Alternatiewe laekostebehuisingstelsels met mediumdigtheid

Laekostebehuisingstelsels met mediumdigtheid 2014

1

Alternatiewe laekostebehuisingstelsels

met mediumdigtheid

JOHAN ROOS

15406148

KONSTRUKSIE-INGENIEURSWESE EN BESTUUR

DEPARTEMENT SIVIELE INGENIEURSWESE

NOVEMBER 2014

© 2014 Fakulteit Ingenieurswese, Universiteit Stellenbosch

© 2014 Faculty of Engineering, Stellenbosch University


i

Alternatiewe laekostebehuisingstelsels met mediumdigtheid

J. Roos

Studente nommer: 15406148

Werkstuk ingelewer ter gedeeltelike voldoening aan die vereistes vir die graad

Magister in Konstruksie-ingenieurswese en Bestuur aan die

Universiteit van Stellenbosch.

Studieleier: Professor Jan Andries Wium

Departement Ingenieurswese: Konstruksie-ingenieurswese en Bestuur

Universiteit van Stellenbosch

November 2014


ii

KOPIEREG & BEPERKINGS OP GEBRUIK

Die kopiereg van hierdie werkstuk lê by die skrywer. Die afskrifte van die werkstuk word verskaf op

die voorwaarde dat enige persoon wat dit raadpleeg, verstaan dat die kopiereg by die skrywer lê en

dat geen aanhaling uit die werkstuk en geen inligting daaruit afgelei gepubliseer mag word sonder

skriftelike toestemming van die skrywer nie.

Hierdie werkstuk mag beskikbaar gemaak word vir raadpleging in die Universiteitsbiblioteek en die

werkstuk, of afskrifte daarvan, mag slegs vir die doel van raadpleging aan ander biblioteke geleen

word.

_____________________________

J. Roos

Kopiereg© 2014 Stellenbosch Universiteit

Alle regte voorbehou


iii

VERKLARING VAN VRYWARING

Ek, die ondergetekende, verklaar hiermee dat die werk in hierdie werkstuk vervat my eie

oorspronklike werk is, wat nog nie vantevore in die geheel of gedeeltelik by enige ander universiteit

ter verkryging van ’n graad voorgelê is nie.

_____________________________ _______________________

J. Roos Datum


iv

ERKENNINGS

Ek wil graag die volgende persone en instellings bedank vir hulle aanmoediging, leiding en

ondersteuning gedurende hierdie projek:

Stellenbosch Universiteit se departement Siviele Ingenieurswese en spesifiek die afdeling

Konstruksie-ingenieurswese en Bestuur gedurende my nagraadse studies.

Johan Keuler, dr. Hennie de Clercq en Pieter Prinsloo vir hulle tyd.

Salome Coertze en prof. Jan Wium vir die proeflees van die dokument.

Al my vriende en familie.

Ek bedank graag die Atterbury Trust en Aurecon Raadgewende Ingenieurs vir emosionele en

finansiële ondersteuning, want sonder hulle insette en ondersteuning sou dit nie moontlik gewees

het nie.

En laastens, maar nie die minste nie, wil ek my studieleier, prof. Jan Wium, bedank vir sy geduld,

leiding, ondersteuning en spoedige terugvoering te alle tye.


v

OPSOMMING

Suid-Afrika het tans ’n groot agterstand in die voorsiening van behuising en dit is belangrik om

alternatiewe konstruksiemetodes vir ’n effektiewe oplossing vir laekostebehuising met

mediumdigtheid te ondersoek. Daar word drie verskillende konstruksiemetodes vir

laekostebehuising met mediumdigtheid in hierdie projek ondersoek. Verskeie faktore beïnvloed die

keuse van konstruksiemetode en elke alternatief word bespreek om te bepaal wat die voor- en

nadele van elkeen is. ’n Modulêre konstruksieontwerp, bekend as die “Informal Grid” sisteem, word

bespreek om die kwessie van gemeenskapsaanvaarding, verstedeliking en beskikbare grond in

stadsgebiede aan te spreek.

Die drie alternatiewe konstruksiemetodes wat bespreek word, is ’n ligtestaalraamkonstruksie, ‘n

voorafvervaardigde betonkonstruksie en ’n tradisionele messelwerkgebou. Die tradisionele

messelwerkkonstruksie is geëvalueer om as ’n basis te dien vir die vir vergelyking met en

kwantifisering van die ander twee metodes, en om om te bepaal of die alternatiewe metodes

voordele inhou.

Daar is bevind dat ligtestaalraamkonstruksie ’n relatief nuwe konstruksiemetode in Suid-Afrika is en

nog nie ten volle deur gemeenskappe aanvaar word nie, omdat dit ’n nuwe metode is en nie die

konvensionele voorkoms en gevoel het nie. Ander bevindinge is dat dit is egter ’n volhoubare

konstruksiemetode in terme van materiale, vervaardiging en oprigting. Dié metode het ook die

potensiaal vir vinnige konstruksie, koste-effektiwiteit en meer produksiekapasiteit as tradisionele

messelwerkgeboue. Verder word werkskepping en opleiding op ’n hoër vlak deur hierdie metode

bevorder. Alhoewel hierdie konstruksiemetode baie potensiële voordele inhou, het dit nie by een

van die besluitnemingsfaktore die beste gevaar nie. Dit word aanbeveel dat gemeenskappe en

organisasies ingelig word en dat die Ligtestaalraambehuising konstruksiemetode op grootskaal

geïmplementeer word sodat die gemeenskappe daaraan gewoond kan raak en dit kan aanvaar.

Daar is ook gevind dat voorafvervaardigde beton behuising nog nie so gereeld in Suid-Afrika opgerig

word nie, maar eerder vir groter strukture soos industriële fabrieke, ens. Dit het dieselfde voorkoms

van tradisionele behuising en is dus ’n konstruksiemetode wat vir die gemeenskap aanvaarbaar is.

Nog bevindinge is dat dié metode ’n volhoubare konstruksiemetode is in terme van oprigting.

Minder arbeid word op terrein benodig, wat dit ’n veiliger konstruksiemetode maak.

Voorafvervaardigde betonkonstruksies het die potensiaal vir vinnige konstruksie en meer

produksiekapasiteit en het ook die beste gevaar in hierdie afdelings, maar is alleenlik koste-effektief


vi

indien daar herhaling van panele is en massabehuising gebou word. Hierdie metode bevorder

werkskepping en opleiding op ’n hoër vlak. Meer arbeid word in fabrieke en aanlegte vir

vervaardiging benodig, eerder as vir die konstruksie van die geboue op terrein.

Die ondersoek toon dat tradisionele messelwerkgeboue die bekendste en algemeenste

konstruksiemetode in die Suid-Afrikaanse boubedryf is. Dit is nog steeds die eerste keuse vir baie

persone en gemeenskappe omdat hulle gewoond is daaraan en omdat baie mense huiwerig is vir

verandering. Verdere bevindinge is dat dié konstruksiemetode is nie volhoubaar in terme van

konstruksiemetode nie maar wel in die operationelefase in vergelyking met die ander metodes. Dit is

’n arbeidsintensiewe en ’n nat konstruksiemetode wat lei tot minder produksiekapasiteit, wat nie

voordelig is nie aangesien daar reeds ’n groot agterstand in die land is. Die materiale en arbeid is wel

goedkoper, wat dit ’n goedkoper konstruksiemetode maak. Werkskepping op ’n lae vlak word

bevorder, maar min ontwikkeling en die aanleer van vaardighede word met hierdie metode

bewerkstellig. Hierdie konstruksiemetode word tans aanbeveel indien die regering of ontwikkelaar

op die volgende eienskappe fokus:

nodige kundigheid is beskikbaar;

arbeid is beskikbaarheid;

boumateriale en hul beskikbaarheid is volop;

goedkoop konstruksiekoste;

volhoubare konstruksiemetode;

skep werksgeleenthede op ’n lae vlak; en

is aanvaarbaar deur gemeenskappe.

Die modulêre konstruksieontwerp, bekend as die “Informal Grid” sisteem, is ’n aanpasbare en

buigsame ontwerp. Die ontwerp bied ’n effektiewe en estetiese ontwerp wat ’n hoër digtheid in die

verhouding van persoon tot gebied bied as wat met losstaande eenhede die geval is. Die

konstruksiemetodes onder bespreking kan volgens hierdie modulêre ontwerp gebou word omdat dit

so ’n aanpasbare en buigsame ontwerp is.


vii

SUMMARY

Currently, South Africa has a huge backlog with regard to the provision of housing and it is necessary

to investigate alternative construction methods towards an efficient solution for low cost medium

density housing. Three alternative construction methods are discussed in this document. There are

many factors affecting the choice of construction method and they are discussed for each

construction method to determine which method will be most effective. A modular construction

design, known as the “Informal Grid” system, has been identified to address issues, such as

community acceptance, urbanisation and available open spaces for development close to the city.

The three alternative construction methods under discussion are: light steel frame housing, precast

concrete housing and traditional brick/masonary housing. The evaluation of traditional masonry

housing is used as a basis to compare and quantify the other two construction methods.

It was found that light steel frame housing is a relatively new construction method in South Africa

and still not fully accepted by the community because it is a new system and the look and feel of the

structure is not the same as conventional housing. It is a sustainable construction method in terms

of materials, manufacturing and construction. This method has the potential for rapid construction,

cost-effectiveness and a higher production capacity than traditional housing. Job creation and

training at a higher level is enhanced by this method. Although this construction method poses many

potential benefits, it wasn’t the best performer in any of the decision-making factors. It is

recommended that communities and organizations be exposed to this construction method and that

it is implemented on a large scale so that communities can get used to the method.

The study determined that precast concrete construction is generally implemented in larger

industrial structures such as warehouses, etc. although precast concrete housing has been

constructed in South Africa. It has the appearance of traditional brick/masonary housing and is

therefore considered by the community as an acceptable construction method. It is also a

sustainable construction method in terms of the construction phase in comparison with traditional

brick/masonary housing. Less labour is required on site, and can thus potentially be a safer

construction method. Precast concrete construction has the potential for rapid construction, a high

production capacity and was the best competitor in those sections, but it is only cost-effective if

there is a repetition of panels and mass housing construction is done. Job creation and training at a

higher level is enhanced by this method. More labour is needed in factories and plants for

manufacturing rather than for the physical construction on site.


viii

It was found that traditional housing is the best known and most common method in the South

African construction industry. It is still the preferred alternative for many people and communities as

they are comfortable with the infrastructure and often afraid of change. The construction method is

not sustainable in terms of the construction phase, but is sustainable in the operational phase in

comparison with the other methods. It is labour intensive and the wet construction method leads to

a low production capacity. This aspect is therefore not beneficial because there is already a huge

housing backlog. The materials and labour are cheaper; therefore the construction method is

cheaper as well. Job creation happens at a low level and the method does not promote development

and learning skills. This construction method is recommended for when the government or

developer focuses on the following attributes:

• necessary expertise is available;

• labour is available;

• building materials are available;

• cost-effective construction method;

• sustainable construction method;

• create job opportunities; and

• is acceptable by communities.

The modular construction design, known as the “Informal Grid” system is an adaptable and a flexible

design. The design offers an effective and esthetical design that has a better density than

freestanding housing. The construction methods under discussion can be used for a modular design

because of the design’s adaptability and flexibility.


ix

INHOUDSOPGAWE

KOPIEREG & BEPERKINGS OP GEBRUIK .................................................................................................. ii

VERKLARING VAN VRYWARING ............................................................................................................. iii

ERKENNINGS .......................................................................................................................................... iv

OPSOMMING .......................................................................................................................................... v

SUMMARY ............................................................................................................................................. vii

LYS VAN FIGURE ....................................................................................................................................xiv

LYS VAN TABELLE .................................................................................................................................. xv

1. INLEIDING ........................................................................................................................................ 1

1.1. Agtergrond .............................................................................................................................. 1

1.2. Doel van Projek ....................................................................................................................... 2

1.3. Omvang ................................................................................................................................... 3

1.4. Beperkings ............................................................................................................................... 4

1.5. Metodiek ................................................................................................................................. 4

1.6. Struktuur van Projek ............................................................................................................... 6

1.6.1. Grafiese Uiteensetting van Projek .................................................................................. 6

1.6.2 Opsomming van Hoofstukke ........................................................................................... 7

2. LITERATUUROORSIG ....................................................................................................................... 8

2.1. Agtergrond oor Laekostebehuising ......................................................................................... 8

2.2. Agtergrond oor Mediumdigtheidbehuising ............................................................................ 9

2.3. Groeiende Kwessie van Verstedeliking ................................................................................. 11

2.4. Behoefte vir Alternatiewe Laekostebehuising met mediumdigtheid ................................... 11

2.5. Alternatiewe Moontlikhede vir Laekostebehuising met mediumdigtheid ........................... 12

2.6. Besluitnemingsfaktore vir Alternatiewe Behuisingstelsels ................................................... 13

2.6.1. Konstruksiemetodes ..................................................................................................... 13

2.6.2. Kundigheid Benodig ...................................................................................................... 15

2.6.3. Beskikbaarheid van Arbeid ........................................................................................... 15


x

2.6.4. Boumateriale en hul Beskikbaarheid ............................................................................ 15

2.6.5. Konstruksietyd .............................................................................................................. 16

2.6.6. Produksiekapasiteit ....................................................................................................... 16

2.6.7. Koste ............................................................................................................................. 17

2.6.8. Volhoubare Konstruksie/Ontwikkeling ......................................................................... 19

2.6.9. Werkskepping en Plaaslike Ekonomiese Ontwikkeling ................................................. 21

2.7. Sintese ................................................................................................................................... 21

3. GEMEENSKAPSAANVAARDING ..................................................................................................... 23

