alman yada türk yazarlar

AVRUPA VE AMERKADA TRK EDEBYATI Hayrunisa TOPU * ZET Avrupa lkelerinde ve Amerikada yaayan Trk yazar ve airler olduka tartmal ve kapsaml bir konudur. Hem yurtdnda doan bu edebiyatn hangi ltlere gre adlandrlaca hem de sanatlarn biyografik bilgilerinin ve eserlerinin tespiti nem kazanmaktadr. zellikle gen yazar ve airler hakknda ansiklopedik bilgiye ulamak mmkn olmad iin temel bavuru kaynaklar edebiyat dergileri ve elektronik ortamdr. Dolaysyla bu makalede yer alan ve balang nitelii tayan bu bilgiler, yurtdndaki Trk edebiyatnn snrlarn izmekte rol oynayaca kadar tartmalar iin de ipucu nitelii tayacaktr. Anahtar Szckler: Yurtdndaki Trk edebiyat, g, srgn, edebiyat dergileri, internet taramas. TURKISH LITERATURE IN EUROPE AND AMERICA ABSTRACT Turkish poets and authors living in European countries and in America is a very extensive and divisive issue. Its needed to ascertain biographical information about poets and authors and which criterions can be used for the naming of this literature. It isnt possible that to reach information about the young poets and authors, so that internet and literature magazines are the main sources. Its hoped that this paper will help both comprehending the Turkish literature in European

*

Ar. Gr., Hacetttepe niversitesi Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blm Yeni Trk Edebiyat Anabilim Dal, [email protected]

Turkish StudiesInternational Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 4 /1-I Winter 2009

702

Hayrunisa TOPU

countries and in America and providing clues for the discussion about this issue. Key Words: Turkish literature in migration, exile, literature magazines, investigation. abroad, internet

1. Giri lke edebiyatlar, yaratldklar, iinde bulunduklar ulusun ismiyle adlandrlrlar. Trk edebiyat, ngiliz edebiyat, Fransz edebiyat gibi Peki, bu adlandrma yeterince kapsayc mdr? rnein Trk edebiyat sadece Trkiye ile mi snrldr? Bilimsel adan irdelenmesi gereken, cevaplar netlik kazanmam bu sorular yurt dnda yaayan Trk yazarlar erevesinde deerlendirilebilir. Yurt dnda yaayan sanatlarn varl yeni Trk edebiyat iin olduka eskilere dayanmaktadr. Namk Kemal1, Ziya Paa2 ve Ahmet Mithat Efendi3 Tanzimat dneminde iktidarla ters dtkleri iin yurt dna srgne gnderilen ya da lkesinden ayrlan sanatlardan bazlardr. Abdlhak Hmit ise resm grevlendirmeler sebebiyle uzun yllar yurt dnda kalmtr. Fakat bu resm grevlendirmeler onun iin katlanmak zorunda olduu bir sre deildir; aksine yurt dnda kalmak konusundaki kiisel isteiyle rtmektedir. 4 Yahya Kemal5 ise renim amacyla Parise gitmi ve dokuz yl boyunca orada kalmtr. Sebep ne olursa olsun yazar ve airlerin yurt dnda yaamalar yeni Trk edebiyat iin ok da yeni olmayan bir sretir. Bu sre, modern edebiyatta en byk sramay Almanya ile 1961de imzala1

2

3

4

5

Okay Orhan, Byk Trk Klasikleri, Namk Kemal, C. 8, tken Yaynlar, stanbul 1988, s. 371, Uman Abdullah, Namk Kemal, Tanzimat Edebiyat, Aka Yaynlar, Ankara 2006, s. 212, 217. Orhan Okay age 341, etin Nurullah, Ziya Paa, Tanzimat Edebiyat, Aka Yaynlar, Ankara 2006, s. 131. Parlatr smail, Ahmet Midhat Efendi, Byk Trk Klasikleri C. 9, tken Yaynlar, stanbul 1989, s. 65. Enginn nci, Abdlhak Hmit Tarhan, Tanzimat Edebiyat, Aka Yaynlar, Ankara 2006, s. 410 440. Akyz Kenan, Mill Edebiyat Devri, Modern Trk Edebiyatnn Ana izgileri, nkilp Kitabevi, stanbul 1995, s. 171.



Avrupa Ve Amerikada Trk Edebiyat

703

nan ii alm szlemesiyle yapar. Anlamann ardndan balayan g dalgas Trklerin kitleler halinde ve sistemli bir ekilde Almanyaya yerlemelerine, bu da uzun vadede Almanyada Trk yazar ve airler tarafndan oluturulan bir edebiyatn domasna yol aar. 12 Eyll 1980 darbesinin ncesi ve sonrasnda ise siyas nedenlerle yurtdna kan birok sanat vardr; bunlardan bazlar gittikleri lkelere yerlemi bazlar ise Trkiyeye dnmtr. Bizim bu yazdaki amacmz, 1960tan sonra ekonomik, sosyal ya da siyasal nedenlerle Avrupa lkelerine ve Amerikaya giden veya orada doup byyen Trk yazar ve airlerinin dkmn yapmaktr. Bu kapsamda 1980-2006 yllar arasndaki Hrriyet Gsteri,1980-2008 Austos yllar arasndaki Varlk, 2003-2008 dilimindeki Kitaplk, 1997- Austos 2008 yllar arasndaki Virgl ve 1990-2007 sresinde yaynlanan Cumhuriyet Kitap, ayrca 1981-1985 yllar arasnda kan Sanat Olay ve 1964-1975 yllar arasnda kan Yeni Dergi taranmtr. Amacmz, sz geen edebiyat dergileri ve kaynakada adresleri verilen internet sayfalar araclyla bir tr derleme almas yapmak olduu iin sanatlarn eserlerinin edeb adan deerlendirilmesi bu yaznn konusu dndadr. Yazda, sanatlarn doum-lm tarihlerini, hl yaamakta olan sanatlarn ise sadece doum tarihlerini belirtmekle yetineceiz. Eserlerini verirken ise k noktamz yabanc dilde yazdklar ve yurtdnda bulunduklar srada yazdklar eserleri oldu. Trkiyede bulunduklar srada yaynladklar eserler bu yaznn kapsam dndadr. Fakat zellikle gen veya yurtdnda doup bym sanatlarn eserleri elektronik ortamdan derlendii iin bu bilgilerin kesinliine temkinli yaklalmas faydal olacaktr. Bu almann temel bavuru kayna, yukarda da belirttiimiz gibi, edebiyat dergileri, bu dergilerde yer alan, yurt dnda yaayan yazarlarn kitaplarnn tantld blmler, onlarla yaplan syleiler, soruturmalar ve eitli internet sayfalardr. Dolaysyla yazarlar, airler ve onlarn eserleri, eserlerinin evirileri hakkndaki bilgilerde eksiklik olabilecei dncesinin gz nnde bulundurulmas faydal olacaktr. Yabanc dilde eser yaymlayan yazarlarn eserlerinin Trkeleri de zaman zaman parantez iinde verilmitir. Fakat bunun, eserin Trke evirisi olup olmadna temkinle yaklalmas gerekir. nk zellikle elektronik ortamdaki kaynaklarda, sadece eserin adnn anlalmas iin Trkesi verilebil-



704

Hayrunisa TOPU

mektedir. Bir karkln domamas iin Trkeye aktarldndan emin olunan eserler Trke evirisi ifadesiyle parantez iinde verilmi, dier eserlerin isimlerinde ise tamamen alnan kaynaa sadk kalnmtr. Dolaysyla eserlerin Trke evirileri konusunda eksik veya hatal bilgilerle karlalmas mmkndr. Baz yazarlarn ise sadece doum ve lm tarihleriyle veya sadece doum tarihleriyle yetinildii grlecektir; bunun sebebi, yazarn ad geen lkede eser vermemesi, yalnzca belli bir sre bulunmu olmasdr. Adlarna ulatmz yazar ve airleri, Almanyada, Almanya dndaki Avrupa lkelerinde ve Amerikada yaayan Trk yazar ve airleri olmak zere ana grupta topladk. Almanyay dier Avrupa lkelerinden ayr tutmamzn nedeni gerek 1950li yllarda balayan g dalgasyla gerekse siyas nedenlerle Almanyada yaayan sanatlarn sayca ok olmasdr. Bu nedenler, Almanyada dier lkelere gre ok daha hacimli ve dier Avrupa lkelerinden farkl zelliklere sahip bir edebiyatn domasna sebep olmutur. Dolaysyla Almanyay dier lkelerden ayr tutmann daha salkl bir deerlendirme olaca dncesindeyiz.

2. Almanyada Yaayan Trk Yazar ve airler Yurtdnda yaayan sanatlar iin yaygn olarak gmen / srgn yazar kavramlar kullanlmaktadr. Bu kavramlar, siyas nedenlerle veya g dalgasnn ardndan ekonomik nedenlerle yurtdna yerleen edebiyatlar iin doru kabul edilse de geerliliinin bugn devam ettii sylenemez. Gnmzde, zellikle Almanyadaki yazar ve airler iin g ya da srgn, ailelerinin Almanyaya geli nedenidir. Fakat bu nedenin onlarla dorudan bir balants yoktur. ki kltr arasnda kalmann sanclarn yaasalar bile Trkiye, onlar iin yaz tatillerinde grlen bir lke olmaktan teye gidemeyecektir dolaysyla yurt dna ekonomik veya siyas nedenlerle km edebiyatlarn eserlerinde yer alan, lkeye duyulan tutku ve zlem onlarn eserlerinde yerini farkl konulara brakacaktr. Nitekim, Almanyada yaayan yabanc yazarlar adlandrma konusundaki deiim bize bunu gstermektedir. 60larn sonu 70lerin banda konuk ii yazn eklinde anlan edebiyat hareketi, 80li yllarda nce yabanclar yazn,




