, fatin e jets, shtpin, lirin, prem-timin, kuadraturat e vuajtjes, bodrumin, listat, zyrtart, letrat egnjeshtrn

Prtej perceptimit, latimi i fjals

N tregimin Tapit, autori shkon m tej. Prve elementve paka shum t jashtme, karakterizimi, ose perceptimi i karakterit

bhet nprmjet gjuhs, fjalve, stilit t t folurit etj. Prshkrimisht m i detajuar dhe mjedisi kryesor funksion n bllok. Funk-sionon si i till se vjen me nj pasuri t shndosh perceptimi, qfuqizohet nga bagazhi i tij filozofik nga e kaluara dhe lidhja esaj materiale. Pikrisht, Aristoteli e shpjegon perceptimin n as-pektin e ndryshimeve materiale. Dhe sipas teoris s tij kto ndry-

shime materiale jan arsye t bagazhit t njohuris. I till sht kybagazh edhe n tregimin e Shehut. sht nj bagazh domethnsq shihet edhe n komponencn e trsis me shkrimtart e tjern kt pik. Shkrimtart e tjer dhe vet Izet Shehu n poezitdhe tregimet e tyre kan folur pr natyrn kriminale t s kalu-ars son, pr vrasjen e humanitetit nga ajo koh, pr varret paemr, pr burgjet e asaj kohe (Sadik Bejko, gazeta Albania).Po n gazetn Albania t dats 26 Shkurt 2009 shkruhet: Izetivazhdon t ruaj stilin e tij, t but, t ngroht, vital e n astpo aq shprthyes, instinktiv dhe t natyrshm. Tregimet e tij janpanorama dhe galeri t gjera ngjarjesh dhe personazhesh. Dukepar tonin rreth t cilit Bejko hulumton dhe analizon Shehun,duhet theksuar edhe ajo q ka lidhje me trsin e perceptimit ntregimet e ktij krijuesi shqiptar. Shehu esencn e t gjitha kri-

jimeve t tij e merr nga historit e vrteta, faktet e dgjuara apoedhe nga nj ndodhi aty-ktu rastsore, e cila u shpton njerzve tthjesht por jo syrit t mpreht vzhgues dhe analitik t sprovuart ktij autori, shkruan m tej n artikullin e lartcituar, gazeta nfjal. Kshtu mes ktyre fakteve mediatike, tregimi i tij Tapit

sintetizohet si nj trsi perceptuese. Thuajse me nj motiv m tshpejt, shfaqet tregimi E puthura e vdekur. Por, edhe pse ndodhme nj shpejtsi rrufe, udhtimi i tij perceptues sht sa dinamik,aq edhe stimulues. Nj stimulim q vjen nga ndrra t perceptuaraqart. ndrra q shfaqen e fishken. ndrra q kaplojn instancanjerzore n itinerarin mashkull-femr, si nj komponent kohorpr t ndriuar dhe dhn sqarimin e duhur t drithijeve q vijnnga pesha e nj kohe t pikturuar nn fuqin e puthjes s vdekur.VAZHDON


12/24


Fatmir erziu

Vllimi i titulluar Memorje krijon nj udhtim im-

agjinar pr lexuesin nprmjet imagjinats dhe ku-jtess s autores n vite. E destinuar t mbaj shn-ime q n vogli, ajo krijon kshtu nj hapsir tndjeshme mes kujtess dhe akteve pr t na dhnsimbole t vleshme shqiptare. Pjesa e shkruar n vi-tin 1989 nga autorja shqiptare me nntitullin BAL-AD sht nj histori e vrtet e shkruar n vargje.Vet Sadie Kryeziu Bejtullahu na shprehet: Shkruarashtu si m ka treguar gjyshja ime Fazlija n lidhjeme xhaxhain e saj, Alush Smail Javorin. Alush SmailJavori ishte nj lutar dhe patriot i madh i KombitShqiptar, shton autorja. Autorja e titullon ALUSHSMAILI OSO I RI dhe q n llim na bien n sy el-ement unksional historik dhe pjes t kulturs sh-qiptare si lahuta:Lahuta kngn nuk po e ndallot gzimi diellit i kan daln Llozi nna lindi djalAlush Smailitemrin OSO I RI don me ja lan...m tej autorja jep detaje m t gjera lidhur me ktgur balad. N pjesn tjetr autorja shpalos urtsi-n popullore mes aorizmave e alurtive pr t aru-ar nj komunikim m lozok me lexuesin. Libri kanj lehtsi n t lexuar dhe sht pr t gjith moshat.Kshtu ky botim shton m shum alt pr poetendhe publicisten me perspektiv, Sadie Kryeziu-Bej-tullahu.

Sadie Kryeziu-Bejtullahu modeli emror n britani-n e madhe

Shpeshher ndjehemi ngusht t shkruajm prnjerz q i njohim amiljarisht. Ndjehemi kshtu, pasilidhjet amiljare disaher ndikojn dhe ndikohen nhapje gojsh, apo nga zhgarravitje teeraksh. Nkt rast kur nisa t shkruaj pr juristen e diplomuar,poeten dhe nnn model t tre vajzave t mrekul-lueshme dhe talente n disa gjini t artit n Britani-

Doli nga botimi pr lexuesin libri m i ri i autoresSadie Kryeziu-Bejtullahu

n e Madhe, bashkshorten e nderuar t Masterit nEkonomi-Biznes, Abedin Bejtullahut, ndjeva nj kre-nari t pessht, sepse n t prmblidhen t gjitha qmund e duhet ti thoshte amilja ime. Kshtu emri dhe

vepra e poetes Sadie Kryeziu-Bejtullahu, ishte vetmnj piknisje n shtratin e ktyre rrjeshtave.Sadie Kryeziu-Bejtullahu, s shpejti del me vllimin edyt t saj. sht nj prbledhje e shtrydhur nga vitet,nga lidhjet e saj me ate njerzish, me arsye e deter-minime kohore, por edhe me praktika e konvergjenca

jetike. Vargu i saj me lot nne e burri bashk, pena e sajme dhimba zemre e trumcatje kritike, ndjenja e saj meshtrime akute t jets, pasqyra jetike e saj me viziontejet t ndjeshm, vjen n kt vllim mes nj morie tgrshetuar t melosit tradicional poetik dhe vargut pa

alarm e rutin. Kjo autore q ka shklqyer gjithmonn bangat e edukimit n vendlindje, edhe n Britanine Madhe, mbetet nj model pr t tjert. E speciali-zuar pran disa kompanive prestigjioze, por edhe mendjekje e sipr pr aspekte t medias, mbetet nj arsyee qart n vzhgimin ton dashamirs.

