!µTA PJ!:NGANTAR

Puji dan syukur p~nulis panjatkan kehadirat Tuhan Yang Maha Esa, atas

segala rahmatNya penulis dapat menyelesaikan tugas akhir ini.

Tugas akhir ini disusun . untuk memenuhi persyaratan dalam menyelesaikan

study di Jurus<lil T~knik Elektro, Faku1tas Teknik Universitas Medar1 Area (lTMA)

Medan, dengan mengambil judul "Pembangkit Sinyal Akustik".

Dalam menyelesaikan tugas akhir ini penulis banyak dibantu dan didorong

oleh b~rb11gai pihalc dan pada kes~rnpatan ini ~nu}is rnenyampaikcm ucapan terim~

kasih yang sebesar-besarnya kepada :

l. Bapak Drs. Dadan Ramdan, M.Eng, M.Sc, selaku Pembimbing I penulis

da1am p~nulis<lil tugas alchir ini sampai sel~sai.

2. Bapak Ir. Yance Syarif, selaku Pembimbing II penulis.

3. Bapak Ir. Yance Syarif, Ketua Jurusan Teknik Elektro Fakultas Teknik

Universitas Medan Area.

4. Bapak dan Ibu Dosen Jurusan Elektro Fakultas Teknik Universitas Medan

Area.

5. Kedua orang tua : V, Sir~gar cian A Br Hornbing, Istri t~n~inta : Pun<;_a br

Napitu, Abang, Adik-adik, dan seluruh keluarga yang selalu memberi

dorongan dan semangat serta penuh pengorbanan selama penulis

menyelesaikan tugas akhir ini .

6. Re.kan-n~kan se.luruh 111$(}.Siswa yang tel@ bany<lk membantµ sehi.rlgga

penulis dapat menyelesaikan tugas akhir ini.

Penulis sacillf b@wa Tµg£ls Akhir ini m£lsih jauh dari ke.se.mpurnaan, ll.Iltuk itu

penulis mohon kritik dan saran yang bersifat membangun, harapan penulis tulisan ini

dapat bermanfaat bagi kita semua, sebelum dan sesudahnya penulis mengucapkan

hMYak te.rim<l ~a.,sih.

Med@, Se.pt~mber 2008

Penulis,

11

J)AFTMISI

Halaman

KAT.I\. PENGANTAR .. ....... .... .... .... . _., .. ... .. .. ·.········ ·.·.•: .-.•_. ... _. ........ ..... ........ .. .......... _. ..... ... .. .

ABSTRAK .. . . ... . .. . . .. . .. . . . . . . . . . . .. . .. .. . .. ... ... ... ... . . . . ..... ... ......... ..... .. . .. . . .. . . . . . . . . . . . . .. .. . . ... 111

D;\fTAR I$J , .... ,, ..... , , ... ,,,, ,, .,, ,, .,, ,,, ... ,,, ,, .. ,,., . ..,,, .,, .. ,, .. , .... ,, ... ,. , .... . ,., ... . ........ .. ... .. v

DAFTARGAMBAR .......................................................................................... Vll

]};\fT ART AJ}EL , ....... _. ..... , ..... . _. .. _ .......... ..,._................................................ .................................. ....... IX

BAB I PENDAHULUAN ......................................................................... .

1.1. Lat(lf Bel<lk<lllg , ...... ,.., ........ .. ,,,, .. , .... , .. ,,,, ...... ,,,., ... , ........... , .... , 1

1.2. Permasalahan ........................................................................ .

1.3. M_ak.sud dan Tujll@ ., ....... .. ,., ...... , .... , .. . , ............... .. ,... ........ .. .............. 2

1.4. Batasan Masalah .......................................................... ... ....... 2

1.5. P~111bahas<lll ... ,,,,,.,, ,,,, ....•. ,.,,,,, ,,,,, .... , ,,,, .. , .. ,,, .. , ,,., ..... , .. ,., ..... ,. 3

BAB II TEO RI PEMBANGKIT SINY AL AKUSTIK.............................. 4

2,1. Ak:ustik Dalam Ruangan .. , .... .. .. ,,., .......... , ........ , ........... ,......... 6