705

ardndan gmen yazn eklinde, 90larda ise kltrler aras yazn6 eklinde anlmaya balamtr. Bu tanmlama bize, hem Almanyann yabanc edebiyatlara kar bak asndaki deiimi hem de bu edebiyatlarn eserlerindeki ierik deiimini vermesi asndan nemlidir. Almanyadaki edebiyatlarn eserlerinin dili, bize, oradaki edebiyatn oluum ve geliim sreci hakknda nemli bilgiler vermektedir. Almanyadaki Trk edebiyatnn ilk yllarnda dil ounlukla Trke iken bu, zamanla hem Trke hem Almancaya, ardndan sadece Almancaya dnmtr. Edebiyat, retildii dille yaar, onunla beslenir ilkesinden yola kacak olursak edeb eserlerde dilin giderek Almancaya dnmesi Trk edebiyatlarn Almanyay benimsediklerinin bir gstergesidir. Sadece evin iinde kalan Trke, sosyal ve gnlk hayatta onlar kuatan Almanca beraberinde kltrn de getirmitir. Dille birlikte gelen bu kltr evde alnan kltrle birleince kltrler aras yazn kavram domutur. Son dnemde Almanyada ok tannan ve ok satan Feridun Zaimolu, Emine Sevgi zdamar gibi baz yazarlar Almancay bir Alman yazardan farkl kullanarak dikkat ekmilerdir. Feridun Zaimolu dili bilinli olarak bozmu, argo ifadelere yer vermi7, Emine Sevgi zdamar ise eserlerinde szc szcne Almancaya evirdii Trke yerel sylemleri, ataszlerini, deyimleri kullanmtr8. Bylelikle ad geen yazarlarn metinleri sadece ierik asndan deil dil ve slup asndan da edebiyat aratrmaclar iin ilgin zellikler tar bir konuma gelmitir. Eserlerin dilindeki bu deiim ieriklerinde de grlr. Almanyada ilk yllarda verilen edeb rnler daha ok iilerin yaad zorluklar, i hayatnn skntlarn anlatrken doksanl yllardan sonra bu konularn yerini iki kltr ve kimlik arasnda kalmann skntlar, elikileri alr. Almanyada yaayan Trk sanatlar tarafndan oluturulan bu edebiyatn eitlilii yazar ve airlerin saysna da yansmtr. Almanyada yaayan Trk sanatlarn says dier lkelerleKuruyazc Nilfer, Almanyada Oluan Yeni Bir Yaznn Tartlmas, Gurbeti Vatan Edenler Almanca Yazan Almanyal Trkler, Kltr Bakanl Yaynlar, Ankara 2001, s. 3 24. 7 http://www.turkkitap.de/ (ET 27.08.2008) 8 Aksoy Nazan, Almanya: Yeni Bir Yurt (mu?), Virgl, S. 22 (1999), s. 43.6



706

Hayrunisa TOPU

kyaslanamayacak kadar fazladr. nk Almanya dndaki herhangi bir lkeye sistemli bir ekilde g sz konusu deildir. Oysa Almanyaya, 1961 ylnda yaplan anlamayla balayan ii g 1973te durdurulmu, fakat daha sonra ailelerin birletirilmesi ile devam etmitir. Bylece 1964te bir milyon olan Trk nfus 1974te drt milyonu bulmutur.9 Bu artlar deerlendirildiinde Almanyada dier Avrupa lkelerine gre kkl ve gnmze dek devam eden, Trk sanatlarnn oluturduu bir yaznnn domas doaldr. Nfusu milyonlarla ifade edilen bu topluluk tek bir balk altnda deerlendiremeyeceimiz birok yazar ve aire sahiptir. Dolaysyla onlar alt grupta toplamay uygun grdk. Bu gruplandrmay yaparken temel ltmz Almanyada yaayan veya yaamakta olan sanatlarn hangi sebeple oraya gittikleri veya orada bulunduklaryd. nk bu, onlarn eserlerini de ekillendiren bir ltt. rnein Almanyaya 12 Eyll 1980den sonra siyas nedenlerle gelmi bir sanatyla Almanyada doup bym bir Trk sanatnn eserlerinde baz ortak noktalar bulunsa bile eserler zerindeki inceleme derinletirildike byk bir olaslkla farkl zelliklerle karlalacaktr. Nitekim her iki edebiyaty besleyen ve yaratan artlar ok farkldr. Bu nedenle aadaki snflandrmann bize etrafl bir deerlendirme imkn vereceini umuyoruz. Gruplandrmaya gemeden nce baz noktalar hatrlatmakta fayda vardr: Gruplandrmada baz yazarlarn ayn anda birden fazla grupta yer ald grlebilir. Bunun sebebi sanatnn Almanyaya gidiinde birden fazla nedenin etkili oluudur. Yazar ikinci kez bir grupta yer aldnda onun sadece isim, doum ve lm tarihinin verilmesiyle yetinilmitir. Almanyada yaayan Trk yazar ve airler blmnn son ksmnda eitli nedenlerle Almanyaya giden Trk sanatlara yer verilmitir; eitli nedenler arasnda dier be gruptan farkl nedenler olabilecei gibi Almanyaya gidi nedenine ulaamadmz yazar ve airler de vardr. Aada hayatlarna ve eserlerine dair ksa bilgiler vermeye altmz yazar ve airler dnda sadece isimlerine, haklarnda ok snrl bilgiye veya yalnzca Almanca deerlendirmelere ulatklarmz da vardr. O nedenle burada sadece isimlerini vermekle yetineceiz; Nuran al, Fatih evikollu, Blent Ceylan,9

Nilfer Kuruyazc, age, s. 3.




707

Hasan il, Birol Denizeri, Fikret Doan, Deniz Kurtay, Aydn Engin, Neet Erol, iir Erolu, Abdullah Erylmaz, mer Erezen, Recai Halla, Berkan Karpat, brahim Kaya, Sedat Pamuk, Necati ahin, ener Saltrk, Evrim en, Asl Sevindim, Serdar Somuncu, Mehmet Tekerek, Halit nal, adi nc, Nevzat Yaln, Erol Yldrm, Cengiz Bayazt, lk Akbaba, Celal Can Uun, Melek Mevlude Baklan, Ayhan Akdemir, Ali F. Bilir.

2.1. 1950li Yllarda Balayan G Dalgasyla veya Ekonomik Nedenlerle Almanyaya Giden Trk Yazar ve airler Fethi Sava (1930-1989): Sanat Okulunda okurken babasnn lmyle birlikte renimini yarda brakarak almak zorunda kald. 1965de ii olarak Mnihe gitti. Eserleri: Roman: Almanlar Bizi Sevmedi (1986), Ekmekle Kitap (1989). yk: Dn (1972), zel Ulak (1973), Ta Ocanda (1975), Alamanya Gurbeti (1977), Frn Patlaynca (1982), Makinalar alrken (1983), Ayva Kokulu Ev (1986), Almanyann Gzel Kzlar (1989). iir: Duvarc Hasan Usta (1970), Bu Sar Biralar ince (1971), p Trks (1975), Arkadalar (1980), Duyuyor musunuz? (1983), zmirin inde nce Minare (1986), Bir Ekmek Var Orada (1986). Bekir Yldz (1933-1998): 1962-1966 yllar arasnda Almanyada ii olarak almtr. Eserleri: Roman: Trkler Almanyada (1966). Hikaye: Alman Ekmei (1974). Hseyin Aras ren (d. 1939): 1960ta Almanyaya yerlemitir. Eserleri: Roman: Nilgn ya da Gndodularn Ykselii (1985), Arada (1987), Kaybolan efkat (1987), Nar iei (1988), Kreuzberg Anlar (1991), Beklenmedik Bir Ziyareti (1995). yk: Berlin lemesi (1980), Enkaz-kinci Elden Resimler (1984), Btn Eserleri (1985), Duyarszlklar (1985), Ann Gizli Yaam (1990), Hollywood zlemi (1991). iir: Terk Edilmilerin Akam (1960), Pek Byk Gzlerim (1964). Oyun: Kr Oidipus (1980). Almanca Eserleri: Was will Niyazi in der Nauny Strasse (1973 Niyazinin Nauyn Sokanda i Ne?), Der Kurze Traum aus Kathane (1974 Kathane Ryas), Privatexil (1977 Sefilname), Deutschland ein Trkisches Mrchen (1978 Almanya da Bir Trk Masal), Alte Mrchen neu Erzhlt (1979 Yeni Dille Eski Masallar), Die Fremde ist ausch ein Haus (1980 Gurbet Deil Artk).



708

Hayrunisa TOPU

Gney Dal (d. 1944): 1972 ylnda Bat Berline ii olarak gitmitir. Eserleri: Roman: Srgnleri (1976), Memeleri Byyen i (1976), E5 (1979), Fabrikada Bir Sarayl, Kllar Yolunmu Maymun (1988), Geliboluya Ksa Bir Yolculuk (1994), Sabri Mahirin Ring Kys Akamlar (1998), Ak ve Boks (2003), Kk g Adnda Biri (2003). yk: Buzul Dneminden Haberler (1983), Yanl Cennetin Kular (2004). Almanca Romanlar: Wenn Ali die Glocken laeuten hrt, Der enthaarte Affe, Europastrasse 5, Die Vogel des falschen Paradieses, Eine kurze Reise nach Gallipoli. Antoloji: Geschicten aus der Trkei (Yksel Pazarkaya ile). Emine Sevgi zdamar10 (d. 1946): 1976 ylndan itibaren Almanyada yaamaktadr. Eserleri: Roman: Das Leben ist eine Karawanserei hat zwei Tren aus einer kam ich rein aus der anderen ging ich raus (1992 Trke evirisi: Hayat Bir Kervansaray Birinden Girdim Dierinden ktm 1993), Die Brcke vom Goldenen Horn (1998), Seltsame Sterne starren zur Erde (2003). yk: Mutterzunge (1990), Der Hof im Spiegel (2001). Tiyatro Oyunlar: Karagz in Alemania (1982), Karierre eine Putzfrau (1984), Kelolan in Alemania (1991), Noahi (2000) An-Mektup: Kendi Kendinin Terzisi Bir Kambur (2007). Habib Bekta (d. 1951): 1972de ii gyle Almanyaya gitmitir. Eserleri: Roman: Hamriyanm (1989), Bana Bir iir Oku, (1990), Glge Kokusu (1997), Cennetin Arka Bahesi (2000). ocuk Roman: Lades (1997). yk: Kapkule Nerede? (1983) Yorgun l (1989), Meyhane Dedikleri (1997), Ben yklere nanrm (2001). iir: Erlangen iirleri (1983), Adresinde Yoktur (1985), Sz Yurt Edindim (1992). Aratrma: Uyuturucu Bata (1991). Almanca Eserleri: Belagerungs des Lebens (1981), ohne dich ist jede stadt eine wste (1984), Reden die Sterne? (1985) Das Vergessene Waschsen, Das Landerspiel, Sirin wnscht sich einen Weihnachtsbaum (1991), Metin macht Geschichten (1994), Wie Wir Kinder-ocuka (1996), Mein Freund der Opabaum (1997), Zaghaft meine Sehnsucht Horlemann, Unkel/Rhein (1997), Etwas (2002), Babel zum Trotz ( 2002), Ein gewhnlicher Tag (2005), Ein Gedicht, ohne Widmung, (2006) Ein

10

Freely Muaren, Diller Arasnda Emine Sevgi zdamar, (ev.: Mehmet H. Doan), Kitaplk, S.48 (2001), s. 182-184.




