Alþjóðahús

Sólveig JónasdóttirVerkefnastjóri fræðsludeildar

Alþjóðahúss

www.ahus.is

Erlendir ríkisborgarar sem % af íbúum landsins 1980-2006

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

7,0

1980

1985

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

Heimild: Hagstofa Íslands

Stærstu hópar erlendra ríkisborgara 31.12.2006

5914

983 951 943 786 773 749 744 639 547 411 340 321 320 315 299 245 197 164 150 140 131 123 111 109

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

Pó

llan

d

Lith

áe

n

Þýs

kala

nd

Da

nm

örk

Fyr

rv. J

úg

osl

.

Fili

pp

seyj

ar

Kín

a

Po

rtú

ga

l

Ba

nd

arí

kin

Ta

ílan

d

Bre

tlan

d

Sví

þjó

ð

Té

kkl.

Sló

vakí

a

Le

ttla

nd

No

reg

ur

Ítalía

Víe

tna

m

Rú

ssla

nd

Fra

kkla

nd

Úkr

aín

a

Ho

llan

d

Ka

na

da

Sp

án

n

Rú

me

nía

Fin

nla

nd

Alls 18.460

6% íbúa landsins

Heimild :Hagstofa Íslands

Fæddir erlendis / búsettir áÍslandi - Allt landið 1.12.2006

01000200030004000500060007000

Pólla

nd

Dan

mör

k

Band

arík

in

Svíþ

jóð

Þýsk

alan

d

Filip

psey

jar

Rík

i í fy

rrum

Júg

ósla

víu

Nor

egur

Taíla

nd

Bret

land Kína

Lith

áen

Portú

gal

Víet

nam

Tékk

land

og

Slóv

akía Íta

lía

Lettl

and

Frak

klan

d

Fære

yjar

Indl

and

Sové

tríki

n

Kana

da

Rús

slan

d

Hol

land

Spán

n

Alls 30214

Stærstu hópar erlendra ríkisborgara

31.12.2006 - Skipt eftir kyni

Alls 18.460

6% íbúa landsins

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

5000

Pólla

nd

Port

úgal

Kín

a

Lith

áen

Rík

i í fyrr

um

Júgósla

víu

Þýskala

nd

Danm

örk

Bandarí

kin

Filippseyja

r

Bre

tland

Tékkla

nd o

g S

lóvakía

Ítalía

Lettla

nd

Taíla

nd

Svíþ

jóð

Víe

tnam

Nore

gur

karlar

konur

Heimild: Hagstofa Íslands

Erlendir ríkisborgarar eftir heimshlutum í Reykjavík 31.12.2006

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

Alls 67255,7%

Heimild: Hagstofa Íslands

Erlendir ríkisborgarar eftir heimshlutum á Akureyri 1.12.2006

0

5

10

15

20

25

30

35Alls 3291,9%

Heimild: Hagstofa Íslands

Stærstu hópar erlendra ríkisborgara Reykjanesbæ 1.12.2006

050

100150200250300350400450500

Pólla

nd

Lith

áen

Band

arík

in

Dan

mör

k

Filip

psey

jar

Portú

gal

Taíla

nd

Rík

i í fy

rrum

Júg

ósla

víu

Lettl

and

Bret

land

Úkr

aína

Víet

nam

Svíþ

jóð

Þýsk

alan

d

Níg

ería

Nor

egur

Ung

verja

land

Hol

land

Tékk

land

og

Slóv

akía Kí

na

Frak

klan

d

Ítalía

Mar

okkó

Indl

and

Rík

isfa

ngsl

aus

Alls 794 6,6%

Heimild: Hagstofa Íslands

Stærstu hópar erlendra ríkisborgara Ísafjörður 1.12.2006

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

Heimild: Hagstofa Íslands

Alls 40987,9%

67

8

16

62 1

Evrópa innan EES

Evrópa utan EES

Asía

Ameríka

Afríka

Eyjaálfa og óþekkt

Erlendir ríkisborgarar eftir heimshlutum 31.12.2006

Allir þurfa dvalarleyfi

Fólk innan EES má alltaf koma EN þarf að finna vinnu innan 6 mánaða til að fá dvalarleyfi.

