Ali eriati - Kevir

le ni (Hubut-Kevir)Rahman ve Rahm Olan Allahn Adyla.

Fecr Yaynlan: 28

zgn Ad: Kevfr

Redaksiyon: Fecr Dizgi: lkay

Kapak: Ayan Grafik Kapak Basks: Orhan Ofset Bask: Yldzlar Matbaas CUt: ifti Mcelthanesl

1. Basm : Nisan'92

Fecr Yaynevi

lkiz Sokak 24/29 06430 Shhiye / Ankara Tel: 230 39 54

Ali eriat: KEVR

Trkesi Muhammed Nayif ayir

Ankara 1992

iindekiler

nsz 7

kevir 37

kariz 71

arkadama mektup 83

sevgi aktan stndr 103

tapndklanm. 123

ilahi tragedya 157

observatoir parknda 173

ocuk sevgisi 219

tapnak 237

nevnz 325

insanlar ve szler 333

yaratl ezgisi 363

Sen yalnz gnl bilirsin,

Msr lkesinde yalnz imisin.

Toplum Kitab

nsz

imdiki yalnzln korkusuyla, tarihe kaarken, almnn banda bilin, duygu ve dnce atlganl suuyla otuz yandayken gvdesi yark yank edilip zerine mum eritilen kardeim Aynulku zat' buldum... Bilgisizlik dnemlerinde bilin bal bana bir sutur. Gsz braklmlar ile gszler arasnda ruh ycelii ve gnl yreklilii, su birikintileri lkesindeBudba'nm deyimiyle ada olmak balanmayacak bir gnahtr. Kendimden bir "dank yaknma* okuduum ok oluyor imi. Sonra bunu kardeim Aynulkuzatin yazdn gryor imi im. Yine bunun gibi bu yazy, onun yaknmasnda okudum. Ben kendim yazmm gibi grdm. *Ya ktnlk"tn kendisi iki "yaktn"n bir eit bakalamadr da ondan. imdi onun KevirHme ilikin nsz ile Kevtfde bana ilikin nszne geelim[Ne yazsam gnlm doyuma ulamyor! Bu gnlerde yazdklarmn lm, yazlmasnn yazlmamasndan daha iyi olacana inanmadm yazlardr. Arkada! Dorular, dosdorular... hep sylenmez. Kendimi kys grnmeyen

7

bir denize atmam da gerekmez. "Kendim de olmadan, "kendime gelince onlan yazdma zleceim, onlardan dolay incineceim yazlar yazmam da gerekmez. Arkada! Korkuyorum korkulmas da gerekiyor yazgnn tuzandan... Gerekten de, sevginin dokunulmazlna andolsun; bu yazdklanmla "mutluluk dolu bir yol mu, yoksa "aclar* dolu bir yol mu yryorum, bilmiyorum! Gerekten de, bu yazdklarmn "boyun emek mi yoksa "ba kaldrmak m olduunu bilmiyorum! Keke hepten bilgisiz olsaydm da kendimden kurtulsaydm! Devinim ile durgunluk anlannda birtakm yazlar yaznca onlardan^ dolay inciniyorum, ok! Tanr'nn yolunda birtakm yazlar yaznca da inciniyorum. Sevenlerden sz etsem de olmuyor, dnenlerden sz etsem de olmuyor, yazdka yazsam da olmuyor, hi yazmasam da olmuyor, sylesem de olmuyor, sessiz kesitsem de olmuyor, bunu aklasam da olmuyor, aklama sam da olmuyor, suskun dursam da olmuyor!

(Ak Risalesi)

(Ne yazsam gnlm doyuma ulamyor! Bu gnlerde yazdklanmn tm, yazlmasnn yazlmamasndan daha iyi olacana inanmadm yazlardr.

Arkada!

Dorular, dosdorular... hep sylenmez. Kendimi kys grnmeyen bir denize atmam da gerekmez. "Ken dim* de olmadan, "kendim"e gelince onlan yazdma zleceim, onlardan dolay incineceim yazlar yazmam da gerekmez.

8

Arkada!

Korkuyorum korkulmas da gerekiyor yazgnn tuzandan...