709

gewhnlicher Tag (2006), Farbe des Lichts Habib Bekta, Gisela AulfesDaeschler (2006), Hamriyanm-Frau Teig (2007). Murat Karaaslan (d. 1955): 1971 ylnda Almanyaya ii olarak gelmitir. Eserleri: Roman: G. yk: Dler lkesi, Yklan Umutlar, Nuran, Ya Kendin Gel Ya Beni Gtr, Zibidi, Onursuzlar Kouu. iir: Mehul i, Yolcu ile Kahveci, Efendim, Dedemin D. smet Eli (d. 1964): 1970de ailesiyle birlikte Almanyaya yerlemitir. Eserleri: yk: Der Rosarote Fahrstuhl (2007 Trkesi: Suskun Gl).

2.2. Siyas Nedenlerle Almanyaya Giden Trk Yazar ve airler Orhan Murat Arburnu (1918-1989): 1980den sonra Almanyaya yerlemitir. Eserleri: iir: Bu Yrek Sizin (1982), Buruk Dnya (Toplu iirleri 1985). Yusuf Ziya Bahadnl (d. 1927): 1979-1991 yllar arasnda siyas nedenlerle Almanyada bulunmutur. Eserleri: Roman: Aln Kaplar (1985). yk: Geenein Karanlnda (1982), Titanikte Dans (1986). Dursun Akam (1930-2003): 1980-1991 yllar arasnda Almanyada kalmtr. Eserleri: Roman: Dalarn Sultan (1985). nceleme: Alaman Oca (1982). Oya Baydar (d. 1940): 12 Eyll dneminde yurt dna giden yazar 1992de Trkiyeye dnmtr. Eserleri: yk: Elveda Alyoa (1991). Aysel zakn (d. 1942): 1963 ylnda Gazi Eitim Enstitsn bitirdikten sonra Atatrk Eitim Enstitsnde retim grevlisi olarak almaya balad. 1980 darbesinden sonra gittii Almanyadan dnmeyince grevine son verildi. Eserleri: Roman: Gen Kz ve lm (1981), Die Preisvergabe (1982). yk: Sessiz Soll Ich Hier Alt Werden (1981), Kanal Boyu (1982), Die Leiden der Anderen (1984), Das Laecheln des Bewusstsein (1985), Hamburg Akamlar (1986), Mavi Maske (1988). Ali Arslan (d. 1947): 1976da Almanyada Trke retmeni olarak almaya balamtr. Eserleri: Roman: Sere 1



710

Hayrunisa TOPU

(1988), Ama Sevgi Kalmal (2003), Sere 2 (2004) yk: Artin Usta (1983), Kk Umutlar (1994). ocuk Kitab: Bdklar (1991), Bahedeki Kular (1994), Gneli Dler (1995), Masal lkesi (1995). akir Bilgin (d. 1951): 1978 ylndan beri Almanyada yaamaktadr. Eserleri: Gne Her Gn Doar (1988), Devrimden Konuuyorduk (1990), Brak ykmz Dalar Anlatsn (1992), Srgndeki Yabanc (1998), Bir Daha Susma Yreim (2001 Roman), Gzellikler Yeter Bana (2003). Vehbi Bardak (d. 1956): 1980de siyas bir kovuturmann ardndan Almanyaya gider. Eserleri: Roman: Dnyann En Gzel Kitab (2008), nsan Sevdike Gzelleir (2008), zgrlk (2008). yk: Kap Kap (1984), Yarm Kalan Trk (2006). Dier Eserleri: Evrenin Gizli Boyutlar (2006), Kelebek Vadisi (2007). Doan Akhanl (d. 1957): 12 Eyllden sonra gz altna alnd. Hapis cezasna arptrld. 1992 ylnda ailesiyle birlikte Almanyaya yerleti. Eserleri: Roman: Denizi Beklerken (1998), Gelincik Tarlas (1999), Kyamet Gn Yarglar (1999), Madonnann Son Hayali (2005), Die Richter des Jngsten Gerichts (2007). eviri: Almanca-Trke: Talat Paa Davas-I Tutanaklar (2003), Talat Paa Davas-II Yorumlar (2004). Srr Ayhan (d. 1961): 1989da Almanyaya yerleti. Eserleri: Eksik Hayatlar (2003), Berberin Dans (2008).

2.3. niversite retimi Amacyla veya Grevlendirmeyle Almanyaya Giden Trk Yazar ve airler Orhan Asena (1922-2001): 1971-1976 yllar arasnda Almanyada doktor olarak almtr. Eserleri: Oyun: Gekin Kz (1971), El Kaps (1972), 16 Mart 1920 (1974), Karagz Emekli (1974), ilide Av (1975). Fakir Baykurt11 (1929-1999): 1979da Almanyaya gnderildi. Duisburgda Yabanc ocuk ve Genlerin Teviki ve Blgesel alma Kurumunda eitim uzman olarak11

Baykurt Fakir , Burada da Yaz Denilen Cehennemle Uramak Var, Hrriyet Gsteri, S. 37, 1983, s. 8385, Yaln Kemal, Ylanlarn cnden Yarm Ekmeke Fakir Baykurt, Cumhuriyet Kitap, S.425 (1998), s. 1213.




711

alt.1996da emekli oldu. Eserleri Roman: Yksek Frnlar (1983), Koca Ren (1986), Yarm Ekmek (1997), Eekli Ktphaneci (2000) yk: Bar rei (1982), Gece Vardiyas (1982), Duisburg Treni (1986), Bizim nce Kzlar (1992), Dikenli Tel (1998), Anamla Yllar, Rur Havzasnda, Trk Baheleri, Ate Dikenleri. ocuk Roman: Dnya Gzeli (1985), Saka Kular (1985). iir: Bir Uzun Yol (1989). An: zm ocuktur (1998), Ky Enstitl Delikanl (1999), Kavack Kynn retmeni (2000), Ke Bucak Anadolu (2000), Bir TS Vard (2001), Dost Yzleri (2002), Gen Emekli (2002), Sladan Uzakta (2002). Gezi: Dnyann te Ucu (1999). Deneme-nceleme: fade (1994), Yeni Klelik mi? (1996), Trkiye Nereye? (1997), Trkiyede Ky Enstitleri (1997), Benli Yazlar (1998), Trk Eitiminde Emperyalist Etkiler (1999). Adnan Binyazar (d. 1934): Ankara Gazi Eitim Enstits Trke blmn bitirdikten sonra eitli devlet kurumlarnda Trke uzman ve retmeni alt. 1981de gittii Berlinde Eitim Senatosunda alt, liseler iin Trke mfredat program hazrlayan kurula bakanlk etti. Eserleri: Eletiri-Denemenceleme: Elif ile Mahmut (1995), 15 Trk Masal (1995), Ortadou (1995). Derleme: Halk Anlatlar (1997). Stk Salih Gr (d. 1934): 1969-1970 arasnda Almanyada yksek lisans yapt.1966-1972 yllar arasnda Devlet Su lerinde alt. 1972 ylndan sonra ise Almanyada eitli resm grevlerde bulundu ve emekli olduktan sonra da almalarna Almanyada devam etti. Eserleri: iir: At (1972), Yaban El (1987), Kehribar ve Tura (1992). yk: Yol Bitmeden (1985), Vor dem Ziel (1987), Zmrdanka (1995), eviri: Aslanlar irketi (1971), Vurgun (1972), Kontes (1974 Hans Hobeden). Ayhan Can (d. 1937): 1970ten sonra Almanyada Trk ii ocuklarna retmenlik yapt. Eserleri: iir: Gl Devrimi (1981), Umut arklar (1987), Sevdan Anlat (2003), Dilara (2004). Halk Aker (d. 1940): Frankfurt Bakonsolosluunda memur olarak alt. Eserleri: iir: Srgn Hz (1978).



712

Hayrunisa TOPU

Yksel Pazarkaya12 (d. 1940): Ortarenimini 1957de tamamladktan sonra Almanyaya gitti. Eserleri: Roman: Ben Aranyor (1989), yk: Oturma zni (1977), Gz Rengi (1998), iir: Koca Sapmalarda Biz Vardk (1968), Umut Dolaylar (1969), Aydnlk Kanayan iek (1975), ncindiin Yerdir Gurbet (1979), Saat AnkaraTakvim Dizeleri (1981), Sen Dolaylar (1983 Sen Dolaylar, Sevgi Dolaylar, Umut Dolaylar Adyla 1992), Karanlktan Yaknma (1988), Dost Dolaylar (1990), Mutluluk iirleri (kaset 1995), Somut iir (1996). Oyun: Mediha (1992), Ferhatn Yeni Aclar (1993), Haremden Kadn Karma (1993), Keta (2000). eviri: Orhan Veli Kank (49 iirinin ngilizce evirisi), Ohne Bahnof (1967 Bekleyen Tren), Ta Toplayan Kadn (1992 Gert Heindenreichten roman), Brechtin Gncesi (B. Brechtten, 1996), Ayn Yeryz (1997 Sekiz airin Yazmas), Ayasofyann Martlar (1998 Johannes Poethenden,), Gen Wertherin Aclar (1999 Goetheden), Yahudiler (2000 Lessingten), yi Ruhlara Adak (2004 Rilkeden), Bugn de Hl Az Mutlulua (2004 Walter Helmut Fritzden). Deneme-Sylei: Almanya zerine (1995). nceleme: Behet Necatigil-Gedichte (1972), Die Dramaturge des Einakters (1973), Mlln ve Solingenden Sonra Almanya zerine (1995). Antoloji: Modern Turkische Lyrik (iir antolojisi 1971), Die Wasser Sin Weisse Als Wir (1973). Monografi: Kara Bykllarn Aksakal Demirta Ceyhun (2004). ocuk Kitab: Aaca Taklan Uurtma (ocuklar iin antoloji 1974), Utku (alt dilde 1974), Aya Uan Minare (1980), Oktay, Atatrk reniyor (1983), Rosen im Frost (Zemheri Gnleri 1982), Balk Suyu Sever (1987), Balinann Bebei (1988), Kemal ile Burak-Cennet lkesine Yolculuk (1998). mer Polat (d. 1943): 1978 ylnda Almanyada kltr ataeliine atand. Daha sonra memurluktan ayrlarak Almanyaya yerleti. Kemal Kurt (1947-2002): 1975ten itibaren Almanyada yaamaya balad. Eserleri: Roman: Ja, sagt Molly (1998). iir: Abuzer Gler (1988), Beim nchsten Ton (1988), Scheingedichte / iirimsi (1988 Almanca-Trke), menschen.orte. Dzyaz: weil wir Trken sind /...Trk olduumuz iin (1981 Dzyaz-Fotoraflar

12

enocak Zafer, Ben Aranyorda Benlik Araynn Servenini Yazdm (Rportaj Yap.: Necati Tosuner), Varlk, S. 998 (1999), s. 32-34.




