38
ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﺠﻠﺲ و راﻫﺒﺮد، ﺳﺎل ﺑﻴﺴﺖ و ﻮم، ﺷﻤﺎره ﻫﺸﺘﺎدو ﻫﻔﺖ، ﭘﺎﻳﻴﺰ1395 ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻘﺮرات دﺳﺖ وﭘﺎﮔﻴﺮ و ﺗﺒﻴﻴﻦ آﺛﺎر آن ﺑﺮ ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺴﺐ وﻛﺎر اﺣﻤﺪ ﻣﺮﻛﺰﻣﺎﻟﻤﻴﺮي ٭ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات دﺳﺖ وﭘﺎﮔﻴﺮ ﻫﻤﻮاره در اﻇﻬﺎرﻧﻈﺮﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳﺘﮕﺬاران و ﻓﻌﺎﻻن ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ از ﻣﻬﻢ ﺗـﺮ ﻳﻦ ﻣﻮاﻧﻊ در ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدي و ﮔﺴﺘﺮش ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻠﻲ ﺷﻤﺮده ﻣﻲ ﺷﻮ ﺪ؛ اﻣـﺎ اﻳﻨ ﻜـﻪ در ﻣﺤـﻴﻂ ﺣﻘـﻮﻗﻲ ﻛﺴـﺐ وﻛـﺎر اﻳﺮان، ﭼﻪ ﻣﻘﺮراﺗﻲ دﺳﺖ و ﭘﺎﮔﻴﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ، اﺷﺘﺮاك ﻧﻈﺮي وﺟﻮد ﻧﺪا رد و ﻛﻤﺘﺮ ﺗﺄﻣﻠ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﺬﻛﻮر ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. در اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر، ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از دﻻﻳﻞ ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮي ﻧﻈﺎم ﻣﻘﺮراﺗﻲ دﺳﺖ وﭘﺎﮔﻴﺮ ﺗﺒﻴـﻴﻦ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻧﻘﺾ اﺻﻮل ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬار ي) ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻋﺎم ﺗﺮ، ﻣﻘﺮراﺗﮕﺬار ي( ﺑﺎز ﻣـﻲ ﮔـﺮدد. در ﭼﻨـﻴﻦ وﺿـﻌﻴﺘﻲ، ﻗﺎﻧﻮﻧﮕـﺬار ﺑـﻪ ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺟﺪﻳﺪ و ﻳﺎ اﺻﻼح ﻣﻜﺮر و زودﻫﻨﮕﺎم ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻣﻲ ﭘﺮدازد و ا ﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ، ﻓﻌﺎﻻن اﻗﺘﺼﺎدي را ﺑﺎ ﻓﻀﺎﻳ ﻣﺒﻬﻢ و ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲ ﻛﻨ. زﺑﺎن ﻣﺒﻬﻢ و دﺷﻮار ﻗﺎﻧﻮن، ﻣﻘﺮراﺗﮕﺬار ي ﺑـﺪون ﻣﻼﺣﻈـﻪ ﻛﺎﻓﻲ ﻳﺎ آﮔﺎﻫﻲ از ﻧﻈﺎم ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻣﻮﺟﻮد، روﻳﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕـﺬار ي ﭘﺮاﻛﻨـﺪه و اﺻـﻼح ﻣﻜـﺮر ﻗـﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘـﺮرات ، از ﻣﻮارد ﻧﻘﺾ اﺻﻮل ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬار ي ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮد. در ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪي ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔـﺖ ﻧـﻪ ﺗﻌـﺪاد ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات، ﺑﻠﻜﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ آﻧﻬﺎ ﺳﺖ ﻛﻪ در ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻘﺮره اي ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﻘـﺮره دﺳـﺖ وﭘـﺎﮔﻴﺮ، واﺟﺪ اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ. ا ﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧ ﻤﻲ ﺗﻮانً ﺻﺮﻓﺎ ﺗﻌﺪاد ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﻣﻘﺮرات ﻳﺎ ﺣﺠﻢ آﻧﻬﺎ را ﻣﻼﻛﻲ ﺑﺮاي ارزﻳـﺎﺑﻲ ﺑﺎر ﻣﻘﺮراﺗﻲ ﻳﺎ دﺳﺖ وﭘﺎﮔﻴﺮ ﺑﻮدن ﻧﻈﺎم ﻣﻘﺮراﺗﻲ ﻳﻚ ﻛﺸﻮر در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ. ﺿﺮورت دارد ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻣﻼك ﻫﺎﻳﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﺣﺠﻢ، ﻣﻮﺿﻮع و ﻧﻮع دﺳﺘﻪ ﺑﻨـﺪي ﺷـﻮﻧﺪ و آﻧ ﮕـﺎه ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از روش ﺷﻨﺎﺳـﻲ دﻗﻴـﻖ، ﺑـﺎر) ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺟﺮا( آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﻛﺴﺐ وﻛﺎر ﻫﺎ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﻮد. ﻛﻠﻴﺪواژه ﻫﺎ: ﻣﻘﺮرات دﺳﺖ وﭘﺎﮔﻴﺮ؛ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬار ي؛ ﻣﻘﺮراﺗﮕﺬار ي ؛ ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺴﺐ وﻛﺎر؛ ﺣﻘﻮق و اﻗﺘﺼﺎد___________________________________________________________________________ ٭ اﺳﺘﺎدﻳﺎر ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﻣﺮﻛﺰ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎي ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ؛Email: [email protected] ﺎرﻳﺦ درﻳﺎﻓﺖ13 / 10 / 1394 ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺬﻳﺮش18 / 3 / 1395 www.jobportal.ir

All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

  • Upload
    others

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

بيست سال راهبرد، و مجلس هشتادوسوفصلنامه شماره 1395پاييز،هفتوم،

دست مقررات وپاگيرمفهوممحيط بر آن آثار تبيين وكاركسبومركزمالميري ٭احمد

دست مقررات و بخشخصوصيقوانين فعاالن و سياستگذاران اظهارنظرهاي در همواره ينتـرمهمازوپاگيرمي شمرده ملي توليد گسترش و اقتصادي توسعه در ايند؛نشوموانع محـيطامـا در كسـبكـه وكـارحقـوقي

دستايران، مقرراتي نداشوند،ميمحسوبپاگيروچه وجود نظري كمتراشتراك و مسئلهيتأملرد به راجعاستمذكور گرفته .صورت

نوشتار، اين شكلمجموعهدر داليل از دستاي مقرراتي نظام بـهگيري كـه اسـت شـده تبيـين وپاگيراصول عام(يقانونگذارنقض تعبير به وضـعيتي،.گـرددمـيباز)يمقرراتگذارتر،يا چنـين بـهقانونگـذاردر

پيشين قوانين زودهنگام و مكرر اصالح يا و جديد قوانين وميتصويب اقتصاديترتيب،يناهبپردازد فعاالنفضاي با غيرقابليرا و مواجهپيشمبهم دشوار.دكنميبيني و مبهم مالحظـهيمقرراتگذارقانون،زبان بـدون

حقوقي نظام از آگاهي يا ويقانونگـذاررويهموجود،كافي مقـرراتپراكنـده و قـوانين مكـرر ازاصـالح ،نقضاصول ميقانونگذارموارد محسوب جمع.شودي مطرحدر مباحث تعـدادتوانميشدهبندي نـه گفـت

هزينه بلكه مقررات، و مختلفقوانين مقررهآنهاهاي شناسايي در كه دسـتعنـوانبهايست وپـاگير،مقـررهاست اهميت نيناهب.واجد حجمصرفاًتوانميترتيب يا مقررات و قوانين ارزيـابيآنهاتعداد براي مالكي رادست يا مقرراتي گرفتبار نظر در يككشور مقرراتي نظام بودن بـه.وپاگير توجـه بـا قوانين دارد ضرورت

موضوعازهاييمالك حجم، دستهوجمله آننوع و شـوند روشبنـدي از اسـتفاده بـا دقيـق،گـاه بـارشناسـياجرا( شودهاوكاركسببرايآنها)هزينه .ارزيابي

دست:هاكليدواژه كسبيمقرراتگذاري؛قانونگذاروپاگير؛مقررات محيط اقتصادوكار؛؛ و حقوق

___________________________________________________________________________پژوهش٭ مركز پژوهشي اسالمي؛استاديار شوراي مجلس Email: [email protected]هاي

دريافت پذيرش13/10/1394تاريخ 18/3/1395تاريخ

www.jobporta

l.ir

Page 2: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

شماره23سال/___________________________________________164 ،87

و مسئلهطرحمقدمهـ حقوقي ادبيات اقتصـادي،در فعـاالن و سياستمداران اظهارنظرهاي در همچنين و اقتصادي

ايجـاد مزاحمت اقتصادي فعاليت براي مختلف، انحاي به كه است مقرراتي از سخن هموارهمـيمي محسـوب اقتصـادي فعـاالن فعاليـت راه سـر بـر مـانعي يـا نمونـه،.شـوندكنند بـراي

توجه قابل زير :انداظهارنظرهايازوزي:اول انتقاد با تجارت و معدن صنعت، دست«ر توليـدمقررات حوزه در ،»وپاگير

است كرده اظهارنظر حوزه«:چنين از بخشي در كه است اين وضـعواقعيت مقرراتـي مـا ها،نكنــيم، كــار كــه ازكــهچــراكــرديم مــانع مقــررات توليدنــدگيــريشــكلبرخــي و »كــار

).1393،ايسناخبرگزاري(زيـان:دوم و سـخت مشـاغل فهرسـت در نسـاجي صـنعت گـرفتن قرار انجمـنبا آور،

ايران نساجي اسـتشدتبهصنعت شـده قـانون اين لغو خواهان و ،بهكـيش(اعتراضكردهاسـتنايب1).17/4/1394:94 كرده اعالم اخيراً ايران نساجي صنايع انجمن براسـاسرئيس

قبل30مصوبه نساجيكهسال زيانكار و سخت كردهرا عنوان صـنعتانـدآور كـارگران ،بازنشسته10نساجي زودتر اينشوندميسال بابت بايد كارفرما بيمـهمسئلهو به اضافه هزينه

اين كه كند واردمسئلهپرداخت توليد بخش به مالي اسـتدالل2).94-95:همان(كندميبار___________________________________________________________________________

اينجست.1 در ديگر مصوبه نوع هر يا بخشنامه، متن يافتن براي نگارنده بودبيخصوصوجوي چنـان.نتيجه درظـاهراً كـهاز سخن است، شده اشاره استفاده مورد زيرخاكي«منابع قانون چنان»احياي نايـباست؛ نسـاجيكـه صـنايع انجمـن رئـيس

است كرده اظهار قانون،«:ايران بـراين انقـالب از قبـل بـه تصـويبآن نيسـتو جديدي زمـان.گـرددمـيقانون آن در امـام مثل كورهصنايعي زيـانعادن، سـختو كلمـه، واقعـي معنـاي بـه كـه را صـنايعي و فـوالد و ذوب شـاملهـاي بودنـد آور

رك»شدمي مضراشتغال«.:؛ مي:زايي شيباني دستعليمردان قوانين سـلبوگويد نسـاجي صـنعت از را رقابت قدرت پاگيراست فرداهفته(»كرده تجارت هيچ.)30/3/1394:94،نامه مقـررهيكازدر به اشاره موافق، مخالفو كـهاظهارنظرهاي اي

مطرحاين باشدبحث استشده نگرفته صورت انجمـنايندر.، عالي كانون دبيركل درباره، ايـران كارفرمـايي صـنفي هـاياستمصاحبه كرده اظهار صـحبتهم«:اي حـال در اداري عـدالت ديـوان و اجتمـاعي رفـاه و كـار تعاون، وزارت با اكنون

زيـان سـختو مشاغل قانون در اصالحاتي تا بـههستيم احتيـاج اسـتو قـديمي يـكقـانون كـه چـرا گيـرد؛ صـورت آوردارد اختالفيناهب).1394مرداد5،خبرآنالينسايت(»اصالحاتجدي ظاهراً اسـتكـهدربارنظرترتيب، قـانوني اجراي ه

است نشده اجرا تاكنون داليلي به اما داشته، .وجودزير.2 اينترنتي آدرس در مشاهده قابل :همچنين

http://tejarat.donya-e-eqtesad.com/fa/packagestories/all?package=w135

www.jobporta

l.ir

Page 3: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

دست مقررات كسبمفهوم محيط بر آن آثار تبيين و 165___________________وكاروپاگير

حـداقلمطرح مصـوبه ايـن با كه است آن بيمـه4شده هزينـه اجتمـاعيتـأمينهـايدرصـديافت ماهانه(افزايشخواهد هزينه معادلحداقل مـدت8اي تمـام بـراي حقـوق 20درصـد

تحميل كارفرما به را خدمت بهـره)كندميساله خواهـد، محـدود باتجربـه پرسـنل از منـديدر1شد تمـامو قيمـت يافـتنهايت افـزايشخواهـد محصـول مچنـينه).95:همـان(شـده

است شده بـراي«استدالل باشـد، كـارگران سـود بـه ظـاهر در قـانون ايـن آنهـااينكـهشايدنظـر20ندتوانمي در خود براي دوم شغل بازنشستگي حقوق كنار در و شوند بازنشسته ساله

قـرار كارفرمـا مقابـل در را كـارگر موضـوع اين اما بيكـاري.دهـدمـيبگيرند بـه همچنـينكارگران شدزودرس خواهد ).همان(»منجر

پيش اظهارنظرهاي دستدر متفاوت منظر دو از مقررات تلقـيگفته، ،انـدشـدهوپاگيربه تجارت، و معدن صنعت، وزير اظهارنظر آغـازدستدر بـه مربـوط مقـررات بودن وپاگير

اسـتكسب شـده اشاره مجوزها، يعني كسـب.وكار، مجوزهـاي تلقـيتعـدد و آنهـاوكـاردرمثابهبه اقتصادي فعاليت براي دغدغههاسالمانعي از يكي به اخير مجلـسوي اصلي هاي

عاجل و اولين معمول، سياق طبق و شده تبديل متعـدد،دولت قـوانين تصـويب اقـدام، تـريناسـت بـوده خصوص اين در زودهنگام اصالحاتي با نايـب2.همراه اظهـارنظر در رئـيسامـا

ايجـاد و مزاحمـت سـبب قـانون، يك به نساجي صنعت شمول ايران، نساجي صنعت انجمنمذكور صنعت كارفرمايان براي شدهمانع وصـفدسـتيـناهبـ.استتلقي وپـاگيرترتيـب،

اســت شــده ــين تبي منظــر دو از ــاوت متف كــامالً ــاي معن دو در ــررات مق ــراي ب ــودن ــن.ب اي___________________________________________________________________________

بيمـه«واحدهماده»3«تبصره.1 موعد از پيش بازنشستگي اجتمـاعيقانون تـأمين مقـرر)28/2/1367مصـوب(»شـدگانقانون«:داردمي اين موضوع سن حداقل بيمـهداشتن كارگران مـيشـدهبراي زيـر شـرايط از يكـي داراي كـه باشـنداي

نمي حداقل)ب: ...باشدضروري بودن زيان20دارا و سخت كارهاي در بيمه حق پرداخت سابقه .»...آورسالزمينه،.2 اين مادهدر در)7(ابتدا تبصره پنج سياست«با اجراي چهارمقانون و چهل اصل كلي اساسـيقا)44(هاي »نونسرمايه...«خصوصدر)8/11/1386مصوب( امر در تسريع و فعاليتتسهيل مجوز صدور و بـرايگذاري اقتصادي هاي

غيردولتيبخش رسيد»...هاي تصويب موجـب.به بـه مـذكور مـواد«ماده اصـالح اجـراي)7(و)6(،)1(قـانون قـانونچهارمسياست و چهل اصل كلي اسا)44(هاي شـد)16/4/1393مصوب(»سيقانون مـاده.اصالح قـانون«)3(متعاقبـاً،

مواد سياست)7(و)6(،)1(اصالح اجراي چهارمقانون و چهل اصل كلي اساسي)44(هاي تسـهيل»قانون به ناظر كه ـماده براساس ـ بود مجوزها رقابـت«)57(صدور توليـد موانـع رفـع كشـورقـانون مـالي نظـام ارتقـاي و مصـوب(»پـذير