3.1. Inleiding ................................................................................................................................. 23

3.2. Maatskaplike en Menslike Ontwikkeling, Leierskap en Inwonerdeelname ......................... 23

3.3. Sosio-kulturele Kwessies ....................................................................................................... 24

3.4. Sosio-ekonomiese Aanwysers ............................................................................................... 25

3.5. Aanvaarding van Nuwe Alternatiewe ................................................................................... 26

3.6. Sintese ................................................................................................................................... 27

4. LIGTESTAALRAAMBEHUISING ....................................................................................................... 28

4.1. Inleiding ................................................................................................................................. 28

4.2. Voordele van die Stelsel ........................................................................................................ 28

4.3. Nadele van die Stelsel ........................................................................................................... 29

4.4. Evaluering van Besluitnemingsfaktore .................................................................................. 30

4.4.1. Konstruksiemetode ....................................................................................................... 30




4.4.5. Konstruksietyd .............................................................................................................. 37


4.4.7. Koste ............................................................................................................................. 38



xi


4.5. Gemeenskapsaanvaarding .................................................................................................... 42

4.6. Sintese ................................................................................................................................... 43

5. VOORAFVERVAARDIGDE BETONBEHUISING ................................................................................. 45

5.1. Inleiding ................................................................................................................................. 45

5.2. Voordele van Stelsel.............................................................................................................. 46

5.3. Nadele van Stelsel ................................................................................................................. 47






5.4.5. Konstruksietyd .............................................................................................................. 50


5.4.7. Koste ............................................................................................................................. 51




5.6. Sintese ................................................................................................................................... 55

6. TRADISIONELE BEHUISING ............................................................................................................ 58

6.1. Inleiding ................................................................................................................................. 58

6.2. Voordele van Stelsel.............................................................................................................. 58

6.3. Nadele van Stelsel ................................................................................................................. 59






xii


6.4.5. Konstruksietyd .............................................................................................................. 62


6.4.7. Koste ............................................................................................................................. 62




6.6. Sintese ................................................................................................................................... 66

7. DIE ”INFORMAL GRID”- STELSEL ................................................................................................... 68

7.1. Doel van Stelsel ..................................................................................................................... 68

7.2. Konsep ................................................................................................................................... 69

7.3. Uitleg en Buigsaamheid ........................................................................................................ 69

7.4. Aanpasbaarheid .................................................................................................................... 70

7.5. Sintese ................................................................................................................................... 71

8. VERGELYKING VAN ALTERNATIEWE METODES ............................................................................. 72

8.1. Voordele van die Metodes .................................................................................................... 72

8.2. Nadele van die Metodes ....................................................................................................... 73

8.3. Konstruksiemetode ............................................................................................................... 73

8.4. Kundigheid benodig .............................................................................................................. 74

8.5. Beskikbaarheid van Arbeid ................................................................................................... 75

8.6. Boumateriale en hul Beskikbaarheid .................................................................................... 76

8.7. Konstruksietyd ...................................................................................................................... 77

8.8. Produksiekapasiteit ............................................................................................................... 77

8.9. Koste ..................................................................................................................................... 78

8.10. Volhoubare Konstruksie/Ontwikkeling ............................................................................. 79

8.11. Werkskepping en Plaaslike Ekonomiese Ontwikkeling ..................................................... 81

8.12. Gemeenskapsaanvaarding ................................................................................................ 82


xiii

8.13. Sintese ............................................................................................................................... 83

8.13.1. Ligtestaalraambehuising ............................................................................................... 83

8.13.2. Voorafvervaardigde Betonbehuising ............................................................................ 84

8.13.3. Tradisionele Behuising .................................................................................................. 86

9. GEVOLGTREKKING EN VERDERE STUDIES ..................................................................................... 88

9.1. Gevolgtrekking ...................................................................................................................... 88

9.2. Verdere Studies ..................................................................................................................... 90

BRONNELYS ........................................................................................................................................... 91

ADDENDUM A: ”INFORMAL GRID”- STELSEL ........................................................................................ 97


xiv

LYS VAN FIGURE

Figuur 1: Vloeidiagram: Illustrasie van Projek ........................................................................................ 6

Figuur 2: Faktore wat digtheid beïnvloed & implikasies van digtheid (Tonkin, 2008) ......................... 10

Figuur 3: 9m x 4,5m Struktuur (Outeur, 2014) ..................................................................................... 18

Figuur 4: Vlotfondasie met Bodemspoor en Muurpanele (Modular Building Solutions, 2014) ........... 31

Figuur 5: Multiverdiepinghuis (Modular Building Solutions, 2014) ...................................................... 33

Figuur 6: Vervaardiging van elemente (Scottsdale, 2011) .................................................................... 35

Figuur 7: Ligte Staalraam (Chen, 2014) ................................................................................................. 35

Figuur 8: Tipiese voorbeeld van muurpaneel (Advanced Building, 2014) ............................................ 36

Figuur 9: Ligtestaalraamhuis met Bekleding en Dakkappe (Outeur, 2014) .......................................... 38

Figuur 10: Stutting van Panele (Ischebeck, 2010) ................................................................................. 48

Figuur 11: Voorafvervaardigde Betonhuis en Dakkappe (Outeur, 2014) ............................................. 51

Figuur 12: Tradisionele Huis met Bekleding en Dakkappe (Outeur, 2014) ........................................... 63

Figuur 13: Tipiese Uitleg van die "Informal Grid"-stelsel (Zurcher, 2012) ............................................ 70

Figuur 14: Koolstofvoetspoor van die Konstruksie en Operasionele Verhittingsenergie van 'n Laekostehuis oor 40 jaar (Gray, Oxtoby, & Braune, 2010) ................................................................... 81

Figuur 15: "Informal Grid"- stelsel (Zurcher, 2012) .............................................................................. 98

Figuur 16: Kernmodules (Zurcher, 2012) .............................................................................................. 99

Figuur 17: Moontlike Kombinasie 1 (Zurcher, 2012) .......................................................................... 100





xv

LYS VAN TABELLE

Tabel 1: Materiaalkoste vir ’n 40m2 -ligte staalraamhuis ..................................................................... 39

Tabel 2: Arbeidskoste vir ’n 40m2-ligtestaalraamhuis .......................................................................... 39

Tabel 3: Toerustingskoste vir ’n 40m2-ligtestaalraamhuis .................................................................... 40

Tabel 4: Ligtestaalraamkonstruksiekoste vir ’n 40m2-huis ................................................................... 40

Tabel 5: Panele Vervaardigingskoste-uiteensetting ............................................................................. 52

Tabel 6: Dakmateriaalkoste .................................................................................................................. 52

Tabel 7: Arbeidskoste-uiteensetting ..................................................................................................... 53

Tabel 8: Oprigtingskoste-uiteensetting................................................................................................. 53

Tabel 9: Voorafvervaardige 40m2-betonhuis ........................................................................................ 53

Tabel 10: Materiaalkoste-uiteensetting................................................................................................ 63

Tabel 11: Arbeidskoste-uiteensetting ................................................................................................... 64

Tabel 12: Toerustingkoste-uiteensetting .............................................................................................. 64

Tabel 13: Tradisionele Behuisingkoste ................................................................................................. 64

Tabel 14: Voordele van die Metodes .................................................................................................... 72

Tabel 15: Nadele van die Metodes ....................................................................................................... 73

Tabel 16: Konstruksiemetodes van die Metodes .................................................................................. 73

Tabel 17: Kundigheid Benodig vir die Metodes .................................................................................... 74

Tabel 18: Arbeid benodig vir die Metodes ............................................................................................ 75

Tabel 19: Boumateriale en Beskikbaarheid vir die Metodes ................................................................ 76

Tabel 20: Konstruksietyd vir die Metodes ............................................................................................ 77

Tabel 21: Produksiekapasiteit vir die Metodes ..................................................................................... 78

Tabel 22: Koste vir die Metodes ........................................................................................................... 79

Tabel 23: Volhoubaarheid vir die Metodes .......................................................................................... 79

Tabel 24: Werkskepping en Plaaslike Ekonomiese Ontwikkeling vir die Metodes ............................... 81

Tabel 25: Gemeenskapsaanvaarding van die Metodes ........................................................................ 83


1

1. INLEIDING

1.1. Agtergrond

Artikel 26 van die Handves van Menseregte in die Grondwet sê, onder andere, dat almal die reg op

toegang tot voldoende behuising het. Voldoende behuising moet toegang tot basiese dienste soos

water en sanitasie, noodsaaklik vir gesondheid, voorsien. ’n Vorm van binneshuise waterstelsels en

watergedrewe sanitasie kan beskou word as ’n minimum vereiste in die meeste stedelike gebiede

(SA-Housing, 2010).

In 1994 was daar ’n behuisingsagterstand van 1,2 miljoen huise vir die swart bevolking, terwyl daar

83 000 oortollige wit behuisingseenhede was. In die laat 1990’s was daar ’n duidelike groei in die

aantal plakkershutte en plakkerskampe in stede in Suid-Afrika. Die agterstand en aanvraag het vereis

dat daar in die laaste jare van die twintigste eeu 250 000 wooneenhede per jaar gebou moes word.

Daar is egter ongeveer een tiende van die voorgemelde syfer (25 000 wooneenhede) per jaar gebou.

Dit laat Suid-Afrika steeds met ’n enorme behuisingstekort (SA-Housing, 2010). Die voortdurende

behuisingsagterstand vereis dus dat daar na alternatiewe behuisingsmetodes of -stelsels gekyk moet

word wat wooneenhede makliker en vinniger, teen lae pryse, kan oprig.

Die meeste laekostenedersettings het ook ’n gebrek aan die basiese infrastruktuur en dienste soos

water, riool en elektrisiteit. Met die pogings om Suid-Afrika se behuisingsprobleme op te los, moet

daar nie alleen op die konstruksie van huise gefokus word nie, maar ook om bestaande en

voornemende terreine van paaie, elektrisiteit, sanitasiedienste en water te voorsien. Daar word

beraam dat in 2010 66% van Suid-Afrika se bevolking geen toegang tot elektrisiteit gehad het nie en

in die meeste laekostewoongebiede is daar net een waterkraan wat aan ’n paar duisend inwoners

moet voorsien (SA-Housing, 2010).

Die woonbuurt waarin ‘n behuisingsuitbreiding geleë is, speel ’n baie belangrike rol. Die

lewenskwaliteit van mense in residensiële omgewings is afhanklik van die beskikbaarheid en

toeganklikheid van fasiliteite en geriewe soos skole, klinieke, polisiestasies, sportfasiliteite, ens. Die

verwantskap tussen die tipe behuising en inwoner-inkomste is ’n belangrike faktor. Die waarde van

“ligging” word bepaal deur die beskikbaarheid van dienste en fasiliteite in stedelike gebiede, soos

hospitale, tersiêre instellings, plekke waar kuns en kultuur beoefen word en werksgeleenthede.

Tesame met die ligging is vervoer noodsaaklik (Charlton, 2004). Daar moet dus nie net gefokus word

op die spesifieke behuisingsmetode nie, maar ook op die ontwerp en beplanning van die


2

woongebiede of gemeenskappe. Bogenoemde fasiliteite moet deel van die beplanning vorm. Daar

moet dus gefokus word op die ontwikkeling van volhoubare woongebiede in plaas daarvan om net

op ’n volhoubare behuisingsmetode te konsentreer.

1.2. Doel van Projek

Dit is ’n algemene verskynsel dat daar ‘n vrees vir verandering by die mens bestaan; nie net in die

konstruksiebedryf nie, maar ook in die besigheidswêreld en selfs in persoonlike verhoudings. Daar is

altyd die moontlikheid vir mislukking, laer produksie en swakker kwaliteit (Reh, 2014). Dit is

waarskynlik een van die redes waarom nuwe konstruksiemetodes of behuisingstelsels nie maklik

geïmplementeer word nie.

Die doel van die projek is om drie alternatiewe behuisingstelsels te identifiseer en dan vergelyk met

die oog daarop om te bepaal of alternatiewe metodes die huidige behuisingsagterstand kan

aanspreek.

Daar bestaan tans ’n groot agterstand met die voorsiening van behuising aan lae-inkomstegroepe.

Ontwikkelingsgebiede is baie beperk en verstedeliking raak ’n probleem in die land. Die benadering

wat hier gevolg word om die alternatiewe metodes of stelsels te vergelyk, en die struikelblokke soos

verstedeliking en beperkte grond aan te spreek, behels die volgende:

Identifiseer drie alternatiewe behuisingstelsels.

Bepaal die konstruksietyd en gemak van oprigting van elke stelsel; dit moet effektief wees

om die huidige behuisingsagterstand uit te wis. Verskeie faktore beïnvloed die

konstruksietyd en gemak van oprigting en word as deel van die projek geïdentifiseer en

ondersoek.

Ondersoek alternatiewe materiale, die beskikbaarheid daarvan en konstruksiemetodes om

kostes te verlaag.

Vergelyk die geïdentifiseerde alternatiewe metodes of stelsels se eienskappe om te bepaal

wanneer ’n bepaalde alternatief effektief sal wees.

Gebruik ’n innoverende ontwerp vir laekoste mediumdigtheidbehuising; met ander woorde,

verhoog die verhouding van persoon tot area.


3

1.3. Omvang

Die omvang van die projek is om drie alternatiewe behuisingstelsels te ondersoek deur na faktore,

wat ’n rol tydens konstruksie speel, te kyk. Hierdie alternatiewe sal krities ondersoek word om te

bepaal watter metode of stelsel voordelig, prakties en bekostigbaar in sekere omstandighede en

gebiede sal wees.

