albsuisse_nr._6-7

Lexuese/lexues të nderuarJemi para pushimeve verore dhe shumica prej nesh bëhet gati të udhëtojë në pushime. Shumica prej nesh i kalon pushimet verore në vendet e prejardhjes dhe në bregdetin shqip-tar. Pas një pune të lodhshme erdhi koha të pushojmë dhe njëherësh të çmallemi me anëtarët e familjes, shokët dhe të tjerët që jetojnë në vendet e prejardhjes. Gjithashtu edhe pushimet në bregdetin e bukur shqiptar janë një çlodhje për ne. Prindërit, do të ishte mirë që fëmijëve të tyre të cilët nuk kanë një lidhje të fortë emocionale si prindërit e tyre me vendlindjen, të mundohen që t'ua bëjnë atyre pushimet atje sa më atraktive. Me siguri vizitat në muzetë dhe monumentet historike janë informacione të dobishme për fëmijët, por edhe vizitat e vendeve turistike ua bëjnë fëmijëve qëndrimin atraktiv.Edhe në këtë numër redaksia e albsuissit është munduar të ofrojë materiale, gjegjësisht in-formacione që mund të jenë të dobishme për ju. Si dhe shkrime për aktivitetet e ndryshme të shqiptarëve në Zvicër, ose të atyre që në një formë janë në lidhje me shqiptarët këtu apo me vendet e prejardhjes.albsuisse gjithashtu do ta ketë një pauzë deri në fund të gushtit, ku do të mundohemi si gjithmonë të ofrojmë shkrime që mund të jenë interesante për ju.Pra lexuese/lexues të nderuar ju urojmë pu-shime të këndshme dhe urojmë që të kthehe-ni të çlodhur ne Zvicër.Lexim të këndshëm!

b.krasniqi

Juni-Juli 2011 / Jahr 4, nr. 6/ www.albsuisse.ch / GRATiSZEiTSCHRiFT

3

:: KORRIK / JULI 2010 ::VERA 2010

FëmijëtPjesa dërrmuese e fëmijëve pushimet ver-ore i koncepon si ditë në të cilat mund të flesh deri në mesditë, mund të rrish nga mbrëmja deri në mëngjes pa bërë asgjë, mund të argëtohesh dhe dëfrehesh pa ndonjë detyrim ose përgjegjësi konkrete. Do të thotë pa ndo një orar të caktuar.

PrindëritNga ana tjetër, prindërit shpesh herë janë të shqetësuare për kohën boshe që fëmi-jët e tyre kalojnë gjatë pushimeve verore. Megjithëse mediat bashkëkohor si inter-neti, librat dhe revistat e ndryshme nuk mungojnë në shtëpitë e tyre, fëmijët qën-drojnë larg tyre me justifikimin se janë me pushime.

MësuesitNdërsa sipas mësuesve, pushimet vero-re dhe argëtimi luajnë një rol shumë të rëndësishëm, por paksa të rrezikshëm për psikologjinë e nxënësit. Nuk vihet në dyshim që fëmija duhet të kënaqet gjatë pushimeve verore, të largohet nga brenga e mësimit dhe e “presioneve psikologji-ke”. Vërtet që argëtimi dhe shkolla kanë kahje të ndryshme, por ne duhet t’i japim përparësi argëtimit të qëllimshëm, duke e shfrytëzuar argëtimin për lojë, për vizi-ta në vende të ndryshme historike, për konkurse në fusha të ndryshme të dijes, për veprimtari sportive etj. Veprimtaritë e larmishme e ndihmojnë fëmijën të qën-drojë larg jetës pasive dhe gjumit deri në mesditë, të aktivizohet dhe njëkohësisht edhe të argëtohet.

PsikologuNë fillim të pushimeve verore përpiquni t’i inkurajoni fëmijët tuaj t’i vendosin qëlli-me vetes. Qëllimet e vendosura mund të funksionojnë si një orientim ose një kuj-tesë se çfarë duhet të realizojnë ata gjatë atyre pushimeve. Qëllimet e përcaktuara mund të jenë afatshkurtra dhe afatgjata. Qëllimet afatshkurtra ose ndryshe objek-tivat që duhet të realizohen brenda ditës

të tilla si: “Sot do të lexoj 50 faqe libër dhe do të përsëris një kapitull në mate-matikë”.Qëllimet afatgjata shtrihen në një pjesë kohore më të madhe se sa ato aftashkurt-ra, (p.sh.: do mbaroj leximin e një romani dhe përsëritjen e ¼-ës së librit të mate-matikës.) Eshtë po aq i rëndësishëm sa qëllimet e vendosura edhe realizimi i tyre. Qëllimet duhet të jenë brenda mundësive të realizimit të tyre, në të kundërt, nuk e ndihmojnë, por e çorientojnë fëmijën.Sugjerohet që programi i punës, i përcak-tuar nga fëmija, të kontrollohet edhe nga prindërit, dhe, nëse është e mundur, gjatë

pushimeve të verës, të kontrollohet edhe nga një mësues që e njeh mirë fëmijën dhe i di mangësitë e tij. Në procesin e përgatitjes së programit ditor duhet mar-rë patjetër në konsideratë afati kohor që fëmijës i duhet për realizimin e qëllimeve të vendosura. Ky afat kohor këshillohet të jetë minimumi 60 minuta deri në 90 minuta në ditë. Mundësisht të përcakto-hen ato orare të ditës gjatë të cilave fë-mija nuk zhvillon ndonjë veprimtari tjetër,

p.sh. gjatë orarit të drekës në vapën për-vëluese të verës.Mosshkëputja nga librat dhe studimi e ndihmon fëmijën jo vetëm të kalojë pushi-me frytdhënëse, por, gjithashtu, fillimin e vitit të ri shkollor ta nisë me më shumë entuziazëm. Sipas studimeve të bëra në Departamentin e Psikologjisë në Univer-sitetin e Virxhinias, profesor William Black shprehet: “Rifillimi i rutinës së jetës, qoftë edhe pas një shkëputjeje afatshkurtër, krijon gjendje ankthi tek aplikanti”. Sipas studimeve të bëra nga profesor Black, ai konstaton: “Pas pushimeve të fundjavës, orët e para të ditës së hënë janë një pe-

riudhë ankthi dhe demotivuese, jo vetëm tek të rriturit, por edhe te fëmijët”.Sipas profesor Black, shkëputja totale e fëmijëve nga librat, studimi dhe çrregul-limet në orarin e gjumit gjatë pushime-ve të verës, jo vetëm që klasifikohen si një humbje kohe për ta, por gjithashtu vështirësojnë përshtatjen e fëmijëve me shkollën në shtator, kur fillon viti i ri aka-demik.

aj

VERA DHE SHKËPUTJA E FËMIJËVE NGA SHKOLLA Gjatë pushimeve verore nuk duhet harruar se viti i ardhshëm shkollor vjen shumë shpejt, prandaj një pjesë e kohës nga pushimet verore duhet rezervuar për përgatitje për vitin e ardhshëm shkollor.

Vera dhe shkëputja e fëmijëVe nga shkolla

faqe 3

portret i kryetarit të “kuVendit” shqiptar në ZVicër

faqe 4 faqe 11

musik schlägt Brücken Zwischen schweiZ und kosoVa

faqe 18

si të udhëtojmë me fëmijë të Vegjël

Butrinti

QERSHOR / Juni 2011XXX

MbieMri

eMri

DitëlinDja

aDresa

plz

tel./Mob.

e-Mail

aDresa e reDaksisë: albsuisse, Winterthurerstrasse 504, 8051 zürich

Që ta keni në shtëpi albsuisse, plotësojeni adresën dhe na e dërgoni me postë, me sMs ose nëpërmjet e -mail it : [email protected] • Gjithçka është falas. Ju duhet vetëm ta lexoni.

Qyteti

AbOniMi fALAS PëR AtA Që EndE nuk E kAnë ALbSuiSSE në SHtëPitë E tyRE ME SMS: 076 265 40 43

iMPRESSuM

HerausgeberVEREin ALbSuiSSE

redaktionChefredaktor bedri krasniqi

Stv. Avni JashanicaStv. Pal ShtufiJeton Morinatone berisha

Mërgime kelmendiLeo dietrich

Mirlinda Jashari - JashanicaAlbert Ramaj

Ekrem A. kryeziu

e-mail: [email protected]

Winterthurerstr. 5048051 ZürichPostfach 7

tel. 043 321 69 52natel: 076 396 19 67natel: 076 265 40 43

[email protected]

Marketingb. krasniqi

tel. 043 321 6952natel: 076 396 1967

e-mail: [email protected]@ albsuisse.ch

albsuisse wird finanziell unterstützt von: Përmbajtja / InhaltsverzeIchnIs

03

04

06

07

08

10

11

12

13

14

16

20

21

22

23

26

27

28

30

31

34

35

Vera dhe shkëputja e fëmijëve nga shkollasomer und trenung der kinder aus der schule

Një portret i kryetarit të “Kuvendit” shqiptar në Zvicër, Orhan Spahiuein porträt des präsidenten der albanischen "Versammlung" in der schweiz, orhan spahiu

Kurbeti dhe këngët kurbetçareMigration und seine lieder

Rëndësia e një tv shqiptare në ZvicërDie bedeutung eines albanischer tV in der schweiz

Këshilla për një drejtshqiptim të pastër të fjalëve shqipeTipps für einen rein Rechtaussprache albanischer Worte

Si të kujdeseni për lëkurën gjatë verësWie Pflegen sie die Haut im Sommer

Si të udhëtojmë me fëmijë të vegjëlWie reist man mit kleinen kindern

10 mënyra për t'ia hequr fëmijës cucllën10 Möglichkeiten, um das Kinds Schnuller zu entfernen

Çka fshihet në trurin e mashkullit?Was verbirgt sich in der männlichen Gehirn?

Krijuesit shqiptarë në Zvicër tani e kanë shoqatën e vetAlbanischer Schöpfer in der Schweiz haben jetzt ihren eigenen Verein

Muzika ndërton ura ndërmjet Zvicrës dhe KosovësMusik schlägt Brücken zwischen Schweiz und Kosova

Me një emër të huaj, kërkimi i banesës është i gjatëMit einem ausländischen namen wird die Wohnungssuche langwierig

Zviceranët e duan Europën si një destinacion turistikschweizer lieben europa als reiseziel

Të rinjtë që mbarojnë shkollën pa u lidhur dikund – Çfarë bëjnë Qeveria, Kantonet dhe Ekonomia?Schulabgänger/innen ohne Anschluss - Was tun Bund, Kantone und die Wirtschaft?

Medikamentet e rëndësishme për pushimeWichtige Medikamente für den Urlaub

Von Tansania zurück nach Pristinanga tanzania sërish në prishtinë

Projekti Aigle-Junik e merr çmimin: “Le Milieu du Monde”Das projekt aigle-junik holt den preis. "le Milieu du Monde"

Dhimbjet e shpinësRückenschmerzen

sindroma paramenstrualeprämenstruelle syndrom

Si po e dëmtojnë mediet imazhin e femrësWie beschädigen die Medien das bild der Frau

Qimet e tepërta në trupin e femrësübermässige haar in den weiblichen körper

Gënjeshtra, shenjë se fëmija nuk ndihet i sigurtLüge, ein Zeichen dass das Kind sich unsicher fühlt

faqe / seIte

edukim

3www.albsuisse.ch

QERSHOR-kORRik / Juni-JuLi 2011

3

:: KORRIK / JULI 2010 ::VERA 2010

FëmijëtPjesa dërrmuese e fëmijëve pushimet ver-ore i koncepon si ditë në të cilat mund të flesh deri në mesditë, mund të rrish nga mbrëmja deri në mëngjes pa bërë asgjë, mund të argëtohesh dhe dëfrehesh pa ndonjë detyrim ose përgjegjësi konkrete. Do të thotë pa ndo një orar të caktuar.

PrindëritNga ana tjetër, prindërit shpesh herë janë të shqetësuare për kohën boshe që fëmi-jët e tyre kalojnë gjatë pushimeve verore. Megjithëse mediat bashkëkohor si inter-neti, librat dhe revistat e ndryshme nuk mungojnë në shtëpitë e tyre, fëmijët qën-drojnë larg tyre me justifikimin se janë me pushime.

MësuesitNdërsa sipas mësuesve, pushimet vero-re dhe argëtimi luajnë një rol shumë të rëndësishëm, por paksa të rrezikshëm për psikologjinë e nxënësit. Nuk vihet në dyshim që fëmija duhet të kënaqet gjatë pushimeve verore, të largohet nga brenga e mësimit dhe e “presioneve psikologji-ke”. Vërtet që argëtimi dhe shkolla kanë kahje të ndryshme, por ne duhet t’i japim përparësi argëtimit të qëllimshëm, duke e shfrytëzuar argëtimin për lojë, për vizi-ta në vende të ndryshme historike, për konkurse në fusha të ndryshme të dijes, për veprimtari sportive etj. Veprimtaritë e larmishme e ndihmojnë fëmijën të qën-drojë larg jetës pasive dhe gjumit deri në mesditë, të aktivizohet dhe njëkohësisht edhe të argëtohet.

PsikologuNë fillim të pushimeve verore përpiquni t’i inkurajoni fëmijët tuaj t’i vendosin qëlli-me vetes. Qëllimet e vendosura mund të funksionojnë si një orientim ose një kuj-tesë se çfarë duhet të realizojnë ata gjatë atyre pushimeve. Qëllimet e përcaktuara mund të jenë afatshkurtra dhe afatgjata. Qëllimet afatshkurtra ose ndryshe objek-tivat që duhet të realizohen brenda ditës

të tilla si: “Sot do të lexoj 50 faqe libër dhe do të përsëris një kapitull në mate-matikë”.Qëllimet afatgjata shtrihen në një pjesë kohore më të madhe se sa ato aftashkurt-ra, (p.sh.: do mbaroj leximin e një romani dhe përsëritjen e ¼-ës së librit të mate-matikës.) Eshtë po aq i rëndësishëm sa qëllimet e vendosura edhe realizimi i tyre. Qëllimet duhet të jenë brenda mundësive të realizimit të tyre, në të kundërt, nuk e ndihmojnë, por e çorientojnë fëmijën.Sugjerohet që programi i punës, i përcak-tuar nga fëmija, të kontrollohet edhe nga prindërit, dhe, nëse është e mundur, gjatë

pushimeve të verës, të kontrollohet edhe nga një mësues që e njeh mirë fëmijën dhe i di mangësitë e tij. Në procesin e përgatitjes së programit ditor duhet mar-rë patjetër në konsideratë afati kohor që fëmijës i duhet për realizimin e qëllimeve të vendosura. Ky afat kohor këshillohet të jetë minimumi 60 minuta deri në 90 minuta në ditë. Mundësisht të përcakto-hen ato orare të ditës gjatë të cilave fë-mija nuk zhvillon ndonjë veprimtari tjetër,

p.sh. gjatë orarit të drekës në vapën për-vëluese të verës.Mosshkëputja nga librat dhe studimi e ndihmon fëmijën jo vetëm të kalojë pushi-me frytdhënëse, por, gjithashtu, fillimin e vitit të ri shkollor ta nisë me më shumë entuziazëm. Sipas studimeve të bëra në Departamentin e Psikologjisë në Univer-sitetin e Virxhinias, profesor William Black shprehet: “Rifillimi i rutinës së jetës, qoftë edhe pas një shkëputjeje afatshkurtër, krijon gjendje ankthi tek aplikanti”. Sipas studimeve të bëra nga profesor Black, ai konstaton: “Pas pushimeve të fundjavës, orët e para të ditës së hënë janë një pe-

riudhë ankthi dhe demotivuese, jo vetëm tek të rriturit, por edhe te fëmijët”.Sipas profesor Black, shkëputja totale e fëmijëve nga librat, studimi dhe çrregul-limet në orarin e gjumit gjatë pushime-ve të verës, jo vetëm që klasifikohen si një humbje kohe për ta, por gjithashtu vështirësojnë përshtatjen e fëmijëve me shkollën në shtator, kur fillon viti i ri aka-demik.

aj

VERA DHE SHKËPUTJA E FËMIJËVE NGA SHKOLLA Gjatë pushimeve verore nuk duhet harruar se viti i ardhshëm shkollor vjen shumë shpejt, prandaj një pjesë e kohës nga pushimet verore duhet rezervuar për përgatitje për vitin e ardhshëm shkollor.

portret

4 www.albsuisse.ch


Në krijimin e Kuvendit shqiptar më 29 maj 2011 në Bernë të Zvicrës, kryetar i këtij Kuvendi u zgjodh Orhan Spahiu. Një arsye e mjaftueshme për albsuissin të bëjmë një paraqitje të jetës dhe aktiviteteve të kryetarit të kësaj shoqate.

Orhan Spahiu, i cili tash e 10 vjet jeton dhe vepron në Zvicër, ka përfunduar shkollën e mesme në Gjimnazin “Xhevdet Doda” në Prishtinë dhe pastaj ka ardhur në Zvicër ku edhe jeton bashkë me prindërit e tij. Ai ka filluar studimet në Universitetin e Cyrihut në Degën e shkencave politike. Nga viti 2005 ka kaluar në Fakultetin Juridik, në të cilin pret t'i përfundojë studimet në shtator-tetor të këtij viti, pasi që ka bërë provimin shtesë të maturës që ia mundëson studentë-ve të huaj të studiojnë këtu.Kalimi një kohë të gjatë dhe përfundimi i shkollës së mesme në Kosovë, e bën Or-hanin edhe më të çmueshëm në pozitën e kryetarit. Pra ai është njohës i mirë i të dy kulturave. Orhanit nuk i mungon as përvoja e një ud-hëheqësi të denjë, pasi që dy mandate ka qenë kryetar i shoqatës së studentëve në Cy-rih si dhe bashkiniciator i formimit të “Uni-onit” të studentëve shqiptarë në Zvicër. Or-hani, gjithashtu, ka ndihmuar dhe këshilluar në formimin e organizatave të ndryshme.Në aktivitetet e tij për t'i ndihmuar komuni-tetit shqiptar këtu, ai ka qenë bashkëtheme-lues dhe bashkëdrejtues i projektit “Dituria Plus” e cila ka pasur për qëllim t'u ndihmojë nxënësve shqiptarë që të jenë më të suksess-hëm në shkollë.

“Për mua është nder dhe përgjegjësi të jem kryetar i Kuvendit shqiptar në Zvicër”.

Për atë është e qartë se pas krijimit të Ku-vendit mbetet shumë për të bërë. Suksesi i këtij organizimi varet nga puna e tij me strukturat e zgjedhura të Kuvendit.Për krijimin e Kuvendit ka pasur kritika të ndryshme nga shumë persona, sidomos nga

gjenerata e parë apo edhe nga organizatat e ndryshme. Ata mendojnë që nuk janë të për-faqësuar si duhet.

“Për t'i ndihmuar punës së Kuvendit do të ketë vend për të gjithë dhe shfrytëzoj ras-tin t'i ftoj të gjithë ata që kanë mundësi dhe aftësi të ndihmojnë në këtë drejtim, në më-nyrë që ky organizim të jetë i suksesshëm. Këtë gjë e mundësojnë edhe vetë strukturat e Kuvendit. Në grupet punuese secili mund të japë kontributin e tij”.

Ai natyrisht çmon lart punën e deritashme të personave dhe organizatave të ndryshme që në një mënyrë apo tjetër i kanë ndihmuar komunitetit shqiptar në Zvicër.

“Nuk guxojmë ta harrojmë aktivitetin dhe punën e zellshme që kanë bërë me vite të tëra personat dhe organizatat e ndryshme për të mirën e shqiptarëve në Zvicër.Dua të cek se viti i parë është vit teknik në të cilin do të vendosen bazat e funksionimit të këtij organizimi. Në këtë vit do të rregul-lohet përfaqësimi proporcional i kantoneve,

gjinive, vendeve të prejardhjes në Kuvend, si dhe themelimi i grupeve punuese për fus-ha të ndryshme”.

“Vetëm nëse angazhohemi të gjithë, mund të jetë i suksesshëm organizimi i shqiptarë-ve në Zvicër. Mbetet shumë punë për t'u bërë në përmirësimin e imazhit të shqip-tarëve këtu si dhe të kemi një adresë të për-faqësimit të shqiptarëve në Zvicër në raport me vendin ku po jetojmë si dhe me vendet e prejardhjes”.

Kjo ishte porosia e Orhanit i cili mendon se është koha e fundit që shqiptarët të jenë më mirë të organizuar në Zvicër. Se vetëm atëherë do të mund të jemi pjesë e barabar-të e kësaj shoqërie moderne dhe shumë di-namike.

albsuisse do të jetë gjithmonë në shërbim për t'i informuar shqiptarët për punën e Kuvendit dhe i uron Orhanit dhe Kuvendit punë të mbarë!