شد)20/2/1394 .اصالح

www.jobporta

l.ir

Page 4: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

شماره23سال/___________________________________________166 ،87

ضروـام دقيقر توضيح مقـترت مفهوم دستـر نشـوپررات را ميــاگير .دـدهانگزارشديگرسوياز در ايران وضعيت بين، كسـبهاي محـيط ارزيـابي وكـار،المللـي

است شده گزارش وخيم حتي و ارزيابي.نامناسب بين انجامدر شاخصهاي سهولت«شده،كسب بانكجهاني»وكارانجام كه كسبـ انجام پروژه قالب مـيوكـاردر ـدهـانجـام بـرد

مـي خصـوص ايـن در متعـددي نماگرهـاي ارزيـابي بـه مقررات و قوانين در.پـردازدمبنايسـال در مذكور پروژه گزارش بـين،2016آخرين در ايـران رتبـهكشـور،189جايگـاه در

است118 گرفته .(World Bank, 2015)قرارملموبرجسته و دسـتسترين مقررات ايـرانترين در اقتصـادي فعـاالن بـراي ،وپـاگير

كسـب شـروع براي متعدد زمـانمجوزهاي و پيچيـدگي و بـودنوكـار اخـفراينـدبـر ذهايتبصرهبراساس.ستمجوزها از رقابـت«)57(ماده»3«بخشي توليـد موانع رفع وقانون پـذير

كشور مالي نظام كسب«،)20/2/1394مصوب(»ارتقاي مجوز كه مراجعي صادركليه وكارواموظفكنندمي شرايط نوع، صادرفرايندند كه مجوزهايي لغو و تمديد كننـدميصدور،

بـه و تهيـه قـانون، ايـن ابـالغ از پـس مـاه يك مدت ظرف مربوطه قانوني مباني همراه به راكسـبزدامقرراتهيئت« مجوزهـاي صـدور تسـهيل و امـور»وكـاريـي وزارت در مسـتقر ،

كنند ارسال دارايي و گزارشكهچنان.»...اقتصادي از يكي اسـت،در آمـده مـاهها مهـر تـاتوسط1394،1780 تعـداد،دستگاهمجوز ايـن از كـه شـده احصـاء اجرايـي مـورد23هاياستعالم،18نامه،اجازه پروانه،764مورد تأييديه،90مورد مجـوز،22مورد مـورد4مـوردو3مصوبه، مفاصاحساب است168مورد بوده موافقت ).1394:6نيكجـه،اختيـاري(مورد

ارقام اين استهمچنانقطعاً افزايش به اسـترو متعـددي مراحل و اسناد از انبوهي بيانگر وكسب محيط به ورود بدو در شهروندان بـودآنهاباوكار،كه خواهنـد واقعيـت،.مواجه ايـن

و بررسي ميتأملضرورت نشان ما كشور در را موضوع اين .دهدبهمقرراتدست مفهوم بخشنخست، در نوشتار، اين ادبيـادر از استفاده با راجـعوپاگير ت

درخصوصبه»يمقرراتگذار«به مقررات«ويژه متناسـب»بار ضـرورت سـنجشو يـاو سـازيكسب براي اسـتكاهشآن شـده تبيـين مقـررات.وكارهـا، از موسـع معنـاي بخـش، ايـن در

تشـريفاتدست يعني اجـرايزائـدوپاگير، كـه مقرراتـي يـا كاغـذبازي مسـتلزمآنهـااداري،

www.jobporta

l.ir

Page 5: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

دست مقررات كسبمفهوم محيط بر آن آثار تبيين و 167___________________وكاروپاگير

پيشهزينه غيرقابل كسببهاي براي غيرمعقول و اسـتوكارهايني گرفتـه قرار مدنظر در.ست،آسيب دستبخشدوم، مقرراتي نظام بههاي كسبوپاگير، براي بررسـيويژه مـورد وكارهـا،است گرفته شكل.قرار داليل بخشسوم، دسـتدر مقرراتـي نظـام شـدهگيري تبيـين وپـاگير

آن.است بر بخش اين در دالتأكيدآنچه شـدشده، سببخواهـد استكه بـهقانونگـذاريليب و بپردازد پيشين قوانين زودهنگام و مكرر اصالح يا جديد قوانين فعـاالنيناهتصويب ترتيـب

فضاي با را غيرقابلياقتصادي و سازدپيشمبهم مواجه نوشتار،.بيني اين دسـتهدر آن بـه صـرفاًشكل داليل دستاز مقرراتي نظام نقضاصـولگيري به كه شده پرداخته يقانونگـذاروپاگير

عام( تعبير به دسته.اندمرتبط)يمقرراتگذارتر،يا شرح اين به داليل زبـان.1:اندشدهبندياينقانون؛ دشوار و نيمقرراتگذار.2مبهم از آگاهي يا كافي مالحظه موجـود؛بدون حقـوقي ظام

پراكندهقانونگذاررويه.3 مقررات؛ي و قوانين مكرر .اصالحاز تلفيقي حاضر، مقاله تحقيق تهاروشروش تحليلـي(حقيقي ـ توصـيفي و )هنجاري

اين.است بهتوضيح مـيكه مناسـبنظر روشرسـد نـوع تبيـينتـرين و تحليـل بـراي شناسـيو قانون به مربوط روشقانونگذارموضوعات استشناسيي، تركيبي هـايينمونهبرمبتنياي

مصـوب،(قانونگذارعملكردتوصيفاز اصـالحيهبـهقوانين الحاقيـهويـژه و برخـيهـا و هـاآماريهاداده قوانيني آموزه)از هنجاريو هنجارهـاييهاي بـر مشـتمل نوشـتار اين در كهعنواناست تحت قرار»يقانونگذاراصول«كه توجه اينواقعدر.اندگرفتهمورد در ،مقالـه،اصولقانونگذاركردلعم پرتوي استقانونگذاردر شده ارزيابي و بررسي .ي،

است ذكر مقـرراتدسـتشايان مفهومي تبيين به محدود حاضر، نوشتار بررسي وپـاگيردامنهآسيب كسبو محيط براي آن ازهاي برخـي توضـيح و داليـلتـرمهـموكار گيـريشـكلين

مقررات از مشحون شكل.استنظامي از پيشگيري راهكارهاي به اشاراتي چنـينگرچه گرفتنمـتن در نظـامي چنين با مقابله راهكارهاي يا حقوقي ازشـدهنظام خـارج اخيـر، موضـوع امـا ،

محسوب نوشتار اين بررسي مطالعهشودميحيطه نيازمند جداگانهو .استاي

دستچيستي.1 وپاگيرمقرراتاست شده ذكر مقرراتي چنين براي دست.خصايصمتعددي جمله واز مزاحم مخل، وپاگير،

www.jobporta

l.ir

Page 6: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

شماره23سال/___________________________________________168 ،87

را.فرساطاقت مقرراتي چه كه است اين مهم سؤال مزاحم1وپاگيردستتوانمياما يا مخل يابه آياعبارتدانست؟ ياويژگيتوانميديگر، مقرراهاشاخصها براي را يا»خوب«تيي

آنبرشمرد»كنندهتسهيل« مقررهو اگر باگاه مغاير وصفآنهااي واجد را آن بود،بودندست« كرد؟»وپاگير ميقلمداد تالش بخش اين بهدر ادبياتكنيم به توجه با ويژه

بين نهادهاي توسط كسبتوليدشده محيط ارزيابي در فعال اقتصاديالملليِ وضعيت و وكارو مقرراتدستكشورها، مفهوم مقررات، بار مفهوم تبيين با كنيمهمچنين تبيين را .وپاگير

آغاز اصطالحدرباراينكتهدر تاريخچه ريشـه.رسـدمينظربهمناسب"Red Tape"هرا اصــطالح اســنادتــوانمــيايــن از بســياري كــه زمــاني كــرد، رديــابي شــانزدهم ســده تــا

روباندادگاه در سلطنتي و واتيكان ميهاي نگهداري قرمز از.شدندهاي استفاده روبانسنتميـان رابطـه بـه منجـر زمـان، طـول در حكـومتي اسـناد مكاتبـاتو بـراي و" apeTRed"قرمز

شد بعدها.مقررات رابطه اثراين انگليسياستفادهدر كـهازجملهنويسندگان ديكنـز چـارلز"apeTRed "بريتانيـاعنوانبهرا پارلمـان مصـوب قـوانين بـه اشـاره بـراي مختصر صورت

مي يافتاستفاده عموميت و" apeTRed"سپس.كردند، مقـررات نمـاد يسـاالرديـوانبهشد تبديل حكومت در ازحد شد،كهچنان.بيش خواهد داده اصـطالحتوضيح ايـن امـروزهيا غيرضروري مقررات نوع هر مـيزائدبه اطـالق شود، توليد از مانع ) Canadianشـودكه

)2010Federation of Independent Business,.تابعـان)بوروكراسـي(يسـاالرديوان طاقـت از فراتـر مقرراتـي وجـود و حـد از بـيش

پديده از يكي مشاهدهوبيشكمهايمقررات، امروزيقابل جوامع نمونه،عنوانبه.استدررئيس كلينتون، بيل معاون گور، بـينال آمريكـا متحـده اياالت تـا1993يهـاسـالجمهور

سال2001 در گزارشي در عنوان1993، نتـايج«با بـه حصـول تـا اداري بيهوده تشريفات ازو كمتر هزينه با دولتي ايجاد رئـيس»بهتركاراييمطلوب؛ به چنـينكه كـرد، ارائـه جمهـور

ــت اس ــت«:آورده دس ــررات، مق و ــوانين ق ــل مقاب در ــدرال ف ــت دول ــديران ــام ووپ ــته بس.اختيارندبي مـي... كاركنان بر را دركصحيح راه قوانين، و مقررات عظيم توده .بنـدداين

مي ارائه كه جديدي رويه ديهر ارگان يا فرد تصويب مستلزم نتيجـه،شود، در اسـت؛ گـري___________________________________________________________________________1. Red Tape

www.jobporta

l.ir

Page 7: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

دست مقررات كسبمفهوم محيط بر آن آثار تبيين و 169___________________وكاروپاگير

دولت حلاينكهجايبهبيشتركاركنان گرفتار دهند، انجام را خود قـانونيكار موانـع وفصلداكربه.هستند پيتر ازبيشتر«...قول كه ميعنوانبهآنهاچيزهايي ياد واقـعدركنيم،مديريت

بر هستندموانعي كاركنان راه 1).1375:44گور،(»سر

كشورهاي بيندر و داخلي نهادهاي توسط مطالعاتي ومختلف، ارزيـابي بـراي المللـيتوصيه بهارائه يا كاهش، براي راهكارهايي و دقيقها متناسبعبارت مقـرراتتر بـار سـازي،

است گرفته دقيق.صورت از بهمطالعاتترينيكي انجـامكه خصـوص ايـن در خـاص طورشركت كه است گزارشي كانـاداPwC2شده، صـنعت وزارت سـفارش Government)به

of Canada, 2012)استكرتهيه 3.ده

حوزه از ـيكي قالبمقـررات اغلبدر ـ تشريفاتاداريغيرضرور وعنـوانبـههاييكه مـانعمي ظاهر كسبمزاحم حوزه وشود، اسـتكـهكليطوربهوكار دليـل همين به اقتصادياست؛ امورگزارش بيندر ـيطكسـبهاي ارزيـابيمح محورهـايالمللي كميـتمقـرراتاز كيفيـتو وكـار،

بحثاست مورد چنينگزارش.اصلي عبارتدر از مقـررات«هايي، بـراي)يمقرراتگـذاريـا(4»بارصعوبتايجاد بهارزيابيسهولتيا ميبموجبمقرراتبرايكسشده استفاده .شودوكارها،ارائه تعاريف از يكي كـاريدر گزارشكميته از استفاده با بحث، مورد اصطالح براي شده

كوچك،وكاركسب قالبعبارت5هاي در مقررات از[بار«بار 6»حكومـت]يمقرراتگذارناشي

___________________________________________________________________________ديگر،.1 استفاننمونه كاناداسـتنخستهارپر،اظهارنظر سـابق دسـت«:وزير قاتـلوپـاگير،مقـررات و مخفـي ماليـات

است مشاغل از»خاموش نقل به :؛Government of Canada (2012), Red Tape Reduction Commission, "Recommendation Report", January, p. 9, Available online at: http://www.reduceredtape.gc.ca/index-eng.asp.

بزرگPricewaterhouse Coopers (PwC)شركت.2 از شركتيكي استترين جهان خدماتي اين.هاي خدماتحسابرسـي و ماليـات مالي، مشاوره مشاوره، دربرگيرنده واتـر.اسـتشركت پـرايس ازشـركت يكـي كـوپرز، هـاوس

مـيشركت محسـوب جهان در بزرگحسابرسي در.شـودهاي شـركت از157ايـن بـيش در186000كشـور، را نفـراز نقل به دارد؛ خود پديا:استخدام .ويكي

است.3 زير شرح به مذكور گزارش :مشخصاتPublishing and Depository Services, Public Works and Government Services Canada, "Regulatory Burden: Reduction and Measurement Initiatives", Prepared for Industry Canada by Price Waterhouse Coopers (PwC), March 31, 2005. 4. Regulatory Burden 5. Small Business Working Committee 6. The Burden of Government

www.jobporta

l.ir

Page 8: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

شماره23سال/___________________________________________170 ،87

است تعريفشده مسائلزيرمجموعه«:چنين از دولـتيمقرراتگذاراي مزاحمـت و دخالت ،عمليات جمعوكاركسبدر مقرراتي، الزامات رعايت به مربوط هزينه پاسـخ، و ماليـات آوري

از اطالعاتي تقاضاهاي ميبه شامل را حكومت [شودسوي شـامل. بـار عـدم]اين اداري، موانـعنااطميناني تأخيرها، مشتري، به خدمات ناكاميارائه و باها مواجهه در دولتـيسـاالريـواندها ي

عبارتخالصه»است به عمليـات«تر،؛ در دولت مزاحمت و بـار.»وكـاركسـبمداخله مسـئلهنمـيوجودبهلزوماًمقررات، مربـوط بـهمقررات بلكـه وهزينـهدليـلشـود، غيرضـروري هـاي

مي تحميل مقررات آن استكه كانادا،(كنندمخربي ).1391:11وزارتصنعتبار عبارتهمچنين قالب در ابتكـارتوسط1،»اداري]تشريفات[بار«مقررات كارگروه

اداري تشريفات بار اسـت2كاهش تعريـفشـده كـه«:چنين اقتصـادي مولـد منـابع و زمـانميوكاركسب مقرراتصرف و قواعد رعايت دركو براي هزينـهها از بـيش و هـايكننـد

يك اداره با مرتبط روزمره ).1-2:همان(»تاسوكاركسبمتعارفاصطالح بانكجهاني، از گزارشي مقـررات«در بـرهزينـه«بـه»بـار وارده اداري هـاي

مقرراتدولتيكسبهاشركت با مواجهه است»وكاردر شده .)1393:7بانـكجهـاني،(اطالقهزينهيناهب انواع از كسبترتيب، براي مقررات كه ميهايي ايجاد هزينـهوكارها هـايكننـد،

است گرفته قرار توجه مورد بيشتر هزينه.اداري هزينـهچنين شـامل هم وهايي، قـانوني هـايحق جمله از بيمهمعمول، ماليات، بهالزحمه، زمان صرف اسـتها، ارشـد مديران توسط ويژه

هز شامل هم غيرقانونيينهو رشوههاي پرداخت جمله .)همان(ازمقررهواقعدر هر از متابعت زنجيره، انجام مستلزم كهاي، است امور از آنهـاتوانمياي

كرد خالصه شرح اين به مراحلي در آماده:را دوم، تعهدات؛ فهم اطالعـات؛نخست، سازيتكميلي مراحل انجام چهارم، و اطالعات؛ ارائه بـرهريك.سوم، مشـتمل نيـز مراحـل اين از

اول مرحله نمونه، براي است؛ متعدد مقررات(اجزاي اسـت)فهم شرح اين به اجزايي :شامل___________________________________________________________________________1. Administrative Burdens 2. Paperwork Burden Reduction Initiative (PBRI);

سالبه بودجه پيش2004موجب اداري تشريفات بار كاهش براي كارگروهي كسب، كوچـك،وروي كارهـايشدپيش مي.بيني تالش كارگروه سنجشاين با تا پـيشكند بـار كـاهش كردن كسـبپذير كوچـك،روي وكارهـاي