Fólk utan EES þarf vinnu til að mega koma – Fær tímabundið leyfi (1– 5 ár)– Atvinnurekandi þarf að sækja um atvinnuleyfi – Ekki fæst leyfi til að fá til sín maka og börn fyrsta árið

Reglurnar eru mismunandi eftir því hvaðan fólk kemur

Erlendir starfsmenn skráðir hjá Vinnumálastofnun

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

jan.0

4

maí.0

4

sep.0

4

jan.0

5

maí.0

5

sep.0

5

jan.0

6

maí.0

6

sep.0

6

jan.0

7

Skráðir starfsmenn frá E -8 áður á vinnumarkaðiSkráðir nýir starfsmenn frá E -8

Nýir starfsmenn á vegum starfsmannaleigaNý tímabundin leyfi

Ný tímabundin leyfi á nýjum vinnustað og framlengd tímabundin leyfi

Heimild: Vinnumálastofnun

0 200 400 600 800 1.000 1.200 1.400 1.600 1.800 2.000

Landbúnaður

Fiskveiðar

Fiskvinnsla

Annar iðnaður

Mannvirkjagerð

Verslun og viðgerðaþjónusta

Hótel- og veitingahúsarekstur

Samgöngur og fl utningar

Fjármálaþjónusta

Fasteigna- og viðskiptaþjónusta

Opinber stjórnsýsla

Fræðslustarf semi

Heilbr igðis- og f élagsþjónusta

Önnur þjónusta

Aukning frá 2003

2005

Heimild: Hagstofa Íslands & Kaupþing

Fjöldi aðila með erlent ríkisfang starfandi í eftirfarandi atvinnugreinum

Atvinnuleysi og hlutfall starfandi fólks með erlent ríkisfang 1998 - 2006

0

1

2

3

4

5

6

7

8

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Atvinnuleysi 1

Hlutfall starfandi fólks með erlent ríkisfang

Heimildir: Hagstofa Íslands, Vinnumálastofnun.

%

15-18 ára með erlent ríkisfang31.12.2006

69

38

28 2722 19

15 15 14 13 12 12

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Pó

llan

d

Da

nm

örk

Fili

pp

seyj

ar

Ta

ílan

d

Ba

nd

arí

kin

Lith

áe

n

Þýs

kala

nd

Víe

tna

m

Le

ttla

nd

Fyr

rv.J

úg

ósl

aví

a

Rú

ssla

nd

Kín

a

396 alls15-18 ára

Heimild: Hagstofa Íslands

Nemendurnir af erlendum uppruna í grunnskólum landsins:

Heimild: Skólastarf í tölum (www.rvk.is) & Hulda Karen Daníelsdóttir

389

11898

8876

6342 35 32 26 24 24 23 22 21 19 18 18 18 17 17 16 15 14 14 14 13 13 10

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

Stærstu móðurmálshóparnir:

• Tagalog o.fl. (Filipseyjar - flestir í Rvk)• Pólska • Tælenska• Enska• Litháíska• Serbo-króatíska• Rússneska • Spænska• Albanska• Portúgalska• Víetnamska

400

450

500

550

600

Hon

g Kon

g-Ch

ina

Net

herlan

ds

Belgi

um

Switz

erla

nd

Cana

da

New

Zea

land

Mac

ao-C

hina

Austral

ia

Ger

man

y

Fran

ce

Den

mar

k

Swed

en

Austria

Luxe

mbo

urg

Nor

way

Unite

d St

ates

Russian

Fed

erat

ion

Innlendir nem.Önnur kynslóð innflytjendaFyrsta kynslóð innflytjenda

Niðurstöður úr Pisa prófum - OECD

Hve hátt hlutfall nemenda með annað móðurmál en íslensku útskrifast með réttindi af einhverju tagi úr

framhaldsskólum á Íslandi?

Rannsókn á skólalokum hóps nemenda sem eru fæddir á árabilinu 1978-90, fluttust til Íslands og hófu formlegt íslenskunám á árunum 1993-98

1 Hafa ekki farið í frh.skóla = 322 Fóru í frh.skóla, 1. ár; enn í námi = 123 Fóru í frh.skóla, 1. ár; virðast hættir = 374 Fóru í frh.skóla, 1.& 2. ár; enn í námi = 95 Fóru í frh.skóla, 1.& 2. ár; virðast hættir = 56 Fóru í frh.skóla, 1. – 3. ár; enn í námi = 57 Fóru í frh.skóla, 1. – 3. ár; virðast hættir = 38 Fóru í frh.skóla, 1. – 4. ár; enn í námi = 39 Stúdentsprófi lokið á Íslandi = 610 Í hásk.námi án skráðs stúd.prófs á Ísl. = 511 Fóru í frh.skólanám erlendis (?) = 2•  Samtals: 119

Heimild: Sólveig Brynja Grétarsdóttir

MA rannsókn

Framhaldsskólanemendur

• Brotthvarfsnemendur: 77 = 64,7%

• Virðast enn í námi: 29 = 24,4%

• Hafa lokið námi: 13 = 10,9%

Brotthvarfsnemendahópurinn er stærstur meðal nemenda sem tala austur asísk tungumál. En þeir eru einnig flestir meðal þeirra sem ljúka framhaldsnámi.

