Allah n kitab il hliBeytin r-R hman n

dostlar haqq ndadedikl ri.

Mü llif: Abdullah ibn C uran l-Xudeyr.Yoxlayan: eyx Ra id S d r-Ra id.

2

. Müxt lif s bl gör bir çox insanlar s hab sözünün lü ti m -nas il istilahi m nalar bir-birin qar rlar. Bu s bl rd n: 1-Ya onlar n bu bar anlay v bilikl rinin azl . 2-Ya da b dilin d rind n yiy nm dikl rind n bunlar n aras n-dak f rqi ay rd ed bilm ridir. El bu iki s gör bir çoxlar n bu bar s hv mövqe tutma-lar n, Pey mb rin s hab rin bir çox batil söz v fell ri nisb t et-

rinin ahidi oluruq. Onlar s hab ri münafiqlik v mürt dlik kimihlük li etiqadlarla ittiham edirl r. Bütün bu iddialara da sübut olaraqst dü ünc v faydas z bax dan ir li g n, özl rin ayd n olmayan

ay ri, laq li m ri v d lill ri g tirirl r. Onlar S hih v Müt -vatir h disl rd ki geni yay lm k lim ri götürüb, onlar batil t vill retmi dirl r. Bu da onlar n elmsiz v s hf dü ünc li olmalara sübutdur. b dilini bilm rind n lav onlar öz iddialar nda Z if v uy-durma, s hihliyi pey mb rd n sabit olmayan r vay tl saslan r,

bu d lill rd n el möhk m yap rlar ki, onlarla münaqi ed n xsdan q snas nda onlar n böyük bir elmd n bix r v elmsiz olduqlar

lli olur. nsan böyük x talardan qoruyan bu elm “Mustal h l-H dis” “ r-Ric l” (ravil rin hallar ) adlan r.

Ona gör d S hab rin adilliyi bar sind söhb t açmazdan qabaqk a dak suallara sas n bir s ra m ayd nl q g tir k:

-“S hab ” sözünün t rifi n dir? -Münafiql r s hab rd n say rlarm ? -Pey mb rin v fat ndan sonra dind n ç xanlara s hab k lim siamil olunurmu?

- hli Beyt (onlara salam olsun) s hab r bar sind n r deyibl r? - r nöqsans z Allah s hab rd n raz idis b s n gör onlar naras nda ixtilaf v ayr q ba verdi? - hli Beytin s hab yax n v ya uzaq olmalar na d lil n dir? Allah n izni il s hab rin adilliyin v onlar n yüks k m qamla-

na Allah n kitab v hli Beytin ahidliyi il bu s hif ri oxumaqlaayd nl q g tir k v a dak mövzular snas nda bir s ra sual v üb-

cavab g tir yik. Birinci mövzu: “S hab ” l fzinin lü ti v istilahi m nalar .

3

kinci mövzu: A dak ba qlar alt nda Allah n kitab v hliBeytin s hab verdikl ri t rifl r. Birinci ba q: Allah n kitab il hli Beytin Pey mb rin s hab -

rin etdikl ri t rifl r. kinci ba q: Allah n kitab il hli Beytin üç x lif verdikl ri

rifl r. Üçüncü ba q: Allah n kitab il hli Beytin Mühacir v nsarlaraverdikl ri t rifl r. Dördüncü ba q: Allah n kitab il hli Beytin B dr hlin verdikl -ri t rifl r. Be inci ba q: Allah n kitab il hli Beytin F thd n1 önc x rcl -yib döyü verdikl ri t rifl r. Üçüncü mövzu: S hab rin aras nda fitn r nec ba verdi? Bufitn ri ilk d q ranlar kiml r olub? Dördüncü mövzu: slama v müs lmanlara qar olan intriqalar. Be invici mövzu: Pey mb rin s hab ri il ba dürüst mövqe. Alt nc mövzu: S hab rl hli Beyt aras nda ad v qohumluq la-

ri. Yeddinci mövzu: übh r v onlara r dd. Son söz: El d s hab r bar sind ir li sürül n iddia v übh ridinl dikd n sonra h r bir müs lman n a na g bil k fikirl n fs-

rahatl q g lsin dey bu risal ni s hif dikd n sonra ayd nl q g tir-mi olaca q. H r vaxt v h r zaman, h r yerd yeni-yeni übh rin çoxalmas s -

bind n h r bir insan n n fsind bu mövzu haqq nda k r v üzgünlükvard r. Ola bilsin ki, qeyd etdikl rimd übh rin qovulmas v sualla-

n cavablarla aç qlanmas üçün kifay t q r b yan vard r. Ola bilsin ki,bu b zi müs lmanlar n q lbl rini bürümü q fl ti aradan qald racaqd r.

qin ki, bundan sonra Allah n izni il Onun bizim üçün seçib razqald düzgünlüy müv ff q olaq.

1 M kk nin f thi n rd tutulur.

4

Birinci m :

“S hab ” sözünün t rifi. S hab rin adilliyin aid olan d lill ri b yan etm zd n önc “s ha-

” k lim sinin aç qlamas qeyd etm k ist yirik. Çünki bu k lm ninnas ayd nla rmaqla, bu sözün hat dair sinin b yan olunmas

il , bu l fzl v sf oluna bil k xsl rin qeyd edilm si v bu k lim de-yildikd kimin n rd tutuldu unu bilm kl biz sonra ld ed yimizelm v t dris zaman müv ff qiyy nail olmu olaca q. Bu aç qlama da iki yönd n: lü ti v istilahi yönd n olacaqd r.

Birinci: “S hab ” sözünün lü ti t rifi: S hab sözü sahib (yolda ) sözünd n götürülüb. Onun bir çox m na-lar da vard r, lakin sas n davamiyy tli olan, tabeçilik m nas nda i -nir.1 s-Suhb (yolda q) k lim sinin b zi lü ti m nalar qeyd etm z-

n qabaq onu vur ulamaq ist yir m ki, lü ti m nada i dildikd busöz bir çox hallarda istilahi t rif uy un olmur. Az sonra bil yik ki, buzaman h min söz mütl q kild lü ti m nada olur. El buna gör dyolda q l fzinin bir s ra m nalar xat rlatmaq ist rdim ki, bu k limümumi kild i ndikd bu m nalar oradan ç xaraq: 1 - M cazi suhb (yolda q): Bu iki xsin aras nda mövcud olanmü k v sf aid olur. Ola bilsin ki, pey mb rin öz xan mlar na“H qiq n d siz Yusufun yolda lar z2” –dediyi kimi onlar n aras n-da uzun müdd t olsun. 2 - zafi suhb (sahiblik): Ba olan bir eyin mövcudlu u s -bind n izaf t olunan sahib sözü. M n: Mal sahibi, elm sahibi v s. 3 - M suliyy tl mövcud olan suhb (göz tçi): Uca Allah n buyur-du u kimi:

[Z[\]^_Z “Biz C nn m göz tçil rini yaln z m kl rd n etdik”. [ l-Mud-

ssir sur si, 31-ci ay ] 4 - Görü yolda : Suhb k lim si iki n r aras nda olan görüzaman da i nir. H tta bu görü müv qq ti olaraq birc d ba versbel .

1Lis nul rab: (1-519)2Biharul nvar: (28-137)

5

Buna da misal olaraq pey mb rin bu sözl rini misal g tir bil -rik: “Mü ri il sat bir-birind n ayr lmad qlar müdd td ixtiyar sahi-bidirl r. Onlardan biri öz yolda na deyir ki: Seç ......”1 Burada mü risat il yaln z birc d görü üb ondan mal almas na baxmayaraq yol-da adland b. 5 - Yana i dilm kl olan suhb : Bu yolda q h m mömin h m dkafir üçün i nir. Uca Allah n bu ay sini misal g tir k:

[;<=>?@ABCDEFGHIJZ “Onunla söhb t ed n yolda is dedi: “S ni torpaqdan, sonra mütf -

n yaratm , daha sonra s ni ki i qiyaf sin salm R bbin qar küfr-mü edirs n?” [ l-K hf sur si, 37-ci ay ] H mçinin bu ay n r salaq:

[ÎÏÐÑÒÓÔÕÖ×ØÙÚZ “O öz mömin yolda il söhb t ed rk n ona: “M n s rv tc s nd ndaha z ngin v adamlar ma gör s nd n daha qüvv tliy m!” –dedi”. [ l-

hf sur si, 34-cü ay ] Ola bilsin ki, insan bir d d olsun görü diyi bir xs yoldademi olsun. Nec ki Abdur Rahm n ibn Auf , B dr döyü ünd Pey-

mb ri söydüyün gör bu C hli q tl yetirm k üçün axtaran, n-sarlardan olan iki yeniyetm : “Sizin soru du unuz yolda z budur”.2 Bel likl , qeyd olundu u kimi s hab sözünün bu m nalar ümumi

kild qeyd olunmur. Çünki r s hab k lim si bütün bu m nalaraamil olunsayd o zaman y hudil r, münafiql r, n sranil r v pey mb -

ri gör n mü rikl r d s hab say lard lar.Çünki lü ti m nada s hab deyildikd daimi yolda q, Allaha iman viman üz rind ölm k n rd tutulmur. T nbeh: Münafiq olan Abdullah ibn Ubey ibn S lulun pey mb

etdiyi iftira zaman Öm r pey mb rd n onun boynunu vurmaqüçün icaz ist dikd pey mb r bel buyurdu: “D ym , Sonra insan-lar dey kl r ki, Muh mm d öz yolda lar öldürür”.3 Burada pey mb r münafiq s hab deyir. Lakin o istilahi m nandeyil lü ti m nan q sd edirdi. Bu da bl rin öz dill rind i tdikl ri

1 Must drak l-Vas il: (13-299)2 Bihar l- nvar: (19/327)3 “Usulul K finin rhi” /Mövla Muh mm d S lim l-M nd rani: (12/487), “Siran n s hihi”/Seyid C r Murt da: (6/163)

6

la ata uy un olaraq pey mb rin b la at v hikm tind ndir. Onlar nbu sözü yaln z lü ti m nada ba a dü rinin iki sas s bi var: Birinci: Bu k lim nin lü ti m nada i nm sind imanla nifaq ara-

ndak f rq q sd olunmur. Çünki bunun mü yy n qaydalar qeyri möv-cuddur. kinci: Pey mb r Öm münafiqi öldürülm sini qada an etm si-nin s bini demi di: “ nsanlar dan mas n”. Burada insanlar deyildikd

hab r deyil, dig rl ri n rd tutulur. Çünki Quran iman hlin xitabetdikd bel deyir: “Ey iman g tir nl r”. [ l-B sur si, 153-cü ay ],ümum n insanlara, m kafirl , m d möminl xitab etdikd is :“Ey insanlar” [ l-B sur si, 21-ci ay ] dey buyurur. M lumdur ki, pey mb t vurma a n çox h ris olanlar ka-firl rdir. Ona gör d pey mb r Abdullah ibn Ubey ibn S lulu öldür-düyü t qdird kafirl r onun ölüm layiq olan münafiqi öldürdüyünüdeyil; Muh mm d s hab rini öldürür –dey kdil r. Bu x r bl raras nda sür tl yay ld qda is kafirl rin ist kl ri olan insanlar bu d -

td n uzaqla rmaq v pey mb rin traf nda y maq h yata keç-mi olacaq. Bütün bunlar , s hab sözünü anlamaq kafir v münafiql r üçün heç

ç tin deyildi. lk müs lmanlar üçün d xüsus n bu bel idi. Çünkionlar dil ustalar v bunda dig rl rin meydan oxuyanlar idil r. Onlar nyollar il ged n, onlar kimi anlayan, Allah n bir çox ç tin düyünl rddüzgün anlay a, s hih r müv ff q etdiyi xsl r d onlar kimidir. kinci: S hab sözünün istilahi t rifi.

hab sözünün istilahi m nas aç qlayan ifad r müxt lifdir. On-lar n iç risind n d qiq, n ayd n v n geni b yanl olan budur: S HAB : Pey mb rl mömin olaraq görü üb, müs lman olaraqöl n xs deyilir. kinci hid1 demi dir: “S hab : Pey mb rl ona iman g tir kgörü üb, müs lman olaraq öl n xs deyilir. H tta onu görüb iman g -tirm si il müs lmankimi ölm si aras nda o mürt d olsa bel s hab sa-

r. Burada görü dedikd onunla oturub, onunla g zm k birinin di-rin çatmas ndan daha ümumi m fhum n rd tutulur. Onu görm k ya dan rmaq rt deyildir”.2

1 Böyük alim Zeynuddin ibn Nuruddin l- mili l-C bi (Hicr tin 965-ci ild v fat etmi dir)2 r-Riay (339-cu s hif )

7

Bu t rif ayd nl q g tir k deyir m ki; “Pey mb rl ... görü üb” –deyildikd , o sa olark n bunun ba ver-

si n rd tutulur. st r ona baxm olsun v ya Abdullah ibn Ummuktum kimi kor oldu una gör pey mb rl görü üb, onu gör bil-

n xs. Pey mb rin v fat ndan sonra islam q bul edib d fnind n qabaqonu gör n xs s hab say lm r. “Ona iman g tir k” –deyildikd pey mb , onun g tirdikl ri-

iman g tirm yin rt olmas n rd tutulur. Bununla da b lli olur ki,hli kitabdan olaraq kafir olanlar, münafiql r v qeyril ri pey mb rl görü r bel , onun v fat ndan sonra islama g ls r bel s hab

say lm rlar. “ slam üz rind öl n” –deyildikd is o n rd tutulur ki, pey m-

rin v fat ndan sonra mürt d olaraq dünyas d yi n k s habdeyilmir.

XÜLAS : Bütün bu qeyd etdikl rimizd n biz ayd n olur ki, müt ssis alim-

rin r yl rini sas tutaraq, n fsin ist kl rin v r uyaraq t fsird nuzaq duraraq ri td ki istilahi k lim rin b yan nda dill istilah n -miyy ti n d dir. Qeyd ed yimiz m ri dürüst anlamaqüçün çox mühüm oldu undan bunlar m giri olaraq aç qlamaqist dim. Bunu da m n m nin m zi olan Quran v hli Beytin s ha-

etdikl ri t rifl girm mi n qabaq qeyd etdim.

kinci m :Quran v hli Beytin s hab ri t rifl ri.

H r bir müs lmana vacibdir ki, Muh mm din s hab rinin yük-k m qamlarda oldu unu etiqad etsin. Etiqad etsinl r ki onlar ümm tl -

rin n xeyirlisi v islam n n xeyirli dön mi onlar n sridir. Bu da onla-n islam ilk vv l q bul etm ri, pey mb rin sonuncusu v elçil rinas Muh mm yolda q etm ri, onunla birlikd cihad edib on-

dan ri ti öyr nm ri v ondan sonrak lara t bli etm rin gör dir.

8

El d müs lman n etiqad etm si g n m rd n biri dodur ki, pey mb rin s hab rinin ham F zil t v m rt bax -

ndan eyni d deyill r. slam daha vv l q bul etm rin , apar-qlar cihada v etdikl ri hicr , dinl ri v pey mb rl ri üçün etdik-ri ll gör onlar n f zil t bax ndan m rt ri müxt lifdir.

Müs lmanlar Allah n kitab il hli Beytin t fsilat na uy un olaraqmühacirl ri nsarlardan, B dr hlini Ridvan bey ti hlind n, F thd nönc islam q bul edib cihad ed nl ri ba qalar ndan üstün tuturlar. M hzAllah n kitab v hli beyti sevm yi pey mb r biz v siyy t etmi -dir. Allah n raz ndan sonra Quran v hli Beyt s hab rin adilliyinahidlik etmi r. Onlara verdikl ri t rifl r, onlar n xeyirli sözl ri v

göz l ll ri haqq ndak r vay tl r çox m hurdur. Mövzumuzun m zmunu da a dak ba qlarla bu t rifl rin b yan -

r: Birinci ba q: Quran v hli Beytin pey mb r s hab rin et-dikl ri t rifl r. kinci ba q: Quran v hli Beytin üç x lif etdikl ri t rifl r. Üçüncü ba q: Quran v hli Beytin mühacir v nsarlara etdikl ri

rifl r. Dördüncü ba q: Quran v hli Beytin B dr hlin etdikl ri t rifl r. Be inci ba q: Quran v hli Beytin F thd n qabaq v sonra x rc-

yib vuru anlara etdikl ri t rifl r.

Birinci ba q:Quran v hli Beytin pey mb r s hab rini

rifl ri. übh siz ki, h r bir aqil müs lman Qurani K rimi oxuyub, onunay rini yax ndan inc yir v orada pey mb rin s hab rinin f zi-

tl ri, Allah n onlar seçib do ruçu sayaraq, q bul sif tl ri il v sf et-si haqq ndak r vay tl rin müt vatir olmas görür.Allah n kitab nda s hab rin t rifl nm si:

Uca Allah buyurur:

[!"$#%&'()*,+-./0123546789:<;=>?A@BCDEFGH

9

IJKLMNOPRQSTUVWXYZ[\Z

“Muh mm d Allah n elçisidir. Onunla birlikd olanlar kafirl qarrt, öz aralar nda is m rh tlidirl r. S n onlar ruku ed n, s cd

qapanan, Allahdan lütf v rz q dil n gör rs n. lam tl ri is üzl rin- olan s cd izidir. Bu onlar n Tövratdak v sfidir. ncild is onlar el

bir kin kimi v sf olunurlar ki, bu kin cüc rtisini üz ç xar b onu qüv-tl ndirmi , o da getdikc qal nla b gövd si üstünd ax duraraq kin-

çil ri heyran ütmi dir. Allah möminl rin say art r, özl rini d qüv-tl ndirir ki, kafirl ri q bl ndirsin. Allah onlardan iman g tirib yaxr gör nl ba lanma v böyük bir mükafat v d etmi dir”. [ l-F th

sur si, 29-cu ay ] eyx Muhmm d Baqir n-Nasiri demi dir: “Muh mm d Allah n el-çisidir. Onunla birlikd olanlar kafirl qar s rt, öz aralar nda is m r-

tlidirl r. S n onlar ruku ed n, s cd qapanan, Allahdan lütf vraz q dil n gör rs n”. Y ni: Onlar bununla Allahdan daha art qnem t v Onun raz ist yirl r. “ lam tl ri is üzl rind olan s cd izidir”. Y ni: Onlar n lam tl riqiyam t günü s cd yerl rinin daha b yaz olmas r. “Bu onlar n Tövratdak v sfidir”. Y ni: Bütün bu sadalanan v sfl ronlar n Tövratdak v sfl ri il eynidir. “El d ncild ” - “onu qüvv tl ndirmi ” Y ni: kin gücl nib qa-

nla araq kökü v gövd si üz rind qalxaraq böyüyür. l-Vahidi demi dir: Uca Allah bu misal Muh mm v onun

hab rin ç kmi dir. Buradak kin Muh mm d , cüc rtil r isonun traf nda olan möminl r v s hab rdir. Onlar kinin vv lindoldu u kimi z if idil r. Sonra biri-birl rini qüvv tl ndirdil r. “Kafirl ri q bl ndirsin”.

ni: Möminl rin çoxlu u v ita td ittifaq etm ri kafirl rin q binb olur.1

Uca Allah yen d buyurmu dur:

[!"#$%&'()*+,-Z1 “M cm B yan” t fsirinin müxt ri. H mçinin “C mi l-C mi”, “Min vahyil Quran” (F thsur si, 29-cu ay )-a bax.

10

“Dind ham ötüb keç n ilk mühacirl v nsarlara, h mçininyax i r görm kd onlar n ard nca ged nl g linc , Allah onlardanraz r, onlar da Ondan raz rlar”. [ t-Tövb sur si, 100-cü ay ] eyx minuddin bu li t-Tabrasi demi dir: Ay iki qibl namaz q lanlar n rd tutulur. B zil ri is burada

dr döyü ünd i tirak ed nl rin n rd tutuldu unu demi r. nsar-lar deyildikd is on iki n rd n ibar t olan birinci qab bey ti ilyetmi n rd n ibar t olan ikinci qab Bey tinin i tirakç lar vMusab ibn Umeyrin g lib Quran öyr tdiyi xsl r n rd tutulur.1

NBEH: Bir qrup fitn kar z lal t hli bu ay ni aç q-ayd n m nalar ndan uzaq-la b t vil etm s y göst ribl r v deyibl r ki; Bu ay bütün s hab -

t rif olaraq q bul oluna bilm z. Bel ki, Allah ay nin sonunda bu-yurmu dur:

[STUVWXYZ[\Z “Allah onlardan iman g tirib yax i r gör nl ba lanma vböyük bir mükafat v d etmi dir”. [ l-F th sur si, 29-cu ay ]. kinci ay is Uca Allah buyurur:

[!"#$%&'()*+,-Z “Dind ham ötüb keç n ilk mühacirl v nsarlara...” [ t-Tövbsur si, 100-cü ay ] Buradak “onlardan” v “-dan” l fz v kilçisi s hab rin ham nadeyil, b zil rin amil olunur. Bu kimi übh ri aradan qald rmaq üçün a dak m ay-

nl q g tirm k ist yirik:Birinci: Uca v Ulu olan Allah öz kitab nda möhk m, aç q-ayd n,

vil ehtiyac olmayan ay ri b yan etmi dir. Kim bu cür aç q-ayd nay b rq vuraraq onu t vil etm çal arsa, onun bu i inin üstü aç -lacaq v s hvi üz ç xacaq. Quranda müt abeh ay r d vard r. Y ni m nas bir çox insanlarüçün b lli olmayan ay rd n söhb t gedir. Bu zaman müt abeh ay rimöhk m ay qaytarmaq laz md r. Bel ed n k s hiday varar,ksini ed n is hiday tin ksin varar.

1 “C mi l-C mi” t fsirind v “T fsir min Vahyil Quran”a bax, l- ya i (Tövb sur si, 100-cü ay )

11

kinci: “Allah onlardan iman g tirib yax i r gör nl ba lan-ma v böyük bir mükafat v d etmi dir” ay sind ki “onlardan” k lim si

“Dind ham ötüb keç n ilk mühacirl v nsarlara...” ay sind ki“-dan” kilçisi b zil rinin dü ündüyü kimi b zi s hab ri n rdtutmur. Bu ay rd a dak iki m nadan biri ist nilir:

Birinci m na: Buradak “-dan” kilçisinin onlar n cinsind n, on-lar n misal nda m nas nda olmas r. A dak ay ki kimi:

[¦§¨©ª«¬®¯±°²³´µ¶¸º¹»¼½¾¿ÀÁZ

“Bax bel ! H r kim Allah n haram buyurduqlar na hörm t ets , bu,bbi yan nda onun üçün xeyirli olar. Haram oldu u siz oxunanlardan

ba qa, qalan heyvanlar siz halal edilmi dir. El is murdar bütl rd nuzaq olun, yalan sözl rd n d ç kinin”. [ l-H cc sur si, 30-cu ay ] Bu ay Uca Allah n biz b zi bütl rd n ç kinm yimizi mr etm -sini des k m na düzgün olmur. O: “El is murdar bütl rd n uzaq olun,yalan sözl rd n d ç kinin” –buyurmaqla bizi bütün bütl rd n, bütl rincinsind n uzaqla ma mr edir.

kinci m na: Buradak “-dan” kilçisi t kidl yici rolunu oynay r. Uca Allah n buyurdu u kimi:

[tuvwxyz|{}~�¡¢Z “Biz Quranda möminl r üçün fa v m rh t olan ay r naziletdik. Bu ay r zal mlar n ancaq ziyan art r”. [ l- sra sur si. 82-ciay ] A ba nda olan hans müs lman fikirl bil r ki, ay nin m nasodur ki, Quran n bir qismi fa v r hm tdir, dig r qismi is el deyil? ksin müs lman anlay r ki, Quran n ham fa v r hm tdir vUca v Ulu Allah bu ay bunu t kidl yir. Üçüncü: Birinci ay nd görs nir ki, orada bütün s hab t rifl rvar v h r hans s hab nin pisl nm si qeyri mövcuddur. zz t v c lalsahibi olan Allah buyurmu dur: “kafirl qar s rt, öz aralar nda is

rh tlidirl r. S n onlar quku ed n, s cd qapanan gör rs n”. [ l-th sur si, 29-cu ay ]

12

r Uca Allah kimis pisl k ist dikd onlar n h m zahirl rini,m d batinl rini üz ç xar r. Uca Allah n münafiql r haqq nda buyur-

du u kimi:

[HIJKLMNOPQRSTUVWXYZZ

“Münafiql r, qiq n , Allah aldatma a çal rlar. Halbuki Allahonlar aldad r. Onlar namaza durark n könülsüz qalxar, özl rini camaatagöst r v Allah olduqca az yad ed rl r”. n-Nisa sur si,142. Bununla da b lli olur ki, “Allah onlardan iman g tirib yax i r gö-

nl ba lanma v böyük bir mükafat v d etmi dir”. [ l-F th sur si,29-cu ay ], ay si il “Dind ham ötüb keç n ilk mühacirl v n-sarlara...” ay sind ümum n s hab r v pey mb rl birg olmalar

kidl nir.

hli beytin hörm tli s hab ri t rifl ri. Allah n kitab nda s hab bel mübar k t rifl r verildiyin gör

hab rd n birini gör n xs d pey mb rd n böyük müjd varidi: Pey mb r demi dir: “Tuba1 olsun m ni gör nl , Tuba olsun

ni gör nl ri gör nl v Tuba olsun m ni gör nl ri, gör nl ri gör n-”2

Öz qarda lar n hal na çox yax b d olan Möminl rin miri liibn bu Talib bax n. O kuf hlini yoxlay b, onlar n ona etdiyi x -yan ti gördükd R sulullah n s hab rini xat rlay b, onlar t rifl -

k demi dir: “M n Muh mm din s hab rini görmü m. Sizl rd nheç biriniz onlara b nz mirsiniz. Onlar saçlar qar q tozlu v ziyy tdoyanar, gec ni s cd v qiyamla keçirib görü dükd üzl rini gizl r,qiyam ti xat rlamaq m qs di il köz kimi isti eyin üstünd durar, s c-

rinin uzunlu u s bind n al nlar n ortas nda s cd ni an si olar,Allah n ad zikr olunduqda yaxalar islanacaq q r gözl ri dolar, güclükül k olduqda a ac ba ydiyi kimi onlar da k rl k ba lar

r, bunu da onlar zabdan qorxaraq, savaba nail ist k ed rdil r”.3

1 Tuba –y ni C nn t2 lisSaduq (400-cü s hif ), lit Tusi (440-c s hif ), l-Xisal (2/342), Biharul nvar(22/305)3 N hcul B a (143-cü s hif ), l-K fi (2/236), Biharul nvar (66/307)

13

El d imam li özü il pey mb rin s hab rinin dü n- qar etdikl ri q hr manl qlar v sf ed k demi dir: “Biz R su-

lullahla birlikd öz atalar , o ullar , qarda lar v mil -rimizi q tl yetirirdik. Bu da bizim iman v t slimçiliyimizi dahada art r, s nt apar r, a -ac ya s brimizi, dü nl cihada zmi-mizi çoxald rd . Bizl rd n birimiz kafirl rl möhk m sava z za-man gah biz, gah da dü nimiz z r çalard . Allah bizim sadiqliyimi-zin ahidi olduqda biz köm k, dü nl rimiz is m lubiyy t naziletdi. Bel likl slam yax ca oturaraq v nl rini haz rlayaraq q rar tut-du. And olsun ki biz y ni s hab r –sizin etdiyiniz ll ri etmi olsay-

q dinin dayaqlar qurulmaz, iman n bir çöpü d ya lla mazd . Allahaand olsun ki, qan bahas na da olsa onlara saslan r v pe man olaraqonlar izl yin”.1

Bu göz l minvalla v düzgün yolla pey mb rin hli beytin ba-balar , möminl rin miri li ibn bu Talibin dostlar na tirli t rifl rkeçmi din. mam li ibn l-Hüseyn Zeynul Abidin bax n. O öz namazlar n-da babas Mustafan n s hab ri üçün dua ed k deyirdi: “Ey Alla-

m Muh mm din s hab rin , o s hab ki, onlar göz l yolda qetmi , ona köm k etm k üçün b lalara sin g lmi , onu müdafi ed kqar lama a t smi , d tini erk n q bul etmi , g tirdiyi missiyan on-lara dinl tdikd n sonra ona cavab vermi , onun sözl rinin zühur etm sinamin öz zövc rini v övladlar t rk etmi , onun pey mb rliyinisübuta yetir k ona yard m etm kl öz atalar na v o ullar na qar vu-ru mu , Onu h dsiz d sevmi , onu sevm kl m hv olmayan tica-

can atm lar. Yax nlar onlar t rk etdikd ondan yap , qohum-lar onlarla laq ri k sdikd onun qohumlu u alt nda kölg nmi r.Allah m onlar n S v S nd n ötrü etdikl rini unutma, S nin elçinlbirlikd d t ed n v insanlar S t f yön ld nl rd n onlardan razol, S nin yolunda öz diyarlar t rk edib geni imkanlar s h yatla

yi nl t kkür et, Onlar S nin dininin izz tl nm si üçün zülmqatlanm lar. Allah m onlara göz l bir kild tabe olan tabiinl d xe-yirli mükafat ver. Onlar bel deyirdil r:

[&'()*+,Z

1 N hcul B a (91-ci s hif ), Bih rul nvar (32/549)

14

“Ey R bbimiz! Bizi v bizd n vv lki iman g tirmi qarda larba la”. l-H r sur si, 10-cu ay O tabiinl r s hab rin xüsusiyy tl -rini q sd etmi , istiqam tl rini aram , onlar n getdiyi yolla getmi , onla-

n b sir tl rin übh g lm mi , olar n ard nca getm kd v onlar nnurlar na tabe olmaqda kk g tirm mi , Onlar qoruyaq onlar n dinintabe olub hiday tin varm , onlar bar ittifaq edib g tirdikl rind on-lar ittiham etmirl r. Allah m tabiinl , onlar n zövc rin v z ruriy-

tl rin bu günd n Qiyam t günün k salam ver, Onlardan s ita t-kar olanlara el bir salavat gönd r ki, onlar asilikd n qoruyub, c nn tba lar nda yer aç b onlar eytan n hiyl rind n hifz ed n”.1

mam Sadiq öz babalar ndan, linin bel dediyini r vay tedir: “Siz pey mb rinizin s hab rini söym yi v siyy t edir m.Onlar pey mb rd n sonra heç bir yenilik etm mi , yenilik ed nl

s nmam lar. Allah n r sulu onlara qar xeyirxah olma v siyy tetmi dir.”2

M lumdur ki, ilk önc pey mb rin , sonra da s hab rin möv-cudlu u yer hli üçün xeyirlidir. Bu da onlar n hörm tli olmalar v b -

riyy tin a as n hiday tin varmaqla yüks k m qamda olmalar nagör dir. El buna gör d Allah onlar n ümm tin xeyirlil ri üçün etdik-

ri dualar q bul etmi dir. Mus ibn C r demi dir: R sullullah bel buyurmu dur:“M n s hab rim üçün min-amanl am, m n dünyam d yi m s ha-

rim v d olunan yax nla ar. S hab rim is ümm tim üçün min-amanl qd r. S hab rim dünyalar d yi dikd ümm tim v d olunanyax nla a. N q r ki, aran zda m ni gör nl r var bu din dig r dinl rüz rind zahird olacaqd r”.3

Musa ibn C r öz babalar ndan r vay t edir ki, pey mb rdemi dir: “Dörd dövr vard r: Birinci n fz l olan m nim dövrüm, sonraikinci dövr, sonra üçüncü, dördüncü dövr g ldikd is ki il r ki il rl ,qad nlar is qad nlarla görü k. Allah öz kitab Ad m övlad n

lbind n sil k v qara bir gül k gönd k. Sonra Özünd n savayham m hv ed kdir”.4

Pey mb r özünd n sonra onun x lif si olacaq adama buna heçsi t yin etm n xeyir v r hm t duas etmi dir. Ondan sonra x lif

1 “Sahif tus S cc diyy ”: (42-ci s hif )2 “Biharul nvar”: (22/305)3 “Biharul nvar”: (22/309), “Navadir r-Ravandi” (23-cü s h.)4 “Biharul nvar” (22/309)

15

olacaq xsin pey mv rin yolu il ged yini bildirmi dir. Bu daözünd n sonra t yin olunacaq xs s hab rin yekdil r g lm sin

lal t edirdi. Rida öz babalar ndan r vay t edir ki, Pey mb r demi dir:“Allah m m nim x lif rimi ba la” .Üç d Ona dedil r: Ey Allah n

sulu s nin x lif rin kimdir? O dedi: “Onlar m nd n sonra g lib, m -nim h disl rimi v sünn timi r vay t edib onlar g k n sill ötü-

nl rdir”.1

S hab rin bu yüks k m qamlar bil k, Allah n pey mb riMusa bu böyük f zil ç xan xsl ri görm yi t nna edirdi. Ridan n bel dediyi r vay t olunur: “ zz t v c lal sahibi olanAllah Musa ibn mran seçib gönd rdikd , d nizi onun üçün yararaq s-rail o ullar xilas etdikd v ona Tövrat v lövh ri ta etdikd vMusa zz t v c lal sahibi Allah n yan nda m qam gördükd dedi: Ey

bbim, r Muh mm din s hab ri bel dirl rs , pey mb rl rin s -hab ri aras nda el si varm ki, onlar m nim s hab rimd n daha hör-

tli olsunlar? zz t v C lal sahibi olan Allah dedi: “Ey Musa, m rn agah deyils n ki, Muh mm din s hab rinin dig r pey mb rl rinhab ri üz rind ki f zil ti, Muh mm din ail sinin ba qa pey mb r-rin ail ri üz rind ki v Muh mm din dig r pey mb rl r üz rind kizil ti kimidir?” Musa c lal sahibi olan Allah ona v hy endirdi ki; “Ey

Musa, s n onlar gör bilm ks n. ndi onlar n zühur onlar n zühurdövrü deyil. Lakin s n onlar dn v Firdovs c nn tl rind Muh mm -din hüzurunda gör ks n. Onlar C nn ti nazi-nem ti içind olacaq,onun nem tl rin “b h-b h” –dey kl r”.2

SUAL CAVAB: Bird n biri soru sa ki; S hab r pey mb rin hli beytinin bugöz l t rifl rin v bu uca m rt n yin say sind nail olublar? Cavab biz hli beytd n biz g lib çatan bir çox r vay tl rd n b lliolur. B lli olur ki, s hab r pey mb nec böyük ehtiram göst r-mi , ona qar n cür bli v xlaql olmu lar v onu böyük bir m -

bb tl sevmi r. M clisi öz “bihar” rind Qazinin “ fa” kitab ndan ad n s -hab rin pey mb qar göst rdikl ri ehtiram qeyd ed k Us

1 “Biharul nvar” (2/144)2 “Biharul nvar”: (13/330), “ mam l- sk rinin t fsiri” (31-ci s h), “Ay rin t vili” (411-ci

h)

16

ibn Zeydd n r vay t edir ki; “M n pey mb rin yan na g rk nhab r onun traf nda sanki ba lar na qu qonmu kimi oturmu du-

lar”.1 Urva ibn M suda bax n. Qureyslil r onu “ l-Qadiyy ” ilind R sul-lullah n yan na gönd rk n s hab rin ona etdiyi ehtirama ahid ol-mu du. Görmü dü ki: o d st maz alark n s hab r onun istifad etdiyisuyu ld etm kd n ötrü az qala sava rd lar. O tüpürdükd v b m

xard qda onlar onu ll ri il tutub üzl rin v b nl rin sürtür, ya daonun bir tükü dü dükd c ld onu götürürdül r. Onlara bir ey mr etdik-

d rhal onu yerin yetirir, onun hüzurunda dan qda alçaq s sl da-r v pey mb hörm t olaraq ona dik bax la n r salm rd lar.