ب مقررات سبككندسنگيني را اقتصاد دوش كانادا،(ر صنعت ).1391:2وزارت

www.jobporta

l.ir

Page 9: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

دست مقررات كسبمفهوم محيط بر آن آثار تبيين و 171___________________وكاروپاگير

و شناسايي و و/درصد اسـتخدام اطالعـاتي؛ تعهـدات ارزيـابي و فهـم مقرراتـي؛ تغييرات ياسرويس استخدام كاركنان؛ حرفهآموزش و(ايهاي 1).خارجي/داخلي

ديگر دستاينكهنكته نـوعوصف بـراي اغلـب مقـررات، بـراي بودن »اداري«وپاگيرمي اطالق توضيحمقررات اشـارهيمقرراتگذاراينكهشود؛ ابزارهـا از متنـوعي مجموعـه بـهدولت كه وسيلهدارد به كسبآنهاها بر را الزاماتي و، وضـعكلـيطوربهوكارها شـهروندان

مييمقرراتگذار.كنندمي تقسيم عمده دسته سه :شودبهبـهيمقرراتگذارـ كـه اقتصادي تصـميمهاي در مسـتقيم ماننـدگيـرينحـو بـازار هـايميگذقيمت مداخله آن، از خروج و بازار به ورود رقابت، كنند؛اري،زيسـتيمقرراتگذارـ محـيط ايمني، سالمتي، مانند عمومي منافع از كه اجتماعي هاي

مي حمايت اجتماعي انسجام كنند؛ودولتيمقرراتگذارـ كه اداري تشريفات و دفتري امور شامل طريقاداري، از آنهـاهاگرد ميبه افراد اقتصادي تصميمات در مداخله و اطالعات همكار(پردازندآوري يسازمان

توسعه، و ).8-1395:9اقتصاديحاصــل ــابراين حــوزهيمقرراتگــذاربن از بســياري در كــه اســت مقرراتــي هــااداري،

كسب مـيرفتارهاي تمشيت را ووكارها بـهآنهـاهـايفعاليـتواقـعدركنـد ادرا اريلحـاظمي مقرر.دهدسامان مياين فراهم را محيطي اصوالً فعاليتكنات، انجام كه اقتصـاديد هاي

چـارچوب تعيين با و شوند وتسهيل رقـابتي محيطـي در تجـاري مبـادالت آن در كـه هـاييانجامكم فعالميهزينه براي را منافعي بهيتشود، كارآفرينان دارهاي ).8:همان(ددنبال

گريبـانگير امـروزه كـه آسـيبي اسـت؛ مقـررات اصـولي كـاركرد شـد، گفته آنچه اماتوسعه كشورهاي حتي كشورها، از بهيافتهبسياري مقررات كه است آن آنشده، درجاي كه

كسب مـوانعيخدمت بـه تبديل باشند، آنان كار گردش تسهيل و اقتصادي فعاالن و وكارهااست شده آنان روي گزارشكهچنان.پيش از يكي وهـايدر اقتصـادي همكـاري سـازمان

استتوسعه ادارييمقرراتگذار:آمده نـوآوري،هاي بـروز موانـعمانع ايجـاد باعـث يـا هـاسرمايه تجارت، مسير در وغيرضروري بـركاراييگذاري تهديـدي حتـي و شـده اقتصادي

___________________________________________________________________________1. Industry Canada (2007). Communications and Marketing Branch, "Measuring the Costs of Red Tape for Small Business", Briefi ng #2, p. 4, Available online at: http://www.reducingpaperburden. gc.ca.

www.jobporta

l.ir

Page 10: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

شماره23سال/___________________________________________172 ،87

محسـوب مقررات پيچيـدهيمقرراتگـذارهرچـه«؛شـوندمـيمشروعيت بـههـا وابسـته و تـرمي هزينهاطالعات از بسياري شهروآنهابرمبتنيهايشوند، به كسبنيز و منتقلندان وكارها

قالب.شودمي در انتقال فرماين كردن پر همچون مختلفي ارائههاي مجوزها، درخواست ها،ميگزارش صورت سوابق حفظ و دولت كردن مطلع ب.گيردها، شيوهدر اين موارد، هارخي

مي رشد حدي بيبه اموري به تبديل كه مقرراتـيكنند بارهـاي و شـده زحمـت مايه و ربطبه يا دست«اصطالحغيرضروري مي»وپاگيرمقررات ).9:همان(»كنندايجاد

پيشكهچنان توضيح برمياز ميانگفته دستآيد، مقرراتو بودنبار ايرابطـهآنهاوپاگيردارد؛ وجود بهكهچنانمستقيم مقررات هزينهبار اجـرايمعناي متعـدد وآنهـاهاي حـد بـيشاز ،

كســب تــوان از دســتخــارج و مــزاحم مقــررات، باشــد، شــدوكارهــا تلقــيخواهنــد .وپــاگيردسـتعبـارتبه شـدديگـر، خواهنـد نمايـان اجـرا مرحلـه در مقـررات بـودن در.وپـاگير آنچـه

هزينهدست دارد، محوريت مقررات بودن اجـرايعمدتاًهايوپاگير غيرمسـتقيم و مستقيم اداريهزينه است؛ هزينـهمقررات وقـتو شامل مستقيم، اداري صـرفتشـريفاتوهاي اسـتكـه اي

بكاغذبازي نياز مورد مقرراتميهاي رعايت زمـانيهزينه.شودراي غيرمسـتقيم، وجـودبـههـايبهرهمي مقررات، كه فعاليتآيند نوآوري و كاهشميهايوري را ).نهما(دهدكارآفريني

كاغذبازي و اداري تشريفات پيچيدگي و عمـدهتعداد از يكـي شـكايتها، هـايتـرينكسب استصاحبان به1.وكار همـهاما اجـرايرغـم هزينـه بـرآورد آسـيب، ايـن بـودن گيـر

___________________________________________________________________________مقرراتگ.1 آسيب بر مقاله اين تمركز كسبدسترچه محيط بر دروپاگير بررسـي قابـل آسـيب ايـن امـا است، وكار

بخش وهمه اجتماعي و سياسي نظامات و گريبـر.است...ها ديويـد نمونه، كتـابي(David Graeber)براي در اخيـراً ،عنوان ِقانونآرمانبا لذت:هاشهر و حماقت فناوري، بوروكراسيدرباره پنهاني سالهاي در ملويـل2015كه انتشـاراتراكرمنتشر(Melville House)هوس آنچه است، ليبراليسم«ده آهنين اينمي»قانون استخواند، تعريفكرده :گونه

در« دولتي اقدام هرگونه بازار، اصالح نوع دستهر قوانين كاهش درنهايـتجهت بازار، وضعيت بهبود و منجـروپاگيرافزون و كاغذبازي رشد قوانين، افزايش بوروكراتيكبه مراحل اين انجام براي بايد دولت كه است كساني تعداد شدن

كند مردم.»استخدام مـذكورمريكايي،آشناساين كتـاب موضـوع كـردزمـاني پيگيـري مـادررا داشـت تصـميم كـهنام سالمندان آسايشگاه در را كندبيمارش فرماو.نويسي تكميل فرايند كه بـهدريافت كـار، ايـن بـراي قانوني طـرزهاي

زمانحيرت و پيچيده استآوري چپ.بر رويكردي با بهگريبر نشانگرايانه نمونه اين بررسي با كه است آن دهـددنبالمي پيچيده قوانيني سلسله چگونه تأسفكه وضعيتي ايجاد به ربارتواند شود؛ در1394گـري،.:ك.منجر مشـاهده قابـل

اينترنتي .http://tarjomaan.com/vdcg.q9urak97ypr4a.html:آدرس

www.jobporta

l.ir

Page 11: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

دست مقررات كسبمفهوم محيط بر آن آثار تبيين و 173___________________وكاروپاگير

مقررات(مقررات داوري)بار متعاقباً نبـودندستخصوصدرو يا بودن بسـيارآنهـاوپاگير ،به نيازمند و بـههاروشكارگيريدشوار اسـت؛ پيچيـده آنيي هزينـهويـژه اجـرايكـه هـاي

كسب براي فقط نه بخـشخصوصـي،مقررات، چشـمگيروكارهاي نيـز دولـت بـراي بلكـهمطالعات.است كشورها، برخي باربسياريدر هزينه برآورد شـدهيمقرراتگذاربراي انجامحـوزه.است و كـرده بررسـي را عواملي مطالعات، اين از پوشـشهركدام را متفـاوتي هـايهزينه.دهدمي از جامعي برآوردهاي دسـترسگرچه در كشورها تمام براي مقررات بار هاي

و روشازنيست، مطالعاتيلحاظ چنين نيز اسـت،باشناسي مواجه جدي برآوردهـاي1موانعميگرفتهصورت هزينهنشان كه نمونهدهد هستند؛ چشمگير اداري، بار ايـنهاي از زير هاي

توجه قابل :استحيثآمريكـا1993سالبررسيدرـ متحـده داد،ايـاالت مقـررات،نشـان بـا تطبيـق هزينـهحـداقلساال بهاي به بخشخصوصي براي مـي430نه تمـام دالر رقمـيميليـارد بـه و شـودمي9معادل بالغ ناخالصملي توليد كل ).1375:87،گور(گردددرصد

مكآوي مطالعه2ـ بلنددربارايدر رشد بر مقررات آثار حدودمده داد نشان 2تـا5/1ت،ناخالصمليدرصد كاهشتوليد استدليلبه(GNP)از مقرراتبوده ).1385:16تاري،(وضع

همكـاري و توسـعه سـازمان نظرسـنجي سـالهـايـ در كـه2001اقتصـادي داد نشـانهزينه سـاليانهميانگين شـركت، هـر بـراي اداري امـور رعايـت يـا27500هاي آمريكـا دالر

كارگربه هر آمريك4100ازاي بـه.استدالر كشـورهابرآوردهـا بـين در شـركت هـر ازايدارد ــمگيري چش ــاوت ــا51100از:تف ت ــال پرتغ ــور كش در ــد8900دالر نيوزيلن در .دالر

بههابنگاه كوچك، ازي ساليانه متوسط تا4600طور به5500دالر دردالر كارگر، هر ازايباهابنگاهمقابل بزرگ بـه900ي هزينـهدالر كـارگر هـر ديگـري،.كننـدمـيازاي بررسـي

رعايت مالي بار ميزان)اجراي(برآوردهاي به را به17000مقررات دردالر كارگر هر ازايبـه نتيجه داد؛ نشان جداگانه حوزه هزينـهسه اكثـر كـه بـود آن از حـاكي آمـده هـايدسـت

___________________________________________________________________________محدوديت.1 جمله مقررهاز وضع از پيش كه است اين مقرره هر بار برآورد در اصلي نميهاي تكـااهاارزيابيبهتوان،ارزيابياينبهد؛كر كه هزينهترتيب و بار از پيشيني مقرهاي بالقوه مواقع،رات،هاي از برخي هزينهدر و بار واقعيبا هاي

هم مقررات رآن ندارد؛ .OECD, 2007:.ك.خواني2. Mac Avoy

www.jobporta

l.ir

Page 12: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

شماره23سال/___________________________________________174 ،87

مالياتي مقررات رعايت صرف اداري، مقررات مقررات)درصد46(رعايت ركـا)قانون(ومقرراتزيست)درصد35( سهم و پيش)درصد19(محيطيشده حوزه دو از استكمتر .گفته

هزينـهكهچنانـ كـه اسـت آن نشـانگر متعـدد مطالعـات شـد، بـرگفته مقـررات هـايمتوسطهابنگاه« كوچكو خرد، ازمراتببهاتيتأثيرواجد1»ي بـزرگهـابنگـاهشديدتر ي

به هزينـهاست؛ كـه است آن بيانگر سوئد در دولتي يككميسيون تحقيقات نمونه هـايطورماليات اداره مشاركتسرانه و درها كارمنـدان اجتمـاعي تـاهـاشـركتهـاي يـك داراي يكارمند، است،2000چهار سوئد دركهدرحاليكرون هزينه بـيشهـاشـركتاين داراي ي

اســت؛86كارمنــد،500از ســوئد ــهكــرون ــرايترتيــبايــنب ب هزينــه ايــن يهــاشــركت،اسـت20تر،كوچك بيشـتر گزارشـيبـرعـالوه.برابر كوچـكوهـابنگـاهادارهازايـن، ي

پيش نتايج نيز واشنگتن در اياالتمتحده در رامتوسط .):162Palm, 1998(كندميتأييدگفتهمطالعه در بانكجهاني سـالـ در كـه2005اي اسـت داده هزينـهنشـان هـايمجمـوع

گستره در متحده اياالت در مقررات بينرعايت شـده670تـا420اي بـرآورد دالر ميليـاردمعادل تقريباً كه است5بود كشور اين ناخالصداخلي توليد .درصد

مطالعه سالـ در بانكجهاني در انگلسـتان،2005اي سـوئد، كـه گرفـت نتيجه چنين ،بـين هلند بلژيكو مقـررات11تـا8نروژ، اجـراي صـرف را دولـت مخـارج كـل درصـد

هزينهميوكاركسب و كهكنند اداري مقررات رعايت متوسـطهـابنگـاههاي و كوچـك يبهاندشدهمتحمل متوسط، از4طور بخـشدرصـد ناخـالصداخلـي دروكـاركسـبتوليـد

است بوده بررسي مورد از(كشورهاي كمتر حـدود2از تـا فنالنـد در در7درصـد درصـدمطالعه).اسپانيا اين كاهشبراساس دست15، مقررات كاهشدرصدي باعث تا2/1وپاگير

مـي8/1 هلنـد بلژيـكو نـروژ، انگلسـتان، سـوئد، در دولـت مخارج كل در شـوددرصديكانادا( صنعت ).2-1391:3،وزارت

ــيش پ ــات مطالع ــاس ــابراس تنه ــه ن ــررات مق ــار ب ــاهش ك ــه، ــيگفت ــم ــبابتوان اس دفعاليتكسبفعاليت تسهيل و بلكـهوكارها سـازد، فراهم را آنان هزينـهتوانـمـيهاي هـايد

بــه نيــز را دهــددولــت كــاهش مقــررات،واقــعدر.شــدت بــار كــاهش بــراي دولــت تــالش___________________________________________________________________________1. Micro, Small and Medium Enterprises (MSMEs)

www.jobporta

l.ir

Page 13: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

دست مقررات كسبمفهوم محيط بر آن آثار تبيين و 175___________________وكاروپاگير

اسـتتأمين بخـشخصوصـي و دولتي بخش از اعم همگان، منافع اسـاس.كننده همـين بـركه تحقيقاتاست عنـوانهاپژوهشومجموعه بـا توسـعه و اقتصـادي همكـاري سازمان ي

ــريمقرراتگــذار« ايــن1،»بهت ــه ب ــتج من ــاً دردســتاوردعموم مقــررات ــار ب كــه اســت شــدهسـازوكارهايي،وكاركسب بـه توسـل بـا اسـت ضروري و يافته افزايش ارزيـابيبـهها ويـژهمقرراتتأثير دهندمقرراتبار2ات كاهش .)Brown and Scott, 2011: 468-(469را

دستآسيب.2 مقرراتي نظام وپاگيرهايتابعـان،آسيب طاقـت از فراتـر و متعـدد مقـررات و قـوانين از متشـكل مقرراتي نظام ازهاياستمنظر بررسي قابل مختلف پديـده.هاي جملـه، مطالعـاتاز در كـه بـهقانونگـذاراي ي

مقررات« قوانين(3»تورم مـي)يقانونگذارتورم(»يمقرراتگذارتورم«يا4)تورم شـود،تعبيركه است نظامآسيبي از چـارهبسياري بـه را سياسـي اسـتهـاي كـرده وادار توليـد.انديشـيقالب در ميمقررات صورت مقرراتگذار نهادهاي توسط متنوع، حقـوقيهاي نظـام و گيـرد

فربهبه روزافزوني مينحو نظام.شودتر آسيبچنين حقـوقيهايي، نظـام براي را مختلفي هايبه سياسي دارندـ ن.دنبال دركتهاولين كه اسـت،خصوصاي طرح قابل مقررات تورم آسيب