Stúlkur eru í meirihluta þeirra sem ljúka námi (27 stúlkur á móti 15 piltum)

Heimild: Sólveig Brynja Grétarsdóttir

MA rannsókn

Nokkrar staðreyndir

•,,rannsóknir hafa sýnt að það tekur börn um það bil tvö ár að læra talmál en sjö til níu ár að ná lesskilningi og tjá sig óhindrað í rituðu máli.” (Íslenska sem annað tungumál Handbók fyrir kennara, Birna Arnbjörnsdóttir, 2000).

• að tvítyngdir nemendur standa sig mun verr i grunnskólum og framhaldsskólum miðað við eintyngda nemendur (OECD)

• börn innflytjenda taka síður þátt í tómstunda- og íþróttastarfi (Rannsóknir og greining 2006)

Nokkrar staðreyndir... framhald

• að börn innflytjenda eru í meiri hættu á að sýna svokallaða áhættuhegðun (Þorbjörn Broddason 2006)

• að börnum af erlendum uppruna líður verr í skóla en íslenskum börnum. (HBSC - Lýðheilsustöð 2006)

• að heilsa og lífskjör skólabarna af erlendum uppruna eru lakari en annarra barna (HBSC - Lýðheilsustöð 2006)

•að foreldrar af erlendu bergi mæta síður á foreldrafundi í skólum og leikskólum (viðtöl - reynsla frá Rvk)

Staða innflytjandans

Streituvaldar

• Val• Undirbúningur og stuðningur• Tungumálakunnátta• Aðskilnaður frá fjölskyldu• Að verða minnihluti• Að missa status• Valdaójafnvægi innan fjölskyldunnar• Væntingar samfélagsins

Menningarsjokk

1. Hveitibrauðsdagarnir

2. Tómleika stigið

3. Að venjast við

4. Aðlögun

5. Að venjast við aftur heima

Tungumál og sjálfsmynd

,,Takmörkuð tungumálakunnátta hefur í för með sér samskiptaörðugleika og félagslega ógildingu” (Ishiyama, 1995)

,,Menn eru samfélagsverur – þeir þurfa jafn mikið á góðum mannlegum samskiptum og samkennd að halda og súrefninu sem þeir anda að sér. Allir hafa þörf á að á þá sé hlustað, þeim sýndur skilningur og viðurkenning sem einstaklingar. Sjálfsmynd einstaklingsins veltur undantekningalaust á félagslegri viðurkenningu” (Wong, 1998)

Sjálfsmyndin breytist

,,Þegar ég bjó í Vietnam datt mér aldrei í hug að ég væri leiðinlegur”

,,Mér datt heldur aldrei í hug að ég væri heimskur”

,,Hér á Íslandi er ég bæði heimskur og leiðinlegur. Til hvers ætti ég að reyna að finna vini? Ég hef ekkert að segja við þá.”

Þættir sem auðvelda aðlögun

• Opinn hugur• Húmor• Að geta tekið eigin mistökum• Vilji til samskipta• Sveigjanleiki og aðlögunarhæfni• Forvitni• Jákvæðni og raunhæfar væntingar• Þolinmæði gagnvart því sem er ólíkt og óljóst• Jákvæð ímynd af öðrum• Sterk sjálfsmynd

Samskipti við foreldra

• Barnauppeldi alltaf hluti af menningarlegu samhengi okkar

• Meðvitund um eigin menningu mikilvæg• Mikilvægt að skilja viðhorf annarra þótt

þau séu ekki manns eigin• Viðhorf fólks til uppeldis barna og

unglinga er mismunandi• Hugmyndir um þroska ólíkar• Hvað er eðlilegt og hvað óeðlilegt?• Framandi hugmyndir - ekki dæma strax

Samskipti við foreldra frh.