Persiatje hapi siparin e dijes

Koh m par iu shtua edhe nj vllim poetik lex-uesve shqiptar n Britanin e Madhe. Ishte libri mepoezi Persiatje i autores Sadie Kryeziu-Bejtullahu, qpa dritn e botimit nga Emal. N vitin1995 shkrim-tari Mehmet Kajtazi ka thn alt e tij n mbshtetje

e inkurajim t autores. Pastaja disa nga poezit e saj ubotuan npr revista t ndryshme: Studenti (FakultetiJuridik); Zri i Rinis, Pionieri, Rilindja etj. Disapoezi t saj E dua nnn, Shkolla ime, Kosov dhedisa nga tregimet e autores si Fjala vret; Harresa;Zmr e thyer; Kur Pranvera sjell gzim; Nj

jet e re po lulzon grmadhash etj u botuan men-jher pas vlersimeve nga proesori Sulejman Gashi(Gazetar pr RK, nga ashingtoni) si dhe shkrimtaridhe proesori i letersis Hajdin Morina.ashm Persiatje i autores Sadie Kryeziu-Bejtullahusht nj vllim me rreth njqind poezi t shkruaranga autorja n vite. shkruara n vitet me ndrrarinore, t rymzuara nga jeta, mjedisi, atmosera dhesituatat n t cilat ndrrat e saj u kalkuluan derisa ajo

u b nn e dy vajzave t dashura t saj. Kto poezi qprshihen n vllimin e ksaj autoreje kan nj mo-tiv t qart e nj lidhje t pashtershme me ndrrat esaj t kahershme pr t shkruar, pr t lvruar talentine saj, bukurin e natyrs shqiptare, larmin e jets sngushtzuar t kohrave n Kosov e atin e jets mes

kurrikulave jetike.Vllimi sht nj rymmarrje e nisur n stroate mbajtura tinz n kujtesn e Kryeziut dhe njshprthim vrulli n moshn e pjekur, ku jetadhe larmia e jets jan kushtzim e integrimit,prosperitetit dhe arsyes pr ecjen n rrugn ebukur t hapur enkas nga Pavarsia e Kosovs.Jan vargjet e saj kushtuar pikrisht ksaj ruge tbukur q asin me nj ritm poetik t ndjeshmmes gurave letrare, vargut t lir dhe gjithtentativs s ksaj autoreje pr t lvruar normat qarta poetike.Ky vllim premtues i autores Kryeziu hapi sipa-rin e saj t dijes dhe njohuris pr t paraqituredhe pun t tjera t shkruara prej saj n vite,

por edhe angazhime t tjera t reja si rymzimet kohrave q jetojm. Ne i urojm suksese tmtejshme autores.

Rreth autores

Sadije Kryeziu-Bejtullahu sht nj nga poetete reja q jan pjes e krijuesve shqiptar n Bri-tanin e Madhe. Ajo ka botuar vllimin e parpoetik, Persiatje. Ka lindur n Mleqanin e Kli-ns. Fmijrin e saj e kaloi aty, u rrit n ODNshqiptare, ku gjyshi i saj i dha kraht dhe alne kuvendit. U rrit m rymn dhe ndjenjn pa-triotike, t mbajtjes s als, respektit, nderit.

Cilsi kto t cilat e percolln gjat tr jets.Cilsi t cilat njeriun e bjn njeri.Shkollen llore e kreu n Kijev (Adem Bajra-mi), t mesmen n gjimnazin Luigj Gurakuqipo n Kijev, vitin e par dhe t dyt i prundoipo aty, pastaj vitin e tret dhe t katrt n gjim-nazin Luigj Gurakuqi n Klin. Pr tet viteme radh ka qen e shpallur nxnsja m e mirn msime dhe sjellje n t gjitha kategorit eshkollave. Ajo ka qen kryetare dhe reprezan-tuese.Ajo q e bn m t rrndsishm aktin e karak-terit t saj tejet human, sht akti se ka qenantare dhe aktiviste n Pajtimin e Gjaqeve meAnton etn. Si artiste dhe me shpirt artist ka

luajtur rolin e Files tek Udha e Liris etj. Sotsht srrish nj aktiviste e paprtuar dhe sshpejti do t ket shansin t drejtoj edhe disaklasa t arsimit plotsues shqip n Londr.Sadie Kryeziu-Bejtullahu mbetet kshtu modeliemror n Mbretrin e Bashkuar.


13/24


GZIM LLOJDIASekretar i klubit t shkrimtarvePetro Marko

Me propozimin e Klubit t shkrimtarve PetroMarko;Bashkia e qytetit t Vlors u dha titullinMirnjohje e qytetit dy prej krijuesve t klubit le-trar. N kt kuadr.Bashkia e qytetit Vlor, Klubi ishkrimtarve Petro Marko: Organizo dhnia e tit-ullit mirnjohje e qytetit t VlorsPr veprn kri-

juese t shkrimtares Vilhelma Vranari Haxhiraj dhet krijuesit artistit dhe shkrimtarit Luan oto.Gzim Llojdiasekretar i klubit t shkrimtarvePetroMarkotha :Jo vetm lozoa dhe letrsia por edheartet e bukura punojn pr zgjidhjen e problemit tekzistencs. Veprat e poetve, shkrimtarve, dhe ar-tistve t arteve gurative n prgjithsi mbajn t

hapur nj thesar t dijes s thell. Letrsia sht njmjet i uqishm ne edukimin shpirtror dhe prandaji arrin plotsisht piksynimet e veta me mjetet e saj.Bija e par e bukuris hyjnore sht poezia.DheNna e arteve t dobishme sht nevoja . Ajo e artevet bukura sht tepria. part kan si baba intelek-tin. dytt gjenin .Cjan artistt ,krijuesit e vepravet dobishme ? Ata ndriojn mendjen njerzore me

veprn e tyre duke ndikuar n ormimin qytetar.Rruga q nuk prshkohet nga drita sht errsir.Dhe prse na duhet ndriimi .Koha kur i padituri ud-hhiq turmat e te diturit, do te prbej prishjen botes.Intelekti sht thjesht medium i zbrthimit t mo-tiveve i gjetjes ,kuptimit t tyre. Nj njeri normal ka2/3 vullnet dhe 1/3 intelekt. Nj poet,shkrimtare apo

artist ka 2/3 intelekt dhe 1/3 vullnet. Ajo q quhetast prkushtimit nuk sht gj tjetr vese lirim iintelektit. Me kt uqi shpirtror ndikon artisti,poetidhe shkrimtari n qytetarin ton. N kt kuadr

vlersimi dhe roli i nj krijuesi mbetet i rndsishmn ormimin qytetar.Luan oto ,artist,piktor dhe shkrimtar .Krijimtari-aSezaiu novel.-Drite ne qeli- drameLetra-drame.Arbeni Drame pr mij.Krisma e pare - Dramepr mij.Nga cikli i romaneveKoha e Rinise se ba-ballarve. Dielli perndoi ne lindje.Prkthimi ngagjuha polakeGjermant dram-Dita e par e lir-is- dram-Rruga e superspiunit-regim.Misioni Igjeneral Betuarit .Operacioni Poli I veriut.Dueli I

spiuneve.Ku sht Oberleutnanti Siebert.Katastroae HiroshimsAtentati kundr Kutscherit.Mullixhiunga De-tregim. Pikture.Ekspozita te hapura gjithsejt4.Ka punuar mbi tablo me motive te ndryshme .Kry-etari I klubit te shkrimtarevePetro Marko MyrtezaMara mbajti reeratin: Vilhelma Vranari Haxhirajletrsia dhe krijimtaria Vilhelme Vranari (Haxhiraj)ka lindur n Kanin t Vlors m 1945. Origjinn eka nga nj amilje me tradita kulturore dhe atdhetare,pinjolle e amiljes s princit Gjergj Arianiti. Ka nje

veprimtari te gjalle ne ormimin e LDG dhe drejtuesee saj per shume vite.Veprimtare ne levizjet ne avorte gruas shqiptare.Intelaktuale active ne ormiminqytetar.M 8 prill-1992 -Shkruan artikuj n mediambi t drejtat dhe lirit e gruas.