O qurey lil rin yan na qay td qda dedi: “Ey Qurey camaat , m n pad-ah Xosrovun, kral N ca inion yanlar nda olmu am. Lakin Muh mm d

onun s hab ri kimi heç vaxt hökmdar görm mi m”.2

s r vay t edir ki; “M n R sullullah b rb r onun traf ndasaç q rxark n gördüm ki, onlarçal rlar ki, birc tük bel yer deyilonlar n lin dü sün”.3 Ba qa bir h disd is r vay t edir ki; “M n pey mb ri bardaqurub oturan gördükd ona hörm t lam ti olaraq titr ba lad m”.4

Mu ir n r vay t olunan h disd is deyilir: “R sullullah nhab ri onun qap d rnaqlar il döyürdül r”.5

B ra ibn zibd n r vay t olunur ki; “M n Allah n R sulundansual soru maq ist yirdim. Lakin ondan ç kindiyin gör sual bir neç ilgecikdirirdim”. Sonra o dedi: “Pey mb hörm t etm k o sa olar-

n laz m oldu u kimi ölümünd n sonra da laz md r. Bu ehtiram daonun ad ç kildikd , onun h disi v sünn ti onun h yat xat rland qda,ail si v qohumlar il davran zaman v hli beytin v s hab rinehtiram göst rm kl olur”.6 Heç n vaxtsa bu cür b v ehtiram görmü v ya e itmisinizmi?

hab rin b riyy tin a as na olan sevgil rin nec d göz l d -lill rdir bunlar.

1 “Biharul nvar”: (17/32)2 H min m sd r.3 H min m sd r.4 H min m sd r.5 H min m sd r.6 H min m sd r.

17

Üçüncü ba q:Quran v hli beytin üç x lif ni t rifl si.

Hörm tli s hab olunan t rifl rl tan olduqdan sonra xüsusiolaraq ilk üç ra idi x lif r qeyd olunmu dur. Quran v hli beyt üç x lif ni xüsus n t rifl mi r. Sözsüz ki, Qu-randa s hab r bar sind olan ay r üç x lif d aiddir. Ba qa s hab -

rd olmayan xüsusiyy tl malik olduqlar na gör üç x lif hli beytfind n çoxlu m dh olunmu lar. Üç x lif il pey mb rin hli

beytinin bu sa lam laq ri bayraq üz rind ki oddan daha m hur idi. Pey mb r bu B krl Öm rin q zlar Ai v H fsa ilevl nmi dir. On bir zövc si olmas na baxmayaraq onlardan heç biriHa imil rd n olmam lar. Onun iki q Ruqiyy il Ummu Kulsumü

Osman ibn ffan 1 vermi , mam li is q Ummu KulsumuÖm r ibn l-Xattaba2 vermi dir. li v onun o ullar övladlar -na üç x lif nin adlar vermi r.3

Sadalad qlar onlar n bir-biri il olan göz l laq rin aralar n-da olan m bb , Allaha v Onun R suluna olan ita d lil göstbil rik. Bunu da yaln z q lbi islah olunmu , t ssübke lik p rd sini göz-

rind n qald rm v bir çox m rd gözl ril tarix kitablar na vbir çox r vay tl baxm xsl r aç q-ayd n gör bil rl r. Aliml rin özkitablar nda imamlardan g tirdikl ri t rifl d lil olan b zi r vay tl riqeyd etm kl kifay tl nir m. mam li demi dir: “And olsun ki, onlar n slamdak yerl ri çoxböyükdür. Onlar n slam üçün ald qlar yaralar çox idd tlidir. Allah on-lara r hm t edib, onlar n xeyirli ll rinin müqabilind mükafatlan-

rs n”.4

H mçinin mam üç x lif ni v onlar seç nl ri t rifl k demi -dir: “ bu B kr, Öm r v Osmana bey t ed nl r m d bey t etmi r.Bu bey t zaman ahid olan seçim etm z, i tirak etm n is imtina edbilm zdi. ura hli mühacir v nsarlardan ibar t idi. r onlar kimisseçib imam t yin ed rl rs bu Allah n raz ndan olard , r kimsonlar n mrind n t v ya bid t ed k ç xard sa onlar onu ç xdyer qaytarard lar. Onlar bundan üz dönd rdikd is onlar möminl rinyoluna v hakim qaytarmaq üçün onlara qar vuru ard lar”.5

1 “Biharul nvar”: (22/202), “ m l-Vara”: (141-ci s hif )2 “ l-K fi”: (6/115), “Mir tul uqul”: (21/199)3 Bu kitab n 79-cu s hif sin bax.4 Vaq tus Saffeyn: (88-ci s h), “N hcul B an n rhi”: (15/76)5 N hcul B a: (366-c s h), l-Bihar: (33/76)

18

mam li Öm r ibn l-Xattab t rifl k demi dir: “Allah nlütfü filank sin üz rin olsun! O ehtiyac an nda müqavim t göst rib

sdin m lh m qoymu du. O sünn ni qald rm , fitn ni yox etmi dir. Obu dünyadan t miz libasla, az miqdarda eybl , xeyir nail olmu , rd nuzaqla , Allaha layiqinc ita t edib, Ondan laz nca qorxaraq get-mi dir”.1

H mçinin Öm r ibn l-Xattaba sa ik n Rumlulara qar vuru ma aona m sl t verdiyi zaman demi dir: “S n çal bu dü nl qar la -ma a getdiyin zaman özün gedib ir li at laraq ölk rind n uzaq bir yer-

onlara sip r olma. Çünki onlar n s nd n savay dön kl ri yer yox-dur. Onlara qar yoxlan lm bir xs gönd r v onun vasit si il b la v

sih t hlini qorumu ol. Allah bu r s ni yön ltmi olsa bel d et.Yox r olmasa o zaman insanlar n qoruyan v onlar n dönü yeri m nolaram”.2 Pey mb rin hli beyti bu B krl Öm rin v fat ndan sonra belonlara böyük hörm t b sl mi r. Bel ki, onlar n yolu il ged k, onla-

n mr etdikl ri eyl rd n heç bir ey d yi k ksin onlar n elm f tvalar ndan b hr nirdil r. Buna sübut olaraq mam linin X -

lif olark n F k ba ndan olan pay geri qaytarmas bar soru ul-duqda bel dem sidir: “ bu B krin qada an etdiyi, Öm rin d bununlaraz la bir eyi qaytarmaq üçün Allahdan utan ram”.3

mam Muh mm d Baqir bu B kr s-Siddiq tabe olaraq özrini d buna s sl yirdi. Ondan q nc b k haqq nda soru ul-

duqda o: “B li, bu caizdir. bu B kr s-Siddiq öz q nc gümü b -rdi” –dedi. Dedil r: “S n bunu nec deyirs n?” mam yerind n s ç-

rayaraq dedi: “B li o Siddiqdir, b li o Siddiqdir. Ona Siddiq dem yininis görüm Allah n bu dünyada, n d axir td sözüm t sdiql sin”.4

Bu da bu B krl Öm n yax n zamanda ya am pey mb rinhli beyti, onlar n h r ikisinin etdikl rind n bix r deyildil r. M rhli beytin onlar bar sind dedikl ri biz b s etmir? Yoxsa biz onlar n

sözl rind n v yollar ndan ba qa bir yol ist yirik?!!

1 N hcul B a: (350-ci s hif )2 N hcul B a: (192-ci s hif ), Biharul nvar: (31/135)3 N hcul B an n rhi: (16/252)4 K ful imm h: (2/147)

19

Üçüncü ba q:Quran v hli beytin Mühacir v nsarlar t rifl ri.

Uca v nöqsans z olan Allah islam erk n q bul ed k pey mb rin ça na s s verib, ona gör ziyy tl m ruz qald qlar na gör

mühacir v nsarlar ba qa s hab rd n üstün etmi dir. Mühacirl r h m hicr t, h m d köm k etdikl rin gör , öz ail rini,mallar v v nl rini t rk edib, yaln z cr qazanmaq, Allaha v Onun

suluna yard m etdikl rin gör nsarlardan üstündürl r. nsarlara g ldikd is pey mb r onlar n torpa na t rif buyur-mu , onlar da ona köm k edib, Allaha v Onun r suluna yard metm k üçün mallar v qad nlar bölmü dül r. Onlar n f zil tl ri, onlardan raz qlar na Quran v hli beyt raz qifad etmi , s hab rin hal aç qlayan ay r müt vatirdir. Bu ay ronlar n f zil tl rinin böyüklüyünün v Al ml rin R bbinin raz n

nnümüdür. Bu haqda olan ay ri hli beyt müxt lif ibar rl t fsiretmi r. Onlardan da b zil ri a dak lard r:

Qurani K rimin Mühacir v nsarlar t rifl si: Uca Allah buyurmu dur:

[¢£¤¥¦§¨©ª«¬®¯°²±³´µ¶¸¹º»¼½¾¿ÀÁÂÃ

ÄÅÆÇÈÉÊËÌÍÎÐÏÑÒÓÔÕÖ×ØZ

“Q nim t h mçinin yurdlar ndan qovulmu v mallar ndan m hrumolunmu yoxsul mühacirl m xsusdur. Onlar Allah n m rh tini vraz qazanma a can at r. Allaha v Onun elçisin köm k edirl r.Do ru olanlar da m hz onlard r. Mühacirl rd n M din vv l oradayurd salm v iman g tirmi kims r öz yanlar na hicr t ed nl ri sevir,onlara verdikl rin gör q lbl rind pe manç q hissi duymurlar. H ttaözl ri ehtiyac içind olsalar bel , onlar özl rind n üstün tuturlar. N fsi-nin tamah ndan qorunan kims r nicat tapanlard r.” [ l-H r sur si, 8-9-cu ay r.] eyx Muh mm d Baqir n-Nasiri demi dir: “Kas b mühacirl r” M kk

ya ba qa yerl rd n M din p nah aparanlar “öz diyarlar ndan v

20

mallar ndan ç xar lm lar” g lib “ist yirl r” y ni t b edirl r, “Allah nzil tini v raz ” y ni onlar bununla Allah n dinin köm k edirl r.

“M din yurd salm ” Burada nsarlar n rd tutulur. Onlar müha-cirl rd n qabaq M din m skunla lar v ya qab gec sind

sulullaha h r bir müharib bey t edib mühacirl rd n vv l imantir nl r, “öz yanlar na hicr t ed nl ri sevirl r”, onlar mühacirl qar

yax q etmi , onlar evl rind m skunla rm , onlar öz mallar naortaq etmi . B ni N dir q bil sinin q nim tl ri onlara deyil mühacirlverildiyin gör heç bir h d v s nt keçirmirl r. “H tta özl ri ehti-yac içind olsalar bel , onlar özl rind n üstün tuturlar” y ni onlar özl ribuna möhtac olduqlar halda, “N fsinin tamah ndan qorunan kims r”,

ni kim n fsinin pax ll ndan qorunarsa, “onlar nicat tapanlard r”,Onlar Allah n savab na nail olmaqla z r çalanlard r.1 eyx Muh mm d s-S bz vari n-N fi demi dir: “Kas b Mühacir-

r”, onlar Darul H rbd n darul islama qaçaraq M kk n M dinpey mb rl hicr t ed nl rdir. Onlar “öz diyarlar ndan v mallar n-dan did rgin dü mü rdir”, önc is bu onlara m xsus idi. “ist yirdil r”–y ni t b edirdil r. “Allah n f zil t v raz dil k” onun r h-mini v raz ist k. “Allaha köm k edirl r” y ni onun dininyard m ed k hicr t edirl r, “v R suluna”, ona dü nl rin qarköm k edirl r, “M hz onlar sadiql rdir”, çünki onlar din köm k etm yi

sd etmi dil r. Mühacirl rd n v qeyril rind n ibr t olan M kk hlinidh etdikd n sonra nsarlardan ibar t olan M din hlini t rifl mi -

dir. Çünki, onlar öz paylar ehtiyac olan mühacirl rl bölü dürm k-n rahatl q hissi keçirmi dil r. “M din vv l yurd salm lar, “v

imanla”, y ni onlar n çox az bir hiss si istisna olmaqla mühacirl rd nsonra iman g tirmi dil r. man n yurd salnan yerl yana g lm si m vi deyil, zahiri ba -lay r. Çünki imana yurd sal nmaz. “Onlardan qabaq” iman küfrd nüstün tutaraq mühacirl rin g li i il onlara yax q ed k, onlar öz ev-

rin v mallar na h rik etdil r. “Onlara verdikl rin gör q lbl -rind pe manç q hissi duymurlar”. Y ni B ni N dir q bil sind n ldolunan q nim tl ri mühacirl r götürdükl rin gör q lbl rind heç bir

d, qeyz v kin olmaz. “Özl rinin ehtiyaclar oldu u halda onlara ve-rirl r”, y ni, mühacirl ri özl rind n üstün tutaraq ehtiyaclar oldu u

1 M cm l-b yan n müxt r t fsiri v T fsir l-K if, l-Munir rl ri H r sur si:8-10-cuay r.

21

halda onlara ta edirdil r. Bunu is onlar yaln z cr v savaba nail ol-maq üçün edirdil r. “N fsinin tamah ndan qorunan kims r”, onlar sa-vaba nail olaraq Allah n C nn tini v nem tl rini ld etmi olurlar.1 Uca Allah buyurur:

[«¬®¯°±²³´µ¶¸¹º»¼½¾¿ÀÁÂÃÄÅÆÇÈÊÉËÌÍ

ÎÏÐÑÓÒÔÕÖ×ØÙZ “ man g tir n, hicr t ed n v Allah yolunda cihad ed nl r v s na-caq verib köm klik göst nl r –m hz onlar h qiqi möminl rdir. Onlarüçün ba lanma v bolluca ruzi vard r. Sonradan iman g tir nl r, hicr tedib sizinl b rab r cihad ed nl r d sizd ndirl r. Qohumlar Allah n Ki-tab na gör bir-birin varis olma a daha yax nd rlar. H qiq n, Allah

r eyi bilir”. [ l- nfal sur si, 74-75-ci ay r] eyx Muh mm d s-S bz vari n-N fi demi dir: “ man g tir n,hicr t ed n v Allah yolunda cihad ed nl r”, y ni: Allah t find n g -tirdikl ri il Allah n r suluna inananlar, Allah n varl na v t kliyin

qin olanlar, v dinl ri il pey mb rl birg diyarlar t rk edibqaçaraq onunla dinini v ri tin köm k namin vuru anlar. “M hzonlar h qiqi möminl rdir”. Onlar fell , sözl v ll t sdiql yib onun

qiqi iman olmas t hqiq etmi r. “Onlar üçün ba lanma v bollu-ca ruzi vard r”. Y ni, Allah onlar n günahlar ba layaraq onlar üçünba lanma v çoxlu, bol-bol v pozulmayan ruzi haz rlam r. “ man g tir n, hicr t ed n v Allah yolunda cihad ed nl r”, burada

kk nin f thind n sonra iman g tir nl r n rd tutulur. Deyirl r ki,burada sizd n sonra iman g tir n sizd n sonra pey mb hicr ted nl r n rd tutulur. “Sizinl birg cihad ed nl r”, sizinl birlikdkafir v mü rikl rl vuru anlar. “Onlar sizd ndirl r”, y ni imanda cihad-da, mirasda, dostluqda v köm kd veril n hökmd , iman v hicr tl ri-nin gecikm sin r n onlar sizd ndirl r.2 Uca Allah buyurmu dur:

[ÁÂÃÄÅÆÇÈÉÊËÌÎÍÏÐÑZ “ man g tirib hicr t ed n v Allah yolunda öz mal v can il cihaded nl rin Allah yolunda n yüks k d ri vard r. M hz onlar nicattapanlard r”. [ t-Tövb sur si, 20-ci ay .]

1 “T fsirul c did”: (H r sur si, 8-10-cu ay r)2 “T fsirul c did”, “ s-Safi”, “ l-Vaciz”, “T qribul Quran” ( nfal sur si, 74-cü ay )

22

Seyid Muh mm d Hüseyn F dlullah demi dir: “ man g tirib, hicr tedib cihad ed nl r”. Onlar azad bir kild h t, d t v cihad edbildiyi v nl rini t rk etmi , dinind fitn m ruz qalmas n dey s l-

yerl ri t rk etmi r. Bu is bütün xsi ist kl v göz l xüsusiy-tl inadc l olaraq Allaha böyük ixlas n olmas na d lal t edir. “Onlar

mallar v canlar il Allah yolunda cihad ed rl r”, Onlar d t v cihadnamin mallar s rf etmi , bu yolda maddi v m vi ziyanlar ç kmi ,öz xsi m nf tl ri üçün ya ama t rk etmi v H rt fli olaraqbirba a Allahla ba olan bir ünsür çevrilmi dil r. “Onlar n Allah yan nda yüks k d ri vard r”, b zi vaxtlardamü yy n yax qlar ed n k sl rd n f rqli olaraq, “M hz onlar nicat ta-panlard r”, Allah n r hm tin , raz na v C nn tin qovu araq”.1

Uca Allah buyurmu dur:[©ª«¬®¯°±²´³µ¶¸¹º»¼½

¾¿ÀÁÂÃÄÅÆÇÈÉËÊÌÍÎÏÐ!"#

$%&'()*+,.-/0213456789:

;<=>?@ABCDEFGHJIKL

MNOZ “Ey R bbimiz” H qiq n biz: “R bbiniz iman g tirin” –dey ima-na ça ran bir kims nin ça e idib iman g tirdik. Ey R bbimiz!Günahlar biz ba la, t qsirl rimizd n keç v can ita tkarlar-la bir yerd al! Ey R bbimiz! Öz elçil rinin vasit si il biz v d etdikl -rini ver v Qiyam t günü bizi rüsvay etm ! übh siz ki, S n v dind ndönm zs n! R bbi onlara bel cavab verdi: “M n, sizl rd n yax i r gör n –is-

r ki i, ist rs s qad n olsun, -heç bir k sin yini puç etm m. Sizbir-birinizd nsiniz. Hicr t ed nl rin, öz yurdlar ndan ç xar lanlar n, M -nim yolumda ziyy düçar olanlar n, vuru anlar n öldürül nl rin, l-

tt , t qsirl rind n keç k v onlar a aclar alt ndan çaylar axan C n-t ba lar na daxil ed m. Bu, Allah t find n bir mükafatd r. Gö-l mükafat m hz Allah yan ndad r”. [Ali mran sur si, 193-195].

Seyid Abdullah ibr demi dir:“R bbi onlara bel cavab verdi”, onlar n t bl rin , “M n sizl rd n yax-

i r gör n –ist r ki i, ist rs d qad n olsun –heç k sin lini puç

1 “T fsir min vahyil Quran”, “ t-Tiby n”, “T qribul Quran”: (Tövb sur si, 20-ci ay )

23

etm m”, “Siz bir-birinizd nsiniz” y ni qad nl ki ili ham z eynisiniz,müs lmans z. “Hicr t ed nl r”, irki, v nl rini v qövml rini din na-min t rk ed nl r “öz yurdlar ndan ç xar lanlar n, M nim yolumda ziy-

düçar olanlar n”, din gör , mü rikl rl “vuru anlar n”, hid ola-raq “öldürül nl rin”, “keç yik” y ni sil yik, “onlar aclar alt ndançaylar axan C nn t ba lar na daxil ed m”. Onlar buna layiqdirl r.“Göz l mükafat m hz Allah yan ndad r”, bunun zini yaln z o verir.1 Ey pey mb rin hli beytini sev n oxucu qeyd etdikl rimiz bar -sind azca dü ün. Bu s hab rin f zil ti bar sind varid olanlardankiçik bir nümun dir.

Pey mb rin v onun hli beytinin Mühacir vnsarlar t rifl ri.

Mühacir v nsarlar n f zil tl ri bar sind hli beytd n bir s ra s hih müxt vatir r vay tl r n ql olunmu dur, Onlar n b zil rini qeyd edir m;

C rir ibn Abdullah r vay t edir ki, pey mb r demi dir: “Mü-hacirl r v nsarlar h m bu dünyada, h m d axir td bir-birinin dos-tudurlar. Onlar Qurey q bil sind n s rb st burax lm lar v S qif q bi-

sind n azad burax lanlard r. Onlar h m bu dünyada h m d axir tdbiri-birinin dostudurlar”.2 K b ibni Ucradan g n r vay td is deyilir ki; “Bir d mühacir-

r, nsarlar v Ha im o ullar R sulullah n hüzurunda mübahis ed -k soru dular ki; Bizim hans daha önd say r v daha çox sevir-n? Pey mb r buyurdu: “Ey nsarlar siz onu dey bil m ki, m n

sizin qarda zam”, Onlar dedil r: Allahu kb r! K nin R bbin andolsun ki biz apard q! Sonra dedi: “Ey mühacirl r, siz is onu dey bi-

m ki, m n sizl rd m”. Onlar dedil r: Allahu kb r! “K ninbbin and olsun ki, biz apard q. Sonra yen buyurdu: “Ey Ha imullar , siz is h m m nd nsiniz, h m d m nim üçünsünüz”. Bel likl ,

bizim ham z R sulullahdan raz halda v ona qipt ed k aya aqalxd q”.3

bu S id l-Xudrid n r vay t olunur ki; M n pey mb rinbel dediyini e itmi m: “M n özümd n sonra siz iki eyi burax b ge-dir m, lakin onlar n biri dig rind n daha böyükdür...” Sonra o dedi:

1 “T fsir ibr”, (Ali mran sur si; 195-ci ay )2 “ l-M qib”, (3/331), Biharul nvar: (22/312)3 “ l-M qib” : (3/331), Biharul nvar: (22/312)

24

übh siz ki, m nim hli beytim ba ma basd m gözümdür. nsarlaris m nim qalxan md r. Onlardan x ta ed nl ri ba lay n, yax i rgör nl is yard mç olun”.1 Bütün bu d lill ri hli beyt çox yax bilirdi. Onlar bu d lill ri m -nims k hafiz rin h kk etmi dil r. Buna misal kimi, imam linin

Müaviy ünvanlad cavab m ktubunda mühacirl verdiyi t -rifi göst bil rik. O bel demi dir: “Ba qalar ötüb keç nl r bununla

çalm , ilk mühacirl r is f zil t ld ed k getmi dir”.2 H mçinin o demi dir: “Mühacirl rd bizim bildiyimiz bir çox xe-yirl r vard r. Allah onlar n xeyirli mükafatla mükafatland rs n”.3

H n pey mb rin bel dediyini r vay t etmi dir: “Kim dininamin bir torpaqdan ba qa torpa a qaçarsa, qaçd m saf bir qarolsa bel C nn t ona vacib olar v o brahiml Muh mm yoldaolar”.4

Bütün bunlar böyük bir d nizd n kiçicik l rdir. Bu d nizin dam-lar q lbl axaraq fa, balzam, nur v hidayavericiy çevrilir, qafil

olanlar oyad r v onlar n f zil tl rind n agah olub onlara tabe olmaqist nl köm k edir. Halal olsun hli beyt . Onlar s hab ri t rifl -

rk n onlar n heç birini istisna etm mi dil r.

Dördüncü ba q:Quran v hli Beytin B dr hlini t rifl si.

S hab ümum n, sonra mühacir v nsarlara veril n t rifl rd nsonra, onlar n aras nda xüsusi s v böyük bir gör v ba qa-lar ndan f zil t bax ndan üstün olduqlar na gör bir qrupuna xüsusi

dhl r verilmi dir. Uca v nöqsans z olan Allah B dr döyü ünd i tirak ed n s habxüsusi fz llik v böyük m qamlar haz rlam r. Onlar o zaman saycaçox az idil r. Qurey q bil sinin ba lar na qar vuru a heç bir t darükgörm n döyü ça ld qda kafirl qar sava a qalxm lar. Lakin Allah n köm kliyi il bu az toplumun li il Allah müs lman-lara aç q-a kar bir z r n sib etdi. Sayca az olan bu toplum bl riheyr g tirib, onlar qorxutmu du v bu döyü b q bil ri aras ndaxüsusi yer tutmu du.

1 “Biharul nvar”: (22/311)2 “N hcul B a”: (374-cü s h), “Biharul nvar”: (33/104), “Vaq tus Saffeyn”(149-cu s h)3 “Vaq tu Saffeyn”: (88-ci s h), “Biharul nvar”: (33/110).4 “Biharul nvar”: (19/31), “M cmu tun varam”: (1/33), “T fsirus-Safi”: (1/490), T fsirnuruss qaleyn: (1/541)

25

Allah döyü i tirak ed n pak insanlar n ll rin n r sald qdansonra onlara müjd verdi ki, onlar kafir olaraq ölm kl r v Onunizni il onlar n günahlar ba lanm r. Bunu Öm r ibn l-X ttab Hatib ibn bi B lt znin boynunu vur-maq ist dikd pey mb r ona t kidl k demi di: “Ey Öm r, s n

bilirs n? Allah B dr hlin bax b, onlar ba layaraq buyurmu durki; N ist yirsinizs , edin, art q m n sizin günahlar ba lam am”.1

Bu nöqsans z Allah n, Öz R sulunun dili il B dr hli üçün ver-diyi di had t v t rifdir. Bu ahidlik Allah n Qiyam t günün on-lardan raz olmalar na d lildir.

Be inci ba q:Quran v hli beytin M kk nin f thind n qabaq Allah

yolunda x rcl yib döyü nl ri t rifl si. Ça laraq d t olunmadan pey mb rl rl birg döyü t -

n B dr hlin edil n xüsusi t rifl rd n sonra t rifl r daha geni vüs talaraq F thd n qabaq x rcl yib vuru anlara amil olunmu dur. H r bir müs lman F thd n qabaq x rcl yib vuru anlar n F thd nsonra x rcl yib vuru anlardan daha fz l oldu una iman g tirir. F th deyildikd Hüdeybiy sülhü n rd tutulur. Nec ki, UcaAllah buyurur:

[!"#$%Z “H qiq n, Biz s ayd n bir q verdik”. [ l-F th, 1-ci ay ] Hüdeybiy : M kk yax nl nda yerl n bir quyunun ad r. Orada

ac n alt nda Ridvan bey ti v Hüdeybiy sülhü ba vermi dir. Bu za-man mü rikl r Allah n R sulunu v onun s hab rini M kk daxilolmalar na qar ç xd qda s hab r ölüm bey t etmi dil r. Pey mb r v onun s hab rinin o ç tin vaxtda çoxlu sayda or-duya v haz rl a ehtiyaclar oldu una gör F th v Hüdeybiyy sülhü-nün i tirakç lar bu böyük f zil t v uca m qamla seçilmi r. S hab -

rin pey mb rl etdikl ri bey t n tic etibar il çox göz l sonluqlatic ndi.

Osman M kk hlinin yan na pey mb rl rl vasit çilik etm küçün gedib geri qay tmad qda saylar min n ri öt n s hab r pey m-

bey t etdil r. Pey mb r öz fli ll rind n biri o birininüz rin vuraraq: “Bu da Osman ibn bfan n yerin dir” –dedi.