[email protected]

një Portret I kryetarIt të “kuvendIt” shqIPtar në zvIcër, orhan sPahIu

marketing

5www.albsuisse.ch


FINANCIM PËR SHTËPI FINANCIM PËR AUTO-VETURË FINANCIM PËR PUSHIME

Sigurime shëndetësore • Sigurimin e automjeteve • Sigurimin jetësor • Sigurimin juridik • Sigurimin banesorë / pronësorë • Sigurimin e përgjithshëm të firmave

ONLINE KREDITE 24Hwww.deltafinanz.ch

KREDITE - HYPOTHEKEN - VERSICHERUNGEN

KREDI EDHE PËR TEMPORERË - PENSIONERË (IV RENTE)

Info: 044 240 57 67 · 079 689 07 23 ·Fax: 044 240 57 69Adresa: Baumackerstrasse 24 • 8050 Zürich - Oerlikon

KREDI BRENDA DITESPër CHF: 10`000.- Kamata vjetore prej CHF: 590.-

Shumica e qytetarëve kanë nisur planifikimin për të kaluar një pushim,varësisht nga xhepi i tyre, mirëpo një pjesë tjetër as që ka llogariturmundësinë për të shfrytëzuar këtë verë për pushime verore. Bregdetishqiptar konsiderohet si më i lirë për të kaluar një pushim në kushtet estandardeve të qytetarëve.Hotele me çmimet prej 20 euro e deri në 50 euro në ditë, janë ofertat qëqarkullojnë gati se në tërë rivierën turistike shqiptare, me përjashtimetë hoteleve më luksoze, të cilat prapë se prapë janë në të njëjtinlokacion të hapësirës bregdetare.Edhe në Mal të Zi gati se janë në dispozicion ofertat e njëjta përpushuesit, mirëpo këto çmime janë kryesisht në zonën e Ulqinit, për shkakse në pjesën tjetër të bregdetit malazias janë të pranishme ofertat elarta, ku kryesisht frekuentojnë për pushime pushues nga vendet e EvropësPerëndimore si dhe pushues nga Amerika, Kanadaja dhe Rusia. Bregdeti turk ofronpushime të pasura në Alanya, Belek, Antalya dhe destinacione tjera turistike.Nga 500 euro e deri në 2000 euro janë ofertat e hoteleve turke për njëpushim 10 ditësh. (INA)

destInacIonet e Preferuara Për PushImet verore 2011

muzikË

6 www.albsuisse.ch


Jemi të vetëdijshëm që populli ynë ka vuajtur dhe ende vazhdon të vuajë, ngase një pjesë e madhe e rinisë i është dashur ta marrë rrugën e kurbetit nëpër vende

perëndimore dhe të mbesë me vite të tëra jashtë trungut. Në kohën e tyre të rinisë Kosova ka pasur nevojë për ata që të mbesin në vendin e tyre dhe të formohen kuadro të reja të profileve të ndryshme për një zhvillim dhe përfaqësim sa më të mirë të shtetit tonë, mirëpo kushtet, rrethanat dhe ndjek-ja e tyre politike në atë kohë nga okupatori serb, kanë bërë që kjo rini të ikë dhe t'i lëshojnë vatrat e tyre me lot në sy, ku pas një kohe ata kanë tër-hequr me vete edhe familjet e tyre. Edhe pse fat-keqësisht ende po vazhdojnë rrugët e shqiptarëve drejt mërgimit, por me një numër më të vogël, kjo gjithsesi ka mbetur plagë ndër shqiptarët. Jo rastësisht tekstshkruesit kanë bërë tekste të shum-ta të kurbetit për t'i formuar ato pastaj këngë si psh:

Jam mërzit Mbush me halle, Nuk kam lot ma As të qaj e…, Dhunë e ndjekje S’mund durova, Në dhe të huj Azil kërkova.

Kjo këngë nëpërmjet vargjeve të tekstit të saj na kujton se sa shumë i është kënduar në atë kohë

kurbetit të cilët ishin të ndjekur dhe të detyruar që të merrnin rrugën e kurbetit për të kërkuar punë anekënd botës. Thuajse çdo album i çdo këngëta-ri, në mesin e atyre këngëve, ka pasur një këngë kushtuar kurbetit – si plagë shekullore shqiptare.Për disa kurbeti ka qenë shumë efikas e për disa shumë i errët, prandaj lirisht mund të thuhet se i ka anët pozitive por edhe ato negative.Edhe pse kurbeti shumë shqiptarë i ka pasuruar për nga ana materiale, ku jetojnë e veprojnë larg familjes dhe vendlindjes, ata janë në dhe të huaj dhe nuk ndihen si në vendin e tyre.Prandaj janë disa vargje tjera të një kënge kurbeti ku thuhet: Çka ka zogu që po qan Ka lanë shtëpi ka lanë vatan, Ka lanë motra e vllazni , E ka ardhur kurbetçi.

Ata që kanë ditur ta shfrytëzojnë kurbetin (të mi-rat e tij) kanë arritur shumë suksese në çdo aspekt dhe çdo sferë të jetës, edhe pse në fillim jeta dhe puna e tyre nuk ka qenë aspak e lehtë.

kurBeti është sakrificë

Një numër i madh i tyre i janë futur rrugëve të këqija dhe nuk kanë shprehur interesim asnjëherë për familje, shoqëri e për vendlindje. Mirëpo fat-mirësisht ka edhe shumë prej atyre të cilët puno-nin lloj-lloj punësh të rënda, ushqeheshin dhe vi-sheshin mjerisht, ku disa edhe gjumin e kanë bërë

kudo që u është dhënë rasti, vetëm e vetëm për të mbijetuar për vete dhe për t’iu dërguar të holla familjarëve të tyre e për t’ia siguruar kafshatën e bukës.Në kurbet kjo rini ka tejkaluar vështirësi të shumëllojshme, duke përjetuar shumë gjëra të cilat nuk do t'i përjetonin asnjëherë po të ishin në vendlindjen e tyre, prandaj thuhet shpeshherë që kurbeti është një lloj shkolle ku mëson shumë gjëra.Megjithatë, këta kurbetçinj kudo që të jenë, duhet ta kenë obligim përkujdesjen dhe edukimin e fa-miljes së tyre.Si do që të jetë, jeta e një kurbetçari i sjell më shumë lot e mall për vendlindjen e tyre sesa gë-zim.Në vazhdim do t'i cekim disa vargje tjera të një kënge ku shpeshherë këndohet anekënd botës ku ka shqiptarë.

Oj Kosovë oj nana ime Ndonëse jam i mërguar Dashurinë tande zemra Kurrë se ka harruar.

Kjo këngë ende vazhdon të dëgjohet e cila që nga ajo kohë u bë shumë e dashur dhe e kërkuar në të gjitha familjet shqiptare.Kemi shumë e shumë këngë tjera të dhimbshme kurbeti që ia vlen t'i theksojmë disa vargje prej disa këngëve për të cilat kanë dhënë kontribut të madh kompozitorë, tekstshkrues e këngëtarë shqiptarë, enkas për kurbetçarët tanë p.sh:

Niset trimi për kurbet Përshëndet shokët e vet Përqafon o babë e nanë E merr malli për vatan Amanet po i’au laKurrë n’kurbet mos me raBukë e krip në vatër tonë Je çelik o përgjithmonë.

Zakonisht te kurbetçarët janë përjetimet më të forta kur i dëgjojnë këto këngë, të cilat kanë nd-jenja më të veçanta dhe mallëngjyese, ngase je-tojnë me mall për atdheun e vendlindjen e tyre.Mirëpo shpresojmë se në një të ardhme të afërt do të zvogëlohet numri i atyre që dëshirojnë të marrin rrugën e kurbetit, por edhe të lëvizim sa më lirë nëpër vendet perëndimore në mënyrë që mos të kemi lot e mall për më të afërmit tonë. Të shpresojmë që në një të ardhme të afërt Kosova të jetë anëtare e familjes evropiane dhe lëvizja e shqiptarëve brenda e jashtë trungut të merret, jo si migrim, por si integrim në Evropën e bashkuar.

Besa Morina

kurbetI dhe këngët kurbetçare

refleksion

7www.albsuisse.ch


Deri në vitin 1990 në Zvicër nuk kishte më shumë se 120 mijë shqiptarë. Tani vlerësohet se ka mbi 200 mijë. Në fakt me qindra e mijëra shqiptarë jetojnë në të gjitha kantonet e Zvicrës. Bren-da dhjetë viteve ky numër do të rritet edhe më tepër nëpërmjet martesave dhe lindjeve të reja. Shpërngulja e shqiptarëve është rritur sidomos gjatë sundimit të Sllobodan Millosheviqit në Kosovë. Edhe pse kaq shumë në numër, asnjë bashkësi shqiptare nuk ka arritur të krijojë profilin e saj për-faqësues siç duhet në jetën kulturore dhe shoqërore në Zvicër.

nexhmije mehmetaj, mësuese në jura

Shqiptarët të ardhur kryesisht nga Kosova, një vend i cili kishte përjetuar fatkeqësi me she-kuj, tepër i varfër ekonomikisht, por më tepër i varfër nga kultura gjuhësore dhe nga mosn-johja e shtetit ligjor zviceran, u përpoqën që, secili sipas mënyrës së vet, të adoptoheshin në këtë realitet të ri ekonomiko-shoqëror. Zvicra për shumë shqiptarë është bërë një at-dhe i dytë, duke u nisur nga fjala latine është relative thënia romake “Ubi bene, ibi patria”, (aty ku jeton mirë, është atdheu yt). Zhvillimi i lartë ekonomik dhe rritja e mirëqenies qy-tetare formojnë tiparin e shoqërisë dhe jetës zvicerane.Cila është cilësia apo brendësia e kësaj dia-spore? Dihet se revolucioni më i madh i një populli është kur sheh brendësinë e tij, kur e pranon të përpiqet për emancipimin e tij, të emancipojë gruan, të dijë ta edukojë fëmijën, të ketë kujdes për rininë e saj të mbjellë to-lerancën dhe mirëkuptimin ndaj popujve të tjerë. Le t’i referohemi për këtë një thënieje të dr. A.K. avokat në Llozanë: “Një diasporë uni-forme, pa profil, me fuqi ekonomike të kufi-zuar, pavarësisht numrit, e ka të vështirë të faktorizohet. Unë mendoj se vetëm ndonjë personalitet me fuqi ekonomike dhe formim njerëzor solid mund ta marrë përsipër në një çast të caktuar përfaqësimin e diasporës shqiptare në Zvicër”.Një nga problemet themelore qëndron në atë, se sa e organizuar është bashkësia shqiptare, sa bujar janë shqiptarët me njëri-tjetrin, sa e

ndihmojnë njëri-tjetrin, sa e informojnë njëri-tjetrin. Ku mund të trakasin shqiptarët në fat-keqësi? Cila është përpjekja e tij për integrim, për të mbjellë dashamirësi dhe mirëkuptim ndaj popujve të tjerë, të emancipojë gruan, të ketë kujdes për rininë, ta ruajnë identitetin kombëtar? Cili është roli i medias shqiptare në informimin e bashkëkombësve? Në shty-pin tonë të shumëllojshëm vetëm pjesërisht i përmbush këto kërkesa për ata që lexojnë. Shtypi ynë i mbushur me politikë të vendlind-jes, duhet ta drejtojë vëmendjen kryesisht në vendin ku jetojmë, në Zvicër. Një nga qëlli-met e shkrimeve në komunitetin shqiptar du-het të përfitojë vetë komuniteti, ku të kërkojnë punë, ku të gjejnë vende për të siguruar të rin-jtë zejen, ku të gjejnë banesa më të lira, ku mund të gjejnë sigurime shëndetësore më të lira etj. Një TV në gjuhën shqipe mund të përfaqësojë një sfidë për ata që nuk kanë qenë të shkol-luar në vendlindje dhe fatkeqësisht numri i tyre është tepër i madh, kështu që ne duhet t’u adoptohemi këtyre kushteve. Kështu kemi grupet si më poshtë. • Të moshuarit të paarsi-muar • Të rriturit të arsimuar, por dominojnë të paarsimuarit në trojet tona. • Të rinjtë të lindur në troje tona, që kanë vazhduar arsimi-

min në Zvicër, por që nuk kanë arritur ndonjë arsimim, ka përjashtime por fatkeqësisht sh-pesh fëmijët kanë mbetur më të paarsimuar se prindërit e tyre. • Moshat më të reja të lindura në Zvicër. Krijimi i një studioje televizive dhe prodhi-met e saj, të transmetuara në një nga kanalet televizive zvicerane, do të bënin të mundur pasqyrimin e jetës, punës dhe problemet e shqiptarëve në Zvicër. Fillimisht do të ishin me interes bisedimet me ndonjë kompani zvicerane. Vështirësitë janë shumë të mëdha, veçanërisht ato financiare, por jo të pakapër-cyeshme. Mjafton ta kthejmë kokën prapa të shohim se me qindra e mijëra franga janë dërguar e dërgohen në atdhe. Shqiptarët e njohur në Zvicër duhet ta hartojnë një projekt paraprak për ngritjen e një studioje televizive. Fillimisht ngritja e një televizioni të mirëfilltë s’është e pamundur, apo ndërtimi i një studio-je prodhuese televizive nuk është i parealizu-eshëm. Por mesazhi që duhet përcjellë është po ashtu projekt madhor kombëtar i cili ka të bëjë me përparimin tonë kombëtar, ruajtjen e kulturës, gjuhës dhe integrimin më të lehtë në shoqërinë zvicerane. Nismëtarët të jenë profe-sionistë që kanë punuar më parë apo punojnë në TV shqiptare me bashkëpunëtorë pedago-gë dygjuhësorë.

rëndësIa e një tv shqIPtare në zvIcër

gjuhË

8 www.albsuisse.ch


intonacioni, theksi, ritmi

Gjuha mund të jetë e folur ose e shkruarGjuha e folur përdor tingujtGjuha e shkruar përdor shkronjat

tingujt BaZë të shqipes

Gjuha shqipe ka 36 tinguj themelorë. Me ta mund të formohen mijëra fjalë të ndryshme. Shkronjat janë të thjeshta (a, b, c, ç, d, e, ë, f, g, h, i, j, k, l, m, n, o, p, q, r, s, t, u, v, x, y, z.) dhe të përbëra (dh, gj, ll, nj, rr, sh, th, xh, zh).

rrokja

Shkronjat lidhen në rrokje, pastaj në fjalë: li-ri, bu-ku-ri. Rrokjet kanë si element bazë një zanore. Një grup bashkëtingëlloresh pa zanore nuk mund të formojë rrokje.

theksi i fjalës

Rrokjet që shqiptohen më me forcë se të tje-rat, janë të theksuara:Peshkatárët po hídhnin rrjétat. Në gjuhën shqipe theksi mund të bjerë në çdo rrokje (líri, dríta, pópull), por në shu-micën e rasteve ai bie në rrokjen e parafun-dit.

theksi i fjalisë

Kur flasim ose lexojmë, një ose disa fjalë të fjalisë, shpesh i shqiptojmë me zë më të fortë ose me theks. Ky quhet theks i fjalisë ose theks logjik.

M’u bë zemra mal që të pashë mirë. Më pëlqyen shumë këngët e festivalit.

intonacioni dhe ritmi

Kur flasim, zëri ngrihet dhe ulet. Uljet dhe ngritjet e zërit gjatë të folurit i quajmë in-

tonacion. Këto ndryshime varen nga ndërti-mi dhe kuptimi i fjalisë.

Në fund të një fjalie pyetëse zëri vjen duke u ngritur.

Erdhi autobusi?

Në fund të një fjalie dëftore ose nxitëse zëri vjen duke u ulur Fjali dëftore: Stacioni nuk është larg.

Fjali nxitëse: Shko te stacioni. Zgjatja në kohë e shqiptimit të elementeve përbërëse të fjalisë dhe theksat, përcaktojnë ritmin e fjalisë.

S. Koci

këshIlla Për një drejtshqIPtIm të Pastër të fjalëve shqIPe

ekrem a. kryeZiu

Edhe pse në shikim të parë duken të përafërta ose të ngjashme, dhe se shpesh ngatërrohen, duke i zëvendësuar njërën për tjetrën ose duke i trajtuar në një të vetme, këto janë dy folje të ndryshme dhe me kuptime të ndryshme, dhe si të tilla japin dhe bartin në vete shpjegime e sqarime të ndryshme. Për këtë shih fjalorin e Gjuhës së Sotme Shqipe...

ZGJIDH kal. 1. Liroj një nyjë ose diçka tjetër të lidhur a të bashkuar; i liroj dhe i heq lidhëset diçkaje të lidhur; kund. lidh. Zgjidh nyjën. Zgjidh lidhësen (spangon, litarin). Zgjidhi rripin (brezin). Zgjidh këpucët.

2. Mat. Bëj veprimet dhe gjej përfundimin e një ushtrimi, të një problemi etj. E zgjidh ushtrimin (problemin). Zgjidhi një ekuacion. E zgjidhi me gojë (me shkrim). 3. Fig. Shqyrtoj e sqaroj një çështje; i jap rrugë zhvillimit a përfundimit të diçkaje, duke hequr ose duke kapërcyer pengesat; kryej a përfundoj diçka (një punë, një kërkesë etj.). Zgjidhi një çështje të rëndësishme. E zgjidhën ngatërresën.

ZGJEDH kal. 1. Marr a veçoj nga një grumbull, nga një grup qeniesh, sendesh etj. atë që më duket më i mirë ose më i përshtatshëm. Atë që më pëlqen më shumë. Zgjedh shokun (shokun e jetës). 2. Caktoj e marr atë që më pëlqen a që më duket më e

foljet zgjidh dhe zgjedh

trajtim gjuhësor

gjuhË

9www.albsuisse.ch


përshtatshme, më e mirë, më e rëndësishme etj.; vendos për njërën ndërmjet disa gjërash, zgjidhjesh, mundësish etj. Zgjedh zanatin (punën, profesionin). Zgjedh degën e studimit3. Caktoj dikë me anë të votimit për të kryer një detyrë shtetërore a shoqërore. E zgjodhën kryetar. E zgjodhën sekretar të organizatës.

Mirëpo, qëllimi i këtij trajtimi nuk është sqarimi dhe shpjegimi i domethënieve të këtyre dy fjalëve (foljeve), këtë gjë e bën fjalori i lartpërmendur, por arsyet që shpijnë deri te ngatërrimi i tyre gjatë përdorimit. Shkaqet që çojnë në ngatërrimin e këtyre dy fjalëve dhe shumë fjalëve tjera në gjuhën shqipe janë të natyrave morfologjike, fonetike dhe leksikologjike, dhe në këtë rrafsh, si të tilla, duhen trajtuar veç e veç.

Shkaqet morfologjike:

Folja ‘zgjedh’ si shumë folje të tjera të gjuhës shqipe, gjatë zgjedhimit nëpër kohë, veta dhe mënyra të ndryshme, pëson ndryshime, dhe gjatë këtyre ndryshimeve mund të rastisë të jetë e ngjashme me një folje tjetër, (këtë rast me foljne zgjidh) dhe kjo nuk do të thotë se ka kuptim të njëjtë me të, ose, se nuk bën të jetë e ngjashme me të. Më poshtë po japim disa shembuj ku foljet pësojnë ndryshime nëpër kohë dhe diateza. Për këtë shih tabelën nr. 1.

Shkaqet leksikologjike:

Leksiku i gjuhës shqipe është mjaft i pasur dhe i larmishëm. Në këtë leksik kemi sinonimet (fjalë të ndryshme me kuptim të përafërt ose të ngjashëm), antonimet (fjalë të ndryshme me kuptim të kundërt) dhe homonimet (fjalë të njëjta me kuptim të ndryshëm). Në kuadrin e homonimeve hyjnë; homofonet, homografet dhe homoformat. Dhe gjuha shqipe ka mjaft fjalë të ngjashme në të shkruar dhe

në të shqiptuar, por me kuptime të ndryshme. Psh.

Pres (pres trenin derisa të vijë) Pres (pres drurin me sharrë/sëpatë) ftohem (ftohem në një aheng nga dikush) – marrë ftesëftohem (ftohem nga të ftohtit) – marr ftohje të mushkërive

Piqet (piqet buka në furrë) Piqet (takohet dikush me dikë) krah.

kurse /emër/ (kurse të gjuhës angleze)kurse /lidhëz/ (ti shko, kurse unë po rri këtu)kurse /folje/ (kurse në rini, nëse don të kesh në pleqëri)

dhé-u /emër/ (për këtë dhé vdiqën burrat)dhe /lidhëz/ (unë dhe ti) dhe /folje/ (unë dhashë, kurse ti nuk dhe ...) – jap

i marrë /folje/ (rast i marrë parasysh, i trajtuar)i marrë /mbiemër/ (njeri i marrë, që bën marrëzira)

Shkaqet fonetike:

Gjuha shqipe ka shumë fjalë që shkruhen njësoj, por që në kontekste të ndryshme shqiptohen ndryshe dhe gjatë këtij ndryshim shqiptimi japin edhe kuptimin e ndryshëm nga ai i pari. Kjo më shumë ka të bëjë me gjatësinë e zanoreve. Psh.

Fole-ja /emër/ (foleja e shqiponjës) Fole /folje/ (flas – veta e dytë njëjës, k. e kryer)

bari /emër/ (bimë me kërcell të hollë e të njomë)barí-u /emër/ (ai që ruan bagëtinë)

(Autori është profesor i Gjuhës Shqipe dhe lektor në RTK)

Kohët:Koha e tashme e pakryera e kryera pjesorja diateza pësore

Heq hiqja hoqa hequr hiqet (dhe jo heqet)Dal dilja dola dalë dilet (dhe jo delet)

Zgjedh zgjidhja, zgjodha, zgjedhur zgjidhet (dhe jo zgjedhet)Zgjidh zgjidhja, zgjidha, zgjidhur zgjidhet

Mënyrat:Mënyra dëftore Mënyra lidhore Mënyra urdhërore

heq të hiq-ja/je/te hiq (psh. hiqu tij/saj,hiqmu sysh)dal të dil-ja/je/te dil (dil jashtë!)mbledh të mblidh-ja/je/te mblidh (mblidh mend!) zgjedh të zgjidh-ja/je/te zgjidh (zgjidh-e njërën nga këto të dyja)zgjidh të zgjidh-ja/je/te zgjidh (zgjidh-i lidhëzat e këpucëve)

Tabela nr. 1

10 www.albsuisse.ch

kËshilla QERSHOR-kORRik / Juni-JuLi 2011

Gjatë verës lëkura ekspozohet e zhveshur dhe gjithkush ka dëshirë të reklamojë ngjyrën e kafenjtë të saj. Por, në mënyrë që lëkura e zh-veshur të duket e bukur, është e nevojshme përgatitja e saj dhe rikthimi i dëmeve që mund t’i jenë shkaktuar gjatë vjeshtës, dimrit dhe pran-verës. Këshillat e mëposhtme kanë për qëllim t’i tregojnë gjithsecilit se si mund të garantojë një lëkurë të shkëlqyeshme dhe të shëndetsh-me.

përdorni eksfoliantë

Eksfolimi i lëkurës është shumë i rëndësishëm. Çdo ditë, madje çdo minutë, trupi eliminon shtresa të njëpasnjëshme të lëkurës me një ritëm tepër të lartë. Nëse nuk merrni masa për t’i larguar këto shtre-sa të vdekura të lëkurës, ato do të qëndrojnë mbi lëkurën tuaj duke i dhënë asaj një pamje të lodhur dhe të thatë. Nuk ka rëndësi se ç’locione apo kremra përdorni, nëse nuk përdorni një eksfoliant, nuk keni për të pasur lëkurë të shkëlqyeshme. Nëpërmjet një skrabi trupor ju mund ta arrini një gjë të tillë. Aplikoni gjatë dushit eksfoliantin në lëvizje rrethore në gjithë trupin duke nisur nga shpatullat poshtë (për fytyrën dhe qafën ju nevojitet një eksfoliant facial) dhe më pas shpëlajeni me ujë të bollshëm. Kjo procedurë duhet kryer dy deri tre herë në javë për të pasur një lëkurë të shkëlqyer dhe të bukur.

mBajeni lëkurën të hidratuar nëpërmjet një locioni Veror

Me ardhjen e verës, është koha për të zëvendësuar kremrat dimërore me një locion të lehtë veror. Jo të gjithë kanë kohë që të zhyten në një vaskë për ta lënë locionin të veprojë, pran-daj zgjidhni diçka më të lehtë në absorbim. Xhelet dhe puretë absorbohen shumë lehtë. Një zgjidhje perfekte janë locionet me aromë arre kokosi dhe mango. Nuk ka asgjë më të mirë për hidratimin e lëkurës se sa një locion me bazë frutash i aplikuar pas një dushi në lëkurën e posatharë.