اسـت؛ قانوني مفاد از بسياري اجراي اقتدارگرايانـه«عدم كـه»مقـررات صـوري و تحميلـيانگيزه با بلكه نباشد، شهروندان نيازهاي تصـويبزاييده بـه حزبـي يـا سياسـي قبيـل از هـايي

مـي مواجهـه بسـياري موانـع با اجرا براي باشد، از).1381:96شـمس،(وندشـرسيده يكـينظامپديده چنين در كه بههايي ميهايي چشم به قانونوفور قانونخورد، و بـهگريزي شـكني

بـه شـهروندان، برخـي كـه چـرا است؛ متنوع طرق به توسل با و مختلف فعـاالنانحاي ويـژهدست مقررات زدن دور كـماقتصادي، و بهترين را بـرهزينـهوپاگير روش تمشـيتتـرين اي

مــي خــود دهــههــاســاموئلكــهچنــان.داننــدامــور در نظــر«1960نتينگتون، يــك طــرح بــاشد»آورشوك مدعي متضاد«، مقررات از مملو توسعه حال در كشورهاي اداري نظام چوندست رشـوهو از زيـادي مقدار است، ووپاگير كارمنـدان بـه صـنعتگران و تجـار كـه هـايي

___________________________________________________________________________1. Better Regulation (BR) 2. Regulatory Impact Assessment (RIA) 3. Regulatory Inflation 4. Legislative Inflation

www.jobporta

l.ir

Page 14: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

شماره23سال/___________________________________________176 ،87

مي وقفـهرفاًصپردازند،مسئوالن و موانـع رفع و است اداري امور انجام در تسريع هـايبرايمي اقتصادي وضع بهبود و توليد افزايش سبب 1).97:همان(»شوداداري

آن بيديگر و نامطلوب مقررات و قوانين كه موانعي كارآفرينـانكه، راه سـر بر كيفيتبه ميبخشخصوصي ميآنهاآورند،وجود مجبور ورا غيررسـمي اقتصـاد سـمت به تا كندروي سـرمايه.ورندآغيرقانوني و كار نيروي فعاليـتطبعاً غيررسـمي بخـش در كـه دارانـي

ازمي اسـتفاده عـدم امـا شـد؛ خواهند محروم بخشرسمي مزاياي و امكانات انواع از كنند،كشور، رشد و توسعه براي نيروها اين بالقوه ازتربزرگظرفيت جامعـه كـه اسـت زيـاني ين

شد خواهد متحمل حيث ).1388:34خيرخواهان،(اينمقـرراتبرعالوه حجـم حـد از بيش شدن فربه معناي به مقرراتي تورم دتوانـمـياين،

قانون و قانون ارزش رفتن ميان از شودسبب نظام.مداري چنين كـهعمـدتاًهايي،در بـار هـرزمينهمصوبه در مياي تصويب به مـيرسد،اي اضـافه قبلـي مصـوبات شـهروندانبـه و شـود

جزئيـات وارد فنـي، بسـيار محتـوايي بـا كـه هسـتند مصـوبات زيـادي تعـداد پيدايش شاهدنمـيمي كمـك قـانون حاكميت استحكام به مقررات و قوانين تراكم اين بلكـهشوند؛ كنـد،

قــانون موجــب قــانونبــرعكس و مــيســتيزي از).1381:99،شــمس(»شــودگريــزي يكــيانتقادهاصريح مجلـسرئيس2ژاكشيراكيترين دو بـه پيامش نخستين در فرانسه جمهورآيين1995مه19در و قوانين فراواني وهانامهاز كـهبود كـرد اشاره عبارت اين زيـادي«به

مي را قانون ).93-1391:94متيو،(»كُشدقوانين،دغدغهترتيبيناهب گرچه امـورقانونگذار، تمشيت پرحجم، و مكرر قوانين وضع از ان

قانون يعني آن، از غير چيزي موارد از بسياري در عملي، نتيجه اما است، قانون ابزار شكنيباقانون استو مقـ.گريزي انـدازه هـر كه است شده استدالل نمونه، بيشـترييانوقـ،ننبراي ن

و ــود ب ــد خواهن ــوردار برخ ــري كمت ــدرت ق از ــهروندان ش ــر نظ در ــوانين ق ــد، كن ــع وضآنقانونگذار،ديگرسوياز اجراي در كمتري توانايي از.داردهانيز را مـذكور ادعاي دلوني

والدين تجارب ميخصوصدرقياس تبيين فرزندانشان با بـه«:كندبرخورد منـزل در هرقـدر___________________________________________________________________________

بهگفتني.1 اقتصادي، فساد نظريه، اين در رواناست نوعي به رشوه، تلقـيدنـدهچـرخ)گـريس(كنندهويژه اقتصـادي هـاياست فساد،.شده و شده رد قاطع داليلي اينكبا مذكور استدندهچرخ»هايريزهسنگ«نظريه شده معرفي اقتصاد .هاي

2. Jacques Chirac

www.jobporta

l.ir

Page 15: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

دست مقررات كسبمفهوم محيط بر آن آثار تبيين و 177___________________وكاروپاگير

بيشتر نهي و امر ميفرزندان كاهش نيز والدين قدرت ميزان زيراشود، نـدتوانمـينآنهايابد؛آشـكار فرزندانشـان بـراي را خـود نـاتواني بنـابراين و درآورنـد اجـرا بـه را فرامين آن همه

حالتي،.كنندمي چنين وقوع خواهـدترمهمقوانيناعمالدرصورت نيـاز بيشـتري انـرژي به).1390:335دلوني،(»داشتبهطوربه كه ـ مقررات از مشحون نظام مقـرراتآنخاص، تعـداد بـر نيز روزافزوني نحو

مي افزوده آسـيبنظام ـ كسـبچشـمگيرهـايشود بـراي را بـهي و محـيطوكارهـا طـوركليبه نظرسنجياقتصادي، در دليل همين به و دارد درخصـوصمحـيطدنبال كشـورها متعـدد هاي

دسـتكسب مقرراتـي نظـام وجود و مقررات بار كسـبوكار، موانـع زمـره در وكـاروپـاگير،ميبه مطالعه.آيدشمار در نمونه، فدراسيونبراي كه كاناداهايوكاركسباي سال1مستقل در

پاسخداانجام2004 است، بهده را مهم مسائل دانستنددهندگان اولويت واجد زير :ترتيباول مالياتكل:رتبه دوم)درصد81(بار رتبه كاغـذبازي:؛ مـالي بـار و هـايمقـررات

سوم)درصد61(اداري رتبه دولت/بدهي:؛ چهارم)درصد56(كسري رتبه نيروي:؛ كمبودشرايط واجد پنجم)درصد47(كار رتبه و مـالي:؛ منـابع بـه وزارت()درصـد28(دسترسيكانادا، 2.)1391:10صنعت

نوشـتار ابتـداي در كـه ـ گور ال گزارش اشـارهدر آن مقـرراتبـه از ـ و«شـد كهنـهبيهودهعنوانبه»فرسوده هزينهتشريفات كه است شده ياد وقتاي و ايـنبر بـه هسـتند؛ گيـركه نظام«:شرح ساختار كارپردازيبازسازي و كارگزيني بودجه، رهـاييبيشترهاي مسـتلزم

بيهوده تشريفات اسـتاز كـرده ايجـاد مشـكالتي دولـت بـراي كـه است هـزار.اي هـزارانو پابرجـا هنوز فرسوده و كهنه اسـتمقررات مانـده افـراد.بـاقي شـئون روي مقـررات ايـنبا خارج از كه افرادي همچنين و ميآنهادولتي منفي اثرات دارند، داخـل.گذاردتماس در

ن بهتوانميدولت، چـهيم تـا و برداشـته در هزينـه چقـدر مقـررات ايـن كه بفهميم دقيق طوروقت داشاندازه باز سودآور كارهاي از را ما و بوده استگير ).68-1375:78،گور(»...تهمحيطخصوصدرهمچنين بر مقررات حد از بيش كميت نامطلوب وكـاركسـبآثار

___________________________________________________________________________1. Canadian Federation of Independent Business (CFIB) 2. L. Jonesand and B. Gartner (2004). Making Red Tape Transparent: A Regulator Reform Model for Western Canada, Canadian Federation of Independent Business.

www.jobporta

l.ir

Page 16: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

شماره23سال/___________________________________________178 ،87

گزارش مقدمه عنوان2004»وكاركسبانجام«در بيشـتر،«با نـاگواري1مقررات پيامـدهايدارد همراه است»به شده تصريح ناكارآمـديبه«:چنين افـزايش با بيشتر، مقررات كلي طور

هزينه و تأخيرها افزايش عمومي، بيشترنهادهاي فسـاد...هاي بيكـاران، بيشـتر تعـداد با ،...وسرمايهبهره و است،وري مرتبط كمتر بـر[خوشاينديتأثيركهدرحاليگذاري كيفيـت]نيـز

ندارد عمومي يا بخشخصوصي همـههاحكومت.كاالهاي از بـيش كـه فقيـر كشورهاي يمـي]مقررات[ كمتـرينوضع اجـرا[كننـد، بـراي را]قابليـت بازرسـي و نظـارت كمتـرين وصـاحبانبه از رشـوه اخـذ و قضـايي دسـتگاه سوءاسـتفاده عـدم از اطمينـان حصـول منظـور

ميانوكاركسب حد،.دهندجام از بيش منحرفتأثير2مقررات بـر)برانگيـزفسـاد(كننـدهياز]افرادي[همان حمايت قصد به كه ميآنهادارند كـه.شوندوضع كساني و ثروتمند افراد

روابط ازبهره]ويژه[از گريز توانايي برخـي3مـزاحم]مقـررات[مندند، در حتـي و دارنـد راق اين حمايت تحت ميموارد، قرار ).123-223و1387:31بانكجهاني،(»گيرندوانينبررسي نمونه، كسبتأثيربراي محيط بر مقررات بار سوء كانـاداات در شـرحبـهوكـار

است شده داده توضيح كانادا،(4زير صنعت .)11-1391:12وزارتنا،نخست نظـر:منابعكاراييتخصيص دسـتهـابنگـاهطبـق مقـررات بـه، معنـايوپـاگير

آنه عمليـات گسـترش بـراي كمتر پول و زمان همچنين و كمتر، براسـاس.اسـتسودآوريگزارش از توسعههاييكي و اقتصادي همكاري فعاليتسازمان برخي تنها نه تجـاري، هـاي

ازوكاركسببراي برخي بلكه است، رفته ميان از موجود بـهوكاركسبهاي هزينـهها دليـلطاقت و بهسنگين شروع هرگز مقررات، نميفرساي تحـت.كنندكار بررسـي يـك همچنين

دست«عنوان مقررات درباره است5،»وپاگيرنظراتي داده كوچـكهابنگاهاكثريت«نشان يبر كار، مقررات رعايت كه باورند اين بر متوسط عملكـردوكاركسبو .داردتـأثيرآنهـاو

آ بــودايــن مشــهود همــه از بيشــتر حــوزه ســه در افــزايشهزينــه:ثــار باعــث هــايمقــررات___________________________________________________________________________1. Heavier Regulation 2. Excessive Regulation 3. Cumbersome

است.4 شده منتشر زير مشخصات با گزارشي در بررسي، :اينOECD (2001). "Businesse’s Views on Red Tape: Administrative and Regulatory Burdens on Small and Mediumsized Enterprises". 5. Views on Red Tape

www.jobporta

l.ir

Page 17: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

دست مقررات كسبمفهوم محيط بر آن آثار تبيين و 179___________________وكاروپاگير

مي كار نيروي مقرراتغيردستمزدي مشكالتيشد؛ كاركنانكاهش]براي[، وجـودبهدادنمـيمي ايجـاد جديـد كاركنان استخدام در مشكالتي مقررات، و در1.»كـردآورد همچنـين

ديگري فدراسيونگزارش كاناداكسباز مستقل استوكارهاي شده مقررات«:تصريح باركاغذبازي، ميكسبكاراييو محدود را هزينهوكارها به و بـركند انطبـاق يـا متابعـت هاي

كسب عمليات در ميمقررات هزينه.افزايدوكار بـرآورده33هـا،اين سـال در دالر ميليـارداست 2010ent(»شده Business,eration of IndependCanadian Fed(.

سرمايه،دوم منابع كردن مقـررات:شـدهگـذاريمحدود بـا مغـاير مقرراتـي تصـويبمتناقض، يا سـرمايهعنوانبهموجود بـراي بازدارنـده درهـابنگـاهگـذاريعاملي خـارجي يمي عمل .كندكانادا

تغيير،سوم توانايي و نوآوري كردن ازكهچنان:محدود يكي سـازمانهايگزارشدرتوسعه و اقتصادي بررسـيهمكاري اسـت، مـيهـاآمـده هزينـهنشـان ودهـد مسـتقيم هـايتوانايي مقررات، بههاشركتغيرمستقيم زمينهرا اين در تحـتويژه مـيتـأثيرها :دهـدقـرار

بهره و توسعه ونوآوري، خدمات محصوالت، از بيشـينهفرايندبرداري جديـد، عملياتي هايتعديلكاراييكردن انجام و زمانعملياتي طول در ساختاري ).11:همان(هاي

اقتصادي،چهارم رفاه بـههزينه:كاهش همـه از بـيش مقررات، توسـطهاي مسـتقيم طـورميهاشركت اما،احساس هزينهترمهمشود؛ مقررات جامعـهاينكه بـراي تـوجهي قابـل هايمي رقابتايجاد تضعيف قبيل از مصـرفهـاشـركتپـذيريكند؛ انتخـاب كـاهش كننـده،،

مانع و اقتصادي جديدكاهشرشد مشاغل ايجاد در ).12:همان(تراشيدستتوانميدرمجموع مقررات و قوانين چه هر يـگفت در اداري ككشـوروپاگير

___________________________________________________________________________از.1 نقل كانادابه صنعت بنگاه،)1391(وزارت متوسطنظر كوچكو اسـت(SMES)هاي اهميت حائز حيث اين ازگزارشكه از يكي است،در شده تصريح بنگاه95ها همه ازدرصد كمتـر كانادا دارنـد50هاي كـاركن همچنـين.نفـر

از كانادايي60بيش بنگاهدرصد در كاركن، بههاي مشغول متوسط كوچكو بنگـاههاي ايـن و هسـتند حـدودهـاكـارمي توليد را كانادا درآمد از رنيمي .:ك.كنند؛

Corinne Pohlmann, (Vice-President, National Affairs), Review of Federal Support to Research and Development , February 18, 2011, in Canadian Federation of Independent Business (CFIB), "Building Business Success: A Survey of SMEs on Productivity", Aneliese

Debus, Research Analyst, April 2007, Available online at: https://www.db.kosbi.re.kr/download.asp? uri=/attach_files/705/70526E01_1.pdf

www.jobporta

l.ir

Page 18: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

شماره23سال/___________________________________________180 ،87

اوالً،بيشت باشد، مير افزايش دولت جهـتيابـدمداخله ايـن از عملكـردو و فعاليـت حيطـهميبهبخشخصوصي محدود متعاقباً،شودشدت ميكاراييو كاهش ثانيـاً،اقتصادي و يابد

شركتآندليلبه فعاليتكه و تجارت به قادر سهولت با ديگـرها از كشور آن فاصله نيستند،عرصه در ميكشورها بيشتر جهاني ).726-1389:926صديقي،(شودرقابت

شكل.3 دستداليل مقرراتي نظام يمقرراتگذاراصولازمنظروپاگيرگيريمي داليلي از برخي توضيح و تبيين به بخش، اين بـهدر كـه مـيپردازيم نقشـينظـر رسـد

شكل در را دستپررنگ مقرراتي نظام يك مـيگيري ايفا گفتـهكـهچنـان.كننـدوپاگيراصــول نقــض ــه ب معطــوف كــه اســت ــي داليل از دســته آن ــر ب ــه مقال ــن اي تمركــز شــد،

توضـيحدرمجموع1.هستنديمقرراتگذار داليـل از قسم اين اصـولازمنظـرشـده،داده،مييمقرراتگذار سبب به، مقرراتگذار نهادهاي مقـرراتشوند وضع به حداكثري، نحوي

م ــار ب نتيجــه در و آورنــد كســبروي محــيط بــر حــاكم حقــوقي(وكــارقــررات محــيطدهند)وكاركسب افزايش .را