Verskeie faktore word ondersoek om te bepaal wat elke faktor se impak op die drie metodes is en

sluit in:

konstruksiemetodes;

die kundigheid wat benodig word;

die beskikbaarheid van arbeid;

boumateriale en hul beskikbaarheid;

konstruksietyd;

produksiekapasiteit;

kostes;

volhoubare konstruksie;

werkskepping en plaaslike ekonomiese ontwikkeling; en

gemeenskapsaanvaarding.

Daar word gebruik gemaak van ’n innoverende argitektoniese konstruksieontwerp, die “Informal

Grid” sisteem, waarvolgens elk van die drie konstruksiestelsels gebruik kan word om ruimte te

bespaar. Hierdie ontwerp is gedoen deur ’n argitekstudent met die oog op die faktore wat hierbo

geïdentifiseer is. Die ontwerp verwys na die uitleg van ’n laekoste mediumdigtheidontwikkeling. Die

ontwerp is ekonomies, prakties, esteties en sal vir die gemeenskap aanvaarbaar wees.

Die doel van hierdie projek is nie om ’n gedetailleerde ontwerp van die verskillende alternatiewe te

verskaf nie, maar eerder om die alternatiewe te ondersoek en faktore te identifiseer wat ’n stelsel as

alternatiewe behuising moontlik maak. Die evaluering van die faktore by elke stelsel kan dus aandui

waarop gefokus moet word om om die stelsels te verbeter.


4

1.4. Beperkings

Die mening van gemeenskappe oor die alternatiewe konstruksiemetodes of stelsels en die invloed

van verskillende kulture en hul leefstyle op behuisingsprojekte, word nie in diepte in hierdie projek

ondersoek nie. Opnames en studies oor die menings van verskillende kulture in Suid-Afrika oor die

spesifieke alternatiewe is beperk. Opnames met akkurate, omvattende en volledige inligting is dus

nie beskikbaar nie en kan eerder deel van ’n toekomstige studie vorm.

Daar word wel ‘n oppervlakkige afleiding gemaak van die beskikbare bronne om te bepaal of die

alternatiewe aanvaar behoort te word deur die gemeenskappe.

1.5. Metodiek

Daar is verskeie metodes gebruik en hulpbronne geraadpleeg om die nodige inligting te bekom. ’n

Agtergrondstudie oor die stand van lae-koste behuising in Suid-Afrika is gedoen om die behoeftes te

bepaal. Die studie is gedoen deur gebruik te maak van die internet en relevante literatuur.

Verder is navorsing gedoen oor beskikbare materiale, metodes en ontwerpe om te bepaal wat geskik

sal wees vir Suid-Afrika se kulture en klimaat. Stellenbosch Universiteit se databasis van vorige

navorsing oor verskillende kulture se voorkeure en leefstyle is geraadpleeg. Gepubliseerde literatuur

is gebruik vir projekvoorbeelde om sodoende ’n vergelyking tussen die metodes te tref.

Tradisionele messelwerk behuising is geïdentifiseer om te dien as basis om die ander alternatiewe

konstruksiemetodes mee te vergelyk. Deur ’n verdere literatuurstudie oor alternatiewe

konstruksiestelsels is nog twee relatiewe nuwe behuising konstruksiemetodes geïdentifiseer wat

met die tradisionele messelwerk behuisingstelsel vergelyk kan word. Die metodes is geïdentifiseer

om die huidige behuisingskwessies aan te spreek. Hierdeur word bepaal of daar ’n mark of

potensiaal is vir alternatiewe laekostebehuisingstelsels.

Vergelykings-faktore is geïdentifiseer uit die alternatiewe behuisingstelsels. Die faktore is

geïdentifiseer met die oog daarop om te bepaal wat elke stelsel voordelig maak asook om die

gemeenskap se behoeftes te bevredig. Verskeie faktore van rampbehuisingkonstruksiemetodes is

ook ondersoek. Die rede waarom daar na die eienskappe van rampbehuising gekyk word, is oor die

voordele wat dit bied. Dit sluit in die spoed van oprigting, ligte elemente, hanteerbaarheid, tipe

materiaal wat gebruik word omdat dit vrylik beskikbaar moet wees en natuurlik die eenvoud van

oprigting. Deur elke stelsel met dieselfde faktore te vergelyk, kan bepaal word waar ’n sekere


5

alternatief verbeter kan word. Daar kan selfs gekyk word na ’n kombinasie van die alternatiewe in

die toekoms.

Onderhoude in plaas van vraelyste is gebruik om inligting in te win en te vergelyk en daar is met

ervare persone, wat kundiges op die gebied van die konstruksiemetodes is, gepraat. Goeie

kommentaar is tydens die onderhoude gelewer, wat nie noodwendig uit die antwoorde in vraelyste

na vore sou kom nie. Daar is met drie deskundiges in die praktyk onderhoude gevoer om hulle

ervaring en kommentaar met die literatuur te vergelyk en as bevestiging van die literatuur te dien.

Die besluitnemingsfaktore was hoofsaaklik bespreek in die onderhoude. Afleidings is uit die

literatuurstudie en uit die korrespondensie met deskundiges gemaak, waaruit die gevolgtrekking en

aanbevelings vir die projek gevolg het.

Inligting is ingewin oor tyd en kostes van die konstruksiemetodes. Onlangse markverwante tarriewe

uit tenderdokumente is gebruik om kostes te verifieer. Verder is die drie alternatiewe

konstruksiemetodes met mekaar vergelyk om te bepaal watter eienskappe die alternatief laat

uitstaan.

Die “Informal-Grid”-stelsel word ook bespreek as ‘n opsie vir die uitleg/ontwerp van

mediumdigtheidbehuising. Hierdie metode is gekies as ’n modulêre konstruksieontwerp omdat dit

aanpasbaar is met die geïdentifiseerde konstruksiestelsels en die ontwerp neem ook die

besluitnemingsfaktore in ag aangesien die argitekstudent wat die “Informal-Grid” sisteem ontwerp

het, ook die faktore beskou het in sy ontwerp.

Laastens word die gevolgtrekkings en aanbevelings van die projek gemaak. Hier word bepaal watter

alternatief die beste is in ’n sekere afdeling en dan word daar ook aanbeveel wanneer sal dit

effektief wees om ’n sekere konstruksiestelsel te gebruik.


6

1.6. Struktuur van Projek

1.6.1. Grafiese Uiteensetting van Projek

Figuur 1: Vloeidiagram: Illustrasie van Projek

Alternatiewe laekostebehuisingstelsels met mediumdigtheid.

Agtergrond oor die onderwerp, behoefte vir

alternatiewe en gemeenskapsaanvaarding.

Identifiseer drie alternatiewe/stelsels wat

ondersoek gaan word.

Ligte staalraam- behuising. Voorafvervaardigde

behuising.

Bespreek faktore vir elke alternatief.

Aanvaarding van alternatiefwe deur die gemeenskap.

Argitektoniese ontwerp: "Informal Grid"-stelsel.

Vergelyking, gevolgtrekking en aanbevelings.

Tradisionele messelwerk/blok-behuising.

Identifiseer faktore wat 'n invloed het op die keuse van 'n gekose alternatief/stelsel.

Konstruksiemetode

Kundigheid benodig

Beskikbaarheid van arbeid

Boumateriale en hul beskikbaarheid

Konstruksietyd

Produksiekapasiteit

Koste

Volhoubare konstruksie/ontwikkeling

Werkskepping en plaaslike ekonomiese ontwikkeling


7

1.6.2 Opsomming van Hoofstukke

Hoofstuk 1: Inleiding

In hierdie hoofstuk word daar uitgebrei oor wat die projek behels en die doel van die projek word

genoem en bespreek.

Hoofstuk 2: Literatuuroorsig

Hoofstuk 2 beskryf wat laekoste mediumdigtheidbehuising is en hoe dit geklassifiseer word. Die

noodsaaklikheid vir die oprigting van laekoste mediumdigtheidbehuising word bespreek, asook die

konsep van verstedeliking. Drie alternatiewe moontlikhede vir behuising word geïdentifiseer en die

faktore waarteen elke alternatief opgeweeg gaan word.

Hoofstuk 3: Gemeenskapsaanvaarding

In Suid-Afrika het ons te doen met baie verskillende gemeenskappe wat anders dink oor sake,

verskillende leefstyle het en nie noodwendig van dieselfde tipe behuising hou nie. Gemeenskappe

moet betrokke wees by projekte om ’n volhoubare gemeenskap te skep. Hoofstuk 3 se fokus is om

te bepaal hoe om gemeenskappe by behuisingsprojekte betrokke te kry en hoekom dit belangrik is.

Hoofstuk 4, 5 & 6: Ligte staalraam-behuising, voorafvervaardigde behuising en tradisionele behuising

Die faktore wat in Hoofstuk 2 as besluitnemingsfaktore geïdentifiseer is, gaan in die Hoofstuk 4, 5 en

vir 6 elkeen van die drie alternatiewe metodes ontleed word om te bepaal watter alternatief die

beste blyk te wees.

Hoofstuk 7: Die ”Informal Grid”-sisteem

Die ”Informal Grid”-sisteem word in Hoofstuk 7 bespreek om ’n effektiewe ontwerp en samestelling,

waarvolgens die alternatiewe behuising gebou kan word, te identifiseer om die kwessie van

beperkte ontwikkelingsgebiede aan te spreek.

Hoofstuk 8 en 9: Vergelyking, gevolgtrekking en aanbevelings

In Hoofstukke 8 en 9 word ’n vergelyking tussen die alternatiewe getref en gekwantifiseer om tot ’n

finale gevolgtrekking te kom. Daar word aanbeveel watter tipe behuisingsalternatief meer effektief

in sekere situasies sal wees. Die aanbevelings word op die besluitnemingsfaktore van elke alternatief

gegrond.


8

2. LITERATUUROORSIG

Hierdie hoofstuk verskaf agtergrond oor laekostebehuising met mediumdigtheid, verstedeliking,

behoefte aan alternatiewe en die verskillende faktore waarvolgens die stelsels vergelyk en

geëvalueer word. Konstruksiemetodes, die kundigheid benodig, die beskikbaarheid van arbeid,

boumateriale en beskikbaarheid, konstruksietyd, produksiekapasiteit, koste, volhoubare

konstruksie/ontwikkeling, werkskepping en plaaslike, ekonomiese ontwikkeling is die faktore wat

geïdentifiseer is om ‘n vergelyking te tref tussen stelsels. Die drie alternatiewe of stelsels word ook

beskryf.

2.1. Agtergrond oor Laekostebehuising

Laekostebehuising word gedefinieer as behuising vir persone wat ’n gekombineerde huishoudelike

maandelikse inkomste van minder as R3 500 verdien (Western Cape Government: Individual Housing

Subsidies, 2014). Laekostebehuising word gewoonlik op die buitewyke van stede gebou, waar groot

gebiede grond teen ’n laer koste beskikbaar is. Dit veroorsaak ’n probleem vir die vervoer na

werksplekke en skole, asook na mediese fasiliteite en winkelsentrums.

Sedert 2004, het die Departement van Behuising ’n nuwe behuisingsbeleid geïmplementeer, wat as

”Breaking New Ground” bekend staan. Die beleid lê klem op’n reeks ingrypings met die oog op die

skepping van geïntegreerde menslike nedersettings eerder as gemarginaliseerde agterbuurtes

(Burger & Mark, 2010).

Die Omvattende Behuisingsplan vir die Ontwikkeling van Geïntegreerde Volhoubare Menslike

Nedersettings (oftewel ”Breaking New Ground”), soos in September 2004 deur die minster van

behuising, dr. Lindiwe Sisulu bekend gemaak, voorsien nie net vir die ontwikkeling van

laekosteverblyf vir mediumdigtheid en huurbehuising nie, maar bevorder ook die residensiële

eiendomsmark deur sterker vennootskappe met die privaatsektor, sosiale infrastruktuur, en geriewe

te sluit om die prestasievlak van ’n nie-rassige, geïntegreerde gemeenskap te bevorder (Burger &

Mark, 2010).

Die huidige laekostebehuisingstelsel vir mediumdigtheid se benadering vereis dat daar voorsiening

gemaak moet word vir ’n minimum van 40m2 bruto oppervlak, twee slaapkamers, ‘n aparte

badkamer met ’n toilet, ‘n stort en wasbak, ’n gekombineerde kombuis/leefarea,

elektrisiteitstoevoer en die eenhede moet aan die NHBRC se tegniese spesifikasies voldoen (Burger

& Mark, 2010).


9

2.2. Agtergrond oor Mediumdigtheidbehuising

Suid-Afrikaanse stede het van die laagste stedelike digthede in die wêreld en die lae digtheid van die

hedendaagse stede staan in die weg om goeie stadskwaliteit, integrasie, volhoubaarheid en

gelykheid te bereik (Tonkin, 2008). Die behuisingsregte van armes word in gedrang gebring deur

laedigtheidnedersettings en ’n tekort aan bekostigbare behuisingsgeleenthede in sentraalgeleë

areas. Sodoende word hulle na die buitewyke van die stadsgebiede uitgeskuif. Gemeenskappe wat in

hierdie buitewyke woon, moet na hul werksplekke, in goed-geleë areas, reis teen hoë koste vir

hulself, die regering, die omgewing en die Suid-Afrikaanse gemeenskap (Tonkin, 2008).

Die toenemende bewusmaking van die ekologiese impak op ons stede vereis dat die ekologiese

voetspoor van die stedelike gebiede verminder moet word deur die grond optimaal te benut en om

elke individu te ondersteun; dit sluit die grond vir behuisingsdoeleindes in. Deur die stedelike

digthede te verhoog, verlaag dit die stadspreiding en lei tot laer grondgebruiksvereistes. Studies het

gevind dat waar residensiële digthede verdubbel het, die publieke vervoer met soveel as 20-30%

verminder word (Tonkin, 2008).