-sht e para grua q i paraqiti Kuvendit Shqiptar meshkrim peticionin pr t drejtat dhe lirit e gruas,pjesmarrja e saj n jetn politike, legalizimin e emi-grantveCmimet e tuaraFilloi t botoj m 1996. *1996 -2008, n 12 vite ka

MIRNJOHJE E QYTETIT T VLORS VILHELMA VRANARI HAXHIRAJ DHE LUAN TOTO

botuar 18 vepra letrare n disa gjini, ku z nj vendt konsiderushm letrsia pr mij. N kt letrsiautorja shkruan n prputhje me veorit psikiket moshs, Vlersime me cmime kombtare dhendrkombtare Shkrimtarja Vilhelme Vranari (Haxhi-raj) sht vlersuar si brenda dhe jasht shtetit me ktocmime:*N vitin 2006 me mimin Petro Marko pr romaninDilema e s nesrmes-nga Bashkia Vlor dhe Lidhjae Shkrimtarve dega Vlor*M 2007 pr Poezin e mirinterpretuar Lidhja eshkrimtarve dhe Biblioteka Vlor.*M 2008 me mimin Protagonist i vitit 2008, si ro-manciere dhe pr prurje t madhe n letrsi, dhnnga Bashkia Vlor.

*M 18 prill 2009 me CMIMIN NACIONAL GJERGJKASRIOI SKNDERBEU- orino-IALI, cmimq vjen pr her t par n Shqipri.* M 10-6-2009 Vilhelme Vranari (Haxhiraj), vlerso-het me mimin: CMIRNJOHJE E LIDHJES S PRIZ-RENI n Kosov.

*KRIJIMARIA LERARE E SHKRIMARES Vil-helme Vranari (Haxhiraj) -Aktivitetin letrar e ka nisurqysh n bangat e shkolls, por realitet u b vetm pasrnies s Diktaturs, m e egra q ka njohur njerzimiFilloi t botoj m 1996.*1996 -2008, n 12 vite ka botuar 18 vepra letrare n

disa gjini, ku z nj vend t konsiderushmletrsia pr mij. N kt letrsi autorja shkru-an n prputhje me veorit psikike t moshs,Botime t autoresVilhelme Vranari (Haxhiraj):*N poezi: 1-Loti nuk ka aj 2- pres *N prozt shkurtr: 3-Mamaja- novel 4- Kush e vrauKaanazin- (6 skica letrare, 3 tregime, 5 novela).*N proz t gjat- romane: 5 -Dhembje nne6 -Jet n udhkryq .7 -Ringjallur si Krishti 8

-Amanti i Arbris. 9- Rrm n t pernduar10- Unaza e Prangosur .rilogji :Vshtroni Me-

duzn 11-Prolog Jete -romani i par .12-Vsh-troni Meduzn -romani i dyt 13-Dilema e sNesrmes -romani i tret * Letrsi pr mij:10 abula -abula .15- Bmat e Dhelprs -abula-2002 .16 -Ne jemi lulet e jets abula -200317 -Voglushja Bianka dhe kasht e saj - pr-ralla -2008 .18- E dini se emr kam?! -abula egjegjza -2008.Prkthime nga gjuha italiane nbotim: 1- Natn e mir arush! 2- Zbulimi i Uni-

versit nga Bobobobs 3- Fabula t Ezopit *Disaskenar pr mij q jan vn n sken. 1Duke u rreshtuar n krahun e intelektualeve tshquara, prparimtare, me palc kombtare,sht vlersuar nga shum autor,studiues,kritik

letrar,gazetar n shum prej gazetave t pdit-shme shqiptare.Aktori Vasillaq Godo recitoj poezi pr Vloren teshkrimtares Vilhelma Vranari HaxhirajPiktori i merituar Agron Dine :Luan oto dhepiktura.Arkitekti dhe karikaturisti Arben Mek-si oli per pikturen e Luan otos. Skluptori imirnjohur vlonjat Zeqir Alizoti ju reerua pik-tures dhe disa veori te krijimit te Luan otos.Fabulisti Pllumb Velo recitoi nj nga abul;atetij. Besim Ndregjoni vlersoi Vlorn pr ktceremoni. Vasillaq Godo solli kujtimet e tijnga jeta n sken m Luan oton. Nxns ngashkolla Ismail Qemali recituan opozite ngashkrimtarja Vilhema Vranari Haxhiraj.

Nnkryetari i bahsksi Vlor Ilir Banushi i dhacertikatn Mirnjohje e qytetit t Vloprts shskirmtares Vilhema Vranari Haxhiraj.Nnk-ryetari i Bashksi Vlor Edmond Leka i dhacertiktan Mirnjiohje e qytetit t Vlorsshkrimtarit dhe kriujeusit Luan oto.m pas u

vizitua ekspozita Nr 4 e piktorit Luan oto.


14/24


Christoph Hasselbach

ema kryesore pr BE-n rruga e vshtir drejt

marrveshjes s Lisbons mbetet proritet. Disaher ajo ishte n rrezik t dshtonte. N und kjomarrveshje varej nga nj person i vetm, ngaPresidenti ek, Vaclav Klaus, nj kundrshtari betuar i marrveshjes. N prag t vendimit tVaclav Klaus-it, Presidenti i Komisionit t BE-s, Jos Manuel Barroso, tha: Ne kemi mbrri-tur tani n nj situat, ku nj shtet antar mbanprgjegjsi ndaj gjith t tjerve dhe ndaj institu-cioneve evropiane. Dhe kjo sht me t vrtetnj prgjegjsi shum e rnd.

N und Klaus nnshkroi dhe marrveshja mundit hyj n uqi m 1 dhjetor. Por viti pati edhe njkonikt tjetr t brendshm. Kryetart e shtetevekishin rn dakord n qershor, q Barroso t mer-rte nj mandat t dyt. Presidenti suedez i radhs,Rheineld krkonte q Parlamenti Evropian taaprovonte vendimin. Por socialistt nuk pranon-

in q Kshilli tua impononte vendimin. She igrupit parlamentar t socialistve, Martin Schulztha: Ju kisha propozuar zoti Kryeministr Rein-eldt, q t drgoni llimisht n Parlament kandi-datin tuaj, me qllim q ai t thot ktu, se ardo t bj, pr t par, n se e merr mbshtetjene shumics s deputetve. Kam rik se ky kan-didat, nse nuk sorcohet shum, nuk do ta ketshumicn. Parlamenti e aprovoi Barroson, por nradh t par qllimi i deputetve kishte qen qti rezistonin Kshillit t Kryetarve t Shteteve.