Blijeni një krem të ri kundër diellit

Zëvendësoni kremin kundër diellit që keni përdorur vitin e kaluar me një krem të ri. Kremrat kundër diellit nuk jetojnë përgjithmonë. Për të qenë i sigurt, ju rekomandojmë të përdorni një krem të ri. Dhe mos harroni: përdorimi i kremit kundër diellit është shumë i rëndësishëm gjatë stinës së verës. Sasia e kremi që nevojitet vetëm për fytyrën është sa ç’mund të mbajnë dy lugë kafe. Në se qëndroni gjatë nën diell, kremi duhet të aplikohet çdo 1-2 orë. Kënaquni me diellin në mënyrë të sigurt!

ngjyrë e kafenjtë e fituar në mënyrë të shëndetshme

Gjithkush në verë ka dëshirë të marrë një ngjyrë të kafenjtë, por banjat e diellit nuk janë mënyra më e shëndetshme për ta fituar atë. Rruga më e sigurt është që nxirja të realizohet nëpërmjet përdorimit të një kremi nxirës që vepron në mungesë të diellit. Në varësi të preferencës per-sonale, këto produkte mund të përdoren për gjithë trupin ose, të pak-tën, për fytyrën. Kombinimi i një locioni hidratues me një locion ose krem nxirës është mënyra më e shëndetshme, për të fituar një ngjyrë të shkëlqyeshme të kafenjtë për fytyrën dhe trupin tuaj.

kujdes këmBët

Me ardhjen e stinës së verës keni paketuar këpucët e dimrit dhe keni filluar të vishni sandalet verore. Pa dyshim që ndjeni ne-vojën e pedikurës. Për këtë drejtohuni pranë një qendre estetike ose mësoni të realizoni pedikurë në kushtet e shtëpisë. Përdorni skrabin për ta larguar lëkurën e vdekur dhe të thatë. Nuk ka as-gjë më të shëmtuar se ekspozimi i një këmbe të flashkët në një palë sandale të bukura. Pedikura në kushtet e shtëpisë nuk ka ne-vojë të jetë diçka “e madhe”. Një skrab i cili mbahet pranë dus-hit dhe përdoret disa herë në javë është i mjaftueshëm. Në vijim do të ndjeni një diferencë të madhe në butësinë e këmbëve tuaja.

sI të kujdesenI Për lëkurën gjatë verës

11www.albsuisse.ch

kËshillaQERSHOR-kORRik / Juni-JuLi 2011

Gjatë viteve të fundit kemi rritje të konsiderueshme të numrit të udhëti-meve, madje edhe drejt vendeve të largëta. Kjo preferencë nuk është vetëm e çifteve, por edhe e familjeve me fëmijë të vegjël

“Ky fakt ka bërë që të rritet edhe kërkesa e in-formacionit dhe këshillat rreth normave krye-sore të sigurisë kur nisesh për një udhëtim të largët”, - thotë një pediatër. Hapi i parë për të kaluar pushime të qeta është të konsultoheni fillimisht me mjekun e famil-jes dhe më pas, nëse është e nevojshme, me specialistin infektolog. Tashmë nëpërmjet këshillave të pediatërve, mund të udhëtoni të qetë edhe me fëmijët e vegjël. Ja sugjerimet e tyre.Kur prindërit vendosin të shkojnë me pushi-me së bashku me fëmijët, hapi i parë që duhet të bëjnë është t’i vaksinojnë ata për të paran-daluar virozët e ndryshme. Kjo gjë do të ish-te e vlefshme në rastin kur fëmijët janë ende shumë të vegjël dhe vendi i pushimit është larg. Vaksina e parë e rekomanduar është ajo kundër Hepatitit A: doza e parë merret nga goja kur fëmija është tre muajsh, ndërsa doza tjetër kur është gjashtë muajsh.Prindërit duhet të respektojnë zakonet e fëmi-jëve kur janë me pushime. Arsyeja? Sepse kjo mund të jetë e vështirë për të vegjlit, të cilët e shohin të ndryshuar rutinën e përditshme. Të udhëtosh me një fëmijë, do të thotë të re-spektosh kohën e tij, ndaj duhet të shmangni udhëtimet e gjata dhe të bëni pushime të vo-gla gjatë rrugës (gjithmonë nëse udhëtoni me makinë). Kini parasysh që fëmija juaj duhet të ketë gjithnjë në dispozicion lodrat dhe sendet e preferuara.Kur udhëtoni me makinë, mos harroni nden-jësen e fëmijës, që duhet të qëndrojë vetëm në sediljen e pasme. Sedilja i ndihmon prindërit të mos lodhen dhe të bëjnë një udhëtim të re-hatshëm. Gjithashtu mund të udhëtoni edhe me avion, duke pasur parasysh disa rregulla: një fëmijë i shëndetshëm mund të fluturo-jë me avion që në muajin e parë të jetës. Në rast kur ka dëgjim të keq, ose ndien sikur i ka veshët të bllokuar, është mirë të gëlltitet. Për foshnjat e vogla këshillohet të pinë gji ose qumësht me biberon, fëmijët pak më të rritur të përtypin ndonjë ushqim.

Nëse keni vendosur që pushimet t’i kaloni në mal, këshilla e parë që pediatrit japin është të ecni ngadalë dhe të bëni shumë kujdes. “Sëmundja akute e malit” vërehet shpesh te foshnjat e vogla dhe karakterizohet nga sim-ptoma si brengosje, irritim, mungesë oreksi, të përziera, të vjella, çrregullime të gjumit. Shkaku është ngjitja e 2500 metrave për një kohë të shkurtër. Për të parandaluar diçka të tillë, mjafton të ngjisni gradualisht lartësinë e madhe.Nëse keni vendosur të shkoni në plazh, bëni kujdes nga rreziqet e fshehta. Në det ose në pishinë, rreziku i parë është mbytja në ujë.Fëmijët që luajnë në ujë duhet të kontrollo-hen herë pas here, duhet të veshin medoemos jelekë shpëtimi dhe të vendosin në krahë ka-merdare të vogla. Në vendet tropikale, ujërat e ëmbël mund të ngjisin infeksione parazitare, ndaj prindërit duhet ta kenë parasysh këtë fakt dhe të përpiqen ta shmangin me sa të munden atë. Rrezik përbën edhe mjedisi detar, sido-mos në prani të shkëmbinjve nënujorë. Në rast kontakti me një kandil deti, mos vraponi tek alkooli, uji i ëmbël ose akulli: përdorni ujin e kripur të detit dhe garza të lagura me ujë të ftohtë.Prindërit duhet të jenë tepër të kujdesshëm karshi fëmijëve me ushqimet dhe pijet, sido-mos në vendet ku kushtet higjieno-sanitare

lënë për të dëshiruar, që të parandalojnë diar-renë. Është e rëndësishme që fëmijët të pinë ujë vetëm në shishe të mbyllura, ose të ste-rilizuara. Gjithashtu të rriturit duhet të bëjnë kujdes nga perimet e gjalla dhe frutat e palara, mishi dhe peshku i ndenjur, akulli, qumështi jo i pasterizuar dhe nënproduktet e tij, molus-qet dhe në veçanti ushqimet e përgatitura nga shitësit ambulantë.Fëmijët duhen mbrojtur nga dielli dhe i nxehti, ose më saktë nga e ashtuquajtura “goditja e të nxehtit”, gjë që mund të shkaktojë një situatë emergjente, e cila verifikohet kur trupi mbytet në djersë dhe temperatura trupore është tepër e lartë. Për t’i mbrojtur, fëmijët duhet të ves-hin rroba të lirshme, me ngjyra të hapura dhe të mbajnë kapele në kokë, të pakësojnë akti-vitetin fizik, të shmangin ekspozimin në diell gjatë orëve të pikut, si dhe të konsumojnë sasi të mëdha lëngjesh. Para se të dalin në plazh duhet të lyhen me kremra kundër diellit, me faktor të lartë mbrojtës.Gjithashtu të rrezikshme janë edhe pickimet e insekteve, kështu që do të ishte mirë paranda-limi i tyre me produkte efikase dhe veshje të përshtatshme. Këshilla e fundit kur niseni me pushime është të mos harroni ilaçet, sidomos nëse do të udhëtoni drejt vendeve të largëta.

B.t.

sI të udhëtojmë me fëmIjë të vegjël

kËshilla

12 www.albsuisse.ch


Është mrekulli sesi cuclla qetëson fë-mijën tuaj të bezdisur. Por a keni men-duar që cuclla mund të bëhet shoku më i ngushtë i fëmijës? Nëse mendoni se si t'i shmangeni kësaj shprehie, lexoni sugjerimet tona më poshtë:

1. Bëjeni me shije të keqeMe siguri që jeni të njohur me idenë e kaf-shimit të thonjve, ku prindërit për të shmangur këtë shprehi, i lyejnë thonjtë me ndonjë gjë që ka shije të keqe. Metodë e ngjashme është edhe kjo e cila ndonjëherë funksionon që t'i ndajë fëmijët ka cucllat.

2. hidheniNëse fëmija juaj është më i rritur për të kuptu-ar konceptin e hedhjes se cucllës, kjo mund të ndihmojë që ai ta tejkalojë këtë shprehi.

3. joJu jeni prind dhe ju keni fuqinë për ta hedhur cucllën – së paku kjo është një teori. Por nëse mendoni që strategji më e mirë për fëmijën tuaj është që vetëm t'i thoni “Jo”, kjo është metoda juaj e zgjedhur.

4. largojeni gradualishtNjë proces i ngadalshëm dhe i butë mund të ketë sens për fëmijën dhe familjen tuaj. Duke e larguar cucllën në disa raste (si psh. para gju-mit) shpesh është një hap drejt largimit të saj.

5. largojeni herëtFëmijët e kanë atë mënyrën e tyre të fuqishme për të protestuar për shprehinë e tyre të dashur siç është cuclla. Por duke e larguar cucllën më herët, kur fëmija është ende i vogël për të sh-prehur pakënaqësinë dhe negocimin me fjalë, mund ta bëjë më të thjeshtë dhe më të lehtë këtë tranzicion.

6. saBotojeniEkspertet e sigurisë pohojnë që fëmijët ndon-jëherë hedhin cucllat kur ato kanë shenja të prishjes, apo të dëmtimit sepse iu bëjnë më të vështirë thithjen.Këshillë sigurie: Nëse provoni që t'ia dëmtoni me qëllim, atëherë duhet të jeni shume të kuj-desshëm, që fëmija mos të gëlltit ndonjë copëz gome të cucllës apo ndonjë copë e cila mund edhe t'ia zërë frymën, pra mos e lini fëmijën vetëm me cucllën e tij.

7. përralla e cucllësPërralla e cucllës: Është e vogël dhe e fuqish-me, dhe është shoqja e përrallës së dhëmbit. Kjo krijesë magjike mund të ndihmojë fëmijën tuaj që të bëjë transformimin nga përdorues i cucllës në jopërdorues. (shiko#2, “Hidheni” për teknika të ngjashme.)

8. humBeniKy mund të jetë një lehtësim për ju: Herën tjetër kur e kërkoni cucllën e fëmijës, ndalo-

ni. Nëse është humbur, le të mbetet e humbur. Apo si alternativë mund edhe ta humbni me qëllim. Që të dy strategjitë funksionojnë për prindërit e dëshpëruar.

9. lexoni liBra për tëKoha e leximit të librave është koha e mre-kullueshme për t'u përkëdhelur me fëmijët tuaj dhe t'i inkurajoni që t'i duan dhe t'i lexojnë librat. Por ju mund gjithashtu që të përdorni librat si frymëzim për shprehinë që doni të shihni dhe t'i ndihmoni fëmijës me ndryshimet siç është heqja e cucllës.

10. lërjani natyrësEkzistojnë arsye shëndetësore për largimin e cucllës:- Fëmijët të cilët nuk e përdorin cucllën, kanë më rrallë infeksione të veshit.- Nëse fëmija parashkollor ka probleme në zh-villim të gjuhës dhe probleme gjuhësore, cucl-la mund ta përkeqësojë këtë problem.- Nëse përdoren tej mase, cucllat mund të shkaktojnë probleme me dhëmbë dhe gojë.

kini kujdes se çfarë dëshironiNdonjëherë fëmija me të vërtetë ka nevojë për të thithur. Largimi i cucllës mund të nënkup-tojë edhe adaptimin e ndonjë shprehie tjetër siç është: thithja e gishtit, mbajtja e batanijes kudo, apo mundësinë të bjerë në dashuri me ndonjë shprehi tjetër. B.B.

10 mënyra Për t'Ia hequr fëmIjës cucllën

psikologji

13www.albsuisse.ch


Nuk janë xhelozë, nuk i shprehin ndjen-jat dhe nuk i vërejnë rrobat që i veshin femrat, janë vetëm disa nga besimet që lidhen me meshkujt

Por, u zbulojmë sekretet e fshehura thellë në trurin e meshkujve të cilat tregojnë anën e tyre të ndjeshme. Pëlqejnë të ledhatohen - njëjtë sikur

edhe te femrat. Në disponimin e meshkujve për ledhatim ndikon atmosfera dhe ambien-ti. Mendojnë që janë të jashtëzakonshëm në shtrat. Meshkujt shpesh mendojnë që me be-simin e fortë në ndonjë gjë mund të zgjedhin secilin problem, kështu edhe kur është fjala për seks. Pikërisht për këtë meshkujt në shtrat veprojnë me aq vetëbesim, ndërsa në fakt nuk kanë haber se çka janë duke bërë. Nuk u pël-qen kur në takim pini tepër, së paku në fillim të lidhjes, derisa ende nuk njiheni mirë, nuk është keq ta shmangni alkoolin, pasi që të de-hur ndonjëherë shndërrohemi në person krejt tjetër. I largon nga ju grimi i rëndë dhe i thek-suar. Meshkujve u pëlqen kur femra u është rregulluar, por sasia e tepërt e grimit nuk u është aspak tërheqëse. Preferojnë pamjen na-tyrale në krahasim me ngjyra të tepërta dhe më shtresën e trashë të pudrës. Edhe ai frikë-sohet se kurrë nuk do të martohet. Vështirë që këtë ndonjëherë do ta pranojë, por edhe sikur femrat, ata frikësohen se do të mbesin të vetëm dhe se nuk do të arrijnë ta gjejnë ‘të vërtetën’. Sidomos i kap paniku kur të mbesin të vetmit në shoqëri që ende nuk janë martuar. Dëshirojnë sa më parë të zhduken pas seksit për një natë. Pas natës pasionante me perso-nin me të cilin nuk dëshiron ta fillojë lidhjen, meshkujt duan thjesht të zhduken, sa më parë që është e mundshme. Femrat kurrë nuk do ta kuptojnë fiksimin e tyre pas sportit. Fiksimi pas futbollit, basketbollit, notit, jo, këtë kurrë nuk do të arrijnë femrat ta kuptojnë, pohojnë meshkujt. Shpresë nuk japin as adhurueset e sportit, pasi që ato pavarësisht kësaj, nuk janë sikur meshkujt. Dhimbjen e ndarjes e shërojnë me shopin. Edhe pse gjithmonë pohojnë se janë ata që vuajnë, derisa femrat blejnë dhe vizitojnë dyqanet, edhe atyre u pëlqen kjo gjë. Dhimbja pas ndërprerjes së lidhjes u është e mjaftueshme që të nisin në kërkim të rroba-ve të reja. Seksi në dush, i mbivlerësuar. Të

gjithë meshkujve u pëlqen që të lavdërohen, të jenë apo së paku të përpiqen të jenë si-kur personazhet nga filmat. Kështu që do të thonë se edhe seksi nën dush është i shkël-qyeshëm. Por, në fakt sikur edhe femrave, kjo gjë u sjell lagështi, rrëshqitje, dhe nuk e kanë aspak të lehtë me sapun në sy. U pëlqen të jenë xhentëlmenë. Ndjenjat dhe anën e butë vështirë e tregojnë, por në fakt meshkujve u pëlqen t’u ndihmojnë femrave duke iu bartur gjësendet, t’ua hapin derën apo t’i lejojnë të kalojnë të parat.Vetëbesimi gjatë seksit i ndez. Edhe pse ndoshta nuk e dini çka bëni, bëhuni se e dini. Femra e aftë dhe me përvojë i rrëzon nga këmbët. Nuk ndihen të sigurt gjatë kohës së bisedës “së ndytë”. Edhe pse kjo ndoshta i

ndez, gjatë kohës së bisedës “së ndytë” mesh-kujt frikësohen shumë se mos do të thoni diç-ka të gabuar dhe do ta shkatërronit të gjithën. Janë xhelozë pasi që janë të pasigurt. Nëse e vëren se partneren e tyre e shikon një mash-kull tjetër, do t’i kapë paniku dhe do të ndihen të pasigurt. Këto ndjenja paraqiten për shkak të mendimit se nuk janë aq të mirë dhe se nuk e meritojnë partneren e tyre. Seksi në plazh, nuk u pëlqen. Qëndrimi në det është shumë romantik, por seksi në plazh sikur në filma në fakt nuk u duket tërheqës. Zalli që ngacmon dhe nervoza se dikush mund të vijë dhe tëra ato kafshë deti… Jo, në atë situatë më mirë do të ndërronin seksin me birrë në kafene.

albsuisse

çka fshIhet në trurIn e mashkullIt?

info

14 www.albsuisse.ch

Shoqata e Krijuesve Shqiptarë në Zvicër, në Avenches miratoi statuset e saj, zgjodhi kryesinë dhe fillon me një aktivitet konkret

Pas një pune të madhe parapërga-titore, më 15 maj 2011, në Aven-ches u themelua Shoqata e Kriju-esve Shqiptarë në Zvicër.

Shoqata ka qëllim t'i kultivojë dhe afirmojë vlerat letrare, artistike dhe shkencore. Si e tillë, kjo shoqatë do të jetë platformë e shkëmbimeve dhe veprimeve konkrete për të gjithë krijuesit shqiptarë në fushat:

Letërsi (poezi, prozë, publicistikë, ese, përkthime,..)Art (pikturë, skulpturë, dizajn grafik, film, muzikë, vallëzim, teatër, koreografi..)

Krijimtari shkencore dhe vlera të tjera të pronësisë intelektuale.

Shoqata synon që të nxitë dhe të lehtësojë bashkëpunimin dhe komunikimin ndërmjet krijuesve shqiptarë që jetojnë në Zvicër dhe gjetiu, nëpërmjet manifestimeve kulturo-re, letrare e artistike. Po ashtu kjo shoqatë synon t'i përkrahë krijuesit në kultivimin, ruajtjen dhe afirmimin e vlerave kulturore, artistike, shkencore e kombëtare.

Anëtarët themelues përshëndetën nismat e mëhershme në drejtim të organizimit dhe grupimit të krijuesve shqiptarë në Zvicër. Përvojat e mëhershme, dëshirat për një qas-je të organizuar dhe dëshira për të vepruar konkretisht, ishin cytje për kristalizimin e statutit, duke i dhënë themele të forta këtij

organizimi të krijuesve shqiptarë në Zvicër.Në Kuvendin themelues u miratuan Statu-set e Shoqatës së Krijuesve Shqiptarë në Zvicër. Pas një pune disajavore të krijuesve, përmbajtja e statutit të Shoqatës së Kriju-esve Shqiptarë në Zvicër u vu në diskutim. Analiza e thukët e secilit nen veç e veç, për-fundoi me miratimin unanim të statutit.

Nga të pranishmit, me vota u zgjodh krye-sia pesëanëtarëshe me këtë përbërje: Arsim Ferizi, Bardhec Berisha, Besnik Camaj, Muharrem Blakaj dhe Skënder Buqpapaj, anëtarë. Me shumicën e votave, nismëtari i këtij organizimi, Besnik Camaj, u zgjodh kryetar i Shoqatës së Krijuesve Shqiptarë në Zvicër.Kryetari i Shoqatës i njoftoi të pranishmit se pas disa kërkesave që kishte bërë, au-toritetet zvicerane i kanë dhënë përgjigje pozitive për organizimin e festivalit të parë letrar dhe artistik shqiptar në amfiteatrin e madh antik të Avenches që ka vend për 6000 persona. Ky manifestim i madh, mba-se në të ardhmen më i madhi i këtij lloji në diasporën shqiptare, do të mbahet të dielën, në mbrëmjen e 3 korrikut 2011, në kuadër të manifestimit të Operës, manifestim ky me renome ndërkombëtare. Mbi hollësitë e or-ganizimit opinioni do të njoftohet nëpërmjet medieve të ndryshme shqiptare në Zvicër. Kjo nismë premtuese u përshëndet nga të pranishmit.