شدقانونگذارنقضاصول خواهد قانون كيفيت كاهش به منجر دقيق.ي، عبارت تـر،بهمطالعات ادبيات در كه ـ كيفيت با قانون آنقانونگذارالزامات از خـوب«عنوانبهي /قـانون

خوبقانونگذار مي2»ي ياد ـنيز اصولشود استقانونگذارمتعددرعايت اينكـهتوضيح.يدهه ابتداي بـرده1980از پي قانون كيفيت ارتقاي ضرورت به محققان و سياستمداران .انـد،

___________________________________________________________________________نمونه،.1 نهادهايبراي توسط مقررات و قوانين مكرر تصويب داليل جمله اصـولاز بـا متفاوت منظري از مقرراتگذار

وضعيت ويژهمقرراتگذاري، بـينهاي و خـاصداخلـي شـرايط سبب به كه است استثنايي كنتـرليا از گريـزي المللـي،به احوال و نيستاوضاع مقررات بـه.وسيله مقـررات بار بحراني، شرايط كنترل براي كه است طبيعي شرايطي، چنين در

افزايشمييك كسبباره و فعاليتيابد تطابق از ناگزير تمشـيتوكارها و مـديريت براي ضروري ويژه تدابير با هايشانهستند بحراني فضاي سال.اين بين ايران، در نمونه، بـه1391و1390هـايبراي ارزي حـوزه بـه، مختلـف، ويـژهداليـل

قابلتحريم نوسانات دستخوش شدها، كه.توجهي بود شرايطي چنين فرورديندر از مركزي 17لغايـت1390ماهبانكحدود1391مهرماه حـدود70در كه نمود ارزي حوزه در مقرراتگذاري يا و سياستگذاري به اقدام آن51مورد مـورد

ر بـود؛ بانـك ايـن اختيـارات حـوزه در تصميم اتخاذ و سياستي تمهيدات دستورالعمل، بخشنامه، صدور به .:ك.مربوط.1-1391:2عزيزنژاد،

2. Good Legislation

www.jobporta

l.ir

Page 19: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

دست مقررات كسبمفهوم محيط بر آن آثار تبيين و 181___________________وكاروپاگير

آن،« اجـراي قابليت با معنا اين در قانون بـودن،فهـم2سـازگاري،1كيفيت 4شـفافيت،3پـذير

اسـت6سادگي5،وضوح تعريفشـده بودن دسترس در روشـن،.و بايـد پارلمـان مصـوباتمنسجم فهم، سياست)متالئم(قابل و قوانين با سازگار باشدو موجود بايـد.هاي مصـوبه متن

بدان كه باشد اهدافي با همـهمنطبق و سـاده زبـان بـه و است شده طراحي نوشـتهمنظور فهـمباشد 7).1390:280مويل،(»شده

كه شد خواهد داده توضيح ادامه آيـينقانونگذاركهچناندر وضـع مراجـع هـا،نامـهوخـرج بـه را الزم وسـواس و احتيـاط مقـررات وضـع در ايـن، نظاير قانوني اسناد و بخشنامهشد خواهند موضوع همان در ديگري مقررات وضع يا زودهنگام، اصالح به مجبور .ندهند،

موضيمقرراتگذار گستردهغيراصولي، بسيار اصـولوع تبيـين و توضيح نيازمند كه است ايشيوهيمقرراتگذار نقضو نقـضاصـول8.ستآنهاهاي از مـورد چهـار بـه نوشـتار، اين دربهقانونگذار كه پرداخت خواهيم ميي شكلبيشتررسدنظر از سهم مقرراتـيين نظـام گيريبهدست مربوط .استآنهوپاگير

و.1-3 مبهم قانونزبان دشواردر بايد كه اصولي جمله مـتنقانونگذاراز زبـان بـه مربوط اصول گيرند، قرار توجه مورد ي

است نگارشـي.قانون همچنين و دستوري قواعد و اصول متن، زبان به مربوط اصول از مرادقانونتوانميواقعدر.است متن اصول، اين رعايت با بهتوانميگفت ايفـايد بـه مـؤثر طور

بپردازد خود شفاف،اعمال.كاركرد و واضح قانون تصويب اصـولعنـوانبـهاصل از يكـيامكانقانونگذار نگارشي فنون و اصول طريق از وي، است، بـهديگـرعبـارتبهپذير توجـه ،

___________________________________________________________________________1. Enforceability 2. Consistency 3. Comprehensibility 4. Transparency 5. Clarity 6. Plainness

در.7 باره اين در بيشتر مطالعه ايران،براي تقنيني نظام هژبرالسـاداتي،دانـش،زادهحبيب.:ك.رخصوص و :1392نـاري75-61.

مطالعه.8 قانونگذاري،بيشتربراي اصول به .115-1388:136والدرون،.:ك.رراجع

www.jobporta

l.ir

Page 20: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

شماره23سال/___________________________________________182 ،87

شد خواهد قانون بودن واضح اصل تأمين سبب قانون، ق.زبان صورتي در قانون متن ابلزبانهمچنـين، و باشـد معقـول دقـت ويژگـي واجد باشد، ابهام و ايهام فاقد كه بود خواهد قبول

باشد ساده و .خواناايهام.1 ايهام:بودنفاقد بهقانوني واژگان كه مختلـفدارد معاني داراي آن، در رفته كار

منظور.باشد دقيق فهم ايهام، ميقانونگذاراين مواجه دشواري با از.كنـدرا بسـياري گرچـهدقتواژه اما برخوردارند، ذاتي ايهام از عبارات و بـهقانونگذارها آندر درسـت كـارگيريبافت،واژه در عبارات و باشدتوانمي1ها ايهام رافع يـك.د كـه مـواردي در همچنـين ايهـام

جمله در بازضمير اسم يك از بيش به يامياي موصـوفگردد از بعـد كـه هـاييكصفتمي داردمتعدد وجود بنـد2).7-1388:8دورسي،(آيد، در نمونـه، قـانون«مـاده»هــ«بـراي

مناقصات شده)25/1/1383مصوب(»برگزاري مناقصه«كهاستمقرر كيفي :گرانارزيابيمناقصـه تعهدات انجام توان ارزيابي از است كـهعبارت بـهگـمناقصـهسـويازگـران يـا زار

انجام بازرگاني فني كميته توسط نيسـت؛.»شودميتشخيصوي روشن مذكور حكم معنايپيش حكم از مقنن مراد مناقصهآيا كه است آن كميتـهگفته يـا تـوانگـزار بازرگـاني، فنـي

مناقصه تعهدات ميانجام ارزيابي را ثالثيگران شخص كه است مجاز اينكه يا سويازكند؟انجامگمناقصه را ارزيابي اين متـداول«دهد؟زار سـاخت از تقليـد بـه مجهول نحوي ساخت

انگليسي دانستتوانميرا»زبان مذكور قانوني متن ايهام ).114-1394:214حـالج،(دليلبندنمونه بخشآخر قانون، همين از ديگر اسـت)25(مـاده»ج«اي داشـته مقـرر كـه :اسـت

اعتراضدر« ذيهريكصورت مراجـع به قانوني رسيدگي جهت موضوع طرفين، صـالحازوميارجاع خواهـدفرايندشود طي را خود معمول روال نيز مناقصه معلـوم.»كـردبرگزاري

روال از منظور آيا روال»معمول«نيست عمل«، دعـويمناقصـهدسـتگاه»مورد طـرف گـزارروال يا دستگاه»متداول«است عموم مناقصدر كشور؟ههاي .)142:همان(گزار

ابهام.2 مي:بودنفاقد شمرده مبهم آنقانوني شـمول محـدوده از مردم كه اطمينـانشود

___________________________________________________________________________1. Context

است.2 زير مشخصات با اثري از بخشي ترجمه متن، :اينTobias A. Dorsey (2006). Legislative Drafter's Deskbook: A Practical Guide, The Capital. Net.

www.jobporta

l.ir

Page 21: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

دست مقررات كسبمفهوم محيط بر آن آثار تبيين و 183___________________وكاروپاگير

باشند اسـت.نداشته ايهـام داراي مـتن زمـاني كه است آن داشتن ابهام و داشتن ايهام تفاوتدر اما كرد؛ برداشت عبارت يا واژه يك از مفهوم چند يا دو بتوان گرچـهكه ابهـام، مـوارد

نيست روشن مفهوم آن مرزهاي اما دارد، وجود مفهوم يك اغلـب).10:همان(تنها امـر اينمي ناشي كليات به اكتفا و متن در ضروري جزئيات ذكر عدم .شوداز

معقول.3 پيشكهچنان:دقت متن نگارش شد، بـهگفته بايد قانون كـهنويس باشـد نحـويباشد روشن آن شمول متن.دامنه در ابهام وبهعمدتاًاگر ضـروري جزئيـات ذكـر عدم دليل

مي ايجاد كـهحداقلي حد از بيش جزئيات به پرداختن افراطـي«شود، شـده1»دقـت خوانـدهبه قانون نقايص جمله از نيز مياست بـي.آيدشمار جزئيـاتي حالـت، اين قـانوندر در فايـده

فاقد كه دارد الزامهرگونهوجود واثر حقوقي بديصرفاًآور ذكر يا ايـن.اسـتتاهيلفاظيمعناي در ابهام و آشفتگي سبب اندازه از بيش ميجزئيات قانون ).11-21:همان(شودمتن

بودن.4 ساده و بـه:خوانا از بايد قانون متن واژهدر بـردن دشـوار،كـار اصـطالحات و هـاشود خودداري غيرمستعمل و پيشتدوين.مهجور مهـمكنندگان ايـن بـه بايـد قـانون نـويس

ساده كه باشند داشته كهتوجه است مزيتي متن، منظور مستقيم و روان كردن منتقل و نويسيمنعكسشود متن در هنرمندي با بـهكبه.بايد سـاده، عبـارات و كلمات گرفتن بـردنار كـار

از اســتفاده و يـكجملـه، در فـراوان اطالعـات نكـردن انباشـته مسـتقيم، و كوتـاه جمـالتعالمت و ديكته دستور، جمله، در معمول سـادهتوانميگذاري،ساختار ايـن بـراي نويسـيد

باشد 2).19و15:همان(مفيد

___________________________________________________________________________1. Over-precision

در.2 نمونه، مادهبراي از پـنج)62(قسمتي برنامه ايـرانقانون اسـالمي جمهـوري پـنجم (1390-1394(سـاله مصـوب)است)15/10/1389 شده وجاهـت«:مقرر بررسي ضمن فوق مهلت اتمام از پس ماه شش ظرف است موظف كارگروه

دسـتگا هماهنگي و مجوز تمديد و صدور هزينه كاهش تسريع، تسهيل، رويكرد با آنها حـذفهقانوني و مختلـف هـاينوبه بازرسي و فعاليت نوع هر مقررات تنظيم شيوه جايگزيني يا اصالح و غيرضرور مراعـاتمجوزهاي احـراز بـراي اي

تسـهيل و بـازنگري بـر مشتمل دستورالعمل ابالغ به نسبت مجوز، اخذ به فعاليت بودن موكول شيوه جاي به مقررات آنروش جايگزيني و اصالح تجميعو هـرها، بـراي قـانوني ضـوابط چهـارچوب در غيرضـروري مجوزهاي لغو و مجوزها

رئيس تأييد از پس فعاليت نمايدنوع اقدام و«عبارت.»...جمهور فعاليـت نـوع هـر مقـررات تنظـيم شـيوه جـايگزيني يـانوبه مجوزبازرسي اخذ به فعاليت بودن موكول شيوه جاي به مقررات آن مراعات احراز براي غ»اي مغـاير، و امضبوده

است قانون نگارش اصول .با

www.jobporta

l.ir

Page 22: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

شماره23سال/___________________________________________184 ،87

موجوديمقرراتگذار.2-3 حقوقي نظام از آگاهي يا كافي مالحظه بدونشد،كهچنان آيـينكهصورتيدرگفته يـا قـانون وضـع مقـرراتمرجـع و قـوانين از نامـه،

حوزه در رابطـهيمقرراتگذارموجود و نباشـد بـهآنهـاآگـاه يكـديگر بـا بايسـتهرا نحـوهـم يـا متنـاقض مقرراتـي وضع نتيجه، زياد، احتمال به نكند، مقـرراتمالحظه بـا پوشـان

بود خواهد مرجـع.موجود از تسـلطي چنين انتظار نـامعقوليمقرراتگـذارطبعاً انتظـاري ،تنقـيح.است و تـدوين كـه نظـامي بـه توسـل با كاركردي چنين كه است اساس همين برمقرراتق و مي1)كديفيكاسيون(وانين مـيخوانده صـورت انجـام.گيـردشـود، نتيجـه در

ميفرايند تدوين جامعي قوانين تنقيح، و كهتدوين بـهتوانميشوند مراجعـه بـهآنهـابـا ،پيشـين مقررات با آن نسبت از مقررات، هر تصويب در و برد پي موجود حقوقي وضعيت

كرد حاصل آغازتأسفم.آگاهي از قرن نيم حدود گذشت با درفرايندانه تنقـيح و تدوينتصويب(ايران زمان از مقـررات«يعني و قـوانين تـدوين و تنقـيح سـازمان تشـكيل قـانونمصوب»كشور چنـين)29/12/1350، از برخـورداري عـدم از ايران حقوقي نظام همچنان

مي رنج .بردموهبتيتصــويب ــا ب و«گرچــه تــدوين كشــورقــانون مقــررات و قــوانين ــار»تنقــيح ت يخدر

مي25/3/1389 انتظار اين، انجام مهمفرايندرفت امر اين داليلي به همچنان اما گيرد؛ شتاباست مانده معطل اجرايي خم و پيچ ماده.در شـده)1(در مقـرر مذكور موجـب«:قانون بـه

قـوا معاونـت عهـده بـه كشور قوانين تنقيح و تدوين قانون اسـالمياين شـوراي مجلـس نينــه... ــرحب ــدش باش ــي م ــانون ق ــن اي در ــدرج ــاده.»من م ــت)2(در اس ــده ش ــريح تص ــز :نيدستگاه« مـيكلـيه وضـع مـقررات كه حكومتي قبيـلهاي از شــورايهيئـتكننـد دولـت،

فرهنگي، انقـالب كشـور،هيئتعالي عـالي ديـوان عـدالتهيئتعمومي ديـوان عمومــيدستگاه همچنيـن مقـرراتاداري كه مصــوباتآنهـاهايي تمـام موظفنـد دارد، اجـرا لــزوم

جهـت را نماينداعمالخود ارسال اسـالمي مجـلسشوراي به قـانون درترتيـببـدين.»ايناسـالمي شـوراي مجلـس قـوانين معاونـت كشور، قوانين تنقيح و تدوين مرجع حاضر، حال

___________________________________________________________________________1. Codification

www.jobporta

l.ir

Page 23: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

دست مقررات كسبمفهوم محيط بر آن آثار تبيين و 185___________________وكاروپاگير

قوانين1.تاس از انبوهي بـه2وجود كـه ايران حقوقي نظام در مقررات درو روزافزونـي نحـوبـه ناسـازگار، متناقضو تكراري، مقررات تصويب و هستند، افزايش بـرحال جـدي نحـوي

بي ميفضاي دامن اطمينان عدم و .زندثباتي

پراكندهقانونگذاررويه.3-3 يبه كه داليلي ديگر قابلاز مقررات بار ناگهاني افزايش براي ايران، نظير كشورهايي در ويژه

رويه است، درخصوصذكر كهقانونگذاراي است پراكنـدهقانونگذار«راآنتوانميي »يــد ــز(نامي ــديمرك مه و ــالميري صــورت).571-1394:841زاده،م از ــي ــلييك اص ــاي ه

آنقانونگذار پراكنده كهي ازبهقانونگذاراست زيـادي تعـداد قانون، يك تصويب موجباصال را ديگر ميقوانين روش.كندح نـوعيتـوانمـيكـهيقانونگـذارايـن را اصـالحآن

فرصـتي»ايفله« را قـانون هر تصويب بايد كه است نگرش طرز اين از ناشي دانست، قوانيننا و نـاقص كـه قـوانيني ديگـر اصالح براي مـيرامـدكامغتنم شـمردتلقـي واقـعدر.شـوند،