Nj vizion shum ambicioz - zgjerimi i BE-s meantar t rinj

Prderisa nuk ishte sqaruar shtja e Lisbons,shumica n BE mendonte se nuk mund t bhejal pr pranimin e vendeve t reja, me pr-

jashtim t Kroacis.Por q n ver, kur shtja e marrveshjes s Lis-

NJ VIT I PASUR N NGJARJE PR BEbons ishte ende e hapur, ministri i Jashtm sue-dez, Carl Bildt u shpreh pr pranimin e vendevet Ballkanit dhe t urqis: Vizioni im sht nj

Evrop, q prshin t gjith Evropn. Vizioni imnuk sht nj Evrop, q prjashton vende, e apogrupe etnike t caktuara.Ky sht nj vizion shum ambicioz dhe un ikuptoj t gjitha vshtirsit, q lidhen me kt.M pak e diskutueshme sht perspektiva evropi-ane e Ballkanit Perndimor. Sapo u sigurua reor-ma e BE-s me marrveshjen e Lisbons, minis-trat e Brendshm t BE-s vendosn q qytetarte Serbis, t Malit t Zi dhe t ish-Republiks Ju-gosllave t Maqedonis t udhtojn duke lluar

nga 19 dhjetori pa viza n zonn e Shengenit.Pas disa muajsh kjo mund t bhet realitet edhepr Shqiprin dhe Bosnj-Hercegovinn. Presi-denti serb, Boris adi sheh n kt vendim mshum se nj lehtsim udhtimi: Kjo sht njdit shum e rndsishme pr qytetart serb.Dhe shpresoj se njerzit n Shqipri dhe Bosnj-

Hercegovin do t prtojn sa m par lirine udhtimit. Ky sht hapi i par i integrimit tplot t vendeve t rajonit ton n BE.

Kopenhaga dhe mbrojtja e klimsSa m shum kalonte viti dhe konerenca e Ko-penhags pr klimn arohej, aq m shum dilten plan t par mbrojtja e klims. Kancelarjagjermane, Angela Merkel, porositi n nntor,q mbrojtja e klims t merrej po aq seriozishtsa kriza ekonomike: Ne e lluam vitin me njkriz t rnd ekonomike dhe nanciare. Ne

vendosm n procesin e G-20 q t bashkpu-nojm ndrkombtarisht. Por e gjitha kjo do t

kishte pak vler pr shum njerz n bot, sikurt dshtonim n konerencn e klims.

Ndryshime n kreun e NAO-s, prmirsim i ra-porteve me RusinQ prej vers s vitit 2009, NAO ka nj Sekretar

t ri t Prgjithshm, danezin Anders FoghRasmussen. Por n radh t par, n ale-anc ndodhn disa ndryshime nga ndrrimi

i drejtimit n Shtpin e Bardh n llimt vitit. Rasmusseni e vlersoi p.sh. pozitiv-isht aktin, q Presidenti i SHBA-s, BarackObama, nuk e vazhdoi n t njjtn ormplanin e paraardhsit t tij Bush pr sistemine mbrojtjes kundr raketave q do t instalo-hej n Poloni dhe eki.Prshndes aktin q SHBA kan diskutuarme ne, se si mund t zhvillojm nj mbrojtjekundr raketave, q t mund t prshij dhet mbroj t gjith aleatt. Prshndes

gjithashtu aktin, q NAO do t luaj nj rolm t madh n planet amerikane pr mbro-

jtjen kundr raketave n Evrop. Ky sht njhap pozitiv, u shpreh Rasmusseni.Hapi nuk prmirsoi vetm marrdhnietbrenda NAO-s, por sidomos marrdhnietme Rusin. Dhe kjo i sjell aleancs avantazhe

konkrete, p.sh. n lidhje me misionin n A-ganistan. Si u shpreh ministri i Jashtm rus,Sergej Lavrov, n tetor Qndrimi yn shtky. Ne nuk duam q trupat ndrkombtaret rrezikohen n Aganistan. Prkundrazi, nebjm gjithka pr ti mbshtetur ato. Sepseproblemet e terrorizmit ndrkombtar, tkriminalitetit t organizuar dhe t tregtisme drogn prekin edhe Rusis.Por mbshtetja ruse nuk ndryshon aspak nshtjen kryesore: Aganistani mbetet prob-lem i madh pr NAO-n. Konikti pr kor-rupsionin n qeverin agane, pr numrin etrupave dhe skenaret e trheqjes dhe aksio-

net e veanta ushtarake, si sulmi i urdhruarnga nj ocer gjerman ndaj autoisternave,t gjitha kto do ta preokupojn NAO-npr vite t tra.


15/24


Fatmir erziu

Gjithmon n ndjenjn ton krijuese, s pari ndi-kohemi nga leximi. Leximi sht nj arsye q nadeprton n shtigje t njohura m par nprmjetrymave jetike. Por leximi sht edhe shenja e parnjohse dhe prezantuese. Kshtu ndryshe nga lex-imi i gazetave, apo ai i quajtur i prditshm, leximii puns krijuese sjell argumente t reja n pasur-imin e ndjenjs s t lexuarit. Tomas H. Carr tekstudimi i tij Krkimet n lexime: Kuptimi, eektikontekstual dhe komprehensioni shkruan sere jan klasat q identikojn t lexuarin sipaskrkimeve: leximi baz, leximi i kualikuar dhe aii komentuar (Tomas H. Carr; 1981:45). Dhe ttre kto lexime jan t lidhura me disa aspekte tushs krijuese. N poezi aspektet e tilla jan paksandryshe me ato n proz. Kjo bhet m e qart,pr vet aktin e ndryshm dimensional t ktyrekrijimeve. Kshtu poezia duket se sht m e leht

pr tu lexuar, por n akt ajo do m shum kohpr tu kuptuar. Ky sht akt. sht nj akt q lid-het edhe me autoritetin e personit t tret (Frojdi;1907:7). Sipas Frojdit kjo vjen nga pamundsia ekrahasimit midis aspekteve t ndryshme q deriv-ojn midis letrsis dhe ormave t saj. Frojdi nteorin e tij qmton do posibilitet ndryshimeshn baz t permutacionit t ktives dhe kt iadedikon historis. Duke vazhduar m tej me Froj-din tek Interpretimi i ndrrave, prsri reerimitek vetja si person i tret, vjen nga lidhja poetikeq sdon kundrshtin shkencore t lidhjes mesleximit gjithllojsh n mendjen e njeriut.