Driton M. KajtaziAutor, mësimdhënës, drejtor i ISEAL-it

krIjuesIt shqIPtarë në zvIcër tanI e kanë shoqatën e vet

Aktiviteti mesatar trupor e mbron trurin nga rënia dhe e përmirëson kujtesën te personat të cilët kanë probleme me kuj-tesën, ka treguar një studim australian.Në studim kanë marrë pjesë 138 perso-na më të vjetër se 50 vjet të cilët kanë qenë të rrezikuar nga zhvillimi i demen-

cës (e cila paraqet rënien e funksioneve psikike, në radhë të parë atyre të kuj-tesës dhe inteligjencës, zakonisht te të moshuarit). Pjesëmarrësit janë ndarë në dy grupe: grupi i kontrollit dhe grupi i cili është dashur së paku 150 minuta në javë të

merret me aktivitet mesatar fizik, siç është ecja, vallëzimi ose notimi. Rezul-tatet kanë treguar se mjaftojnë 20 minuta aktivitet fizik në ditë për t’i përmirësuar aftësitë njohëse te personat moshuar.

aktIvItetI truPor Për kujtesë të mIrë


marketing

15www.albsuisse.ch


kulturË

16 www.albsuisse.ch

Në shkollën e muzikës në Gjakovë më 3 qershor u mbajt koncerti kosovaro-zviceran: orkestra e Shkollës Stajner të Mutencit (BL) luajti së bashku me orkestrën e Shkollës së Muzikës së Gjakovës dhe bashkërisht shoqëruan korin. Loja e përbashkët e qëlluar e fëmijëve dhe të rinjve nga Gjakova dhe Mutenca si dhe e tre dirigjentëve Johanes Grainer, Pëllumbe Vula dhe Astrit Pallaska, ky i fundit udhëheqës i Shkollës së Muzikës, mori një duartro-kitje frenetike nga publiku.

elisaBeth kaestli

Gati një javë muzikantet dhe muzi-kantët e rinj ushtruan pjesët bash-kërisht, të cilët më herët ndarazi i kishin ushtruar në Mutencë dhe

Gjakovë. Kryesisht në gjuhën angleze dhe pjesërisht në gjuhën gjermane kuptoheshin të rinjtë dhe udhëheqësit e tyre, por gjuha e për-gjithshme që i lidhte ata ishte muzika. Ajo çka ndodhi gjatë kësaj jave në mesin e rreth 80 fë-mijëve dhe të rinjve, sipas bindjes së drejtorit të Shkollës së Muzikës Astrit Pallaska, ishte më tepër sesa muzikë; bërja së bashku muzi-kë zgjon emocione të cilat tejkalojnë kufijtë, nuk ekzistonin më barriera në mes nesh. As-trit Pallaska dhe Johanes Grainer, dirigjent i orkestrës së Shkollës së Muzikës së Mutencit, kishin bashkëpunuar qysh më herët: Grainer udhëhoqi mjuziklin “Oliveri kosovari”, të cilën Shkolla e Muzikës e Gjakovës vitin e kaluar e përgatiti dhe e shfaqi nëpër qytete të ndryshme të Kosovës. Nga kjo lindi ideja për projektin e koncertit të përbashkët. “Muzika është mënyra më e mirë për t’u takuar, dhe unë doja që orkestra jonë ta njihte një kulturë tjetër”, arsyeton Johanes Grainer idenë e tij. “Gati 10 për qind e popullatës së Kosovës je-tojnë në Zvicër dhe tani mësojnë të rinjtë nga vijnë këta njerëz, me sa pak mjete u duhet të jetojnë, dhe me sa dashuri këtu bëhet muzikë. Ne po mësojmë nga njëri-tjetri”, - plotëson Astrit Pallaska, duke shtuar se duhen dy anët për një komunikim të mirë.

një ZBulim i papritur

Anëtarët e rinj të orkestrës nga Mutenci u ma-gjepsën nga pritja e përzemërt të cilën ua bënë atyre koleget dhe kolegët nga Gjakova. “Ata janë shumë të hapur. Ishte një pritje shumë e bukur dhe në provat e para orkestrale më befasoi niveli i tyre i mirë. Ata të gjithë luajnë shumë mirë, edhe të vegjlit”, - thekson tetëm-

bëdhjetëvjeçari që luan në çelo, Luca Suter. “Ata ishin të gjithë tejet të interesuar“, shton flautistja Alva Salamon. “Ata na bënin neve shumë pyetje”. Për gjashtëmbëdhjetëvjeçarin Daniel Bottisher, i cili kryesisht për shkak të udhëtimeve të përvjetshme orkestrale, bën pjesë në orkestër, ishte ky përjetim i përbash-kët gjatë muzikës dhe jashtë provave në Ko-sovë një përvojë shumë e mirë. Këta të gjithë

muzIka ndërton ura ndërmjet zvIcrës dhe kosovës

Muzikantët pas koncertit me dirigjentin Pëllumb Vula (në mes)


kulturË

17www.albsuisse.ch

dinin shumë pak për këtë vend dhe me gjithë infrastrukturën e dobët ai ishte befasuar se sa mirë njerëzit jetojnë. “Ata bëjnë më të mirën nga atë çfarë kanë”. Edhe Alba është befasu-ar pozitivisht. Ajo kishte ndjenjën se shumë njerëz në Kosovë ishin më të lumtur sesa ata në Zvicër të cilët janë të përqendruar vetëm pas punës dhe fitimi të parave. Luca në Zvicër kishte bërë disa përjetime negative me të rin-jtë e Kosovë që janë në Zvicër, kur kishte dalë mbrëmjeve në Basel. “Atje ata sillen më ndryshe sesa këtu. Shumë keq që nuk sjellin në Zvicër diçka nga përzemërsia Kosovare”.Shtatëmbëdhjetëvjeçari Gent Kumnova për-jetoi të rinjtë nga Mutenci nga takimi i parë disi të mbyllur por përshtypja ndryshoi shumë shpejt kur ata u njohën për së afërmi dhe java u bë një sukses i plotë për të dy anët. “Ne u kënaqëm shumë së bashku dhe krijuam sho-qëri në mes vete”, - thotë Brikena Berisha. Nxënëset dhe nxënësit e Shkollës së Muzikës nga Gjakova, përveç që bëjnë muzikë gjatë orëve, ata në kohën e tyre të lirë gjithashtu bëjnë muzikë dhe shumica e tyre kanë ndër-mend që muzikën ta bëjnë profesion të tyre. Në krahasim me të rinjtë zviceranë, këta kanë shumë më pak mundësi për aktivitete të kohës së lirë dhe kështu muzika është një pjesë shumë e rëndësishme e jetës së tyre.

një koncert dhe një festë për përmByllje

Pika kulminante e projektit njëjavor të për-bashkët ishte kur orkestra kosovaro-zvicerane u shfaq para publikut: Një marsh nga Verdi “Aida“, pjesë të ndryshme të muzikës për fil-ma dhe - së bashku me korin e shkollës së muzikës – këngë popullore shqipe nën drejti-min e kombinuar në mes të Astrit Pallaskës, Johanes Grainer dhe Pëllumbe Vula. Kori dhe orkestra dhanë një kontribut të lartë dhe gë-zimin për muzikën ia përcollën publikut. Pas koncertit këmishët e bardha, bluzët e zeza dhe të bardha si dhe fundet u humbën nëpër gardëroba, kurse trikot, gjinset dhe rrobat shumëngjyrëshe u veshën për festën e bukur me apero, muzika dhe vallëzimi u bë në hollin e shkollës së muzikës. Në binë nuk hetohej fare se kush nga cili vend ishte. Ndoshta më shumë vëreheshin valltarët e ushtruar të valle-ve shqiptare në rreth.

mBështetje e shumëfisht nga Baseli

Duke iu falënderuar zonjës Dorotea Frank-hauser nga Baseli, u arrit ky projekt dhe projektet tjera të muzikës matanë kufijve në

Gjakovë. Kjo zonjë që tri vjet në mënyra të ndryshme e mbështet Shkollën e Muzikës në Gjakovë. Para tri viteve, kur ajo u njoftua nga bashkëpunëtori i saj nga Kosova Burim Zher-ka, se shkolla e muzikës ka nevojë urgjente për një piano, ajo jo vetëm që ua siguroi këtë, por ua dërgoi një kamion të tërë me instru-mente të muzikës, gati 100 sosh. Me ndihmën e shokëve dhe punuesve të instrumenteve ajo arriti t‘i blejë dhe t’i grumbullojë ato. Juris-ti Burim Zherka, i cili qysh nga lufta punon në projekte humanitare, me këtë vendosi një gurthemel për një projekt i cili u pëlqeu zon-jës Dorotea Frankhauzer dhe burrit të saj Ge-orgit. “Ne të dy muzikën e kemi pasion dhe kemi realizuar shumë projekte të muzikës në Basel dhe në Francë. Muzika për mua është një urë lidhëse me njëri-tjetrin dhe kulturë-kulturë”.Në vitin 2008 Shkolla e Muzikës në Gjako-vë gjendej para shkatërrimit, në të cilën nuk kishte hapësirë të madhe për të luajtur orkes-tra. Pasi që mediet kishin bërë bujë të mad-he për dorëzimin e instrumenteve të muzikës nga Zvicra, Astrit Pallaska u angazhua dhe institucionet shtetërore aprovuan ndërtimin e një shkolle të re te muzikës. Ndërtesa e re madhështore afron tani mundësitë për të bërë muzikë në grupe dhe për të dhënë koncerte. Dorotea Frankhauzer solli dhe instrumente të tjera nga Zvicra. “Zhvillimi gjatë këtyre tri viteve ka qenë marramendës”, - konstaton

ajo e kënaqur. “Tani ka një kor të madh të shkollës me diku 40 anëtarë, një orkestër 16 kokëshe për të avancuarit dhe një për të vegj-lit. Nxënëset dhe nxënësit e muzikës po bëjnë hapa shumë të shpejtë të zhvillimit”, - tha ajo.Dorotea Frankahauzer vjen afërsisht për çdo gjashtë javë dhe qëndron një deri dy javë në Gjakovë për këtë projekt dhe projekte të tjera si më poshtë. Ajo nuk ofron vetëm mbështetje financiare, por gjendet në mes të ngjarjeve, është njëkohësisht organizatore, person kon-taktues, me drejtorinë e shkollës dhe mësue-sit zhvillon ide, këndon apo luan dhe është e gatshme për këshilla dhe vepra. Dhe kur ka mundësi, vjen edhe burri i saj Georgi për të qëndruar disa ditë në Kosovë dhe kështu për-forcon orkestrën duke luajtur në Kontrabas.

informata:Dorotea Fankahauser së bashku me Burim Zherkën, përveç që mbështesin Shkollën e Mesme të Muzikës në Gjakovë, ata mbësh-tesin edhe shumë familje skamnore në Tërste-nik, regjion i Drenicës, dhe në Malishevë, me artikuj ushqimorë dhe ndihmë për përmirë-sim të gjendjes. Informata rreth këtij projekti dhe aktiviteteve të ndryshme rreth Shkollës së Muzikës në Gjakovë i gjeni në uebfaqen: http://dorotheafankhauser.ch/kosov.htlm

Përktheu nga gjermanishtja:Ajtene Asani-Xhemajli

Duartrokitje për korin, orkestrën dhe dirigjentin. Astrit Pallasku (majtas) dhe Johanes Greinern (mbrapa djathtas)


kulturË

18 www.albsuisse.ch

In der Musikschule Gjakova hat am 3. Juni ein kosovarisch-schweizerisches Konzert stattgefunden: Das Schulor-chester der Steinerschule Muttenz (BL) spielte mit dem Orchester der Musikschule Gjakova und gemein-sam begleiteten sie den Chor. Das ge-lungene Zusammenspiel von Kindern und Jugendlichen aus Gjakova und Muttenz sowie der drei Dirigenten Johannes Greiner, Pelumbe Vula und Astrit Pallaska, Leiter der Musikschu-le, erntete vom Publikum begeister-ten Applaus.

Eine knappe Woche hatten die jun-gen Musikerinnen und Musiker die Stücke gemeinsam geprobt, die sie zuvor getrennt in Muttenz

und Gjakova eingeübt hatten. Mehrheitlich auf Englisch und teilweise auf Deutsch ver-ständigten sich die jungen Leute und ihre Leiter, aber die alles verbindende Sprache war die Musik. Was in dieser Woche zwi-schen den gegen achtzig Kindern und Ju-gendlichen stattfand, war nach Überzeugung des Musikschulleiters Astrit Pallaska „mehr als Musik; gemeinsam Musik machen löst Gefühle aus, die über die Grenzen hinweg gleich sind, es gab keine Barrieren mehr zwischen uns.“ Astritt Pallaska und Johannes Greiner, Di-rigent des Schulorchesters Muttenz, hatten bereits zuvor zusammengearbeitet: Greiner leitete das Musical „Oliveri Kosovari“, das die Musikschule Gjakova im letzten Jahr einübte und in verschiedenen Städten in Ko-sova aufführte. Daraus entsprang die Idee für das gemeinsame Konzertprojekt. „Mu-sik ist die schönste Art der Begegnung, und ich wollte, dass unser Schulorchester eine andere Kultur kennen lernt,“ begründet Jo-hannes Greiner seine Idee. „Fast zehn Pro-zent der Bevölkerung von Kosova leben in der Schweiz und nun erfahren die Jugendli-chen, woher diese Menschen kommen, mit wie wenig Mitteln sie leben müssen und mit welcher Liebe hier musiziert wird.“ „Wir lernen gegenseitig voneinander,“ ergänzt

Astrit Pallaska, “es braucht beide Seiten für eine gute Kommunikation”.

üBerraschende entdeckungen

Die jungen Orchestermitglieder aus Muttenz waren überwältigt vom herzlichen Empfang, den ihnen die Kolleginnen und Kollegen in Gjakova bereiteten. „Sie sind sehr offen, es war ein schöner Empfang, und bei der ersten Orchesterprobe überraschte mich ihr gutes Niveau, sie spielen alle sehr gut, auch die Kleinen“, betont der 18jährige Cellospieler Luca Suter „Sie waren alle so interessiert“, fügt die Flötistin Alva Salamon bei, „sie ha-ben uns sehr viele Fragen gestellt“. Für den 16jährigen Daniel Bötticher, der vor allem wegen den alljährlichen Orchesterreisen im Orchester dabei ist, war das gemeinsame Erlebnis beim Musizieren und ausserhalb der Proben in Kosova eine tolle Erfahrung. Sie hätten alle sehr wenig über dieses Land gewusst, und er sei überrascht, wie gut die Leute hier lebten, trotz der schlechten Infra-struktur: „Sie machen das Beste aus dem was sie haben.“ Auch Alva ist positiv überrascht,

sie habe das Gefühl, viele Leute in Kosova seien glücklicher als jene in der Schweiz, die sich nur noch auf den Job und das Geld-verdienen konzentrierten. Luca machte im Ausgang in Basel einige negative Erfahrun-gen mit kosovarischen Jugendlichen. „Dort benehmen sie sich anders als hier, schade, bringen sie nicht etwas von ihrer Herzlich-keit aus Kosova mit in die Schweiz.“Der 17jährige Gjakovare Gent Kumnova empfand die Jungen aus Muttenz bei der ers-ten Begegnung als etwas verschlossen, aber der Eindruck änderte sich schnell, als sie sich gegenseitig besser kennen lernten, und die Woche wurde ein voller Erfolg für beide Seiten. „Wir hatten sehr vie Spass zusam-men und Freundschaften wurden geknüpft,“ sagt Brikena Berisha. Die Schülerinnen und Schüler der Musikschule Gjakova befassen sich nicht nur während eines grossen Teils der Schulstunden mit Musik, auch in der Freizeit ist Musizieren für die meisten die wichtigste Beschäftigung, wollen doch vie-le von ihnen Musik zu ihrem Beruf machen. Im Gegensatz zu den Schweizer Jugendli-chen haben sie viel weniger Möglichkeiten

musIk schlägt brücken zwIschen schweIz und kosova

Dirigenten Johannes Greiner und Astrit Pallasku begrüssen das Publikum


kulturË

19www.albsuisse.ch

für Freizeitaktivitäten, und so ist das Musizie-ren wichtiger Lebensinhalt für sie.

ein konZert und ein fest Zum aBschluss

Als Höhepunkt der gemeinsamen Projektwo-che spielte das kosovarisch-schweizerische Orchester das Gelernte vor Publikum: Einen Marsch aus Verdis „Aida“, verschiedene Filmmusikstücke und – zusammen mit dem Chor der Musikschule – albanische Volks-lieder unter abwechselnder Leitung von As-trit Pallaska, Johannes Greiner und Pelumbe Vula. Chor und Orchester zeigten eine hohe Leistung und übertrugen ihre Freude an der Musik auf das Publikum. Nach dem Kon-zert verschwanden die weissen Hemden, die schwarzen und weissen Blusen und Röcke in der Garderobe, und T-Shirts, Jeans und bunte Kleider wurden übergezogen für das fröhliche Fest mit Apero, Musik und Tanz in der Eingangshalle der Musikschule. War auf der Bühne kaum zu erkennen, wer aus wel-chem Land stammte, so liessen es beim Fei-ern höchstens die mehr oder weniger geübten Tanzschritte bei den albanischen Kreistänzen erahnen.

Vielfältige unterstütZung aus Basel

Dass dieses und andere grenzüberschreiten-de Musikprojekte in Gjakova möglich und

erfolgreich sind, ist zu einem wichtigen Teil der Baslerin Dorothea Fankhauser zu verdan-ken. Sie unterstützt die Musikschule Gjakova seit drei Jahren auf vielfältige Weise. Als sie vor drei Jahren von ihrem kosovarischen Mit-arbeiter Burim Zherka erfuhr, dass die Mu-sikschule dringend ein Klavier bräuchte, be-schaffte sie nicht nur dieses, sondern schickte einen Lastwagen mit Musikinstrumenten, ins-gesamt fast hundert, nach Gjakova, die sie mit Hilfe von Freunden und Instrumentenbauern sammeln und kaufen konnte. Der Jurist Bu-rim Zherka, der seit dem Krieg in humanitä-ren Projekten tätig ist, hatte damit den Samen für ein Projekt gelegt, das Dorothea Fank-hauser und ihrem Mann Georg vollkommen entspricht. „Wir sind beide begeisterte Hob-bymusiker und realisierten auch in Basel und in Frankreich viele Musikprojekte. Musik ist für mich eine Brücke von Mensch zu Mensch und von einer Kultur zur anderen.“ Im Jahr 2008 befand sich die Musikschule Gjakova noch in einem zerfallenden Haus, in dem es keinen grösseren Raum für das Orchesterspiel gab. Nachdem die Medien über die Begeisterung bei der Übergabe der Musikinstrumente aus der Schweiz berichtet hatten, setzte sich Astrit Pallaska bei den Be-hörden entschieden für den Bau einer neuen Musikschule ein. Diese wurde schliesslich von der Weltbank und der Gemeinde Gjako-va finanziert. Das neue, grosszügige Gebäude bietet nun die Möglichkeit, auch in Gruppen

zu musizieren und Konzerte aufzuführen. Do-rothea Fankhauser brachte weitere Musikins-trumente aus der Schweiz. „Die Entwicklung in diesen drei Jahren ist erstaunlich“, stellt sie befriedigt fest. Es gibt jetzt einen grossen Schulchor mit etwa vierzig Mitgliedern, ein 16köpfiges Orchester für die Fortgeschrit-tenen und eines für die Kleineren. Die Mu-sikschülerinnen und -schüler machen sehr schnelle Fortschritte.“Dorothea Fankhauser ist etwa alle sechs Wo-chen für ein bis zwei Wochen für dieses und andere Projekte (s. unten) in Gjakova. Sie leistet nicht nur finanzielle Unterstützung, sie steht mitten drin im Geschehen, ist gleichzei-tig Organisatorin, Kontaktperson, entwickelt mit dem Musikschulleiter und den Lehrper-sonen Ideen, singt oder spielt mit und ist mit Rat und Tat zugegen. Wenn immer möglich kommt auch ihr Mann Georg für ein paar Tage nach Kosova und verstärkt das Orches-ter mit seinem Kontrabass-Spiel.

informationen:Neben der Musikschule Gjakova unterstützt Doro-thea Fankhauser zusammen mit Burim Zherka ein Dutzend mittelloser Familien in Tërstenik (Region Drenica) und Malisheva mit Nahrungsmittelhilfe und Hilfe zur Selbsthilfe. Informationen über dieses Projekt und die verschiedenen Aktivitäten der Mu-sikschule Gjakova finden sie auf der Webseite:http://dorotheafankhauser.ch/ksosov.htlm

Elisabeth Kaestli

Astrit Pallasku dirigiert Chor und Orchester


migration

20 www.albsuisse.ch


Sie heisst Fitnet Kureyshi, und das ist wohl ihr Problem: Die 52-jährige Türkin hat sich schon für über 100 Wohnungen beworben – bisher ohne Erfolg.

Erst kürzlich geschah es wieder und diesmal war es besonders schmerzlich, denn es schien so vielversprechend. Fitnet Ku-

reyshi glaubte, endlich eine Wohnung für sich und ihre jüngste Tochter gefunden zu haben. Eine Bekannte schlug sie nämlich den Vermietern als Nachmieterin vor und meinte, es handle sich lediglich noch um eine Formsache.

Die Wohnung wäre ideal gewesen für die 52-jährige Türkin, die seit 20 Jahren in der Schweiz wohnt. Fitnet Kureyshi ist fast blind. Sie leidet seit zehn Jahren an einer seltenen Augenkrankheit und erhält eine IV-Rente von 2600 Franken. Die 4,5-Zimmer-Wohnung im elfstöckigen Häuserblock an der Normannenstrasse ist zu gross gewor-den. Die zwei ältesten Kinder sind ausge-zogen, ihr Mann ist vor viereinhalb Jahren gestorben, zwei Zimmer stehen leer und die Miete hat aufgeschlagen. Die 1700 Franken Mietzins belasten das Budget zu stark. «Mir und meiner Tochter bleiben etwa 400 Fran-ken für Essen und Kleider», sagt Kureyshi. Was häufig nicht reicht die zwei älteren Kinder unterstützen ihre Mutter bei allem, auch finanziell.