Die voorsiening van mediumdigtheidbehuising bied geleenthede vir effektiewe gebruik van grond (’n

skaars hulpbron) en die strategiese plasing van mediumdigtheidbehuising in gebiede met goeie

geleenthede, sal help om die probleem van gelykheid en volhoubaarheid aanspreek.

Mediumdigtheidbehuising (wooneenhede per hektaar (du/ha)) word geskat as 40-100 du/ha (bruto).

Hierdie tipe behuising verwys gewoonlik na semi-losstaande behuising, ry-behuising en

drieverdiepingwoonstelle (Tonkin, 2008). Hierdie konsep en ’n voorstel word in Hoofstuk 7 uitgebrei.

Die voorsiening van mediumdigtheidbehuising sal meer volhoubare nedersettings, asook lewendige,

gemengde omgewings naby vars-geproduseerde produkte en ander klein markte, hoofroetes en

vermaak skep. Verskeie faktore beïnvloed digtheid en daar is implikasies wat daarmee gepaard gaan,

kyk Figuur 2.


10

Figuur 2: Faktore wat digtheid beïnvloed & implikasies van digtheid (Tonkin, 2008)

Die aanvraag na meer effektiewe, volhoubare en bekostigbare stedelike omgewings, waar grond

meer intensief gebruik word, waar infrastruktuur geskep word en finansiële uitgawes meer

oordeelkundig spandeer word, waar natuurlike hulpbronne meer volhoubaar gebruik word en

menslike hulpbronne meer sorgvuldig beskou word (veral hulpbronne beskikbaar vir die armer

inwoners van die stad), raak al hoe groter en sal alleenlik bereik word deur die digtheid van die

stadsgebiede te verhoog (Tonkin, 2008).

Gemeenskappe wat in mediumdigtheidbehuisingsomgewings woon, is ’n gemeenskap by wyse van

gemeenskaplike gronde, nabygeleë behuisingseenhede en ander gemeenskaplike faktore en is

gebind deur hierdie. Dit is dikwels ’n bron van konflik, maar as die nodige aandag gegee word aan

die ontwerpbesonderhede en deeglike beplanning, is daar potensiaal vir ’n hoë vlak van

gemeenskapsamehorigheid en eienaarskap van die gedeelde behuisingsomgewing (Tonkin, 2008).

Arm gemeenskappe word gewoonlik na die buitewyke van die stadsgebied uitgeskuif, weg van

noodsaaklike fasiliteite en werksgeleenthede. Vir volhoubare ontwikkeling is dit dus noodsaaklik om

uitbreidings of ontwikkelings nader aan die stadsgebiede te bring (Tonkin, 2008). Dit sal alleenlik

moontlik wees deur weg te beweeg van laedigtheidbehuising in stadsgebiede na

mediumdigtheidontwikkelings. Mediumdigtheidbehuising mag dalk ook nadele inhou, maar kan deur

goeie beplanning en ontwerpe oorkom word.

INVLOED OP

DIGTHEID

• Kulturele persepsies

• Sone-regulasies

• Beplannings- en boustandaarde

• Behuisingsaanvraag

• Ligging

• Landkoste

• Boukoste

• Bekostigbaarheid vir die eindgebruiker

• Beleid oor omgewing en beleidsinstrumente

• Gebou-ontwerp, plotuitleg & plotgrootte

• Publieke vervoerstelsel

BEÏNVLOED DEUR

DIGTHEID

• Koste van dienste

• Voorsiening en verspreiding van fasiliteite in terme van standaarde

• Sosiale dinamika (oorbevolking, sosiale interaksie, veiligheid, gesondheid)

• Skepping van drumpels vir publieke vervoer

• Skepping van drumpels vir plaaslike ekonomiese ontwikkeling

• Bouvorm en behuisingsuitleg.

DIGTHEID


11

2.3. Groeiende Kwessie van Verstedeliking

Terwyl verstedeliking talle voordele inhou vir die bevolking, vermeerder dit ook die regering se las

om sosiale dienste soos behuising, lopende water en sanitasie te voorsien. Onlangse navorsing deur

die Suid-Afrikaanse Instituut vir Rasseverhoudinge toon dat die proporsie van mense wat in stedelike

gebiede woon, van 52% in 1990 tot 62% in 2012 verhoog het. Volgens Statistiek Suid-Afrika, het die

aantal huishoudings in informele nedersettings van 52,9% in 2002 tot 54,2% in 2012 verhoog

(Engage, 2013).

Hill, Pienaar, Bowen, Krusel & Kuiper (2002) beskryf Suid-Afrikaanse nedersettings en stede as

oneffektief en ruimtelik verwronge met laedigtheid stadspreiding, as monofunksionele areas wat die

armes en nuwe stadsinwoners in groot disfunksionele dorpsgebiede in die buitewyke van die stad

vasvang. Die grondpatroon lei tot oneffektiewe, energieverterende en duur vervoermaatreëls,

duurder stadsadministrasie, uitsluiting vir gemeenskappe van maklike toegang tot ekonomiese

geleenthede en fasiliteite, en die vernietiging van waardevolle ekologiese en landbou grond (Hill,

Pienaar, Bowen, Krusel, & Kuiper, 2002). Dit veroorsaak druk op die regering vir korttermyn lewering

van behuising en dienste en ’n krisisgedrewe soektog vir grond deur die plaaslike owerhede om

stedelike uitbreidings te akkommodeer (Dewar, 1991).

Behuisingsprojekte naby gemeenskaplike geriewe en plaaslike vervoerstelsels dra by tot die

tevredenheid van die inwoners in hulle woonbuurte (Tonkin, 2008). As gevolg van die tekort aan

grondgebied vir behuisingsprojekte naby die stadsgebiede, is dit dus noodsaaklik om op

mediumdigtheidbehuising, in plaas van losstaande huise, te fokus. Deur die ontwerp en beplanning

van mediumdigtheidbehuising op ’n funksionele wyse, sal meer inwoners in kleiner gebiede

gehuisves kan word.

2.4. Behoefte vir Alternatiewe Laekostebehuising met

mediumdigtheid

Behuising bly een van die mees noodsaaklike infrastruktuurtekortkominge in Suid-Afrika. Die

ontwikkelingskwessie word vererger deur toenemende verstedeliking wat na vinnige groei van

agterbuurtes en onwettige nedersettings, oorbevolking en verwaarlosing van die omgewing lei (Du

Plessis, Adebayo, Agopyan, Beyers, Chambuya, Ebohon, Giyamah, Irurah, John, Hassan, Laul,

Marulanda, Napier, Ofori, Pinto de Arruda, Rwelamila, Sara, Sattler, Shafii, Shah, 2002).


12

Omdat meer mense na stede kom en die ontwikkelingsgebiede naby die stad reeds beperk is, is dit

noodsaaklik om te fokus op mediumdigtheidbehuising. Die konsep van Zurcher (2012) in Hoofstuk 7

spreek hierdie kwessie met ŉ innoverende konsep en ontwerp aan.

In die ontwikkelende wêreld is dit egter nie algemene praktyk om die behuisingstekort deur

volhoubare konstruksiepraktyke en nuwe metodes aan te spreek nie (Du Plessis, et al., 2002).

Volhoubare konstruksiepraktyke verwys na die gebruik van herwinbare materiale, meer effektiewe

boumetodes en om die gemeenskap by projekte vir voortdurende ontwikkeling betrokke te maak.

Die behoefte aan volhoubare ingrypings in die bou-omgewing is noodsaaklik vir die mensdom se

oorlewing weens die aansienlik groot finansiële en natuurlike hulpbronneverbruik, asook

beduidende besoedeling wat deur die boubedryf gegenereer word (Hodgson, 2002). Suid-Afrika is in

’n uitstekende posisie om toekomstige behuisingsprojekte op die beginsels van volhoubare

konstruksie te baseer en daardeur die negatiewe omgewings-, maatskaplike en ekonomiese impakte

te versag (Du Plessis, et al., 2002).

Die behoefte na nuwe konstruksiemetodes en die gebruik van herwinbare materiale vir die bou van

laekostebehuising met mediumdigtheid is van groot belang. Eerstens, om die huidige

behuisingsagterstand in te haal en tweedens, vir volhoubare ontwikkeling en beskerming van die

omgewing. Verskeie faktore soos, onder andere, beperkte ontwikkelingsgebiede en verstedeliking

moet in ag geneem word wanneer verskillende alternatiewe geëvalueer word. Die hooffokus moet

egter op konstruksietyd en koste geplaas word. Ander faktore het ’n indirekte impak op die koste en

kan geëlimineer word deur innoverende ontwerpe, goeie bestuur en beplanning.

2.5. Alternatiewe Moontlikhede vir Laekostebehuising met

mediumdigtheid

Daar is tans baie struikelblokke in die oprigting van laekostebehuising met mediumdigtheid (Majavu,

2012), naamlik finansies, beskikbare grond en die tekort aan die nodige beplanning, om ‘n aantal

voorbeelde te noem. Daar is verskeie faktore, soos gelys in Afdeling 1.3, wat ’n invloed het op die

keuse van die opringtingsmetode vir die konstruksie van laekostebehuising met mediumdigtheid. Die

faktore word bespreek in Afdeling 2.6. In hierdie projek word daar gefokus op drie alternatiewe

stelsels vir laekostebehuising met mediumdigtheid, naamlik:

Ligtestaalraambehuising (LSRB)

Voorafvervaardigde betonbehuising

Tradisionele messelwerk of blokbehuising


13

Ligtestaalraambehuising is ’n relatief nuwe konsep vir behuising in Suid-Afrika (Barnard J. , 2011). Dit

word al vir dekades lank suksesvol in die VSA, Europa, Australië en New Seeland geïmplementeer

(SASFA, 2014). As gevolg van die eenvoudige stelsel en vinnige konstruksietyd, is dit ’n goeie stelsel

om as alternatief tot messelwerkhuise te oorweeg.

Voorafvervaardigde betonbehuising is ideaal vir vinnige oprigting en verminder ook die arbeid.

(Prefab Building Technology, 2014). Dit bied ’n vinnige oplossing met hoë kwaliteit as ’n

plaasvervanger vir konvensionele messelwerkbehuising. Daar is nadele aan die swaar toerusting en

minder arbeid verbonde, maar dit het genoeg meriete om dit met ander stelsels te vergelyk.

Konvensionele messelwerk of blokbehuising is so bekend in die Suid-Afrikaanse boubedryf, dat dit

ook geëvalueer word om as ’n maatstaf vir die vergelyking met ander stelsels te dien. Die stelsel is

die algemeenste metode vir behuisingskonstruksie in Suid-Afrika (Ritchie, 2009).

Modulêre konstruksie kan vir al drie konstruksiemetodes aangewend word. Die ”informal grid”-

sisteem word in Hoofstuk 7 bespreek. Dit is ’n konsep wat deur Zurcher (2012) ontwerp is en spreek

die behoefte aan mediumdigtheidbehuising aan.

In sekere omstandighede mag dit wees dat een alternatief ’n beter opsie/stelsel sal wees vir die

konstruksie van laekostebehuising met mediumdigtheid as wat ’n ander blyk te wees. Verskeie

faktore, soos bespreek in die volgende afdeling, sal in ag geneem moet word.

2.6. Besluitnemingsfaktore vir Alternatiewe Behuisingstelsels

In hierdie afdeling word die geïdentifiseerde faktore, wat ’n invloed sal hê op die keuse van die tipe

konstruksiemetode/stelsel, bespreek en ’n algemene beskrywing gegee wat elke faktor behels.

Hiervolgens gaan die drie stelsels vergelyk word om elkeen se voor-en nadele te identifiseer. Die

faktore sal ook later spesifiek op elke alternatief/stelsel gemik word. In hoofstuk 8 sal hierdie faktore

vir elke alternatief gekwantifiseer word om te bepaal waar ’n alternatief goed vaar.

2.6.1. Konstruksiemetodes

Daar is toenemende druk op die boubedryf om alternatiewe konstruksiemetodes te oorweeg, goed

te keur, en te implementeer soos stedelike migrasie toenemende druk op die hulpbronne plaas

(Terblanche, 2002).


14

Die boubedryf gebruik na raming 50% van die wêreld se nie-herwinbare energiebronne en daarom is

dit nodig om alternatiewe metodes te oorweeg wat minder energie verbruik, meer volhoubaar is en

nie ’n nadelige impak op die omgewing het nie (Terblanche, 2002).

Daar is tans baie nuwe alternatiewe konstruksiemetodes beskikbaar, maar daar word steeds meestal

van tradisionele konstruksiemetodes gebruik gemaak en die voor- en nadele wat tot hierdie besluit

lei sluit die volgende in:

Voordele:

a) Die gebruik van plaaslik beskikbare materiale.

b) Plaaslike spesialisvaardighede is beskikbaar.

c) Hoë vervoerkoste word verlaag.

d) Die metode is deel van die gemeenskap se kultuur en tradisie.

e) Die metode is volhoubaar volgens die gemeenskap omdat hulle gewoond is daaraan.

f) Die metode is omgewingsvriendelik omdat die gebruik daarvan nie so ’n groot impak

op die omgewing het nie.

Nadele:

a) Die kwaliteit van die struktuur van tradisionele behuising is nie noodwendig so goed

soos die nuwe tegnologie nie.

b) Individuele vaardighede en goeie vakmanskap om die behuising op te rig, is besig

om uit te sterf. (Terblanche, 2002)

Konstruksiemetodes het ’n groot invloed op die konstruksietyd van ’n projek, wat ook ’n direkte

invloed gaan hê op die koste van die projek. Daar moet gekyk word na die beskikbare hulpbronne in

terme van toerusting en vakmanskap, asook die materiale wat gebruik gaan word.