re prkuzimet baz

Pr shum vite, tre prkuzime baz kan sho-qruar leximet letrare, n programet e Shtetevet Bashkuara t Ameriks (Foertsch, 1998). Sipasdenicionit t par, t msuarit pr t lexuar, qdo t thot t msuarit pr t shqiptuar alt.Sipas denicionit t dyt, t msuarit pr t lex-uar, q do t thot t msuarit pr t identikuaralt dhe pr t marr kuptimin e tyre. Sipasdenicionit t tret, t msuarit pr t lexuar, qdo t thot t msuarit pr t sjell nj kuptimt tekstit n mnyr q t marrim kuptim ngaai. Edhe pse kto prkuzime arritn t reek-tojn gjat mbi pikpamjet e leximit, shkrimit e

kndimt, studimet aktuale krkimore mbshtesinnj prkuzim m t plot t leximit n prgjithsidhe t atij pr krijimtarin letrare. Ky prkuzimi ri prshin t gjitha denicionet dhe vendet e tmsuarit n kontekstin e leximit dhe shkrimit taktiviteteve autentike, sugjeron ant komplekse tndrlidhjes emocionale dhe vlersuese nprmjetleximit dhe m tej. Ky denicion e njeh rndsine nj asim-udhzimi si pjes e procesit t lex-imit t krijimtaris letrare, qo n proz ose npoezi (Allington & Cunningham, 1996; ShoqataNdrkombtare e Leximit & Shoqata Komb-tare pr Arsimin e Fmijve dhe t Rrinjve, 1998;Maryland State Department o Education; Snou,Brns, & Grifn, 1998). Gjithashtu mbshtetur me

kt teori t ekuilibruar lexoni udhzimin pr tgjith studentt (Allington & Cunningham, 1996;Au, 1993; Foertsch, 1998; Shoqata Ndrkomb-tare Leximi & Shoqata Kombtare pr Arsimine Fmijve dhe t Rrinjve, 1998; Snou, Brns, &Grifn 1998).

KOHA DHE LEXIMI N KRIJIMTARIKto tre prkuzime baz dhe denicioni i plot, sidshmi e undit ndihmon n lexim-kuptimin e poez-is. Nj ndihm e till sht edhe pr poezin shqiptarense at e lexojm n derivatin koh-hapsir-vend.Pra, kshtu ndodh edhe me aspektin e poezis s kri-

juar vite m par nga poet me emr, ose edhe nga ttjer q marrin emr n lexim e sipr. Mja poezi tkrijuara n vite, t lexuara koh m par, ndjehen mt uqishme kur kalon nj koh. Fakte t tilla ka plot. Let shohim poezin shqiptare me tematik t ndryshmedhe t krijuar koh m par dhe mjaon t kuptojmse poezin e krijuar nga poett shqiptar e kemi m tleht ta kuptojm pas disa vitesh. Kjo ndoshta lidhetedhe me aspektet koh, vend, pasqyrim dhe rymzim.

Poradeci nj akt

Lasgush Poradeci ndoshta sht nj shembull m iqart n kt mes. sht nj shembul q vjen me po-ezin e tij, e cila lexohet n t tre denicionet. sht nj

akt q krijohet nga mundsia kohore dhe lidhja e sajn nj hapsir mbarshqiptare e m gjer. Nj hap-sir e cila u nda edhe n metodn dhe mnyrn e tlexuarit t krijimtaris. Jo m kot Petraq Kote shkruanLasgushi botohej e ribotohej n Kosov ato vite. Ktejletrsia e tij ishte utur n bodrumet e shpirtit t ligkomunar. Emri i Lasgushit atje prtrihej me lindjete reja t mijve, ktej shihej nga aqet e leksikonve(Lalaj, Shekulli: 16 Shtator 2008). Dhe pr ti dhn mshum lidhje aktit t leximit t Poradecit, Kote shkonm tej n argumentin e tij Kosova dhe Lasgushi ishindhe jan motr e vlla. Nuk mund ti shikosh e imagji-nosh jasht njeri - tjetrit ata. Jasht shtpis shqiptarenjri e brenda shtpis prgjysm, tjetri (Kote, 2007).Po nj lidhje tjetr dhe nj akt mund t merret edhenga poezia e uqishme e Pips. Ajo q Arshi Pipa dot nxirte nga zemra e tij m 1958, padyshim plotsonm s miri tematikn e sotme ku grshetimi i vleraverimbursohet me detajet e mirllta poetike: O tok ebukur ku ala burrnesh/ ilire ushton qysh me mjegullgojdhan!/gjoks i Shqipnis, ku e ndryme si luanesh/ndr hekura gjmon zemra Dardane.Dhe kshtu jo vetm akti Poradeci, apo lidhja tjetrmes poezis s Pips, krijimtaria poetike n kulme ko-hore dhe e lexuar n derivat kohe tjetr sjell larmi dheqndrueshmri. Larmia e krijimtaris poetike kush-tuar dshirs s Pavarsis pr Kosovn natyrshm nkoh dhe vend gjen hapsir t mjaueshme pr t re-alizuar shpirtdshirn dhe vrullin poetik n vargje t

shijuar poetikisht nga t gjith. Por ajo q poeti FloriBruqi gjen dhe gatuan me vlera artistike sht pady-shim nj uqi q vjen dhe merret nga vargu dhe arritjae poezis shqipe kur ato i dhurojn dshirat e poetit.Me nj vler artistike ai shkruan: Kt poezi Nn/nga zemra e shkrova/dhe hije azhuri/si uta Brenda/i krkon drit/se ishe Drit/si jan Drita/t gjithaNnat. Natyrshm ala e mbl, e przgjedhur et menj gjuh t qart, aty buron vet dshira e realizimitt ndrrs s ngroht e mikpritse poetike. Pikrishtaty ku poeti gjen alt edhe alt e prqaojn aln edshirn e shprehur t poetit n vargje: i nuk je/retmbi qytet me nevrikosin/dhe shiu m lag bashk me

vargjet (Bruqi, poezia: Qyteti ku t prita). Ndrysheretorika e Sheqet Dibranit nuk do t kishte at vler

q ajo ka n paraqitjen e saj artistike: N kohn kurpo pushkatoheshin intelektualt/Ngritn n tempull

vllezrit analabet./M thuaj ardhmri, ku shkohet/Me logjikn kooperativiste t balts? Vaj medet sikurkjo t rindodhte edhe me poezin sot.