Behinderung Bindet an BümpliZ

Ohnehin ist die 52-Jährige darauf ange-wiesen, die Kinder in ihrer Nähe zu haben. Daher möchte sie auch gerne in der Stadt Bern bleiben. Die Wohnung, die in Aussicht stand, wäre ideal gewesen sie lag auch in Bümpliz. Hier kennt die Sehbehinderte ihre Wege, die Trottoirs, die Tramstation, hier kennt sie die Migros-Filiale und den türki-schen Gemüseladen, wo sie gerne einkauft.

«Diesmal waren wir uns so sicher», sagt die älteste Tochter Meral, die für die Mutter die Wohnungssuche übernommen hat. Nach zwei Wochen habe sie aber immer noch nichts von den Vermietern gehört. Sie rief an. Die Frau habe ihr gesagt, dass sie sich entschieden habe, die Wohnung doch auszu-schreiben. Meral Kureyshi fragte nach den Gründen ganz höflich. «Die Frau ist gleich in die Luft und hat mich fast beschimpft: ‹Ich bin Ihnen keine Rechenschaft schuldig, das ist meine Liegenschaft, ich darf selber entscheiden, wer hier wohnt.›»

Für Meral Kureyshi und ihre Mutter ist es aber klar, warum sie die Wohnung nicht er-halten hat: Kureyshis stammen aus Prizren in Kosovo, sie gehörten dort der türkischen Minderheit an. «Niemand hat es uns ins Ge-sicht gesagt aber man spürt einfach diese Ablehnung», sagt Meral Kureyshi. Unzäh-lige Bewerbungen für Wohnungen hat sie bereits eingereicht, seit zwei Jahren suchen sie intensiv, schauen pro Woche zwei bis drei Wohnungen an. Einige Male glaubten Mutter und Tochter endlich Glück zu ha-ben, doch dann kam im letzten Moment ein Rückzug und nie wurde begründet warum. «Inzwischen sind wir ziemlich ratlos», sagt die 28-Jährige, die am Literaturinstitut in Biel studiert.

keine BetreiBung, kein haustier

«Es ist wahrscheinlich, weil ich Muslim bin», glaubt Fitnet Kureyshi, die auch ein Kopftuch trägt was aber kein Hindernis sein sollte, schliesslich ist dies in einem Bewer-bungsdossier nicht sichtbar. Viel eher eine Rolle spiele, so mutmasst ihr Tochter, dass die Familie bislang lediglich über einen B-Ausweis verfüge was damit zu tun habe, dass sie in ihrer alten Wohngemeinde Neu-enegg diesen Ausweis relativ spät, nach 13 Jahren, erhalten habe. Mit dem B-Ausweis könnte die Familie theoretisch noch immer ausgeschafft werden. Auch komme wohl erschwerend dazu, dass die Mutter eine IV-

Rente beziehe. «Auf der anderen Seite stellt die Rente auch ein gesichertes Einkommen dar.» Und auch sonst sollten grundsätzlich keine anderen Erschwernisse bestehen: Fit-net Kureyshi wurde nie betrieben, hat keine Haustiere und spielt kein Musikinstrument.

Die Kureyshis sind sich sicher: Ein Einzel-fall sind sie nicht. Wer einen ausländischen Namen trägt, der muss mit einer beschwer-lichen Wohnungssuche rechnen. «In unse-rem Haus wollen viele Mieter ausziehen, weil die Zinsen höher geworden sind, aber fast niemand findet eine andere Wohnung», sagt Fitnet Kureyshi. Das hat auch mit dem Wandel von Bümpliz zu tun, glaubt Tochter Meral. Mit dem Tram Bern-West, Brünnen und den dadurch steigenden Mieten. «Es ziehen nun Künstler und Kreative hierher, Bümpliz ist das neue ‹In-Quartier› gewor-den.» Dadurch finde aber eine Verdrängung statt: Ausländer mit niedrigen Einkommen hätten es immer schwieriger, hier noch eine Wohnung zu finden.

Simon Jäggi (Der Bund)

mIt eInem ausländIschen namen wIrd dIe wohnungssuche langwIerIg

Bei der Geschichte von Fitnet Kureyshi handle es sich bestimmt um keinen Einzelfall, aber pauschale Aussagen zu machen, sei schwierig, sagt Ursula Heitz, Leiterin des Kompetenzzentrums Integration der Stadt Bern.

«Grundsätzlich lässt sich nur sagen: Wohnungssuche ist ein wichtiges Thema für Migrantinnen und Migranten – und dass diese schwierig ist, das hören wir auch immer wieder.» Es könne davon ausgegangen werden, dass es hier immer wieder zu Diskriminierungen komme. Es sei auch ein offenes Ge-heimnis, dass es gewisse Nationalitäten schwieriger haben als andere – was sich ja auch bei der Lehrstellensuche zeige.

schwierige wohnungssuche für ausländer

reise

21www.albsuisse.ch


«Aber Diskriminierung bei der Wohnungssuche ist schwierig nach-zuweisen. Selten würden Vermieter so offen und deutlich sagen, dass sie jemandem eine Wohnung nicht geben wegen dessen Herkunft oder Hautfarbe – was ja strafbar wäre», so Heitz. Man müsse aber auch betonen, dass viele Ausländerinnen und Ausländer ohne Mühe eine Wohnung fänden. «Und es gibt natürlich Verwaltungen, die auf ein gemischtes Publikum achten», stellt Heitz fest.

Das beobachtet auch die Geschäfts-leiterin des Mieterverbands, Marg-rith Beyeler. «Gerade die grösseren Verwaltungen wissen, dass Migranten eigentlich eine problemlose Klientel sind – wenn sie denn ein gesichertes Einkommen haben.» Wenn Ängste bestehen, dann oftmals bei kleineren Verwaltungen und Privatvermietern, sagt Beyeler. «Die Problematik ist uns bewusst, aber es gibt keine Handhabe dagegen, weil sich nichts beweisen lässt.» Da schwinge manchmal nicht nur die Furcht mit, dass die Miete nicht eintreffe, sondern auch, dass sich die Bewohner nicht integrierten – «etwa den Abfallsack nicht rechtzeitig raus-stellen».

der wandel Bringt teurere mieten

Manche Verwaltungen versuchten auch für eine Durchmischung zu sor-gen und achteten daher auf Nationalitä-ten – «was ja gut ist fürs Zusammenle-ben». Diese Durchmischung geschehe in Bümpliz vermehrt, da nun auch ein junges, urbanes Publikum in den einst etwas verpönten Stadtteil zieht. «Heute rümpft man nicht mehr die Nase, wenn jemand nach Bümpliz zieht.» Der Wandel bringe wahrscheinlich auch teurere Mieten mit sich. Ob aber Brün-nen und das Tram tatsächlich schon Auswirkungen hätten, sei schwierig zu beurteilen. Dieser Eindruck könne auch dadurch entstehen, weil viele Häuser in jüngster Zeit saniert worden seien.

Wer in die Sommerferien fährt, ver-reist durchschnittlich für knapp 14 Tage und lässt sich den Urlaub 1600 Franken pro Person kosten. Dies zeigt eine repräsentative Umfrage des Internet - Vergleichsdiensts comparis.ch. Wichtigstes Reiseziel ist Europa. Für alle Ferienreisenden hat compa-ris.ch Tipps für einen sorgenfreien Urlaub zusammengestellt.

Sommerzeit ist Ferienzeit. Auch dieses Jahr fahren wieder Millio-nen von Schweizern in die Som-merferien. Und Herr und Frau

Schweizer lassen sich diese etwas kosten: Wer in die Ferien fährt, gibt dafür diesen Sommer durchschnittlich gut 1600 Fran-ken pro Person aus. Im Schnitt dauern die Ferien rund 14 Tage. Dies zeigte eine re-präsentative Befragung des Internet-Ver-gleichsdiensts comparis.ch. Dabei befragte im Auftrag von comparis.ch das Marktfor-schungsinstitut Link im Juni 2011 insge-samt 1203 Personen aus allen Landesteilen zu ihren Ferienplänen. 695 Personen, also knapp 60 Prozent, haben dabei angege-ben, diesen Sommer in die Ferien zu fah-ren. Diese sind ausführlich zum geplanten Urlaub befragt worden. Gut ein Drittel der Befragten verreist dieses Jahr gar nicht, 7 Prozent sind noch unentschlossen.

die hälfte giBt gleich Viel aus wie im Vorjahr

Die Umfrage zeigt, dass sich das Ferien-budget bei den meisten Befragten im Ver-gleich zum Vorjahr kaum verändert hat. So geben knapp 50 Prozent der Befragten mit Ferienplänen an, dass ihr Urlaubsbudget gleich hoch wie im Vorjahr ist. 26 Prozent geben mehr für Ferien aus, 21 Prozent we-niger. «Die durchschnittlichen Ausgaben von 1600 Franken pro Person sind nur

ein Teil der Wahrheit, zwischen extremen Budgetferien und luxuriösen Urlaubsreisen ist alles möglich», sagt Richard Eisler, Ge-schäftsführer von comparis.ch. Die Umfra-ge bestätigt Eislers Aussage: Die 5 Prozent, die sich das Reisen am meisten kosten las-sen, geben pro Person mehr als 5000 Fran-ken aus. Bei den 5 Prozent mit dem kleins-ten Ferienetat stehen hingehen pro Kopf maximal 300 Franken zur Verfügung.

Am liebsten verbringen die Reiselusti-gen ihre Ferien im europäischen Ausland (68 Prozent), gefolgt von der Schweiz (18 Prozent). In Nordamerika verbringen 6 Prozent die Ferien, in Asien, Afrika und Südamerika nur je 2 Prozent der Befragten mit Reiseplänen. Dabei gibt es zwischen den Sprachregionen Unterschiede: Nur je-der zehnte Westschweizer und Tessiner verbringt die Ferien in der Schweiz. Jeder fünfte Deutschschweizer macht hingegen Urlaub hierzulande. «Dass Tessiner ihre Ferien weniger oft in der Schweiz verbrin-gen, überrascht nicht, schliesslich wohnen sie bereits in einer beliebten Schweizer Feriendestination und der Weg nach Itali-en, einem klassischen Ferienland, ist auch kürzer als für die Deutschschweizer», sagt Eisler.

wichtigste gründe fürs nicht-reisen: kein geld oder keine Zeit

Das Drittel der Befragten, das nicht in die Ferien reist, hat comparis.ch dazu befragt, wieso dieses Jahr kein Urlaub ansteht. Da-bei zeigt sich: Die wichtigsten Gründe, nicht zu verreisen, sind fehlende Zeit (22 Prozent) oder fehlendes Geld (20 Prozent). Weiter finden 19 Prozent, dass es zuhause am schönsten ist.

Comparis

schweIzer lIeben euroPa als reIsezIel

bildung

22 www.albsuisse.ch


Mit Stichtag 15. April 2011 melden schweizweit 77`000 Jugendliche (2010: 77`000) Interesse an einer Lehrstelle. Dem steht ein Angebot der Unternehmen von 81`000 Lehrstellen (2010: 76`000) gegenüber. Zwi-schen Angebot und Nachfrage zeigen sich regional und in verschiedenen Berufsbereichen Unterschiede. An einer Medienkonferenz in Bern zogen heute Vertreter von Bund, Kantonen und Wirtschaft eine Bilanz zur aktuel-len Lehrstellensituation und zeigten Erfolge und Herausforderungen bei der Integration Jugendlicher in den Arbeitsmarkt auf.

Gemäss Resultaten des heute vom Bundesamt für Berufsbildung und Technologie BBT präsen-tierten Lehrstellenbarometers

ist der Lehrstellenmarkt weitgehend stabil. Erstmals ist das Angebot an Lehrstellen im April sogar höher als die Nachfrage. Die Zahl der Jugendlichen, die Interesse an einer Lehrstelle haben, ist im Vergleich zum Vor-jahr konstant geblieben. Eine Zusage für eine Lehrstelle hatten am Stichtag 67 Prozent der Jugendlichen. 3 Prozent gaben an, sich bereits für eine andere Lösung entschieden zu haben (Zwischenjahr, Sprachaufenthalte etc.). So-wohl beim Stand der vergebenen Lehrstellen als auch bei den Interessen der Jugendlichen zeigen sich regionale Unterschiede.Im Kanton Bern deutet der Indikator bei den neuen Lehrverträgen auf eine Entspannung des Lehrstellenmarktes hin. Mit Stichtag 1. Juni 2011 waren bereits gegen 8000 neue Lehrverträge registriert, leicht mehr als 2010. Gleichzeitig wurden nach wie vor über 800 offene Lehrstellen gemeldet. Laut Erzie-hungsdirektor Bernhard Pulver besuchen trotzdem rund ein Fünftel der Volksschü-ler/innen ein Brückenangebot. Sei es, weil sie keine Lehrstelle in ihrem Wunschberuf gefunden haben oder weil sie ihre schuli-

schen Leistungen noch aufbessern wollen. Die Brückenangebote will der Kanton Bern noch gezielter auf die aktuellen Bedürfnisse abstimmen: Einerseits sollen sie Jugendliche auch für anspruchsvolle technische Berufe fit machen. Andererseits sollen Jugendliche mit Lernschwächen, sozialen Defiziten oder Migrationshintergrund noch intensiver be-gleitet werden. Heute realisieren 95 Prozent aller Jugendlichen im Kanton Bern einen Ab-schluss auf Sekundarstufe II. Ziel ist es, auch den restlichen 5 Prozent eine Perspektive zu bieten.Die Überzeugung, dass das duale Berufsbil-dungssystem massgeblich zur Integration Ju-gendlicher in den Arbeitsmarkt beiträgt, hat auch den Kanton Neuenburg dazu bewogen, eine Offensive zu starten:In den nächsten 8 Jahren will er den Anteil der Jugendlichen, die nach der obligatori-schen Schulzeit in die Berufsbildung eintre-ten, von 58 auf 68 Prozent steigern. Dabei soll sich der Anteil der Lernenden, die ihre Ausbildung in Betrieb und Berufsfachschule absolvieren, von 57 auf 80 Prozent erhöhen. 400 Lehrstellen müssen dazu neu geschaffen werden: Unternehmen ohne Lehrstellen sol-len mittels Coachings dazu motiviert werden, Ausbildungsplätze anzubieten. Regierungsrat Philippe Gnaegi, Vorsteher des Amtes für Erziehung, Kultur und Bildung des Kantons Neuenburg, betonte an der Medienkonferenz: ,Um dieses ehrgeizige Ziel zu erreichen, star-ten wir im Herbst zusammen mit dem Gewer-beverband ein Pilotprojekt. Für die erfolgrei-che Umsetzung ist die Zusammenarbeit mit den Verbundpartnern zentral."Als besondere Stärke und Garant für das erfolgreiche Funktionieren des dualen Be-rufsbildungssystems unterstrich auch BBT-Direktorin Ursula Renold die gut funktionie-rende Verbundpartnerschaft zwischen Bund, Kantonen und Organisationen der Arbeits-welt ausdrücklich. Diese sei ein entscheiden-der Erfolgsfaktor, um die Abschlussquote auf Sekundarstufe II bis 2015 von bisher 90

Prozent auf 95 Prozent zu steigern und damit Arbeitslosigkeit und Sozialkosten zu senken.

Auf diesem Weg zeigt insbesondere das Case Management Berufsbildung, dass Jugendli-che mit mehrfachen Schwierigkeiten bereits ab dem 7. Schuljahr erfasst und begleitet, po-sitive Resultate: Gemäss Angaben der Kan-tone, in denen das Case Management einge-führt ist, konnte der Anteil der Jugendlichen, die den Übertritt in eine Ausbildung oder eine Anschlusslösung schaffen, erhöht werden. Dieser Erfolg lässt sich nicht zuletzt auf die koordinierte Zusammenarbeit von Schulen, Behörden oder auch privaten Partnerinstituti-onen wie die Stiftung Speranza zurückführen. Deren Gründer, Nationalrat und Unterneh-mer Otto Ineichen, betonte an der Medien-konferenz: ,Vernetzung und unkomplizierte Zusammenarbeit sind nötig, damit möglichst alle Jugendlichen den Einstieg in den Ar-beitsmarkt finden." Dank Speranza wurden seit 2006 über 10`000 neue Ausbildungsplät-ze geschaffen und über 300 Jugendliche mit schwierigen Voraussetzungen in den Arbeits-prozess integriert.

Für den Direktor des Schweizerischen Ge-werbeverbandes sgv, Hans-Ulrich Bigler, ist klar: ,Es darf nicht sein, dass Schulabgän-ger verschwinden und als Ungelernte mit 20 Jahren wieder in den Sozialversicherungen auftauchen." Der sgv unterstützt deshalb so-wohl Speranza als auch die Bildungsdirekti-on des Kantons Neuenburg beim geplanten Pilotprojekt zur Schaffung neuer Lehrstellen in den KMU. Ziel ist es, mittels Beratungs-konzepten, Einsatz von Lehrlingsbetreuern, Lehrbetriebsverbünden und weiteren Infor-mations- und Koordinationsmassnahmen die Jugendarbeitslosigkeit zu bekämpfen, die Ar-beitslosenversicherung zu entlasten, die Be-rufsbildung zu stärken und Jugendlichen eine Perspektive zu geben.

www.evd.admin.ch

schulabgänger/Innen ohne anschluss - was tun bund, kantone und dIe wIrtschaft?

reportage

23www.albsuisse.ch


text Kujtim Sabani, Foto Robert Han-senViele Menschen aus dem Balkan möch-ten in die Schweiz. Sie hoffen auf eine si-

chere Arbeitsstelle und ein gutes Gehalt. Drei junge mazedonische Staatsbürger sprechen über ihre Pläne und träume, über Auswanderung und Rückkehr.

Der Boulevard von Tetovo ist gut frequentiert. Junge Men-schen schlendern auf beiden Seiten der einen Kilometer

langen Strasse, hin und her - stundenlang. «Bald werden diejenigen kommen, welche im Ausland leben – dann brodelt es hier erst recht», sagt Bashkim Shabani, 29 Jahre alt, gelernter Chemietechnologe. «Auf dem Korso wird während dieser Zeit vor allem Deutsch gesprochen». Im Restaurant Sirena wartet eine Garde von Kellnern. An den Tischen sitzen nur wenige Gäste. Diese geniessen ein süsses Gebäck und verdrängen für einen Moment die bit-tere Realität, in der sich ihr Land befindet. Hohe Arbeitslosigkeit, keine Perspektive auf einen Aufschwung. Sie können es kaum erwarten, ins Ausland zu gehen. Und der

Besitzer des Lokals kann es kaum erwarten, bis die Migranten aus dem Ausland für ei-nige Wochen zurück in ihre Heimat reisen. Von Juli bis September kommen die drei

grössten Migrantengruppen, die in der al-banischsprachigen Region von Mazedoni-en für Stimmung sorgen: die sogenannten Schweizer, Deutschen und Italiener. Viele Menschen aus der Region um Tetovo haben in einem dieser drei Lände eine Stelle ge-funden – aber nicht nur. «Mein Vater arbei-tet in Irak», erzählt die 22-jährige Afërdita Berzati. «Mein Bruder ist in Afghanistan», sagt Bashkim Shabani. Immer mehr Maze-donier, die der Volksgruppe der Albaner angehören, leisten Einsätze in diesen zwei Ländern. Firmen rekrutieren in Mazedonien Personal für zivile Aufträge bei den west-lichen Militärs. «Bald kommt noch Libyen hinzu», mutmasst Basri Kadriu, 23 Jahre alt. Alle drei können sich vorstellen, auch einmal im Ausland zu arbeiten – am liebs-ten in der Schweiz.

das geloBte land

Beim Stichwort Schweiz denkt Afërdita Berzati sofort an hohe Berge, Seen, Archi-

tektur und Museen. Bilder, die sie aus den Medien kennt. Die Universitätsabsolventin bewundert den Umgang der Gesellschaft mit den Ressourcen des Landes. «Dieses Bewusstsein fehlt hier», kommentiert sie. 15 Kilometer von Tetovo entfernt liegt das Wintertourismuszentrum Popova Shapka. Die Albaner nennen es Kodra e Diellit. Es war eines der bekanntesten in ganz Jugos-lawien. Im Winter kommen die Gäste aus ganz Mazedonien, aus dem Kosovo und Albanien hierher. Die mazedonische Re-gierung hat jüngst mitten im Skigebiet ein orthodoxes Kloster errichten lassen. Die or-thodoxen Gläubigen sind hier jedoch kaum anzutreffen, ereifern sich die Bewohner der umliegenden Dörfer – alles ethnische Albaner muslimischen Glaubens. Der Bau einer orthodoxen Kirche ist auch auf dem Grundstück des Geburtshauses von Mutter Theresa in Skopje geplant. Doch die maze-donische Regierung tut sich schwer mit der albanischen Abstammung der christlichen Missionarin und Humanistin.