1 “Biharul nvar2; (21/22), “ rh N hcul B a”: (17/89)

26

O vaxt b zi müs lmanlar dedil r ki, “Allah Osmana C nn t n sib et-sin, art q o evi t vaf edib, S fa v M rva aras nda s y edib ehram so-yunub. R sulullah is dedi: “Bu ola bilm z”, Osman geri döndükdpey mb r ondan soru du: “Evi t vaf etdinmi?” O cavab verdi: “Alla-

n R sulu t vaf etm diyi müdd td m n evi t vaf ed bilm m”.1 Müs lmanlara çoxlu xeyir v aç q-a kar q g tir n bu bey t F thadland ld . Uca v ulu olan Allah bu pak b nd rini h m zahirl rini,

m d batinl rini t rif ed k buyurmu dur:[^_`abcdefghijklmn

opqZ “Möminl r Hudeybiyy a ac alt nda s bey t ed rk n Allah on-lardan raz qald . Allah onlar n q lbind olan bildi, onlara m vi rahat-

q nazil etdi v onlar , yax n bir z rl mükafatland rd ”. [ l-F th sur -si, 18-ci ay ] eyx min ddin bu li t-Tabrasi demi dir: Bu hadis nin Bey tur Ridvan adlanmas n s bi odur ki, s hab rHüdeybiyy S mura adl m hur bir a ac n alt nda pey mb bey tetmi dil r. “Allah onlar n q lbl rind olan bilir”, y ni; onlar n sadiqniyy tl rini, s brl rini v v fatlar bilir. Onlar n say min be yüz vya min üç yüz idi. “Onlar n üz rin sükun t nazil etdi”, y ni, möminl -rin Sükun t, möminl rin q lbl rin rahatl q g tir n gücl ndirici bir lütf-dür. “Onlar yax n bir z rl mükafatland rd ”, y ni Xeyb rin f thi il .2 Uca Allah buyurur:

[ÅÆÇÈÉÊËÌÎÍÏÐÑÒÓÔÕÖ×Z “Sizl rd n kk nin f thind n vv l x rcl yib döyü nl r ba qalaril eyni deyill r. Onlar n d si mallar f thd n sonra x rcl yib dö-yü nl rd n daha üstündür. Amma Allah onlar n ham na n göz l olan

d etmi dir. Allah sizin n etdikl rinizd n x rdard r”. [ l-H did sur -si, 10-cu ay ] eyx Muh mm d s-S bz vari n-N fi demi dir: “Eyni deyill r”

viyy bax ndan, “x rcl nl r”, öz mal ndan Allah yolunda, “Dö-yü nl r” y ni kafirl qar , “Onlar n d si mallar f thd n sonra

rcl yib döyü nl rd n daha üstündür”, y ni Allah n izz tl ndirdiyi

1 l-K fi: (8/325), Biharul nvar: (20/365)2 “T fsir C mi l-C mi2, “Muqt niyy t d-durar”, “T qrib l-Quran”, [ l-F th sur si, 18-ciay ]

27

kk nin f thind n sonra, slam ordusuna mal ndan x rcl yib f thd nvv l cihad etm k, f thd n sonra x rcl yib cihad etm kd n daha çox sa-

vabd r. “Allah onlar n ham na n göz l olan v d etmi dir”, y ni d - bax ndan müxt lif olmalar na baxmayaraq, Allah onlar n h r birininn t v di vermi dir. “Allah sizin etdikl rinizi bil ndir”. Y ni, o sizin

etdiyiniz h r bir ld n x rdard r, Sizin hal zdan, dedikl rinizd n,rcl dikl rinizd n v cihad zdan heç bir ey Ondan gizli deyildir. O,

sizin bütün niyy t v davran lar bil ndir”.1 ld n göz l aqib t yaz lm xl Uca v Ulu olan Allah C nn t

di ver k buyurmu dur:[³´µ¶¸¹º»¼½!"$#%&'

()*+,-./01234567Z

“ ld n n göz l aqib t yaz lm insanlara ldikd is , onlar Od-dan uzaqla lm olacaqlar Onlar onun x lt bel e itm kl r.Onlar ür kl rinin ist diyi eyl r aras nda di qalacaqlar. n böyük

t onlar k rl ndirm k”. [ l- nbiya sur si, 101-103]. bu C r t-Tusi demi dir: “ ld n n göz l aqib t yaz lm in-sanlar”, y ni, C nn tl v d. Sonra o demi dir: Uca Allah biz x r ve-rir ki, kim bu sif tl nail olarsa o Oddan yoxa qurtarm olar”.2

Hüdeybiyy sülhünd s hab r ç tinlik v s nt iç risind oldu ukimi, T brik döyü ünd d M din münafiql ri ixlasl xsl rd n ay -ran hal olaraq seçilirdi. Bu vaxt b zi insanlar n q lbl rini aldatm .Quran T brik döyü ü üçün R sulullahla birg ç xan s hab r haqq n-dak mövqeyi çox ayd nd r:

[©ª«¬®¯°±²³´µ¶¸¹º»¼½¾¿ÀÂÁÃÄÅÆZ

“Allah, müs lmanlardan b zil rinin q lbi cihaddan yay nmaq üzrolduqdan sonra, Pey mb rin d ç tin vaxtda onun ard nca ged n müha-cirl rin v nsarlar n da vv lc tövb sini q bul etdi. Sonra da onlar ba-

lad . Çünki Allah onlara qar fq tlidir, R hmlidir”. [ t-Tövb su-si, 117-ci ay ]

1 T fsirul C did, T fsirus-Safi, ibr, Muqt niy tud durar, l-C uh rus S min, ( l-H did sur si,10-cu ay )2 “T fsirul Tiby n”, “T fsirul C did”, ( l- nbiya sur si, 101-ci ay )

28

Seyid Muh mm d T qi l-M drasi demi dir: “Allah... mühacirl rin v nsarlar n vv lc tövb sini q bul etdi”.Allah n pey mb rinin tövb sini q bul etm si, ona olan b tini art r-mas , mühacir v nsarlara olan tövb si is onlar n günahlar n ba la-mas m nas da r. Lakin maraql r ki, onlar n günahlar n il pey-

mb tabe olmaqla ba lam r. Bu çox böyük bir l oldu undanUca Allah böyük savablar n say sind kiçik günahlar hv edir. Ay bu

qiq ti d st kl k bel deyir: “Ç tin anlarda tabe olanlar”. Bel lik-, ç tin vaxtlarda s birli olmaq böyük bir ldir. Allah buna gör

ba qa kiçik günahlar ba lay r”.1

eyx t-Tabrasi demi dir: “Allah n R sulu R b ay nda Rumlu-lara qar döyü haz rla rd . O, slam yeni q bul etmi b q bil ri-

m ktub yazaraq, onlar döyü v cihada r tl ndir n elçil r gön-rdi. Pey mb r döyü üçün ç xmaq ist dikd insarlara xütb ver -k qalx b Allaha h mdi s na ed k, b rab rliy , z if yard m etm x rcl r tl ndirdi. n birinci mal ndan x rcl n Osman ibnffan oldu. O bir neç qab gümü g tirib R sulullah n quca na tök-

dü, bir qrup z if insana köm klik göst rdi v Usra ordusu üçün t darükgördü. Sonra Abbas R sulullah n hüzuruna g lib yax ca öz mal ndan

rcl di v ordunun t darükünü gördü. Sonra nsarlar t sm ba la-. Abdur Rahm n Zübeyr v Talh mallar ndan s verdil r. Sonra

özl rini göst k bir qrup münafiq d s verdil r”.2 Qeyd olunan bütün bu ay v heyr tamiz r vay tl r Uca v Nöqsan-

z olan Allah n dinin yard m, pey mb rin ninin yüks lm si u -runda ll rind n g ni sirg n insanlar n hal aç qlamaq üçün ki-fay tdir. Pey mb rin hli beytini sev n aliml rin qövll rini izl k, a lgözü v insaf nuru il baxan xs ayd n bir kild gör k ki, o müba-

k, müxlis, sevimli pey mb rl rinin sünn tind n yap qlar nagör pey mb rlik nuru il parlayan v Quran v hli beytin onlar nuca m qamlar na ahidlik etdikl ri toplumun f zil ti nec yüks kdir.

Üçüncü m :hab r aras nda fitn nec yarand .

Allah n izni il Quran ay ri v hli beytd n n ql olunan r vay t-r vasit si il s hab rin f zil tl ri haqq ndak n qll ri b yan etdikd n

1 “T fsir min h yil Quran”, “T fsir c did”, “Min Vahyil Quran”, ( t-Tövb , 117-ci ay )2 “ m l-Vara”: (121-ci s hif ), “Biharul nvar”: (21/244)

29

sonra bir s ra müs lmanlar n qar na bel bir sual ç r: r do rudanda s hab r f zil t sahibl ri v Allah n dinin tabe olanlar idil rs , b sonlar n ars nda nec ixtilaf ba vermi dir?

Birinci: Müs lmanlar aras nda ilk fitn ni yaradan. Dan lmaz bir faktd r ki, s hab rin ya ad qlar xo xt c miyy t,Allah n dü nl ri qar ndak mübar k f thl r v böyük q r, y -hudil rin vv lc M din n, daha sonra bütün bistan yar madas n-dan qovulmalar , Fars imperatorlu unun t zzülü, yeni-yeni camaatla-

n slam dinin daxil olaraq müs lmanlarla birg ya amas –hans ki,onlar ski fikir v ad tl tini h d öz zehinl rind n silm mi dil r. –Müs lman ümm tinin parçalanmas v münbit torpaqda t friq toxumu-nun kilm si üçün lveri li rait yaratm . Sadalad z bu rahat h yat çoxlu f thl r b zi insanlar çox narahatedirdi. Onlar nümun vi slam c miyy tin t friq salmaq üçün s y gös-

rm ba lad lar. S hab rin s ralar ay rmaqla v slam dinin ye-nilikl r g tirm kl t friq alovunu yand rd lar. Bel likl , müs lmanlar n

ralar ay rmaq, gücl rini z ifl tm k üçün pey mb rin s hab ri- t etm kl olunan bid t, x st q lbli insanlara übh salmaqla ilk

fitn ni alovland rd . Bu i ba ca rol oynayan v bu x bis alçaql n bünövr sini qo-yan xs y hudi olan Abdullah ibn S ba olmu dur. vv lc o insanlarmüs lmanlar n x lif si olan Osman ibn ffana qar ç xma a t hriketmi , sonra is o, linin ad ndan bir çox yalanlar dan araq ona birçox dar dü ünc li, z if imanl v fitn sev r insanlar n aras nda yaya bil-mi di. Bu yeni, t hlük li bid tin x rl ri insanlar aras nda yay ld qda, ey-tan onlara ll rini göz l göst rdikd v onlar n sözl ri möminl rinmiri linin qula na çatd qda o, q bl k bu iyr nc sözl göz

yummad . D rhal çam r qazd b iç risind o yand rd . O öz x rli ifti-ras nda israrl olaraq dönm n h r bir k si yand rmaqla h konlar n bir qismini yand b, dig r qismini sürgün etdi. l-M clisi “Bihar l- nvar” rind n ql etmi dir ki, Bir n r ki i

mir l möminin yan na g lib dedi: “M scidin qap önünd bir qrupinsan s nin onlar n r bbi oldu unu iddia edirl r! O, onlar ça b dedi:Vay olsun sizin hal za! M n sizin kimi Allah n bir quluyam, yem kyeyib, su içir m. Allahdan qorxub dönün!

30

Onlar ikinci v üçüncü gün d onun yan na g lib eyni fikirl ri bildir-dil r. li onlara dedi: Ya tövb edin, ya da sizi n pis kild q tlyetir m. O adam ça rd , h min xs k sici al tl g ldi. O m scidinqap ndan q srin önün k çamur qazd b, iç risini odunla dolduraraqyand rd . O dedi: r fikrinizd n dönm niz sizi bu oda ataca am!Onlar raz la mad lar v li onlar odun iç risin at b yand rd . Onun

zi yanlar onlar yand rmad , tüstünün iç risin atd demi r. Sonra li dedi: M n i rin ulu oldu unu bildikd , Odumu yand b, yerqazan ça rd m. Sonra bir çamur, yen bir çamur Qazd b münk rl ri oraya atd rd m. Hörm tli oxucu n bad fikirl n ki, bu q bah tli i ri gör n x-siyy t x yali v ya uydurma bir xsiyy tdir. O islam n meydan ndamövcud olmu , plan c zaraq i r görmü dür. El buna gör d aliml ronun hal aç qlam , sap ql tapm , bir olan islam ümm tinin s ra-lar nda t friq salaraq avam insanlar n beyinl rin t hlük li fikirl r sal-mas b yan etmi r. Bir çox aliml r Abdullah ibn S ban n t rcümeyi hal aç qlam lar.Onlardan b zil ri a dak lard r: 1 - S d ibn Abdullah l- ari l-Qummi (hicr tin 301-ci ilind v fatetmi dir) demi dir: Abdullah ibn S ban n ard llar olan bu firq S bai-

r adland r. O Abdullah ibn Vahb r-Rasibi l-H mdanidir. Onun ya-n köm kçil ri is Abdullah ibn H rasi v ibn svad olmu lar. Bu ikixs onun n yax n havadarlar olmu lar. Abdullah ibn S ba ilk dbu B kr , Öm , Osmana v s hab t ed k onlardan uzaq-

la r.1

2 - n-N ub xti ibn S ban n bu B kr , Öm , Osmana v s hab - t vuraraq onlardan uzaq durmu dur v demi dir ki: Ona bunu limr etmi dir. li onu ça b bu haqda soru duqda o bunu iqrar et-

mi di. li onun öldürülm sini mr etdikd insanlar ç rd lar: Ey mir lmöminin, Sizin hli Beytin sevgisin s nin yax nl na v dü nl rin-

n uzaq durma a s sl n bir k si q tl mi yetirirs n? O, onu M dainsürgün etdi. Sonra o dedi: Abdullah ibn S ba M daind olark n imam

linin ölüm x ri g lib çatd qda o h min x ri g tir dedi ki; Yalandeyirs n. r s n onun beynini yetmi d xurcuna qoyub g tirs n v

1 l-M qal t v l Firaq: (20-ci s hif )

31

onun ölümün yetmi adil ahid g tirmi olsan da bir onun ölm diyini q tl yetirilm diyini y qin bil rdik. Çünki o bütün yer üzünü ke-

çirm yinc ölm z.1 3 - l-K i (hicr tin 369-cu ilind v fat etmi dir) demi dir: nibn Osman r vay t edir ki, m n bu Abdullah n bel dediyini e itmi-

m: Allah Abdullah ibn S baya l t el sin, o mir l möminininbb oldu unu iddia etmi di. Allaha and olsun ki mir l möminnin

Allaha ita tkar bir qul idi. Bizim haqq zda yalan dan an n vay olsunhal na. B zil ri bizim bar mizd özümüzün dem diyi eyl ri deyirl r.Biz onlardan Allaha s nr q, biz onlardan Allaha s q. H mçinindemi dir: B zi elm hli qeyd etmi r ki, Abdullah ibn S ba islam q buletmi y hudi idi. O linin t fdar idi. O h tta y hudi olark n Musa-

n v siyy t etdiyi xs olan Yu i ibn Nun haqq nda ifrata varm .sulullah n v fat ndan sonra islam q bul ed k li haqq nda

eyni fikirl ri ir li sürdü. lk d linin imaml haqq ndak qövlü, on-un dü nl rind n uzaqla ma , ona müxalif olanlar n küfrü bar sind

yi o yaym .2

4 - Hörm tli eyx bu C r t-Tusi (hicr tin 460-c ilind v fat et-mi dir) O “ linin s hab ri” bab nda Abdullah ibn S ban n t rcümeyihal yazaraq demi dir: H min Abdullah ibn S ba küfr qay daraq h d-dini a . Kitab n ha iy sind is bel deyilir: Abdullah ibn S ba h ddini a -

m lumdur. Möminl rin miri li onu odda yand rm . O lininlah v pey mb r oldu unu iddia edirdi.3

5 - Möht m alim li l-Qahb i (1016-c ild v fat etmi dir) de-mi dir: Bu h min Abdullah ibn s bad r ki küfr qay tm v h ddini

büruz vermi di.4

6 - Alim l- rb li (hicr tin 1101-ci ilind v fat etmi dir) demi dir:O h ddini a bir m lundur. O linin ilah v ya pey mb r oldu unuiddia etmi dir.5

7 - Mirz n-Nuri t-Tabrasi (hicr tin 1320-ci ilind v fat etmi dir)O özünün “Must drak l-Vas il” kitab nda, “h ddini a anlar n v Q -ril rin hökmü” bab nda MMAR s-S batinin r vay tini xat rlatm r

1 “Firaqu ”: (22-ci s hif )2 “Ric l l-Ki i”: (107-108-ci s hif r)3 “Ric l t-Tusi”: (51-ci s hif )4 “Ric l l-Qahb i”: (3/284)5 “C mi r-Ruvat”: (1/485)

32

ki; Bir d Möminl rin miri M dain g lmi di. O Xosrovun yar-mç D lf ibn Mucir d var idi. Az sonra o D lf dedi: Dur ged k m -

niml ... O s q bir k ll sümüyün bax b yolda lar na dedi: “Bu k llsümüyünü götürün! O sümük at lm idi. O saraya g lib yl dikd nsonra iç risind su olan bir tas ist di v dedi; o k ll sümüyünü tas niç risin su olan bir tas ist di v dedi; o k ll sümüyünü tas n iç risindqoy. Sonra o dedi: “S ni Allaha and verir m ey k ll sümüyü x rver gör k m n kim m? V s n kims n? K ll sümüyü aç q-ayd n dilaçaraq bel söyl di: S n möminl rin miri v siyy t olunmu lar n a as -san. M n is Allah n qulu v Allah n qulunun o lu Xosrov nu ir va-nam. nsanlar da ma a ba lad lar, onlar n aras nda Sabat hlind nolanlar da var idi. Onlar gedib k ll sümüyünd n e itdikl rini dan ma aba lad lar. Bel likl onlar mir l-mömininin m nas nda ixtilaf etdil r.Onlardan b zil ri g lib n sranil rin M sih haqq nda dedikl ri kimi de-dil r. Bunu Abdullah ibn S ba v onun t fdarlar kimi dedil r. lininyolda lar ona dedil r ki; r bu i i bel buraxsan insanlar küfr dü -

kl r. Bunu e itc k o dedi: Sizc onlara n ets m yax olar? OnlarAbdullah ibn S ba v t fdarlar na etdiyin kimi yand rsan yax olar.1

Bu da f sad tör nl , onlar n mübar k ri timiz qoyduqlar ya-lan, z r v ifrata olan münasib tl ri. Gör n biz bundan sonra v-

lkil rin mir l möminin haqq nda dedikl rini d rk ed yikmi?kinci: S hab r aras nda fitn nin ba lamas .

übh yoxdur ki, pey mb rin s hab ri aras nda fitn rin vdöyü ün ba lan y hudi silli Abdulah ibn S ban n z if imanl müs l-manlar aras nda yayd pis fikirl rd n sonraya t sadüf edir. Bütün bun-lar öz s sini sonra verdi v bu ilk önc nadanlar n müs lmanlar n

lif si Osman ibn ffana qar ç xmalar v onu evind q tl yetirm -ri il n tic ndi.

Osman hid olduqdan sonra v ziyy t daha da a rla . Pislikmikroblar müs lmanlar n s ralar nda yay lma a ba lad . li x lifelan olunduqda S bail r, Xavaricl r M din hlinin v islam ordusunun

ralar na t mizl k, onlardan müs lmanlar n x lif si Osman ibn ffa- q tl yetirdikl ri üçün intiqam almaq imam linin t qdirind de-

yildi. O, M din hli aras nda fitn nin v ölüm hadis rinin çoxalma-ndan ehtiyatlan rd . Nec ki, onlar m zlum x lif Osman n ba na

r g tirmi dil r.

1 “Must drak l-Vas il”: (18/168), “M din tul M aciz”: (1/226)

33

M din hli ondan Osman ibn ffana pislik ed nl rin c zaland -lmas t b etdikd , imam li onlara bel dedi: “Ey qarda lar m!

n sizin dedikl rinizd n bix r deyil m. Lakin n n ed bil monlar öz tikanlar il biz malikdirl r, biz is onlara malik deyilik. Bizonlara bax n sizl r onlar aras nda yay lm , bl r onlara qar yön l-mi r, onlar ist dikl ri q r sizin aran zdad rlar. Sizin t b etdikl rini-zi yerin yetirm macal görürsünüzmü? übh siz ki, bu cahilliklba siz dey ni, b zil ri onun ksini dey k. B zil ri is bunlar n heçbiri il raz la mayacaq. Ona gör s birli olun ay camaat, g k bir insan-lar n sakitl sini, q lb lir öz yerind q rar tutmas v imkan yaran-mas gözl k. M qar sakitl in v m nim siz ver yim mrigözl yin. El bir l etm yin ki, o bizim gücümüzü z ifl dib, z lilliysals n. M n h ki gizl m. Ba qa ç ylu tapmasam, d rman nsonu yand rand r”1

Bundan sonra pey mb rin s hab ri aras nda onlar n parçalan-mas il n tic n fitn r qaynama a ba lad . Onlar n r y v ictihad-lar müxt lif oldu. Onlar n bir qismi d rhal müs lmanlar n x lif si Os-man ibn ffan q tl yetir nl rin c zaland lmas t b edir, dig r qis-mi is möminl rin miri v ziyy ti alanad k gözl yin vacibliyinigörürdül r. Bununla da müxt lif r y v ictihadlara malik olan bu qöv-mün aras na pislik v f sad hli soxuldu. T friq fürs tind n istifad ed k f sad hli v ziyy t oldu u kimisaxlamay b, çal rd lar ki parçalanma v ixtilaf oduna üfür k onu al -

rs nlar. Onlar bir qrup s hab nin M kk n raqa t f ç xmas na nailoldular. Onlara dedil r ki, raq hli pislik ist yirl r. Bel likl ümm tin

ralar parçalayan C l döyü ü ba verdi.

l döyü ü: Tarixi faktlar sübut edir ki, Talh , Zübeyr, möminl rin anas Ai

v onlarla birg olanlar M kk n raqa döyü üçün v ya linixilaf td n uzaqla rmaq üçün ç xmam lar. Onlar n ç lar n sas

qs di ixtilafa son qoymaq. Islah etm k, müs lmanlar n sözl rini bir-dirib onlar c m etm k, müs lmanlar n x lif si Osman ibn ffantl yetir nl rd n intiqam al nmas v qatill ri raqdan, müs lmanlar n

ralar ndan uzaqla rmaq idi. Tarix kitablar bunlar xat rlad r. C l

1 “N hcul B a” (243-cü s hif ), “Biharul nvar” (31/502)

34

döyü ü sonuncu döyü deyildi. Ondan bir müdd t sonra Saffeyn döyü ü ba verdi. Bu böyük hadis nin icmal bu cür qeyd etm k olar:

linin ordusu il Talh v Zübeyrin ordusu aras nda xavaricl rinordudan k narla lmas v onlara qar vuru maq haqq nda ittifaq ya-rand qdan sonra, h r camaat öz lagerin döndükd n sonra bu mübar k

mr ylik v birlik xavaricl xo getm di. Çünki bu birlik onlara qarvuru ma a g tirib ç xaracaqd . Ona gör onlar m kr v hiyl il iki orduaras nda fitn ni alovland rd lar. Gec vaxt h r iki t fd n b zil rini ha-

rlad lar ki, s r sava yarats nlar. H tta h r iki t f dig rinin onu al-datmas q na tin g ldi v onlara qar haz rlanm bu hiyl n x rsizoldu. N tic iki ordu aras nda müharib oldu.

Saffeyn döyü ü: Qay v h f bax dan C l v Saffeyn döyü rinin sas s -

bl ri bir-birind n heç d f rql nmirdi. Tarix aliml ri d buna gör liil Müaviy aras nda ba ver n ixtilaf n ba ca s bini bir çox kitabla-

n iddia etdiyi kimi Müaviy nin xilaf t dü gümlüyü v tamahkarl ol-mam r. Müaviy n xilaf qar ç xmam , n d müs lmanlardan heçkim ona bey t etm mi di. O x lif oldu unu dey k liy qar vuru -mam . Müs lmanlar n x lif si li ibn bu Talib il am n miriMüaviy ara snda ba ver n ixtilaf n s bi onu am n ba v zif -sind n azad etm si v onun xilaf tini iqrar etm si idi. Müaviy q tl yetirilmi x lif Osman n qisas almaq ist yirdi.

am hli d bel bir x r yayma a ba lam ki, guya li müs lman-lar n x lif si t yin olunduqda Osman n qatill rini tap b, onlardan qisasalmaq zin C l hli il döyü mü , M din ni t rk edib Osman nqatill rinin oldu u Kuf rind m skunla r v onun ordusundakeçmi x lif nin q tlind ittiham olunan xsl r mövcuddur. M ayd nl q g tirm k v yay lm x rl ri yalanlamaq üçün

mir l möminnin li müs lmanlar parçalanmas nlar dey Müaviyktub gönd rib b yan edir ki, o x lif daha layiqdir v onun Osma-

n qan nda li yoxdur. O bel demi dir: “ bu B kr , Öm v Osma-na bey t ed nl r m d bey t edibl r. Ona gör n i tirak ed n, n d

tirak etm n bundan imtina ed bilm z. ura mühacir v nsarlardanibar tdir. r onlar kimins iman olmas nda yekdil r g rl rs buAllah n raz na d lal t edir. r kims t etm kl , bid yol

35

verm kl buna qar ç xarsa, möminl rin yoluna qay danad k ona qarvuru ar q. Ey Müaviy and olsun ki, n fsinin ist kl rin uymadan, a llabaxsan, gör ks n ki, m n Osman n qan ndan n uzaqda olan xs m.Yox r d li olsan onda özün bildiyini et. S salam olsun”.1 Müs lmanlar n aras nda döyü ba lay b, aralar nda qan ax ld qdadöyü Müaviy nin ordusunun Quranlar qald rmalar il yekunla qda

onlar izz t v c lal sahibi olan Allah raz salacaq hökm m sinib etdikd müs lmanlar n x lif si li bu t bl raz oldu. Mü y-

n rtl rl raz la qdan sonra li Kuf , Müaviy is ama qay r. Müaviy il öz aras nda ba ver nl ri möminl rin miri li ham -ya bel n ql etmi di: “ vv lc biz am hli il görü dük, Bizim R bbi-miz d , pey mb rimiz d , islama olan d timiz d birdir. Allaha iman

tirib, R sulunu t sdiql kd n biz onlardan art q, n d onlar biz-n. Bizim ixtilaf z yaln z Osman n qisas n al nmas m sind

idi. Onu da dey k ki, biz Osman n q tlind günahs q”.2

Saffeynd c yan ed n hadis r müs lmanlar v ya hli beyt üçünheç d gizli deyildi. ksin onlar bütün ba ver nl ri aç qca bilir v özaralar nda dan rd lar. mam C r s-Sadiq öz atas ndan r vay t edirki, li öz döyü çül rin bel demi dir: “Biz onlarla onlar kafir hesabetdiyimiz v ya onlar n bizi kafir sayd qlar na gör vuru muruq. Sadolaraq biz özümüzü, onlar is özl rini daha haql say q”3

H qiq n d pey mb rin s hab ri aras nda ba vermi ixtilaf-lar, döyü r v qar durmalar, aralar nda ba lad qlar sülh sazi ri vUca Allah raz salan hökml r, sonra h r iki t fin bu hökml raz la -mas biz Uca v Böyük Allah n bu ay sini xat rlad r:

[ijklmnpoqrstuvwxyz{|~}�¡¢£¤¦¥§¨©ª«¬®

¯°±³²´µ¶¸¹Z “ r möminl rd n iki d st bir-biri il vuru sa, onlar bar n.

r onlardan biri dig rin qar t cavüz ets , t cavüzkar d st il , o,Allah n mrini yerin yetirm qay danad k vuru un. r o qay tsa,

r iki d st ni dal tl bar n v insafl olun. Sözsüz ki, Allah insaf-lar sevir. Möminl rin, h qiq n d qarda rlar. El is qarda lar

1 N hcul B a (366-c s hif ), Biharul nvar: (33/76)2 N hcul B a (448-ci s hif ), Biharul nvar (33/306)3 Qurbul snad (45-ci s hif ), Biharul nvar (32/324)

36

bar n v Allahdan qorxun ki, siz r hm edilsin”. [ l-Hucurat sur si,9-10-cu ay r] eyx Muh mm d Baqir n-Nasiri öz t fsirind demi dir: “ r mö-minl rd n iki d st bir-biri il vuru sa”, y ni bir-birin qar , “onlar ba-

n” y ni onlar n aras düz ltm s y göst rin. “ r onlardanbiri dig rin qar t cavüz ets ”, y ni haqq olmayan bir eyi t b ets

t cavüzkarl q ed rs zülm m ruz qalan t yard m edin, “t cavüz-kar d st il vuru un” çünki onlar zülm edibl r, “O, Allah n mrini yeri-

yetirm qay danad k”, y ni Allaha ita t edib, t cavüz son qoyana-k, onlar buna son qoyduqda siz d aran zda sülh yaratma a çal n.nsafl olun”, zülm etm yin v adil olun, “Möminl r, h qiq n d qar-

da rlar”, y ni din qarda lar rlar. Ona gör d iki d st ni bar raraqzluma yard m edib, zal etdiyi zülmd n uzaqla n”.1

Möminl rin miri linin sas m qs di islah v müs lmanlar nbirliyi, el d müs lmanlar n aras nda kin v t friq s b olanamill rd n uzaq durmaq idi. Ona gör d möminl rin miri li müs l-manlar n s hvl rini ay b aralar nda nifr s b olacaq eyl rd n ç ki-nirdi. Buna misal olaraq, aralar nda döyü olmas na baxmayaraq öz or-dusundan Müaviy ibn bu Sufyan n ordusunu söyüb l t ed nlbunu qada an etm sini göst bil rik. Abdullah ibn rik r vay t edir ki, Hicr ibn Udey v Amr ibn l-Humq ç b am hlini l tl ba lad lar. li bunu e itc k onla-

n yan na elçi gönd rib dedi: “Haqq zda e itdiyim son qoyun”.Onlar linin yan na g lib dedil r: Ey möminl rin miri m r bizimbuna haqq z çatm rm ?” O dedi: Çat r. Onlar sor dular: M r onlar n

ll ri batil deyilmi? O: El dir –dey cavab verdi. Onlar dedil r: Elis n üçün onlar söym yi biz qada an edirs n? O dedi: st mir m ki,onlar sizin l t ed n v söyü söy n oldu unuzu ahidi olub sizd nuzaq dursunlar. Yax olar ki, siz bunun zind onlar n pis ll riniqeyd edib dey siz ki; onlar bel ll r edibl r. Bu sözd v lddaha m qs uy un olard . Onlara l t etm yin zin is g k beldey ydiz: Allah m bizim v onlar n ax td qlar qanlar n qar al,biziml onlar n aras düz lt v onlar ça nl qdan ç xar. Bel et ki,onlardan cahil olanlar haqq taps n, dü nçilik v qar durma yaradan-lar bundan uzaqla n. Sizin bel dem yiniz m daha xo dur v sizinüçün daha yax r”.2

1 “T fsir Muxt r M cm l-b yan” (3/308)2 Must drak l-Vas il (12/306), Biharul nvar (32/399), Vaq tus Saffeyn (102-ci s hif )

37

linin bu qada as t kc öz t fdarlar üçün deyildi. O bu n hyiaç qca b yan etmi , öz ortusuna bunu tövsiyy etmi di. O bu n hyin h rbiz zaman v m kan amil olundu unu aç qlamaq ist yirdi. Saffeyn döyü ü snas nda o öz ordusuna h mçinin bunlar tövsiyyetmi di: “M n ist mir m ki, siz çox söyü söy n olas z. Lakin r sizonlar n ll rini v sf edib, hallar xat rlatsan z bu sözd v lddaha yax olard . G k onlar söym yin zin bel dey siniz: Alla-

m bizim v onlar n tökdükl ri qanlar n qar al v biziml onlar naras düz lt”.1

mam li hid olduqdan sonra ba vermi olaylar. Möminl rin miri li x varicl rd n olan ibn Mulcinin li il -hid olduqdan sonra H n ibn li müs lmanlara x lif t yin olundu.Onun x lif olmas il müs lmanlar birl di v pey mb rn möcüz simüh qq q oldu. bu B kr Bufey ibn l-Haris s-S qafi r vay t edir ki; bir d m ngördüm ki, pey mb r H n ibn li yan nda ik n insanlara v ona

r salaraq bel dedi: “M nim bu övlad m alic nab bir xsdir. Y qinki, n vaxtsa Allah onun vasit si il iki böyük müs lman ordusununaras nda sülh yaratcaq”.2 mam H n ibn linin Müaviy il ba lad sülhün rtl rind nbiri, onun insanlar aras nda Quran v sünn il hökm verm si v Ra idi

lif rin yolu il getm si idi.3

Möminl rin miri li il Müaviy aras nda ixtilaflar n olmas na bax-mayaraq s x dini qarda n bariz misallardan Müaviy nin li hid ol-duqdan sonra onu xat rlad qda onu itirdikl rin gör a lay b ona r hm toxumas göst rm k olar. Asba ibn N r vay t edir ki; “Bi d Dirar ibn Damra n-N h-

li Müaviy ibn bu Sufyan n yan na daxil olduqda o Dirara dedi:lini m nim üçün v sf et. Dirar dedi: M ni s rb st buraxarsanm ? Müa-

viy dedi: Yox, onu m nim üçün v sf et. Dirar dedi: Allah liy r hm tel sin! Allaha and olsun ki, o bizim aram zda, bizl rd n biri kimi idi.Yan na g ldikd bizi öz yan na buraxar, sual verdikd sual za cavabver r, onu ziyar t etdikd bizi özün yax n buraxard . Bizim üzümüzonun qap ba lanmaz, biziml onun aras nda heç bir mane olmazd .Allaha and olsun ki, biz ona yax n olma za baxmayaraq heyb tind n

1 N hcul B a (323-cü s hif ), Biharul nvar (32/561)2 K ful umm (1/519), Biharul nvar (43/298), vali ll ali: (1/102)3 K ful umm (1/570), Biharul nvar (44/64)

38

dolay onu dan rmaz, onun tli olmas na gör ba lama a cür tetm zdik. O s f-s f mirvari t k t ssüm ed rdi. Müaviy dedi: Bir az daha v sf et. Dirar dedi: Allah liy r hm tel sin, Allaha and olsun ki, o çox vaxt yuxusuz olar, çox az yatar, gec

gündüz vaxtlar nda Allah n kitab oxuyard . Bunu e itc k Müaviy a lama a ba lad v dedi: Kifay tdir ey Di-rar! li do rudan da s nin v sf etdiyin kimi idi. Allah bu H r h-

t el sin”.1

Keçmi qarda q bu cür idi, aralar ndak ictihadi ixtilaf onlar nbir-birin r hm t dil sin mane olmurdu. Keçmi zamanda ba ver-mi hadis ri yax ca anlama a biz tarix köm k edir. Bunlar yax ca

rk etdikd n sonra h r t fd n müs lmann n üz rin at lan qar q his-, eytan n hiyl rin v insana hakim olmaq ist n übh yer

qalm r. Allah bizi bunlardan qorusun.