Gerekten de, sevginin dokunulmazlna andolsun; bu yazdklanmla 'mutluluk" dolu bir yol mu, yoksa "aclar" dolu bir yol mu yryorum, bilmiyorum!

Gerekten de, bu yazdklarmn "boyun emek mi yoksa "ba kaldrmak" m olduunu bilmiyorum!

Keke hepten bilgisiz olsaydm da kendimden kur tulsaydm! Devinim ile durgunluk anlannda birtakm yazlar yaznca onlardan dolay inciniyorum, ok!

Tannnn yolunda birtakm yazlar yaznca da inciniyorum.

Sevenlerden sz etsem de olmuyor,

Dnenlerden sz etsem de olmuyor,

Yazdka yazsam da olmuyor,

Hi yazmasam da olmuyor,

Sylesem de olmuyor,

Sessiz kesilsem de olmuyor,

Bunu aklasam da olmuyor,

Aklamasam da olmuyor,

Suskun dursam da olmuyor!]

9

Yeni Basknn "nsz" Yerine Baka Bir Sz

Varlm yalnz bir szcktr benim! Yaamm da yalnz o szc haykrmaktr. Ancak u biimde: Konumak, retmenlik yapmak, yazmak. Yalnzca kiilerin beendii: Konumaktr. Benim de kiilerin de beendii: * retmenlik yapmaktr. Kendimi durgunlatrarak bununla i yaptm deil, yaadm duyumsadm ise: Yazmaktr!

Yazlanm da e aynim Toplumsallar tslamsallar lseller

Yalnzca kiilerin beendii, toplumsallardr. Benim de kiilerin de beendii, Islamsallardr. Kendimi durgunlatrarak bununla i yaptm deil, nc desem yazdm da deil... tersine, yaadm duyumsadm ise lsel lerdirp)

te bunlan yaynlarken oluan kukularm bu yzdendir. Eylemlerimin yansra dncelerimin bir sonucu olmayp, tmden 'varlmn paralan'ndan oluan on bin kelimeye yaklaan bu yz sayfalk yazm oluturan szckler ise beni dnemin takranlarnn altna srklemi krdryor. Burnu ve gzleri bal bir eein ektii u acmasz "deirmen", iimin, beynimin, duygularmn, sinirle(1) emsI TebrizYin de deyiiyle:

O Yazc eit yaz yazd,

Birini o okudu bakalar deil Birini o da okudu bakalar da Biri o da okumad bakalar da

10

rimin zerinde dndke dnyor, dnyor, dnyor... gecenin bitimine dek! Bylece gn balarken balam olduu yere yeniden gelmi oluyor. Bu dnme byle srp gidiyor. Bu dng ile, bu "eein" yolculuk gibi bir amacnn olmad apak ortadadr. Bu ta da bir yerlere gtrmeyecektir. Bir amac varsa, o da bizim yamz karmak ur. Bir sonucu varsa, o da bizden arta kalan paralarn, zerimizden geen, dolaysyla "yaam" denilen "sinsi fsl dayc!" gccegndzn ayaklan altnda ezilmesidir.

Kaygm se udur:

Btn bu "ac", "olumsuzluk" ile "samalklar genlik, umut, inan cokusuyla dolup taarak "gitmek", "ulamak", "yapmak" zere yola km olan bu kuan iine dkmek, ldrmek zere saln bozmak demek deil midir?

Bu soruya olumlu, olumsuz hzla, kesin bir yant vermek, nemsememenin yansra aamalan hzla atlayp gemeyi oluturacaktr. "Yaznsal bir yapt" eksizsiz olduu oranda eksii de olacaktr. Saint Bcuve'n de deyiiyle; "yazarn kaleminden akan damlalarn yansra okuyucusunun gzlkleri altnda oluan bir flizcikdir." Dolaysyla bu soruyu yantlarken bu "yaptn iki yaratcsn gz nnde bulundurmak gerekir... Bu yaptma getirilen eletiriler ise teki yaptlarma getirilen eletirilerden daha elikili olup, birbirlerinin kart olduu bile sylenebilir. Ancak, bilinli eletirmenlerden Fransa'da oturan tran'l bir bilimadam olan sayn doktor Bedi', "Drtyol" Le Carrefour adl bir dergide yaymlad bir yazda yapttan ok beni ruhsal, dnsel, toplumsal alardan zmlemeye alarak onu, "Kara Mucize" adyla dile getirmitir. Mucize oluu "kail