«Die Schweiz ist kein politisiertes Land», sagt Basri Kadriu. «Insbesondere wenn ich es mit Mazedonien vergleiche» fügt er hin-zu und setzt fort: «Dort zählen die Leistun-gen jedes einzelnen». In Mazedonien fun-gieren die Parteien als grösste Arbeitgeber im Land. Zu einem Job in im öffentlichen Sektor gelangt man nur durch Beziehungen in die Politik. Das meint, Parteimitglied zu sein oder für die Partei Dienste zu leis-ten – etwa Wähler mobilisieren. Er hat ein Mittelschulabschluss in der Hotellerie ab-solviert und arbeitet nun als Schreiner bei seinem Onkel. Für Bashkim Shabani ist die Schweiz ein Land mit Sicherheit und Ordnung. «Vor allem schätze ich die sozi-ale Gerechtigkeit, die dort herrscht», sagt er. Bashkim Shabani weiss, dass in der Schweiz die allermeisten Leute eine Arbeit haben und entsprechend ihren Leistungen entlöhnt werden. «Ausserdem sind sie in der Schweiz gut versichert», ergänzt er. Mit einem Arbeitsplatz im öffentlichen Sektor ist die Existenz noch nicht gesichert. Von Zeit zu Zeit gibt es Proteste von Staatsbe-diensteten, die monatelang ihren Lohn nicht

drei jugendliche möchten in die schweiZ

momentaufnahme eIner traumvorstellung

reportage

24 www.albsuisse.ch


erhalten haben. Über 700 Beamte erhalten regelmässig einen Lohn, haben aber keinen Arbeitsplatz. Es sind «fiktive» Angestellte, die statistisch die Erfüllung der Gleichstel-lungsnorm darlegen sollen. die schweiZ als wille und Vorstel-lung

Afërdita Berzati möchte gerne in der Schweiz studieren und Politikmanagement mit einem Master abschliessen. «Ein Stu-dium in der Schweiz garantiert eine wis-senschaftliche Qualifikation auf hohem Niveau», weiss sie. «Ich erhöhe damit aber auch meine Chancen im Arbeitsmarkt, weil das Schweizer System in Mazedo-nien grosses Ansehen geniesst», sagt sie. Afërdita Berzati hat Politikwissenschaften an der Südosteuropa-Universität in Tetovo abgeschlossen. Den Master in der Schweiz möchte Afërdita Berzati in einem englisch-sprachigen Institut in Zürich absolvieren, denn sie spricht weder Deutsch noch Fran-zösisch. Die Spezialisierung dauert ma-ximal drei Jahre und kostet etwa 10 000 Franken pro Jahr, hat sie sich informiert. Sie kann sich vorstellen mit einem Neben-job das Studium zu mitzufinanzieren. Basri Kadriu würde in der Schweiz so-wohl in der Hotellerie oder Gastronomie wie auch als Schreiner oder auf dem Bau arbeiten. «Hier habe ich bis zu zwölf Stun-den pro Tag gearbeitet. Dafür würde ich in der Schweiz bis zu 6 000 Franken Monats-lohn erhalten», rechnet er sich aus. «In der Schweiz schätzt man den Einsatz der Ar-beiter: Je mehr man gibt, desto höher ist die Anerkennung für seine Arbeit».Bashkim Shabani weiss, dass er mit seinem Mittelschulabschluss als Chemietechno-loge in der Schweiz nur schwierig Arbeit findet. Er kann sich deshalb vorstellen, in der Schweiz wie schon in Mazedonien auf dem Bau zu arbeiten. In Mazedonien ver-diene er nicht schlecht – rund 1 000 Euro im Monat. «Allerdings nur während drei bis vier Monaten im Jahr. Dazu ohne ir-gendwelche Versicherung», erzählt er. «In der Schweiz hätte ich in der Baubranche ein regelmässiges Einkommen von bis zu

5 000 Franken», sagt Bashkim Shabani. «Ich weiss, dass ich das Allermeiste davon für den Lebensunterhalt ausgeben müsste.» Die Rechnung geht für ihn trotzdem auf: «Zumindest habe ich am Schluss eine ver-nünftige Rente» sagt er. «Ausserdem wer-de ich die Dienstleistungen, für die ich zah-le, auch geniessen». In Tetovo funktioniert die Wasserversorgung nur unregelmässig. Müll liegt neben den Häusern und auf den Strassen. Mit 6 400 Bewerbern stieg die Zahl der Asylsuchenden aus Mazedonien in den Westen nach der Visaliberalisierung im Jahr 2010 um 599 Prozent. Dies geht aus einem Bericht von der UNICEF hervor. Daraus entstand eine grosse Debatte und die Regierung nahm die Reisebüros in die Verantwortung. Sie drohte ihnen massiv mit Lizenzentzug. Die internationale Ge-meinschaft hingegen forderte verbesserte Lebensbedingungen in den Ortschaften, woher die Asylsuchenden kamen. Die drei jungen Menschen werden in der Schweiz nicht um Asyl ersuchen. Sie ha-ben alle Verwandte in der Schweiz, was ihnen einen allfälligen Neustart erheblich erleichtert. Sollte das Freizügigkeitsab-kommen auf Mazedonien ausgeweitet wer-den, wäre es auch deutlich einfacher, Ar-beit zu finden.

Zurück in die heimat?

Afërdita Berzati kann sich vorstellen, nach dem Masterabschluss noch einige Zeit in der Schweiz zu bleiben. «Mein Verlobter hat die Schweiz auch gern. Aber langfristig will ich in meiner Heimat leben und arbei-ten», sagt Afërdita. Wenn gutqualifizierte Migrantinnen und Migranten ihr im Aus-land erworbenes Know how im Heimat-land einsetzen, wird das als «brain gain» bezeichnet. Weit verbreitet ist allerdings der «brain drain». 85 Prozent der Univer-sitätsabsolventen sehen keine berufliche Perspektive im eigenen Land. Inzwischen hat sich noch eine dritte Variante etabliert: «brain circulation», die zeitlich flexible Auswanderung.Basri Kadriu kann sich vorstellen, 20 Jahre

in der Schweiz zu leben. «Auch ohne die Familie» versichert der Single. «Heimat ist für mich das Land, wo ich geboren bin und wo ich sterben möchte», sagt Basri Kad-riu überzeugt. Bashkim Shabani kann sich vorstellen, 10 bis 15 Jahren in der Schweiz leben, «bis sich die Lage in Mazedonien verbessert hat. Allerdings nicht so lan-ge ohne meine Familie», betont der Vater eines einjährigen Sohnes. «Heimat ist für mich der Ort, wo man arbeiten und in Wür-de leben kann», sagt er. Wie viele mazedonische Staatsbürger be-reits im Ausland leben und was sie leisten, ist schwer zu sagen. Dafür muss man zuerst wissen, wie viele Staatsbürger Mazedonien hat und das weiss man nicht. Vor kurzem sollte eine Volksaufzählung durchgeführt werden. Wie immer, war es höchst um-stritten. Einerseits ist es die ewige Frage der Anerkennung der Staatsbürgerschaft zehntausender Einwohner, mehrheitlich Albaner, noch nicht gelöst. Andererseits werden die ethnischen Gruppen am Pro-zess unangemessen beteiligt. In den höhe-ren Gremien der Datenauswertung sind sie praktisch ausgeschlossen. Deshalb handelt es sich mit Bezug auf Mazedonien oft um offizielle und nichtoffizielle Daten. Zum Jahr 2006 wird für die Rückweisungen der Migranten in die Heimat 3.9 Prozent des BIP angegeben. Das Institut für Ost-europa in Regensburg hält die inoffiziellen Daten für die Remittances für realistischer, die von 15 Prozent des BIP sprechen.Anfang Juni wurden in Mazedonien Nati-onalwahlen durchgeführt. Man kann nicht ausschliessen, dass auch dieses Mal in den Wahllisten verstorbene auftauchten und «Vollbürger» fehlten. In diesen Wahlen wurden drei Abgeordnete aus der Diaspora gewählt. Die Wahlbeteiligung in Mazedo-nien ist niedrig, das Misstrauen in die Po-litik hoch. Es ist das zweite Mal innerhalb von drei Jahren, dass in Mazedonien aus-serordentliche Wahlen stattfinden. «Wir drehen uns im Kreis», brachte es Bashkim auf den Punkt.

(Eine Fassung dieses Artikels erschien in der Zeitschrift «der arbeitsmarkt»)

reise

25www.albsuisse.ch


Bashkatdhetarë, shijoni bukurinë e bregdetit shqiptar

Me t’iu afruar zonës jugore të Republikës së Shqipërisë, vizitorët e shumtë, veçmas ata nga Republika e Kosovës, rëndomë i tundon dilema, se në cilin plazh të sistemohen për t’i kaluar ditët e pushimeve verore. Më së

tepërmi kjo gjendje shpirtërore të kaplon, nga shkaku se i tërë bregdeti shqiptar, që nga Velipoja deri në Ksamil, karakterizohet me bukuri të veçanta natyrore, ujë të pastër, por edhe rërë e cilësisë së lartë. Megjithatë, ekziston edhe laryshia e çmimeve, qoftë e sistemimit nëpër hotelet e shumta, apo edhe të ushqimit në restorante, varësisht nga vël-

limi i vizitorëve, respektivisht pushuesve. Me këtë rast, për sezonin veror të këtij viti, ne vizituam plazhin te Shkëmbi i Kavajës, i cili ndodhet në mes të Durrësit dhe Kava-jës, dhe që sipas shumicës së pushuesve me të cilët bideduam na njoftuan se kjo zonë e bregdetit shqiptar, për shumëçka, paraqi-tet të jetë njëra nga perlat e Adriatikut. Për ta ilustruar këtë reportazh ne biseduam me pronaren e njërit prej vargut të hoteleve për-gjatë plazhit te Shkëmbi i Kavajës, znj Sh-presa Hazbiu, e cila ka theksuar, se, ndonë-se tanimë kemi hyrë në gjysmën e korrikut, nuk na kënaqë vëllimi i vizitorëve, veçmas i atyre nga Kosova, por edhe nga vendet e tjera. Kjo gjendje, thotë znj. Hazbiu, sigu-risht e ka shkakun te gjendja e rënduar eko-nomike e qytetarëve, ndërkaq që na mban shpresa, se përgjatë gushtit, do të shtohet frekuentimi i pushuesve, pasi që pritet mbi-zotërimi i temperaturave të larta në rajonin jugor të Evropës. Nga njoftimet e znj. Sh-presa Hazbiu, ne mundë të konstatojmë, se kjo gjendje paraqitet të jetë e levërdishme për pushuesit nga Kosova edhe me “xhep të cekët”, jo vetëm për verime në plazhin te Shkëmbi i Kavajës, por edhe përgjatë pjesës dërmuese të bregdetit të bukur shqip-tar. Ndërsa pushuesi nga kudo qoftë, nëse vendos të sistemohet në këtë plazh, do të paguajë vetëm 10 euro natën, pa e llogaritur ushqimin ditor, të cilin mundë ta gjejë kudo qoftë, në hetelin ku është sistemuar, apo edhe në restorantet e të gjitha kategorive, që janë në dispozicion të pushuesve përgjatë tërë Shkëmbit të Kavajës. M.SH

shkëmbI I kavajës një Perlë e PushImeve verore!

Mittel gegen Übelkeit, Sodbrennen, Aller-gien und Mückenstiche: Im Ernstfall haben viele Reisende nicht die richtigen Medi-kamente dabei. Die Experten der Stiftung Warentest erklären in der Juli-Ausgabe der Zeitschrift Test, wie die perfekte Reiseapo-theke aussieht.

Krankheiten machen vor dem Urlaub nicht Halt. Aber am Urlaubsort lassen sich Medi-kamente manchmal nicht so leicht besorgen, weil vielleicht keine Apotheke in der Nähe

ist oder man sich nicht richtig verständlich machen kann. Vor allem in Asien und Af-rika gibt es auch erhebliche Probleme mit gefälschten Medikamenten. All das spricht für eine gut ausgestattete Reiseapotheke.

Auf jeden Fall mitgenommen werden müs-sen Arzneimittel, die regelmäßig verwendet werden, am besten doppelt soviel, wie man voraussichtlich braucht. Wichtig sind auch Mittel gegen Fieber und Schmerzen und zur Wunddesinfektion, Sonnen-, Mücken- und

Zeckenschutz, Heftpflaster, Verbandsma-terial und eine Pinzette, die sich zum Ent-fernen von Splittern und Zecken eignet. Je nach Reiseland, Aktivitäten und persönli-cher Krankheitsneigung machen weitere Mittel Sinn ? unter anderem gegen Durch-fall, Übelkeit, Sodbrennen oder Allergien.

Checklisten für die Zusammenstellung der Reiseapotheke unter www.test.de/reiseapo-theke veröffentlicht.

wIchtIge medIkamente für den urlaub

präsentation

26 www.albsuisse.ch


Die Schweizerische Journalistin-Schriftstellerin Elisabeth Kaestli, kehrte wieder in der Hauptstadt des Kosova, zusammen mit ihrem Mann (Heini), nach 4 Jahren Aufenthalt in Dodoma, der Haupt-

stadt von Tansania.Was Sie während des Aufenthaltes in Dodoma erlebte, die Art wie sie die Leute Leben, erzählt Elisabeth in ihrem neu-en Buch mit dem Titel: „Aisha, Mussa und Zawadi „. Elisa-beth verewigte nicht nur die Autobiografien der Interviewten im Buch, sondern erschuf auch ein Szenario des Lebens in Tansania. Die Beschreibung der armen Schicht, bis auf die Reichsten, las die Autorin an der Buchpräsentation vor. „Die Frau ist der Stamm der Familie. Nicht nur ihre Aufga-ben: die Kinder gross zu ziehen und den Haushalt zu machen. Die meisten Tansanischen Frauen arbeiten auch um die Fami-lie zu ernähren“ In Tansania gibt es immer noch Maedchen die wegen dem Brautpreis nicht heiraten können, der von der Familie des Jungen nicht beglichen werden kann. Das Wasser wird beim Brunnen geholt, ein weiter Weg… Nicht anders war es auch in Kosova, Jahre vor dem letzten Krieg.Das momentane Leben in Kosova sei Fortgeschrittener, vor allem für die Frauen. Geschichten von Frauen aus dem Koso-va, schrieb Elisabeth Kaestli während dem ersten Aufenthalt in Prishtina, in Ihren Büchern: „Frauen aus Kosova“ & „Grä-ben und Brücken“, die auch in Albanischer Sprache durch Ai-tene Asani-Xhemajli übersetzt wurden.

Jona Xhemajli

von tansanIa zurück nach PrIshtIna

Gazetarja/shkrimtarja zvicerane Elisabeta Kästli, së bashku me bashkëshortin e saj (Haini), rikthehet në kryeqytetin e Kosovës pas 4 vjetësh qëndrimi në Dodoma (Kryeqyteti i Tanzanisë).

Përjetimet që pati gjatë qëndrimit në Dodoma, mënyra se si njerë-zit jetojnë, rrëfeu në librin e promovuar javë më parë në Basel, të cilin e titulloi “Aisha, Mussa und Zawadi” (Aisha, Mussa dhe Zawadi). Elisabeta jo vetëm që përjetësoi autobiografitë e të in-tervistuarve në libër, por njëkohësisht bëri edhe një skenar të jetës në Tanzani. Përshkrimin nga shtresat më të varfra, e deri tek ato më të pasurat, autorja e lexoi edhe gjatë promovimit të librit, ku përshkruan botë të ndryshme, në një shtet të vetëm! Dukuri e cila është çdokund.“Gruaja është shtylla e familjes, e jo vetëm në detyrë për të rritur fëmijët e për të bërë punët e shtëpisë. Shumica prej grave tanza-neze punojnë edhe për ta ushqyer familjen”. Në Tanzani ende ka raste ku vajza nuk mund të martohet, pasi që familja e cila do ta ketë nuse të shtëpisë, nuk mund ta paguajë çmimin e nuses, e cila shkëmbehet me kafshë (dele, lopë, kuaj) apo një shumë të caktuar parash. Marrja e ujit, bëhet te bunari, rrugë e largët e cila ka kilo-metra të shumta përpara. Jo më ndryshe ka qenë edhe në Kosovë vitet e mëparshme, para luftës së fundit.Jeta tani në Kosovë është më e përparuar, sidomos për femrat. Histori të grave të Kosovës Elisabeta Kästli shkroi në dy librat e kaluar, gjatë qëndrimit të parë në Prishtinë: “Gratë nga Kosova” & “Ura dhe Hendeqe”, të cilat u përkthyen edhe në gjuhën shqipe nga Aitene Asani-Xhemajli.

Jona Xhemajli

nga tanzanIa sërIsh në PrIshtInë

info

27www.albsuisse.ch


Një projekt bashkëpunimi shkollor në mes të shkollës së komunës Aigle (Aigle, dmth. Shqiponja në gjuhën shqipe) dhe shkollës së Junikut shpërblehet me çmimin më të lartë të Integrimit të kantonit Vaud: Le milieu du Monde * (Mesi i botës në gjuhën shqipe).

Çmimi u nda publikisht në kuadër të mb-ledhjes vjetore të CCCI-së: “Les Assises de l’immigration”, më 28 maj 2011 në qy-tetin Nyon para përfaqësuesve të rreth 120 organizatave të ndryshme si dhe në praninë e personaliteteve të larta nga jeta politike, shoqërore dhe akademike. Duartrokitjet frenetike nga pjesëmarrësit, fjalimet e Zotit Da Cunha dhe të kryetares së CCCI-së, zonja Gloria Capt (avokate dhe bashkiake në qytetin Yverdon-les-Bains), bënë që drejtori i shkollës së Aigle-s, z. Marc Wicht të mbajë një fjalim sa me nd-jenja, aq edhe njerëzor e shpreslënës për të ardhmen. Shembulli i bashkëpunimit në mes të këtyre shkollave, angazhimi i veçantë i mësimd-hënësve të prirë nga zonja Claude Roshier (mësimdhënëse) dhe z. Marc Wicht (drejtor i shkollës së Aigle) por edhe i komunitetit shqiptar në Aigle, është nxitje për të vaz-hduar dhe thelluar këtë bashkëpunim, por edhe për të marrë nisma të tjera të tilla. Është për t'u përshëndetur edhe bashkëpuni-mi shembullor i mësimdhënësve të Shkollës

së Junikut. Drejtuesit e shkollës së Aigle-s vënë në pah falënderime të veçanta për z. Labinot Hax-haj (ndërmarrës me prejardhje nga Klina dhe themelues i shoqatës kosovare në Aig-le) si dhe për Z. Hysni Maloku, i cili ka bërë një punë sa profesionale, aq edhe me për-kushtim të palodhur në ndërlidhje në mes të shkollës së Junikut dhe asaj të Aigle-s. Në vitin 2009, ky çmim i është ndarë Ko-misionit për integrim të të huajve në qyte-tin Renens me projektin “Info-Natyre” dhe Komisionit Zviceran dhe të Huaj të qytetit Moudon. Në vitin 2010, ky çmim i është ndarë Bi-bliotekës Globlivres në Renens (bibliotekë me libra në 270 gjuhë të ndryshme) dhe Kompanisë Multikulturore “A la Vista” me emisionin TV “Carrefours”.

Ky vit është hera e parë që ky çmim i është ndarë vetëm një strukture: Projektit të bash-këpunimit ndërkulturor të Shkollës së Aig-le-s me atë të Junikut në Kosovë. Emërtimi Le Milieu du Monde (Mesi i Botës) e ka për frymëzim vendin me po të njëjtin emërtim në fshatin Pompaples në kantonin Vaud ku lumi Ozon ndahet në dy pjesë për të shkuar njëra në lumin Rhin e tjetra në lumin Rhone. Më pastaj këta lu-menj përfundojnë ndaras: lumi Rhin në de-tin Baltik dhe lumi Rhone në atë Mesdhe. Çmimi Le Milieu du Monde e marrë mi-ratimin e Qeverisë së kantonit Vaud (i cili edhe e financon çmimin) si dhe nga Dhoma Kantonale Konsultative për të Huaj (CCCI-Vaud). Juria e këtij çmimi këtë vit ishte e përbërë nga 3 përfaqësues nga Dhoma Kantonale Konsultative për të Huaj, nga tri personali-tete nga jeta akademike dhe kulturore dhe nga koordinatorja për Integrim e Kantonit Vaud, zonja Magaly Hanselmann. Juria drejtohej nga Zoti Antonio Da Cunha (Drej-tor i Institutit të Gjeografisë të Universitetit të Lozanës).Dy vitet e para, kryetar i Jurisë ishte Z. Vic-tor Ruffy (Ish-kryetar i parlamentit Zvice-ran).Përveç shumës 5'000 FRS, ky çmim e ka rëndësinë e madhe simbolike dhe cytëse.

Driton M. Kajtazi

ProjektI aIgle-junIk e merr çmImIn: “le mIlIeu du monde”

mjekËsi

28 www.albsuisse.ch


Rreth tre në katër njerëz vuajnë nga kriza dhimbjesh të shtyllës kurri-zore, por shpesh këto kriza kalojnë lehtë e nuk lënë pasoja, prandaj këshilla më e mirë është të jeni aktiv dhe të bëni aktivitetet normale e të përditshme sa më shumë të jetë e mundur. Analgjetikët janë ndihmëse në rastet e krizave të lehta. Ndërsa në disa raste, dhembja vazhdon e bëhet kronike e në këtë rast kërko-het informacion i mëtejshem.

pak anatomiShtylla kurrizore përbëhet nga disa kocka të quajtura vertebra, të cilat kanë formë rrethore dhe ndërmjet tyre vendoset disku, i cili përbëhet nga një material që i jep sh-pinës elasticitet dhe fleksibilitet. Vertebrat lidhen me njëra-tjetrën nëpërmjet ligamen-teve të forta, duke i dhënë shpinës fortësi e mbështetje. Shpina rrethohet nga muskuj të shumtë që shpeshherë krijojnë dhimbje në shtyllën kurrizore. Palca kurrizore, e cila përmban nervat që vijnë nga truri, mbrohet nga shtylla kurrizore. Gjithashtu, nga palca e kurrizit dalin dhe nervat spinal që marrin informacionin nga pjesë të ndryshme të tru-pit.