2.2. Bunyi sekitar (Surround Sound) ............................................. 7

2.3. Pe.nguat Op-Amp,,, ..... ,,.,.,,,,,,,,, ... , .. ,, .... ,, .. ,,, ...... ,, ......... .. ,....... 9

2.3.1. Penguat Tak Membalik ............................................... 10

2.3.2. Penguat Pemb;tlik .... .. . ,, .... ,.......................................... 12

2.3.3. Penguat Penyangga ..................................................... 14

2.3.4. Pengu(lt Dif~r~nsi(ll ...... , .. ,,, ... ,, ...... ,.,. , ... ,,..................... 15

2.4. Tapis Aktif .................................................. .. ...... .................. 16

2.4 .1 Tapis Lulus B(:lwah ............. .... ........... .. ........ ,. ... .. ...... ..... 19

2.4.2. Tapis Lulus Atas ................................ ..... ........ ... .. ... ..... 20

2.4.3. Tapis Lulus Jalcr .. .................. .......... .... ........ ........ .... .... 21

2.5. Rangka.ian Tunda ................................................... ........ ....... .. 23

v

3.1. Penguat Penyangga..................................................... ...... .. ......... 25

3.2. Pengu(lt Selisih ... ,.1 .... ... .......... . .. _. , ••••• • _. _ ...... , • •• ,. , •• • _. _. _. _ • ••••• , _ •••••• , ,..... .... . 27

3.3. Penguat Jumlah........................... ........................................... ...... 28

3.4. R<lngkl,li<l!l P~@rnb~h L~b(lr S!(!n~o , .. ,, .. ,,,, ....... , ....... .. .. ... . ,,, .... ,,.. 29

3.5. Seksi Tundaan................................... .. ....... ....... ...... ..................... 32

3.6. Pengurang D(!s(lh Frekwensi _ ..... ,,., ... ,, .... ,. ,,_._ ......... ,., .. _.,, .. ,._. , .. _. ... ,. 3~

3.7. Tapis Dialog Kanai Tengah......................................................... 36

3.8. Pengg~mlc Sl!t>woof~r , .. ,,, .,,., ... ,, ..... ,, ...... ,, .. ,. ,, .,,,,, ... ,, ................ ,. 37

3. 9. Penguat Daya Kanai Surround . . . . .. .. .. .......... ....... .. . . . . . . .. .. .. . . . . . . . . .. . 3 8

3.10. Catu Daya .... ,, ... , ......... _ ... , ........... _._. _ .... _ .... .. _._._. , .... . _._._. ._ .. _._._ ..... _._ ... _,.._. _. .... _._._. 39

3.11. Pengoperasian ............................................................................ 40

4.1. Penyetelan ................................................................................... 42

4.2. Penguji(lt1 ,._. _. ,, ... _ ............ , .. ,. , ... , .. ,._ .. ,, ,,_._ .... ,.,, ... , ... ,, .. . _. _., _. ._. _. .. _._. .,_.,_._. .. ,_._. 44

4.3. Pengukuran ...................... ,............. .... ...... ....... ... ......... ................ 45

BAB V KJ}SJM.P~~ I>AN SARAN .................. ... ,,,, .. ,,, .......................... ... 56

5.1. Kesimpulan........................................................ .. ........................ 56

5.2. Saran ._ .... ......... _ ... ....... .. ......... .. ......... .. ..... ,_ .. ... . _., _. .. .. _ ........... _. ._. ..... _...... 56

DAFTARPUSTAKA............................................ ...... .............. .... ...... ..... ................. 57

LAMP IRAN ! •• •• •••• •• •• ' • ••• ' • • • ••••• • ' ••••• y. , .' ' . ...... ' .. ~ .• ' ..... •. ! ••••• ••••• • ••••• • ••••••• ! •• ' . ! •• ••• ' ' ••••••••• 58 -- - -- - - - - ·- . --- --- . -- - --- ---- - - - --- - - .. . - -

VI

ll~•~m-~~

Garn bar 2.1. Blok diagram Pembangkit Sinyal Akustik .. .. ..... .. .. .. . .. . . . .. .. . . . ... . . . . . . . 4

Gambar 2.2. Sk~m.a R<lilgkman P~mbMgl9t Siny<tl Akustik ...... ,., .. , ....... ,, .. ,.,,. 5