713

Almanca-Trke), Bilder einer Kindheit (1986 Dzyaz-Fotoraflar), Was ist die Mehrzahl von Heimat? (1995), Der Chinese von Schneberg (2000). ocuk Kitaplar: Wenn der Meddah kommt (1995), Sieben Zimmer voller Wunder (1996), Die fnf Finger und der Mond (1997), Die Kinder vom Mondhgel (1997), Wenn der Meddah kommt (1997okul kitab), Cora die Korsarin (1998,) Als das Kamel Bademeister war (1998), Eine echt verrckte Nacht (2001), Yunus (2001), Die Sonnentrinker (2002), Die verpatzten Zaubersprche (2002). eviri Almanca-Trke: Bahman Nirumand / Iran-hinter den Gittern verdorren Blumen, ran-iekler Soluyor Parmaklarmda (1988), Hans de Beer-Kleiner Eisbr wohin fhrst du?, Kk Beyaz Ay Nereye Gidiyorsun? (1994), Markus Pfister-Der Regenbogenfisc, Gkkua Bal (1994), Markus Pfister-Der Regenbogenfisch schliet Frieden, Gkkua Bal Baryor (1998), Hans de Beer-Kleiner Eisbr, hilf mir fliegen!, Kk Beyaz Ay, Yardm Et Uaym! (1999), Markus Pfister-Der Regenbogenfisch berwindet seine Angst, Gkkusa Bal Korkusunu Yeniyor (2000), Markus Pfister-Regenbogenfisch, komm hilf mir!, Gkkusa Bal, Bana Yardm Et! (2000), Hans de Beer-Kleiner Eisbr, kennst du den Weg?, Kk Beyaz Ay Yolu Biliyor Musun? (2001), Trke-Almanca: Glten Dayolu-Sk Diini Bei die Zhne zusammen (1981). Mevlt Asar (d. 1951): Almanyaya 1977 ylnda doktora yapmak zere gelmi ve oraya yerlemitir. Eserleri: iir: Gurbet kilemi (1986 Almanca-Trke). Dier Eserleri: Almanyada yaayan Trk sanatlarn oluturduu Kavak isimli ortak kitaba iir ve ykleriyle katlmtr (1995). Ayrca Almanyada yaynlanan eitli gazete, dergi ve antolojilerde iirleri yaynlanmaktadr. Ertun Barn (d. 1951): Manheim niversitesi iletme fakltesini bitirmitir. Eserleri: anslye'nin Yitik Piyonlar (1994), Kosswigs Vogel kommen immer noch (1999 Kosswig'in Kular Hl Geliyor), Yorumcu (2004), Tavla (2005), Devirme Koca Solak (2006). Alev Tekinay (d. 1951): Mnihte Alman Dili ve Edebiyat renimi grmtr. Augsburg niversitesinde retim grevlisi olarak almaktadr. Eserleri: Roman: Der weinende Granatapfel (1990), Nur der Hauch vom Paradies (1994). yk: ber alle Grenzen (1986), Die Deutschprfung (1989), Es brennt ein Feuer in mir



714

Hayrunisa TOPU

(1990).Genlik Edebiyat: Engin im englischen Garten (1990), Dier Eserleri: Das Rosenmdchen und die Schildkrte Mrchen (1991). Acem zler (d. 1959): Berlin Teknik niversitesi psikoloji blmnden mezun olmutur. Eserleri: Eski Bir Bellekle (1992), Yarm Damla (1993 Almanyada hazrlanan Trk iiri antolojisi), Ya Krk Artk (2007). Dilek Zaptolu (d. 1960): Ortaokulu ve lisenin ilk yln Almanyada okumutur. Yksek renimini ise Boazii ve Gttingen niversitelerinde tamamlamtr. 1989-1998 yllar arasnda Cumhuriyet gazetesinin Almanya muhabirliini yapmtr. Eserleri: Roman: Der Mond isst die Sterne auf. Yazarn ayrca Almancadan Trkeye, Trkeden Almancaya birok evirisi vardr. Nursel Kse (d. 1961): 1978 ylnda niversite renimi iin Almanyaya yerlemitir. Asl meslei oyunculuktur. Eserleri: iir: Der Liebe zum Trotz (1996), In meinem Gedchtnis wohnst Du (1997), topya (2000). Radyo Oyunu: Die Ameisenfrau, Der Schlangenbrunnen (1996-1998). Altan Apaydn (d. 1964): 1978 ylndan itibaren renimine Almanyada devam etti. Eserleri: Mizah Roman: Evimdeki Dmanm PC (1999). Ali Asker Barut (d. 1964): 1988 ylndan itibaren Hrriyet gazetesinin Franfurt brosunda redaktr olarak almaya balamtr. Eserleri: iir: Rzgarla Dolu (1992), Yamurlu Leylak (1994), Aa skdar (1994), Karanfil Krklar (1998), Ay Szl (2000), Sarho Bcek arklar (2005). Esmehan Aykol (d. 1970): stanbul niversitesi Hukuk Fakltesini bitirdikten sonra yksek lisans renimi iin Almanyaya gitti. Ardndan doktora renimine devam etti. Eserleri: Roman: Kitap Dkkan (2001), Kelepir Ev (2003), Savrulanlar (2006).




715

2.4. Almanyada Doan veya ok Kk Yata Ailesiyle Birlikte Almanyaya Giden Trk Yazar ve airler Hdai lker (d. 1951): 1959 ylnda ailesiyle birlikte Almanyaya gitti. Eserleri: Gurbet nsanlar (1983), Belgrad u Tepenin Ardnda (1985), Meyhane Berlin (1985 Almanca), Anneliesenin Bakaldrs (1988), Ruhlar Kral (1996), Makedonya Glerinin 50. Ylnda Birlik Yazlar. Renan Demirkan (d. 1955): Eserleri: Roman: Schwarzer Tee Mit Drei Sfuck Zveker (1991, Trke evirisi: ekerli Demli ay), Es wird Diamanten regnen vom Himmel (1999). yk: Die Frau mit Bart (1994). iir: ber Liebe, Gtter und Rasenmhn (2003). Akif Pirini (d. 1959): 10 yandayken ailesiyle birlikte Almanyaya gitti. Eserleri: Roman: Trnen sind immer das Ende (1980), Felidae (1989), Der Rumpf (Gvde 1992), Francis Felidae II (1993), Yin (1997), Cave Canem Felidae III (1999), Die Damalstr (2001), Das Duell Felidae IV (2002), Salve Roma! Felidae V (2004), Der eine ist stumm, der andere ein Blinder (2006), Schandtat. Ein Felidae (2007). Zehra rak (d. 1960): 1963te ailesiyle birlikte Almanyaya geldi. Eserleri: iir: Flugfnger (1988), Vogel auf dem Rcken eines Elefanten (1991), Fremde Flgel auf eigener Schulter (1994), Leibesbungen (2000), In Bewegung (2008). Metin Fakolu (d. 1961): 1967 ylndan beri Almanyada yaamaktadr. Eserleri: iir: Fremdgenuss (1987). Dier Eserleri: L80 / 32 (1984). Zafer enocak (d. 1961): 1971den itibaren ailesiyle birlikte Almanyada yaamaya balad. Eserleri: Roman: Die Prrie (1997), Gefhrliche Vermandschaft (1998). yk: Der Mann im Unterhemd (1995), Atletli Adam (1997). iir: Elektriches Blau (1983), Verkauf der Morgenstimmungen am Markt (1983), Flammentropfen (1985), Ritual der Jugend (1987) Das Senkrechte Meer (1991), Genlik Ayinleri (1994), Fernwehanstalten (1994), Taa ve Kemie Yazldr (2000), Kara Kutu (2004). eviri: Das Kummerrad / Dertli Dolap (Yunus Emreden iir evirileri). Deneme: Atlas der tropischen Deutchland (1992), War Hitler Araber? (1997 Hitler Arap myd? adyla).



716

Hayrunisa TOPU

Sivri Ycel (d. 1961): stanbulda liseyi bitirdikten sonra ailesiyle birlikte Almanyaya yerlemitir. Eserleri: iir: Saati Parmaklar Vardr Hazzn (1985), D Dkm (1992). eviri: 90 Dakikada Hegel (1997 Paul Strathernden), 90 Dakikada Konfys (1997 Paul Strathernden). Nevfel Cumart (d. 1964): Cumart, Almanyada domutur. Eserleri: yk: Hochzeit mit Hindernissen (1998). iir: Im Spiegel (1983), Herz in der Schlinge (1985), Ein Schmelztiegel im Flammenmeer (1988), Das ewige Wasser (1990), Das Lachen Bewahren (1993), Ebedi Su (1995), Verwandlungen (1995), Zwei Welten (1996), Schlaftrunken die Sterne (1997), Waves of time / Wellen der Zeit (1998), Auf den Mrchendchern (1999), Ich pflanze Saatgut in Trume (2000), Seelenbilder (2001), Unterwegs zu Hause (2003), Beyond Words-Jenseits der Worte (2006). Leyla Tadelen (d. 1964): Ailesiyle birlikte ok kk yalarda Almanyaya gitmitir. Eserleri: iir: Herbst im fremden Land (2004). Feridun Zaimolu (d. 1964): ok kk yalarda ailesiyle birlikte Almanyaya gelmitir. Eserleri: Kanak-Sprak ( 1995 Kanak Dili), Abschaum Kopfstoff (1997 Kafa rts), Liebesmale, scharlachrot (2000), Um Kopf und Kragen (2001), German Amok (2002), Leinwand (2003), Zwlf Gramm Glck (2004 On ki Gram Mutluluk), Leyla (2006) Tun Denizer (d. 1967): Almanyada doan yazar tiyatro ile ilgilenmektedir. Eserleri: Oyun: Nasreddin Hodscha und Till Eulenspiegel (2000), Tom und Anna (2005). Hatice Akyn (d. 1969): 3 yandayken ailesiyle birlikte Almanyaya gitti. Eserleri: Roman: Einmal Hans mit scharfer Sosse (2005). mran Ayata (d. 1969): Eserleri: yk: Hrriyet Love Express (2005). Aygen-Sibel elik (d. 1969). Eserleri: ocuk Roman: Seidenhaar (2007), Sinan und Felix (2007). Nuray Lale (d. 1969): 1979da ailesiyle birlikte Almanyaya gelmitir. Eserleri: iir: D Saraym (2004). Derleme: irin Aydn: imdeki Umutlar (kitap Almanca olarak yaynlanmtr).