çfarë janë dhimBjet e shpinës?Dallojmë dhimbje akute dhe dhimbje kroni-ke. Shumica e dhimbjeve akute të shpinës vijnë si pasojë e traumave në pjesën e posht-me të shpinës apo i çrregullimeve si artriti. Ato zgjasin nga disa ditë deri në disa javë. Dhembja nga traumat shkaktohet kryesisht nga dëmtimet sportive, punët e ndryshme rreth shtëpisë apo të kopshtit, tronditjet e pa-pritura, si aksidente me makinë apo shtypje të ndryshme të ushtruara në kockat e indet e shtyllës kurrizore. Simptomat variojnë si dhimbje muskulore, kufizim të fleksibilitetit e amplitudës së lëvizjeve, deri në pamundësi për të qëndruar drejt. Ndërsa dhimbje kroni-ke e shpinës është ajo kur dhimbja zgjat më shumë se tre muaj. Zakonisht ajo është pro-gresive dhe e vështirë për t’u përkufizuar.

si trajtohen ato?Shumë dhimbje të shpinës mund të trajto-hen pa nevojën e ndërhyrjeve kirurgjikale. Trajtimi përfshin përdorimin e lehtësuesve për të ulur dhimbjen dhe të barnave antiin-

flamatore për të ulur inflamacionin. Qëllimi i trajtimit është të riparojë funksionin e du-hur dhe të forcojë shpinën, por edhe të pa-randalojë rishfaqjen e dëmtimit. Gjithashtu, kompresat e ftohta e të ngrohta ndihmojnë për ta ulur dhimbjen dhe inflamacionin, si dhe të lejojnë një lëvizshmëri më të lartë. Ndërsa regjimi i shtratit, në shumicën e rasteve, rekomandohet vetëm për 1-2 ditë, sepse ushtrimet janë një rrugë mjaft efek-tive për t’u shëruar nga dhimbjet e shpinës dhe për të forcuar muskujt e shpinës e të abdomenit (barkut). Në disa raste mjaft serioze të dhimbjeve të shpinës, ndërhyrja kirurgjikale mbetet zgjidhja më efektive, sidomos në rastet e dëmtimeve muskulo-skeletike.

cila është ecuria e sëmundjes?Në shumicen e pacientëve dhimbja e sh-pinës shërohet pa ndonjë humbje të funksi-onit, por në disa raste është e nevojshme të kontaktojmë me mjekun nëse nuk kemi ulje të dukshme të dhimbjes apo inflamacionit pas 72 orësh të trajtimit shtëpiak e vetjak. Dhimbjet shkaktohen nga mosfunksionimi i duhur i mekanizmave truporë apo edhe për shkaqe jo traumatike. Ju nuk duhet të angazhoheni në ushtrime tronditese apo sforcuese. Këshilloheni të mbani drejtimin e duhur të shpinës si dhe veprime të tjera që ndihmojnë për të parandaluar dëmtime të ndryshme. Shumë dëmtime që lidhen me punën shkaktohen nga peshat e rënda, vib-rimet, lëvizjet përsëritëse apo qëndrimet jo korrekte.

cilët janë tipat e dhimBjes së shpinës?Dhimbje e thjeshtë “mekanike” e shpinës.Ky është tipi më i shpeshtë. Rreth 19 në 20 raste të dhimbjeve akute të shpinës klasi-fikohen si “dhimbje të thjeshta të shpinës” (në shumicën e rasteve quhet “dhimbje jo-specifike”). Këto dhimbje quhen kështu, sepse nuk vijnë si rezultat i ndonjë sëmund-je të pranishme. Shkaku më i shpeshtë është ndrydhja apo gërvishja e vogël e ligamentit

apo muskulit, e cila shkaktohet nga pesha të rënda, lëvizje përdredhëse e papërshtatshme ose qëndrim jo i duhur. Gjithashtu, edhe pro-

dhImbjet e shPInës

mjekËsi

29www.albsuisse.ch


bleme të vogla të diskut ndërmjet vertebrave shkaktojnë dhimbje. Në shumicën e rasteve shkaku i vërtetë i dhimbjes nuk është i qartë.

Dhimbje e thjeshtë nuk do të thotë se dhim-bja është gjithmonë e lehtë, por ajo mund të variojë nga e lehtë deri në të fortë. Në më-nyrë tipike dhimbja lokalizohet në pjesën e mëposhtme të shpinës dhe dhimbja shpërn-dahet në pjesën e të enjturave e të kofshëve. Dhimbja lehtësohet në qetësi, ndërsa gjatë të kolliturit, të teshtimës, apo kur lëviz sh-pinën dhimbja keqësohet.

Shumica e këtyre dhimbjeve kalojnë shpejt e lehtë brenda javës së parë ose më shumë. Tre në katër raste, simptomat kalojnë bren-da katër javëve, kurse nëntë në dhjetë raste, simptomat kalojnë brenda gjashtë javëve. Megjithatë, edhe pse dhimbja ka kaluar, zakonisht dhimbje të vogla do të shfaqen edhe në të ardhmen. Në një numër të vo-gël të rasteve dhimbjet zgjasin më gjatë se gjashtë javë, pra, për disa muaj e më gjatë, atëherë ato klasifikohen si dhimbje kronike.

dhimBja me origjinë nerVoreKjo ndodh në më pak se një në njëzet raste. Kjo nënkupton që nervi që vjen nga palca e kurrizit ka pësuar irritim apo dëmtim si shtypja dhe dhimbja ndihet përgjatë zonës që inervon nervi. Kështu që ju mund të ndieni dhimbje përgjatë shputës apo pulpës së këmbës dhe në disa raste kjo dhimbje mund të jetë shumë herë më e madhe se vetë dhimbja e shpinës. Shembulli më i për-gjithshëm janë dhimbjet e shkaktuara nga dëmtime të nervit “shiatik”.Dhimbja me origjinë nervore varion nga e lehtë në të fortë. Ashtu si dhe e thamë më lart, kjo dhimbje qetësohet duke ndenjur shtrirë dhe keqësohet kur kollitemi, tesh-tijmë etj. Irritimi i nervit apo shtypja e tij shkakton ndjenjën e thumbimit, mpirjes apo dobësi në pjesën që inervohet nga nervi që ka pësuar dëmtimin.Shkaku i irritimit në shumicën e rasteve shkaktohet nga inflamacioni i ligamentit apo spazma muskulare. Një shkak tjetër i njohur është dhe “rrëshqitja e diskut”(pjesa e jasht-

me e diskut dëmtohet dhe pjesa e brendshme e diskut fryhet, duke dalë jashtë kontureve të saj dhe shkakton shtypje të strukturave fqinje (nervin).Shkaktarë tjerë të dhimbjes së shpinës janë:Artriti (inflamacion i artikulacionit të shtyl-lës kurrizore), ku një formë e zakonshme e tij është osteoartriti, një formë që ndodh te njerë-zit e moshuar. Spondialtroza ankiloze është një formë tjetër e artritit, e cila mund të ndodhë te të rinjtë dhe shkakton dhimbje të shpinës. Disa shkaqe tje-ra, jo të zakonshme, janë anomali strukturore kockore, tumore, apo shtypja që shkaktohet nga indet fqinje, të cilët shkaktojnë dhimbje të shpinës.

si mund ta përcaktojmë tipin e dhimBjes që kemi?Dihet që shumica e dhimbjeve të shpinës zh-villohen papritur dhe janë dhimbje të thjeshta, kështu që shumica e tyre kalojnë shpejt dhe me trajtim shtëpiak. Por, megjithatë, në raste të dyshimta duhet t’i adresoheni mjekut, sido-mos kur ju keni këto simptoma:

- Dobësi muskulare të ndonjë muskuli të këmbës;- Mpirje (mungesë të ndjeshmërisë) në pjesën e të ndenjurave, të këmbës apo sh-putës;- Probleme me fshikëzën e urinës apo zor-rën, si për shembull, humbja e kontrollit;- Humbje peshe apo kur gjendja e përg-jithshme nuk është shumë e mirë.

Dhimbja zhvillohet gradualisht dhe me ka-limin e kohës ajo keqësohet, kjo sidomos në rastet me shkaqe si tumore, artrite, SIDA etj. Mjeku juaj duhet të jetë në gjendje ta diagnos-tikojë nëse dhimbja është e thjeshtë apo është me origjinë nervore, nëpërmjet përshkrimit të dhimbjes, por edhe nëpërmjet ekzamini-mit. Kështu radiografitë apo skaneri nuk e ndihmojnë mjekun dhe nuk tregojnë ndonjë anormalitet nëse kemi “dhimbje të thjeshtë të shpinës”. Por këto ekzaminime mund të jenë të nevojshme kur dhimbja me origjinë nervore zgjat dhe është e fortë ose nëse dyshohet për ndonjë anomali tjetër strukturore.

BB

dhImbjet e shPInës

mjekËsi

30 www.albsuisse.ch


SPM apo sindroma paramenstrua-le është ndryshimi në funksionimin hormonal te femrat, i cili manifestohet me paraqitjen e simptomave emocio-nale, psikike dhe fizike. Te shumica e femrave paraqiten simptomat emocio-nale në formë nervoze, depresioni dhe shqetësimi.Të shpeshta janë simptomat fizike siç janë: ngërçet, fryrja, puçrrat, gjoksi i ndjeshëm, kokëdhembja dhe mar-ramendja. Te disa femra paraqiten ndryshimet psikike siç janë: harresa, mungesa e përqendrimit, apetit i shtu-ar dhe dëshira e zvogëluar për marrëd-hënie seksuale.

kur paraqitet spm?Rreth 85% e femrave kalojnë nëpërmjet SPM çdo muaj. SPM paraqitet nga 7 gjer në 14 ditë para ciklit menstrual, pas ovulimit. Nëse në atë periudhë vjen gjer te fekondimi i qeliza-ve vezë, vezoret ndalojnë sekretimin e es-trogjenit, progjesteronit dhe niveli i këtyre hormoneve papritmas bie. Kjo ndikon në për-forcimin e simptomave të SPM-së, vdekjen e qelizave vezë të pafekonduara dhe shpie në fillimin e ciklit menstrual. Me fillim të ciklit menstrual, simptomat e SPM-së zhduken.

çfarë shkakton simptoma të spm?Nuk ekziston një fakt i fortë se çfarë e shkak-ton saktësisht paraqitjen e SPM, por ekspertët pohojnë që paraqitja e SPM-së është e lidhur me sekretimin e hormoneve femërore, estrog-jenit dhe progjesteronit. Mendohet që këto dy hormone ndikojnë në hormonet dhe substan-cat tjera duke shkaktuar paraqitjen e SPM-së:

1. seratoninaSeratonina e njohur si hormoni i kënaqësisë, ndikon në disponim, gjumë të mirë dhe krijon ndjenjën e kënaqësisë së përgjithshme. Niveli i ulët i estrogjenit në organizëm pas ovulimit është i lidhur me nivelin e ulët të seratoninës. Niveli i ulët i seratoninës shkakton depresion, nervozë dhe apetit të shtuar, që ndonjëherë bën pjesë në disa nga simptomat themelore të SPM-së.

2. endorfinaEndorfina është enzimë që forcon ndjenjën e kënaqësisë dhe zvogëlon ndjeshmërinë në dhembje. Estrogjeni dhe progjesteroni së

bashku, ndikojnë në zvogëlimin e nivelit të endorfinës në organizëm.

3. epinefrinaEpinefrina apo adrenalina është e njohur si hormoni i stresit. Estrogjeni ndikon në nive-lin e adrenalinës në organizëm, e cila ndikon në rritjen e shtypjes së gjakut dhe ndërrimit të disponimit.

4. acidi gama aminoButerikAcidi gama aminobuterik forcon nervozën, ndërsa progjesteroni forcon sekretimin e saj.

5. mineralokortikoidiHormoni i cili rregullon nivelin e lëngjeve në organizëm dhe sekretimin e shtuar të tyre

gjatë SPM ndikon në paraqitjen e fryrjes.

6. prolaktinaHormoni i cili forcon zhvillimin e gjoksit dhe gjëndrave qumështore. Sekretimi i shtuar i prolaktinës gjatë SPM, rrit ndjeshmërinë e gjoksit.

si ndikon spm në dëshirën për marrëdhënie seksuale?Shumica e simptomave të SPM-së zvogëlojnë dëshirën për marrëdhënie seksuale. Sipas hulumtimit, femrat në këtë periudhë janë të pakënaqura me jetën seksuale, që zakonisht është pasojë e depresionit dhe nervozës të cilën e ndjejnë gjatë SPM.Megjithatë, marrëdhëniet seksuale të rregull-ta, mund të arrijnë sekretimin e seratonës, hormonit të kënaqësisë dhe të zbusin simpto-mat e SPM-së.

a ekZistojnë preparate të cilat e ZBusin spm-në?Nëse keni simptoma të dukshme të SPM-së, konsultohuni me mjekun se cili preparat do të ju përshtatej më shumë. Varësisht prej simptomave të SPM tek ju, mjeku mund të ju përshkruajë diuretikët, ilaçet kundër dhemb-jeve, pilulat kontraceptive apo antidepresive.

cilat gjëra ushqimore duhen konsumuar për t'i ZButur simptomat e spm-së?Shmangni grickat e njelmëta dhe të ëmbla, kafenë dhe alkoolin.Simptomat e SPM mund t'i zbusni thjeshtë me anë të ndryshimit të mënyrës së ushqyerjes. Gjatë periudhës së SPM, rrisni konsumin e kompleksit të karbohidrateve të cilat ndodhen në:

- Drithëra integrale- Bishtajore- Pemët e arrës dhe perimetGjatë periudhës së SPM, më së miri do të ish-te që të shmangni:

- Karbohidratet e thjeshta (ëmbëlsirat, çokol-latat)- Kafenë- Alkooli- Duhanin- Grickat e njelmëta

B.B.

sIndroma Paramenstruale

refleksion

31www.albsuisse.ch

Mënyra se si femra pa-raqitet në mediume për një kohë të gjatë është duke e dëmtuar imazhin e femrës në përgjithësi. Kjo nuk përfshin vetëm televizionin dhe filmin por të gjitha mediet.

Blerta aliu

Mirëpo, tri m e d i u m e në të cilat konsumohet

më së shumti kjo pamje jo e mirë e femrës janë televizio-ni, video-lojërat dhe revistat, ku secili prej këtyre kanë një sërë problemesh në lidhje me këtë.Është e rëndësishme të shqyrtohen stereotipat gjin-orë në televizion, imazhet e vajzave seksi në video-lojëra dhe imazhet joreale të fem-rave nëpër revista.Këto tri çështje e mbështesin idenë se ky problem shkak-ton efekte negative në mëny-rën se si femrat fillimisht e shohin veten e tyre dhe më pas si i shohin të tjerët dhe si përshtaten me mentalitetin e vendit.Televizioni është një medium i kudondodhur dhe po ashtu mjaft i shikuar edhe në vendin tonë. Kështu ai ka një efekt të madh në mëny-rën se si gratë e shohin veten e tyre dhe se si të tjerët i shohin ato.Në shumë shfaqje televizivë apo edhe seriale televizive, kur bëhet fjalë për raportin femër- mashkull, vërejmë menjëherë mbështetjen në shumë stereotipa gjinorë të cilët shkojnë në dëm të femrave.Ata e dëmtojnë femrën jashtëzakonisht shumë. Tek seriali më i shikuar vendor “Kafe-neja Jonë”, në rolin e “Tezës Gane” paraqitet tipi i femrës e cila ka vetëm një qëllim jetësor: që të martohet, ndërsa Saranda, një personazh tjetër në këtë seria, paraqet femrën si të paaftë për të menduar, për të shprehur një ide, për t'u kujdesur për vete dhe për familje, një grua

që jepet pas të mirave materiale, e zhveshur plotësisht nga shumë vlera dhe virtyte njerë-zore.Pra në tërë serialin, çdo personazh femër është e paraqitur me kufizime serioze, kështu duke i forcuar stereotipat të cilët e rëndojnë femrën në shoqërinë tonë.Po aq sa televizioni edhe video-lojërat e ku-fizojnë femrën në disa aspekte, nuk janë ste-reotipat aq shumë të shprehur sikurse në te-levizion, por njëri nga elementët më dëmtues sa i përket mënyrës se si femra paraqitet në to është “femra si objekt seksi”.Shumë lojëra të cilat zakonisht preferohen nga djemtë, ato me vetura apo ndonjë lojë sportive apo çfarëdo qoftë, kanë në përmbajt-je femra të zhveshura, me linja trupore të për-sosura të cilat kryejnë funksione të ndryshme gjatë lojës deri tek ato më banalet.Këtë mund ta shihni te lojërat më të shitura

në botë, ku një nga këto është “Grand Theft Auto: Vice City”. Kjo lojë shitet në rrugët e kryeqytetit tonë për të gjitha grupmoshat, dhe në këtë lojë gjëja e vetme që mund ta bëjnë femrat e vetme që gjenden në të është roli i prostitutave.Përfaqësimi joreal i grave është i shprehur edhe më shumë në revista, kryesisht në ato të mo-dës ku femrat paraqiten shumë thatanike dhe kështu si të do-bëta në peshë ato idolizohen nga vajzat e vogla dhe adole-shentet të cilat mendojnë se edhe ato duhet të duken asisoj.Kështu ato çrregullojnë mëny-rën e të ushqyerit dhe shkojnë drejt rrezikimit të shëndetit të tyre. Kjo gjë imitohet nga re-vistat e famshme siç janë Elle ose Vouge të cilat vazhdimisht mbulojnë kopertinat e tyre me trupa femrash thatanike.Një gjë e tillë i bën femrat të ndihen të pasigurta me linjat e tyre trupore me peshën, dhe kështu duke u munduar t’i ng-jasojnë modeleve të cilat i ser-vojnë revistat, ato rrezikojnë

veten.Kjo praktikë kohët e fundit vërehet edhe nga revistat e vendit siç janë “Kosovarja”, “Se-lect”, “Teuta” etj.Njerëzit janë duke investuar çdo ditë e më shumë në gjëra argëtuese, kështu televizioni, video-lojërat e revistat janë të zakonshme dhe të kudondodhura.Femrat janë vazhdimisht ato të cilat paraqi-ten në këto mediume në mënyra të ndryshme, të papërshtatshme të cilat arrijnë me apo pa dashje të krijojnë apo t'i forcojnë stereotipat aktualë, të ndikojnë në femrat tjera dhe kështu ta dëmtojnë imazhin e femrës.Mediet duhet të bëjnë një ndryshim të madh kur është fjala te paraqitja e femrës. Kjo mund të jetë një detyrë e vështirë por e domosdosh-me për të ardhmen, ngase ky perceptim duhet të ndërrohet, e posaçërisht në vendin tonë.

sI Po e dëmtojnë medIet ImazhIn e femrës

enigmatikË

32 www.albsuisse.ch

2 8 5 3

6 8

3 5 7 2

9 3 2

4 9

1 8 6

1 9 7 4

4 6

2 4 9 3

Sudoku 1: Hard

c©2006 1 Birthday 2006

*

**

***

Erë E lEhtë dhE

E frEskët

Zgavër në tokë, në

ndonjë dru Etj

lidhjE a bashkim

qEliZash të njëllojta

‘Canadian automobilE assoCiation’

radius

ringjallësi i figuravE

në largësi të madhE nga toka

futbollisti,Casillas

notëmuZikorE

biskotë E gatuar mE

arra osE mE bajamE të shtypura

shkrimtar Egjiptas

banor vEndës i ZviCrës

shtEt Evropian

qytEti në foto

Copë tokE ku rritEn fidanë

radium

tEmporruga që përshkon

në hapësira një trup qiEllor

llojpapagalli

lumë nëkosovë

mEtri

kuÇEdër (mit)

atomi

floriorgan i gruas

natrium

‘national EduCation’

kalë shalE

ampErvolvo

tEmpoalbania

ndrrimmalli

këngëtarja,sopjani

sulm(Eng.)

‘intErnEt advErtising

burEau’r. E.r

politikani kinEZ,

kErimbay raZdykovkëngëtarja,

baraku

n. a. nqë është i

dhënë shumë pas lëndëvE narkotikE

altvEndi ku nis një rrjEdhë

uji, burim

paga vjEtorE E

papës(shq.)

djali i djalit a i vajZës

monEdhë E maqEdonisë

rEomirminus

ishull në kroaCi

këngëtarja,takE

përEmër pronor

autor:bravoskandi

9 1 8

6 9 2

8 2 4 7 1

6 4

9 4

9 3

4 6 3 1 8

7 8 5

1 7 2

Sudoku 2: Hard


9 6 2 3 5

2 1 6

7 4

6 8 2

7 3 2 4

9 6 8

5 9

3 8 7

2 7 4 5 1

Sudoku 3: Hard


3 5 8

2 3 5

9 8 3

7 5 3 1

1 2 3

5 8 6 9

7 3 9

5 7 4

3 2 6

Sudoku 4: Hard


****

1 2 3 4 5 6 7 8 9123456789

FJALËKRYQ KLASIK 1. Ai që vret dikë në mënyrë mizore, vrasës i pamëshirshëm - Futja e topit në portën e skuadrës kundërshtare. 2. Lloj krokodili. 3. Ishull në Japoni - Simbol i fesë myslimane, besim; besë. 4. Lumë në Austri - Kulla e lartë e xhamisë. 5. Vend ku shiten bileta. 6. Shkrimtar i lashtë egjiptas - Amper - Spanja. 7. L.A.T - Dru i hollë e i drejtë. 8. Zanore - Dëshmori, Vokshi (shq.) - Alt. 9. Këngëtar i njohur turk - Revistë e njohur për VIP në Britani.

HORIZONTALISHT

VERTIKALISHT

1. Njeri që hante mish njeriu (sh.shq.). 2. Lloj amino acidi - Atom. 3. Emri i muajit të katërt në kalendarin iranian - Ai që pret drurë me latë. 4. Kryetar i një manastiri të murgjve ort-odoksë - S.K. 5. Notë muzikore - Shtet në Evropë. 6. Këngëtarja e njohur, Turner - ‘European Migration Network’. 7. Baras, barabar, pa u mundur e pa fituar as njëri as tjetri. 8. Orët e cak-tuara (shq.) - Zanore - Zero. 9. Emër femre e huaj - Zog i egër grabitqar.

Punimi është i përbërë prej nëntë katrorëve të cilët poashtu janë të përbërë prej nëntë katrorëve të vegjël. Detyra e juaj

është që t’i rradhisni numrat prej 1 deri 9, po e përsëritur num-rat as në kolonat vertikale e as në kolonat horizontale. Që t’ua

lehtësojmë punën iu kemi dhënë disa numra si ndihmë.