Gambar 2.3. Penempatan sumber suara pada Pembangkit Sinyal Akustik ... .. .... 8

G_amb_ar 2_.4. Simbol OP-Alnp .,,,,._.,, ...... _. ,, .. , ...... , ...... _., ...... _. ,_. .. _. ...... ,_._. ............ _._.., .... 9

Gambar 2.5. Penguat Tak Membalik .................................................................. 11

Gamb(ll' 2.6, Pengµat P~ml:mlik ,,,,, .. . , .. ,. .. .,., ... ,. .. ,, .. ... ..... .. ,. , .. , .. ,. ,.,., ..... . ,. .. ,.,.., .... . 13

Gambar 2.7. Penguat Penyangga ................... ........ .................... ................ ......... 14

Gamb(ll' 2.8. Penguat Di:fernnsial ········:······ ····· ······· ·::··· ··············· ······ ···· ······ ·· ·····--· 15

Gambar 2.9. Tanggapan frekwensi untukjenis-jenis Tapis .... ...... ........... ........... 18

GClII1bar 2.10, Tapis Lµlµs B.~wah •.. ,.,,., .,., ...... ........ ........... .. ,., ..... ..... ,., ., ... , .... ,...... 19

Gambar 2.11. Tapis Lulus Atas

Gambar 2.12.Tapis Lulus Jlllur ................................................................ . .. ....... ...... ....... . - -- ·· - - .... - -- - - . - - - - -- - - · ·--- - ·· · ·- · -·

20

21

Garn bar 3 .1. Penguat Penyangga .. ... .. .... .. ... ...... ... ..... .... .. .. .. ... .. .. . ...... ..... .. . .. ...... .. 26

Gamb(ll" 3.2. Pengµat Selisih .......................................................... , ... ....... ,.. .. .... 27

Gambar 3.3. Penjumlah Tak Membalik Dua Masukan .... ... .......... .. ....... ........ ... .. 29

Gambar 3.4. Rangkai<m P~namb<lh Lehar Stereo .... ...... ... ,.. .... .. .... ... ..... ...... .... .... 30

Gambar 3.5. Seksi Tundaan ................................................................................ 34

Garnb(ll" 3.6. R<mgkman P~ngurang Pesah Frekwensi ......... ,., ..... ...... ....... ... .... ,.. 35

Gambar 3.7. Tapis Dialog Kanai Tengah .. ...... ..... ....... ... ........ .... .. .... ...... ..... ....... 36

Gambar 3.8. Penggerak Subwoofar ......... ... ... .. ....... ....... .. ..... .... ..... ..... .......... .... ,. 37

Gambar 3.9. Penguat Daya kanal Surround ... ....... ..... .................... ........... ... ...... 38

Vll

Gamb::rr 3.10.Rap.gk<l.ian Pencatµ Paya ., .. , ... .. . , .. , .... .... , ... ,,,, , .... ,,,.,,., .... ,, ... ,,, ..... ,. 39

Gambar 3.11.Pengoperasian Pembangkit Sinyal Akustik ......... .. .................... ... 41

Gambar 4.1. Tanggapan Frekw{!nsi pada OsGiloscop ...... .... .... ......... _ .. .... .. , .. ... ... _. . 49

Gambar 4.2. Sinyal Keluaran Penguat Penyangga Kiri......... ..................... .. ... .. .. 49

Gamb'1f 4.3 . Sinyaj K.~luar.m P~nguat Selisih ,,., ... ,,,, .... ... ,,,, ... , ..... . ,,,,,,, ....... ,.,,,., 49

Gambar 4.4. Sinyal Keluaran Penguat Jumlah ....... .. .... ......... ... ..... .... .................. 50

Gambar 4.5, Siny(ll K~luaran Rangkaian L~bar Kiri ,, .......... ,., ..... . , ...... , ....... , .. .. ,,... 50

Gambar 4.6. Sinyal Keluaran Rangkaian Lehar Kanan....................................... 51

Gambar 4.7. Sinyal K.el11::rran Rangk'1i@T;ipis Di(llqg Kanal Teng@ .... ,,, ,,,,.,,., 51

Gambar 4.8. Sinyal Keluaran Rangkaioan Seksi Tundaan .................................. 52

Garnb(lf 4.9. Sinya1 Keluanlll. R.angkaian Pe11gurang Desali F;:-ekwensi .,............ 52