Dördüncü m :slam v müs lmanlara qar hiyl r.

rq ünaslar v onlar n ard llar s hab r aras nda ba ver n ix-tilaf v ç ki rd n onlar n adilliyin x l g tirib t vurmaq üçünsui istifad etmi r. H m vv ll r, h m d müasir dövrümüzd göz l natiqliy yiy -

k bilm dikl ri m rd n b rq vuran, anlamad qlar eyl giri nxsl r özl rini pey mb rin s hab rinin aras na hakim seç k, b -

zil rini düzgün, dig rl rinin is s hv mövqed olduqlar d lisiz v sü-butsuz olaraq iddia etmi r. Bunu da onlar rq ünaslar n yolunu t qlidetm kl h yata keçirmi r. Bu növ yaz lar öz batil r yl rini v çirkin sözl rini sübuta yetir-

k, tarixi t hrif edib müs lmanlar n aras nda fitn v kin-küdur t ya-ratmaq üçün bir neç yri üslubdan istifad etmi r. Bu üslublardan b -zil ri a dak lard r:

Birinci: Pey mb rin s hab rin t vurmaq: rq ünaslar dinimiz t cavüz ed k müxt lif übh r meydana

tirmi r. H min übh r bunlard r: Heç insan da öz düsturunu v Qurandan götürüb ged yi yolun

nh cini aralar nda xo ag lm z hadis r c yan etmi v s hvl r et-mi adamlardan götür rmi?

1 Biharul nvar (14/41), lis Saduq: (624)

39

Avam müs lmanlara bu minvalla z rli übh r yayan k s, übh -siz ki tarixi nam lum olan adi b vi s hab rid n birini, adi bir s habqad n zina etdiyini etiraf etdiyin gör pey mb rin onu da qalaqetiyi k si v ya içki içdiyin gör pey mb rin onu c zaland rdki ini q sd etmir. O öz übh rini yayd qda pey mb rin f th etm kist ti il g yini Qurey bildirm kl s hv ictihad etmi Hatib ibn

bi B lt ni d n rd tutmur. Bütün bu sadalanan xsl r ya Allahatövb etm kl , ya da dünyavi c za ç km kl ba lanm lar. O bu übh v t rini bar tind müxt lif qiss r r vay t olun-mu böyük s hab r üçün edirl r. Onlar s hab r aras nda ba vermiixtilaflar zahir ç xarmaqla Allah n nurunu söndürüb müs lmanlar az-

rmaq ist yirl r. Çünki r onlar s hab rin qeyri adil olduqlar ya-ya bils r, sonradan Allah n kitab na da müdaxil el bil kl r. Belki, Quran hifz edib n ql ed nl r m hz onlar olmu lar. Bu minvalla R b-bani ri tin t fsilat biz aç qlayan pey mb rin sünn si. Bel likl

onlar asanl qla islam v müs lmanlar ay rmaq v onlar n aras ndafitn v nifr t yaratma a nail olacaqlar. Bunun da n bariz nümun si, insanlar aras nda s hab lk r haqq ndaolan uydurma h disl rin yay lmas r. n q rib si d budur ki, s hab -rin ixtilaf v t friq ri bar sind varid h disl rin aras nda birc d dolsun s hih r vay rast g lm mi ik.

Amma onlar çox göz l bilirl r ki: 1 - S hab rin t rifi R bbimizin kitab nda, pey mb rimiz Muh m-

din sünn sind , el d beytin r vay tl rind mövcuddur. 2 - “S hab rin aras nda münafiql r vard r” – ifad si yaland r. Çün-ki münafiql r s hab rid n deyill r. Münafiql qin ks riyy tinin özl ri

v sfl ri pey mb r v onun s hab ri üçün b lli idi. Bel ki,Quran onlar n h r bir h t v ll rini, habel n fsi ist kl rini daç qlam . Pey mb rin n sonuncu döyü rind n biri olan T buk döyü ünümisal g tirs k gör rik ki, h min döyü i tirak etm k üçün b zil riçox yersiz üzrl r g tirirdil r. Onlar ad n Allah yolunda cihad elanolunduqda münafiql rin g tirdikl ri “bird n Rumlular n qad nlar n fit-

sin dü rik” kimi m nas z üzrl ri g tirirdil r. Qurani K rimd bir çox yerl rd xat rland kimi, s hab rin çoxuAllah n r sulu il birg ç xd qda, M din yaln z aç q-ayd n münafiq

40

olanlar, Allah n üzrlü sayd xsl r v pey mb rin qalma a iznverdiyi k sl r mövcus idi. Münafiql rin s hab rd n say lmad qlar na daha bir sübut zz tli

bbimizin R sulullahla birg üzrsüz olaraq cihada getm yin üç M -din sakininin s mimi q lbd n etdikl ri tövb rini q bul etm sidir. UcaAllah buyurur:

[!"#$%&'()*+,-./0123456789;:<=>?@ABCD

EFGHIJZ “Allah müs lmanlardan b zil rinin q lbi cihaddan yay nmaq üzrolduqdan sonra, Pey mb rin d , ç tin vaxtda onun ard nca ged n mü-hacirl rin v nsarlar n da vv lc tövb sini q bul etdi, sonra da onlarba lad . Çünki Allah onlara qar fq tlidir, R hmlidir. Geri qalmüç n ri d ba lad . H tta yer üzü öz geni liyin baxmayaraq onlaradar g lmi , ür kl ri k rd n s lm v y qin bilmildil r ki, Allahdan(Onun zab ndan), ancaq Onun Özün s nmaqdan ba qa çar ti yox-dur. Sonra Allah pe man olsunlar dey onlar n tövb sini q bul etdi. H -qiq n, Allah tövb ri q bul Ed bdir, R hmlidir”.[ t-Tövb sur si,117-118-ci ay r] Qeyd etm yimiz z ruridir ki, Tövb sur sinin ay ri T buk döyü-ünd n sonra M din hlini üç qism bölmü , dördüncü qism bar sind

is susmu dur. Bu qism pey mb rin qalma a icaz verdiyi imamli v ibn Ummi M ktub kimi xsl r v cihada getm imkan tapma-

yan kas blar daxildir. Tövb sur sind ki birinci ay göst rir ki, M rh tli Allah döyü

tirak ed n s hab ri ba lay r. Bunlar birinci qismdir. kinci aydin halisind n döyü n üz çevir n münafiql r qeyd olunmu dur.

Bunlar ikinci qismdir. Sonra Allah biz üçüncü v sonuncu qism olandöyü n yay nan üç n r haqq nda m lumat verib bildirir ki, onlarpey mb rl sadiq olduqlar na gör Allah onlar n tövb rini q buletmi dir. Hadis rin h qiq tini aç qlayan ay ri oxuduqdan sonra bel birsual meydana ç r. M r bu xsl rd münafiqlik varm ? ksin s hab r nifaqdan n çox h r ed k Allahdan qorxur-dular.

41

S m ibn l-Must nir r vay t edir ki; “Bir d m n bu C rinyan nda idim. Humran ibn yun onun yan na g lib b zi suallar verdi.Humran qalx b getm k ist dikd bu C bel dedi: Allah s ni bi-zim aram zda uzun müdd t var el sin, biz s nin yan na g ldikd q lbl -rimiz inc lir, könlümüz dünyaya qar solur v insanlar n malik olduqla-

mal-dövl t gözümüzd adil ir. El ki, s nin yan ndan ç q insan-lara v tacirl qo ularaq dünyan sevirik. bu C r dedi: “H qiq -

n d q lbl r h rd n s rtl ir, h rd n d yum al r”. Sonra o bel dedi:“Bir d s hab r R sulullahdan soru dular: Ey Allah n R sulu, bizimüçün nifaqdan qorxursanm ? O dedi: Siz n üçün ondan qorxursunuz?Onlar cavab verdil r: Biz s nin yan nda olduqda s n biz xat rlad b, bizi

tl ndirdikd qorxub, dünyan unudaraq taxtay q. Sanki s nin hü-zurunda ik n axir ti, c nn ti c c nn mi gözl rimizl görürük. S ninyan ndan ç xb evl rimiz qay b övladlar n, hli- yal n yan nadöndükd is yan nda ik n oldu umuz hal d yi ir. Sanki heç bir ey ol-mam . Bu nifaqdan ola bil rmi? Allah n R sulu buyurdu: “Xeyr bueytan n add mlar r, dünyan siz sevdirm k ist yir. Allaha and olsun

ki, r siz daimi olaraq qeyd etdiyiniz halda olsan z m kl r sizinlbilavasit görü r v siz suyun üz rind g rdiniz. r siz günah edibAllahdan ba lanma dil mi olmasayd z, Allah sizin ziniz el bir

xluqatlar yarad rd ki, onlar günah edib Allahdan ba lanma dil r-dil r. Allah da onlar ba layard . H qiq n d m nim günah edibtövb ed ndir. M r zz t v C lal sahibinin bu ay sini e itm mis n?:

[ª«¬®¯°Z “ übh siz ki, Allah tövb ed nl ri d sevir, pak olanlar da” [ l-B -

sur si, 222]. H mçinin buyurur:

[{|}~�¡Z “R bbinizd n ba lanma dil yib, sonra tövb edin. [Hud sur si 3]. 3 - S hab r icma etdikl ri halda m sumdurlar, Onlar n h r hansbir böyük v ya kiçik günah halal görüb etm ri qeyri mümkündür.Ayr qda h r hans birinin günah etm si onlar n t k-t k m sum olma-malar na d lildir. Ona gör d onlar n h r hans bir günah i tm ri nonlar n adillikl rin x l g tirm z, n d onlar n mövqel rin ksiklik

tirm z.

42

Onlar n ümum n adil olmalar na sübutlardan biri d odur ki, imam-lar s hab rin pey mb rd n r vay t etdikl ri h disl ri yoxlad qdansonra bir d d olsun pey mb rin ad ndan yalan dan an s habrast g lm yibl r. Baxmayaraq ki, onlar n dövründ saxta r y v x st

l n tic si olan q ril r, xavaricl r v murci r çox geni vüs t tap-. Buna r n heç bir s hab o bid tçil rin aras nda olmam r.

Bu is onu göst rir ki, allah onlar pey mb rin s hab r edib onla-n li il öz dinini yaymaq üçün onlar seçmi , qorumu v f rql ndir-

mi dir. Abu Abdullah demi dir: “Pey mb rin s hab rinin say oniki min idi, onlar n s kkiz mini M din n, iki mini M kk n, iki miniis müxt lif yerl rd n idil r. Onlar n aras nda heç vaxt q ri, murci ,hüruri, möt zili v ya r y hli olmam r. Onlar gec -gündüz a layaraqbel deyirdil r: “Ey R bbimiz t çör k dadmam dan qabaq bizim ru-humuzu al”.1

mam C r s-Sadiq s hab rin pey mb r h disl rini düzgünql etdikl rin gör , onlar n adillikl rini sübuta yetirmi dir.

M nsur ibn Hazim r vay t edir ki; M n bu Abdullaha dedim:“Bu nec olur ki, m n s sual verdikd m bir cür cavab verirs n,ba qas g lib s h min sual verdikd onu ba qa cür cavabland rsan?O dedi: Biz suala insan n s viyy sin gör cavab veririk. M n dedim:El is m x r ver görüm, R sullullah n s hab ri Muh mm din

ad ndan do ru dan blar, yoxsa yalan? C r s-Sadiq dedi: M rbilmirs n ki, biri R sullullah n yan na g lib sual verdikd bir cürcavab verirdi, sonra h min cavab n hökmünü qüvv n salan ba qacavab verirdi? H disl r d bir-birini n sx edibl r”.2

r kims g lib s hab rin yalan dan rlar v ya onlar n q lb-rind nifaq n oldu unu iddia ed rs , o zaman ona sual ver rik ki, bu

iddiaya aç q-ayd n d lil haradad r? 4 - S hab rin adil olmalar sla onlar n m sum olmalar dem kdeyil. Xeyr, onlar da b r övlad r, düzgün i d edirl r, x talara dayol verirl r. Lakin onlar n x talar etdikl ri savablar n iç risind ört-bas-

r olunur. Onlar el f zil tl malikdirl r ki, heç k s onlar haqlaya bilm z.Onlar, bl r pey mb ri q tl yetirm k üçün bir oraya g ldikd

1 l-Xisal (2/639), Biharul nvar (22/305)2 l-K fi (1/65), Biharul nvar (2/228)

43

onu qorumu , mallar , övladlar v canlar il cihad etmi , öz atalar ,qarda lar v yax nlar il sava ml , canlar Allah n ad uca olsun deyqurban vermi v ya tli dinin biz g lib çatmas n s bkarlarolmu lar. Bütün bunlar is küfr çatmamaq rti il onlar n etdikl riirili-x rdal bütün günahlar n ba lanmas Allah n izni il vacib edir. Uca Allah buyurmu dur:

[)*+,-/.0123456879:;<=>@?ABCDFEGHIJZ

“Allah n m rh ti say sind s n onlarla mülayim r ftar etdin. rn kobud v da q lbli olsayd n, onlar hökm n s nin traf ndan da -

ard lar. S n onlar n günahlar ndan keç, Allahdan onlar n ba lanmala- dil v gör yik i r bar sind onlarla m sl tl . Q ti q rara

ldikd is Allaha t kkül et! H qiq n, Allah t kkül ed nl risevir”. [Ali mran sur si, 159-cu ay ] l-M clisi demi dir: “ r bir günahla insan n adilliyi aradan gedir-

, ixtilaf yoxdur ki, tövb onun adilliyini qaytarm olur. B zil ri bununüz rind icman n yekdil r g ldikl rini demi r”.1

Seyid bul Qasim l-Vui demi dir: “Günah etm kl insan n adilliyiaradan qalxm olur. Pe manç q hissi keçirib tövb etm kl is geriqay r. Bu m d böyük günah il kiçik günah aras nda heç bir f rqyoxdur”.2

Seyid Muh mm d Hüseyn F dl llah pey mb rin s hab rind nqat-qat a s viyy olan müasir camaatlar n adilliyi bar sind de-mi dir: “Adillik m sumluq dem k deyil, ola bilsin ki, adil bir mömingünah i gördükd n sonra diqq t edib Uca Allah n bu ay sin uy unolaraq tövb etsin:

[YZ[\]^_`abcdZ “Alahdan qorxanlara eytandan bir v sv toxundu u zaman Allahxat rlayar v d rhal gerç yi gör rl r”. [ l- raf sur si, 201-ci ay ] B sadillik n il sübuta yetirilir? Adillik insan n c miyy td göst rdiyi ümumi xlaq il b lli olur. n-sanlar onu dinind sabit f rdi xlaq nda v ri tl ba ictimai laq -rind dürüst bir xs kimi tan r. El d adillik etimad olunan bir

1 Biharul nvar (85/30)2 Minh c s-Salihin (2/12)

44

xsin birinin elmi v f zil ti bar sind x r verm si olur. Fasiq birxsin kimins adilliyi haqq nda müsb t v ya m nfi x r verm si heç

bir miyy t k sb etmir.

kinci: S hab rin t rcümeyi hallar t hrif etm k. Dedikl rimizd n m lum oldu ki, ünaslar v müs lmanlar ay r-ma a c hd göst n islam dü nl ri öz m qs dl rin çatmaq üçünmüxt lif t hlük li üslublara l at blar. Bunlar n da n d tlisi s hab -

rin t rcümeyi hallar na l g tirm kdir. Buna nail olmaq üçün onlarll rind n g ni etmi r. Onlara l t etm yi halal edib, h r bir iyr nc

li onlara aid ed k öz ist kl rin çata bilmi r: H min iyr nc üslublardan b zil ri d bunlard r: 1 - st r bir, ist rs d bir neç s hab nin ad ndan yalanç hekay ruydurmaq. 2 - S hih h disl lav r etm k v ya onlar n bir hiss sini skilt-

k v onlar yalan olaraq h dis kitablar na isnad etm k. 3 - Quran n ay rind v pey mb rin h disl rind mövcud olanhadis ri öz n fsl rinin ist kl rin , etiqadlar na v bid tl rin müvafiqolaraq batil kild t vil etm k. Uca Allah bu bar buyurmu dur:

[ghijklmnopqrtsuvwxyz{|}~�¡£¢¤¥¦§¨Z

“Kitab s nazil ed n Odur. O kitab n bir qismi m nas ayd n ay -rdir ki, bunlar da Kitab n anas r. Dig rl ri is m nas ayd n olmayan

ay rdir. Q lbl rind yrilik olanlar fitn -f sad tör tm k v ist dikl rikimi yozmaq m qs dil m nas ayd n olmayan n ard nca dü rl r. Onunyozumunu is Allahdan ba qa heç k s bilm z”.[Ali mran sur si, 7]. 4 - slam n v d tin ilk dön ml rind cahilliy dövründ n t sirl n-dikl rin gör s hab rin yola verdikl ri x talara ön m verib onlar za-hir ç xardaraq, t rbiyy ndikd n v möhk m iman sahibi olduqlar n-dan sonra onlar n etdikl ri xeyir ll rin, f dakarl q v böyük cihadla-

n üz rind n x tt ç km k. 5 - Öz d tl ri v müs lmanlar n aras nda fitn rinin yay lmasüçün görk mli xsiyy tl in ad na yalanç erl r uydurmaq. Bu növ er-

Möminl rin mirinin ad na uydurulmu söz v er beytl ri misalola bil r.1

1 Biharul nvar: (20/72, 18, 146, 238, 264, 21/35, 251), Must drak l-Vas il: (8/119) (13/75)

45

Be inci m :Pey mb rin s hab ri bar düzgün mövqe.

kk yoxdur ki, pey mb rin s hab ri bar sind düzgün mövqem ifratdan, h m d t fritd n uzaq olan orta adillik yoludur. Nec ki,

Uca Allah buyurur:

[:;<=Z “Bel likl Biz sizi orta bir ümm t etdik”. [ l-B sur si, 143]. G k biz zz t v C lal sahibi olan Allah n öz kitab nda v pey m-

rin sünn sind qeyd olundu u kild s hab , xsus da islamilk vv l q bul etmi mühacir v nsarlara hörm tl yana aq, onlar n f -zil t v m qamlar bil k v n sas onlar n aralar nda vaxtil ba ver-mi ixtilaflar bar sind susaq. Biz bilm liyik ki, müs lmanlar n x lif si Osman ibn ffan n q t-lind n sonra olmu ixtilaflar ictihad v t vilin n tic sind ba vermi dir.Onlardan h r biri öznü haqq üz rind hesab edirdi. mam li d özdöyü çül rin bel deyirdi: “N Biz onlar kafir sayaraq onlara qarvuru muruq, n d onlar bizi kafir sayd qlar na gör , döyü mürük.Sad olaraq biz özümüzü, onlar is özl rini daha haql say rd lar”.1 G k biz imamlar yolunu tutub ged k pey mb rin s hab -

rinin heç birin söyüb l tl k ki Uca Allah n buyurdu u k sl r-n olaq:

[!"#$%&'()*+,-./01234567Z

“S hab rd n sonra g nl r deyirl r: “Ey R bbimiz! Bizi v bizd nvv lki iman g tirmi qarda lar ba la. Bizim q lbimizd imantir nl qar nifr t v h yer verm . Ey R bbimiz! H qiq n, S n fq tlis n, R hmlis n!” [ l-H r sur si, 10-cu ay ]

eyx Muh mm d Baqir n-Nasiri: “S hab rd n sonra g nl r”, y ni mühacir v nsarlardan sonra Qi-yam t günün k g nl r. “deyirl r: Ey R bbimiz! Bizi ba la”, Onlarba lanma dil k, özl ri v vv lki iman qarda lar üçün dua edirl r.“Bizim q lbimizd iman g tir nl qar nifr t v h yer verm ”.Burada kin-küdur t v möminl r qar dav t n rd tutulur. Mömin

1 Qurbul isn d (45-ci s hif ), Biharul nvar (32/324)

46

bir k iman na gör kin b sl yib, ona x r yetirm k ist n xsikafir olmas ixtilafs z bir m dir. r mömin olmazsa fasiq say r.1 eyx Muh mm d s-S bz vari n-N fi demi dir: “S hab rd n sonra g nl r” y ni mühacir v nsarlardan sonra g -lib Qiyam t günün k onlara tabe olanlar. “deyirl r: Ey R bbimiz! Bizi

bizd n vv lki iman g tirmi qarda lar ba la”. Onlar özl ri vözl rind n vv lki qarda lar n ba lanmas v günahlar n fvolunmas dil yirl r. “Bizim q lbimizd iman g tir nl qar nifr t v

yer verm ”. Y ni, könlümüzd onlara qar kin-küdur t, nifr tsalma ki, onlar haqq nda yaln z xeyir dü ün k. “Ey R bbimiz! H qiq -

n d , S n fq tlis n, R hmlis n”, Y ni R bbin s n bizim günahlar - ba layanv onlara ruzi v m fir t b ed ns n.2

nsanlar n abidi v zahidi olan man Zeynul Abididinin h yat nar sal n. O, özünd n sonra el bir mübar k yol qoymu dur ki, onu se-

nl r v onun yan na raq hlind n bir neç n r g lmi di. Onlar bukr, Öm r v Osman bar sind dan ma a ba lad lar. Söhb tl rini

yekunla ran kimi, imam onlara bel dedi: “M x r ver rsinizmigör k Allah n bu ay xat rlatd xsl r sizsinizmi?

[¢£¤¥¦§¨©ª«¬®¯°²±³´µZ

“Q nim t h mçinin yurdlar ndan qovulmu v mallar ndan m hrumolunmu yoxsul mühacirl m xsusdur. Onlar Allah n m rh tini vraz qazanma a can at r, Allaha v Onu Elçisin köm k edirl r.Do ru olanlar da m hz onlard r”. [ l-H r sur si, 8-ci ay ] Onlar: Xeyr-dey cavab verdil r. B s bu ay xat rlanan xsl r nec , siz aiddirmi?

[¸¹º»¼½¾¿ÀÁÂÃÄÅÆÇÈÉÊËÌÍÎÏZ

“Mühacirl rd n M din vv l orada yurd salm v iman g tirmikims r öz yalanlar na hicr t ed nl ri sevir, onlara verdikl rin gör

lbl rind pe manç q hissi duymurlar. H tta özl ri ehtiyac içindolsalar bel , onlar özl rind n üstün tuturlar”. [ l-H r sur si, 9-cu ay ]

1 “M cm l-b yan” t fsirinin müxt ri, l-K if, l-Munir (H r sur si,10-cu ay )2 “T fsir l-C did”, ( l-H r sur si, 10-cu ay )

47

Onlar yen d : “Xeyr” -dey cavab verdil r. mam buyurdu: Madam ki siz bu iki toplumdan oldu unuzu inkaredirsiniz, m n d sizin bu ay qeyd olunan toplumdan da olmad -za ahidlik edir m:

[!"#$%&'()*+,-./01234567Z

“S hab rd n sonra g nl r deyirl r: “Ey R bbimiz! Bizi v bizd nvv lki iman g tirmi qarda lar ba la. Bizim q lbimizd imantir nl qar nifr t v h yer verm . Ey R bbimiz! H qiq n, S n fq tlis n, R hmlis n!” [ l-H r sur si, 10-cu ay ].

mam dedi: “Ç n m nim yan mdan, Allah sizi götürsün!”1

Nöqsans z R bbimizin bu ay sini d sla unutmamal q:

[ÆÇÈÊÉËÌÍÎÏÑÐÒÓÔÕÖZ “Onlar bir ümm t idi ki, g lib getdil r. Onlar n qazand qlar özl ri-

, sizin qazand z is siz aiddir. Siz onlar n etdikl ri bar sor u-suala tutulmayacaqs z”. [ l-B sur si, 134-cü ay ] Muh mm d Cavad Mu niy demi dir: Bu ay ümumi bir qaydaya i ar edir ki, ll rin n tic si ist r xe-yirli l olsun, ist rs d r l öz sahibin qay r v ba qalar bun-dan xeyir v ya ziyan ç kmi olmur. slam bu qaydaya müxt lif üslub-larla i ar etmi dir. l- nam sur sinin, 164-cü ay sind bel buyurulur:

[ÊËÌÍÎZ “Heç bir günahkar ba qas n günah da maz”. n-N cm sur sinin 39-cu ay sind is bel deyilir:

[ÔÕÖ×ØÙZ “ nsan yaln z can atd ey nail olar” Buna daha bir misal sevimli pey mb rimizin öz birciy zi Fati-

dediyi qövldür: “Ey Fatim , yax ll r et, arxay nla b de- ki; M n Muh mm din q yam. Çünki m nim Allah qar nda siz

xeyirim olmayacaq”. Bütün bu kimi d lil-sübutlar t kc bir ey d lal t edir ki, bir bu gü-nümüz q r aç q v ayd n olan bir eyd n qafil olmu uq.1

1 K ful umm : (2/78)

48

r pey mb rin hli beytinin s hab qar olan sevgil rinin onlar aras ndak s x rabit nin ahidi olmaq ist yirsinizs , o zaman

qar dak f sli oxuyun.

Alt nc m :hab rl hli beyt aras ndak qohumluq v adqoyma

laq ri. S hab rl hli beyt aras nda olan sevgi v ehtiram n tic si olanadqoymalar v qohumluq laq rini sübuta yetir n tarixi faktlar b zicahill r gizl bilm yibl r. Bu böyük xsiyy tl r öz övladlar na ad qoyduqda v ya q zlar

verdikd bunlar dünya üçün, fani h yat n nem tl rini ld etm küçün deyil, övladlar na m hz nümun vi xsl rin adlar vermi , q zla-

is b riyy tin n xeyirlisinin yoluna tabe olub, bunu öz t fdar-lar na yayan, saf q lbli, dinl ri salamat olan mübar k sif tl malik

xsl verirdil r. brahim ibn Muh mm d l-H md ni demi dir: “M n bu C q z

verm k bar sind m sl t verm sini ist k ona bir m ktub yaz-m. O m ktuba cavab olaraq öz x tti il bir nam gönd rdi. Orada bun-

lar yaz lm : Allah n R sulu demi dir: “ r sizin yan za dinin-n v xlaq ndan raz qald z bir xs evl nm k üçün g ls , onu ev-ndirin. r siz bunu etm niz, yer üzünd fitn v böyük bir f sad

ba ver r”. [ l- nfal sur si, 73-cü ay ]2

mam Ridan n fiqhind is bel deyilir: “ r yan za evl nm küçün dinin v xlaq b ndiyiniz bir ki i g ls onu evl ndirin. Onunkas b ehtiyacl olmas na fikir verm yin. Uca Allah buyurmu dur:

[[\]^_`aZ “ r ayr lsalar, Allah h r birini öz lütfünd n z ngin ed r”. [ n-Nisasur si,130-cu ay ]3

bu Abdullah demi dir: “H qiq n d zz t v C lal sahibi olanAllah laz m olan h r bir eyi Öz pey mb rin öyr tmi dir. H mineyl rd n biri d budur: Bir gün pey mb r minb qalx b Allaha

md-s na edib, t rifl r etdikd n sonra buyurdu: Ey insanlar: C bray l Lütfkar v Bil n Allahdan m v hy g tirmi di. O bel dedi:

1 T fsir l-K if ( l-B sur si, 134-cü ay )2 l-K fi (5/347), T hzib l- hk m (7/396), Vas il (20/77)3 Fiqh r-Rida: (235-ci s hif ), Must drak l-Vas il (14/144), Bihar l- nvar (100/372)

49

“Bakir q zlar a ac üz rind ki meyv kimidir. r meyv ri d rm ngün onu xarab ed k, kül k d onu aparacaq. Bakir q zlar dabel dir. H ddi bülu a çatan kimi onlar n yegan d rman getm kdir.

r bel olmasa onlar n f sad tör bil kl ri istisna olunmur. Çünkionlar da b r övlad r”. Bunu e itc k bir ki i qalx b soru du: EyAllah n R sulu! Q zlar kiml ver k? O dedi: Etibarl vyet rli xsl . Ki i soru du: Ya R sulullah! Yet rli v etibarl xsl rkiml rdir? O dedi: Möminl r bir-biril ri üçün yet rli v etibarl rlar”.1

Sadiq demi dir: “Etibarl v yet rli olmaq iff tli v ail ni saxlayabil k q r imkanl olmaq dem kdir”.2

hli beyt insanlar öz q zlar nasibil , böyük günah sahibl ri-, xüsus n d kafir, münafiq v mürt dl verm kd n ç kindirirdi-r.

bu Abdullah demi dir: “Mömin olan k s nasibiliyi b lli olanlaevl nm z”.3 Bir d Fudeyl bu Abdullahdan soru ur: “Heç q nasibiy

ver rs nmi? O: Xeyr, heç vaxt –dey cavab verdi: Fudeyl dedi: Sda olum, Vallahi ki, bunu m n s deyir m, r m iç risi dir-ml dolu olan bir ev vers r bel m n öz q onlara verm m”.4

bu Abdullah h mçinin demi dir: “Y hudi v ya n srani il ev-nm k nasibi ki i v ya qad n il ail h yat qurmaqdan daha yax r”.5

hm d ibn Muh mm d bu Abdullah n bel dediyini r vay t et-mi dir: “Kim öz q rab iç ver rs , qohumluq laq rini

smi say r”.6 R sulullah demi dir: “Kim öz q fasiq bir kims ver rs

r gün onun üz rin min l t nazil olar, onun ll ri s maya qald -lmaz, onun heç bir duas v heç bir li q bul olmaz”.7

bu Abdullah demi dir: “ rab iç n xs ni anlanmaq ist dikd ,ona q z verilm z”.8

Pey mb r demi dir: “Öz q rab iç ver n xs, sanki onuzinakarl a sövq etmi olur”.1

1 l-K fi (5/337), T hzib l- hk m (7/397), Vas il (20/61)2 M n l y hduruhu l-F qih (3/394)3 l-K fi (5/348), l- stibsar (3/183), Vas il (20/549)4 l-K fi (5/348)5 l-K fi (5/351)6 l-K fi (5/347), T hzib l- hk m (7/398), Vas il (20/79), Avali ll ali (3/341)7 d l-Qulub (1/174), Must drak l-Vas il (5/279)8 l-K fi (5/348), T hzib l- hk m (7/398), Vas il (20/79), Avali ll-l ali (3/341)

50

Hüseyn ibn B r l-Vasiti demi dir: M n bul H n r-Ridaya m ktub yazd m ki, m nim bir qohumum var q ma ni an g lib.