Werkskepping speel ’n belangrike rol in die tipe metode wat gebruik word. Die gemeenskap moet

betrokke raak by projekte vir volhoubare ontwikkeling, asook vir finansiële ondersteuning in die

gemeenskap. Indien daar van swaar voorafvervaardigde panele gebruik gemaak word, gaan dit dalk

die konstruksietyd verminder, maar minder arbeiders word dan benodig omdat daar gebruik gemaak

word van swaar toerusting.

Indien daar van ligte materiale en eenvoudige handbeheerde hyskraanstelsels gebruik gemaak word

om materiale op te lig en te verskuif, maak dit die projekte weer meer arbeidsintensief wat beter is

vir die bevordering van die gemeenskap. Beskikbare toerusting, materiale, vakmanskap en

betrokkenheid van die gemeenskap sal die besluitnemingsfaktor in die verband wees.


15

2.6.2. Kundigheid Benodig

Baie nuwe alternatiewe konstruksiemetodes is onbekend aan ontwerpers en kontrakteurs. Die

verandering of die gebruik van nuwe konsepte is een van die groot struikelblokke in die boubedryf as

gevolg van die betrokke risiko’s (Built Environment, 2014). Die rolspelers in behuisingsprojekte bly

normaalweg by die metodes wat aan hulle bekend is omdat hulle daarmee vertroud is.

Die moeilikheidsgraad van die ontwerpe sal oorweeg moet word om te bepaal of daar die nodige

plaaslike kundigheid beskikbaar is en of dit ’n koste-effektiewe opsie gaan wees. Indien die

kundigheid nie plaaslik beskikbaar is nie, sal daar implikasie wees in terme van opleiding of die

invoer van geskikte ambagsmanne. ’n Goeie ontwerp dien geen doel indien daar nie ’n bekwame

kontrakteur is om dit te bou nie.

2.6.3. Beskikbaarheid van Arbeid

Sekere projekte vereis spesialiskennis en -vaardighede, waar ander net van ongeskoolde arbeiders

gebruik maak. Geskoolde arbeiders, veral op sekere projekte, mag dalk nie plaaslik in sekere gebiede

beskikbaar wees nie. Dit mag ook veroorsaak dat die metode ‘n duurder opsie raak. Ongeskoolde

arbeiders is gewoonlik vrylik beskikbaar en werk teen ’n laer tarief. Dit mag lei tot die besluit op ’n

eenvoudige konstruksiemetode.

2.6.4. Boumateriale en hul Beskikbaarheid

Daar is ’n wye verskeidenheid boumateriale beskikbaar vir die konstruksie van huise en ander

strukture. Die keuse van boumateriale vir ’n spesifieke projek kan die oorspronklike koste,

instandhouding, gemak van skoonmaak, duursaamheid en die voorkoms beïnvloed. Die keuse van

materiale vir ’n projek word beïnvloed deur verskeie faktore, naamlik (Geoffrey, Lawrence,

Hakgamalang, & Januarius, 2011):

Die tipe en funksie van die gebou (behuising in hierdie geval) en die spesifieke

karaktereienskappe wat verlang word van die materiaal soos sterkte, waterweerstand,

aantreklike voorkoms, ens.

Ekonomiese aspekte van die gebou in terme van die oorspronklike belegging en jaarlikse

koste om die gebou te onderhou.

Beskikbaarheid van die materiale in die area.

Beskikbaarheid van geskoolde arbeiders om sekere tipe materiale te installeer.

Die kwaliteit en duursaamheid van verskillende materiale.


16

Vervoerkoste.

Keuse van materiale met aanpasbare eienskappe, dimensies en metode van installasie.

Kulturele aanvaarbaarheid of persoonlike voorkeur.

Verder worstel die materiaalverskaffers, bou- en siviele sektor met ingrypende beperkings. Die Suid-

Afrikaanse boubedryf en boumateriaalverskaffers is onlangs deur ’n ekonomiese resessie en

produksie-insinking (Singh, 2012). Kapasiteit in die bedryf sal weer gebou moet word om te verseker

dat genoegsame materiale vir die behuisingsaanvraag voorsien kan word.

2.6.5. Konstruksietyd

Vroeër in die projek is daar gefokus op die huidige behuisingsagterstand in Suid-Afrika (SA-Housing,

2010). Met die agterstand in gedagte, moet daar gepoog word om effektiewe produksielyne in

werking te kry om die agterstand in te haal. Konstruksiemetodes wat die konstruksietyd sal verkort,

moet ernstig oorweeg word.

Verskeie faktore soos die tipe arbeid benodig, tipe materiaal en beskikbare vakmanskap het ’n groot

invloed op die konstruksietyd van ’n projek. Arbeiders word normaalweg per dag betaal en indien

die konstruksietyd so veel as moontlik verkort kan word deur effektiewe sisteme en beplanning, sal

dit die koste ten opsigte van arbeid verlaag.

Die drie alternatiewe opsies wat bespreek gaan word verskil ten opsigte van konstruksietyd as

gevolg van die volgende faktore:

materiale wat gebruik word;

die tipe arbeid wat benodig word (arbeidsintensief of toerusting);

beskikbare kundige arbeiders en vakmanskap; asook

die konstruksiemetode wat gebruik word.

As gevolg van die behuisingsagterstand in Suid-Afrika, is konstruksietyd dus een van die belangrikste

faktore om so gou as moontlik voldoende behuising aan almal te verskaf.

2.6.6. Produksiekapasiteit

’n Relatief klein formele behuisingsvoorraad, lae en afnemende koerse van formele en informele

behuisingslewering in Suid-Afrika, het gelei `tot die toename in huishoudings wat verblyf vind in

informele nedersettings, agterplaashutte en oorbevolkte gebiede in bestaande formele behuising

(White Paper: A New Housing Policy and Strategy for South Africa, 2014).


17

Met die inagneming van die huidige agterstand en produksiekapasiteit van nuwe wooneenhede, is

dit belangrik om ontwerpe en konstruksiemetodes te oorweeg wat in grootmaat opgerig kan word in

’n relatief kort tyd. Die aspek is belangrik om die behuisingsagterstand en gebrek aan die voorsiening

van voldoende behuising in te haal.

2.6.7. Koste

Laekostebehuising moet vir die gemeenskappe bekostigbaar wees, aangesien huishoudings wat

kwalifiseer vir die ontvangs van laekostebehuising van die regering, minder as R 3 500 per maand

per huishouding verdien (Western Cape Government: Individual Housing Subsidies, 2014). Dit moet

ook bekostigbaar wees vir die regering, wat verantwoordelik is vir die voorsiening van behuising en

infrastruktuur (elektrisiteit, water, riolering en paaie) asook die instandhouding daarvan.

Die regering voorsien subsidies vir lae-inkomstehuishoudings wanneer die kandidaat ’n residensiële

eiendom vir die eerste keer wil koop. Die subsidie kan gebruik word om ’n bestaande huis te koop –

insluitend die erf waarop die huis staan. Dit kan ook gebruik word om ’n huis te koop op ’n plot-en-

plan basis of om ’n onvoltooide huis klaar te bou. Indien die huishouding se inkomste minder as

R3 500 per maand is, kwalifiseer hulle vir ’n subsidie van R160 573 sonder enige terugbetaling

(Western Cape Government: Individual Housing Subsidies, 2014). Die koste van die eenhede moet

dus verkieslik onder R 160 573 wees sodat dit bekostigbaar vir die gemeenskap en regering kan

wees.

Die koste van behuising is nie net afhanklik van die tipe materiale wat gebruik word nie, maar ook

van die konstruksiemetode wat gebruik word. Die tipe arbeid, toerusting en die konstruksietyd is

items wat weer afhanklik is van die metode wat gebruik word. ’n Goeie produksiekapasiteit mag ’n

projek meer koste-effektief maak omdat meer eenhede in ’n korter tyd gebou word, maar die

kwaliteit mag dalk in die proses afgeskeep word.

Die koste van elke alternatief/stelsel is afhanklik van die voorafgaande faktore, nl.

konstruksiemetode, kundigheid benodig, beskikbaarheid van arbeid, boumateriale en

beskikbaarheid, konstruksietyd en produksiekapasiteit. Om hier ’n vergelyking tussen die drie

stelsels te tref, sal die faktore met ’n invloed op die koste vergelyk word om te bepaal watter stelsel

die mees koste-effektiewe een sal wees.

In hierdie projek sal die koste vir elke stelsel volgens die konstruksie van ’n eenvoudige 9m x 4,5m-

struktuur bereken word. Figuur 3 toon ’n voorstelling van hoe so eenvoudige struktuur vir

vergelykingsdoeleindes lyk. Die koste vir items, wat dieselfde vir al die stelsels is, sal nie in


18

berekening gebring word nie. Dit sluit items in soos verf, deure, vensters, dakbedekking, kaste en

alle afwerkings. Die vergelyking fokus dus op die “dop” van die stelsel, wat die dakkappe insluit.

Fondasies is afhanklik van die geotegniese omstandighede en die las van die struktuur. As gevolg van

die onbekende grondkondisies gaan die koste van die fondasies nie in berekening geneem word nie.

Die hoeveelheid werk en materiaal wat vir fondasies benodig word, sal nie ’n beduidende verskil in

die koste-vergelyking maak nie (De Clercq, 2014). Grondkondisies/fondasies kan ’n groot impak op

die kostes hê maar behoort al drie opsies min of meer dieselfde te beïnvloed.

Figuur 3: 9m x 4,5m Struktuur (Outeur, 2014)

Die arbeid wat vir die verskillende stelsels benodig word, sal ’n kombinasie wees van spesialiste,

geskoolde arbeiders en ongeskoolde arbeiders en ’n tarief sal bepaal word om die hele struktuur op

te rig. Toerusting wat benodig word vir konstruksie is afhanklik van die tipe stelsels wat gebruik

word. Dit sal bepaal word volgens ’n gemiddelde, markverwante tarief vir toerusting wat benodig

word om die struktuur op te rig. Die aantal arbeiders en hoeveelheid toerusting wat gebruik word

om so ’n 9m x 4,5m struktuur op te rig, sal realisties bepaal word sodat die konstruksietyd van die

alternatiewe regverdig vergelyk kan word. Materiale vir die drie stelsels, wat die mure en dakkappe

insluit, sal as ’n enkelbedrag bereken word.


19

2.6.8. Volhoubare Konstruksie/Ontwikkeling

Volhoubare konstruksie word gesien as ’n holistiese benadering en fokus op die herstel van die

balans tussen die natuurlike en bou-omgewing. Dit is van toepassing op alle konstruksieaktiwiteite

wat strek van ontwerp, gedurende konstruksie, bedryf en onderhoud, en laastens die sloop van

geboue (Drager, 1996).

Volhoubare ontwikkeling word deur die Wêreldkommissie vir Omgewing en Ontwikkeling beskryf as

ontwikkeling wat die behoeftes van die huidige mensdom bevredig sonder om die vermoë van die

toekomstige generasies te belemmer om hulle eie behoeftes te bevredig. Dit hou twee

sleutelkonsepte in (Tonkin, 2008):

die konsep van “behoeftes”, meer spesifiek die noodsaaklike behoeftes van die wêreld se

armes, wat eerste prioriteit behoort te wees; en

die tegnologie wat gebruik word en die beperkinge op die omgewing se vermoë om aan die

huidige en toekomstige behoeftes te voldoen.

Sewe beginsels van volhoubare ontwikkeling, wat as noodsaaklik beskou word vir die beskerming

van die aarde se natuurlike hulpbronne, en wat gebruik moet word as ’n riglyn vir die boubedryf om

meer volhoubare geboue en nedersettings te bewerkstellig, is (Hill & Bowen, Sustainable

Construction: Principles and Framework for Attainment, 1997):

1. Verminder hulpbronverbruik.

2. Vermeerder hulpbronhergebruik.

3. Gebruik hernubare of herwinbare hulpbronne.

4. Beskerm die natuurlike omgewing.

5. Skep ’n gesonde, nie-giftige omgewing.

6. Streef na kwaliteit in die bou-omgewing.

7. Bevorder sosio-ekonomiese volhoubaarheid.

Om geklassifiseer te word as volhoubare behuising, moet laekostebehuising aan die bogenoemde

beginsels voldoen. Dit is belangrik om bewus te wees dat dit nie altyd moontlik sal wees om elke

beginsel te optimaliseer nie en dat daar kompromieë nodig mag wees (Hill & Bowen, Sustainable

Construction: Principles and Framework for Attainment, 1997).

Suid-Afrika moet wegbeweeg van die bestaande swak omgewings- en behuisingsomstandighede in

informele nedersettings en die behuisingsagterstand aanspreek deur die beginsels van volhoubare


20

konstruksie te oorweeg (Du Plessis, et al., 2002). Du Plessis et al., (2002) beskryf ook die Suid-

Afrikaanse ondervinding van laekostebehuisingskemas as ’n vertoning van “min verbetering vanaf

die plakkershut”. Die behuisingskemas het swak termiese en strukturele eienskappe, gebruik duur

en hoë verwerkte materiale en tegnologieë, het ’n kort ekonomiese lewensduur en daar is

onvoldoende gemeenskaps-/eienaardeelname (Du Plessis, et al., 2002).

Daar bestaan egter reeds goeie voorbeelde in die Suid-Afrikaanse boubedryf van volhoubare

konstruksie in lae inkomstegebiede. Dié voorbeelde voorsien waardevolle riglyne om die gaping

tussen Suid-Afrika se volhoubaarheidsbeleid en die huidige onvolhoubare konstruksiemetodes te

oorbrug. (Ross, Bowen, & Lincoln, 2010, p. 435).