717

lhan Atasoy (d. 1970): 1980den itibaren Almanyada yaamaya balamtr. Eserleri: iir: Azmdan Kaan iirler (2002). Mizah: Tehlikeli pck (1999). Antoloji: Dostlua Akan iirler (2004 Trke-Almanca), Verbum Varium Treverorum (2006). Hilal Sezgin (d. 1970): Eserleri: Roman: Maschneiders (1999). Meneke Toprak (d. 1970): lk ve ortarenimini Kln ve Ankarada tamamlad. 2002 ylndan beri Berlinde yayor. Eserleri: yk: Valizdeki Mektup (2007). Almancadan Trkeye evirileri: Arseni Tarkovski'den iirler (1999), Zafer enocak'tan iirler, Taa ve Kemie Yazldr (2000), Akif Pirinci'den Arkadam Bodo ( 2003 Sulu ykler adl antoloji iinde). Django Asl (d. 1972): Asl ad Uur Balayc olan Asl, bir kabare oyuncusudur. Eserleri: Oyun: Oh Abendland! (1997). Birand Bingl (d. 1974): Almanyada domutur. Eserleri: Roman: Ping Pong (2002). Hikaye: Was Lebst du? (2005 Ayegl Acevit ile).

2.5. Belirli Bir Sre Almanyada Yaayp Trkiyeye Dnenler Orhan Asena ( 1922-2001) Yusuf Ziya Bahadnl (d. 1927) Dursun Akam (1930-2003) Bekir Yldz (1933-1998) Fruzan (d. 1938): 1975-1976 yllar arasnda, davetli olarak gittii Almanyada kalmtr. Eserleri: Roman: Berlinin Nar iei (1988). Antoloji: Dokuz ada Trk ykcs (1992 Almanca evirisi: Volk und Welt Verlag), Bir Gldeste ( 1984 Hikye Antolojisi Almanya). Rportaj:Yeni Konuklar (1977 Almanya izlenimleri ve Trk iileriyle rportajlar). Oya Baydar (d. 1940) Necati Tosuner (d. 1942): 1974-1976 yllar arasnda Almanyada yaad.



718

Hayrunisa TOPU

Yaar Mira (d. 1959): 15 yl kadar Almanyada Trke retmenlii yapmtr. Eserleri: Trabzonlu Delikanl (1979), ili ile Sylei (1979), Gl Ekmek (1980), Taliplerin Ad (1980), an Deresi Trkleri (1981), li arklar (1981), Trabzondan ktm Yola (1981), stanbul Bir Krmz Gl (1985), Yurdumun ileri (1985), Bar Gnlerinin Gm Denizi (1986), Gleriz Alanacak (1988), Karadeniz Hrn Kz (1988), Baleylim (1997), Lazcaz (1999), Deli Dumrul-Sar Yldz (1999), Nasl Bir Trabzonspor (2002). Reat Karakuyu (d. ?): Uzunca bir sre ngiltere, Avustralya, Almanya, Amerika ve srailde yaamtr. Almanyada yaymlanan eseri Kahraman Soka Sakinleri (1928-1935 Yllar), Kahraman Soka Sakinleri (1936-1943 Yllar) (2000)dir.

2.6. eitli Nedenlerle Almanyaya Gidenler Nevzat stn (1924-1979): Yazar eitli nedenlerle sk sk yurt dna kmtr. Bulunduu lkelerden biri de Almanyadr. Eserleri: yk: Almanya Almanya (1965), Gezi Notlar: Alamanya Beyleri ile Portekiz Baheleri (1975). Tekin Snmez (d. 1936): 1980 asker darbesinden sonra bir iir kitab nedeniyle yargland ve akland. 1988ten sonra yaamn Almanyada srdrd. Eserleri: Roman: Kadnlar Vardr (1991), Sylence Berlin (1992), plak Viking (1994), Ben Aras (2004), Gzel lm / Aykrnn Roman (2004). yk: Kars Platosu ykleri (2004). Deneme: Gizem ve By (1990), Bat Ryas Okulu Kulu (2003). Gezi: Hayal genleri / Imaginations Triangles (2004), Kyceiz Gl ykleri (2004), Haber Afganistan / Reporting Afghanistan (2004). Vasf ngren (d. 1938-1984): stanbul niversitesi Jeofizik blmn bitirdikten sonra 1961de Almanyaya gitti. Eserleri: Oyun: G (1967), Asiye Nasl Kurtulur? (1970), Almanya Defteri (1971), Oyun Nasl Oynanmal (1977), Zengin Mutfa (1977), 19411942den nsan Manzaralar (1979), Btn Oyunlar (1991). eviri: Aile Babas (1966 Mihail olohovdan). Masal: Masaln Asl (1977). Suzan Emine Kaube (d. 1942): 1964 ylnda evlenerek Almanyaya gitmitir. Eserleri: Roman: Auf trkisgrnen Flgeln (1999), Turkuvaz Kanatllar (1999), yk: Du gibst mir erst Almosen,




719

dann die Hlle (1999). iir: Uyuyan Gl (1996), Tanz im Westwind (1999), Heimlich und khl (1999). Tezer zl (1942-1989): 1981de bir yllk sanat bursuyla Berline gitti. Alman radyolarnda Trk edebiyat zerine programlar yapt. 1983te Trkiyeye dnd. Eserleri: Roman: Aud den Spuren eines Selbstmords (1982 Yaamn Ucuna Yolculuk Adyla 1984te Trke olarak yaymland). Meray lgen (d. 1941): Asl meslei oyunculuk olan lgen 1972 ylnda Almanyaya yerlemitir. Eserleri: ocuk Oyunu: Kelolan, Kurnaz Eek, Karagzn olunun Snnet Dn, Bir Varm Bir Yokmu, Nasrettin Hoca Ve Eei, Keiler, Kuzular Ve Kurt, Yedi Kahraman Kpek Balna Kar. Erol Yldrm (d. 1944): 1980de Almanyaya yerleti. Eserleri: Roman: Hllk (1990), Elveda Kavga Merhaba Sevda (1998). iir: Bar Kucaklasak (1985), Bir Sevda Destan (1987), Eylemin Gnl (1979), Bir Bulut Kaynyor (1991). eviri: Sieben Gedichte fr Freunde in und aus der Trkei-Trkiyeli Arkadalar in Yedi iir (1984 Alman air, Hans Herbert Dreiske' nin iir kitab), Die Ballade von Blent-Blent'in Ad (1987 Hans Herbert Dreiske'nin bir iir kitab). inasi Dikmen13 (d. 1945): 1972 ylnda Almanyaya yerlemitir. Eserleri: Wir werden das Knoblauchkin schon schaukeln (1983), Der andere Trke (1987). Ycel Feyziolu (d. 1946): ocuk edebiyatsdr. 1973 ylnda yurtdna kt. Trkiye-Avrupa Bar ve zgrlk Komitesinde grev ald. Almanyada iilik ve retmenlik yapt. Eserleri: Roman: Anarbay (2000). eviri: Dnyay Sarsan Doal Felaketler (2000 Derleme).Masal: Kelolan ile Kartal Abi (2004), Kelolan ile Ceylanlar (2004), Kelolann Ryas (2004), Badi ile Bidi (2004), Crttan ile ahmaran Kz (2004), Sihirli Limon (2004). Oyun: Mozart Karlamas (2004). zgen Ergin (d. 1947): TEDA ta elektrik mhendisi olarak iki yl altktan sonra 1973 ylnda Almanyaya yerleti. Eserleri: Roman: Frdnd (2005). yk: arlo Kemal (1987), Derin13

zyer Nuran, Almanyada Bir Trk Hiciv Ustas, Edebiyat zerine, Gndoan Yaynlar, Ankara 1994, s. 100.



720

Hayrunisa TOPU

Sularda (1990), Charlie Kemal (1992 lk iki kitaptan semeler Almanca), Galatal Angeleos (1999). Gnl zgl (d. 1947): 1973 ylnda Almanyaya yerleti. Eserleri: Roman: Yetmi Altnc K (1998), Gz Yamurlar (2006). yk: Geminin En Altndaki (1991). An: Sevgili Genliim (2005), Aralk 1999 (2004). Genlik Edebiyat: Lise Defterleri (1995), Dereii Soka (1996), Lise Defterlerinden Sonra Mrekkepsiz Kalemler (1997), Sevdalydn (1999), Lise Defterlerine Veda (2000), En Kt Anneyi Bile Ararsnz (2002), Meneke (2003). Molla Demirel (d. 1948): 1972 ylnda Almanyaya gitmitir. Eserleri: yk: Sevginin D (1996), G, fke ve Kan (1997), Bar At (1997), Ein Geheimnisse Liebe (2006). iir: Dnyam ki Deirmen Ta (1987 Trke-Almanca), Bir Uzak Yerden Geldim (1989), Gnn Gls (1994), Sevdann Rengi (1995), Kiraz Dal ve Aclarm (1996 Trke-Almanca), Yaprak Yaprak iir (2001 Trke-Almanca). Saliha Scheinhardt (d. 1950): 1967 ylnda Hartwig Scheinhardtla evlenerek Almanyaya yerlemitir. Eserleri: Roman: Frauen, die sterben, ohne das sie gelebt htten ( 1983), Von der Erde bis zum Himmel Erde (1988), Die Stadt und das Mdchen (1993), Liebe, meine Gier, die mich frisst ( 1994), Mondscheinspiele (1996), Lebensstrme (2000), Tchter des Euphrat ( 2005). Mektup: Aziz Nesin Mektuplar (1999). Dier Eserleri: Drei Zypressen (1984), Und die Frauen weinten Blut (1985), Trne fr Trne werde ich heimzahlen (1987), Sie zerrien die Nacht (1993). Gltekin Emre (d. 1951): 1980 ylnda Almanyaya gitti. Eserleri: iir: Bizsiz Gibi (1983), Gece Dleri (1985), Ak ve Minyatrler (1989), Dkuyusu (1990), Siyaha Elveda (1993), Ta Sula (1998), Kanun Hkmnde iir (1999), Melez (2004 Seme iirler). eviri: Ressamn iirleri (1994 Herman Hesseten), Roma Atlar (1993 Goetheden); iirler (A. Tarkovskiden). Derleme-Seki: Liebe und Minyaturen (1991 Berlin), Yarm Damla / Almanyadaki Trk iiri (1993), Trk Edebiyatnda Berlin (2003), Yol Yolculuk iirleri Antolojisi (2006). Aratrma: 300 Jahre un Trken der Spree (Berlin 1983). Mehmet nal (d. 1951): 1976da Almanyaya gitmitir. Eserleri: Du Weisst Nicht, Wie es ist, berall Ein Fremder Zu Sein (1982), Zwei Fremde Augen, ein Kurzer Blick (1985), Ungultig-Die