KARRIERA: Yjet tregojnë një periudhë turbulente në punë dhe në karrierë. Kësaj stuhie kozmike mund t’i shmangeni nëse planifikoni kohën tuaj më mirë. Përgatituni për rezis-tencë, sidomos deri më 27 korrik, kur do të hiqni barrën nga vetja dhe do të arrini të përfitoni goxha shumë. Po, pas kësaj date, është kohë ideale që ju të ndryshoni profesio-nin/punën tuaj, ose edhe të paraqisni projektet dhe planet që keni në kokën tuaj.

PARtNERI: Mundoni që, qysh prej fillimit të muajit t’i zgjidhni problemet që keni me partnerin tuaj, në mënyrë që të krijoni një bazë të qëndrueshme për të pasur një jetë të qetë. Duhet të gjeni pak kohë edhe për romantikë. Personat e lirë do të mund ta gjejnë partnerin në afërsi.

PRoFESIoNI: Mund të ndodhë që për momentin të mos jeni të lumtur me punën dhe profesionin tuaj sepse gjërat nuk po zhvillohen ashtu siç do të dëshironit. Megjithatë, disa biseda me personat e duhur, mund t’ju sjellin ndihmën e nevojshme. Përkundër faktit se do të jeni të angazhuar në mënyrë konsekuente, përpiquni të tregoheni më të ku-jdesshëm në aspektin financiar, respektivisht t’i mblidhni të mirat që do t’ju ofrohen, sidomos prej fillimit të muajit deri më 13 korrik.

PARtNERI: Marrëdhëniet me partnerin do të funksio-nojnë për mrekulli – por pakënaqësia mund të qëndrojë duku tjetër. Hiqni dorë nga kritikat dhe përpiquni të bisedo-ni shtuar me partnerin. Personat e lirë duhet të tregohen më të butë dhe të kenë kujdes nga gjuha e mprehtë.

KARRIERA: Nëse dëshironi të arrini sukses në karrierë gjatë këtij muaji, duhet të mësoheni me disiplinë. Do të keni nevojë për ndihmë dhe konsultime, sidomos në periudhën prej fillimit të muajit deri më 26 korrik. Pra, koordinoni punët me kolegët tuaj sepse do të keni mbështetjen e yjeve për punë në kolektiv. Po ashtu edhe në aspektin financiar duhet të kujdeseni që planet t’i bëni me bashkëpunëtorë, por duke e marrë përsipër organizimin e punës.

PARtNERI: Kompromiset janë çelësi i suksesit për jetën bashkëshortore në muajin korrik. Dëshira juaj do të jetë që gjithë muajin të kaloni pranë partnerit ose me shoqërinë, por mund të mos ju plotësohet dëshira në tërësi. Personat e lirë do të kombinojnë dashurinë me shoqërinë.

KARRIERA: Nëse arrini ta akumuloni energjinë e ne-vojshme për punë, atëherë do të keni shanse të mira për ngritje në karrierë. Po ashtu, mund të keni edhe përparime në aspektin financiar. Megjithatë, po që se arrini të për-fitoni financiarisht do të ishte mirë kursenit ca para për ditët e mëvonshme, kur mund të shfaqen një krizë e rastit. Dosido, duhet t’i harmonizoni synimet dhe dëshirat me mundësitë që ofrohen.

PARtNERI: Vështirë e kuptoni se ka edhe gjëra të tjera në jetë pos dashurisë. Do të jeni të koncentruar në maksi-mum në marrëdhëniet bashkëshortore dhe punët të tjera mund t’i lëni anash. Përpiquni t’i balanconi gjërat. Personat e lirë kanë gjasa të mira t’i japin fund vetmisë.

KARRIERA: Jeni të vetëdijshëm për anët tuaja të forta dhe ato të dobëta mirëpo në muajin korrik do të dalë në sipërfaqe personaliteti juaj i fortë. Megjithatë, kujdes nga një obligim mund të përfundoni në obligimin tjetër, dhe kështu t’ju humbas busulla e punës. Kërkohet më shumë vëmendje që të mos bëni gabime, sidomos ato të natyrës financiare, që do të shpeshtohen pas datës 21 korrik.

PARtNERI: Në muajin korrik do të jeni shumë më afër partnerit respektivisht do ta ndjeni ngrohtësinë e lidhjes tuaj. Harmoninë do ta arrini edhe me biseda të çiltra dhe konstruktive. Personat e lirë duhet të hapin zemrën dhe të lejojnë të hyjnë personat e rinj.

KARRIERA: Me koncentrim, qetësi dhe zemërmirësi që janë virtyte tuaja gjatë këtij muaji mund të korrni suksese. Pra, nuk jeni person që lëvizni me shpejtësi, por keni kura-jë të ecni sigurt drejt synimit në profesion. Gjatë korrikut do ta keni mbështetjen e yjeve për përfitim financiar, qoftë ai rritje rroge, apo edhe ndonjë biznes i ri. Sidoqoftë, suk-sesi qëndron tek bashkëpunimi me njerëzit të tjerë.

PARtNERI: Është kohë e duhur që bashkë me partnerin të formoni një jetë të re. Pra, është fazë e lumturisë, kur mund të mësoni shumë gjëra të reja dhe t’i përjetoni ato. Personat e lirë të kësaj shenje do të mund të takojnë per-sonin e ëndrrave.

KARRIERA: Fatkeqësisht ky muaj nuk do t’ju sjellë suk-sese në karrierë po që se nuk angazhoheni në maksimum. Një zgjidhje për të dalë nga kjo situatë është të mos i shtyni gjërat për një afat tjetër, por t’i përvisheni punës. Meg-jithatë, gëzim mund të përjetoni në aspektin financiar, ku vërehen përmirësime të dukshme. Nëse dëshironi të inves-toni, atëherë kohë ideale për një gjë të tillë është periudha, prej 21 deri më 28 korrik.

PARtNERI: Gjatë këtij muaji duhet të jeni më aktiv, në mënyrë që të përjetoni një periudhë të hareshme me partnerin. Personat e lirë do të kenë mbështetjen e planetit Venera për të gjetur partnerin e jetë vetëm se kërkohet pak veprim.

KARRIERA: Edhe pse mendimet pozitive vlojnë në kokën tuaj, kjo nuk do të thotë se edhe mund të arrini sukses të sh-pejtë në karrierë. Gjatë muajit korrik shpesh do të konfron-toheni me angazhime dhe detyra të papritura, të cilat mund t’ju tensionojnë. Megjithatë, kur të hasni në probleme nuk duhet të dekurajoheni, por të motivoheni për të arritur deri të synimi juaj. Në aspektin financiar do të dëshironit për-mirësim më të dukshëm.

PARtNERI: Karizma nuk do t’ju mungojë dhe do të rre-zatoni dashuri dhe bukuri. Po ashtu nuk do të përtoni t’i shfaqni ndjenjat e shpirtit tuaj, që do t’i ofrojnë relaks dhe lumturi partnerit. Personat e lirë do të kalojnë një muaj të lumtur, edhe nëse nuk e arrijnë qëllimin final.

KARRIERA: Gjatë këtij muaji do ta gjeni zgjidhjen për një problem në punë, të cilin ende e bartni në shpinë. Me kreativitetin që dispononi do të depërtoni në sipërfaqe. Si-doqoftë, një kujdes i shtuar kërkohet në aspektin financiar, sepse shpesh mund të gjendeni në situata pisk. Përpiquni të kurseni gjatë muajit korrik, por jo deri në atë masë sa do ta dëmtonit veten, apo nuk do t’ia plotësonit dëshirat dhe nevojat që lindin.

PARtNERI: Mund të lindin ca probleme me partnerin për shkak të ndikimit të planetit Uran që sjellë befasi të pakëndshme. Megjithatë, nuk ka arsye për brengosje, sepse me një buzëqeshje do ta evitoni këtë krizë. Personat e lirë do të ndeshen gjithashtu me disa befasi këtë muaj.

KARRIERA: Dëshironi të tregoni sa jeni të angazhuar dhe të aftë për punë por këtë do ta arrini më se miri prej datës 11 korrik e tutje. Mirëpo, në anën tjetër, duhet të keni kujdes dhe të mos ndërmerrni obligime të mëdha, që do t’ju rras-kapitin dhe që nuk do t’ju lejojnë t’i përmbushni synimet tuaja. Kujdes të shtuar duhet të keni edhe me shëndet, sep-se lodhja e tepërt sjellë nervozizëm dhe prishje të qetësisë në kolektiv dhe prishje të raporteve me kolegët tuaj.

PARtNERI: Gëzohuni që keni një partner të mirë pranë vetes. Gjatë muajit korrik do të jetë mu partneri ai, që do t’ju mundësojë një jetë stabile. Personat e lirë të kësaj shen-je vetëm nëse hapin zemrën e tyre, mund të arrijnë deri të një njoftim interesant, ndoshta edhe afatgjatë.

KARRIERA: Punët që kanë të bëjnë me konkurrencë do t’i përfundoni me sukses të plotë, duke përdorur inteligjencën tuaj. Në përgjithësi, nuk do të dorëzoheni para pengesave dhe çdo punë do ta çoni deri në fund me sukses. Meg-jithatë, duhet të shfrytëzoni këtë mundësi dhe të mendoni më shumë për aspektin financiar, respektivisht si të mate-rializoni më mirë suksesin tuaj në biznes. Mundësitë janë, por kërkon pak përkushtim.

PARtNERI: Mirëkuptimi dhe inteligjenca do t’ju mun-dësojë të zgjidhni çdo problem që keni, apo që mund t’ju shfaqen në jetën tuaj bashkëshortore. Personat e lirë do të kërkojnë një partner intelektual, mu të tillë çfarë e konside-rojnë edhe vetveten.

KARRIERA: Nuk duhet të lejoni t’ju shfrytëzojnë të tjetër. Kolegët tuaj egoistë mund të keqpërdorin mirësinë tuaj dhe t’ju ngarkojnë edhe me punën e tyre. Pra, përpiquni t’i përfundoni obligimet tuaja me kohë, por mos nxironi të tregoni se mund të bëni edhe më shumë, sepse mundi nuk do t’ju shpaguhet. Pra, do të keni një sukses mesatar në karrierë, ndërsa një fazë e shkurtër, e suksesshme në financa, do të jetë periudha prej 8 deri më 12 korrik.

PARtNERI: Gjatë këtij muaji do të largoni një problem që ju ka preokupuar që një kohë të gjatë. Do të keni mun-dësi t’i shfaqni ndjenjat mu ashtu siç dëshironi dhe ta afro-ni partnerin. Personat e lirë duhet të angazhohen më shumë, edhe pse kontaktet nuk do të mungojnë.

horoskopi

akrePI

bInjakëtdemIdashI

gaforrja

dashI

luanI vIrgjëresha

shIgjetarIPeshorja

brIcjaPIbrIcjaPI ujorI PeshqIt

33www.albsuisse.ch


34 www.albsuisse.ch

mjekËsi QERSHOR-kORRik / Juni-JuLi 2011

qImet e tePërta në truPIn e femrësQimet e tepërta në trupin e grave nuk janë vetëm një shqetësim dhe një problem estetik, por edhe një problem mjekësor

Në po flasim për shumë qime, në tërë tru-pin (fytyrë, rreth gjoksit, pjesën e poshtme të stomaku, organet). Pse është ky prob-lem? Për shkak se ajo është një shenjë e mosbalancimit hormonal, femrat me qime të tepërta në trup kanë më shumë hor-mone mashkullore. Meshkujt dhe femrat prodhojnë të gjitha hormonet, por vetëm se raporti është i ndryshëm. Meshkujt i kanë më shumë të ashtuquajturat hormo-ne mashkullore, ndërsa femrat kanë më shumë hormone femërore. Kjo ndikon në bilancin e ciklit menstrual, si edhe hormo-net mashkullore parandalojnë ovulacionin dhe cistimi mund të ndodhë në vezore.

arsyet për qime të tepërta në trupin e graVe

Arsyeja zakonisht është në vezoret, të cilat prodhojnë më shumë hormone mashkul-lore. Vezoret mund të ndikohen nga një sasi e lartë e hormonit të insulinës (ajo ul sasinë e sheqerit në gjak) por më shpesh, ata probleme mund të jenë të trashëguara, kështu që ju mund t‘i fajësoni prindërit tuaj, nëse mendoni se është e drejtë. Përn-dryshe, funksionimi jo i rregullt i vezoreve prek 10% të grave.Përveç të qenit leshatake, funksionimi i parregullt i vezoreve gjithashtu shkakton ciklet menstruale të parregullta. Tendenca e të qenit të trashë dhe me një zë më të thellë. Ajo gjithashtu mund të shkojë edhe në drejtime tjera dhe të shkaktojë humbjen e flokëve, rritjen e sheqerit në gjak, tensio-nin e gjakut apo kolesterolin, probleme të lëkurës, etj.

si mund t‘i luftojmë qimet e tepërta në trupin e femraVe?

Është e rëndësishme që ju të zbuloni se vezoret tuaja nuk funksionojnë si duhet,

sa më shpejt të jetë e mundur sepse ajo mund të shkaktojë probleme me një femër më vonë (po ashtu infertiliteti, problemet e zemrës). Shumë herë (në qoftë se parre-gullsitë janë zbuluar mjaft shpejt) humbja e peshës mund ta përmirësojë gjendjen. Kjo mund t’ju largoj nga shumë proble-me, ndër të tjera ajo mund të ndihmojë në rikthimin e një ekuilibri hormonal. Ju mund të përdorni pilula të hormoneve dhe tableta për sheqerin në gjak dhe kolestero-lin. Trajtimi dhe rivendosja e balancës në trup nuk do të ndihmojë me qimet e tepërta në trup. Ky problem duhet të zgjidhet me heqjen e qimeve. Për heqjen e përhershme, një elektrolizë është një zgjidhje e mirë. Kjo në fakt është një gjendje e cila kërkon nga ju për ta ndryshuar jetën tuaj në çdo aspekt.

arsye të tjera për tepricën e qimeVe në tru-pin e femraVe

Teprica e qimeve në trupin e femrës shpesh ndodh gjatë menopau-zës femërore, për shkak

se sasia e hormoneve femërore zvogëlo-het. Është i rrallë rasti kur hipofiza nuk funksionon si duhet. Hipofiza është një gjëndër në tru e cila kontrollon funksio-nimin e gjëndrave të tjera dhe kështu në mënyrë indirekte ndikon në rritjen e tensi-onit të gjakut, prodhimit të qumështit tek femrat, te organet seksuale mashkullore dhe femërore, funksionimin e veshkave, ndjenja e urisë, të qenit leshatak… funksi-onimi jo i rregullt i hipofizës mund të jetë rezultat i një aksidenti, tumori, rrezatimi nga ndonjë terapi për trurin, etj.

rg

35www.albsuisse.ch

edukimQERSHOR-kORRik / Juni-JuLi 2011

gënjeshtra, shenjë se fëmIja nuk ndIhet I sIgurt

Nëse vogëlushi juaj fillon të gënjejë që nga mosha trevjeçare, nuk ka arsye të brengoseni, kjo është pjesë normale e rritjes. Por, nëse kjo vazhdon edhe në moshën shtatë vjeçe, atëherë është koha të brengoseni. Të gjithë prindërit mësojnë fëmijët se gënjeshtra është e keqe, por pa marrë parasysh se sa çuditshëm do të tingëllojë kjo, këtë e bëjmë çdo ditë.

nga mosha dy deri në moshën katërVjeçare mund të tolerohet

Mes moshës dy dhe katërvjeçare, fëmijët gën-jejnë për të shmangur dënimet. Atëherë nuk janë edhe aq të shkathtë, por me moshën katër vjeçe diçka ndryshon. Në fakt, psikologët e hulumtimit kanë zbuluar se fëmijët mes mos-

hës tre dhe katërvjeçare e gjysmë mësojnë të gënjejnë më me shumë entuziazëm dhe shka-thtësi. Fëmija i cili gënjen duhet të jetë i aftë dhe ta kuptojë të vërtetën, ta mendojë një al-ternativë të së vërtetës, si dhe dy versionet t’i kombinojë ashtu si di më së miri. Ju pajtoheni se kjo është e pabesueshme që fëmija katër-vjeçar ta bëjë. Prandaj, nëse zbuloni te fëmija juaj, keni arsye të jeni të impresionuar, por mos e shpërbleni.

të gjithë fëmijët gënjejnë instinktiVisht, por ka edhe profesionistë

Nëse fëmija juaj gënjen edhe pasi shkon në shkollë, kjo është një shenjë e një proble-mi apo i pasigurisë. Nëse edhe pas moshës shtatëvjeçare kjo i kalon në shprehi, ai të njëjtën gjë do ta bëjë edhe kur të rritet.

gënjeshtra si ushtrim

Fëmijët e moshës katërvjeçree shpesh gën-jeshtrën e përdorin si mënyrë për të provuar shkathtësitë e tyre të pazbuluara, që të kon-trollojnë kufijtë si dhe të shikojnë te kush mund të kalojnë gënjeshtrat. Me kalimin në klasë të parë kjo zakonisht bie.

m.g.

Fëmijët janë shumë të ndjeshëm ndaj rrezeve UV, sepse funksionet mbrojtëse të lëkurës dhe aftësia adekuate e mbrojtjes nga këto rreze në moshën e tyre ende nuk janë të zhvilluara. Kur kësaj t’i shtohet fakti se lëkura mban në mend apo kujton secilën minutë të kaluar në diell dhe që 50–80% e ekspozimit në diell ndodh mu në fëmijëri.Nëse fëmijët vetëm disa herë digjen në diell, në masë të madhe shtohen gjasat që në të ardhmen të zhvillohen qelizat kancerogjene.Sipas mjekëve, fëmijët deri në moshën gjashtëmuajshe nuk duhet fare të ekspozohen në diell, e nëse kjo ndodh me foshnjat që ushqehen me gjirin e nënës, detyrimisht duhet të mbulojnë pjesët e trupit të foshnjës dhe ato pjesë të prekura nga rrezet e diellit duhet lyer me krem apo me faktorë të tjerë mbrojtës.Fëmijët më të rritur dhe adoleshentët nuk do të duhej që pa krem mbrojtës për një kohë të gjatë të qëndrojnë në plazh. Prindërit nganjëherë men-dojnë se mjafton një bluzë e hollë, por duhet ta

kuptojnë se kjo nuk është e mjaftueshme dhe nuk ofron mbrojtje. Që dëmet nga rrezet e diellit të jenë në minimum, fëmijët detyrimisht duhet lyer me krem antisolar dhe kremra të tjerë. Koha e caktuar në muajt më të ngrohtë të verës është ora

11 dhe 15 e pasdites, përderisa për fëmijët më të vegjël kjo duhet të zgjerohet në periudhë prej orës 9 deri në orën 18.Porosia e mjekëve për prindërit është që kremrat e tyre të mos i përdorin në fëmijë. /reuters/

mbrojenI lëkurën e njomë të fëmIjëve

36 www.albsuisse.ch

MOBILIZIMI

Krahët të thyer në form këndi ti ndërroni luhatshëm

para dhe prapa.

Duart e palosura, kyçet e duarve lëvizin në mënyrë rrethore

majtas dhe djathtas.

Grushtojeni (boksojeni) hijen.

Zgjatni duart shpejtë përmbi kokë dhe në drejtim të dyshemesë.

Legenin silleni në rreth majtas dhe djathtas.

Duke i luhatur kryqëzoni duart para trupit.

Legenin e shtyni prapa dhe e ngrehni përpara.

Duart ndërroni në kokë dhe mbi shpinë.

Duart pas kokës, bëni lakime anësore majtas dhe djathtas.

aksioni d – aktivisht parandalone diabetin [email protected], www.actiond.ch

PAUZA E LËVIZJES

20 ushtrime praktike për të mbajtë trupin në formë

edhe gjatë punës.

1 2 3 4

5 6 7 8 9

9 ushtrime praktike, të cilat e ngrohin dhe lirojnë trupin

«5 në ditë» [email protected], www.5amtag.ch

kËshilla QERSHOR-kORRik / Juni-JuLi 2011

37www.albsuisse.ch

marketingQERSHOR-kORRik / Juni-JuLi 2011

Një studim i bërë kohën e fundit në Australi ka treguar se meshkujt mesatarisht jetojnë pesë vjet më shkurt sesa femrat, ku shkaku kryesor i kësaj është pakujdesia e meshku-

jve për shëndetin e tyre. Meshkujt janë më të rrezikuar nga paraqitja e kancerit, pinë më shumë duhan, përdorin më shumë bar-na, kanë problem me mbipeshë, por shkojnë

më rrallë te mjeku sesa femrat.Më shumë se 68 për qind e meshkujve kanë probleme me mbipeshë, 48 për qind kanë vështirësi psikike, kurse vetëm 5 për qind sish hanë ushqime të shëndetshme, thotë In-stituti australian i Mjekësisë, pas hulumti-mit të zhvilluar. Përkundër të gjitha këtyre, vitin që shkoi, vetëm 16 për qind e meshku-jve kanë shkuar te mjeku për kontrolle.

Instituti i Mjekësisë bën të ditur se rezul-tatet e këqija janë rezultat i disa faktorëve. Për shembull, meshkujt nuk e lënë punën për të shkuar të mjeku, si dhe kanë turp që të bisedojnë rreth problemeve emociona-le dhe seksuale, sidomos me mjekun. Një gjë e tillë ndikon që meshkujt të shtypin problemet dhe dhembjet e tyre, duke mos shkuar me kohë te mjeku për parandalimin e sëmundjeve të ndryshme.

a jetojnë më gjatë meshkujt aPo femrat?

38 www.albsuisse.ch

tel/Fax: 062 822 67 24nat: 079 467 70 15Hauptstrasse 26, 5032 [email protected]

FAMI SHOP lenzburgerstrasse 43, 5033 Buchs/agtel.062 534 44 30, nat: 076 370 71 91

AKTION

9.50

AKTION

AKTION

9.90

Documents

albsuisse_nr._6-7