Vir behuisingsprojekte om volhoubaar te wees, moet dit nie noodwendig net aan bogenoemde

kriteria voldoen nie, maar ook aan verskillende onderafdelings van volhoubare ontwikkeling. Daar is

vier onderafdelings naamlik (Terblanche, 2002):

1. Ekologiese volhoubaarheid

Ekologiese volhoubaarheid beteken dat die ontwikkelingsaktiwiteite nie meer besoedeling

en rommel produseer as wat die omgewing kan absorbeer nie. Die omgewing en die aarde

se hulpbronne (herwinbaar en nie-herwinbaar) moet bewaar en spaarsamig gebruik word.

2. Ekonomiese volhoubaarheid

Behuisingsprojekte moet vir die teikengroep bekostigbaar wees, asook vir die plaaslike

owerhede en privaat instansies wat verantwoordelik is vir subsidies en instandhouding van

dienste.

3. Sosiale volhoubaarheid

Die behuisingsomgewing moet ’n gevoel van gemeenskap en veiligheid kweek, asook bydra

tot die fisieke en sielkundige welstand van die inwoners. Behuising moet

gemeenskapsbetrokkenheid en verantwoordelikheid bewerkstellig.

4. Tegniese volhoubaarheid

Die ontwerp en konstruksiemetodes wat gebruik word moet gepas wees vir die spesifieke

omstandighede sodat die verbruikers betrokke kan wees by die implementeringsproses

asook met die instandhouding van die finale produk. Die tegnologie moet verder by die

omgewing pas.

Dit is uiters belangrik om die prosesse (beplan, ontwerp, konstruksie en onderhoud) van ’n

behuisingsprojek as ’n geïntegreerde proses te benader. Die bogenoemde vier onderafdelings van

volhoubare ontwikkeling moet in ag geneem word (Terblanche, 2002).


21

Daar bestaan ’n groot behoefte om weg te breek van die huidige behuisingsomstandighede en die

agteruitgang van die natuur in informele nedersettings en plakkerskampe. Daar moet gestreef word

na behuisingsprojekte wat ’n meer leefbare omgewing skep en menslike ontwikkeling bevorder.

Deur ’n geïntegreerde benadering toe te pas, kan behuising as ’n belangrike ontwikkelingsagent

optree. ’n Verbetering in gemeenskappe se natuurlike omgewing en sosiale omstandighede sal die

lewenskwaliteit van die agtergeblewe gemeenskappe bevorder (Terblanche, 2002).

Daar moet verseker word dat al die bogenoemde eienskappe van volhoubare konstruksie in die drie

behuisingsalternatiewe geïnkorporeer word. Die alternatiewe wat ondersoek gaan word in die

projek gaan beter vaar in sekere kriteria as ander en andersom. Al die faktore sal opgeweeg en

vergelyk moet word om te bepaal wat die mees volhoubare opsie sal wees.

2.6.9. Werkskepping en Plaaslike Ekonomiese Ontwikkeling

Werkloosheid, net soos behuising, is een van Suid-Afrika se grootste struikelblokke. ’n Groot

uitdaging van ’n behuisingsprojek is nie net om wooneenhede te voorsien nie, maar ook om die

gemeenskap nuwe vaardighede aan te leer wat gebruik kan word om hulself finansieel op te hef.

Werkskeppingsaktiwiteite soos arbeidsintensiewe konstruksiemetodes en die oprigting van

vervaardigingsfabrieke of werkswinkels sal ook die plaaslike ekonomie bevorder (Terblanche, 2002).

Plaaslike ekonomiese ontwikkelsgeleenthede kan geskep word deur die inwoners by

instandhouding, skoonmaak en vullisverwydering te betrek (Tonkin, 2008).

Opvoeding en opleiding word as fundamenteel tot die plaaslike ontwikkeling beskou. Daar is ’n

behoefte om in die gemeenskap en plaaslike owerhede die vaardighede, vertroue en kapasiteit om

saam te werk te skep en ook om die verantwoordelikheid vir die implementering, bestuur en

onderhoud van die dienste en behuising te aanvaar.

2.7. Sintese

Hierdie hoofstuk gee ’n agtergrond oor hoe laekostebehuising met mediumdigtheid gedefinieer

word en wat die huidige behoefte aan voldoende behuising is, asook die kwessie van verstedeliking.

Mense beweeg nader aan stede en die tekort aan behuising raak daagliks ’n groter probleem.

Gebiede naby stede vir ontwikkeling is beperk en daarom is dit nie moontlik om

laedigtheidbehuising te bou nie. In Hoofstuk 7 word ’n konsep bespreek wat die kwessie van

laedigtheid behuising aanspreek en ’n effektiewe oplossing word gebied.


22

In hierdie projek word daar gefokus op drie alternatiewe konstruksiemetodes of -stelsels vir

laekostebehuising met mediumdigtheid, naamlik:

Ligtestaalraambehuising (LSRB)

Voorafvervaardigdebetonbehuising

Tradisionele messelwerk/blokbehuising

Faktore, wat ’n invloed sal hê op die keuse van die tipe konstruksiemetode/stelsel, is geïdentifiseer.

Die faktore is bespreek en ’n algemene beskrywing van elke faktor is verskaf. Hierna word die drie

stelsels vergelyk en gekwantifiseer. Die volgende faktore is geïdentifiseer en bespreek:

konstruksiemetode;

kundigheid benodig;

beskikbaarheid van arbeid;

boumateriale en beskikbaarheid;

konstruksietyd;

produksiekapasiteit;

koste;

volhoubare konstruksie en ontwikkeling;

werkskepping; en

plaaslike ekonomiese ontwikkeling.

Die faktore sal spesifiek op elke alternatief/stelsel geëvalueer word. In hoofstuk 8 sal hierdie faktore

gekwantifiseer vir elke alternatief om te bepaal waar ’n alternatief goed vaar.


23

3. GEMEENSKAPSAANVAARDING

Mense pas soms moeilik aan by nuwe idees en omgewings en mense van verskillende kulture se

sienings, smake en gewoontes verskil. Hierdie hoofstuk handel oor die gemeenskap se

betrokkenheid, die identifisering van moontlike kulturele kwessies en die aanvaarding van nuwe

alternatiewe.

3.1. Inleiding

Daar moet gepoog word om die gemeenskap so veel as moontlik by projekte betrokke te maak om

konflik in die vroeër stadiums van projekte te voorkom. Die gemeenskap moet ingelig wees oor die

tipe konstruksiemetode wat gebruik gaan word sodat aanvaarding nie ’n probleem is nie. Daar is

geen doel om behuising te voorsien aan gemeenskappe waarin hulle nie wil of sal bly nie. Die

verskillende kulture se gewoontes moet in ag geneem word, veral in mediumdigtheid areas om

konflik te voorkom. Die behoeftes van kinders, vroue, die ouer generasie en mense met spesiale

behoeftes moet in die ontwerp geïnkorporeer word (Tonkin, 2008).

Veiligheid, stilte, bekostigbaarheid en goeie ligging maak ’n geweldige bydra tot die deelnemers se

tevredenheid met hulle behuisingsomgewing. Die afwesigheid van gemeenskapsdeelname en

oneffektiewe kommunikasie lei tot die afbreek van vertroue, ‘n tekort aan ’n sin van gemeenskap,

inwonertevredenheid en eienaarskap van die behuisingsomgewing (Tonkin, 2008).

3.2. Maatskaplike en Menslike Ontwikkeling, Leierskap en

Inwonerdeelname

Daar is ’n korrelasie tussen maatskaplike, menslike vooruitgangs- en ontwikkelingsuitkomste. Die

ontwikkeling van maatskaplike en menslike vooruitgang moet die spilpunt wees waarom

behuisingsprojekte draai. Dit sluit die betrokkenheid van die gemeenskap by elke fase in, vanaf die

beplanning, ontwerp, konstruksie tot die onderhoud daarvan. Die bestuur van hulpbronne op die

basis van vertroue, gemeenskaplike norms en konstruktiewe kommunikasie, tesame met die

prioritisering van inligtingsverspreiding, vaardigheidsopleiding en onderrig, sal help om netwerke te

vorm wat gemeenskapsdeelname, bemagtiging en volhoubaarheid bevorder (Tonkin, 2008).

Die kwaliteit en mate van leierskap en inwoners se deelname het ’n diepgaande impak op die

volhoubaarheid van ’n gemeenskap of behuisingsprojek. Deel van die grondwetlike reg op

voldoende behuising is die reg van deelname in die besluitnemingstrategieë en projekte. Die


24

regering moet die skepping van aktiewe en kundige leierskap ondersteun sodat arm gemeenskappe

toegang tot hulle regte en hulpbronne kan verkry. Op so ‘n wyse kan gesamentlike, deurlopende

deelname in die stedelike ontwikkelingsbeleidvorming en praktyk gekry word (Tonkin, 2008).

Deelname vereis tyd en hulpbronne. Die voorsiening van voldoende finansiële en menslike

hulpbronne vir betekenisvolle en volgehoue gemeenskapsdeelname en kapasiteitontwikkeling moet

deel vorm van die regering se strategieë en gesubsidieerdebehuisingsmeganisme. Dit sluit mens-

intensiewe betrokkenheid met die gemeenskappe in die beplanning en inkrementele fases van

implementering (voor, gedurende en na die tyd) in. Maatskaplike en menslike ontwikkeling is die

basis van volhoubare gemeenskappe – sonder investering in mense sal investering in geboue en

grond nutteloos wees (Tonkin, 2008).

3.3. Sosio-kulturele Kwessies

Sosio-kulturele kwessies kry nie altyd die nodige aandag in die beplanningsfase nie, wat lei tot

behuisingsontwikkelings waar die gemeenskappe ongelukkig is (Louw, 2011). Dit is moeilik om

presies vas te stel wat elke kultuur se sosiale en kulturele behoeftes is en dit verskil ook van elke

kultuurgroep. Dit is moontlik die hoofrede hoekom hierdie faktor afgeskeep word of nie heeltemal

verstaan word nie. Elke gemeenskap is uniek en hulle verwagtings en behoeftes verskil en die

gemeenskappe sal verskillend in verskillende omgewings reageer.

Behuisingsprojekte behoort tot die geluk van die betrokke gemeenskap te lei. Daar is ’n dieper

betekenis in behuising as net ’n dak oor die kop. Geluk kan beskryf word as die dieper gevoel van

veiligheid, welvaart, geestelike tevredenheid en die gevoel van “om iewers in te pas en betekenis te

hê” (CDC: Health-Related Quality of Life, 2013).

Die omgewing waarin ’n gemeenskap woon en werk, dra baie by tot hulle geestelike en sielkundige

gemoedstoestand wat direk eweredig is aan geluk (CDC: Health-Related Quality of Life, 2013).

Daarom is dit belangrik om die betrokke gemeenskap se vereistes, kulturele voorkeure, klimaat,

terreinkeuse en ekonomiese welstand by die ontwerp van nuwe alternatiewe

laekostebehuisingstelsels in ag te neem (Louw, 2011). Die een kultuur se behoeftes en voorkeure

mag hemelsbreed van die ander verskil.

Soos voorheen genoem, hang die gevoel van behuising grootliks af van die waardes en kultuur van

die gemeenskappe, maar die voorkoms van ’n nedersetting speel ook ’n belangrike rol. Daar moet

seker gemaak word dat ’n behuisingsontwikkeling nie “vaal” voorkom nie, maar eerder oor spesiale


25

en unieke natuurlike eienskappe besit. Behuisingsprojekte sal alleenlik suksesvol en aanvaarbaar

wees indien daar gelet word op die volgende (Terblanche, 2002):

’n unieke gevoel;

toegang tot hulpbronne en ekonomiese geleenthede;

voorsiening vir sosiale fasiliteite;

hulp vir selfhelpprogramme;

geleenthede vir publieke deelname; en

verbetering van die kwaliteit van die omgewing deur publieke en groen ruimtes.

Die “Informal Grid”-konsep wat in Hoofstuk 7 bespreek word, blyk ’n oplossing vir van die

bogenoemde faktore te wees. Dit skep ’n unieke gevoel as gevolg van die ontwerp wat genoeg

ruimte skep vir die gemeenskap om te lewe en nogsteeds mediumdigtheid behuising voorsien. Dit

sal ook ’n gevoel van eenheid in die gemeenskap bevorder.

3.4. Sosio-ekonomiese Aanwysers

Die sosiale, ekonomiese en kulturele kenmerke is net so belangrik soos die bewaring van die

natuurlike kenmerke van die omgewing. Daarom is dit noodsaaklik om die begunstigde gemeenskap

in die beplanningsfase te identifiseer, asook hulle behoeftes te verstaan (Snowman & Urquhart,

1998).

Die sosio-ekonomiese aanwysers wat ‘n invloed het op laekostebehuisingsprojekte word

hier gelys en kortliks bespreek. (Bosch, 2003):

Die gebruik van bestaande strukture en dienste: Indien daar gebruik gemaak kan word van

bestaande strukture en dienste, sal dit ’n geweldige impak hê op die koste van die projekte

in terme van materiale en energie wat gebruik moet word en ten alle tye tot die minimum

beperk moet word.

Toegang tot gemeenskaps-, gesondheids- en opvoedkundige fasiliteite: Indien die fasiliteite

nie deel vorm van die ontwikkelingsproses nie, moet dit maklik toeganklik wees vir die

gemeenskap.

Nabyheid van winkels en werksgeleenthede: Die ideal is dat laekostebehuising naby

stedelike en kommersiële gebiede geleë is om die moeite en vervoerkoste te beperk.

Toegang tot openbare vervoer: Openbare vervoer moet vir die gemeenskap toeganklik en

bekostigbaar wees om na en van werk te reis.