Poezia n kt rendAspekti koh, vend, pasqyrim, rymzim

dhe detaj artistik nuk mund t kuptohet pa rezo-nancn dhe timbrin q popullorja e thjesht i jepsi model ushqimi poezis, veanrisht asaj poezieq rrokjen logjike e merr hua nga tradicionaljadhe dshira pr nj realizim t asaj, q shpirti epret dhe e ndrron prej kohsh. Duke iu rikthyerFrojdit tek Studimet e Histeris t gjitha krijimete krijuara n kt kontekst vijn t uqishe n de-rivat kohor tjetr prpos orcs q vjen nga simp-tomat kohore dhe mbingarkesave emocionale qln ngjarje t ndryshme n mendjen e njeriut e qtentojn orcimit e kuptimit emocional nprmjetrishtrimit specik t gjuhs. Pra poezia sht dhembetet nj dshir transparente e shpirtit poetikt poetit n koh dhe vend t prcaktuar. Kshtukoha dhe vendi q zgjojn dhe pasqyrojn tema-tikn poetike ka rrndsi t dysht. Ka rndsi tdysht edhe pr vet aktin se krijohen situata,

t cilat dshmojn asin krijuese pr abulim(Musliu; 2006:31).Por, ndoshta me vler sht t rithksojm ajo qpoeti dhe kritiku shqiptar, Pano ai, cilson kuranalizon poezin n vite t poetit, shkrimtarit,kritikut dhe publicistit Pandeli Koi, i njohur mepseudonimin letrar Sazan Goliku. ai shkruan severa e ndejtur shijon m shum (2006:31). Dhektu ai nnkupton n mnyr gurative poezine Koit. Pra nj poezi e ndejtur, sipas ait, shtnj vler m shum, sht m kuptimplote. Kjo, jon tr kompleksitetin e saj, por n lidhjen lozo-ke lexim-koh, natyrshm q sht nj vler mshum. Le t shohim m konkretisht kt poezi tautorit Koi, t ciln n nj detaj tjetr do ta cito-

jm e analizojm m posht.Poezia e Koit, pa titull, e renditur n aqen 14 t

vllimit t tij poetik Petale t rna sht nj mod-el n kt argument q lidhet me leximin e saj kohm pas. Autori shprehet me al poetike: o i pan-dreqshmi, Njeri!/Arrite t bhesh Zot/po kashnnga vetja/as sot as dje/se dbove dot. E lexojmkt poezi dhe menjher riskojm t gjejm lid-hjen e saj n rrugn historike t vet njeriut. Si njpostulat biblik ajo vjen e kuptueshme n mendjene lexuesit si nj arsye pr t shprehur n mnyrtjetr at q ne njohim nga ky burim: ek i nje-riu dhe i gjalli, jan edhe engjlli, edhe djalli. Pra,sht nj detaj q n leximin e par t aron kjo

poezi. E nse njeriu i poezis s Koit, kap majate ardhura nga brendia e trupit t tij me prezencmetazike t engjllit dhe u b Zot, por praniatjetr e Djallit e bn at q ende t mbetet prob-lematik, pra me kashn brenda trupit t tij.Duke u bazuar n studimin e Tomas H. Carr sho-him se leximi i krijimtaris dhe m s shumti ipoezis krijon dhe ndikohet nga paralelizmi prt thn m shum. Nj shembull n poezin sh-qiptare n kt pik sht poezia Peshorja e tmirnjohurit, Sazan Goliku, q vjen nga njohjadhe leximi i tij i ndjeshm, si nj simbolik e 17Shkurtit, dats s shnuar historike pr Kosovndhe pavarsin e saj. Sazan Goliku sht nj ngaata krijues shqiptar q 17 Shkurtin e shijoi dhe e

prjetoi nga ar n Kosov.Ai me dy miq t tij ishte n Prishtin dhe i ksoin memorje ato aste historike t Pavarsis s Ko-sovs. Por nuk ishte vetm kaq. Si tues i mimitt par n nj Konkurs n etov pr poezin mt bukur pr Kosovn n vitin 1998-t, natyrshm


16/24


KOHA DHE LEXIMI N KRIJIMTARIkishte edhe obligimin e rastit q t shihte me syrin epoetit kt moment historik. Ai ashtu bri dhe piknkulmore e vulosi n histori. Poezia e mposhtmesht pjes dhe akt i asaj memorjeje, simbol poetik

i asaj dite. N kt poezi sht e gjitha.E gjitha q vjen me peshn dhe emocionalen e sdshistorike. N kndvshtrimin e par ajo sht thjeshtnj poezi moderne, ku nuk mungon tradicionalja,ku edhe rima sht nj gjetje e domosdoshme. Porn ann tjetr ajo sht nj poezi q shpreh bukurdo detaj, do simbolik q lidhet me tr rrugn qe vulosi at dit t shnuar.Q nga titulli ajo q lidhet me simbolikn dhe ush-qehet nga lozoa sht rrethnaja poetike me pe-shoren, sht e gjitha q kthehet n nj uqi shpre-hse me unksionin e saj t t qnit ndryshe nunksionin si peshore. Ndryshe, pra e palvizshmeedhe kur n t [peshore]Arin e bots derdhi

Po pse u ndala n kt poezi q et m shum se saorca e saj poetike? Duke e par n kndin e poezistradicionale ajo natyrshm sht ndryshe, tamamashtu si dihet n thelb se poezia lirike ka ndryshuarme koh nga poezia tradicionale.S pari sht ndjenja e holl njohse dhe prezan-tuese. Jasht asaj q shpesh lidhet me romantizminn kt poezi vjen e uqishme deri n pragje njohjesht athshme e t detajshme shpirtlidhjeje historike qksohen n nj moment t gjaklidhur rymzues,ku Adem Jashari vjen i arsyeshm.Poezia e Golikut, shkon deri n kunj t mirpiket-uar pr t zvendsuar ohtsin dhe kmbguljenme emocionet e rradhs, ku Mbi prushin e lus

pa krye, pa und/Hyjnesh e Drejtsis pa parasknd/e ngriti peshoren et qart dhe pa shumshpjegim sqaron gjith pararendjen dhe arsyen lo-zoke t koks s prer t Adem Jasharit. Koha,peshorja, pesha, motivi dhe shum detaje t tjera qthurren n kt poezi jan arsye mirkuptuese nunksionin e tyre, duke shmangur kuptimin parsorato krijojn nj sd poetike dhe ndjeshm nnrim marin nj lehtsi interpretuese.Le t kujtojm poezin eleoni t Sabri Hamitit,tek rungu Ilir dhe pikrisht vargjet vet nan t telit/n ann Bota,/ai ka msuar t asdhe padyshim shohim se tematika e saj sht teksugjerimet e mundshme, ajo nuk shpjegon, nuk tr-

egon. Kshtu kjo sht nj mjeshtri e dukshme po-etike q shihet edhe tek poezia Peshorja e Golikut.Goliku n akt brenda tematiks s poezis synon qloja e alve t jet nj prpjekje pr t zvendsu-ar lozon. Kjo poezi prmban n vetvete orcn ekursimit shpjegues dhe at t ides pr t prshirshumka brenda saj mes paralelizmit.

Leximi poetik dhe tematika

Duke u bashkuar edhe me mendimin e Mex-hit Prenit dhe Josi Papagjonit, po aq edhe methniet e Agim Devs, pr krijimtarin e Golikut

n prgjithsi, sht vendi t gjejm edhe nj arsyetjetr lidhjeje mes asaj q kta autor e quajn an-tazi; i njeh mir korridoret; dritn e shaq t betj, pr t analizuar aspektin ndikues dhe dominueskohor n ormsimin e tematiks poetike q lidhetdhe uqizohet n derivate t rndsishme historike.