روشقانونگذاركهجاآناز ايـن از اسـت، موجـود قـوانين نقصان به واقف يقانونگـذارخودمي بهره خود مصوب پيشين مفاد اصالح اخيـر.بردبراي اقدام در نمونه، درقانونگـذاربراي

___________________________________________________________________________موجب.1 به مذكور مصـوب«قانون كشـور مقـررات و قـوانين تنقـيح و تـدوين قـانون اصـالح مصـوب(»1389قـانون

بنـد)18/12/1389 تبصـره در و شـد شـد»1«اصالح مقـرر دسـتگاه«:آن مـوادكليـه موضـوع قـانون)117(و)5(هـايمصوبمديريت كشوري مـاده8/7/1386خدمات تبصـره در مـذكور مراجـع اسـتثناء بـه قضـائيه قوه قـانون)2(و ايـن

دهند انجام مقررات و قوانين تنقيح درخصوص را زير اقدامات تيرماه)الف:موظفند پايان بـا1390تا مرتبط قوانين كليهسال پايان تا كه را خود فعاليت ت1389حوزه است شده قـوانينتصويب خود دستگاه مقام باالترين توسط و نمايند نقيح

داليـل ذكر با تفكيكو به را شده منتفي موضوع يا و يكديگر با مغاير و معارض قوانين ضمني، و صريح منسوخ معتبر،نمايند ارائه معاونت به جزء»...آن در همچنين بند»ج«؛ شد»1«تبصره مقرر مذكور حقـوقي«:قانون معاونت همكاري با

اسفندرياست پايان تا تصويب1390جمهوري آييننامهكليه دستورالعملنامهها، و بهها و بـهها مربوط مقررات طوركليزا ضـمني، نسـخ مـوارد و حـذف مقـررات مجموعه از را آنها صريح، نسخ موارد شناسايي با و نمايند تنقيح را ئـد،خود

تصويب مراجع به تنقيح براي و مشخص را شده منتفي موضوع و كنندمتروك ارسال تكـاليف.»كننده از يك هيچ البتهاست نشده اجرا تاريخ اين تا مذكور شـهريور.قانوني در مجلس قوانين معاونت است ذكر قـراردادي1389شايان طـي

را تنقيح و تدوين فرايند بهدرانجام عجيب، خروجـياقدامي تـاكنون كـه كـرد واگـذار كشـور كـل بازرسـي سـازماناست نگرفته قرار عموم اختيار در سازمان آن از .خاصي

ر.2 قانونگذاري، از آماري تحليلي مطالعه پارسا،.:ك.براي و .1392مركزمالميري

www.jobporta

l.ir

Page 24: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

شماره23سال/___________________________________________186 ،87

رقابــت«تصــويب توليــد ــع موان ــع رف ــانون كشــورق ــالي م نظــام ارتقــاي و ــذير مصــوب(»پاز)20/2/1394 ــددي متع ــاد شــد13مف اصــالح ــانون ــوانين.ق ق ــاوين عن ــر، زي جــدول در

استاصالح شده درج اصالحي مواد و .شده

اصالح.1جدول بهقوانين رقابت«موجبشده توليد موانع رفع وقانون نظامپذير ارتقايكشور )20/2/1394مصوب(»مالي

اصالحيرديف قانون مادهعنوان مواد/شمارهتصويباصالحي تاريخ

1ماده اصالح ثبت)34(قانون قانون اصالحي

ماده1351مصوب حذف آن)34(و مكرر29/11/1386واحدهماده

ماليات2 مستقيمقانون هايمكرر• ماده يك الحاق

•132•138

3/12/1366

3

و توليدي قوانين از استفاده حداكثر قانونتقويت و كشور نيازهاي تأمين در آنهاخدماتي

ماده اصالح و صادرات امر قانون)104(درمستقيمماليات هاي

1/5/1391)لغو(16

4ماليات قانون از موادي اصالح مستقيمقانون هاي

ماه اسفند سوم مجلسشوراي1366مصوباسالمي

ماده يك 138(الحاق)مكرر

7/2/1371

معادن5 قانون•14

ماده• يك )35(الحاق23/3/1377

6

نوسازي تسهيل مقررات از بخشي تنظيم قانونماده اصالح و كشور برنامه)113(صنايع قانون

فرهنگي و اجتماعي اقتصادي، توسعه سومايران اسالمي جمهوري

2026/5/1382

امور7 11922/8/1390گمركيقانوناجتماعي8 تأمين 383/4/1354•قانون

كار9 قانون•7•10•21

29/8/1369

www.jobporta

l.ir

Page 25: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

دست مقررات كسبمفهوم محيط بر آن آثار تبيين و 187___________________وكاروپاگير

اصالحيرديف قانون مادهعنوان مواد/شمارهتصويباصالحي تاريخ

10شركت از حمايت مؤسساتقانون و ها

تجاريدانش و نوآوريبنيان وسازي هااختراعات

•3•9•5

5/8/1389

11بهره افزايش وقانون بخشكشاورزي وري

طبيعي منابع•9•32

23/4/1389

12جمهوري توسعه پنجم پنجساله برنامه قانون

ايران )1390-1394(اسالمي)لغو(62•)لغو(70•

15/10/1389

13مواد اصالح اجراي)7(و)6(،)1(قانون قانون

چهارمسياست و چهل اصل كلي )44(هاي316/4/1393

.تحقيقهاييافته:مأخذ

رويه درچنين باعـثقانونگـذاراي اوالً، حقـوقيي، نظـام در چراكـهشـود؛مـيابهـامحقـوقي نظـام و قـانون به دسترسي قـانون(قابليت از شـهروندان آگـاهي و فهـم معنـاي )بـه

مؤلفهعنوانبه از نيازمنديكي قانون، حاكميت كارشناسيقانونگذارهاي حـداقليي و شـدهمـي1.است مخـدوش را حقـوقي نظـام و سـازگاري انسجام، كـهثانياً، چـرا زمـانهـمكنـد؛ميبه اصالح متعدد قوانين قانون، يك ويژگـيموجب بـا امـر، ايـن و نظـامشوند يـك هـاي

و خوب تناقضاستكارامدحقوقي 2.در

___________________________________________________________________________مقـررهنمونه.1 به دسترسي عدم يعني شد، ذكر نوشتار ابتداي در كه دراي كـه بـهخصـوصشـماي نسـاجي صـنعت ول

زيان و سخت مشاغل تشكلفهرست بين جدل و بحث حال در نمونـهآور اسـت، كارفرمـايي و كارگري ايـنهاي از اياست .نقصان

بهره.2 رويهبا اين از عنوان،گيري با ديگري قانون مقـررات«اخيراً از بخشـي تنظـيم قـانون بـه مـواد برخي الحاق قانوندولت رسيد12/12/1393مورخ»)2(مالي تصويب چنان.به ـ درواقع قانون برمـياين نيـز آن عنـوان از ادامـهكه ـ آيـد

دولت« مالي مقررات از بخشي تنظيم است)27/11/1380مصوب(»قانون آن بعدي اصالحات مـاده.و قـانون«)86(دردولت مالي مقررات از بخشي تنظيم قانون به مواد از برخي شد»)2(الحاق استمقرر بـه«عنوان«:ه مـوادي الحاق قانون

مصوب دولت مالي مقررات از بخشي تنظيم آن1384قانون بعدي اصالحات تنظـيم«به»و قـانون به موادي الحاق قانوندولت مالي مقررات از مي»)1(بخشي شمارهيناهب.»يابدتغيير انتظار در بايد بـودترتيب مـذكور قـانون بعدي مـتن.هاي

بهقوانيني دسـتگاه»2و1تنظيم«كه و نهادهـا براي متعدد تكاليف حاوي است، شده درخصـوصمشهور اجرايـي هـايبودجه مالي، استامور استخدامي و .اي

www.jobporta

l.ir

Page 26: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

شماره23سال/___________________________________________188 ،87

مقررات.4-3 و قوانين مكرر اصالحعينيفوري و اثـرترين وقانونگـذارترين مالحظـه بـدون و غيراصـولي كارشناسـي،تأمـلي

اسـت پيشـين قـوانين زودهنگـام و مكـرر رويـهكـهچنـان.اصالح توضـيح يقانونگـذاردرشد، گفته ازقانونگذارپراكنده استفاده اصـالحهاروشبا را پيشـين قـانوني مفاد مختلف، ي

ميمي الحاق قوانين آن به را جديد مفادي يا و نوشـتار،در.كندكند بـرطـوربـهاين خـاصماليـات، حوزه كه چرا است؛ شده تمركز مالياتي قوانين نظرسـنجيحوزه از بسـياري هـا،در

كسباصلي صاحبان شكايت مورد حوزه دستوترين حيث از استكار بودن .وپاگيرنمونه كهبراي نظرسنجي كاغـذبازي«خصوصدريك و مقـررات يهـاسـالدر»بـار

ــي2009و2008 م ــان نش ــت، گرف صــورت ــادا كان ــددر ــترده وبيش ــزاحم م ــررات مق يناستدست دسته چهار بر مشتمل فدرال، شامل:نخست:وپاگير خدمات، و كاالها بر ماليات

فروش بر دوم)درصد69(ماليات حقـوقماليات:؛ بر سـوم)درصـد70((CPP, EL)هاي :؛درآمدماليات بر حقوقي(هاي و (حقيقي چهارم)درصد67) شـغلي:؛ 1).درصـد47(سـوابق

ازيناهب بيش پاسخ50ترتيب، مزاحمدرصد كه سؤال اين به ازدهندگان مقـررات نـوع ترينماليـاتكـدامآنهـانظـر انـواع بـر كـردهانـد، تصـريح Canadian Federation of)انـدهـا

ependent Business, 2010: 11)Ind.آنقانونگذار سواي كـرده،ايراني وضـع آن دربـاره را پرشـماري مقررات و قوانين كه

اسـتبه كـرده اصـالح نيـز را آن به مربوط قوانين بـه.كرات نمونـه، بـراي نوشـتار، ايـن درماليات قانون مياصالحات اشاره مستقيم ماليات.كنيمهاي انواع مالياتاز ازها، مستقيم هاي

توجه مورد همواره كه است موضوعاتي اسـتقانونگذارجمله بوده انقالب از بعد و قبل .انتص از ماليات«ويبپس مسـتقيمقانون قـوانين)28/12/1345مصـوب(»هاي اقسـام و انـواع

رسـيد تصـويب بـه مذكور، قانون به الحاقي و تصـويب.اصالحي از پـس سـياق، همـين بـرماليـات« مسـتقيمقانون اصـالحيه)3/12/1366مصـوب(»هـاي حجـم از ونيـز الحاقيـه و هـا

نشداريهاستفس كاسته آن.ها ديگر مالياتكنكته قانون بهه مستقيم بـاهاي قوانين برخي موجب

___________________________________________________________________________1. Record Of Employment (ROE)

www.jobporta

l.ir

Page 27: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

دست مقررات كسبمفهوم محيط بر آن آثار تبيين و 189___________________وكاروپاگير

ماليات از غير استعناويني شده اصالح نيز مستقيم اصـالحي،يـناهبـ1.هاي قـوانين ترتيـب،استفساريه و متعدديالحاقي مالياتدربارهاي قانون وه انقالب از پس در مستقيم صـرفاًهاي

رسيده تصويب به اسالمي مجلسشوراي .ستاتوسطاخيراً همه، اين ماليات«با اصالح مستقيمقانون تصـويب)31/4/1394مصوب(»هاي به

قالب در و ماليـات2بند،60رسيد قـانون بـه مربـوط قـانوني مفاد از رابسياري مسـتقيم هـايساخت تغيير جدول3.دستخوش بـه2در كـه اصـالحاتي قـانون، بـر مـذكور قـانون موجـب

مستقيمماليات است)3/12/1366مصوب(هاي شده قيد شده، اسـت.وارده توضـيح به الزمابتدايكهچنان مصوبواحدهمادهدر است،31/4/1394قانون شده قـانونبراساستصريح

ماليات«مذكور، مصوبقانون مستقيم اصالحات3/12/1366هاي بنـدهايشـرحبهبعديبااصالح اما»...شودميزير مالياتدليلبهقانونگذار، قانون بـهآنكه مستقيم پـسهاي دفعـاتسال شده،1366از عبارت4اصالح به قانون عنوان ماليـات«در اصـالح مسـتقيمقانون »هـاي

رويه برخالف و كرده اصـالحياكتفا قـانون تاريخ تصريح از پيشين، كـردههاي خـودداري.است

___________________________________________________________________________مهم.1 از برخي عناوين مشاهده مالياتبراي بر ناظر مصوبات و قوانين مسـتقيمترين ركهـاي مطلـق،جعفـريرئـيس:.،

1394:6.حدود.2 حجم با قانوني هر كه است آن قانون اين ويژگي ديگر قالـب11از در كلمه، تصـويببـه»واحـدهمـاده«هزار

به بنابراين، و براساستقسيمجايرسيده برمبناي»ماده«بندي به»بند«، و است شده بـهتنظيم تنها نمونه بنـدعنوان موجـببحث،»60« مورد شماره9قانون با ماليات282تا274هايماده قانون استبه شده الحاق مستقيم .هايماليات.3 قانون تصويب از پس كه است حالي در مصوباين مستقيم اصـالحاتي27/11/1380هاي كـه شـد ادعـا نيـز

ر است؛ گرفته صورت قانون بر .1394:6مطلق،جعفريرئيس.:ك.اساسيبراسـاسانچن.4 كـه اصالحاتي از يكي در فقط شد، اشاره ماليـات«كه قـانون از مـوادي اصـالح مسـتقيمقـانون »هـايماليات)27/12/1380مصوب( قانون مواد از كثيري حجم شد، مستقيمانجام قالـب)3/12/1366مصـوب(هاي 133در

كتاب در شد؛ اصالح مالياتيماده قوانين انجاممجموعه اصالحات بهحجم مصـوبشده قـانون قـانون1380موجب بـربهماليات مستقيم بههاي است؛ مشاهده قابل نگرفتـهنحويخوبي قـرار اصـالح مـورد قـوانين از معـدودي صـرفاً انـد؛كـه

مقـررات.:ك.ر و قـوانين انتشار و تنقيح تدوين، تنظـيم(معاونت و وارده.1390،)تهيـه اصـالحات توسـطگـردآوريماليات قانون بر گردآوريقانونگذار قوانين مجموعه در كه است بوده متعدد آنچنان مستقيم برخـيهاي در حتـي شده،

استتبصره شده اعمال اصالحي قوانين هم و الحاقي قوانين هم تبصـره.ها، نمونه، بـه)266(مـاده»2«براي موجـبكـهاصالحي7/2/1371الحاقي تغي27/11/1380و است، يافته .ير

www.jobporta

l.ir

Page 28: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

شماره23سال/___________________________________________190 ،87

اصالح.2جدول ماليات«شدهمفاد مستقيمقانون موجببه)3/12/1366مصوب(»هايماليات« اصالح مستقيمقانون )31/4/1394مصوب(»هاي