26

Identifisering van geskikte terreine naby munisipale en ander dienste: Die dienste sluit

vullisverwydingsdienste, stormwaterkanale, elektrisiteit en telekommunikasiedienste in, wat

ook ’n groot invloed het op die koste van ’n behuisingsprojek.

Nabyheid van besoedelingsbronne: Indien ’n ontwikkeling te naby aan sulke bronne

(fabrieke, vullisgate, lughawens, ens.) geleë is, sal dit nie baie ideaal wees vir residensiële

ontwikkelings nie.

Grondgebruik en landskapskenmerke: Die tipe aktiwiteite van die omliggende terreine

bepaal die geskiktheid van ’n terrein.

Integrasie met bestaande residensiële gebiede: Die gemeenskappe in die omliggende

gebiede moet met mekaar kan integreer en by mekaar aanpas.

Al bogenoemde faktore moet in die ontwerp en beplanningsfase in ag geneem word om die

behoeftes van elke gemeenskap aan te spreek en te verseker dat hulle tevrede is met die

eindproduk. Dit sal ook die ekonomiese en gemeenskapsontwikkeling bevorder.

3.5. Aanvaarding van Nuwe Alternatiewe

Sosio-kultureel aanvaarbare behuising verbeter die lewenskwaliteit van die gemeenskap, dit kan

selfwaarde en kulturele diversiteit kweek, en die ontwikkeling sal ’n gevoel van waardigheid

aanmoedig. Die huise moet ook vir toekomstige opgradering en uitbreiding ontwerp wees. Die

ontwikkeling sal vaardighede aanleer en kapasiteitsbou bevorder, en dit behoort gelyke verspreiding

van sosiale koste en voordele van konstruksie nastreef (Terblanche, 2002).

Volgens Keuler (2013), wat in die behuisingspraktyk werk as ‘n stadsbeplanner by ‘n internasionale

raadgewende maatskappy, is dit duidelik dat een van die oorheersende redes waarom daar nie baie

van nuwe alternatiewe tegnologieë gebruik gemaak word nie, is die onwilligheid van die

begunstigdes om dit te aanvaar.

Daar word spesifiek in hierdie projek na drie alternatiewe en ’n aanpasbare ontwerp gekyk om

opsies aan gemeenskappe te bied.


27

3.6. Sintese

Die klem van die hoofstuk is op die gemeenskap, hulle ontwikkeling asook hulle deelname aan die

projekte. Indien daar met ’n nuwe idee vorendag gekom word, is dit goed om die gemeenskap so

spoedig moontlik betrokke te maak. Hierdeur word die gemeenskappe ingelig en so kan hulle

vertroue gewen word.

Om die gemeenskappe se vertroue te wen, moet elke betrokke kultuur se waardes, gewoontes en

voorkeure in ag geneem en verstaan word. Verskillende kulture se leefstyl en bogenoemde

eienskappe verskil en moet in die ontwerp geïnkorporeer word (Louw, 2011).

Sosio-ekonomiese aanwysers moet in die beplanningsfase van laekostebehuising aandag geniet.

(Snowman & Urquhart, 1998). Die aanwysers wat in ag geneem moet word sluit die volgende in:

integrasie met bestaande residensiële gebiede;

grondgebruik en landskapskenmerke;

nabyheid van besoedelingsbronne;

identifisering van geskikte terreine naby munisipale en ander dienste;

nabyheid van winkels en werksgeleenthede;

die gebruik van bestaande strukture en dienste;

toegang tot gemeenskaps-, gesondheids- en opvoedkundige fasiliteite; en

toegang tot openbare vervoer.

(Bosch, 2003)

Die drie behuisingstelsels wat hier behandel word, maak voorsiening vir aanpasbaarheid en

buigsaamheid tot dit aan gemeenskappe se behoeftes voldoen. Dit laat ook ruimte toe vir nuwe

uitdagings, die bevordering van die gemeenskappe se vaardighede en persoonlike welstand.


28

4. LIGTESTAALRAAMBEHUISING

Hierdie hoofstuk bevat die evaluering van die ligte staalraamstelsel as alternatief vir laekostehuising

met mediumdigtheid. Die besluitnemingsfaktore wat in Afdeling 2.6 geïdentifiseer en verduidelik is,

word nou spesifiek op die stelsel toegepas en geëvalueer. Die aanvaarbaarheid van die stelsel deur

die gemeenskap word ook hier onder die oog gebring. In Hoofstuk 8 word hierdie alternatief se

besluitnemingsfaktore relatief tot die faktore van die twee ander konstruksiestelsels gekwantifiseer.

4.1. Inleiding

Soos voorheen genoem is ligtestaalraambehuising ’n relatiewe nuwe en onbekende konsep in die

Suid-Afrikaanse boubedryf. Dit word egter al vir meer as 50 jaar in Australasië, die VSA en Europa

gebruik (SASFA, 2014). Die stelsel word gebruik om residensiële- en kantoorgeboue, skole en vele

ander tipe geboue te bou. Die stelsel kan basies vir enige tipe gebou aangewend word (Barnard D. ,

2011).

Die stelsel se vermoë om die ergste weerstoestande te weerstaan, is al oor en oor in die buiteland

bewys. Die feit dat hierdie stelsel hoogs effektief in orkaan-en aardbewinggebiede is, is dalk nie

relevant vir die plaaslike boubedryf nie, maar wel gerusstellend vir enige persoon wat bedenkinge

oor die sterkte en duursaamheid daarvan het (Woods, 2008).

Die stelsel bestaan uit strukturele mure en dakkappe wat van koudgevormde staalelemente gemaak

is. Die elemente word aanmekaargesit, gewoonlik in ‘n fabriek, deur gebruik te maak van klinknaels

of skroewe om strukturele mure of dakpanele te vorm. Hierdie panele word na die terrein vervoer

waar dit opgerig word op fondasies of vlotfandamente (Barnard D. , 2011).

Bekleding word gebruik om die mure intern en ekstern te bedek. Elektriese kabels en loodgieterpype

word in die holtes van die mure saam met die isolasiemateriaal geplaas. Daar is verskeie opsies vir

die bekleding en isolasie. Verskeie metodes of materiale kan vir die dakbedekking gebruik word

(Barnard D. , 2011).

4.2. Voordele van die Stelsel

Die ligtestaalraambehuisingstelsel bevat baie voordele wat die stelsel ’n voorsprong gee op

konvensionele konstruksiemetodes. Hier volg ’n lys van voordele waaroor die stelsel beskik (SASFA,

2014):


29

vinnige struktuurkonstruksie;

goeie isolasie-eienskappe;

fabrieksvervaardiging en presisie;

duursame materiale;

goedgekeur deur alle banke, munisipaliteite, die SABS en die regering;

min rommel en bou-afval op terrein;

kleiner koolstofvoetspoor (“carbon footprint”) by konstruksie;

ligter struktuur wat lei tot kleiner fondasies;

die materiale word plat verpak in die fabriek vir maklike vervoer;

die staal wat gebruik word vir die raam is herwinbaar;

die stelsel is maklik om te verander, by aan te bou en af te breek.

Die vinnige konstruksie van hierdie stelsel kan ’n persoon onder ’n wanindruk plaas as gevolg van die

verskaffers/verkoopspersone wat baie klem daarop lê en beweer dat dit een van die hoofvoordele

van hierdie stelsel is. Die konstruksietyd van hierdie stelsel is nie soveel vinniger as konvensionele

konstruksiemetodes nie. Dit is wel vinniger om die bo-struktuur (mure en dak) op te rig, maar daar

kan slegs ’n paar dae verskil in konstruksietyd wees in vergelyking met konvensionele metodes.

Indien die totale projekduurte beskou word, maak die paar dae wat ’n kontrakteur op die bo-

struktuur spaar nie ’n merkwaardige verskil nie. Die voorbereiding en afwerkings vir die stelsel is

min of meer dieselfde as vir die ander stelsels, indien nie langer nie, as gevolg van herstelwerk van

swak vakmanskap omdat dit nog ’n relatiewe onbekende en nuwe stelsel vir die kontrakteurs is

(Prinsloo, 2014).

Die ligter struktuur of panele veroorsaak dat kleiner fondasies of vlotfondasies gebruik kan word,

wat n koste- en tydbesparing tot gevolg het. Die ligte panele kan deur drie arbeiders gedra word en

daarom word geen swaar toerusting vir hierdie tipe konstruksie benodig nie. Al die materiale wat vir

hierdie stelsel gebruik word, is maklik hanteerbaar (Prinsloo, 2014).

4.3. Nadele van die Stelsel

In vergelyking met die VSA, Europa en Australasië, het Suid-Afrika min geskiedenis ten opsigte van

liggewig huiskonstruksie. Groot investering in opleiding in die industrie sal benodig word om die

nuwe tegnologie te implementeer (Barnard D. , 2011). Nadele wat die stelsel inhou:


30

die stelsel word as ’n bedreiging beskou vir die huidige boubedryf;

professionele onwilligheid;

bouers is nog onbekend met die stelsel;

projek finansiering;

gemeenskapsaanvaarding; en

administratiewe kwessies.

Gevestigde kontrakteurs en verskaffers vir die tradisionele behuisingsektor mag die nuwe tegnologie

as ’n bedreiging vir hulle besigheid beskou en daarteen skop (Barnard D. , 2011).

Omdat die stelsel ’n relatiewe nuwe konsep is, is baie ingenieurs, argitekte, ontwerpers en

ontwikkelaars nie bereid om die stelsel te oorweeg nie. Alhoewel die stelsels tans deur Suid-

Afrikaanse finansiële instellings aanvaar word, is hulle huiwerig om nuwe en onbekende stelsels te

finansier. Dit kan lei tot vertragings of beëindigings van projekte as alternatiewe befondsing nie

gevind word nie. Gemeenskappe vind dit ook gewoonlik moeilik om nuwe stelsels te aanvaar

(Prinsloo, 2014).

Bou-inspekteurs en plaaslike owerhede is nog onbekend met hierdie stelsel en dit kan lei tot

administratiewe vertragings om planne en dokumentasie goed te keur as gevolg van hulle

onkundigheid in die veld. Wanneer dit kom by inspeksies op terrein, het hulle nie noodwendig die

nodige kennis om te weet waarvoor om te kyk nie (De Clercq, 2014). Dit kan veroorsaak dat die

kwaliteit van die strukture afgeskeep word.

Die stelsel word beskou as ’n goeie idee, maar daar moet nog aandag gegee word aan die fyner

detail van die ontwerp. Die stelsels word nog nie 100% gesien as “projek-gereed” nie en daar is nog

nie voldoende kapasiteit beskikbaar vir die lewering van grootskaalse projekte nie. Omdat die stelsel

nog nie so goed gesteun word deur rolspelers in die bedryf nie, is daar nog nie baie fabrieke om

massamateriaal te produseer nie en dit veroorsaak dat hierdie stelsel tans duurder is as wat dit

veronderstel is om te wees (Prinsloo, 2014).

4.4. Evaluering van Besluitnemingsfaktore

4.4.1. Konstruksiemetode

Ligtestaalraambehuising is ’n ligte konstruksiemetode wat gewig betref en benodig nie swaar en

groot toerusting nie, selfs nie vir multiverdiepinggeboue nie. ’n Vurkhyser word benodig om die

materiaal van die vragmotors te laai, maar geen swaar toerusting is nodig vir die fisiese konstruksie


31

nie. Handearbeid word gebruik om die panele en elemente te hanteer en aanmekaar te sit (Prinsloo,

2014).

Die konstruksiemetode kan in sewe kategorieë geklassifiseer word, naamlik: fondasies, bodemspore

(dit is die element wat die panele aan die fondasie vashou, verwys na onderstaande figuur),

muurpanele, dak, eksterne afwerking, interne afwerking, elektriese en loodgieterswerk.

Vlotfondasies word normaalweg vir hierdie stelsel gebruik. Dit is kritiek dat die fondasie presies

volgens sy ontwerpgrootte gebou word. Dit moet ook waterpas gegooi word omdat ’n klein afwyking

in die begin kan veroorsaak dat die panele as gevolg van die stelsel se lae toleransie nie belyn nie.

Indien daar versakking op die vlotfondasie is, kan die struktuur, sonder enige strukturele defekte,

saam beweeg (Modular Building Solutions, 2014).

Figuur 4: Vlotfondasie met Bodemspoor en Muurpanele (Modular Building Solutions, 2014)

Die bodemspoor word op die rante van die vlotfondasie, bo-op ’n waterdigte strook geplaas om te

verseker dat water nie die gebou penetreer nie. Die bodemspoor word met ankerboute in die

betonvloer vasgemaak, sien Figuur 4 (Modular Building Solutions, 2014).

Die muurpanele kan maklik en vinnig deur middel van handearbeid opgerig word. Dit is hoekom

hierdie stelsel baie voordelig is in terme van konstruksietyd. Die mure vir ’n 40m2-huis kan in minder


32

as ’n dag opgerig word. Die isolasiemateriaal word binne die holte van die mure geplaas nadat die

dienstehulse geïnstalleer is (Modular Building Solutions, 2014).

Die dakkappe word bo-op die muurpanele geposisioneer en vasgemaak. Die dakkappe bestaan ook

uit ligte staalelemente wat dit hanteerbaar maak. Enige tipe afwerking soos dakteëls of plate kan

gebruik word vir dakdekking (Modular Building Solutions, 2014).

Vir die interne en eksterne afwerking is daar verskeie opsies. Die keuse vir die afwerking is die kliënt

se besluit. Die afwerking het ’n tydsimplikasie en moet in ag geneem word. Indien dit gepleister

word, soos konvensionele metodes, gaan daar nie veel van ’n tydbesparing wees nie.