0

Iem"den dolaydr. Kara oluu ise "duygulara yapu et ki"den dolaydr. Ben bu kara etki olayn tmden yok sayacak deilim. Tersine, "ln* bayndrl yok etme eiliminde olduu aka ortadadr. Sudan, bayndrlktan kesildiinden dolay l, bir eit "krgnlkur. Mutluluk, tatllk ile durgunlua kar bir rpntr. *Gzel grmeyi* elden karmaktr. Bu gzel grme, bir aacn glgesinde uzanarak yanbana ahr kurup ii sevgiyle dolup taarken kendince mutlu olup btn bu nimetlerin karln verircesine duran kimsenin gzel grmesidir.

Ancak, sorumlu, yapclktan sorunlu kii ykcl retemez mi?

te bu yzden l*de kalabilecek bir okuyucu, bu ise beni kayglandran korkun bir olaydr. lde "eha de*e gitmek zere "ykanyor olabilir. Schendel'in de deyiiyle: "Ak iin, ancak yaamn kendi gzleri nnde lm olduu kimseler lebilir.

Ac, olumsuzluk, samalk... bunlar *yeryz" yaamn "ondan sonraki" yaama doru srkleyerek \?u ikisini eletiren oklardr. Bakalarnn ekmei iin kayglanmak, onu elde etmeye uramak ise ilk admda kiinin kendi iinde ekmek kaygsn ldrp, kendi ekmeini elden karmasdr.

Durum byleyken, "yeryzne ini"i kendileri iin korkun bir gerek sayan insanolunun o blm iin l; tatsz, ac bir yazg olup, kiiyi yasaklanm meyveye yaklatran sonsuzlua dein sren bir susuzluktur, yleyse buna dayanarak bir "Kara Mucize" olduu sylenebilir. Ancak, kii"nin aln yazsn benimseyerek "inilen, doyum, serinlik, acszlk cenneti'ne ulamay ama edinen insan12

olunun teki blm iin korku, susuzluk ile scaklkla dolup taan le gn) balamak, bu "yasaklanm meyvece ulamak zere onlan kendilerinden geirmi, bir tutkudur.

eytan ile Havva'nn yzyze gelmesi ile bakaldr oluur. Bylece cennetten srlp, ln barna atlmak gerekleir.

Brak "sevginin eytanln, plaklm gstersin sana! Anlam, ac ve danklktan teye geemiyorsa da kesinlikle durgunlamak iin grmemeye dayanma!

yleyse!

Evet... ancak, su olmayacak obayd boyun emeyi nasl elde edebilirdin?

Gerekte kii, eli kana bulanm bir melektir.

yleyse l, yalnz benim/bizim kamlmz deil, tersine "ulusumuz", "ruhumuz", "dncemiz", "nan ile dinimiz", "yaznmz", "yaammz", "doamz" ile "yazgmzn kamldr.

l, "bu bir corafya olarak beliren tarih!"

Bu da bir iklkeydi iiverdi../2^

(2) "ikike", balona benzer bir eydir, coku le devinim durumlarnn doruuna ulanca develerin azndan darya doru iip bir saat getikten sonra sner.

Kufe'de yapt konumalardan birinde klcndan lm, azndan iir yaan, kollan elikten, gnl korlardan oluan Ali, konuma srerken birden szckler tutuuverir; yllarca iine gmyor olduu yirmi be yllk ac bir anymasna iinde patlak verir. Allah ile babaa kald anlar dnda inledii grlmemi olmasna karn onu coturarak, yoruve rir. O da stemeden toplulua kendinden, ac dolu yazgsndan, kendi arkadalarndan grd taknlklar ve dneklik13

Eletiri Beeni

Yazmalar unu syleyecektir:

"Yaplan incelemeler srasnda anlatm gszlklerinin yansra nemli dilbilimsel yanllklara ok rastland. Yer yer cmlenin balanga gelmi olup yazar; tmle,

Icrdcn, ekitirme, bozgun ile ellerden; Muhacirler le Ensar'dan oluan Eli'nin nde gelen arkadalarnn gereklik ile doruluun kanyla bulanm ellerinden, arkadan indirdikleri vurulardan, ona ektirmi olduktan aclardan ... anlardan! Eli'nin ac dolu lm, Fatma'nn yazgs, yalnrz kalan Ebu Zerr... "Sakife', Danma Kurulu; Osman'dan, Muavi ye'den, Mervan'dan... eksiksiz yirmi be yl sren suskunluk ve gznde diken, boaznda kemik varken nasl direnip, dayandndan sz ediverir.

Aclarn son soluklarn verip anlann yanmas, Ali'yi ok yormutu. O da kzgnca, cokulu szler sylyordu. Szleri acyla dolup taarak, tutumutu. Onu gren, Kufe Minbe ri'nin zerinde, topluluun yal gzlerinin nnde tutumu, yanyor... derdi. Birden, bir kez olsun bir duygunun etkisinde kalmayp, bir ekicilik ya da olayn kprdatamad, grsen bir anlam ya da duygunun zerlerinden gemedii diyecein, eit olarak da emprimeye benzetecein kimselerden olan biri bu topluluun ilerinde neler olduunu, Alinin de nasl bir durumda olduunu gz nnde bulundurmadan kalkp kurallara ilikin u soruyu soruyor: "rnein' diyor: "Ey Emi r1 M'minin! Dn fersaha dn fersahta dn fersaha dn fersah bakrn kaplad bir ln ortasnda otsak, sre asndan gnein balmna ancak dn rekattk bir namaz klabileceimiz bir sre kalm olsa namaz ykmllmz ne olacaktr? Yeterli bir sremiz yoktur, yer de bakr kapldr, susuzdur, abdesl alamayz... yer de toprak deil, dolaysyla teyemmm yapamayz!"

Ali'ye bak sen! Bu souk kiinin, yanmakta olan iinin zerine dkt souk suyun etkisiyle birden souyor. By lece beklemeksizin o kimsenin sorusunu byk bir saygnln yansra durgunlukla yantlyor.

Bu uyduruk ii ile ilgisiz sorusuna kzan topluluk ise byk br tutkunlukla Ali'den konumasn srdrerek znl14

nesne ya da belirte gibi yardmc eler zerinde durarak, anlatmn doal yn ile akn brakp, baka bir yne gitmitir. Bylece cmlenin bildirisi tmden askda kalarak, anlaumn ierii aksaklklarla karlamtr. Yer yer "yabana" denilebilecek, eski byk yazmalarn da, ada byk yazmalarn da kullanmad kavramlar, birleik szckler ile szler kullanlmtr. Bununla birlikte "halk dilenden alnm, yer yer "kesinlikle yanl!" bile denebilecek anlatmlar yaplmtr. rnein: "Gzleri, tam bir kelle paa gzleri idi!" cmlesinde olduu gibi... Anlalan, yazar paann deil, yalnz kellenin iki gz olacan bilmiyor! imdi saygdeer yazara hangi paann... daha dorusu hangi hayvan ayaklarnn gzleri olduunu grdn... sorulerle dolup taan dndrc yaam yksn anlatp, kendinden, ektii aclardan sz etmesini ister.

imdi durgunlam olan, ac ektiren aclan da dinmi olan Ali ise yine gizleyip, balayc olma gcn gstererek; byk aclarn, ezintiler ile konuma konusunda bask uygulayan, ancak sylenmeyip yaklmas gereken szler yangnnn zerine gizleme rts eker. ini yakp bitiren, ancak, gmlmesi gereken btn o gizemleri kendi iine eker. El i'nin lmnden bu yana, sz dolu gsnde tad suskunluu yeniden balatr, lmne dek! Ali'yi bilen kimseler, Ali'nin suskunluunun, szleri gibi arsndan bir blm olduunu bilirler. Bu otuz yllk suskunluu, suskun arsnn yansra ak Webc'lBela