Gambar 4.10.Sinyal Keluaran Penguat Daya Kanai Surround... ..... ... .................. 53

GamP'1f 4.11 ,Sip.y'1.l l<.~Jµaran p;ici:i R@gl<.'1i'111 Sµbwqof~r., ,, .. , .... , .. ,.,,,., .. ,, .. ,,.,.,,, 53

Gambar 4.12.Sinyal Keluaran Frekwensi Clock................................ .. ................. 54

Gambar 4.13 .FUJl~tion Generator, OscilosGop, Al(lt P~rnbangkit SinyCI} A1c11stik 54

Gambar 4.14.Alat Pembangkit Sinyal Akustik......... ................... ....... .. ................ 55

Vlll

/

])i\FT,i\R TABEI.

a~~m~ll

Tahel IV. 1. Pengujian Pertama. .. ... ..... ....... ...... ... .... .. .. .. ...... ... ... ...................... .... 45

. Tahel IV, 2. Pe11gujillJ1 K~ciua ... , .. .. ,, ....... ,,, ,,., .. ,,,, ... ,,,,,, .,,,,,,, .... ,, .,,,,,,,,, .,,,.,.,,.,.. 45

Tahel IV. 3. Pengukuran Tegangan Keluaran Pada Rangkaian Penguat Jurnlah 46

T(lhel IV, 4. Pengukuran Tegangan Keluaran P(lda Rangkai@ Lehar Kiri .... _... 46

Tahel IV. 5. Pengukuran Tegangan Keluaran Pada Rangkaian Lehar Kanan. .. 47

Tahel IV. 6. Pengµkµran Tegangan Kelu<lfan Pad(l Rangkajan Dialqg K.anal

Tengah... .... ......... ................ ...... ... ......... .............. .... ........ ................. 47

Tabel IV. 7, Pe11gukur<lll T~gangan KelU<lfM Rting~aian S~ksi Tund.aan .. ....... 47

Tahel IV. 8. Pengukuran Tegangan Keluaran Pada Rangkaian Pengurang

Desah , ,,, . , .... , , , , , .. . ,, . , .... . , , ...... . ,, , ... .. ,, ... ,, , , ....... , .. , . ,, , , , .. . , . , ,,, , ... .... ,. , ,, ,, . 48

Tahel IV. 9. Pengukuran Tegangan Keluaran Pada Rangkaian Kanai Surround 48

T(lhel IV. IO. Pengu1cµran T~gMg_an }(eh1a.r@ P(lda }langlqli@ Subw()ofer ,, .,.... 48

JX

Halaman

Lampiran 1 Daftar l(ornpon_en R_esistor ................. , ........... ........................ _._.. 58

Lampiran 2 Daftar Komponen Potensiometer dan Semikonduktor ..... ........ 59

LainpiraJ1 3 D<lftc:ir }(ompon_en }(()ncie11sator . ,,. ,, ,,,, ..... , . ,,,,,,,,,.,. ,, ... . , ,,,,,, .. ,,,, 60

Lampiran 4 Daftar Komponen Lain-lain...................................................... 61

Lampir_at1 5 Gamb_ar B_entuk. P~B (Print Circ;uit "Board) ,., .... , ...... , ... , ..... _._. _.... 62

Lampiran 6 Garn.bar Skema Rangkaian Pembangkit Sinyal Akustik .......... 63

Lampiran 7 Karak:t_eristi}( IC TL 084 ., ... ,,,,,,,.,,,,,, .. ,, ... ,,,,,.,., .. ,,,,,, .... ,.,,,,,,, .... 64-72

Lampiran 8 Karakteristik IC MN3008 ......................................................... 73-76

Lampiran 9 Karajct_eristik IC MN3101 ..... ,, .. ,,,,_,., .... .. ,_., ............ _. .,._. ... _. .,., ........ 77-80

Lampiran 10 Karakteristik IC LM1875 .......................................................... 81-88

LampiraJ1 11 Kc:irakt_eristi1c Trlll1~istor 7912 .,,,, ... ,,,,,, , .... ,.,, .. , .. ,, .. ,,,, ,,., ,., .... ,,, .. ~9-92

Lampiran 12 Karakteristi Transistor LM7812 ..................................... ........... 93-96