Mja poet me emr n krijimtarin shqiptare mundt ishin mar si objekt studimi pr kt arsye dhe na-tyrshm ata jan shum, por un do t ndalem tek disaq kan krijuar, porn tema t veanta kan m shum

vlera. E till sht edhe poezia e Ndue Hils, q prete prcjell kt aspekt kohor dhe vendor n nj tema-tik tashm mbarpopullore pr t gjith poett shqip-shkruajts.ematika e Pavarsis s Kosovs e shkruar n vargjeka shprthyer n tr kt grshetim dhe ka marr njorm t re t shprehjes s dshirs dhe gzimit kolek-tiv. Pritja m durin nuk ka thot n titullin e nj po-ezie Hila dhe ndrsa m pas ditn e madhe t pritjes esimbolizon me oshnjn dhe gzimin e lindjes s saj:Po presim t lindi/Nj oshnj e lindur/Po presim tapagzojm n emr/Emr t bukur ka/Perndia Shen-

jtnore emrin ia la/Presim t gjith, po presim/N docep t bots mbar.

Kompletimi i metamorozs poetike n komponentindual t dshirs dhe rymzimit poetik padyshim qgjen ushqimin e vet n brazdat e mome t olkloritshqiptar, ku spikat tashm edhe ndrthurja e lirikes memodernen dhe m tej me t thjeshtn e qart dhe tkuptueshme t simboliks poetike.Ajo q vjen nga rymzimi Kutelian, me poezin e tijt hershme Qndrimi ku shprehet n vargjet: Jamshqiptar/e kosovar;/zot e krenar,/zot e bujar/mbi ktdh,/qe kam si e,/e prmbi :/E kam vatan! sot kup-tohet qart n krijimtarin e prkushtuar ksaj tema-tike. Le t shohim se si konkretisht kjo tematik as-piron dhe realizohet.

Lidhja e hershme

sht nj lidhje e hershme me kt lloj krijim-tarie dashamirse. sht nj lidhje q vjen n gjuhn ehershme t zons ku ajo sht gatuar, nj gjuh tipikeq gatuan me iltrsin e shpirtit dhe prodhon at qndjen. sht nj lidhje, q vjen n ormn e nj ngjash-mrie me Evgeni Onjegin t Aleksandr SergejeviPushkin, nj poezi dashamirse q ngjan me thelbine poezis s shkruar nga Pushkini n at libr t her-shm, por q komunikon edhe sot n mja gjuh tbots.Ktu ve t tjerave jan disa kualitete poetike dhegjuhsore. Jan kto kualitete q prbjn nj kon-

tribut n literaturn dhe kulturn e komunikimitmirkuptues. Me termin kultur literature un dua tshnoj rrugn n t ciln gjuha e prdorur nga poetiRiza Lahi n nj prurje poetike miqsore, t paradisa-kohshme, t ngjashme me karikaturat miqsore n art,sht prdorur jo vetm si nj medium i artit letrar poredhe si nj medium i gjith ormave t komunikimit tshkruar. Kjo lloj kultur krijimtarie sht shum mire prqauar n baz t karaktereve dhe tipave dhe nkualitetin vargor q prodhohet.Koh m par pata lexuar disa poezi t Riza Lahit. Upublikuan me rastin e 28 nntorit, Dits s Pavarsis.Dhe natyrshm duke i rilexuar pas disa kohsh, shoh segjuha e tyre n t lexuar sht e thjesht, e kuptueshme,

nj shport pr brezat, kjo gjuha e Riza Lahit. Praajo sht nj gjuh e thjesht, e leht pr tu riprodhuar,e kuptueshme. Vjen kjo nga mendja e nj poeti sh-qiptar, nj publicisti dhe nj njeriu t ushs s gjer tletrave shqiptare. Riza Lahi, solli n mesin e miqve ttij vargje q vijn nga kjo ndjesi e karakterizuar n njo-

hurin, bagazhin dhe mendimin e pasur t tij.Nj krijimtari e till tipike, edhe pse mund tquhet imagjinare, apo kalimtare, ajo jeton gjat,mbetet n kujtes dhe trajtohet si nj dhurat.

Poeti Lahi me dashmirsin e tij udhtoi n vite,rrmoi n histori, duke sjell n mendje nj dathistorike, 28 Nntorin, dhe pastaj iu drejtua tardhmes, kur me aln strgjyshr, apo gjyshrai gatoi nj harmoni ale dhe nj mirkuptim tbukur. Diku shaqi hares, shaqi edhe ndonjlapsus, por me zemrn e tij dhe penn bujareai iu rikthye dhe shtoi dhe gati prdit tashmplotson kt nism kaq prekse.Kt nism q shrben si nj lidhje. N akt ajosht nj lidhje!Poeti Riza Lahi tek poezia Pritm se po vijt ciln ia kushton poetit lutar Hajdin Abazishprehet direkt me vargjet prekse e dhimb-

jengjallse pr Nn Kosovn, nnn e robruarpor tashm krenare O moj nn e poshtruar,/Robruar e drrmuar,/Mish e kocka masakru-ar/M sduroj, por do t kthej.Herronjt e Kosovs sht jo m ana tjetr qushqen kt tem, por tema q rekuentohet ms shumti. Poeti Agim Doi gjen dhe seleksion-on kto vargje: Shirat e vjeshts dhe psherti-mat/M sjellin pran shokun e shtrenjt/At q/shkrepte si vettimat/Dhe tokn nn e kish tshenjt t kthej dhimbjen pr mikun e poetitdhe lutarin e Liris Agim Ramadanin.Pra shihet qart se poezia dhe Kosova jan nj

vatr, nj streh ku strehohet malli dhe dshi-

ra poetike q asaj ti shrrohen sa m shpejtplagt. Poezia dhe poett kan qen dhe janprej kohsh inicuesit e ktij evenimenti jetik qshtrohet me qilimin e bujaris poetike. Kshtuka qen edhe n ato koh ku Kosova strehonte

vargun poetik lirik shqiptar, kur vargu shqiptarkrenohej me Kosovn.Nuk dua t nxitoj se ktu sht thelbi i krijim-taris s Lahit, por nuk dua ta mohoj se n ktlloj krijimtarie ka kohprkushtim, dashamirsidhe vlera njkohsisht.E shkruara e Lahit sht nj kombinacion po-etik me nj thurje tradicionale, ku rima dherrjedhshmria e vargut sht si n nj valle rit-

mike dhe leximi sht trheqs, me personazhereale, t lexuar e t palexuar, t njohur apo pakt njohur, q gjithsesi nn penn e Lahit vijnsi nj dhurat n mjedisin letrar t mrgimit.Natyrshm duhet kuptuar edhe nj akt tjetr,at q mundsia e kapjes s t trs dhe pr-shirjes s gjith emrave do t ishte nj mund-si ideale dhe do t donte pr autorin nj punstudiuese, krkimore apo ku di un. Kaq sa karealizuar Riza Lahi, kaq sa ka pikasur ai, natyr-shm duket brilante, duket prshndetse mepak al.Leximi i vetes nn vargun e Lahit sht njsimbolik reale, nj dhurat e ndjeshme, nj

vzhgim detajues dhe tipik. Por n nj knd-vshtrim m t mpreht, duke shmangur hapurqejmbetjet, hatret apo edhe keqkuptimet, ajoq duhet thn sht prkushtimi dhe ideja prnj nism t till.