Onun xlaq çox da yax deyil! O m bel dedi: “ r xlaq yaxdeyils , onu evl ndirm ”2

Bütün bunlardan sonra pak hli beytin öz q zlar dinl rind v x-laqlar nda mü kilat olan eyl verm ri a las maz v qeyrimümkündür. Onlar n bu mühüm m ria t etm rin , bunun üçün n sih t vyard m etm rin d lill rd n biri bu B kr, Öm r v Osman n, Fatim -nin liy getm sin s y göst rm ridir. Dahh k ibn Muz him r vay t edir ki, m n li ibn bu Talibinbel dediyini e itmi m: “ bu B kr v Öm r m nim yan ma g libdedil r: R sulullah n yan na gedib Fatim nin ad onun yan nda ç k-

n çox yax olar”.3

Bu iki görk mli s hab nin imam liy etdiyi bu n sih t li ibnbu Talibin R sulullah n kür ni olmas üçün s hab rin n cür r -t b sl dikl rini göst rir.

li imkans z v kas b oldu una gör onun s hab qarda lar , oevl ndikd x sislik edib k nara ç kilm mi dil r. mam li il F tim z-Z hran n izdivac na yard m ed nl rd n biri

Osman ibn ffan olmu dur. mam li r vay t ed k demi dir: R sullullah m dedi: “Ey bul H n, get zirehini sat, pulunu da m g tir ki, s ninl q -

m Fatim üçün l vazimatlar haz rlay m”. li dedi: m n d zirehimigötürüb bazara ged k, onu Osman ibn ffana dörd yüz qara dirhsatd m. M n ondan pulu, o is zirehi ald qdan sonra dedi: Ey li! M r

nim daha çox zireh , s nin is pula ehtiyac n yoxdurmu?! M n: B li–dey cavab verdim. O dedi: M n bu zirehi s h diyy edir m! M nzirehi v pullar onun qar na qoyaraq Osmanla olan s rgüz timi onadan m. Pey mb r ona xeyir-dua etdi”.4

H r ey bununla bitmir. Pey mb r Fatim nin toyu üçün bukrin hesab na laz m olan avadanl qlar n al nmas s hab mr

etmi di.5

1 Must drak l-Vas il (14/191), vali ll ali (1/272)2 l-K fi (5/563) m n l y hdurul F qih (3/409), Vas il (20/81), Biharul nvar (100/234)3 li t-Tusi (39-cu ay ), Biharul nvar (43/93).4 K ful umm (1/358), Biharul nvar (43/130)5 li t-Tusi (40-c s hif ), Biharul nvar (43/94)

51

Ümumilikd bütün s hab r, xüsus n d üç x lif imam lininsulullah n q Fatim il evl nm sind xüsusi qay v yard m

göst rmi r. s r vay t edir ki, pey mb r m dedi: “Get bu B kri,Öm ri, Osman , lini, Talh ni, Zübeyri v bir o q r d nsar m nimyan ma ça r”. M n d gedib onlar ça rd m. Onlar g lib yl dikdpey mb r dedi: “M n sizi ça rm am ki, Fatim nin liy dörd yüzmisqal dirh verm yim ahidlik ed siniz”.1

Hörm tli oxucu hli beytin öz övladlar yaln z t qval v lisaleh xsl verm h ris olmalar s nin üçün m xfi deyil. Onlar heçvaxt öz övladlar fasiq, münafiq, nasibi v mürt dl verm zdil r.

r kims g lib, onlar n öz q zlar fasiq, münafiq mürt d olan k sl verm rini iddia ets onlara iftira yaxm v onlar n söz v ll ri-

nin ksini demi olur. Bu l is Allah n srail o ullar na v qeyril ri- qar q bl nm sin s b olmu dur. Uca v böyük Allah buyur-

mu dur:[stuvwxyz|{}~Z

“Siz kitab oxuyub insanlara xeyirxahl mr etdiyiniz halda, özünü-zü unudursunuz? M r anlam rs z?” [ l-B , 44-cü ay ] hli beyt sev n xs onlar haqq nda sla bel dü ünm z v etiqadedir ki, onlar öz q zlar yaln z adil v lisaleh xsl ver bi-

rl r. Hörm tli oxucu indi hli beytin b zi övladlar n adlar v onlar nqohumlar il tan olaq ki, onlarla s hab rin aras ndak sevgi v s xba n ahidi olaq. Çünki hli beyt pey mb rin s hab rini -lisaleh olaraq tan qlar üçün öz q zlar onlara vermi , onlar n q z-lar il nigah ba lam v övladlar na onlar n adlar vermi r. 1 - Pey mb r Onun xan mlar ndan: --Ai bint bu B kr s-Siddiq --H fsa bint Öm r ibn l-X ttab. --Raml bint bi Sufyan. Onun kür nl rind n: -- li ibn bu Talib (q Fatim il evl nib) --Osman ibn ffan (q zlar Ruqiyy v Ummu Gülsüml evl nib) -- bul As ibn r-Rabi (q Zeyn bl evl nib)

1 K ful umm (1/348), Biharul nvar (43/119)

52

2 - li ibn bu Talib Fatim nin v fat ndan sonra onun zövc rind n: -- sma bint Umeys ( bu B kr s-Siddiqin keçmi xan ) --Um bint bil As ibn Rabi (anas pey mb rin q Zeyn bdir) linin övladlar n aras nda bu B kr, Öm r v Osman da var Onun kür nl rind n: --Öm r ibn l-Xattab (O, linin q Ummu Kulsumla evl nib) --Abdurrahm n ibn Amir ibn Kureyz l-Um vi (O, linin q X di-

il evl nib) --Müaviy ibn Marvan ibn l-H m. (O linin q Raml il evl -nib) -- l-Munzir ibn Ubeyd ibn z-zubeyr ibn l- vvam (O, linin qFatim il evl nib) 3 - qil ibn bu Talib. Onun övladlar ndan birinin ad Osman idi. 4 - H n ibn li ibn bu Talib. Onun xan mlar ndan: --Ummu shaq bint Talh ibn Ubeydullah t-Teymi. --H fsa bint AbdurRahm n ibn bu B kr. Onun övladlar ndan: -- bu B kr, Öm r, Talh . Onun kür nl rind n: --Abdullah ibn Zubeyr ibn l- vvam (Onun q Ummu H nl ev-

nib) --Amr ibn Zubeyr ibn l- vvam (Onun q Ruqiyy il evl nib) --C r ibn Musab ibn Zubeyr (Onun q Muleyk il evl nib) 5 - Hüseyn ibn li ibn bu Talib: Onun xan mlar ndan: --Leyla bint bu Muvra (Onun anas bu Sufyan n q M ymunolmu dur) --Ummu shaq bint Talh ibn Ubeydullah t-Teymi1

Onun övladlar ndan: -- bu B kr v Öm r olmu dur. Kür nl rind n: --Abdullah ibn Amr ibn Osman ibn ffan, O Hüseynin q Fatimil evl nmi di.

1 Hüseynin qarda H n v fat etdiyi zaman qarda na Ummu shaqla evl nm yi v siyy tetmi di.

53

--Musab ibn r-Zubeyr ibn l- vvam o, Hüseynin q S kin il ev-nmi di.

6 - shaq ibn C r ibn bu Talib: Onun xan mlar ndan: --Ummu H kim bint Qasim ibn Muh mm d ibn bu B kr s-Siddiq. 7 - Abdullah ibn C r ibn bu Talib: Onun övladlar ndan: bu B kr v Müaviy olmu dur. Kür nl rind n is : --Abdul M lik ibn M rvan. O, Abdullah n q Ummu lih il ev-

nmi di. 8 - li ibn l-Hüseyn ibn li ibn bu Talib (Zenul Abidin), Kuny si

bu B kr idi:1

Onun övladlar ndan birinin ad Öm r olmu dur. 9 - Zeyd ibn H n ibn li ibn bu Talib: Onun kür nl rind n: --Valid ibn bdul M lik ibn M rvan. O, Zeydin q N fis il ev-

nmi dir. 10 - Hüseyn ibn H n ibn li ibn bu Talib: Onun xan mlar ndan: -- min bint H mz ibn Munzir ibn Zubeyr ibn l- vvam. 11 - H n ( l-Mus nn ) ibn H n ibn li ibn bu Talib: Onun xan mlar ndan: --Raml bint S id ibn Zeyd ibn Zmr ibn Nufeyl l- vi olmu dur. Kür nl rind n is : --Valid ibn bdül M lik ibn M rvan. O H nin q Zeyn bl ev-

nmi dir. 12 - Muh mm d ibn Öm r ibn li ibn bu Talib: Onun övladlar ndan birinin ad Öm r olmu dur. 13 - Muh mm d ( l-Baqir) ibn li ibn Hüseyn ibn li ibn bu Talib: Onun xan mlar ndan: Ummu F rva bint Qasim ibn Muh mm d ibn

bi B kr s-Siddiq. 14 - Musa ( l-Cun) ibn Abdullah l-M hd ibn H n ibn li ibn buTalib: Onun kür nl rind n: -- bn xil M nsur l-Abbasi. O, Musan n q Ummu Kulsumla ev-

nmi dir.

1 “Firaqu ” n-Növb xti (53-cü s hif )

54

15 - Hüseyn l- ar ibn li ibn Hüseyn ibn li ibn bu Talib: Onun xan mlar ndan: --Xalid bint H mz ibn Musab ibn Zübeyr ibn l- vvam. 16 - Ubeydullah ibn Muh mm d ibn Öm r ( l- traf) ibn li ibn

bu Talib: Onun xan mlar ndan: -- mma bu C r l-M nsur olmu dur. 17 - C r ibn Muh mm d ibn Öm r ibn li ibn bu Talib: Onun övladlar ndan birinin ad Öm r olmu dur. 18 - Hüseyn l- ar ibn li Zeynul Abidin ibn Hüseyn: Onun xan mlar ndan: --Xalid bint H mz ibn Musab ibn Zübeyr ibn l- vvam. 19 - H n ibn li ibn H n ibn li ibn bu Talib: Onun övladlar ndan birinin ad Öm r olmu dur: 20 - C r s-Sadiq ibn Muh mm d ibn li ibn Hüseyn ibn li ibn

bu Talib: mam C r s-Sadiq demi dir: “M n iki t fd n bu B krinövlad yam”.1 Buna gör d ona “ fli dayaq” l bi verilmi di. 21 - H n ( l- ffas) ibn li ibn li Zeyn l-Abidin ibn l-Hüseyn: Onun xan mlar ndan: --Bint Xalid ibn bu B kr ibn Abdullah ibn Öm r ibn l-X ttab. 22 - Muh mm d ibn Öm r ibn li ibn l-Hüseyn ibn li ibn buTalib: Onun övladlar ndan birinin ad Öm r idi. 23 - Mus ibn Öm r ibn li ibn l-Hüseyn ibn li ibn bu Talib: Onun xan mlar ndan: Ubeyd bint Zubeyr ibn Hi am ibn Urva ibnZubeyr ibn l- vvam. 24 - C r l- kb r ibn Öm r ibn li ibn Hüseyn ibn li ibn buTalib: Onun xan mlar ndan: Fatim bint Urva ibn Zübeyr ibn l- vvam. 25 - Abdullah ibn l-Hüseyn ibn li ibn Hüseyn ibn li ibn buTalib: Onun xan mlar ndan: Ummu Amr bint Amr ibn Zübeyr ibn Urva ibnÖm r ibn Zübeyr.

1 Y ni ana t fd n: Onun anas Ummu F rva bint l-Qasim ibn Muh mm d ibn bu B kr s-Siddiq, n si is Ummu F rvan n anas , sma bint bdur Rahm n ibn bu B kr olmu dur.“K ful umm ” (2/161)

55

26 - Muh mm d ibn Auf ibn li ibn Muh mm d ibn li ibn biTalib: Onun xan mlar ndan: Safiyy bint Muh mm d ibn Musab ibn Zubeyr. 27 - Muh mm d ibn Abdullah ibn H n l-Mus nn ibn H n ibn

li ibn bu Talib: Onun xan mlar ndan: Faxit bint Fuleyh ibn Muh mm d ibn l-Munzir ibn Zubeyr.1

28 - Mus l-Cun ibn Abdullah ibn H n l-Mus nn ibn H n ibnli ibn bu Talib.

Onun xan mlar ndan: Ummu S bint Muh mm d ibn Talh ibnAbdullah ibn Abdur Rahm n ibn bu B kr s-Siddiq. 29 - C r ibn Öm r ibn li ibn Hüseyn ibn bu Talib: Onun xan mlar ndan: Fatim bint Urva ibn Zübeyr ibn l- vvam. 30 - Abdullah ibn Hüseyn ibn li in Hüseyn ibn li ibn bu Talib: Onun xan mlar ndan: Ummu Amr bint Amr ibn Zübeyr ibn Urva ibnZubeyr ibn l- vvam. 31 - Muh mm d ibn Auf ibn li ibn Muh mm d ibn li ibn buTalib: Onun xan mlar ndan: Safiyy bint Muh mm d ibn Musab ibn Zubeyr. 32 - Hüseyn ibn Zeyd ibn li ibn Hüseyn ibn li ibn bu Talib: Onun övladlar ndan biri Öm r adlan rd . 33 - li ibn l-Hüseyn ibn li ibn Öm r ibn li ibn bu Talib: Onun da övladlar ndan biri Öm r idi. 34 - Musa l-Kaz m ibn C r ibn Muh mm d ibn li ibn Hüseynibn li: Onun övladlar ndan: Öm r v Ai . 35 - li ibn H n ibn li ibn li ibn Hüseyn ibn li ibn bu Talib: Onun xan mlar ndan: Fatim bint Osman ibn Urva ibn Zubeyr ibnl- vvam.

36 - Y hya ibn Hüseyn ibn Zeyd ibn li ibn Hüseyn ibn li ibn buTalib: Onun övladlar ndan birinin ad Öm r idi. 37 - li r-Rida ibn Mus ibn C r s-Sadiq. Onun kuny si bu

kr idi:1

1 “Sirru silsil til viyy ” (33-cü s hif ), Umd tut Talib fi ns b li bi Talib (195-ci s hif ) ------- lyazmada bu sözl r yaln z a da yaz b m tnd qeyd olunmay b. lyazma s h 68

56

Onun xan mlar ndan: --Ummu H bib bint M mun l-Abbasi. Onun be o lu v Ai adl bir q var idi.2

38 - C r ibn Musa l-Kaz m ibn C r s-Sadiq: Q zlar ndan birinin ad Ai idi. 39 - Muh mm d l-Cavad ibn li ibn Mus ibn C r: Onun xan mlar ndan: Ummu Fadl bint M mun l-Abbasi.3

40 - li l-H di ibn Muh mm d ibn li ibn Musa: Onun da q zlar ndan birinin ad Ai idi. S hab rl hli beyt aras nda olan bu mübar k ba q, ist r evli-likd , ist r adqoymada, ist rs d kür nl rd özünü büruz verir. N ti-

etbari il d bunlar ayd n v qabar q kild onlar n bir-biri il mehri-ban olmalar na, sa lam din v m nh c sahibl ri olmalar na, öz aralar n-da dill rinin v q lbl rinin salamat olmas na d lal t edir v Fitn -f sadhlinin yayd qlar kimi deyil. Bu bax mdan diqq tli olmaq labüddür.

Yeddinci m :Sual cavab.

Hörm tli oxucu! Müxt lif dövrl rd übh hlind n növb növ sual aç qlamalarla tan oluruq. Onlar bu d rsiz t rini etm kl kin nifr tl rini büruz verir v s hab rl müs lmanlar v hli beyt ara-

ndak laq ri pozma a çal rd alr. Onlar s hab iftiralar yaxaraq,onlar bar sind göz-qa la dan rd lar. Bu cür axmaqlar dü ünmürl r ki,onun bu göz-qa la dan qlar da boyda tli xsl deyil, yaln zonlar n özl rin z r verir. Buynuzunu qayaya vurub onu yum altmaq ist n kimi, onun z rb -

ri qayan deyil, onun öz buynuzunu z r. Gör yiniz bu übh -r parlaq islam tarixi boyunca pey mb rin davamç lar na qar isti-

fad olunmu übh r m cmusudur. übh r siz suallar klind t q-dim olunacaq. Haqq b yan olunsun dey h r bir sualdan sonra cavab g -lir. Allah bizi ayd n haqq yolu il getm müv ff q etsin.

1 Nuri t-Tabrasi öz “N cmus S qib lqab va sm l-Hucc tul aib” kitab nda (14-cü s h)demi dir: mam Ridan n kuny rind n biri bu B kr idi. Bunu bul F rac l- sf hani d“Muqatil t-Talibin” rind demi dir.2 K ful umm (2/267)3 eyx Muh mm d T qi Tusturi “Tarix n-N bi val l” rind demi dir: Ridan n zövc rin-

n yaln z Ummu H bib bint M mun, Cavad n xan mlar ndan is yaln z Ummu Fadl bint M -mun tan r.

57

Birinci sual: “S hab rin mürt d olmalar haqq nda”. r Uca Allah öz ay sind üç n rd n ba qa1 bütün s hab rinpey mb rin v fat ndan sonra dind n ç xd qlar aç qlam rsa, s -hab rin adilliyind n nec söhb t ged bil r? Uca Allah buyurur:

[CDEFGHIJLKMNOPQRTSUVWXYZ[]\^_`Z

“Muh mm d ancaq bir elçidir. Ondan vv l d elçil r g lib getmi -r. M r o öl rs v ya öldürül rs siz gerimi dön ksiniz? Kim geri

dön rs , Allaha heç bir z r yetirm z. Allah ükür ed nl ri mükafatlan-rar”. [Ali mran sur si, 144-cü ay ]

Cavab: Birinci: T fsir kitab oxuyan xs g k kitab seçimi etdikd diqq tliolsun. Düzgün qid li, aliml rin elm v f zil tl rin ahidlik etdikl ri v

fsir qaydalar , o cüml n Quran ay rinin nazil olma s bl rini,hökmü dü mü ay ri, ümumi v xüsusi anlay lar v ba qa elmi m -

ri mük mm l bil n xsl ri seçsin ki, elmsiz olaraq Allah n ay -rin aç qlama verm sin. kinci: Tarixçil r v t fsir aliml ri h min ay nin mü yy n v m lumhadis gör , Uhud döyü ün gör nazil oldu unu deyirl r. Bu döyümüs lmanlar n apard qlar ilk döyü rd ndir. Bel oldu u halda hicr tinilk ill rind mü yy n hadis gör nazil olan ay , pey mb rin v fa-

ndan sonra s hab rin dind n ç xmalar na nec d lil ola bil r? eyx Nasir M rim irazi öz t fsirind demi dir: Bu iki ay ninbirincisi dig ri kimi Uhud döyü ü snas nda c yan ed n hadis rinbirin aiddir. Bu hadis d müs lmanlarla bütp stl rin aras nda: “Mu-

mm d q tl yetirildi” –x rinin yay lmas r.2

Muh mm d Cavad Mu niy öz t fsir kitab nda demi dir: Bu aymü yy n hadis Uhud döyü ün aiddir.3

Üçüncü: Ay ilk bax dan heç d s hab rin mürt d olmalar na d -lal t etmir. ksin bu ay Uhud döyü ü zaman pey mb rin ölüm

ri yay ld qda s hab r aras nda ba ver n ça nl q v çaxna man ntöhm t olunmas na sübutdur. Allah h min xsl deyir ki: Muh mm dbir insand r. Allah onu insanlara elçi olaraq seçib gönd rmi dir. Ondan

1 Rical l-Ki i (11-ci s hif ), Biharul nvar (28/259), (71/220), l- xtisas (6-c s hif )2 T fsir l- ms l (2/169)3 T fsir l-K if (2/554)

58

qabaq da pey mb rl r g lib getmi r. Allah onlar da öz qövml ringönd rmi , onlar da ölmü v b zil ri öldürülmü dül r v onlar öldükl -ri kimi pey mb r d öl k. Ölüm v ya q tl yetirilm k heç d onunüçün qeyri mümkün hal deyil. Sonra Uca Allah bunu t kidl k bu-yurmu dur:

[MNOPQRSZ “M r o öl rs v ya öldürül rs siz gerimi dön ksiniz?” Ay nin m nas bel dir: r Allah onu öldürs v ya kafirl r onu

tl yetirs siz dininizd n ç b kafir olacaqs z v arxan z üst y bçevril ksiniz? Çünki mürt d olmaq n q bah tli din ç xmaq oldu ukimi, arxas üst y b çevrilm k d n pis y lmaq formas r. Ay ki “M r o öls ” sual zliyi inkar bildirir. A dak ay -

ki kimi:[ÀÁÂÃÄÆÅÇÈÉÊZ

“S nd n vv l heç bir b ölümsüzlük n sib etm dik. M r s nöl ks n, onlar h mi lik qalacaqlar?!” [ l- nbiya sur si, 34-cü ay ] Dördüncü: Allah t ala a dak ay s hab ri hv etm sini bu-yurdu u halda, m lub olmu s hab rin dind n ç xmalar na n sa-

n hökm verm k olar? O buyurur:[uvwxyz{|}~�¡£¢¤¥¦

¨§©ª«¬Z “Uhudda iki qo un qar la gün iç rinizd n üz dönd nl ri ey-tan, qazand qlar b zi günahlar üzünd n s hv etm vadar etdi. Allahart q onlar ba lad . H qiq n, Allah Ba layand r, H limdir”. [Alimran sur si, 155-ci ay ]

Be inci: Bu ay biz bu B kr s-Siddiqin mövqeyini, üca tini,Uca Allaha ba v R sulullah n v fat kimi ç tin onlarda buay ni tilav t etm sini xat rlad r.

[CDEFGHIJLKMNOPQRTSUVWXYZ[]\^_`Z

“Muh mm d ancaq bir elçidir. Ondan vv l d elçil r g lib getmi -r. M r o öl rs v ya öldürül rs siz gerimi dön ksiniz? Kim geri

dön rs , Allaha heç bir z r yetirm z. Allah ükür ed nl ri mükafatlan-rar”. [Ali mran sur si, 144-cü ay ]

59

Pey mb rimiz dünyas d yi dikd q lbl ri h ddind n art q onaba olan bir qrup insan pey mb rin ölüm x rini inkar etmi dil r.

zil ri is heyr td n susma a m cbur olmu dular. nkar ed nl rd nbiri d Öm r ibn l-X ttab idi. Bir çox b q bil ri pey rin v fa-

na gör dind n ç xm , b zil ri is z kat verm kd n imtina etmi dil r. Alt nc : M lum m dir ki, pey mb rin v fat ndan sonra dind n ç xan

xsl r art q s hab say lm rlar. Çünki qeyd etdiyimiz kimi ri görhab pey mb rl mömin olaraq görü üb, slam üz rind öl nxs deyilir. slam dinind n ç xan is yenid n slama qay tmayanad k

onlardan say lm r.

kinci sual: “Hovuz h disi” Hovuz h disind Allah n özl rinin mürt d olaraq dinl rini d yi dik-

rin hökm verdikd n sonra biz n cür s hab rin sadiq v adil olmala-ndan söhb t aça bil rik? Pey mb r h min h disd : “M nim s ha-

rim, m nim s hab rim” –dey s sl dikd ona öz R bbi t find nti bir cavab g lir ki, “S n onlardan ayr ld qdan sonra onlar dinl rind nxm lar”.

CAVAB: Bu d lili a dak kimi aç qlamaqla dürüst anlamaq olar: Birinci: Ay ki “s hab ” anlam pey mb rin dön mind zahir-

özünü müs lman kimi göst n münafiql amil olunur. Nec kiUca v Böyük Allah buyurmu dur:

[`abcdefhgijklmnopqZ

“Münafiql r s nin yan na g ldikl ri zaman: “Biz had t veririk ki,n Allah n Elçisis n!” –deyirl r. Allah da bilir ki, s n Onun Elçisis n.

Allah ahiddir ki, münafiql r sl yalanç rlar”. l-Mun fiqun sur si, 1]. Münafiql rin ks r hiss sinin batinl rini pey mb r bilirdi. Birqismi is onun üçün nam lum idi. M hz bu qism münafiql r bar sindbatinl rini bilm diyind n pey mb r : “S hab rim, s hab rim” –demi di. Uca Allah buyurmu dur:

[<=>?A@BCEDFGHIKJLNMOPQRSTUZ

60

“Çevr nizd ki b vil rd n v M din halisi aras nda münafiql rvar. Onlar ikiüzlülükd inadkarl q göst rir, s n is onlar tan rsan.Biz ki onlar tan q. Biz onlara iki d i nc ver yik. Sonra isböyük bir zaba qaytar lacaqlar”. [ t-Tövb sur si, 101-ci ay ] Bel likl R sulullah n hovuz traf nda “s hab rim” –dey ça r-

xsl r s hab hesab ed k M din hlind n münafiq olanlar idi.Onlar is s hab deyildil r. Çünki pey mb r qeybi v insanlar n ba-tini hallar bilmirdi. rti hökm yaln z zahir veril n hökm aiddir. kinci: Ola bilsin ki, s hab deyildikd pey mb rin v fat ndansonra bir çox bl r kimi dind n ç xm v son ill rd islam q buletmi xsl r n rd tutulur. l-M clisi “Biharul nvar” rind Seyid ibn Tavusdan r vay tedir ki, Abbas ibn Abdur Rahim l-M rvazi öz tarixind demi dir: “Pey-

mb r dünyas d yi dikd n sonra slam yaln z M din , M kk vTaif hlind qalm ”. B nu T mim v r-Rab b q bil ri dind n ç xaraq M lik ibn Nu-veyra l-Yurbuiy c m olundular. Rabi q bil rsinin ham mürt doldu. Onlar n Y nd Museyl l-K zz b il birg vuru an üç or-dusu var idi. Bir ordu da M rur eybani il birg idi. Y n halisi

Kind q bil sind s ibn Qeys dind n ç xanlar aras nda idi. M ribbil si svad l-Ansi il birg , B nu Amir q bil sind is lqam ibnlas n ba qa ham mürt d olmu du.1

Üçüncü: Ola bilsin ki, s hab deyildikd pey mb rin yolunundavamç lar n rd tutulsun. Bu halda pey mb rin onlar görm si

rt deyil. Bu h disin dig r r vay tl rind ki: “Ümm tim, ümm tim” v“onlar m nim ümm timdir” l fzl ri buna d lildir. Pey mb rin : “M n onlar tan ram” –söyl sin g ldikd is

lumdur ki o, öz ümm tini onlar n d st maz üzvl rinin par lt ndantan yacaq. Bu zz t v c lal sahibi Allah n pey mb rinin dili il buyurdu ukimidir:

[¨©ª«¬®¯°±Z “Pey mb r: “Ey R bbim! Qövmüm bu Quran t rk etdi!” –dey -

k” [ l-Furqan sur si, 30-cu ay ] Burada pey mb r qövmüm dedik- öz zaman nda olanlar v s hab rini q sd etmirdi. O, ümm tind n

olanlar n Quran t rk etm kl ed kl ri yenilikl ri q sd edirdi. M hz

1 Biharul nvar (11/28)

61

onlar bar sind pey mb r “s hab rim, s hab rim” –dey k.Ona is bel deyil k: S n onlar n s nd n sonra n r etdikl rind n bi-

rs n. S n onlardan ayr ld qdan sonra onlar mürt d olmu dular.

Üçüncü sual: “Allah n bir qrup s hab ni pisl si” haqq nda. Allah öz kitab nda bir neç yerd s hab ri pisl diyi halda s hab -

rin adilliyind n nec söhb t ged bil r? Nöqsans z Allah Cihaddanyay nanlar bar sind buyurmu dur:

[DEFGHIJKLMNOPQSRTUVWYXZ[\]^_`aZ

“Ey iman g tir nl r! Siz n olub ki, “Allah yolunda döyü ç n!”–deyildikd yerinizd qax b qal rs z? Olmaya, axir td n daha çoxdünya h yat ndan raz z? Halbuki dünya h yat n keçici zövqüaxir tl müqayis çox d rsiz bir eydir” [ t-Tövb sur si, 38-ci ay ] Allah onlar h k buyurmu dur:

[lmnopqrstuvwxyz{|}~

�¡¢£¤¥¦§©¨ª«¬®¯±°²³´Z “Ey iman g tir nl r! Sizl rd n h r kim dinind n döns , Allah onun

zin Özünün sevdiyi v Onu sev n, möminl qar mülayim, kafir- qar is s rt olan, Allah yolunda Cihad ed n v t ed nin t sin-

n qorxmayan bir camaat g tir r. Bu Allah n lütfüdür, onu ist diyinver r. Allah h r eyi hat ed ndir, Bil ndir”. [ l-Maid sur si, 54]. H mçinin Uca Allah onlar n q lbl rinin zikrl müti olmamas pis-

k buyurmu dur:[~�¡¢£¤¥¦§¨©ª«¬®¯°±²³

´µ¶¸¹»º¼½¾Z “Möminl rin q lbinin Allah n zikri v haqdan nazil olan ay r üçünyum almas , daha önc özl rin Kitab verilmi , uzun bir müdd t keçdik-

n sonra is q lbl ri s rtl mi , çoxusu da fasiq olmu kims r kimiolmamas vaxt g lib çatmad ?” [ l-H did sur si, 16-c ay ] El d Ticar t karvan görc k pey mb ri t rk edib ged nl ripisl k buyurmu dur:

[HIJKLMNOQPRSTUVWXY[Z\]^Z

62

“Onlar ticar t v ya yl nc gördükl ri zaman da b ona t fqaçd lar v s ni minb rd ayaq üst oldu un halda t rk etdil r. De:“Allah yan nda qazanaca z savab yl nc n d , ticar td n d xeyir-lidir. Allah n yax ruzi ver ndir”. [Cüm sur si, 11-ci ay ] CAVAB: Birinci: G k müs lman t ssübke liyi t rk ed k haqq axtar b hi-day ti soraqlas n. Biz namaz zda daima oxuyuruq:

[789Z “Bizi do ru yola yön lt” [ l-Fatih sur si, 6-c ay ]. Bununla bel

k o, alimd n v ya t qlid etdiyi eyxd n olsa bel batild n uzaqla -n. Uca Allah a dak sözl ri dey n t ssübke bir camaat t nqid et-

mi dir. Onlar bel deyirdil r.[-./012345Z

“Biz atalar bu yolda gördük v biz d onlar n yolunu tutub ge-yik”. [ z-Zuxruf sur si, 23-cü ay ]

kinci: Biz bilm liyik ki, pey mb rin s hab ri x ta etm kd n m sumdeyill r. slam, onlar olduqlar c miyy tl rd geni vüs t tapm cahil-lik dövründ n qalma r zillikl rd n qorumu du. Pey mb r onlara Allah n tövhidin v yax i r görm , etdik-

ri pis ll rd n ç kinm yi d t etdikd onlar onun d tin cavabver k iman g tirmi dil r. Allah da onlar xeyir v yax i müv f-

q etmi , onlar haram i r görm kd n ç kindirmi v öz kitab nda on-lara: “Ey iman g tir nl r” –dey xitab etmi di. S hab r d b zil rinin cahiliyy td n t sirl nib yeni din nab dolduqlar na gör etdikl ri x talardan bunu öyr nmi dil r. kk yoxdurki, bu h m Abbas, H mz v C r t-T yyar kimi hli beytd n olan vonlardan olmayan s hab aiddir. Bütün bu sadalanan mrl r v qada alar t kc pey mb rin s ha-

rin aid deyil, sevimli pey mb rimizin bütün ard llar na amilolunur. Bel ki, s bin xüsusiliyi deyil l fzin ümumiliyi rtdir. Üçüncü: Uca v Ulu Allah iman hli il küfr hlin f rqli olaraqxitab ed k iman hlin “Ey iman g tir nl r”, kafirl v ümumi in-sanlara müraci t etdikd is “Ey insanlar2 dey buyurur. Dördüncü: F rz ed k ki, biz Quran anlamasaq da, onun t fsirini ba a dü ürük. r

ssübke rq ünaslardan biri bizl des r ki, slam pey mb ri

63

Muh mm d ibn Abdullah Quranda göst rildiyi kimi kafir v münafiq- ita t etmi dir: Uca Allah buyurur:

[!"#$%&')(*+-,./0Z “Ey pey mb r! Zövc rini raz salma a çal araq Allah n s ha-lal etdiyi eyi n üçün özün qada an edirs n? Allah, Ba layand r,

hmlidir”. [ t-T hrim sur si, 1-ci ay ]. Bel oldu u halda biz onlarla cür cavab verm liyik? V ya des r ki, sizin pey mb riniz müna-

fiql rin c naz namaz q b onlara r hm t dil k ist yirdi. Bunalil a dak ay dir:

[�¡¢£¤¥¦§¨©«ª¬®¯°±²³Z “Heç vaxt onlardan ölmü bir k sin c naz namaz q lma, q brininba nda da durma. Çünki onlar Allah v Onun elçisini inkar etdil r vgünahkar olaraq öldül r”. [ t-Tövb sur si, 84-cü ay ] Ey pey mb sevgi b sl n, g k s n onlar bel cavabland ra-san: Pey mb r öz R bbin sla asi olmaz. Sad olaraq bu ay rdUca Allah pey mb rl rin öz dinini öyr dir ki, onu insanlara t bli et-sin. Uca Allah buyurmu dur:

[+,-./01Z “Ey Pey mb r! H qiq n, Biz s ni ahid, müjd çi v x rdared n olaraq gönd rdik”. [ l- hzab sur si, 45-ci ay ] Uca Allah Öz kitab nda müxt lif yerl rd buna b nz r mrl r ver-mi dir: o, bel buyurmu dur:

[QRSTUVWZ “Ey pey mb r! Kafirl v münafiql qar vuru ! Onlarla s rtdavran!” [ t-T hrim sur si, 9-cu ay ].