721

Verlorene Generation (1991), Regenhitze (1996), Suskunluun Duraklar (2001 Trke-Almanca). Kemal Yaln (d. 1952): 1981de Almanyaya gitti. Eserleri: Roman: Emanet eyiz (1999), Seninle Gler Yreim (2006), Sar Gelin (2006). iir: Srgn Glleri (1993), Ge Kalan Bahar (1994), Bar Sca (2000). yk-An: Snfta Zor iek Aar (2003). Aratrma: Almanya'da Trke Anadil Dersleri ve Anadile Emek Verenler. Biyografi: Bilim Tutkusu / Prof.Dr. Onur Gntrkn Yaam yks (1998), Hayatta Kalanlar (2008). ocuk Kitaplar: Dedem Almanyaya Geldiinde-Mein Opa nach Deutschland kam (Trke- Almanca), Uutmam Bulutlara Takld, Yavrusunu Arayan Ku. Levent Aktoprak (d. 1959): 1964den beri Almanyada yaamaktadr. Eserleri: iir: Entwicklung (1983), Ein Stein der blhen kann (1985), Unterm Arm diw Odyssee (1987), Das Meer noch immer im Kopf (1991). Dier Eserleri: Generatin ohne Zukunft? (1980), Der (un)demokratische (1982). Hayati Boyacolu (d. 1960): Liseyi bitirdikten sonra Almanyaya yerleti. Asl meslei karikatristliktir. Eserleri: Oyun: Kanaken sind Spermaenner. Osman Engin (d. 1960): 1973 ylnda ailesi ile birlikte Almanyaya gitmitir. Eserleri: yk: Der Deutschling (1986), Alle Dackel umsonst gebissen (1989), Der Sperrmll-Efendi (1991), Alles getrkt (1992). Dier Eserleri: Dtschlnd Dtschlnd br lls (1994), Kanaken-Gandhi (1998). Halil Glbeyaz (d. 1962): 1979dan beri Almanyada yaamaktadr. Eserleri: Roman: Fluchtpunkt Mardin (2006). Harun Yiit (d. 1961): 1977 ylnda Almanyada ii olarak alan ailesinin yanna gitmitir. Eserleri: iir: Gurbet Trkleri (1991), Duy Yunus Emre (2004). Hiciv: Vatanda Osman (2008). Hasan zdemir (d. 1963): 1979 ylnda ailesiyle birlikte Almanyaya yerlemitir. Eserleri: iir: Was soll es sein (1989Almanca-Trke), Zur schwarzen Nacht flstere ich deinen Namen (1994), Das trockene Wasser (1998), Vogeltreppe zum Tellerrand (2000). eviri: Los caminos-Son Yllardr (1994 Jos F. A. Oliverden seme iirler). Yade Kara (d.1965): Eserleri: Selam Berlin (2004).



722

Hayrunisa TOPU

Glbahar Kltr (d. 1965): 1979dan beri Almanyada yaamaktadr. Eserleri: iir: Laufend durchs Leben (1994), Zwischen Schweigen und Reden (1997 Trkesi Konumak m Susmak m), Sustuun Yerde Kal (1997), Vermindert Schuldfaehig (2001). Kerim Pamuk (d. 1970): Eserleri: Sprich langsam, Trke (2003), Alles roger Hodscha (2005). Selim zdoan (d. 1971): Eserleri: Roman: Es ist so einsam im Sattel, seit das Pferdtot ist (1995), Ist so einsam im Sattel, seit das Pferd tot ist (1996), Mehr (1999), Im Juli (2000), In Spiel, das die Gtter sich leisten (2002), Die Tochter des Schmieds (2005 Trke evirisi Demircinin Kz 2007) yk: Ein gutes Leben ist die beste Rache (1998), Trinkgeld vom Schiksal (2003). Gnlk: Tourtagebuch (2006). Mehmet Fstk (d.?): Bir pandomim sanats olan Fstkn eserleri unlardr: Oyun: Der Medien Mensch, Karagz auf Traumreise, karus, Don Kiot.

3. Almanya Dndaki Avrupa lkelerinde Yaayan Trk Yazar ve airler Almanya dndaki lkelerde yaayan Trk edebiyatlara baktmzda eitli nedenlerin yurt dna kmalarnda etkili olduunu grrz. Bu nedenlerden bir tanesi 12 Eyll 1980 darbesinin ncesinde ve sonrasnda lkede yaanan kaos ortamdr; Demir zl, zkan Mert bu sebeple yurt dna kmlardr. Bunun dnda yazar ve airlerin kiisel tercihleri de onlarn yurtdnda bulunmalarnda etkendir; Elif afak ve Nedim Grsel bu sanatlardan bazlardr. Grld gibi Almanya iin yaptmz kapsaml deerlendirmeyi dier lkelerde yaayan sanatlarmz iin yapmamz mmkn deildir. nk Almanya dndaki herhangi bir lkeye sistemli bir ekilde g sz konusu deildir. Bu, hem g edilen lkelerin eitliliine hem de Almanya dndaki lkelerde yaayan Trk yazar ve airlerin saysnn azlna yol amtr. Dolaysyla bu lkelerde yaayan sanatlarn Almanyadaki gibi bir gmen veya srgn edebiyat geleneinden ok bamsz bir ekilde, yalnzca eserlerinin edeb deerleriyle veya Trkiyeye duyulan zlem erevesinde ele alnmasnn doru olaca kansndayz. Gruplandrmaya




723

gemeden nce Almanyada yaayan Trk sanatlar iin yaptmz hatrlatmay burada da yapmakta fayda gryoruz; Almanya ksmnda yer alan baz yazar ve airler bu grupta da yer alabilir, ayn sanat birden fazla lkede bulunmu olabilmektedir.

3.1. svete Yaayan Trk Yazar ve airler Ltfi zkk (d. 1923): 1951de Pariste tanp evlendii einin lkesi olan svee yerlemitir. Eserleri: iir: imizdeki Sla (1978), Vindarnas Vg (1984 Rzgarlarn Yolu) Toplu iirler (1989). eviri: Ekmek ve Ak (1953 Trkeden sveeye iirler), Kardan Dler (1998 L. Sdenbergden). Antoloji: ada sve iiri (1973), 1945 Sonras sve iiri Antolojisi (1996 Yksel Peker ile). Nevzat stn (1924-1979): Yazar eitli nedenlerle sk sk yurt dna kmtr. Bulunduu lkelerden biri de svetir. sve izlenimlerini anlatt bir de kitab bulunmaktadr. Karn indeki Portakal (1972). Adnan Binyazar (d. 1934): Bir sre retmen yetitirme programlarnda almtr. Demir zl14 (d. 1935): 1959 ylnda stanbul niversitesi Hukuk Fakltesinden mezun olan zl, 1961-1962 yllar arasnda Pariste Sorbonne niversitesinde felsefe okudu. Trkiyeye dndkten sonra stanbul niversitesi Hukuk Fakltesinde drt yl boyunca asistanlk yapt.1971de siyasal eylemleri nedeniyle grevine son verilince avukatlk yapmaya balad. 1971 ylndaki asker mdahaleden sonra bir sre tutuklu kald.1979 ylnda svee yerleti. svete yazd bir yazs nedeniyle kovuturmaya urad.12 Eyll 1980deki asker darbenin ardndan vatandalktan karld. Trkiyeye 1989 ylnda dnebildi. Eserleri: Roman: Bir Yaz Mevsimi Romans (1990), Tatl Bir Eyll (1995), thakaya Yolculuk (1996), apka Deniz Kys ve Yz (2003), Kanallar (2004), Amerika 1954 (2004), Dalgalar (2006). yk: Ak ve Poster (1980), Stockholm ykleri (1988), stanbul Bys (1994 seme ykler), Geen Yaz Kentte Kzlar (2001). An: Srgnde On Yl (1990; On Yln Yaam14

Anda Feridun, Her Srgnln Bir Bedeli Vardr, (Demir zl ile rportaj), Srgnln Bin Yz, Can Yaynlar, stanbul 2004, s. 277 290.



724

Hayrunisa TOPU

yks yeni bas. 2001), Gezi: Ne Mutlu Ulyses Gibi (1991). Anlat: Bir Beyolu D (1987), Berlinde Sanr (1987), Kanallar (1999), Eletiri-Deneme: Borgesin Kaplanlar (1997), Kentler Kadnlar Yazarlar (2003), Dier: Siyas Yazlar (1993), Balkurda Akam Yemei (dzyaz iirler ve bir yk, 1997) zkan Mert (d. 1944): Kuracaz Her eyi Yeniden adl iir kitab sebebiyle hkm giydi ve Avrupaya gitti. 1972 ylnda svete yaamaya balad. Eserleri: iir: Krlanglar (1978), te Hayat! te lm ve Tarih! (1984), Stockholmde Mavi Saatler (1987), Dnya arpyor Yzme (1988), Allah ve Tango (1990), Mozart ve Akdeniz (1992), Bir Irmakla Dello Ediyorum (1995), Bir Dnyalnn Notlar (Toplu iirleri 1997), Kentlerin Senfonisi (2000), Van Gl Savunmas (2001), Nehir (toplu iirleri 2002), Ben Sava Deil Gl Yetitiriciyim (Seme iirler 2005), Gelincikya (2006), iir Kaseti: Diren! Ey Kalbim (1981), eviri: sveli Kadn airlerin Erotik iirleri Antolojisi (1997), svee Eserleri: Kmpa Mitt Hjarta / Diren Ey Kalbim (1981 sveeye eviri iirler), Tango ver Egeiska Havet (1990 Ege Denizinde Tango, iir kaseti), Exilens Blues (1999), Frsvarstal ver Vansjn (2003), Svenska Kvinors Krleksdikter (1998 sveli Kadnlarn Ak iirleri Antolojisi), Dikter Av Gunnar Ekelf (2005 Gunnar Ekelften iirler). Grhan Ukan (d. 1948): 1973 ylnda ODTden mezun olduktan sonra doktora yapmak zere gittii svee yerlemitir. Eserleri: Roman: Akn Yedinci Gc (2001). yk: Gabriel (1989), Bir Demet zlem (1990), Geceyars Gnei (1994), Sevginin iek At Yerde (2001). iir: Sevdalar da Geici (1982), Haykran Sessizlik (1984), Sevginin iek At Yerde (2000), Ho Geldin (2000). Derleme-eviri: Ktadan Sesler (1983 Latin Amerika, Asya, Afrikadan iirler), Gece Treninde Ak (1991 sveten 13 Ak yks), lde Ak (1994 sveten 9 Ak yks). Gezi-An: Kalc Kular da r (2000). nceleme: Sosyalist Kltrn Gen Bir rnei Kba (1980), ada Smrgecilik ve Emperyalist Yaylma rnei: Gney Afrika Cumhuriyeti (1986), Kadnlarn svei (1997 U. Grkan ile). Hamdi zyurt (d. 1964): 1994 ylnda svee yerleti. Eserleri: yk: Felein Bir Kuu (2002), Senin in Bir D Kurdum (2003). iir: atgelin (1996), Salarn Sancma Sr (2001). Biyografi: Sedefe (2000). ocuk Kitab: Daka Pire (1998), Divdiv (2002).