بند شمارهمصوب قانون

1394

مصوب قانون و1394اصالحاتاصالحي مواد شماره

قانون بند شماره1394مصوب

مصوب قانون اصالحاتمواد1394 شماره و

اصالحي

1)4(ماده»4«بندالحاقـتبصرهـ )4(ماده»3«حذف

مادهـ31 )133(اصالح

2

مادهـ با متني )17(جايگزينيموادـ )22(و)20(،)19(حذفموادذحـ و)32(تا)27(ف

آنهاهايتبصره

مادهـ32 )134(اصالح

مادهـ3 33)21(اصالحمادهـ )136(اصالحمادهـ )137(اصالح

4بندـ )24(ماده»1«اصالح

باـ متني )24(ماده»4«بندجايگزيني34

بندـ )139(ماده»ح«اصالحبندـ ذيل تبصره يك »ط«الحاق

)139(مادهمادهـ به )139(الحاقيكتبصرهبندـ )139(ماده»ل«اصالح

مادهـ5 با متني 35)26(جايگزينيمادهـ يا متني و)141(جايگزيني

آن تبصره

6

مادهـ با متني )34(جايگزينيموادـ )37(تا)35(حذفموادـ )43(تا)40(حذف

مادهـ )124(حذف

36متنيـ )146(مادهعنوانبهالحاق

قانون به مكرر

مادهـ7 با متني 37)38(جايگزينيمادهـ تبصره )147(حذفتبصرهـ به»2،1و3«هايالحاق

)147(ماده

8مادهـ )39(اصالحمادهـ تبصره )39(اصالح

38بندـ )148(ماده»18«و»2«اصالح

بندـ يك بندعنوانبهالحاقماده»29« )148(به

مادهـ9 39)45(اصالحمادهـ با متني و)149(جايگزيني

آن تبصره

www.jobporta

l.ir

Page 29: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

دست مقررات كسبمفهوم محيط بر آن آثار تبيين و 191___________________وكاروپاگير

بند شمارهمصوب قانون

1394

مصوب قانون و1394اصالحاتاصالحي مواد شماره

قانون بند شماره1394مصوب

مصوب قانون اصالحاتمواد1394 شماره و

اصالحيموادـ و)151(و)150(حذف

آنهاتبصرهمادهـ10 مادهـ40)48(اصالح )161(اصالح

مادهـ11 با متني 41)54(جايگزينيمادهـ با متني و)169(جايگزيني

آن تبصره

متنيـ12 42مكرر)54(مادهعنوانبهالحاقمادهـ با متني )169(جايگزيني

تبصره و آنمكرر هاي

13مادهـ با متني و)64(جايگزيني

آنتبصره هايتبصرهـ43 )177(ماده»3«اصالح

مادهـ14 44)76(اصالحمادهـ با متني و)181(جايگزيني

آن تبصره

مادهـ15 با متني 45)77(جايگزينيتبصرهـ به»4«و»3«هايالحاق

)186(ماده

مادهـ16 با متني 46)84(جايگزينيتبصرهـ به»4«و»3«هايالحاق

)187(ماده

مادهـ17 با متني 47)85(جايگزينيمادهـ )189(اصالحمادهـ )193(اصالح

مادهـ18 تبصره مادهـ48)86(اصالح آن)192(اصالح تبصره و

19مادهـ )90(اصالحبندـ )91(ماده»5«اصالح

مادهـ49 با متني )198(جايگزيني

مادهـ20 تبصره 50)92(حذفمادهـ با متني و)199(جايگزيني

آنتبصره هاي

21مادهـ با متني و)95(جايگزيني

آنتبصره هايمادهـ تبصره)96(حذف آنو هاي

51مادهـ )200(اصالحمادهـ تبصره )201(حذف

22

مادهـ با متني و)97(جايگزينيآنتبصره هاي

موادـ و)154(،)152(،)98(حذفتبصره)158( آنهاهايو

مادهـ52 )202(اصالح

www.jobporta

l.ir

Page 30: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

شماره23سال/___________________________________________192 ،87

بند شمارهمصوب قانون

1394

مصوب قانون و1394اصالحاتاصالحي مواد شماره

قانون بند شماره1394مصوب

مصوب قانون اصالحاتمواد1394 شماره و

اصالحيمادهـ )271(حذف

23مادهـ )100(اصالح

تبصرهـ مادهحذف )100(هايمادهـ به تبصره يك )100(الحاق

53مادهـ تبصره )219(حذفمادهـ به تبصره سه )219(الحاق

مادهـ24 به تبصره يك مادهـ54)101(الحاق )233(حذف

25مادهـ تبصره)104(حذف آنو هايمادهـ به تبصره يك )105(الحاق

بندـ55 )255(ماده»3«اصالح

مادهـ26 مادهـ56)106(اصالح )258(اصالح

27مادهـ با متني و)107(جايگزيني

آنتبصره هايبندـ57 )264(ماده»الف«اصالح

تبصرهـ28 58)115(ماده»2«هاياصالح

مادهـ تبصره)261(حذف وآن ذيل

مادهـ )262(حذفمادهـ با متني )266(جايگزيني

تبصرهـ29 59)130(مادهاصالحمادهـ با متني و)272(جايگزيني

آنتبصره هاي

مادهـ30 با متني 60)131(جايگزينيمواد9الحاقـ عناوين با ماده

قانون)282(تا)274( به.همان:أخذم

نكته سه به مالياتدربارآنچهبرعالوهتوجه به مربوط قوانين شـد،ه گفتـه مسـتقيم هايدست و بودنآشفتگي كردوپاگير خواهد آشكار بيشتر را مالياتي مقررات و :قوانين

شد،،نخست داده شرح پيشين جداول و مطالب در كه شـدهاعمالتغييراتصرفاًآنچهماليات موضوع بودبر مستقيم ماليـات.هاي ديگـر انـواع منـوال، همـين غيرمسـتقيم،بر هـاي

موضوعبه دفعات به افزوده، ارزش بر ماليات قرارگذارقانونويژه .اندگرفتهيمختلـف،دوم قـوانين و اسـت نبوده مالياتي قوانين اصالح به منحصر قانوني اصالحات

قوانين جمله از قـانونهابرنامهكشور، دولـت، مالي مقررات از بخشي تنظيم قانون توسعه، ي

www.jobporta

l.ir

Page 31: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

دست مقررات كسبمفهوم محيط بر آن آثار تبيين و 193___________________وكاروپاگير

بـه جديـد مـالي نهادهـاي و ابزارها اجـرايتوسعه تسـهيل اصـلهـاسياسـتمنظـور كلـي ييارانهچهل هدفمندي قانون اساسي، قانون قـانونوچهارم كشور، عمومي محاسبات قانون ها،

سياست چهلاجراي اصل كلي مقـرراتهاي از بخشـي تنظـيم قانون و اساسي قانون وچهارممالياتي قوانين متعرض كشور، صنايع نوسازي ).1394مطلق،جعفريرئيس(اندشدهتسهيل

است،آن،سوم گرفته قرار توجه مورد مقاله اين در موضـوعصرفاًچه بـه مربوط قوانينبودهماليات مستقيم آيينهاي نه بخشنامهنامهاند، و مالياتيها آيـين.هاي حجـم ونامـهطبعاً هـااسـتبخشنامه مربـوط قـوانين حجم برابر چندين مالياتي، از.هاي يكـي پيوسـت جـدول درمركزگزارش آيينهاپژوهشهاي فهرست مجلس، بخشـنامهنامهي و ازها كـه ماليـاتي هـاي

سال مردادمـاه1390ابتداي ابتداي اسـتابـالغ1391تا شـده آورده مـذكور.شـده جـدولزماني، بازه اين در كه است آن بـآيين112نشانگر است؛ شده ابالغ مالياتي بخشنامه و هنامه

بها كه معناست هرين متوسط آيين5طور يك اسـتروز شده صادر بخشنامه و :همـان(نامه).03-73و25

به توجه شد،با گفته قسمت اين در راتوانميآنچه برشمردشرحبهنكاتي :زيرماليـات.1 موضـوع در فقط مقررات، و قوانين انبوه ويژگـيحجم مسـتقيم، هـايهـاي

دسترسي قابليت و شفافيت يا وضوح يعني حقوقي، نظام درك(اساسي و فهـم قابليت را)يامي به.كندمخدوش مقررات و قوانين كه دسترسـيمادامي امكان نشوند، منتشر مقتضي نحوبــه نــداردآنهــاهمگــان تحقــق.وجــود هــدف بــا انتشــار حقــوقي«ايــن متعاقبــا1ً»قطعيــت و

مـيبينيپيش صورت اقتصادي و اجتماعي سياسي، احوال و اوضاع كردن در.گيـردپذير بـاچگونه شد، گفته آنچه گرفتن دانـشحقـوقيتوانمينظر از طبعـاً كـه ـ اقتصادي فعاالن ازقوانين روابط به بردن پي براي نسخ(الزم انواع به مربوط قواعد جمله ـ)از نيستند برخوردار

انتظا را قانون از تبعيت متعاقباً و قانون از دراطالع داشت؟ اصـالحخصوصر بحث، موضوعبه آنچنان گرفتهقوانين صورت زودهنگام و متخصصـانسرعت گفـت بتـوان شايد كه است

بـر اشـراف براي كافي توان فاقد نيز مقـررات.باشـندآنهـامالياتي از همگـان اطـالع الزمـهاز تبعيت بعد، گام در نظآنهاو وجود قامـ، فهـحقوقي استـابل دسترس در و .م

___________________________________________________________________________1. Legal Certainty

www.jobporta

l.ir

Page 32: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

شماره23سال/___________________________________________194 ،87

مادهقانونگذارالبته.2 در شده، مطرح مالحظات به توجه بحـث،)281(با مـورد قانونرا آن اجراي است8تاريخ كرده مقرر تصويب از پس قـانون،(ماه تصـويب تيـر31تـاريخ

كهقانونگذار1).است1394 است فرضكرده تعويـقاگرچنين بـه را قـانون تصويب تاريخآن اجراي براي طبعاً و شده مطلع آن مفاد از اقتصادي فعاالن بـا.دشـخواهندآمادهاندازد،

كرده بالاثر حدي تا را منطقي تدبير اين آمده، قانون اجراي زمان بر كه استثنايي اين، وجوداسـتشمقررترتيبيناهباست؛ قـانون«:ده ايـن اجـراي بـه)31/4/1394مصـوب(تـاريخ ،

سـال ابتداي از است، شده مقرر آن براي ديگري ترتيب قانون همين در كه مواردي استثنايمي.»باشدمي1395 باز اجرا تاريخ براي را تعبير و تفسير راه قيد، قطـعاين بـه كـه چرا كند؛

اسـت«كهيمواردتوانمين شـده مقـرر آن بـراي ديگري كـرد»ترتيب احصـا قيـد.را ايـنبراي اجرايي مقام به قانوناعمالمبهم، ناموجه،خودسرانه مياختياراتي راكناعطا زمينه و د

سوء ابراي و بهاستفاده و قانون، نادرست ميجراي فراهم شهروندان، نقضحقوق .كنـدويژهبود شـده،قانونگذاربهتر مقـرر قـانون در آن بـراي ديگـري ترتيـب كـه را مـوادي صـريحاًوبرمي بهترتيبيناهبشمرد را قانون مي، تصويب به شفاف و واضح كـهچنـان.رساندنحوي

بـراي هم آن فهم و قانون مفاد وضوح قانون، شايسته اجراي اساسي لوازم از يكي شد، گفتهاست شهروندان براي هم و اجرايي .مقامات

سوم.3 پيچيـدگياينكهنكته و ابهـام بـه الجـرم مقررات، و قوانين مكرر آنهـااصالحزد خواهد شـهر.دامن بـر حقـوقي، نظـام اجـزاي پيچيدگي و ابهام بـراين همچنـين و وندان

كه دارد سوء آثاري :ازاندعبارتآنهاينترمهمحكومتهزينه تحميل برـ متناسب حد از بيش و گزاف اداري ؛آنهاهاي

تصمي اتخاذ ساختن دشوار شهروندان؛ـ براي مختلف مسائل در مگسترش حقوقيبيشترـ ناامني ايجاد و .نابرابرينمونه كسـبدر صـاحبان شـد، پرداخته آن به نوشتار اين در كه بـراياي بايـد وكارهـا

___________________________________________________________________________است.1 شده مقرر مذكور ماده انتهايي قسمت در مـاده...«:البته موضـوع مشـاغل صـاحبان و اشخاصحقـوقي كليه )95(ليـكن

از آنها مالي سال كه قانون مـي1/1/1394اين شروع آن از بعد مقـرراتو و ترتيـبرسـيدگي اظهارنامـه، تسـليم لحـاظ از شـودمي)272(ماده قانون اين احكام مشمول مالياتي، نرخ براساسماده.»باشندو اينكه مـدني)2(توضيح پـس15قـوانين«:قانون روز

الزم كشور سراسر در انتشار باشداز شده مقرر اجرا موقع ترتيبخاصبراي قانون، خود در آنكه .»االجراستمگر

www.jobporta

l.ir

Page 33: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

دست مقررات كسبمفهوم محيط بر آن آثار تبيين و 195___________________وكاروپاگير

و فهــم هزينــهاعمــالشــناخت، ماليــاتي مقــررات و ايــنقــوانين و شــوند، متحمــل را هــاييمـي افـزايش زودهنگـام و مكـرر اصـالحات بـا كه مقررات و قوانين سـببپيچيدگي يابـد،

هزينهمي و زمان برايبيشترشود شـودي هزينـه اداري امور در).1386:38انصـاري،(انجاماسـت، نگرفتـه صـورت تنقـيح و تـدوين حقـوقي، نظـام در كـه مـا كشـور احـوال و اوضاع

الزم و معتبر مقررات به بـهدسترسي تشـخيصاالجـرا، دشـواري اتـالفآنهـالحـاظ باعـث ،بـهبيهود امـا اسـت؛ قانون به مراجعان روزانه كار ساعات از انجـامبخشي وفراينـدا تـدوين

صرفه و قوانين امـورتنقيح كيفـي و كمـي پيشـبرد و كار انجام روند مزبور، اوقات در جوييمي ).1389:64،الموتيان(شودتسهيل

هزينـه.4 افـزايش و سـردرگمي موجـب مقررات، و قوانين مبادلـهپيچيدگي در1هـايكسـب حـوزه فعـاالن تصميمات مـياتخاذ پيچيـد.شـودوكـار و ابهـام وگيهرچـه قـوانين

بيش برنامهمقررات اندازه همان به باشد، مقـرراتتر آن پرتـو در فعاليت براي اشخاص ريزيمي پيش.شوددشوار قابليت قابـلاگر تاحـدي و معقول لـوازمبيني از يكـي را آينـده اتكـاي

كسب فراهماصلي اصلي ابزار قانون بدانيم، موكار ضـرورت ايـن مـيكننـده .شـودحسـوبنيزكهچنان وبر راترمهمماكس حقوقي نظام عنصر قابليت«ين و ثبات باالي »محاسـبهميزانمذكورمي ويژگي وي، نظر از به«داند؛ قادر را دولـتبينـيپـيشافراد و سـايرين اقـداماتبهمي اقتصادي دادوستدهاي در مشاركت به قادر افراد آن، پي در و شـدهتضـميننحوسازد

بود ).1391:16سانتوس،(»خواهندنمونه كسبدر صاحبان نوشتار، اين در ذكرشده برنامههاي امكان قابليتوكار و ريزي

پـيپيش تغييـرات با را خود فعاليت حوزه دادبيني خواهنـد دسـت از ماليـاتي قـوانين .درپـيطفـره سرپيچي، زياد، بسيار احتمال به وضعيت، اين اصـطالحرنتيجه بـه زدن«فـتن، و»دور

بود خواهد قانون اجراي از حكومـتعالوه.گريز بـه نسـبت سوءظن و بدبيني نوعي اين، برگرفت؛ خواهد شكل زمان طول كسـبترتيـباينبهدر صـاحبان بـهكـه آنوكـار كـهجـاي

___________________________________________________________________________1.Transaction Costs :مبادلههزينه اسـتهاي تعريـفشـده دادن«:چنين انجـام بـه قـادر آنكـه بـراي بـازار عوامـل

هزينه]مطمئن[ايمبادله تقبل به مجبور فرصـتشوند، بفهمنـد تـا هسـتند مـيها رخ كجـا و چگونـه مبادلـه وهـاي دهـدنااطميناني و استمخاطرات كدام احتمالي هزينه.هاي هزينهاين اصطالحاً دارندها نام مبادله ر»هاي ،گروينـوگن.:ك.؛

ون و برگ،اسپيتهوون .1391:41دي

www.jobporta

l.ir

Page 34: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

شماره23سال/___________________________________________196 ،87

آن كنند، تلقي خود پشتيبان را ميحكومت نهادي ورا ـ مختلـف انحـاي بـه كـه درپندارندزودهنگام تغيير مقررات و قوانين مكرر تصويب طريق از بحث، مورد پـيآنهاموضوع در ـ

فعاليت در مانع اسـتايجاد اقتصادي و»شـريك«جـايبـه»مـزاحم«يـا»رقيـب«تلقـي.هايپيامدهاي»مشوق« از يكي حكومت، استيمقرراتگذاراز .غيراصولي

نتيجهجمع.4 و گيريبنديمي موضوع اين به انتها، مقرراتـيدر نظـام بـا مواجهـه بـراي راهكارهـايي چـه كـه پـردازيم

استدست مناسب ايران در بـه.وپاگير قسـمت اين در خواهـدآنچه مطـرح اجمـالي نحـوياسـتچكيدهصرفاًشد، مسـتقل پژوهشي انجام مستلزم كه است مباحثي از دركـهچنـان.اي