[mnopqrstuvwZ “Ey pey mb r! Zövc rin , q zlar na v möminl rin qad nlar na deki, nam hr m yan nda çar ablar il örtünsünl r”. [ l- hzab sur si, 59]. Be inci: Bird n imam liy bir nasibi t etm k m qs di il v t sinQuran n zahirind n v sabit r vay tl rd n d lill r g tir k des ki, R -sulullah bel buyurmu dur: “Uca Allah “Ey imam g tir nl r” –deyel bir ay nazil etm yib ki, li onun ba v miri olsun”.1

1 l-Y qin fi imrati miril muminin (174-177-ci s hif r), Bihar l- nvar (40/21)

64

Buna sübut imam Rzan n s hif sind ki bu qövldür: “Bu Quranda xat rlanan h r bir “Ey iman g tir nl r” sözü bizim haq-

zdad r”.1

Pey mb rin hli beytin qar ç xan xs verdiyimiz cavab pey-mb rimizin s hab rin dü nçilik hissi b sl n verdiyimiz ca-

vabla eynidir.

Dördüncü sual: Hudeybiyy sülhü vaxt s hab rinpey mb rin mrin müxalif olmalar .

S hab r pey mb rin mrin asi olmaqla, ona müxalif olduqlarhalda biz nec onlar n adil olduqlar dey bil rik? O vaxt pey mb r

onlara saçlar q rxd b qurban k sm yi mr etmi , onlar is bunuyerin yetirm mi dil r. H tta Öm r aç q bir kild pey mb rinmü rikl rl ba lad sülh müqavil sin qar ç xd qda R sulullahsoru mu du: “M r m n Allah n haqq pey mb ri deyil mmi?” Öm r:

li –dey cavab verdi. Sonra Öm r sual verdi: M gir biz haqq, dü -nl rimiz is batil üz rind deyill rmi? Pey mb r : “B li, el dir” –

dey cavab verdikd Öm r dedi: El is dinimizd n onlara yax nl q ver-yik.

CAVAB: Birinci: G k müs lman olan k s hadis rin s bl rini ara rma-dan ittihamlar ir li sürm sin v haqqa çatmaq ist yirs insafl olsun. Heç

n kim qar s rt olmas n; xsus da elmsiz olaraq pey mb rhab ri haqq nda. G k o, s hab rin pey mb ri nec sevdikl -

rini bilsin. Bu da bir çox hallarda özünü büruz verirdi. Misal olaraq s -hab rin pey mb rin izl ri il b t olmalar göst rm k olar.Onun h r bir tüpürc yini bel ll ri il tutub üzl rin v ll rin sürtür-dül r. Ba ndan tük dü dükd Urva ibn M sudun r vay tind ki kimi b -

t üçün onu götürm t sirdil r. kinci: Hüdeybiyy sülhü zaman s hab r pey mb asi olma-

lar. Sad olaraq onlar Allah n evi K o q r çox dar xm -lar ki, pey mb r onlara ümr ni k sib saçlar q rxma mr etdik- onlar pey mb rin bu fikird n dönm sini t nna edirdil r. Ya da

ist yirdil r ki, Uca Allah Öz pey mb rin v hy endirib onlar n M k- daxil olmalar mr etsin. Bel likl onlar n ham gözl ba -

lad lar ki, gör k n olur! El bu s bd n d onlar bel bir mrin ba

1 l-M qib (3/53), l-Burhan ( l-B sur si, 153-cü ay )

65

verm sini gözl k pey mb rin mrini h yata keçirm kd azcayuband lar. Onlar pey mb rin ba q rxd b qurban k smi gör-dükd anlad lar ki, art q olan olub, keç n keçib. O an d rhal Allah n vOnun R sulunun mrin cavab ver k saçlar q rxd b t ddüd et-

n qurbanlar k sdil r. Böyük Allah da onlar n bar sind bel biray endirdi:

[_`abcdefghijklmnopqZ

“Möminl r Hüdeybiyy a ac alt nda s bey t ed rk n Allah on-lardan raz qald . Allah onlar n q lbind olan bildi, onlara m vi rahat-

q nazil etdi v onlar yax n bir z rl mükafatland rd ”. [ l-F th sur si,18-cia ay ]. Üçüncü: Öm r ibn l-X ttab sülh zaman heç d pey mb rin q -rar na qar ç xmam . O pey mb rl birg ara rma apar r vümm tin hal haqq nda m t apar rd . M t aparmaq xüsus n dböyük s hab rl birg R sulullah n ad ti idi. Bu m ti d OnaUca Allah mr etmi di:

[=>?Z “Gör yin i r bar sind onlarla m sl tl ” [Ali mran, 159]. Feyd l-K ani bu ay bar sind demi dir: Y ni Onlarla h m müha-rib il ba , h m d dig r m rd m sl tl ki, h m onlar n r y-

rind faydalanasan, h m bu onlara xo getsin, h m d m sl tl kpey mb rin ümm ti üçün sünn t olsun v özünü b k t kcfikir söyl son qoyulsun. übh siz ki, m sl tl nd insan hida-

varar, t kba na fikir söyl n is t hlük olar. “ l-Xisal” rind Sadiqd n bel bir r vay t var ki, “ ini Allah-dan qorxanlarla m sl tl ”.1

Bu hadis d pey mb r Öm r ibn l-X ttab n m sl ti ilOsman ibn ffan M kk hli il dan qlar aparmaq üçün gönd r-mi di. eyx Tabrasi öz “M cm l-b yan” t fsir rind Hüdeybiyy nin

thi xat rlayark n demi dir: bn Abbas r vay t edir ki, Allah n R -sulu M kk getm k üçün s r ç xm . Hüdeybiyy çatd qdaonun d si dayand . Ona getm yi mr etdikd d söz baxmayaraqoturdu. S hab r dedil r: Bu niy gör n bel edir? R sulullah dedi:

1 T fsir s-Safi, “M cm l-B yan”, T fsir Muin”, “T fsir ibr”, (Ali mran sur si, 159-cu ay )

66

“Ad n bu d bel etm zdi. H rç nd ki, fill ri yerind durduran bunuda durdurub”. O, Öm r ibn l-X ttab ça b M kk gönd rm k ist -di ki, gedib Ümr ziyar tini yerin yetirm k üçün izn als n. O dedi: EyAllah n R sulu! Qurey qar el böyük dü nçiliyim var ki, qorxu-ram bu dinc s r olmas n. Yax olar ki, bu i i daha yax gör bil k

xs , Osman ibn ffana h val ed n. Pey mb r : “Do ru deyir-n” –dey cavab verdi.1

Dördüncü: Pey mb rl apard m sl tl gör biz nsas n Öm r ibn l-X ttab pey mb qar ç xmaqda ittiham etm li onun haqq nda nalayiq söz söyl liyik. Halbuki pey mb r ona

heç bir söz söyl mi v onun lini pisl mi di?! M r biz s hab rini nec t rbiy ndirm yin g k oldu unu vonlarla nec davranma n g k oldu unu pey mb rd n daha yaxbilirik? Yoxsa Pey mb rin bilm diyi bir eyi bilirik?! B lk Öm kin

sl k üçün ba qa bir s b var? Bu cür mü avir r imam li il t fdarlar aras nda, M nSuffin döyü ünd onunla Hicr ibn Udey aras nda ba vermi dir. O za-man imam li öz ordusuna Müaviy ni v onun ordusunu söym yi qa-da an etdikd bu m il ba Hicr v ba qalar il münaqi etmi -di. Bununla bel imam li v ya ondan sonra g nl r imama qar

xd qlar na gör Hicr bir söz söyl mi dil r. Abdullah ibn rik r vay t edir ki; Bir d Hicr ibn Udey v Amribn l-H mq çöl ç xaraq am hlini l tl ba lay rlar. li on-lara x r gönd rir ki, “Sizin haqq zda qula ma çatanlara son qo-yun”. Onlar imam n yan na g lib dedil r: Ey möminl rin miri! Bizdaha haql deyilikmi? O: “B li” –dey cavab verdi. Onlar dedil r: M -

r onlar batil yolda deyill rmi? O: “B li” –dey cavab verir. Onlar de-dil r: El is n üçün biz onlar söym yi qada an edirs n? O dedi:“M n sizin söyü söy n, çoxlu l t ed n olman ist mir m ki, onlarsizi bel görüb uzaqla mas nlar.2 Be inci: F rz ed k ki, Öm r pey mb rin sözünü yer sald nagör s hv etmi di, b s bird n bir nasibi biz sual vers ki; “ liHüdeybiyy sülhü vaxt pey mb qar ç xanlar n ba nda dururdu.O dig r s hab r kimi, saç q rd rmay b qurban k sm kl pey m-

asi olmu du. B s bunu nec anlayaq?

1 T fsir M cm l-B yan (9/194), Biharul nvar (20/329)2 Must drak l-Vas il (12/306), Biharul nvar (32/399), Vaqatu Saffeyn (102-ci s hif )

67

ksin li ibn bu Talibin pey mb qar ç xmas Öm r ibnl-X ttab n ona qar ç xmas ndan daha böyük idi. Qurey in nümay n-si Suheyl ibn Amr il birg sülh sazi i ba lad qda o pey mb rin ad -n silinm sini t b etdikd v pey mb r bunu t kidl dikd li ibnbu Talib pey mb rin mrin qar ç xm . Buna d lil Hüdeybiy- sülhü haqq nda varid olan, Abdullahdan r vay t olunan uzun birdisdir: Möminl rin miri sülh sazi ini bel yazd : “Allah m S nin

ad nla, Bu Allah n R sulu Muh mm dl Qurey camaat n aras ndaolan raz qd r”. Suheyl ibn Amr dedi: r biz s nin Allah n R suluoldu unu bils ydik s qar vuru mazd q. Yaz ki, bu Muh mm d ibnAbdullahla ld edil n raz qd r. Ey Muh mm d öz soyunu dan rsan?Pey mb r buyurdu: “Siz iqrar etm niz bel , m n Allah n R sulu-yam”. Sonra o dedi: “Ey li poz!” V Muh mm d ibn Abdullah yaz.Möminl rin miri dedi: M n sla s nin ad pey mb rlikd n silm -

m. Bunu e id n pey mb r onu özü sildi...1 Bird n bir nasibi biz irad tutsa ki, N üçün li ibn bu TalibPey mb r ondan ad silm yi t b etdikd ona qar ç xd . M r liibn bu Talib pey mb rd n daha elmli v daha t qval r ki,onun ad silm kd n imtina edir? H bu cür qar durma li t fd n

buk döyü ünd d ba vermi di. O vaxt pey mb r Abdullah ibnUmmi M ktum kimi bir çox üzrlü s hab rl b rab r liy dmü yy n s bl gör M din qalma mr etdikd o buna m lqoymayaraq döyü getm k üçün pey mb rin yan na gedib ona qo-ulma a c hd göst rdi.

Abdullah öz atas ndan, bu S idd n, o da Süleyman ibn Bilaldan, oda Cueyd ibn Abdur Rahm nd n, o is Ai bint S dd n, o da öz atas

dd n r vay t edir ki, li pey mb rl birg ç xaraq S niyy tulVad adlanan yer g lib çat r. O a layaraq deyir: “M ni gerid qalanlar-la birg burax rsan? Pey mb r ona bel cavab verdi: “M r s npey mb rlik istisna olmaqla Harun Musaya yax n oldu u kimi myax n olmaq ist mirs n?”2

N üçün li ibn bu Talib pey mb r onun T buk döyü ü zama- M din qalmas mr etdikd bundan naraz olur. M r o bilmir-

di ki, onun M din qalmas ld olunan bir f zil tdir. r o bunu bil-mirdis bu bir müsib t, yox r bunu bilirdis daha böyük bir müsib tdir.

1 Must drak l Vas il (8/437)2 Biharul nvar (37/262), l-Umd (127-ci s hif )

68

Möminl rin miri li haqq nda dan lan bütün bu dedi-qodularadd, möminl rin miri Öm r haqq nda yay lan dan qlara da r ddir.

Çünki iftiralar müxt lif formalarda olsa bel haqq bir olaraq qal r.

Be inci sual: Cüm ax am hvalat . Pey mb rin v fat ndan dörd gün qabaq cüm ax am günü s ha-

rin aras nda ba ver n s s-küylü ixtilaf v onlar n pey mb rinmrin qar ç xaraq ondan sonra azmamaq üçün yaz yazd rmaq ist -

dikd onun sözün m l verm ri v onu sayaqlamaqda ittiham et-rin n deyirsiniz? H tta Öm r ibn l-X ttab onun haqq nda dedi

ki; “A lar ona güc g lib. Allah n kitab bizim üçün yet r”. Pey mb r d bunu e itdikd q bl k onlar evind n ç xarm . bn Abbas bu hadis ni xat rlad qda bunu bir b db xtlik adland rd . M r bel

deyilmi? Cavab: Birinci: lk önc g k özümüz bel bir sual ver k. Gör n pey-

mb rin o zamank sa laml q durumu hans s viyy idi? V s ha-rin onun qar nda ixtilaf etm rinin s bi n dir?

Bu hadis pey mb rin ölümünd n dörd gün vv l o, yataqdaik n ba vermi dir. O b rk a dan çox rahats z idi. H tta a o q ridd tli idi ki, o h rd n hu unu itirir, sonra özün g lirdi. Bu snada ohab buyurdu ki; “M nim üçün yaz l vazimat g tirin, siz b zi

eyl ri yazd m ki m nd n sonra heç vaxt azmayas z. Bu vaxt s hab -r aras nda çaxna ma dü ür. Onlar n b zil ri pey mb rin bu a rst hal nda onun ziyy t ç km sini ist dil r v el fikirl dil r ki,

bu vacib bir m deyil, xat rlatma xarakteri da r. B zil ri is yazvazimatlar n g tirilm sind israrl idi.

kinci: Pey mb rd n sonra ya am heç k s, h min hadis nin ncür c yan etdiyini ayd n kild t yyül ed bilm z. Bunu yaln z ohadis nin i tirakç lar , pey mb rin ç kdiyi iztirablar n canl ahidiolanlar n d qiq bilm si mümkündür. Xüsus n d ondan vv l onlar pey-

mb rin bel bir halda olmas il qar la mam lar. Bel qar la -mad qlar bir eyi gördükl rind n müxt lif r yl r ir li sürdül r. Üçüncü: Bu hadis sas n s hab t vurmaq sonradan mey-dana ç xm bir eydir. Halbuki s hab r bu hadis rd i tirak etmi ,lakin onlar n b zil ri dig rl rini münafiqlikd , küfrd v pey mbita tsizlikd ittiham etm mi dil r. El is onlardan uzun müdd t sonra

69

ya ayanlar nec onlardan daha elmli v ziyy ti daha dol un anlayan olabil rl r?! Dördüncü: Bu hadis n s hab rin adilliyin x l g tir bi-

k m ri c m ets k gör rik ki onlar a dak lard r: A) S ahb rin pey mb ita td n boyun qaç rmalar . B) Pey mb rin hüzurunda ixtilaf etm ri v s s-küy qald rmalar . C) B zi s hab rin pey mb r m qam na yara mayan sözl r de-

k, onu sayaqlamaqla v sf etm si: D) Öm r ibn l-X ttab n pey mb rin t bini cavabs z qoymas . Qeyd etdiyimiz bu übh r a dak kild r dd etm k mümkün-dür: Pey mb rin mrin qar ç xmalar : S hab r heç d pey mb -rin mrin qar ç xmam rlar. Onlar el dü ünürdül r ki, dig r in-sanlarda oldu u kimi pey mb d x st lik güc g lib. Bel ki, onlarilk d olaraq pey mb ri bel bir halda görürdül r. Onlar bilirdil rki, din art q kamildir v onlar n ll rind Allah n kitab mövcuddur.Buna gör d pey mb rin n yi n rd tutmas düzgün anlamaya-raq t ddüd etdil r. S s-küy qald raraq ixtilaf etm ri: vv la s hab rin öz s sl rini pey mb rin s sind n daha yüks -

qald rmalar na heç bir yani d lil-sübut yoxdur. r olsayd o za-man Allah t find n onlar n ll rini pisl n v hy nazil olard .

min vaxt art q pey mb rl dan q t rzinin nec olmas n g koldu u b normalr özünd c ml dir n l-Hucurat sur si nazil ol-mu du. S hab r s sl rini pey mb rin s sind n yüks qald rmam ,pey mb rin onlar üçün xüsusi bir ey yazd rmaq ist diyinin aç qla-mas nda münaqi etdikl ri üçün öz aralar nda s s-küy salm lar. M -lumdur ki, pey mb r yaz b-oxuma bilmirdi.1 Onlar n aras ndak bumünaqi nin uzand gördükd pey mb r onlar bu ixtilafdan ç -kindirmi di. r bel olsayd o zaman Nöqsans z Allah t find n nidanazil olar v bu problem kökünd n öz h llini tapard . B zil rinin: “O, sayaqlay r?” –dem ri: H r eyd n önc bilm liyik ki, r vay tl rd bu k lim nin d qiq ola-raq kimin dem si t yin olunmay b. Ola bilsin ki, bu s hab rin aralar -na girmi bir münafiqin sözüdür. Ya da pey mb rin aralar na girmi bir

1 Il l rai (1/126), Biharul nvar (16/132)

70

münafiqin sözüdür. Ya da pey mb rin s hh ti bar sind soru an bir s -hab nin qövlüdür. O da ola bilsin ki soru maq ist yib ki, gör n o dabizim kimi sayaqlaya bil rmi? V o bunu müxt r bir kild ifad et-mi dir. Ehtimal oluna bil r ki, biri bel soru maq ist sin: Biz n üçünyaz l vazimat g tirm k? Heç a za g r ki, pey mb r ddig rl ri kimi n dan n f rqind olmas n? Ola bilsin ki, pey m-

rin q zd rmadan dolay titr yi li s sini yax anlamamas na gör idi.Pey mb rin h yat t rzi haqq nda rl r yazm sira aliml ri R su-lullah n ölümünd n qabaq S sinin titr yi li olmas na icma etmi r. Bel b dilinin üslublar na sas n bu sözü daha bir neç cüraç qlamaq mümkündür. Heç kim o zaman pey mb rin hüzurundaÖm r ibn l-X ttab, li ibn bu Talib v ibn Abbasdan ba qa kiml rinoldu unu bilmir. G k bu aç qlamalar heç kim q rib g lm sin. Çünkisöz sahibinin kim oldu u b lli deyil. H r eyd n x rdar olan Allah daöz sevimli R suluna bu bar heç bir v hy endirm mi dir. Öm rin pey mb rin mrin ita t etm kd n boyun qaç rmas . Öm rin bütün h yat boyu pey mb tam kild ita t etdiyinibildiyimiz halda, onun kiçicik bir xahi etinas z yana nec t v-vürümüz g tir bil rik. Öm rin: A lar ona güc g lir, sizin ll rinizd Allah n kitab var.Bu biz kifay tdir –dem si bel aç qlana bil r: Öm r pey mb rinbu a r x st hal nda s hab rin ona çoxlu sual verib dan raraq onuyarmalar ist mirdi. Onun: Sizin linizd Allah n kitab var, bu bizkifay tdir –sözü buna sübutdur. Uca Allah dininin v ri tinin kamilliyibar sind buyurmu dur:

[PQRSTUZ “Biz Kitabda heç eyi n rd n qaç rmad q”. [ l- nam sur si, 38].

[KLMNOPQRSTUZ “Bu gün dininizi sizin üçün kamil etdim, siz olan nem timi tamam-lad m v bir din olaraq sizin üçün slam b nib seçdim”. [ l-Maid su-

si, 3-cü ay ]. Bel ba a dü ülür ki, pey mb rin yazd rmaq ist dikl ri t bliolunmas vacib olan yenilikl r deyil, n sih tl rd n ibar t idi. Çünki pey-

mb rin Allah n ona t bli etm yi vacib etdiyi mrl ri t rk etm si vya yalan dan mas qeyri mümkündür.

71

r pey mb rin b yan etm k ist diyi m rin aras nda çat-lmas vacib olan m olsayd , heç Allah onu o cür buraxard ?!

Bunlar bildikd n sonra biz ayd n olur ki, ist r x st hal nda, ist rs sa lam v ziyy tind pey mb rin ona mr olunan t bli etm si

qaç lmazd r. r ümm t üçün vacib olan bir eyi çatd rmaq niyy tindidis , s hab rin münaqi sin miyy t verm n bunu etm li idi.Uca Allah buyurmu dur:

[LMNOPQZ “R bbind n s nazil edil ni t bli et” [ l-Maid sur si, 67-ci ay ]Onun bunu t rk etm si dey kl rinin vacib v yeni bir hökm olmad -na d lal t edir. Pey mb r o hadis n sonra dörd gün ya am v ye-nid n n yazd rmaq ist diyini bildirmi di. Be inci: Müs lmanlar n öz q lbl rini s hab qar olan kin v nifr td n

mizl ri labüddür. G k onlar imamlar kimi onlara d rin bir m -bb t b sl sinl r. r s hab r bar sind sizin üçün qaranl q bir m -

qalsa, onlara üzrl r g tirin. mamlar n bel dediyi r vay t olunur ki;“Çal mömin olan qarda na yetmi d üzr g tir n...” H mçinin de-mi r: “Qarda n haqq nda öz gözl rini v qulaqlar bel yalanç say”.l-Kafi rind Hüseyn ibn Muxtar bu Abdullahdan bel r vay t

etmi dir ki; Möminl rin miri bel buyurmu dur: “D qiql dir q -r qarda n hal yax yer yoz, qarda n sözünü n q r ki xe-

yirli yer yozmaq mümkündür pis m nada anlama. Ubey ibn K b de-mi dir: “Qarda zdan xo ag lm z bir söz e itdikd onu yetmi cüryax aç qlama verin”.1 Bizim imamlar n yolu il ged k s hab üzrl r g tirm yimizdaha ön mnlidir. Onlar h min vaxt n sevimli adamlar n ölüm aya n-da ziyy t ç kdiyini gör k heyr t içind idil r. Uca v Böyük Allah onlar t rifl k, bel buyurmu dur:

[./0123456789Z “Siz insanlar aras nda üz ç xar lm n xeyirli ümm tsiniz. Siz yax-

i r görm yi mr edir, pis ll ri qada an edir v Allaha iman g ti-rirsiniz”. [Ali mran sur si, 110-cu ay ] Halbuki b zil ri lap kiçik fiqhi

rd bel s hab rin r yin qar ç rlar.

1 l-H iq n-Nadirah: (15/353)

72

N gör aradan uzun srl rin keçm sin baxmayaraq bu v ya di-r hadis gör pey mb r s hab rin nalayiq sözl r dem li-

yik?! Bizim m qs dimiz n dir? M r biz pey mb onun özünd n daha elmli v daha h risik?! M r biz pey mb ri s hab rin onu sevdiyind n daha art q se-virik?! Yoxsa biz sad olaraq n fsimizin ist kl rin uymusuq?! Alt nc : bn Abbas n h disi r vay t etdikd bu hadis ni b db xtlikadland rd . Lakin o bu hadis i tirak etm mi di. O hadis n uzunill r sonra pey mb rin v fat xat rlad qda bunu deyirdi. Bütün r -vay tl r buna d lildir. Yeddinci: Bütün bunlar anlad qdan sonra bird n bir nasibi biz deski, bütün o probleml rin s bkar li ibn bu Talib olmu dur. O birçox hallarda pey mb qar ç r v ona ita tsizlik göst rirdi. ElHüdeybiy sülhünd d o pey mb rin ad pozmaqla ona ita tsizlikgöst rdi. El d o dig r s hab r kimi saç q rxd b qurban da

sm mi v T buk döyü ün getm k M din qalmaqdan imtinaetmi di. Bununla b rab r o, pey mb r ölüm yata nda ik n s hab rd nyaz l vazimat t b etdikd dig r s hab r kimi onun t bini pey m-

r dünyas d yi k yerin yetirm mi di. H tta o, bar sindddini a anlar üçün slam ri tinin hökmünü d yi dir k onlar qisaszin diri-diri yand rmaqla c zaland rm .1

M hz bel suallarla pey mb rin hli beytin v onun s hab ri- dü nçilik b sl nl r tan r.

Alt nc sual: bu B kr s-Siddiqin F kba miras nda mövqeyi.

Bird n biri biz des ki; Deyin gör k bu B kr s-Siddiqin Fati-nin F k ba ndan olan miras verm sin nec bax rs z?

Fatim öl q r onunla dan rd . Halbuki Böyük Allah mirasrar ziz kitab nda b yan etmi dir:

[cdegfhijkZ “Allah övladlar z haqq nda siz bel tövsiy edir; ki iy , iki qad npay q r pay dü ür”. [ n-Nisa sur si, 11-ci ay ]. H tta pey mb rl raras nda bel miras, t yin ed k Z riyy bar sind buyurmu dur:

1 Biharul nvar (24/414)

73

[>?@ABCDEFGHIJKLMN

OQPRSTUZ “M n özümd n sonra g n qohumlar ndan din etinas z yana acaq-lar ndan qorxuram. Zövc m d sonsuzdur. M Öz t find n el birövlad b et ki, o h m m , h m d Yaqub n slin varis olsun. Ey

bbim! El et ki, o S nin raz qazanm olsun!” [M ry m sur si,5-6-c ay r]. Süleyman bar sind is buyurmu dur:

[?@AZ “Süleyman Davuda varis oldu” [ n-N ml sur si, 16-c ay ] Al ml rin xan na qar etdiyi bu davran a gör o pey mb ri

bl ndirmi olub. Pey mb r Fatim haqq nda demi dir:übh siz ki Fatim m nd n bir parçad r. Onu q bl ndir n m ni q -bl ndirmi olur”.

CAVAB: Birinci: vv la unutmamal q ki, Fatim v onun ri bu B krs-Siddiqin v ba qa s hab rin yan nda xüsusi hörm malik idil r.