725

3.2. Fransada Yaayan Trk Yazar ve airler Feyyaz Kayacan (1919-1993): Asl ad Feyyaz Fergardr. stanbulda Saint Joseph Lisesini bitirdikten sonra Pariste bir yl boyunca siyaset okumutur. Eserleri: iir: Les Gammes Insolites (1938), Gstes la Mer (1939). Osman Necmi Grmen (d. 1927): Eserleri: L'echarpe d'iris (1976 Trke evirisi Ebem Kua 1977, 2003 ylnda Delibozuklar iftlii adyla), Kl Uykuda Vurulur (1978), Rna (2006), Mhtedi (2007). Nevzat stn (d. 1924): 1946 ylnda liseden mezun olan stn, yksek renim iin 1946 -1948 yllar arasnda Fransada kalmtr. Eserleri: iir: Olu (1946). Halil Uysal ( d. 1939): 1985 ylnda yksek lisans yapmak iin Fransaya gitmitir. 1987den beri ise Pariste avukatlk yapmaktadr. Aysel zakn (d. 1942): 1971-1974 yllar arasnda Fransada bulunmutur. Eserleri: Roman: Gurbet Yavrum (1974). Ataol Behramolu (d. 1942): 12 Eyll 1980 darbesinin ardndan Fransaya gitti. 1989da Trkiyeye dnd. Eserleri: iir: Seme iirler (1959-82, 1983), yi Bir Yurtta Aranyor (1983), Trkiye zgn Yurdum, Gzel Yurdum (1985), Kzma Mektuplar (1986), Eski Nisan (1987), Bebeklerin Ulusu Yok (1988). Antoloji: Dnya iirleri Antolojisi (1986). Nihat Behram (d. 1946): 12 Eyll 1980 sonras yurt dna kmtr. Hakkndan alan bir davadan dolay yurda dn arsna uymad iin vatandalktan karlmtr. 1980 -1996 yllarn arasnda Fransa ve svirede yaamtr. Eserleri: Roman: Gurbet (1987), Kz Ali (1988), Lanetli mrmn Krlanglar (1991). iir: Irmak Boylarnda Tura Seslerinde (1980), Savrulmu Bir mrn Gnlerinde (1982), Militan (1984), Ay I Yana Yana (1986),Yine de Glmseyerek (1987), Cenk eitlemesi (1989), Hey ocuk (1996). An: Ylmaz Gneyle Yasakl Yllarmz (1994). ocuk Kitab: Gs Knal Sere (1976). Dier Eserleri: zlemin Dili Olsa (1999).



726

Hayrunisa TOPU

Nedim Grsel15 (d. 1951): 1970de Galatasaray Lisesinden mezun olduktan sonra Sorbonne niversitesi Modern Fransz Edebiyat Blmn bitirdi ve ayn niversitede karlatrmal edebiyat alannda doktora yapmtr. Halen Fransa Bilimsel Aratrmalar Ulusal Merkezinde aratrma direktr olarak almakta ve Sorbonne niversitesinde Trk edebiyat dersleri vermektedir. lk yazs 1966da Yeni Ufuklarda kan Grselin, Soyut, Yeni Dergi, Papirs, Yeni Edebiyat, Halkn Dostlar, Milliyet Sanat, Adam Sanat, Atlas, Gsteri gibi dergilerde de yazlar kmtr. Eserleri: Roman: Boazkesen (1995), Resimli Dnya (2000). iir: Uzun Bir Ayrlk in Krk Ksa iir (1996). yk: Uzun Srm Bir Yaz (1975), Kadnlar Kitab (1983), Sevgilim stanbul (1986), Sorguda (1988), Son Tramvay (1991). Deneme: Yerel Kltrlerden Evrensele (1985), Paris Yazlar (1996), Paris Kitab (1998). Gezi: Seyir Defteri (1990), Pasifik Kysnda (1991), Balkanlara Dn (1995), Gemiler de Gitti (1998). Eletiri-nceleme: eyh Bedrettin Destan zerine ( 1978), ada Yazn ve Kltr (1978), Nazm Hikmet ve Geleneksel Trk Yazn (1992), Bozkrdaki Yabanc (1994), Bakaldran Yabanc (1994), Bakaldran Edebiyat (1997), Yaar Kemal: Bir Gei Dnemi Romancs (2000), Aragon Bakaldrdan Geree (2000). Rportaj: Yzyl Biterken (1999).

3.3. Avusturyada Yaayan Trk Yazar ve airler Kundeyt urdum (d. 1937): erkes asll bir Trk olan Kundeyt urdum stanbul niversitesi Alman Dili ve Edebiyat blmn bitirmitir. Halen Avusturyada yaamaktadr. Eserleri: iir: dn Gk Altnda (1988), Yabanc Vatan (1991), Unter Einem Ge-liehenen Himmel (1989 Almanca yazd iirlerini toplad kitap). Hseyin imek (d. 1962): Siyas nedenlerden tr 1998de Avusturyaya gitti. Eserleri: Roman: Bu Nasl stanbul? (2005). iir: Yznz Kar Duvar (2001).

15

Ylancolu Seza, Nedim Grselin Yaptlarnda Fransz Kltrnn zleri, Hrriyet Gsteri, S. 277 (2006), s. 26, 27.




727

3.4. svirede Yaayan Trk Yazar ve airler Adnan Binyazar (d. 1934): Bir sre retmen yetitirme programlarnda almtr. Tezer zl (1942-1989): 1984te Zrihe yerleti. Eserleri: Notlar, Kalanlar adyla 1990da, Zaman D Yaam adl senaryo almas 1998de bir araya getirildi. Leyla Erbile yazd mektuplar Tezer zlden Leyla Erbile Mektuplar adyla 1995de kitaplatrld. eviriler: Yaban ilekleri (1965), Aynadaki Gibi (1967 . Bergmandan), Fotorafta Kadn da Var ( 1971 H. Bllden), Bir Boleviin Anlar (1978 O. Piatnizkiden). Nihat Behram (d. 1946)

3.5. ngilterede Yaayan Trk Yazar ve airler Feyyaz Kayacan (1919-1993): Pariste bir yl okuduktan sonra Londrada iktisat renimi grd ve daha sonra BBC Trke yayn servisinde alt, oradan da emekli oldu. Eserleri: Roman: ocuktaki Bahe (1982). iir: Kak Havas (1976), Benim rmceim Baka (1982), A Talent for Shrouds (1991). yk: iedeki Adam (1957), Snak Hikayeleri (1962), Cehennemde Bir Yusuf (1964), Gibiciler (1967), Hiolunun Servenleri (1969), Bir Deli Deilin Defterleri (1987), Btn ykleri (1993). Oyun: Mutlu Aznlk (1968). Antoloji: Modern Turkish Poetry (1992). Aysel zakn (d. 1942): 1988 ylndan itibaren ngilterede yaamaya balad. Gn Zileli (d. 1946): 1990da siyas nedenlerden dolay ngilterede yaamaya balad. Eserleri: Roman: Deniz Orada (1995), Bahar ve Tipi (1998). eviri: Halk Silahlannca (1996 Durrutinin Hayat, A. Paz,), Anafora Doru (1996 E. Ginzburg). Siyas Kitaplar: Brokrasi ve Sosyalist Demokrasi (1990), Turkey-Yesterday and Today (lhan Tekin ile (1994), 68 Deneyi (1994), Anarizm Bir Devrim arsdr, (Emine zkaya, Mine Ege ve Hasan Baku ile 1995), Trkiye, Sosyal Patlamaya Doru (1995). An: Yarlma (2000). Gaye Hiylmaz (d. 1947): ngilterede doan yazar, evlilii nedeniyle birka yl Trkiyede yaamtr. Eserleri: Against the Storm (1992), The Frozen Waterfall (1994), Watching the Watcher



728

Hayrunisa TOPU

(1996), And the Stars Were Gold (1997), Coming Home (1998), Smiling for Strangers (2000), In Flame (2000), Girl in Red (2000), Pictures from the Fire (2003).

3.6. Hollandada Yaayan Trk Yazar ve airler Haydar Erolu (d. 1958): Eserleri: iir: Bir Zor Zanaat; airlik (1978), Trkemle Trkler (1986), Alar msn Gler misin? (1989), Selam Olsun (1989).

4. Amerikada Yaayan Trk Yazar ve airler Mustafa Ziyalan (d. 1959): New Yorkta psikiyatrist olarak almaktadr. Eserleri: yk: Cinsel ykler (Cem Aka, Yldrm B. Doan, Yusuf Eradam, Leyla Erbil, Sreyya Evren, Mge pliki, Mario Levi, Buket Uzuner ve Akn Sevin ile birlikte 2001), Deli ykler (Ahmet nam, Mario Levi, Semra Topal, Altay ktem, Halide Eber, zgl Eri, Bahar Koran, Baharsu elen, Feride Deer, Skmen, Hande arman, Kerimcan Gleryz, zge Bayka, enol Ayla ve Trkan Demir ile birlikte 2002), Su Kedileri (2005). iir: Dnle Yarn Arasnda (1990), New Yorkun Arab (1998), Kzl Kanca iirleri (2007), Bucaksz (2008). Deneme: Yaklacak Kentlerden (2007). eviri: Dar Zaman (1998 I. Bachmandan), Kaybolmalar (2001 Paul Austerden), Ardndan (2002 Sabit Ylmaz ile Anna Ahmatovadan), Der ki Aalar Sultan (2007 Erich Friedden), Antoloji: Cinlerin Kart: Amerikan iirinden Semeler (2007), Kucak Gibi Alm Gzlerle Almancadan iirler (2007). Faruk Ulay (d. 1957): Londrada grafik tasarm alannda yksek lisans yapmtr. Fotorafl da merakl olan Ulay, u anda Californiada yaamaktadr. Yazarn eserleri unlardr: Yazlmam Bir Tarih Kitab in Dipnotlar (1994), Kopuk Balantlar, ti (1995), Amber (1999), Modus Operandi (1999), 32 Bst (2000), Srekli Bir Yenilginin Glgesinde: Grafik Tasarm Manifestosu (2005) Terra nfirma (2006). Murathan Mungan, Celil Oker, Pnar Kr, Elif afakla birlikte, Negatif mge: Geceyars Kitaplar (2002), Bepee (2004), Elif afak (d. 1971): Yazar ABDde Michigan ve Arizona niversitelerinde ders vermitir. Eserleri: Roman: The Saint of




729

Incipient Insanities (2004 Trke evirisi Araf), The Bastards of stanbul, (2006 Trke evirisi Baba ve Pi). Gneli Gn (d?): Yazar, yirmi yl akn bir sredir Amerikada yaamaktadr. Eserleri: Roman: Badat Yollarnda (1993 kitap ngilizce olarak yazlmtr). yk: kse (1999).