مق اين هدف شد، گفته دسـتمقدمه مقـررات مفهـوم تبيين آسـيباله، چنـينوپـاگير، هـايكسب محيط براي شكلنظامي داليل و بودوكار خصيصه اين با نظامي .گيري

اظهارنظر ايـندر در دانشـگاهيان و سياسـتمداران توسـط كـه مختلفـي خصـوصهـايمي ضمنمطرح همواره بـهتأكيدشود، ـ مقـررات حـد از بـيش زيـادي مجوزهـايبـر ويـژهـكسب ميحلراهوكار ارائه نيز ايـن.شودهايي بـه پاسخ در اقتصاددانان از يكي نمونه براي

كه شود؟«سؤال تبديل و حذف بايد كه داريم مازاد قانون تعداد كـرده»چه اظهارنظر چنينحدود«:است ب30تا25ما كه داريم قانون يابدهزار كاهش قانون هزار دو به بهكيش،(»ايد

نقل).1394:95-85 نمونهاظهارنظر از يكي كه ـ كـهشده اسـت راهكارهـايي پرشـمار هايدست مقررات معضل حل استبراي كلي و مبهم بسيار ـ شده ارائه فـرضمحـوري.وپاگيربـودن مطلـوب نظراتـي، حـدا»حـذف«چنين كـه اسـت نظـامي برقـراري و ازمقـررات قليــد باش ــاكم ح آن ــر ب ــررات ــار.مق ــرحدرب مط ــارنظر اظه ــهه ك ــري ديگ ــرات نظ و ــده، ش

مقررات»ييزدامقررات« لغو يا تعريفحذف با نظـام»مخل«يا»زائد«ـ بـا مقابلـه چـاره را ـدست ميمقرراتي مفيدتأكيددانند،وپاگير نكته دو :رسدمينظربهبر

هزينه بلكه مقررات، و قوانين تعداد نه مختلفنخست؛ اهميـتآنهاهاي واجد كه ستنيناهب.است كه باربهتوانميترتيب ارزيابي براي مالكي را مقررات و قوانين تعداد سادگي

دست يا گرفتمقرراتي نظر در يككشور مقرراتي نظام بودن نمونـه،.وپاگير قـانون«براي

www.jobporta

l.ir

Page 35: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

دست مقررات كسبمفهوم محيط بر آن آثار تبيين و 197___________________وكاروپاگير

پنج ايـرانسالهبرنامه اسـالمي جمهوري اجـراي«يـا)15/10/1389مصـوب(»توسعه قـانونچهلسياست اصل كلي اساسي)44(وچهارمهاي قـانوني)8/11/1386مصـوب(»قانون دو ،

مي نمحسوب كه وزنآنهاتوانميشوند داراي الحاقي، و اصالحي متعدد قوانين كنار در رادانست مورد.يكسان موضوع با ارتباط ودر نوع موضوع، حجم، مبناي بر بايد قوانين بحث،

آندسته... و شوند روشبندي از اسـتفاده با بـارگاه دقيـق، اجـرا(شناسـي بـرايآنهـا)هزينـهكسب شودمحيط ارزيابي مطالعه.وكار چنين زمانالبته و دشوار بسيار استاي .بر

ديگر نكته مقـررهاينكهدوم؛ يـا قانون بايد معياري چه رابا روش»مـازاد«اي دانسـت؟مقررات يا قوانين لغو»مازاد«تشخيص يا حذف به توصيه انجامآنهاو نيازمند هاييفرايندنيز

مقرراتتأثيرارزيابي«مانند هـرواقعدر).192-2139:562مركزمالميري،(است) RIA(»ات ،ــرراتتوصــيه مق حــذف ــراي ب ــدگيدســتاي پيچي نظرگــرفتن در ــا ب ــد باي ــاگير، ووپ ــا هروشدشــواري توصــيههــاي اجــراي ارائــهشناســي ايــنهــاي غيــر در باشــد؛ صــورت،شــدهمطرحتوصيه هيچهاي كماشده شد، نخواهد اجرايي واقعيتتأسفماينكهگاه كشـورانه هـاي

پيش ادعاي صحت بر دليلي نيز استما .گفتهميبه وجودنظر با ايران در همچنان كه راهكاري درتأكيدرسد آن، اهميـت بر فراوان

اسـت مقررات و قوانين تنقيح و تدوين است، نشده اجرايي رسـاندن.عمل انجـام فراينـدبـهـ مقررات و قوانين تنقيح و شـكلكهچنانتدوين بـه منـتج ـ شد داده توضيح متن گيـريدر

قوانين مجموعه جـامع(چند شـد)قانون خواهـد و.موضـوعي قـوانين اوالً، حالـت، ايـن درموضوع گردآوري، پراكنده، يـكمقررات موضـوع، هـر در و شـد خواهنـد تنقـيح و بنديمرجع تصويب به پيراسته و جامع ثانيـاً،قانونگـذارقانون رسـيد؛ ديگـرقانونگـذارخواهـد و

مقـرره هر تصويب از پيش مقرراتگذار بـااي،نهادهاي را رسـيدگي حـين در مقـرره نسـبتمي قرار توجه مورد موجود حقوقي بنظام و يايناهدهند تكراري مقررات تصويب از ترتيب،مي اجتناب جاري، مقررات با ن.كنندمتناقض گرچه تدبير مقـرراتتوانمياين و قـوانين از د

چه كه دستموجودي امابسا بكاهد، شوند تلقي دتوانميوپاگير شـدنسـتد اضـافه از كـمكندبي جلوگيري مقررات و قوانين حجم بر مفادي .ضابطه

www.jobporta

l.ir

Page 36: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

شماره23سال/___________________________________________198 ،87

مĤخذ و منابعسـارااختياري.1 مقـررات«.)1394(نيكجه، هيئـت دبيرخانـه پـنجم صـدورگـزارش تسـهيل و زدايـي

كسب تاريخمجوزهاي تا كسب،»31/6/1394وكار محيط پايش شودفتر دبيرخانه و عـاليوكار راياصسياستاجراي كلي اساسي44لهاي .قانون

باقر.2 مقـررات«).1386(انصاري، و قوانين حقـوقي:تنقيح ابهـام بـا مبـارزه بـراي فصـلنامه،»تـدبيريحقوقياطالع شرساني ششم، سال ،11.

ابوالفضــل.3 ــان، ــه).1389(الموتي ــوانينمقدم ق ــيح تنق قواعــد و اصــول ــر ب و(اي اســاتيد ــا ب مصــاحبهپژوهش،)نظرانصاحب مركز اسالميتهران، مجلسشوراي .هاي

ـيايمركـزي«).1393(بانكجهـاني.4 آس اروپـايشـرقيو كشـورهاي مقـرراتدر بـار و اداري فسـاد رونـدنظرسنجيمحيطكسب( بنگاهبراساسنتايج عملكرد و و»)هاوكار خيرخواهـان جعفـر ترجمـه ويـرايشدوم، ،

پژوهش مركز براتي، مطالعاتاقتصادي(اياسالميهايمجلسشورجواد مسلسل)دفتر شماره ،1-12766.انجام«).1387(_____.5 مقـررات(2004دروكـاركسبگزارش محـيط،»)فهـم بهبـود و سـنجش

تهران،وكاركسب واحد دانشگاهي، .جهادمحمدمهدي.6 فردانامههفته).17/4/1394()مصاحبه(بهكيش، شتجارت ،141.مقـررات«).1385(الهفتحتاري،.7 از توليـداستفاده موانـع رفـع در پـژوهش،»زدايـي و سـالمجلـس ،

.52شسيزدهم،دانشحبيب.8 حميدرضا محمدجعفر، هژبرالساداتيزاده، هانيه و درقانون«).1392(ناري ماهوي مداري

ايران اسالمي جمهوري تقنيني در»گفتمان جنايي�داير، علوم مقاله(المعارف تـازهمجموعه هـايهايجنايي علي)علم ابرندآبادي، نجفي ميزان)زيرنظر(حسين تهران، دوم، كتاب ،.

شهرام.9 مقـررات«).1394(حالج، مـوردي مطالعـه بـا مقـررات و قوانين ارزيابي براي روشي پيشنهادمناقصات راهبرد،،»برگزاري و بيستمجلس شسال .81ودوم،

.http://isna.ir/fa/news/93121508673).1393(ايسناخبرگزاري.10جعفر.11 رانتي«).1388(خيرخواهان، توليدي)توزيعي(اقتصاد اقتصاد برابر و،»)رقـابتي(در حقـوق

.6شاقتصاد،پل.12 پيشنقشتهيه«).1390(دلوني، ـينمحتـوايقـوانينكنندگان تعي ـانوندر و،»نويسق ـانون ق ـاييدر گفتاره

مقاالت(قانونگذاري ترجمهحسنوكيليان،،)مجموعه پژوهشتأليفو مركز .هايمجلسشوراياسالميتهران،تــوبيساي.13 (دورســي، پــيش«).1388. قــانونتهيــه ــويس مركــز»كارامــدن منفــرد، ليلــي ترجمــه ،

اسالميپژوهش مجلسشوراي حقوقي(هاي مطالعات مسلسل)دفتر شماره ،9663.

www.jobporta

l.ir

Page 37: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

دست مقررات كسبمفهوم محيط بر آن آثار تبيين و 199___________________وكاروپاگير

رسـولجعفريرئيس.14 ماليـاتي«).1394(مطلـق، قـوانين پـژوهش»پراكنـدگي مركـز مجلـس، هـاياسالمي اقتصادي(شوراي مطالعات مسلسل)دفتر شماره ،12649.

توسـعه.15 و اقتصادي همكاري مقرراتگـذاريدسـت«).1395(سازمان مقرراتگـذارياز سـوي بـه وپـاگيراقتصـاديساده:هوشمند همكاري سازمان حوزه كشورهاي در اداري توسـعهسازي ترجمـه»)OECD(و ،

پژوهش مركز عالي، اسالميسميه اقتصادي(هايمجلسشوراي مطالعات مسلسل)دفتر شماره ،14844.آلوارو.16 اقتصاديبهره«).1391(سانتوس، توسعه حاكميتقانوندر آموزه ليلي»گيريبانكجهانياز ترجمه ،

پژوهش مركز مط(هايمجلسشوراياسالميمنفرد، مسلسل)وكارالعاتمحيطكسبگروه شماره ،12425.عبدالحميد.17 سمتزداييمقررات).1381(شمس، تهران، ،.كوروس.18 فراينـد).1389(صديقي، بـه نگـاهي بـا ايران اقتصاد در بخشخصوصي توسعه الزامات

توسعه نوين دكترين و شدن تهرانجهاني معادن و صنايع و بازرگاني اتاق تهران، ،.ــژاد،.19 بخشــنامه«).1391(صــمدعزيزن و ــدامات اق ــابي ارزي؛ارزي حــوزه در بانــكمركــزي هــاي

سالفروردين سال1390ماه مهرماه پژوهش»1391لغايت مركز اسـالمي، شـوراي مجلس دفتـر(هاياقتصادي مسلسل)مطالعات شماره ،12661.

ون.20 آنت و اسپيتهوون آنتون جان، بـرگگروينوگن، بـرمقدمـه).1391(دي نهـادگرااي ،اقتصـادپژوهش مركز تهران، قودجاني، اصالن اسالميترجمه مجلسشوراي .هاي

بوروكراسيلذت«).1394(جانگري،.21 پنهاني كتـاب(هاي ِقـانونآرمـانبررسي دربـاره:هـاشـهرلذت و حماقت بوروكراسيفناوري، پنهانيِ كازرو»)هاي محمدحسين ترجمه وب، ترجمـانن، سايت

انساني .http://tarjomaan.com/vdcg.q9urak97ypr4a.html،علومال.22 بوروكراسي،).1375(گور، با همشهرينبرد تهران، همشهري، انتشارات .ترجمهب.23 ميزانقانون).1391(رترانمتيو، تهران، اديب، مجيد تحقيق و ترجمه ،.احمد.24 كسب«).1392(مركزمالميري، محيط و قانون مركز»وكارحاكميت مجلـسپژوهش، هـاي

اسالمي اقتصادي(شوراي مطالعات مسلسل)دفتر شماره ،13538.احمدمركزمالميري.25 پارسا، محمدباقر طـرح؟«).1392(و يـا اليحـه طريـق از قانونگذاري اولويت

قانونگذاري ابتكار در مقننه و مجريه قواي نقش آماري پژوهش»بررسي مركز شـوراي، مجلـس هايمطال(اسالمي اقتصاديدفتر مسلسل)عات شماره ،13002.

مهدي.26 مهدي و احمد ايـران«).1394(زادهمركزمالميري، تقنينـي نظـام در پراكنـده ،»قانونگذاريعمومي هفدهم،پژوهشحقوق سال .47ش،

مقررات.27 و قوانين انتشار و تنقيح تدوين، تنظيم(معاونت و (تهيه ماليـاتي).1390) قـوانين ،مجموعهمقرراتتهران، و قوانين انتشار و تنقيح تدوين، معاونت انتشار و چاپ .اداره

www.jobporta

l.ir

Page 38: All Text 8787 هرﺎﻤﺷ،23 لﺎﺳ/ _____ 164 ﻪﻠﺌﺴﻣحﺮﻃوﻪﻣﺪﻘﻣ

شماره23سال/___________________________________________200 ،87

جي.28 كوئن (مويل، تهيـه«).1390. پـيشنقش قـوانينكننـدگان محتـواي تعيـين در قـانون ،»نـويسقانونگذاري و قانون در مقاالت(گفتارهايي وكيليان،،)مجموعه تأليفحسن و مركـزترجمه تهران،

اسالميپژوهش مجلسشوراي .هايفردانامههفته.29 .135ش).30/3/1394(تجارتقانونگذاري«).1388(جرمي،والدرون.30 حسنوكيليان،»اصول ترجمه اساسي، شحقوق سالششم، ،12.كانادا.31 صنعت مقـررات«).1391(وزارت بـار كـاهش و سـنجش براي ابتكاري ترجمـه»اقدامات ،

پژوهشجعفر مركز براتي، جواد و اسالميخيرخواهان مجلسشوراي محـيط(هاي مطالعـات گـروهمسلسل)وكاركسب شماره ،12745.

32. Brown, Ciara and Colin Scott (2011). "Regulation, Public Law, and Better Regulation", European Public Law 17, No. 3.

33. Canadian Federation of Independent Business (CFIB) (2007). "Building Business Success: A Survey of SMEs on Productivity", Aneliese Debus, Research Analyst, Available online at: https://www.db.kosbi.re.kr/download.asp? uri=/attach_files/705/70526E01_1.pdf.

34. _____ (2010). "Prosperity Restricted by Red Tape", 2nd edition, Available online at: http://www.cfib-fcei.ca/cfib-documents/rr3104.pdf.

35. Dorsey, Tobias A. (2006). Legislative Drafter's Deskbook: A Practical Guide, The Capital. Net.

36. Government of Canada (2012). Red Tape Reduction Commission, "Recommendation Report", Available online at:http://www.reduceredtape.gc.ca/index-eng.asp.

37. http://tejarat.donya-e-eqtesad.com/fa/packagestories/all?package=w135. 38. Industry Canada (2007). Communications and Marketing Branch,

"Measuring the Costs of Red Tape for Small Business", Briefi ng #2, Available online at: http://www.reducingpaperburden.gc.ca.

39. Jonesand, L. and B. Gartner (2004). Making Red Tape Transparent: A Regulator Reform Model for Western Canada, Canadian Federation of Independent Business.

40. OECD (2001). "Businesse’s Views on Red Tape: Administrative and Regulatory Burdens on Small and Mediumsized Enterprises".

41. _____ (2007). "Cutting Red Tape: National Strategies", OECD Policy Briefs, Available onlie at: www.oecd.org/publications/Policybriefs.

42. Palm, Lennart (1998). "Organising a Simplification Programme", In Kellermann, Alfred E. and Azzi, Giuseppe Ciavarini and others (eds.) Improving the Quality of Legislation in Europe, Cambridge, Kluwer Law International.

43. World Bank (2015) .Doing Business 2016; Measuring Regulatory Quality and Efficiency,Washington DC.

www.jobporta

l.ir