Buna yani sübut bu B krin li ibn bu Talib Fatim z-Z hrail evl nm yini m sl t görm sidir.1 Pey mb r d q n liygetm si üçün laz mi t darükl rin görülm sini bu B kr h val etmi ,sonradan Fatim nin toyu günü onun xan sma bint Umeys d t da-rükl qo ulmu du.2 Fatim z-Z hra dünyas d yi dikd bel

bu B krin xan onun yuyulub k nl nm sini özü icra etmi di.3

kinci: Y qin ki, müasir dövrümüzd müs lmanlar n çoxu F k tor-pa n Allah n Xeyb rd n öz R suluna ay rd q nim t pay olu unubilmirl r. Bu q nim t pay müharib olmadan ld olunduqda olur. Buqiss tam kild H r sur sind xat rlanm r: Uca Allah buyurur:

[XYZ[\]^_`abcdefghijklmonpqrstuvxwy{z|}~�Z

“Allah n Öz Pey mb rl rin k ndl rin halisind n verdiyi q nim t-r Allaha, Pey mb , qohum- qrabaya, yetiml , yoxsullara v mü-

safirl m xsus edilmi dir ki, o, aran zdak z nginl rin dövl ti olub

1 Biharul nvar (43/93), (19/112)2 Biharul nvar (43/138)3 Biharul nvar (43/185)

74

qalmas n. Pey mb r siz n yi verirs , onu götürün, n yi d qada anedirs , ondan ç kinin. Allahdan qorxun. H qiq n, Allah idd tli c zaver ndir”. [ l-H r sur si, 7-ci ay ] Allah n Öz R suluna ta etdiyi h r ey ona m xsusdur. Pey mb r

onu özünün, ail sinin ehtiyaclar n öd nm si v s üçün ay r-. H min torpa a n zar ti d m hz özü edirdi. Tarix kitablar nda

qeyd olundu u kimi o, bu torpa heç kim miras qoymam . Pey m-r dünyas d yi dikd onun i rini vv lc bu B kr sonra is

Öm r icra edirdi. Öm rin x lif liyi dön mind li ibn bu Talib vAbbas h min torpa a n zar ti öz üz ril rin götürm yi Öm rd n xahietmi , o da bu xahi i cavabs z qoymam . Bel likl h min ba Öm -rin, Osman n v linin xilaf ti dövrl rind linin n zar ti alt nda ol-mu du. Onun v fat ndan sonra ba imam H n ibn linin, sonra imamHüseynin, sonra H nin o lu H nin v li ibn Hüseynin, daha sonrais Zeyd ibn l-H nin n zar ti alt na keçmi di. Lakin ba onlardanheç birinin xsi mülkü olmam r. Üçüncü: Miras m sin g ldikd is pey mb r öz s hab ri-

x r vermi di ki, pey mb rl r ba qa insanlar kimi özl rind n sonramiras qoymazlar. Onlar n buraxd qlar mal-dövl t s dir. mamlar dabunu bel aç qlam lar. bu Abdullah r vay t edir ki, R sululah buyurmu dur: “Kimelm t b etm k üçün bir yol tutub ged rs , Allah onun üçün C nn biryol açar. H qiq n d m kl r elm t sin raz q lam ti olaraq qa-nadlar yer s r. Yerd v göyd olanlar n ham h tta d nizd ki ba-lina bel elm t si üçün ba lanma dil r. Alimin Allaha çox ibad ted n abid üz rind ki f zil ti on dörd gec lik ay n dig r ulduzlar üz rin-

ki f zil ti kimidir. übh siz ki aliml r pey mb rl rin varisl ridirl r.Pey mb rl r özl rind n n bir dinar n d bir dirh m miras qoymurlar.Onlar özl rind n sonra yaln z elm burax b gedirl r. Kim onu götürs

ad çatm olar”.1 bu Abdullah h mçinin demi dir: “ übh siz ki, aliml r pey m-

rl rin miras r. Bel ki pey mb rl r özl rind n sonra n bir dirh m d bir dinar miras qoymazlar. Onlar öz h disl rini miras qoyar. Kim

onlardan götürs s ad nail olar”.2

C r öz atas ndan r vay t edir ki; “Pey mb r n bir dinar, n bir dirh m, n bir qul, n bir k niz, n bir qoyun, n d bir d miras

1 l-K fi (1/34), Biharul nvar (1/164), li s-Saduq (60-c s hif )2 l-K fi (1/32), Vas il (27/78), Must drak l-Vas il (17/299), l-ixtisas(4 s h)

75

qoymam r. R sulullah v fat ed rk n h tta onun zirehi bel M di-li y hudil rd n birinin yan nda ail si üçün ald iyirmi misqal arpa-n müqabilind girov qoyulmu du.1

Heç F k ba na sahib olan xs d iyirmi misqal arpan n müqabi-lind öz zirehini girov qoyarm ? Möminl rin miri demi dir: “Yeddi eyd elm maldan üstündür: 1 - Elm pey mb rl rin miras r, mal-dövl t is pad ahlar n 2 - Elm x rcl ndikd art q, mal-dövl t is azal r. 3 - Mal qoruyan adam laz md r elmi is öz sahibi qoruyur. 4 - Elm k daxil olur, mal-dövlt is qal r. 5 - Mal-dövl t kafir d olur, mömin d , Elm is yaln z möminüçün olur. 6 - Bütün insanlar dinl rini öyr nm k üçün elmli xs möhtacd rlar,lakin onlar mal-dövl t sahibin möhtac deyill r. 7 - Elm insan körpünün (Sirat n) üz rind n keç rk n gücl ndirir,mal-dövl t is onu z ifl dir. Dördüncü: A dak ay sas n Fatim nin ata miras na dahalayiqli olmas iddias avam insanlar n g tirdiyi batil bir d lildir. UcaAllah buyurmu dur:

[>?@ABCDEFGHIJKLMN

OQPRSTUZ “M n özümd n sonra g n qohumlar mdan din etinas z yana acaq-lar ndan qorxuram. Zövc m d sonsuzdur. M n Öz t find n el bir öv-lad b et ki, o h m m , h m d Yaqub n slin varis olsun. Ey R b-bim! El et ki, o S nin raz qazanm olsun!” [M ry m sur si, 5-6-

ay r] h mçinin buyurur:[?@AZ

“Süleyman Davuda (pey mb rlikd ) varis oldu”. [ n-N ml sur si,16-c ay ] Bu ay rd ki varislik pey mb rlik, elm v hikm t varisliyidir. Bu-na da h m qli, h m d Quran v sünn n d lill r ahiddir. H min d -lill ri biz art q vur ulam q. qli d lill g ldikd is onlar a dakkimidir: Birinci ay : “o hm m , h m d Yaqub n slin varis olsun” ay si.

1 Qurbul isn d (44-cü s hif ), Biharul nvar (16/219)

76

1 - Seyid Muh mm d Hüseyn F dlullah demi dir: y ni varis olsun pey mb rliyin yolunu davam etdirib, Allah n yoluna d t edib, ona

l ed k, onun yolunda cihad etsin ki, pey mb rlik onun fikrind ,ruhunda v lind olsun.1

2 - Heç t vvürünüz g tir bil rsinizmi ki, hörm tli pey mb rdi c nn tin daimi nem tl rinin zin Allahdan öz övladlar na fani

dünya nem tinin miras qoymas dil sin?! Bunu heç lisaleh bir k shaqq nda dü ünm k düzgün olmaz. B s pey mb rin Allahdan dünyamal na miras ç xs n dey övlad dil yi nec ? M r bu mümkündür?! 3 - Uca Allah n pey mb rl ri b riyy t üçün n nümun vi insan-lard r. Onlar yax i r görm yi mr edir v özl ri d ona l edirl r.Onlar insanlara mallar x rcl yi tövsiy etdikl ri halda özl ri necbu fani dünya nem tini saxlaya bil rl r? Uca Allah buyurmu dur:

[stuvwxyz|{}~Z “Siz Kitab oxuyb insanlara xeyirxahl mr etdiyiniz halda, özünü-zü unudursunuz? M r anlam rs z?” [ l B sur si, 44-cü ay ]

ksin siz onlar n öz mallar xeyr x rcl dikl rini gör rsiniz. M ayd nl q g tirm k üçün bilm liyik ki, Z riyy ninirsind mal-dövl t yox idi. Bel ki: 4 - r biz “Yaqub n slin varis olsun” ay sini tamamlasaq ayd nbir kild biz b lli olacaq ki, buradak mirasl q anlam elm v pey-

mb rlik irsi m nas ndad r. Bir d ki, r sual Z riyy t fin-n verilmi olsayd , h r hans bir tarixçi Yaqubun ail sinin neç xs-n ibar t oldu unu biz x r ver bil rmi? B s Yaqub n slind n olanhyan n yeri haradad r?

nsafl oxucu Qurini H imi v tarix kitablar oxuyaraq bütün pey-mb rl rin Yaqub n slind n oldu unu bilir. Çünki srail Allah n pey-mb ri Yaqubun özüdür. B s Yaqub n slind n pey mb r olmayan di-r xsl r nec olsun? Bütün bu say çoxlu u il Y hyan n miras

pay n q r olacaqd r? übh siz ki, “m v Yaqub n slin varis olsun” –ay si aliml rinanlam il , mübar k t fsir v tarix kitablar na n r sald qdan sonra: Bu-rada mal miras n rd tutulur dey nl rin sözünü r dd edir. Tbii ki, ay pey mb r olan Yaqubun, sonra da pey mb r olan

riyy nin ad ç kildikd burada mal deyil, m hz pey mb rlikd n

1 T fsir min vahyil Quran (M ry m sur si, 6-c ay )

77

söhb t getdiyi b lli olur. Sonra da ki, Z riyy idi v li il qazan-n hesab na dolan rd . Bu halda onun Y hyaya buraxaca mal-

dövl t haradad r?! kinci ay g ldikd is bu ay : “Süleyman Davuda varis ç xd ”–deyildikd mal-dövl deyil, pey mb rlik, elm v hümm varis ç x-

. eyx Muh mm d s-S bz vari n-N fi demi dir: Bu ay göst -rilir ki, o dig r 19 qarda ndan f rqli olaraq atas ndak mülk v pey m-

rliy varis ç xm .1

Tarixd n m lumdur ki, Davud pey mb rin çoxlu zövc ri, cari-ri v övladlar var idi. Bel oldu u halda biz nec dey bil rik ki,

Ona yaln z Süleyman varis ç xm ? O da m lumdur ki, Süleyman qarda lar da atalar n varisl ridir.Bel oldu u halda onlar n aras ndan t kc Süleyman n varis olmas

qs uy un deyil. Lap el ed k ki, burada dünyavi irsd n söhb t gedir, b s bunun UcaAllah n kitab nda qeyd olunmas nda n fayda var? Bu m m lum ol-du u halda b s Allah n kitab ndak ibr t v b la t harada qald ? Be inci: Burada Haqq sev n xs azca duraraq bel sual verir: Gö-

n Fatim z-Z hra bu B krd n F k ba ist dikd onumiras olaraq ist yirdi, yoxsa xeyb r döyü ünd n sonra ona verilmi bir

diyy kimi? Söhb timizin sonunda bu sual n cavab na ayd nl q g tir -yik. Ayd nd r ki, Fatim bu B krd n F k ba t b et-

dikd v bu B kr ona ba verm k buna d lill r g tirdikd Fatim küsüb gedir. Gör n o bu zaman Atas ndan qalma miras ist yirdi,

yoxsa h diyy ni? r irsi ist yirdis qeyd etdiyimiz kimi pey mb rl rmal-dövl t, dinar v ya dirh m miras qoymurlar. Yox r bu pey mb -rin öz q na b etdiyi bir h diyy idis o zaman ortaya suallar ç r. 1 - Pey mb r heç vaxt F k ba Fatim verm mi di.Fatim bu B krd n bunu t b etdiyi vaxt bundan x r tutmu du, v

diyy deyil, m hz miras olaraq onu ist mi di. B llidir ki, Xeyb r dö-yü ü hicr tin yeddinci ilind ba vermi di. Pey mb rin q Zeyn bhicr tin 8-ci ilind , bac Ummu Kulsum is hicr tin 9-cu ilind v fatetmi dil r. El is pey mb r onlar qoyub nec yaln z Fatim bu-nu ver bil r? Bu pey mb rin öz övladlar aras nda ayr seçkilik etm si barbir ittihamd r, çünki bu ona sla yara maz.

1 T fsir l-C did v T fsir l-Muin ( n-N ml sur si, 16-c ay )

78

2-F rz ed k ki, F k ba Fatim h diyy olunmu du. Fatim donu ya götürmü ya da t rk etmi di. r o ba götürübs n üçün g libonu bu B krd n ist yir? Yox r onu götürm mi dis ri t bax n-dan h diyy götürülm dikd , o ona verilmi say lm r. O zaman h diyyolunan n v fat ndan sonra h diyy onun varisl rin çat r. Alt nc : mamlardan g n r vay tl sas n m lumdur ki, Fiqhi ba-

mdan torpaq sah rind n qad nlara miras verilmir, onlara onun qiy-ti öd nilir.

Yezid ibn Sai n r vay t olunur ki; “M n bu Abdullahdan so-ru dum ki, qad nlar yer miras olurlarm ? O dedi: yox, lakin oran n qiy-

tin varis ç rlar. M n dedim: nsanlar bununla raz la r. O dedi:r biz hakim olsaq, onlar da naraz olsalar onlar qamç il vurar q.

Düz lm r q ncla vurar q”.1

n ibn l- hm r r vay t edir ki; m n M ry md n onun bel dedi-yini e itdim: M n bu Abdullahdan qad nlar n miras haqq nda soru -dum. O dedi: Onlara da n, tikilinin, taxtan n v ipliyin haqq öd nilir.Yer v da nmaz mlaka g ldikd is onlara miras dü mür. M n soru -dum: B s paltar? O dedi: Paltarda onlara pay var. M n soru dum: Necolur ki, bu ikisind n onlara qiym ti, bundan is dördd biri dü ür? Odedi: Çünki qad n varisi olmur. Bu bel oldu ki, qad n birin get-dikd ba qa n sild n olan ri v ya onun o lu g lib onlarla mlak müba-his si etm sin”.2

Yeddinci: Fatim il bu B kr aras nda ba vermi anla lmazl -n düzgün t hlilini Allah n izni il siz t qdim edirik: C nn t hlinin

xan ba qas n mülkünün ona m xsus oldu unu iddia ed bilm z.Sad olaraq o, h min ba n h qiq n ona m xsus oldu unu z nn ed -

k onu t b edirdi. bu B kr ba ona verm sinin s bini aç qla-qda Fatim yenid n ged k onunla dan mad .

Buna da sübut odur ki, mam li hakimiyy g ldikd F k ba- öz övladlar na verm di. Bu bar ona sual verildikd is o bel ca-

vab verdi ki; “ bu B krin qada an etdiyi, Öm rin d bunu d st kl diyibir eyi etm Allahdan utan ram”.3

Tutaq ki, bu B kr miras verm kd zülm etmi dis b s mamli nec m r o da öz övladlar miras verm kd zülm etmi di?

1 l-K fi (7/129), Vas il (26/70), T hzib l- hk m (9/299)2 l-K fi (7/130)3 N hcul B an rhi (16/252)

79

hli beyti v müs lmanlar sev nl r onlar heç zaman zülmd itti-ham etm z, bu B kr v qeyril ri bar heç vaxt pis z nn etm z. S kkizinci: bu B kr s-Siddiq bu mülkün q Ai v ya ba -qa möminl rin analar na m xsus oldu unu iddia etm mi v bu malPey mb rin hli beytin ümum n verm mi di. O, bunu yaln z pey-

mb rin v siyy tini h yata keçirm k üçün etmi di. Heç pey m-rin v siyy tin l etm k s hv ola bil rmi?!

Doqquzuncu: bu B kr s-Siddiqin Fatim miras verm -si heç d fitn karlar n yayd kimi dü nçilik v nifr gör deyil.

Unutmamal q ki, Fatim pey mb rd n ona ev i rindyard mç olmaq üçün xadim ist dikd mübah olmas na baxmayaraqpey mb r bundan imtina etmi di. Bel ç r ki, g k biz ümm tinpey mb rinin adilliyin d t vurmal q?! mam li uzun bir h disd buyurmu dur: “...Sonra pey mb rqalx b getm k ist dikd Fatim ona dedi: Atacan m nim ev i rimi gör-

taq tim yoxdur. M bir xidm tçi ver ki, yard mç m olsun. Pey-mb r dedi: Ey Fatim ! Xidm tçid n daha xeyirli bir ey ist yirs n-

mi? li Fatim dedi: De ki, b li! Fatim dedi: Atacan xidm tçid ndaha xeyirli? Pey mb r dedi: “H r gün 33 d zz t v C lal sahibiolan Allah t sbeh edir, 33 d Ona h md edir, 34 d is t kbir edir-

n. Dilinl bunu yüz d dem kl öz t zin min savab lav etmiolursan”.1

Onuncu: Fatim nin q bi pey mb ri d q bl ndirirdi –ifad -sind heç bir ixtilaf yoxdur. ünh siz ki, bunu Fatim ni q bl ndirm k üçün deyil, m hz pey-

mb rin v siyy tin l etm k üçün etmi di. Bu da n bu B krs-Siddiq n d ba qas na ayb etm z.

El bu s bd n d , Fatim z-Z hran q bl ndir n h r ey pey-mb ri d q bl ndirir ifad si bura amil olunmur. Ona qalsa mamli il Fatim aras nda bütün ail rd oldu u kimi ail ixtilaflar

olmu dur. Bel oldu u halda m r imam linin adilliyin t ed kdem liyik ki. O Fatim ni q bl ndirdiyin gör pey mb rin q b-

nm sin s b olmu du?! ksin pey mb r h r zaman misi o lu il C nn t hlinin xan -

aras ndak bütün ixtilaflarda ata kimi deyil adillik v insaf mövqeyin-n ç edirdi.

1 Biharul nvar (43/134), K ful umm (43/134)

80

bu Z r r vay t edir ki; “M n C r ibn bu Talibl birg H -istanda hicr td olark n. Ona qiym ti dörd min dirh m olan bir cariy

diyy etmi dim. M din qay td qda C r h min cariy ni evindxidm tçi olsun dey liy verdikd li onu Fatim il birg ya ad

nzil g tirdi. Bir d Fatim ev g ldikd gördü ki, li bacariy nin quca na qoyub. Fatim bunu görc k dedi: Ey bu H n!

etdinmi? O dedi: Ey Muh mm din q , Allaha and olsun ki yoxn heç bir ey etm mi m, n ist yirs n? Fatim dedi: caz ver ata-

n evin gedim. li dedi: caz verdim. O d rhal hicab ört k, y-nini geyib pey mb rin yan na g lib lid n ikay t ed k, s n onun

li haqq nda etdiyi ikay tl m l verm ”. Fatim onun yan naldikd Allah n R sulu ona bel söyl di. “G lmis n ki, lid n ika-t ed n?” Fatim : K bb nin R bbin and olsun ki el dir –dey cavab

verdi. Pey mb r dedi: “Onun yan na qay t v de ki, s nin raz olma-na m cburam”.1

C r ibn Muh mm d demi dir: “Bir d Fatim pey mb -lid n ikay t ed k dedi: Ey Allah n R sulu! Evd n yi varsa

ham yaz qlara paylay r! Pey mb r dedi: Ey Fatim ! Qarda m qarda m o luna gör m ni q bl ndirirs n? Onu q bl ndirm kni, m ni q bl ndirm k is Uca Allah q bl ndirm k dem kdir”.2

On birinci: H r eyd n önc unutmamal q ki, slam n dü nl rinin sas

qs di batil fikirl r v mübar k ilk srin nümay nd ri aras nda müx-lif kin v çaxna malar n olmas kimi iftiral x rl ri yaymaqla müs l-

manlar n birliyini pozmaqd r. r biz a i k özümüz sualvers k ki, h r il müs lmanlar n müxt lif m clisl rind eyni hekay ri

sl ndirm kl biz n nail oluruq? Yaln z pey mb rin hli beytinbiz n nail olmu oluruq? Yaln z pey mb rin hli beytin qardü nçilik ay rini yaym oluruq. A ll insan Fatim F kba ist dikd bu B krin n r etdiyini ara raraq gör k ki,

bu B krin etdiyi edilm si vacib olan m sum pey mb tabeçi-likd n ba qa bir ey deyildi. Bel oldu u halda onun s hvi n dir ki?! B s biz C nn t hlinin xan Fatim haqq nda Nasibil rin beldedikl rin n cavab ver yik? Onlar deyirl r:

1 Il l rai (1/163), l-M qib (3/342), Biharul nvar (39/208)2 Biharul nvar (43/153), K ful umm (1/473)

81

Fatim nin hal q rib dir! O, q bl k slamda qada an olunmumi lik küsülülüy g tirib ç xaranad k müs lmanlara müxalif olur.

Bunun da ba ca s bi onun öz n fsinin ist kl rin uyaraq inadkarl qetm si v fani dünyan n çirkin nazi nem tl rin çox sevm sidir. O, ata-

n v siyy tini qulaqard na vuraraq g lib R sulullahu x lif si bukr s-Siddiqd n miras t b edirdi. Ondan önc d d rl li ibn

bu Talibin çox kas b olmas ndan atas na ikay t edirdi. Buna da a -dak r vay tl r sübutdur: shaq s-S bii Harisd n, o da lid n r vay t edir ki; “Bir d Fati-

R sulullaha ikay t ed rk n pey mb r dedi: M r s ni üm-tin n birinci slama g nin , n a ll v n elmlisin verdiyim-

n naraz san? M r s n mran n q M ry m istisna olmaqla C nn thli xa mlar n ba olmaq ist mirs nmi? S nin iki o lun is C nn thli g ncl rinin ba lar r”.1

bu Saleh ibn Abbasdan r vay t edir ki; “Bir d Fatim acl q-dan v paltars zl qdan a lay rd . Pey mb r ona dedi: “Ey Fatim ,rind n qane ol. Allaha and olsun ki, o h m bu dünyada, h m d axir t- ba olacaqd r”. Bel likl onlar n aras düz ltdi...

Ey pey mb rin hli beytini sev n k s: S n d nasibil r kimi hlibeyt nifr t b sl nl rd n olmaq ist yirs n, yoxsa Onlardan b riyy -tin xeyirlisi Muh mm d il birg olanlar sa lam q lbl müdafied nl rd n? ndi özün bu iki yoldan birini seç.

Yeddinci sual: bu B krin Fatim ni alçaltmas m si. Bird n biri biz des ki, b s tarix kitablar nda göst rildiyi kimi pey-

mb rin v fat ndan sonra bu B kr s Siddiq, Öm r ibn l-X ttab n Xalid ibn l-Validin mam linin evin hücum ed k onu l-qolu-

nu ba layaraq, onun h yat yolda n qab as q b b tnind ki u - salanad k döym ri v sonra evl rini yand rmalar kimi iyr nc l-r sevgiy d lal t edir pey mb rin hli2 beytin qar olan nifr t v

kin-küdur ? CAVAB: Birinci: G k haqq axtaran k s, tarixi bir r vay t oxudu u zaman

sd rini s hih olub-olmad d qiql dirib bilm n onu heç kim

1 li t-Tusi (248-ci s hif )2 l-M qib (3/319), Biharul nvar (24/99) ------- lyazmada bu sözl r yaln z a da yaz b

tnd qeyd olunmay b. lyazma s h 97

82

deyib insanlar n q lbl rini pey mb rin s hab rin qar kinl dol-durmas n. H qiq n d hli beyti, elmi v xeyiri sev n k s çal mal r ki,

vay tl ri götür nd s hv yol verm sin. Yaln z s hih h disin rtl riniözünd birl dir n r vay tl saslan b uydurma r vay tl rin çox v

hur olmas na diqq t yetirsin. kinci: kk yoxdur ki bu r vay t müs lmanlar parçalanma a çal -an fitn karlar n istifad etdikl ri açq yalandan ba qa bir ey deyil. Biz

bütün haqq axtaranlar bu r vay tin birc s hih olan tap b ç xarma aça q. G tirsinl r gör k h min r vay s din taml , d qiq v adilravil rd n r vay t olunma kimi s hih h disin rtl ri r vay amil olu-nacaqm ? n t ccüblüsü d budur ki, çoxlar öz hissl rin uyaraq bu h disinan rlar. Lakin onlardan heç biri üurlu sur td h disin s hih olub ol-mamas na ön m vermir! Seyid Ha im l-H ni bu r vay tl ri xat rlatd qdan sonra demi dirki, elmi ara rmalar zaman m lum olur ki, bu r vay tl rin s hih vsabit deyildir.1

H mçinin demi dir: Nec olursa olsun, F k ba v Fatim nin ata-ndan olan miras v xilaf t bar ki mövqeyin dair h disl r uzun v

çoxdur. H min r vay tl ri ara rd qdan sonra m lum olur ki, onlar nçox az bir hiss si sabit deyil.2

K if l- ita demi dir: Fatim ni döyüb yaxas it k m sinioxuyan heç bir vicdanl , a l v d rrak sahibi onu q bul ed bilm z.Ona gör yox ki, onlar n bunu etm cür tl ri çatmazd . Ona gör ki,cahiliyy dövründ n qalm v slam ri ti il t sdiql nmi b ad tl -ri qad nlar döym yi yolverilm z bir hal kimi bax r. Seyid l-Xuiy Fatim nin qab alar n q lmas bar sind varid3

olan r vay tl r bar sual verildikd cavab vermi dir ki: Bel m hur-dur. Lakin o s hih olmas na hökm verm mi di.4

Üçüncü: Ola bilsin biri desin ki, liy mr olunmu du ki, pey m-rin v fat ndan sonra s birli olub ümm tin parçalanmas na ç kin k

1 Siratul imm l- sney ra (1/133)2 Siratul imm l- sney ra (1/140)3 C nn tul M (135-ci s hif ) ------- lyazmada bu sözl r yaln z a da yaz b m tnd qeydolunmay b. lyazma s h 984 Sirat n-Nuc t: (3/314)

83

slam bayra qorumaq üçün Onun h yat yolda hücuma m ruz qald - zaman onlara qar vuru mas n.

Lakin bel bir suallar meydana ç r:vv lc bildiririk ki, bu r vay t düzgünlükd n çox uzaqdad r. F rz ed k

ki, bütün bunlar qeyd olundu u kimidir, b s n gör li “C l gü-nü” Talh nin v möminl rin anas Ai nin ordusuna qar , Saffeynd isMüaviy nin ordusuna qar vuru mu du? El d N hr van döyü ündo x varicl qar vuru mu du. El is n üçün o bu q r döyü rd

tirak ed k qan tökmü dü? Bel ç r ki, o müs lmanlar n ayr lmama- il ba pey mb rin mrini qulaqard na vurmu du?

Düzgün r y is odur ki, heç kim zülm olunduqda v ya Allah n ha-ramlar edildikd liy vuru ma qada an etm mi di. O ki qald onungözl ri önünd zövc sin qar zülm olunsun. Bu r vay tl i oxumazdanqabaq g k insan mir l möminin linin Allah n dinin v öz ail sinolan qeyr tini gözl rinin qaba na g tirsin. mam Sadiqin bel dediyi r vay t olunur ki, “Kim zülm olundu-u ey yolunda öl rs , hiddir”.1

M r bunu üca t sahibi möminl rin miri bilmirdi? G k a llmüs lman onun xeyirin deyil ziyan na olan eyl ri dilin g tirm kd n

kinsin. Çünki linin Talh nin ordusuna v Saffeyn hlin qar vuru -du unu bil n xs dü ünm lidir ki, el is öz ail si vurulduqda n üçünonlar n müdafi sin qalxmam ?! Dördüncü: H r bir fitn kar s hih h disl ri deyil sli nam lum olan

vay tl rin tarix v biyyat kitablar nda xat rland na saslanaraqonlar yaya bil r. Ba qalar da bunlar oxuyub ksiz- übh siz ona ina-nacaqlar. H tta hli beyt qar yalan dan b nifr t ed n h r bir k s iddia edbil r ki, Fatim nin döyülm si bu B krl Öm rin m qs dyönlü kild

yata keçirdikl ri plan sas nda ba vermi di. Onlar onu q tl yetirm kist yirl rmi . Bu batil ittiham o bu cür uydurma r vay tl rin n tic sindld edin v n tic onun dediyind n bel ç r ki;

1 - mam li onu v hli yal vurmaq üçün onun evin daxilolduqda rola girmi di. Bel ki o, birinin ya altm dan yuxar , dig rinin-ki is lli üçd n yuxar olan xs qar heç bir ey etm di. Halbukionun gücün insanlardan v cinl rd n heç kim çata bilm zdi. Nec ki r -

1 l-K fi (5/52), T hzib l- hk m (6/167), Vas il (15/121)

84

vay td g lir ki, o, Xeyb r günü q rx n rin da ya bilm diyi bir qapkba na götürüb atm .

2 - Müs lmanlar n aras nda qan tökülm sin dey mam linin s hab - qar müqavim t göst rm si sass z bir r ydir. Çünki hli beyt-

n varid olan r vay tl sas n pey mb rin v fat ndan sonra üç n -rd n ba qa bütün s hab r mürt d olmu dular. M r linin müs l-

man qan tökm sinin s bi h min üç n r idimi?! M r s hab -rin qan Fatim nin qan ndan daha üstündür ki, o onu müdafi etm di?!

3 - Fatim nin v fat ndan doqquz gün sonra mam li H nif o ullarbil sind n bir qad nla evl nmi di. Onun oölunun l bi d ibn l-H -fiyy idi. Daha sonra o Fatim z-Z hradan olan q Ummu Gülsümümin hücumun i tirakç lar ndan olan Öm r ibn l-X ttaba vermi di.

Dem li o zövc sinin dü nl ri il s z laq yaratma a h ris idi v Fati-ni sözün h qiqi m nas nda sevmirdi.

4 - mam li birinci v ikinci x lif nin vaxt nda qazi v v zir olduq-da bu ona etdikl rinin mükafat olaraq t qdim olunmu du. 5 - O öz övladlar na bu B kr1, Öm r v Osman adlar verirdi. bu

krin v fat ndan sonra onun dul zövc si il nigah ba lanmas ndaFatim xo getm sin baxmayaraq onunla f xr etm sin d lildir. 6 - mam li X lif oldu u dövrd analar Fatim nin miras öz öv-ladlar na verm mi , t raveh namaz q lma qada an etm mi v mü-

qq ti nikaha icaz verm mi di. Heç hli beyti sev n xs nasibil rin s hab rin Fatim ni döyübevini yand rmas v linin buna susmas kimi uydurma r vay tl ri q -bul ed rmi? G k o d lil g tirm zd n önc haqq ara b axtars n.

kkizinci sual: Xalid ibn V lidin Malik ibn Nuveyra onun xan na münasib ti.

B s bu B kr s-Siddiqin ilk xilaf t dön ml rind z kat verm ksini bilm dikl rin gör Xalid ibn V lidin ba alt nda s ha-

ri müs lmanlar n qan tökm rin n deyirsiniz. Misal üçün M -lik ibn Nureyvan n qövmünü, Xalidin is onu q tl yetir k el h mingec M likin zövc sinin yan na daxil olmas göst k. CAVAB: Birinci: had t v namazdan sonra z kat slam n n mühüm sas -

r. Z kat deyildikd varl lar n var-dövl tind n kas blar n haqq n rd

1 Hörm tli oxucu unutma ki, bu B kr bir kuny dir. Onun sl ad Abdullah ibn bu Quh idi bu kuny yaln z ona m xsus idi.

85

tutulur. El bu s bd n d Uca Allah öz müq dd s kitab nda bir s rayerl rd namazla z kat yana qeyd ed k buyurur:

[klmnopqZ “Namaz q b z kat verin v ruku ed nl rl birg ruku edin” [ l-B -

sur si, 43-cü ay ][£¤¥§¦¨©ª«¬®¯±°²³´

µ¶Z “Namaz q n, z kat verin! Qabaqcadan özünüz üçün n xeyir haz r-lasan z onun zini Allah n yan nda tapacaqs z. übh siz ki, Allah netdikl rinizi görür”. [ l-B sur si, 110-cu ay ] bu C r demi dir: “Uca Allah namazla z kat yana qeyd ed -

k buyurmu dur ki; “Namaz q b z kat verin”. Dem li namaz q b z -kat verm n k s namaz q lmam kimidir”.1

Muh mm d ibn Muslim, bu B kr, Bureyd v Fudeyl bu C r vbu Abdullahdan r vay t edirl r ki: “Allah z kat namazla birg f rz

etmi dir”.2

Z kat verm n k s namaz t rk ed n xs kimi öldürülm lidir. Bu-na Allah n kitab v hli beyt imamlar n sözl ri d sübutdur. Uca Allah buyurur:

[xyz{|}~�¡¢£¤¥§¦¨©ª«¬®¯±°²³´µZ

“Haram aylar bitdikd mü rikl harada rast g ls niz, onlar öldü-rün, sir tutun, mühasir al n v onlara h r yerd pusqu qurun. rtövb ets r, namaz q b z kat vers r, onlar s rb st burax n. ÇünkiAllah Ba layand r, R hmlidir”. [ t-Tövb sur si, 5-ci ay ] n ibn T b r vay t edir ki, bu Abdullah m dedi: “ slamdinind iki qan halald r. Onlar bar hli beyt olmadan heç kim hökmverm z. Allah hli beyti gönd rdikd is onlar Allah n hökmü il hökmver r: evli zinakar da qalaq olunmur v z kat verm nin boynu vuru-lur”.3 li ibn brahim atas ndan, O is smay l ibn Mirardan, Yunusdan, Ois M sk nd n, bir ki inin bu C rd n bel r vay t edir ki; “Bir

1 l-K fi (3/506), M n l y hduruhul l-F qih: (2/10), Vas il (9/22)2 l-K fi (3/497), Vas il (9/13)3 l-K fi (3/503), M n l y hduruhul F qih (2/12), Vas il (9/33), Bihar l- nvar (52/325)

86

R sulullah m scidd ik n: Ey filank s qalx! Qalx ey filank s! –dey k be n ri qald rd v dedi: Z kat verm diyiniz gör bizim

scidimizd n ç n v burada namaz q lmay n”.1

kinci: Böyük aliml rd n g n r vay tl sas n b llidir ki, pey mb rin

v fat ndan sonra bir çox bl r slamdan ç xd lar. B zil ri is z katrk etdil r.