5. Sonu Yurtdnda yaayan her yazar veya air gmen ya da srgn olarak adlandrabilir mi? Eer byle bir adlandrmay kabul edersek sadece kiisel tercihleri sonucunda orada yaayan yazar ve airleri nasl bir snflandrmaya tabi tutacaz? Onlarn eserleri de Trk edebiyatna dahil edilebilir mi? Bir edebiyat eserinin milliyeti var mdr? Eer varsa bu, yazarnn milliyetiyle mi yoksa eserin diliyle mi ilintilidir? Ya da bu eserleri iki kltrn paralar olarak dnp ayr bir balk altnda m deerlendirmeliyiz? Hollanda, Belika gibi lkelerde de birok Trk yaamasna ramen bu lkelerde neden Trk sanatlar tarafndan oluturulan bir yazn gremiyoruz? Grld gibi yurtdnda yaayan Trk yazar ve airler konusu hem birok tartmay iinde barndran hem de edebiyat tarihi anlamnda yeterince irdelenememi bir konudur. Bu konunun edebiyat bilimciler iin hem ok verimli bir alan hem de orijinal, kendine has zellikler tayan bir alan olduu dncesindeyiz.

KAYNAKLAR AKYZ Kenan, Mill Edebiyat Devri, Modern Trk Edebiyatnn Ana izgileri, nklp Kitabevi, stanbul 1995, s. 164-192.

AKSOY Nazan, Almanya: Yeni Bir Yurt (mu?), Virgl, S. 22 (1999), s. 42-45. ANDA Feridun, Her Srgnln Bir Bedeli Vardr, (Demir zl ile rportaj), Srgnln Bin Yz, Can Yaynlar, stanbul 2004, s. 277-290.



730

Hayrunisa TOPU

AYTA Grsel, Almanca Yazan Trklerin Artlar, Eksileri, Edebiyat Yazlar III, Gndoan Yaynlar, Ankara 1995, s. 237-239. AYTA Grsel, Almanyada Trk Edebiyat, Edebiyat Yazlar II, Gndoan Yaynlar, Ankara 1991, s. 153-156. AYTA Grsel, An Tr ve Demir zlnn Srgnde On Yl , Edebiyat Yazlar II, Gndoan Yaynlar, Ankara 1991, s. 9-14. AYTA Grsel, Edebiyatn Srgnleri, Edebiyat Yazlar III, Gndoan Yaynlar, Ankara 1995, s. 57-61. BAYKURT Fakir , Burada da Yaz Denilen Cehennemle Uramak Var, Hrriyet Gsteri, S. 37, 1983, s. 83-85. ada Trk Dili Avrupadaki Trk Yazarlar zel Says, S. 6 / 7 (1988). ETN Nurullah, Ziya Paa, Tanzimat Edebiyat, Aka Yaynlar, Ankara 2006, s. 127-199. EKZ Tevfik, Avrupa Trk Edebiyat ve Bir Temsilcisi: Emine Sevgi zdamar, Journal of Arts and Sciences, S. 7 (2007), s. 33-47. EKZ Tevfik, Almanca Yazan Trklerde Metinleraraslk, ankaya niversitesi Yaynlar, Ankara 2006.

ENGNN nci, Abdlhak Hmit Tarhan, Tanzimat Edebiyat, Aka Yaynlar, Ankara 2006, s. 410-440. FREELY Muaren, Diller Arasnda Emine Sevgi zdamar, (ev.: Mehmet H. Doan), Kitaplk, S.48 (2001), s. 182-184. IIK hsan, Trkiye Edebiyatlar ve Kltr Ansiklopedisi, Elvan Yaynlar. Ankara 2006. Adamlar

KARAKU Mahmut ve KURUYAZICI Nilfer (2001), Gurbeti Vatan Edenler Almanca Yazan Almanyal Trkler, (yayma hazrlayanlar), Kltr Bakanl Yaynlar, Ankara 2001. KURUYAZICI Nilfer, Almanyada Oluan Yeni Bir Yaznn Tartlmas, Gurbeti Vatan Edenler Almanca Yazan




731

Almanyal Trkler, Kltr Bakanl Yaynlar, Ankara 2001, s. 3-24. NECATGL Behet, Edebiyatmzda simler Szl, (Eklerle 22. Basm), Varlk Yaynlar, stanbul 2004. OKAY Orhan, Byk Trk Klasikleri, Namk Kemal, C. 8, tken Yaynlar, stanbul 1988a, s. 370- 391. OKAY, Orhan, Byk Trk Klasikleri, Ziya Paa, C. 8, tken Yaynlar, stanbul 1988b, s. 341-364. ORAL Meral, Olunun Vatannda Yaayan Bir Yabanc: Kundeyt urdum, Hrriyet Gsteri, S. 143 (1992), s. 3132. ZYER Nuran, Almanyada Bir Trk Hiciv Ustas, Edebiyat zerine, Gndoan Yaynlar, Ankara 1994, s. 99-103. PARLATIR smail, Ahmet Midhat Efendi, Byk Trk Klasikleri C. 9, tken Yaynlar, stanbul 1989, s. 65-67. PAZARKAYA Yksel, G Sreciyle Yurtdnda Oluan Trk Edebiyat, Trk Edebiyat Tarihi, C. 4, Kltr Bakanl Yaynlar, Ankara 2006, s. 627-640. ENOCAK Zafer, Ben Aranyorda Benlik Araynn Servenini Yazdm (Rportaj Yapan: Necati Tosuner), Varlk, S. 998 (1999), s. 32-34. Tanzimattan Bugne Edebiyatlar Ansiklopedisi, Yap Kredi Yaynlar, stanbul (2001). Trk Dnyas Edebiyatlar Ansiklopedisi, Atatrk Kltr Merkezi Yaynlar, Ankara 2002. UMAN Abdullah, Namk Kemal, Tanzimat Edebiyat, Aka Yaynlar, Ankara 2006, s. 201-288. YALIN Kemal, Ylanlarn cnden Yarm Ekmeke Fakir Baykurt, Cumhuriyet Kitap, S.425 (1998), s. 12-13. YILANCIOLU Seza, Nedim Grselin Yaptlarnda Fransz Kltrnn zleri, Hrriyet Gsteri, S. 277 (2006), s. 2427



732

Hayrunisa TOPU

YILMAZ Ko, Gmen Edebiyatnda Osman Erginin Yeri ve Eserleri, Seluk niversitesi Yaynlar, Konya 2000.

AKHANLI Doan, 22.08.2008)

Doan

Akhanl,

http://akhanli.de/

(ET

ATASOY lhan, lhan Atasoy, http://www.ilhanatasoy.com/ (ET 22.08.08) BEKTA Habib, Habib Bekta, http://www.habibbektas.com/ (ET 21.08.08) DEMREL Molla, Molla Demirel, http://www.mollademirel.com/ 22.08.08 Molla Demirel) http://de.wikipedia.org/ (ET 21.08.2008, 22.08.08, 23.08.08) http://dispatch.opac.d-nb.de/ (ET 22.08.08) http://kurecik.com/ (ET 23.08.08) http://resim.kitapyurdu.com/ (ET 23.08.08) http://siir.gen.tr/ (ET 21.07.2008) http://tr.wikipedia.org/ 23.08.08) (ET 20.07.2008, 21.08.2008, 22.08.08,

http://www.altinkitaplar.com/ (ET 25.08.08) http://www.anadolunet.com/ (ET 21. 08.2008) http://www.anafilya.org/ (ET 22.08.2008) http://www.answers.com/ 21.08.08 http://www.antoloji.com/ (ET 21. 08. 2008) http://www.berlinerzimmer.de/ (ET 21.08.2008) http://www.bilgeyayincilik.com/ (ET 22.07.2008) http://www.bilgipasaji.com/ (ET 08.08.2008) http://www.biyografi.net/ (ET 23.08.08) http://www.bkd.org.tr/ (ET 23.08.08) http://www.cfait.org/ (ET 18.07.2008)




733

http://www.dogankitap.com/ (ET 23.08.08) http://www.estore.com.tr/ (ET 22.08.08, 23.08.08) http://www.havuz.de/ (ET 23.08.08, 25.08.08) http://www.ideefixe.com/ (ET 08.08.2008) http://www.imge.com.tr/ (ET 25.08.08) http://www.izedebiyat.com/ (ET 23.08.08) http://www.karalahana.com/ (ET 22.07.2008) http://www.kitapyurdu.com/ (ET 21.08.2008) http://www.literatuerk.de/ (ET 22.08.2008, 23.08.08 http://www.locusnovus.com/ (ET 20.07.2008) http://www.medyatava.net/ (ET 23.08.08) http://www.migrantinnen.org/ (ET 22.08.08) http://www.netkitap.com/ (ET 28.07.2008, 08.08.2008, 23.08.08) http://www.oenelshop.de/ (ET 23.08.08) http://www.okimdir.com/ (ET 22.08.08 23.08.08) http://www.pandora.com.tr/ (ET 20.07.2008, 08.08.2008) http://www.qantara.de/ (ET 22.08.08) http://www.radikal.com.tr/ (ET 21.08.2008) http://www.trd-online.net/ (ET 22.08.2008) http://www.tulumba.com/ (ET 23.08.08) http://www.turkkitap.de/ (ET 27.08.2008) http://www.turklider.org/ (ET 22.08.08) http://www.ykykultur.com.tr/ (ET 21.08.2008) KAUBE Suzan Emine, Suzan Emine Kaube,http://www.suzaneminekaube.de/ (ET 23.08.08)

KSE Nursel, Nursel Kse, http://www.nurselkoese.de/ (ET 23.08.08)



734

Hayrunisa TOPU

KLTR Glbahar, Glbahar Kltr, http://www.gkultur.de/ (ET 23.08.08) ZDOAN Selim, Selim zdoan, http://www.selimoezdogan.de/ (ET 21.08.2008) PAMUK Kerim, Kerim Pamuk, http://www.kerimpamuk.de/ (ET 23.08.08) MEK Hseyin, Hseyin imek, simsek.com/ (ET 23.08.08) http://www.huseyin-

LGEN Meray, Meray lgen, http://www.merayulgen.com/ (ET 23.08.08) www.geocities.com (ET 21.08.2008) YALIN Kemal, Kemal Yaln, http://www.kemalyalcin.com/ (ET 23.08.08) YILDIRIM Erol, Erol Yldrm, http://www.erolyildirim.com/ (ET 23.08.08) YT Harun, Harun Yiit, http://harunyigit.de/ (ET 23.08.08).



Documents

alman yada türk yazarlar