17/24


Nga Gjon KEKA

N teorin dhe praktikn politike autoriteti

qeveriss buron nga demokracia dhe kjo vjen sirezultat i ritualit t demokracis nprmjet zgjed-hjeve t cilat bazohen n tri principe kryesore;te

jen t ndershme,t vrteta dhe t lira.Ven-det q kan nj tradit t gjat t demokracismbshteten gjithnj n kto principe baz dhe i

jetsojn ato duke mos devijuar asnj hap nga to,por duke i br pjes t jets s tyre politike dheshtetrore,me an t ksaj ato e rritin shtatin edemokracis brenda kapilarve t institucioneveshtetrore dhe politike n prgjithsi.ek vendetq e kan pjes t historis s tyre dhe tradits,demokracia nuk ndihet apo vrehet vetm nkohn e zgjedhjeve ,por ajo sht pjes e gjith

proceseve dhe e tr sistemit politik dhe institu-cional t shtetit n vazhdimsi.Ndrkaq Kosova si nj shtet i mbykqyrur dhei ri ,me kapacitete t kuzuara dhe jo edhe aqunksionale mbetet ende larg prqamit t k-tyre principeve baz,por edhe demokracisdhe utjes s rrnjve t saj n tr sisteminpolitik,institucional dhe shtetror.Inxhinieriapolitike dhe ajo sistemit t zgjedhjeve akomambeten vetm pjes t ritualit primitiv gjat pro-ceseve politike,zgjedhore etj etj,t pa lyera me

vajin e demokracis dhe orcimit t rrnjve ,porgjithnj duke shaq haptas muret e ndrtess ssistemit politik dhe atij zgjedhor pa rymn e lir-

is dhe demokracis,me an t ksaj ky procesvetm sa po justikon sipraqsisht metodn ejashtme,por duke mos prekur asnjher rrnjte kohs dhe ardhmris s shtetit dhe politiksn trsi.Sidoqo lvizjet e undit politike si dhe ai iprocesit t zgedhjeve t jashtzakonshme t12 dhjetorit t ktij viti po nxjerrin q n l-lim disa aktor t ndrlikuar ku n njrn ankemi lvizje q qojn n prpjekjet e vazh-dueshme pr t mbetur akoma n pushtet edhepas zgjedhjeve,garnitura e njjt me vetm pakndryshime kozmetike, dhe n ann tjetr kemilvizje t gjalla q kan si qllim jo vetm lar-

gimin e ksaj garniture dhe ktij lidershipi t verbr dhe pa vizion,por edhe ndryshimin eplot si nga rrnja ashtu edhe t tr skens poli-tike dhe t lidershipit t shtetit t mbykqyrur tKosovs duke reektuar kshtu nj shpres dheytyr t re t ndrtimit t nj shteti demokratikdhe europian.Duke u nisur nga kjo t gjitht aktert poli-tik n kohn e procesit t ktyre zgjedhjeve t

jashtzakonshme duhet t shaqin gatishmrine plot q ti japin sigurin e nevojshme popullitt Kosovs duke respektuar n trsi vullnetin etij e jo ta usin at n ankth ashtu si ka ndod-hur n t kaluarn.Ashtu q populli n mnyr

t guximshme dhe t sinqert i pa inektuar dhendikuar politikisht ,pa ankth se do ti vidhet apodo t keqprdoret vota e tij t marr pjes nzgjedhje duke e shaqur vullnetin e tij me ant pjesmarrjes n ritualin e mrekullueshm tdemokracis,ku sigurisht se me an t vullnetit

Zgjedhjet apo brezi i ardhshmt tyre ata presin edhe ndryshime rrnjsore t jets nt gjitha serat e shtetit t mbykqyrur t Kosovs,dukemenduar poashtu se ky vullnet dhe kto ndryshime do

tia kthejn dinjitetin dhe do tia bjn m t prekshmeardhmrin e sigurt t tyre drejt integrimit n amiljeneuropiane.Prandaj sht e rndsishme q zgjedhjet e jashtzakon-shme t jen t prekura nga ryma e demokracis dhe lir-is me an t ksaj ne mund t kuptojm se populli ka

vendosur vet pa iu lidhur duart dhe pa iu dhnunuar edrejta e tij sublime pr t vendosur pr ndryshimet pozi-tive n vend.Nse popullit i lidhen duart dhe i dhunohete drejta e tij apo vullneti i tij bhet mjet mashtrimi sipasmetods s diktatorit Josi Stalin se sht e mjaueshmeq njerzit t din se ishin n zgjedhje.Njerzit t cilthedhin votat nuk vendosin asgj. Njerzit t cilt inumrojn votat vendosin gjithka,ather jo vetm se

n Kosov nuk do t hapen dyert dhe dritaret e rymss demokracis,liris dhe barazis,por edhe ato pak dri-tare t vogla t mundsive q jan hapur do t mund tmbyllen prgjithmon dhe kshtu ala demokraci dot mbetet vetm nj mbishkrim i rrem e i dal boje nballin e institucioneve dhe sistemit politik e shtetror tKosovs.Kshtu q demokracia nuk sht vetm nj al retorikeq politikant e shtetit t mbykqyrur t Kosovs duhet taprdorin at vetm n koh e zgjedhjeve apo edhe gjetiugjat shpalosjes dhelparake t programeve dhe premti-meve t tyre t parealizuara ,por duhet q demokracin tabjn pjes t kulturs s tyre politike,institucionale dhet sistemit politik n prgjithsi ,vetm nse demokracis

i jan krijuara hapsirat pr t utur rrnjt e saj t nevo-jshme pr shtetin dhe politikn n trsi mund t mendo-het q Kosova si shtet i mbykqyrur ka lluar t rrit shta-tin e saj n rrugn e ndrtimit t shtetit jurdik,demokratikdhe europian.Prandaj n kto zgjedhje ne do t shohim si gjithmondhelprat q shpalosin interesin e tyre ama vetm n ktproces dhe koh zgjedhjesh,sepse premtimet dhe pro-gramet e tyre vlejn vetm n koh zgjedhjesh ndrsapas tyre gjithka niset vetm nga objektivi i pasionevedhe vetknaqjes s politikanve dhe lidershipit shtetrorndrsa qytetart mbesin si gomari q bart samarin.Mduhet t tregoj k

Documents

Albanian News