Tusi “ l- li” rind brahim ibn Mühacird n, o da brahimd nvay t edir ki, s ibn Qeys v ba qa bl r pey mb r v fat et-

dikd dind n ç xd lar v dedil r ki; Biz namaz q laca q, z kat is ver-yik. bu B kr bunu q bul etm di v dedi ki; Pey mb rin

qoydu u qanunu m n poza bilm m. Pey mb rin sizd n ald ndanaz heç n almayaca am. Siz qar vuru aca am. vv ll r verdikl riniz

kat bel verm kd n boyun qaç rsan z siz qar vuru aca am. Sonra obu ay ni oxudu:

[CDEFGHIJKZ “Muh mm d Allah n elçisidir, ondan qabaq da elçil r g lib getmi -

r”.2 [Ali mran sur si, 144-cü ay ] Bu böyük hadis gör bu B kr Xalid ibn V lidin vuru du uordulardan biri d M lik ibn Nureyvan n qövmü idi. Üçüncü: N fsinin ist kl rin uyan bir çox fitn karlar bu B kr s-SiddiqinXalid ibn V lidi döyü gönd k onlar n qanlar töküb, mallarhalal etm sini t vurublar. Düzgün r y is budur ki, bu B kr Xalid ibn V lidi t kc özügönd rm mi di. Ondan qabaq pey mb r d Xalidi bir s ra döyü ,o cüml n Taif , Y , Urr , B hreyn , Dim tul C nd v bir

ra ba qa yerl gönd rmi di. Pey mb rin v dig r X lif rin göst ri il Xalidin böyük döyü -

getm sin baxmayaraq b zil ri bu böyük s hab t vuraraqonun x talar yay b yax ll rini gizl tm kl onun tarixini v pey-

mb rin yan ndak yerini ört-basd r etm çal rlar. Dördüncü: Uca Allah buyurmu dur:

1 l-K fi (3/503), M n l y hduruhul F qih (2/12), Vas il (9/24)2 li t-Tusi (262-ci s hif ), Biharul nvar (11/28)

87

[<=>?@ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTVUWXYZ\[

]^_`abcZ “Allah sizl rd n iman g tirib yax i r gör nl v d etmi dir ki,özl rind n vv lkil ri varisl r etdiyi kimi onlar da yer üzünün varisl ried k, möminl r üçün onlar n özünün b ndiyi dinini möhk ml ndi-

k v onlar n qorxusunu sonra arxay nç qla z ed kdir. Onlar ibad t edir v heç n yi M rik qo murlar. Bundan sonra küfr

ed nl r –m hz onlar fasiql rdir”. [ n-Nur sur si, 55-ci ay ] Pey mb rin v fat ndan sonra insanlar dind n ç xd qda v s ha-

r onlara qar vuru duqda onlara üç rt yer üzünd varislik, dindmöhk mlik v qorxunun arxay nç qla z olunmas n sib oldu. Be inci: Xalidin M lik ibn Nureyvan q tl yetirm si üç r vay td

lib. 1 - Xalid ibn Valid M lik ibn Nureyvan n qövmün g ldikd onlaradedi: Z kat mallar han ? N üçün siz namazla z kat aras nda f rq qo-yursunuz? M lik ibn Nureyva dedi: Biz bu mal pey mb r sa ik n ona ve-rirdik. ndi is o v fat edib. bu B kr kimdi ki? Bunu e itc k Xalid ibnValid hirsl nib dedi: Dem li o s nin deyil yaln z bizim ba zd r?Sonra o, Dirar ibn zvara mr etdi ki, onun boynunu vursun. Deyil gör M lik ibn Nureyva pey mb rlik iddias nda olan S -

tabe olmu du. Üçüncü bel bir r vay t var ki, Xalid ibn Valid M lik ibn Nureyva-

n qövmünü dan rd qda, onlar tutduqlar gör pisl yib bir qis-mini sir götürdükd qaravulçular ndan birin dedi: sirl rinizi q nd -

n. O vaxt bir q günü idi. S qif q bil sinin dilind filank si q zd ndedikd , onu öldürün n rd tutulur. Qaravulçu el z nn etdi ki, Xalidonun öldürülm sini ist yir. Ona gör d öz anlam na gör Xalidin mriolmadan onu öldürür. Bu r vay tl rd n h r hans birin saslansaq dey bil rik ki, r

lik ibn Nureyvan öldürm k Xalid ibn V lidin buraxd s hv n tic -sind idis O ya z katdan imtina ed nl rd n oldu una gör , ya yalançpey mb r S cc tabe oldu una gör ya da Xalidin t vilin sas nba vermi di. Bu t vil d Xalidin üz rind qisas al nmas vacib etmir.Xalidin t vil x tas kimi görk mli s hab Us bin Zeydin d ba na

88

lmi di. O zaman o “L il ill llah” –dey n bir ki ini t vil ed ktl yetirmi , pey mb r is ona k ffar vacib etm mi di.

l-Qummi bu ay bar demi dir:[tuvwxyz{|}~�¡¢£¤

¥¦§¨©Z “Ey iman g tir nl r! Allah yolunda döyü ç xd z zaman kimin-

vuru aca y qin edin v siz salam ver n xs , dünya h yat nfani m nf tin can ataraq “S n mömin deyils n” –dem yin”. [ n-Nisasur si 94-cü ay ] Bu ay Allah n R sulu Xeyb r döyü ünd n qay dark n nazil ol-mu dur. O zaman o, Usam ibn Zeydi F k istiqam tind b zi y hudi

bil ri slama d t etm k üçün gönd rmi di. K ndl rin birind Mir-s ibn N hik l-F dki adl bir xs var idi. O pey mb rin ordusu-

nun k nd çatd e itdikd hli yal y b da a qaçaraq L ilill llah, Muh mm d R sulullah dem ba lad . Us ibn Zeyd onugör k vurub öldürdü. Geri qay td qda o ba na g nl ri Pey mb

dan . R sulullah is ona bel dedi: “L il ill llah v Muh m-n R sulullah ahad tini dey n bir k simi öldürdün? O dedi: -Ey

Allah n R sulu o bunu ölümd n qorxdu una gör demi di! Pey mb r dedi: -M r s n onun q lbin girmi din? N onun dili il dediyinibul etdin, n d onun q lbin girdin. H min günd n sonra Us and

içdi ki, L il ill llah, Muh mm n R sulullah dey n heç k qarvuru mas n.1

Alt nc : Xalidin Malik ibn Nureyvan q tl yetirib el h min geconun xan il evl nm sin g ldikd is bu absurtdan ba qa bir ey de-yildir v bu bar heç bir s hih d lil yoxdur. nsaf v adilliyi olan h r

bel bir sual verm k olar: S n hardan bilirs n ki, Xalid M lik ibn Nureyvan öldürdüyü geconun xan il evl nib? S n bu iddian h r hans s hih d lill saslan-

ra bil rs nmi? Fitn karlar v n fsl rinin ist kl rin uyanlar n pey mb r s hab -

rini sevm kd heç bir nümun ri yoxdur. ksin onlar kitablarda olanuydurma v z if r vay tl ri götürüb m nalar d yi dir k batil t vil-

r edirl r. Xalidin M liki onun xan il evl nm k namin q tl yetir-si hekay si d bu z mind ndir. übh siz ki, bu böhtandan ba qa bir

ey deyildir.

1 T fsir l-Qummi (1/148), Biharul nvar (21/11), Must drak l-Vas il (16/79)

89

Fitn sal b pey mb rin s hab rin t vurmaq ist n xsl rüçün bu cür r vay tl ri v tarixi hekay ri götürüb ist diyi kild ya-zaraq onlar yaymas heç d ç tin deyil. Çünki o sla s hih m nbsaslanm r.

El bu minvalla Xalid ibn Valid t n olundu u kimi rq ünaslarpey mb bel t etmi r. Bird n slama nifr t b sl n rq ünaslardan biri sual vers ki:Pey mb r Zeyd ibn Haris nin xan qüsl alark n onu görmü vxo una g lmi di. Ona gör d onu Zeydd n bo and b özü evl nmi di.–biz ona nec r dd ver yik?! Rida demi dir: “Bir d pey mb r Zeyd ibn Haris ibn ra-hil l-K lbinin evin bir i üçün getmi di. Bu zaman o, Zeydin xanqüsl alark n gördü v bel dedi: “S ni yaradan Allah nöqsans zd r!” Obununla –m kl r Allah n q zlar r –dey nl rd n Allaha s naraq bu-nu demi di. Uca Allah buyurmu dur:

[56789:<;=>?@Z “Do rudanm R bbiniz o lanlar sizin üçün seçib, özün is m k-

rd n q zlar götürüb?! Siz h qiq n d , olduqca yaramaz söz dan rs -z”. [ l- sra, 40-c ay ]

Pey mb r onu qüsl alark n gördükd dedi: S ni el bir Allah ya-rad b ki, o n özün övlad götürm yib, n d onun qüsl al b t mizl nm -

ehtiyac yoxdur. Zeyd ev qay td qda yolda R sulullah n g li ini dediyi sözl ri ona x r verdi. Zeyd heç bir ey anlamadan el z nn

etdi ki, onun x r verdi. Zeyd heç bir ey anlamadan el z nn etdi ki,onun göz lliyin gör bu sözl ri deyib. O pey mb rin yan na g kdedi: Ey Allah n R sulu! M nim xan n xlaq xo uma getm diyin-

n onu bo amaq ist yir m. Pey mb r buyurdu: “Zövc ni yan ndasaxla v Allahdan qorx”. O zaman zz t v C lal sahibi olan Allah art qpey mb onun zövc rinin say v h min qad n da onlardan birioldu unu b lli etmi di. Buna baxmayaraq pey mb r qorxurdu ki,insanlar: Muh mm d azad olunmu köl deyir ki, s nin xan m -nim zövc m olacaq –dey k onda ay b tutsunlar. Bu vaxt Uca Allah buay ni nazil etdi:

[;<=>?@ABCDEFGHIJKLMNOPQRTSZ

90

“Bir zaman Allah n slam dini il ) nem t verdiyi v s nin özünün(qulluqdan azad etm kl ) nem t verdiyin Zeyd : “Zövc ni öz yan ndasaxla, Allahdan qorx!”– deyirdin. Allah n a kar ed yi eyi ür yind gizlisaxlay r v insanlardan ç kinirdin. Halbuki slind qorxmal oldu un

hz Allahd r”. Sonra Zeyd onu bo ad v o gözl müdd tin girdi. Uca Allah daonunla pey mb ri evl ndirib bu bar ay nazil etdi:

[UVWXYZ[\]^_`abcdefhgijklZ

“Zeyd zövc sini bo ad qda s ni onunla evl ndirdik ki, o ulluqlar öv-tl rini bo ad qlar zaman o qad nlarla evl nm kd möminl heç bir

nt olmas n. Allah n mri mütl q yerin yet kdir”. [ l- hzab sur -si, 37-ci ay ] slama kin b sl n h r bir kafir bel batil r vay tl ri e itdikd azqal r ki, sevindiyind n uçsun. Pey mb v onun s hab rin sevgi

sl nl r is , x ta z nn etdiyi h r bir müxt lif üzrl r g tirir.Çünki pey mb r m sumdur. S hab r bar h r hans bir x r sa-bit olduqda is o zaman onlar n gördükl ri çoxlu savablarla onu ört-bas-

r edir. H min x talara arxas çevir k, gözl rini yumub qulaqlarkar edir. Çünki fv etm k v ba lamaq sevgiy d lal t edir. Batil r vay tl g ldikd is Uca Allah bu bar buyurur:

[¿ÀÁÂZ “Köpük yox olub gedir”. [R d sur si, 17-ci ay ].

91

bratamiz fikirl r. H m qli, h m d n qli d lill rl biz b lli oldu ki, s hab r b -riyy t tarixind misli görünm mi bir n sil, v pey mb rd n sonra nxeyirli x lif r olmu lar. Uca Allah buyurmu dur:

[./0123456789Z “Siz insanlar aras nda üz ç xar lm n xeyirli ümm tsiniz. Siz yax-

i ri görm yi mr edir, pis ll ri qada an edir v Allaha iman g ti-rirsiniz”. [Ali mran sur si, 110-cu ay ] Onlar n dind n ç xmalar is heç bir a ba nda olan müs lman

bul ed bilm z. Sa lam etiqada sahib olan h r bir adi müs lman öz-özün b sit suallar verm kl Quran v Sünn v ya aliml müraci tetm n bu cür qondarma etiqadlar d f ed bil r. Bu cür fikirl r haqqara ran h r bir nurlu a la g bil r. Bel fikirl rd n b zil ri a da-

lard r: 1. Uca Allah Qurani K rimd , el d pey mb r v onun hlibeyti s hab ri zahir n v batin n t rifl dikd n sonra pey mb rl rinsonuncusunun s hab ri nec kafir v mürt d olan xsl ri t rifl yib?Nec olur ki, pey mb r v pnun hli beyti onlara s na edibl r? 2. Dind n ç xan xs buna ya übh gör , ya da n fsinin ist kl -rin uyaraq edir. M lumdur ki, slam n ilk dön ml rind übh r v

hv tl r daha çoxluq t kil edirdil r. O zaman müs lmanlar z if, kafir-r is güclü idil r v h min vaxt müs lmanlar kafirl r t find n i n-

m ruz qal r öz yax nlar v qohumlar t find n el ziyy t ç -kirdil r ki, onu bir Allah bilir. Buna baxmayaraq onlar bütün bu ziyy t-

sin g k b lalara dözürdül r. Bütün yer hli pey mb da-t göst rdikd onlar on tabe oldular. B zi müs lmanlar öz qövml rind

ba bel olduqlar vaxt Allah v R sulunun sevgisi namin öz diyar-lar b mal-dövl tl rini t rk etmi dil r. kk yoxdur ki, onlar bütün bunlar öz ist kl ri il seçmi dil r. Z ifoldu u vaxt yüks k zirv r kimi olan k s slam n q rind n v ya-

lmas ndan sonra nec olar? Onlar Allah n mrl rin müxalif olman nküfr oldu unu bildikl ri halda pey mb qar ç xmalar na s b nola bil r?! Nec ola bil r ki eyni anda bütün mühacir v nsarlar Allaha küfr et-

kd bu B kr tabe olsunlar v Allah n f zil tini dil k öz diyar-lar ndan v mallar ndan t crid olunaraq pey mb asi olsunlar?! 3. nsan s hab rin kafir v mürt d olduqlar na nec hökm verbil r ki, mam li bel demi dir: “M ni itirm mi n qabaq m nd n

92

r eyi soru un”. O, C l v Saffeyn döyü rind i tirak ed nl rinheç birini kafir saymam , onlar n hli- yalar söym mi v onlar nmallar q nim t götürm mi di. O bütün bunlardan çox uzaq idi. rona qar vuru anlarla bel münasib t b sl yirdis , o zaman ona qardöyü rd heç i tirak etm mi bu B kr, Öm r v Osman nec ?! bu B kr v dig r s hab r H nif o ullar na mürt d hökmüverdikl ri kimi o, hökm verm mi di. C l döyü ünd carç bel q -

rd : “Qaçaq qovulmas n, yaral lara toxunulmas n, övratlar aç lmas n vhicablar qald lmas n”.1

H mçinin mam li öz ordusuna bel xitab edirdi: “Biz onlar ka-fir sayaraq vuru muruq, onlar da bizi t kfir ed k vuru murlar. Sadolaraq biz özümüzü, onlar is özl rini daha haql say rd lar”.2

4. Gör n pey mb r bizl insanlarla dostluq edib pis adamlar-dan uzaq olma mr etdiyi halda n üçün özü iddiaya sas n münafiq

mürt dl rl yax nl q edirdi?! N üçün Allah öz pey mb rini bu cürkafir v münafiql rd n qorumurdu?! 5. Pey mb r biz din v xlaq sahibl ri il qohumluq quraraq bö-yük günah sahibl ri il ail h yat qurma qada an etdiyi halda n üçünözü bu B kr, Öm r, Osman v bu Sufyan kimi mürt dl rl qohumolur?! M r pey mb r onlarla qohumluq etm kd yan rd ?! 6. N üçün hli Beyt öz övladlar na bu B kr, Öm r, Osman ki-mi böyük s hab rin adlar qoyma a h ris idil r? Halbuki günümüz-

bu adlar yas m clisl rind daim pisl nir! r onlar h qiq n d ka-fir idil rs bel ç r ki, Firon v Qarun kimi adlar da qoymaq caizdir.Çünki f rqi yoxdur küfr mill ti birdir. Ham z bilirik ki, hli Beyt sevgisini zahir ç xarmaq yaln z on-lar n mübar k qaynaqlar na saslanaraq onlar n mübar k elml rind

hr nm kl olur. 7. mam li özü öz t fdarlar na Müaviy ni söyüb l tl yiqada an etdiyi halda biz mam liy qar olanlar söyüb l tl yinec caiz gör bil rik? O zaman mam li onlara bel demi di: “ st -mir m ki siz l t ed n, söyü söy n olas z!”3

8. Tarix insafla n r salan xs görür ki, s hab r pey mb rsa ik n slam dövl ti qurulduqda heç bir batil fikir ir li sürm mi dil r.

ksin onlar slam yolunda mallar ndan v canlar ndan keç k b zil rihid olmu dular. Heç münafiq olan k s d bütün bunlar ed rmi? H qiqi

1 Must drak l-Vas il (11/52), Biharul nvar (32/252)2 Qurbul sn d (45-ci s hif ), Biharul nvar (32/324)3 Must drak l-Vas il (12/306), Biharul nvar (32/399), Vaqatu Saffeyn (102-ci s h)

93

münafiq olan özünü qoruyaraq dünya m nf tl rin nail olma a yollararayard . 9. M r slam n q ri v f thl ri pey mb rin m nh cinin

hihliyin d lal t etmirmi? B lk bunlar s hab rin dünya sevgisinfsl rinin hv tl rin uymalar na batil yolda olmalar na sübutdur?

10. Müasir dövl t qurucular bu i onlara yard mç ola bil k nsadiq v düzgün ki il etimad göst rirl r. Nec ola bil r ki Uca Allahbu miyy tli m ön m verm n onun dinini yayma a bir qrupmünafiq h val edir? Sonrada Üç x lif nin v dig r slam dövl tl rininvaxt nda slam dininin yay lmas geni vüs t alm . 11. Adi bir müs lman bel bir sual ver bil r: r s hab r do ru-dan da dind n ç xm v Allah n dinini d yi dirmi xsl r idil rs bel

r ki, onlar vasit si il biz n ql olunan bütün ri t hökml ri d batildir. El is R bbimiz hans s hih ri sas n ibad t ed yik? H m-çinin s hab rin n ql etdikl ri Qurana nec etimad göst bil rik?! Hörm tli oxucu: Y qinlikl bilm liyik ki, slam n dü nl ri pey-

mb rin s hab rin t ri özl rind n ç xarm lar. Çünki Quran vSünn ni pey mb rd n mütavatir olaraq r vay t ed nl r m hz onlar-

r. Dünyada el bir din yoxdur ki, onlar n öz müq dd s kitablar na vpey mb rl rinin sünn sin tam s di olsun. Bu nem t yaln z müs l-manlara verilmi dir. tli Quran v pey mb rin sünn si bizl bu B kr, Öm r,Osman, li v onlar n qarda lar ndan r vay t olunur. Onlara göz l -kild tabe olanlar da onlar n yollar davam etdirmi r. Bununla da budini da b müs lmanlar slamdan ay rmaq ist nl rin planl niyy t-

ri b lli olur. Bu cür insanlar y hudi v xaçp stl tabe olanlard r.bbimiz onlar haqq nda bel buyurur:

[!"#$%&'()Z “S n onlar n dinin tabe olmay nca, n y hudil r, n d xaçp stl r

nd n raz qalmayacaqlar”. [ l-B sur si, 120-ci ay ] Son sözümüzis pey mb rimiz m clisd n qalxd qda dua etdiyi kimi bu duad r: “Ey C bray n, Mikay n v srafilin, göyl rin v yerin R bbi, S ngizlini d a kar da bil ns n. Qullar n aras nda ixtilaf ba verdikd on-lar n aras nda hökm ver n S ns n. S nin izninl haqq bar aram zdaba ver n ixtilaflarda biz do ru yolu göst r. übh siz ki, s n ist diyin

si do ru yola yön ldirs n”.Amin... Amin... Amin...

94

Müraci t olunan biyyat.1 - Qurani K rim (T rcüm . Musayev)2 - l- htic c – bu M nsur hm d ibn li t-Tabrasi (Murt da M d

qsudi n ri 1413-cü il)3 - l- xtisas –Muh mm d ibn Muh mm d n-Num n l-Mufid (N kra

hani n ri Qum) 1413-cü il.4 - d l-Qulub –H n ibn bul H n d-Deyl mi ( rif Rida n ri)5 - ra h vl l Quran –Seyid l-Fani l- sfani ( l-Hud n riyyat )

Beyrut.6 - m l-Vara – minuddin Fadl ibn H n t-Tabrasi (Kutub l- sl -

miyy n riyyat –Tehran)7 - li s-Sadiq – bu C r Muh mm d ibn B baveyh l-Qummi s-

Saduq (“Kitabxanayi isl miyy ” n riyyat h 1362-c il)8 - li s-Saduq – eyxut Taif ti bu C r Muh mm d ibn l-H n

t-Tusi (D r s-S qaf n riyyat –Qum –h 1414-cü il)9 - Biharul nvar – eyx Muh mm d ibn l-H n ibn F rrux s-Saff r

(Ay tullah l-M ra i n riyyat –Qum –h 1404-cü il)11 - T vil l- t z-Zahirah –Seyid raf ddin Hüseyn Ustrabadi –( n-

ti t C mi tu Mud rrisin) –Qum h 1409-cu il.12 - T hzib l- hk m – bu C r Muh mm d bdul H n t-Tusi

(D r l-Kutub l- sl miyy ti –Tehran) h 1465-ci il.13 - T fsir l- ms l –Nasir M rim irazi (Mu ss tul b tul

littib ti van n r) Beyrut.14 - T fsir D n s-S h - l-H c Sultan Muh mm d l-C zi

(M tb tu C mi tu Tehran)15 - T fsir t-Tiby n – bu C r Muh mm d ibn l-H n t-Tusi ( h-

d H bib l-Amili) Qum.16 - T fsir t qrib l-Quran –Seyid Muh mm d l-Huseyni irazi –

Beyrut.17 - T fsir C mi l-C vami – min ddin bu li l-Fadl t-Tabr si

(Mu ss tun n ri vattabi Tehran)18 - T fsir l-C did- eyx Muh mm d s-S bz vari n-N fi (D r t-

aruf-Beyrut)19 - T fsir l-C vh r s-S min-Seyid Abdullah ibr ( lfeyn n riyyat

–Küveyt)20 - T fsir ibr-Seyid Sbdulla ibr (D rul-B a n riyyat -Beyrut)

95

21 - T fsir s-Safi- l-M ul Muhsin Feyd l K ni (D rul Murt da-d)

22 - T fsir l- i – bun Nadr Muh mm d ibn M sud ibn –Tehran (M kt tul ilmiyy tul isl miyy tu)

23 - T fsir l-qummi- li ibn brahim l-Qummi-Qum (D rul K ibriyyat )

24 - T fsir l-K if-Muh mm d Cavad Mu niy h (D rul ilm liln yin)25 - T fsir M cm l-B yan- min d-Din bu li l-Fadl t-Tabrasi

hy t-Turas l- rabi n riyyat –Beyrut) h 1379-cu il.26 - T fsir muxtasar m cm l-b yan- eyx Muh mm d Baqir n-Nasiri

(N rul isl mi mü ssis si –Qum)27 - T fsir l-Muin- l-Mövla Nur ddin Muh mm d ibn Murt da l-K -

ani (Ay tullah Üzma l-M i n-N fi n riyyat –Qum)28 - T fsir Muqt y t d-Durar-Mir Seyid li l-H iri t-Tahrani (Ku-

tubul sl miyy n riyyat –Tehran)29 - T fsir min h dgil Quran –Seyid Muh mm d T qi l-M drasi (D rul

Hud n ryyat )30 - T fsir l-Munir –Muh mm d l-K rami (Elmi kitabxana –Qum)31 - T fsir min Vahyil Quran –Seyid Muh mm d Hüseyn Fadlullah

(D rur-Z hra n riyyat –Beyrut)32 - T fsir l-Miz m –Seyid Muh mm d Hüseyn t-Tabtabai (D rul

Kutub l- sl miyy ti –Tehran)33 - T fsir nur s-S qaleyn – eyx bdu li ibn Cüm l-Huveyzi (Elmi

tb -Qum)34 - T fsir l-Vaciz – li ibn l-Hüseyn ibn bi C mi l- mili (Qurani

rim n riyyat –Qum).35 - S vab l- l – bu C r Muh mm d ibn li ibn Babaveyh l-

Qummi ( rif Rida n riyyat –Qum) h 1346-c il.36 - l-H iq n-Nadira - l-Muh qqiq l-B hrani –Qum.37 - l-Xisal – bu C r Muh mm d ibn li ibn Babaveyh l-Qummi

s Saduq (C mi tul mud rrisin n ri –Qum) h 1403-cü il.38 - l-D avat –Qutbud Din r-Ravandi ( mam Mehdi m dr si –Qum)39 - Rical ibn Davud –ibn Davud l-Hilli (Tehran Universitetinin n ri –

Tehran) h 1383-cü il.40 - Rical t-Tusi – bu C r Muh mm d ibn l-H n t-Tusi ( r-

hm n n riyyat –Qum)

96

41 - Rical l-K i –Muh mm d ibn Öm r ibn bdul ziz l-Ki i(Dan kar n riyyat –M d) h 1348-ci il.

42 - Sir s-Silsil tul viyy -ibn Nasr l-Buxari.43 - Siratul imm tul isney A ara –Seyid Ha im l-Huseyni (D rul

arif n riyyat )44 - rh Usul l-K fi –M bla Muh mm d Saleh l-M nd rani.45 - rh N hcul B a – bdul H mid ibn bul H did l-Möt zili

(Ay tulla l-M ra i n riyyat –Qum) h 1404-cü il46 - Sahih min Siratin N biy l- zam - l- ll l-Muhaqqiq Seyid

r l-Murt da l-Amili ( l-Huda n riyyat –Beyrut)47 - s-Sahif tus S cc diyy - mam li ibn Hüseyn ( l-Hüda n riy-

yat –Qum) h 1376-c il.48 - Siratun Nuc t fi cvib ti l- stift t –Ay tulla Üzma Seyid bul

Qasim l-Xui ( l-M cc tul B yda n riyyat )49 - l rai – bu C r Muh mm d ibn li ibn Babaveyh l-Qum-

mi (D vare kitabxanas –Qum)50 - l-Umd -ibn B triq Y hya ibn H n l-Hilli (C mi tul mud rrisin

ri –Qum) h 1407-ci il.51 - Umd tut-Talib fi ns b li bu Talib –C lud Din hm d Hü-

seyn ibn li ibn M hn “ bn nb ” (Heyd riyy n riyyat –N f)52 - vali l-L ali-ibn bu Cumhur l- hs i (Seyid uh n riy-

yat –Qum) h. 1405-ci il.53 - Uyun axbar r-Rida : bu C r Muh mm d ibn li s-Saduq

(Cahan n riyyat ) h 1378-ci il.54 - Firaq - eyx H n ibn Mus n-Novbaxti ( l- dva n riyya-

–Beyrut) h 1404-cü il.55 - Fiqhur Rida – mam Rida n riyyat (h 1406-c il)56 - Qurbul sn d –Abdullah ibn C r l-Humeyri (Neyn vi n riyyat

–Tehran)57 - l-K fi –Muh mm d ibn Yaqub l-Kuleyni (Kutubul sl miyy

riyyat –Tehran )58 - K ful qumm fi m rif til imm : bul H n bi ibn sa l- rb li

(B ni Ha im t-T rizi n riyyat )59 - Lis n l- rab – bul Fadl C l d-Din Muh mm d ibn M kram

ibn M nzur (D rul Fikr n riyyat )60 - M cmu tu V ram –V ram ibn bu Firas ( l-F qih n riyyat –

Qum)

97

61 - M cm r-Rical – li l-Qahb i ( smail ti n riyyat )62 - M din tul M ciz –Seyid Ha im l-B hrani –M rif l- sl miyy ti

–Qum)63 - Must drak l-Vas il –Hüseyn n-N vi t-Tabrasi ( li beyt n -

riyyat –Qum) h 1408-ci il.64 - l-M qal t val Firaq –S d ibn Abdullah l- ri (M tlu ti tani

riyyat –Tehran) 1963-cü il.65 - M n L y hduruhul F qih – eyx Saduq (N rul isl mi n riyyat –

Qum) h 1413-cü il.66 - M qib li bu Talib – bu C r Muh mm d ibn li ibn hr

ub l-M nd rani ( nti rat l- ll -Qum) h 1379-c il.67 - Minh c l-B ra t fi rh N hcul B a –Mirz H bibullah l-Xui

(D rul Vaf n riyyat –Beyrut)68 - N hcul B a – mam linin sizl ri (D rul Hicra n riyyat –

Qum)69 - n-N vadir –Seyid F dlullah r-Ravandi (Ay tullah M ra i n riy-

yat –Qum) h 1403-cü il.70 - Vaq tu Saffeyn –Nas ibn Muz him ibn S yy r l-M nqavi (D rul

Kutt b n riyyat –Qum)71 - Vas il -Muh mm d ibn H n Hur l-Amil ( li beyt mü ssi-

si –Qum) h 1409-cu il.

98

MÜD CAT

Müq ddimGiri .................................................................................................... 2Birinci m : “S hab ” sözünün t rifi ............................................... 4Birinci: “S hab ” sözünün lü ti t rifi ................................................ 4

nbeh ................................................................................................ 5kinci: “S hab ” sözünün istilahi t rifi ................................................. 6kinci m : Quran v hli beytin s hab ri t rifl ri ................ 7

Birinci ba q: Quran v hli beytin pey mb rin s hab rini t -rifl ri ............................................................................................ 8Allah n kitab nda s hab rin t rifl nm si ........................................... 8

hli beytin hörm tli s hab ri t rifl ri ...................................... 12kinci ba q: Quran v hli beytin üç x lif ni t rifl si .................. 17

Üçüncü ba q: Quran v hli beytin Mühacir v nsarlar t rifl -ri ..................................................................................................... 19

Qurani K rimin Mühacir v nsarlar t rifl si .............................. 19Pey mb rin v onun hli Beytinin Mühacir v nsarlar t rifl -

ri ................................................................................................ 23Dördüncü ba q: Quran v hli Beytin B dr hlini t rifl si .......... 24Be inci ba q: Quran v hli beytin M kk nin f thind n qabaqAllah yolunda x rcl yib döyü nl ri t rifl si ................................ 25Üçüncü m : S hab r aras nda fitn nec yarand ....................... 28Birinci: Müs lmanlar aras nda ilk fitn ni yaradan .............................. 29kinci: S hab r aras nda fitn nin ba lamas ..................................... 32

l döyü ü .................................................................................... 33Saffeyn döyü ü .................................................................................. 34mam li hid olduqdan sonra ba vermi olaylar ....................... 37

Dördüncü m : slam v müs lmanlara qar hiyl r .................... 38Birinci: Pey mb rin s hab rin t vurmaq ............................. 38kinci: S hab rin t rcümeyi hallar t hrif etm k ........................... 44

Be inci m : Pey mb rin s hab ri bar düzgün mövqe ..... 45Alt nc m : S hab rl hli beyt aras ndak qohumluq v ad-qoyma laq ri ................................................................................. 48Yeddinci m : Sual Cavab ............................................................. 561-ci sual: S hab rin mürt d olmalar haqq nda ................................ 57

99

2-ci sual: Hovuz h disi ...................................................................... 593-cü sual: Allah n bir qrup s hab ni pisl si haqq nda .................... 614-cü sual: Hudeybiyy sülhü vaxt s hab rin pey mb rin mri-

müxalif olmalar ........................................................................... 645-ci sual: Cüm ax am hvalat ........................................................ 686-c sual: bu B kr s-Siddiqin F k ba miras nda mövqeyi ....... 727-ci sual: bu B krin Fatim ni alçaltmas m si ........................... 818-ci sual: Xalid ibn V lidin Malik ibn Nuveyra v onun xan namünasib ti ......................................................................................... 84bratamiz fikirl r ............................................................................... 91

Müraci t olunan biyyat ................................................................ 94

100