• Hafa í huga úr hvernig félagslegu umhverfi foreldarnir koma

• Hvernig upplifir fólk afskipti?• Sérstök athygli getur vakið ótta• Hugmyndir foreldra og sérfræðinga um hvað

er barni eða unglingi fyrir bestu ekki alltaf þær sömu

• Menning m.a. ákvarðar hvernig fólk skilgreinir hvað er eðlilegt og hvað óeðlilegt

Fordómar algengir meðal ungs fólks

- Samkeppni - ,,þeir taka vinnuna okkar” & ,,þeir hrúga sér inn í leiguíbúðir og ýta upp verðinu á leiguhúsnæði”

- Félagsleg fjarlægð - ,,hópar tælendinga með berkla!”

- Einfaldanir byggðir á staðalmyndum og oft á tíðum illa hugsuðum fullyrðingum í fjölmiðlum:

- ,,Litháar smygla eiturlyfjum” - ,,Vietnamar ganga með hnífa” - ,,Pólverjar nauðga!”

Mismunandi hvaða hópar verða fyrir mestu fordómunum hverju sinni.

Könnun Rannsóknar og greiningar 2004 leiddi í ljós mikla fordóma hjá ungu fólki – ný slík könnun verður gerð í vetur.

Staða innflytjenda

• Lagaleg staða innflytjenda er tiltölulega sterk þó ýmislegt megi gera til að leiðrétta og einfalda ýmis þau ferli sem innflytjendur þurfa að fara í gegnum (umsókn dvalarleyfa o.fl.)

• Félagsleg staða veikari – þörf á úrræðum– Þörf á markvissari upplýsingagjöf– Þörf á meira framboði og ókeypis íslenskukennslu– Þörf á meiri og markvissari stuðningi í skólakerfinu – á

öllum skólastigum– Þörf á móðurmálskennslu– Þörf á fræðslu og þjálfun þeirra sem vinna að málefnum

innflytjenda (t.d. kennara, félagsráðgjafa o.fl.)

Nokkur úrræði fyrir framhaldsnemendur úr hópi innflytjenda

Ný deild/braut við Fjölbrautskólann í Breiðholti. Kemur til móts við námsþarfir framhaldsskólanemenda með íslensku sem annað tungumál.

í Iðnskólanum í Reykjavík er nýbúabraut: http://www.ir.is/1.3.3.brautir.php?id=59

Fjölbrautaskólinn við Ármúla (þar er m.a. hægt að fá einingar fyrir að sækja tíma í stuðningi við heimanám)  http://www.fa.is/afangar-i-bodi/

Fjölbrautaskóli Snæfellinga ( sjá glærur í viðhengi).

Margir framhaldsskólar bjóða upp á ÍSA (íslenska sem annað tungumál) áfanga.

Í þessari viku mun Alþjóðahús setja inn á heimasíðu sína (forsíðu) http://ahus.is/ erindi sem flutt voru á ráðstefnunni Innflytjendur og framhaldsskólinn.

Skrifstofunám fyrir erlenda námsmennMenntaskólinn í Kópavogi býður upp á skrifstofubraut fyrir nemendur 20 ára og eldri, sem eru með annað móðurmál en íslensku. Nemendur geta valið á milli þess að taka tvær eða fjórar annir.

Margbreytileiki ... líka í hópi innflytjenda

• Eitt það mikilvægast í vinnu með innflytjendur er að gera sér grein fyrir margbreytileika hópsins eða öllu fremur að varast að skilgreina ákveðna einstaklinga sem sjálfkrafa hluta af hópi vegna uppruna þeirra.

• Uppruninn er aðeins ein breytan, aðrar og mikilvægari breytur geta verið t.d. kyn, aldur, menntun og ekki síst efnahagsleg staða.

Upplýsingavefir um innflytjendamál:

www.ahus.is (heimasíða Alþjóðahúss)

www.island.is (praktískar upplýsingar fyrir innflytjendur)

www.hagstofa.is (mannfjöldaupplýsingar)

www.rvk.is (skólastarf í tölum)

www.vinnumalastofnun.is (upplýsingar um innflytjendur á vinnumarkaði)

www.utl.is Útlendingastofnun (upplýsingar um fjölda innflytjenda, leyfi o.fl.)

www.breidholtsskoli.is/fjolmenning fjölmenningarvefur barna

www.menntasmidjan.is Alþjóðastofa á Akureyri

www.fjolmenningasetur.is Fjölmenningarsetur á Vestfjörðum