Muurbedekkings is beskikbaar wat eenvoudig net geverf kan word sonder enige ander behandeling

(Prinsloo, 2014).

Elektriese en loodgieterhulse word vooraf in die muurholtes geïnstalleer, voordat die

isolasiemateriaal in die muur geplaas word. Die bedrading word deur die hulse tot by die muur- en

ligproppe getrek (Modular Building Solutions, 2014).

Goeie beplanning en ontwerp moet in die beginfase gedoen word sodat die materiale gebruik kan

word sonder enige veranderings aangesien dit in standaardgroottes voorkom. Die metode is baie

akkuraat en presies, so indien dit nie akkuraat gebou word nie, veroorsaak dit moeite en dit is

tydsaam om aanpassings te maak (De Clercq, 2014).

Multiverdiepingbehuising is relatief eenvoudig en vinnig in vergelyking met konvensionele metodes.

Dit is nie nodig vir bekisting en ’n wagtydperk vir uitdroging van ’n betonblad nie. Die stelsel maak

gebruik van staalelemente wat bo-op die muurpaneel vasgemaak word en die volgende verdieping

se panele kan net weer daarop met ’n bodemspoor vasgemaak word, kyk Figuur 5 (Modular Building

Solutions, 2014).


33

Figuur 5: Multiverdiepinghuis (Modular Building Solutions, 2014)


Daar is tans net ’n paar spesialis ingenieurs wat vertroud is met hierdie stelsel in Suid-Afrika.

Ontwerpers en kontrakteurs is nog nie so vertroud met hierdie nuwe stelsel nie en selfs die bou-

inspekteurs is nog besig om aan te pas. Al die prosesse word baie vertraag as gevolg van die

ontwerpe en spesifikasies wat nagegaan moet word voor goedkeuring. Daar moet wel nog aandag

gegee word aan die ontwerp aangesien dit nog nie tot op die fynste detail ontwerp is nie. Met ander

woorde, daar is gedurig ontwerp verandering tydens konstruksie (Prinsloo, 2014).

Wat die kundigheid betref wat benodig word om hierdie stelsel op te rig, word daar definitief

opleiding benodig. Die rede hiervoor is dat dit nog ’n onbekende stelsel is en min persone het al

daarmee gewerk. Dit is ’n baie presiese stelsel soos voorheen genoem, so dit moet van die begin af

reg gebou word om verdere probleme te voorkom. In die geval van messelwerk, is daar baie

arbeiders beskikbaar en foute kan maklik en relatief goedkoop reggemaak word (De Clercq, 2014).

Die kwaliteitsbeheer vir hierdie stelsel moet dus streng toegepas word, aangesien die herstelwerk

nie so eenvoudig en goedkoop is soos vir konvensionele behuising nie (Prinsloo, 2014).

Volgens Prinsloo (2014), is daar ’n kontrakteur, wat tans op so ’n laekostebehuisingsprojek werk, in

Delft op die Kaapse Vlakte. Die konstruksiespanne werk in ’n groep van ses arbeiders per

wooneenheid. ’n Span bestaan uit vier ongeskoolde arbeiders en twee geskoolde arbeiders.


34


Opgeleide arbeiders word vir hierdie stelsel benodig, soos hierbo genoem, maar daar is steeds

ongeskoolde arbeiders by die konstruksieproses betrokke en hulle is gewoonlik vrylik beskikbaar,

veral in die gebiede waar dié tipe behuising gebou sal word. Die kundigheid wat benodig word, is nie

so gespesialiseerd vir die oprigting nie. Ongeskoolde arbeiders kan opgelei word om die werk te

doen. Daar is egter ’n tyds- en koste-implikasie vir die opleiding van die arbeiders. Die vakmanskap

van opgeleide arbeiders sal dus goed gemonitor moet word omdat hulle nog nie ondevinding het

met die oprigting van hierdie stelsel nie. (Prinsloo, 2014).

Dit is nie altyd eenvoudig om eksterne kontrakteurs aan te stel om ’n projek te versnel nie, omdat

opleiding nodig is indien hulle nie vertroud met die stelsel is nie. Onervare kontrakteurs en

subkontrakteurs vind dit moeilik om ‘n kosteberekening vir so ’n projek te maak en dit verhoog hulle

risiko’s wat ’n projek minder aanloklik maak. Hierdie faktore lei daartoe dat ervare kontrakteurs nie

vrylik beskikbaar is nie (Prinsloo, 2014).


Die materiale vir ligtestaalraambehuising kan in vier primêre groepe gegroepeer word, naamlik die

fondasiemateriale, die staalraam, isolasie en bedekking vir die muur en die dakstelsel. Vir die doel

van ‘n kostevergelyking in hierdie projek, gaan materiale vir die fondasies nie in berekening gebring

word nie as gevolg van onbekende geotegniese eienskappe. Aangesien die dakbedekking, deure,

vensters, verf, kaste en afwerkings min of meer dieselfde gaan wees vir al drie stelsels, gaan dit ook

nie bespreek en geanaliseer word nie. Materiale vir die fondasies en afwerkings is redelik vrylik

beskikbaar so daar sal nie ‘n tyds- en koste-implikasie wees nie. Indien wel, sal dit dieselfde vir al die

stelsels wees. Derhalwe word daar gefokus op die materiale en beskikbaarheid wat benodig word vir

die bo-struktuur.

Die materiale wat vir die panele benodig word, word in fabrieke vervaardig en word op terrein

aanmekaar gesit. Figuur 6 toon tipies hoe die staalelemente vervaardig word wat

aanmekaargeskroef word om die muur en dakpanele te vorm. Fabrieke is tans besig om in Suid-

Afrika te vestig (De Clercq, 2014). Materiale word plaaslik vervaardig en kom tans hoofsaaklik van

Johannesburg af. In sekere gevalle word dit vir hoërkategoriebehuisingsprojekte ingevoer, maar sal

nie koste-effektief wees vir massalaekostebehuisingsprojekte nie. Massaproduksie van hierdie

materiale is nog nie in die Suid-Afrikaanse boubedryf beskikbaar nie (Prinsloo, 2014).


35

Figuur 6: Vervaardiging van elemente (Scottsdale, 2011)

Die staalraam vir die mure en dak word van ligte staal vervaardig wat voldoen aan SANS 517. Die

staaldele bestaan uit koudgevormde gegalvaniseerde hoësterktestaal (SASFA, 2014). Kyk Figuur 7 vir

’n tipiese voorstelling van saamgestelde staalelemente vir die muur en dakpanele wat die huis se

raamstruktuur vorm.

Figuur 7: Ligte Staalraam (Chen, 2014)

Indien daar goed beplan word in die ontwerpstadium van die projek, sodat standaardgefabriseerde

panele gebruik kan word, sal daar baie min vermorsing of bourommel op terrein wees (De Clercq,

2014). Sodra daar aan standaardpanele gesny moet word om dit pasmaak te verander, is daar ’n

vermorsing van materiale en produksiekapasiteit. Die standaardpanele kom in hoogtes van 2,4m en

2,7m en wydtes van 1,2m (Modular Building Solutions, 2014).


36

Daar is verskeie isolasie- en bekledingsmateriale in die mark beskikbaar, wat verskillende eienskappe

in terme van brandgradering, klankdigtheid en natuurlike temperatuur-isolasie bied. Figuur 8 is ’n

tipiese voorbeeld van die saemstelling van n muurpaneel (Advanced Building, 2014).

Figuur 8: Tipiese voorbeeld van muurpaneel (Advanced Building, 2014)

Die verwysings op die figuur toon wat algemeen as materiaal gebruik word. Die materiale is soos

volg (Advanced Building, 2014):

A. Veselsement panele/planke: Die eksterne oppervlak word van duursame veselsement,

bouplanke of panele vervaardig om die struktuur teen omgewingselemente te beskerm.

B. Membrane: Dit is vogbestande membrane wat die huis toelaat om ’asem te haal’ terwyl dit

verhoed dat vog in die muurpanele opbou.

C. Georiënteerde laaghout: Dit word van waterdigte kleefmiddels en stukke hout vervaardig

wat in lae gerangskik is. Die hout dien as ’n versterking vir die struktuur en as ’n termiese

versperring tussen die interne en eksterne temperature.

D. Glaswol-isolasie: Die wol voorsien uitstekende isolasie teen hitte, koue en geraas.

E. Gegalvaniseerde staalraam: Die staal word van koudgevormde staal vervaardig en voorsien

’n sterk liggewig raamstruktuur.

F. Interne bekleding: Dit is gewoonlik gipsbord wat ’n netjiese afwerking gee aan die interne

mure en plafonne. Dit kan gepleister word om dieselfde afwerking te kry as konvensionele

gepleisterde messelwerkmure.

Die dakkappe vir hierdie stelsel word van dieselfde staalelemente as die muurpanele gevorm. Enige

tipe dakbedekking, soos plate of dakteëls, kan vir die dakafwerking gebruik word (Prinsloo, 2014).


37


Die konstruksietyd vir ligtestaalraambehuising is korter as die konvensionele metodes indien die

beplanning en konstruksie reg gedoen word. Die installering van elektrisiteitkabels en

waterverspreiding is eenvoudig en word gedoen voor die dekkingspanele of borde opgesit word. In

konvensionele metodes word die muur eers klaar gebou en daarna oopgekap om die loodgieter en

elektriese werke te installeer, wat tydrowend is en die mure in ’n mate beskadig. Konstruksietyd sal

slegs vinniger wees indien die ambagsmanne met die tipe behuising vertroud is (De Clercq, 2014).

As die konstruksietyd van die struktuur beskou word (fondasies tot afwerkings), is daar nie ‘n groot

verskil in die totale konstruksietyd nie. Die fondasies en afwerkings duur ongeveer dieselfde tydperk

vir al die stelsels en is gewoonlik die items wat tydrowend is. Waar hierdie stelsel ’n

konstruksietydvoordeel het, is by die oprig van die bo-struktuur. Dit sluit hoofsaaklik die

muurkonstruksie in. Neem aan dat die konstruksietyd vir die hele struktuur (uitsluitend die bo-

struktuur) neem 30 dae vir beide konvensionele- en ligte staalraam metode. Indien die

konstruksietyd van ‘n konvensionele bo-struktuur van ‘n huis drie dae duur en die van ‘n ligte

staalraam huis een dag duur, sal die totale konstruksietyd van ‘n volledige konvensionele huis 33 dae

wees en ‘n volledige ligte staalraam huis sal 31 dae neem. Die stelsel sal wel voordelig wees as daar

massabehuising of groot strukture opgerig word (Prinsloo, 2014).

Die konstruksie vir ’n 40m2-huis se mure en dakraamwerk is ongeveer ’n dag en ’n half indien ’n

konstruksiespan van ses arbeiders gebruik word. Die arbeiders sluit vier ongeskoolde en twee

geskoolde arbeiders in. Die dakraamwerkkonstruksie sal ’n halwe dag neem om op te rig (Prinsloo,

2014).


Fabrieke se kapasiteit vir die vervaardiging van hierdie stelsel is nog in die ontwikkelingstadium en

kan nie groot hoeveelhede lewer nie. Dit is duur om ’n fabriek vir die vervaardiging van die materiale

op te rig en min sakemanne is bereid om so ’n risiko in die vroeër stadium van ’n relatief nuwe

stelsel te neem. Materiale is ook net in sekere streke beskikbaar, wat beteken dat daar ’n

wagtydperk en vervoerkoste betrokke is (Prinsloo, 2014).

Indien die aanvraag na hierdie stelsel verhoog, sal meer fabrieke opgerig word, wat beteken dat daar

massavolumes materiale vervaardig kan word en so ook die koste van die materiaal verlaag. Tans is

dit nie die geval in die Suid-Afrikaanse boubedryf nie (Prinsloo, 2014).


38

Nog ’n faktor wat die produksiekapasiteit beïnvloed, is dat die detail ontwerpe van die elemente nog

nie verfyn is nie. Daar is deurlopend klein veranderings en verbeterings wat die proses belemmer

(Prinsloo, 2014). Sodra die ontwerp “projek-gereed” is en die materiale in groot massa gelewer word

in al die streke, sal die produksiekapasiteit baie goed wees en koste sal noemenswaardig laer wees.

4.4.7. Koste

Die konstruksiekoste van die 9m x 4,5m (40m2) ligte staalraamhuis sal in hierdie afdeling bepaal

word om ’n kostevergelyking met die ander twee alternatiewe te doen. Die koste sal uit die oprig

van die bo-struktuur, wat die mure en dakraamwerk insluit, bestaan. Die mure sluit al die

verskillende interne lae in, asook die finale muurbedekking. Die konstruksietydfaktor het ook ’n

invloed op die koste en sal in ag geneem word. Faktore om met die konstruksie van die mure en dak

in gedagte gehou moet word, is: toerusting benodig, arbeid benodig en natuurlik die materiale wat

gebruik word. Figuur 9 toon ’n konsepvoorstelling van die finale produk.

Figuur 9: Ligtestaalraamhuis met Bekleding en Dakkappe (Outeur, 2014)

In Afdeling 4.4.2 is reeds genoem dat daar in spanne van ses arbeiders gewerk word om ’n 40m2-

struktuur op te rig; dit sluit vier ongeskoolde arbeiders en twee geskoolde arbeiders in. Die span

neem ongeveer ’n dag en ’n half om die bo-struktuur op te rig, wat die mure en dakraamwerk insluit.

Groot toerusting wat benodig word, is ’n vurkhyser om die panele vanaf die afleweringsvragmotor

tot by die bestaande fondasie te neem. Panele en dakkappe word per hand rondgedra tot hulle in


39

finale posisie geplaas word. Verder word kraggereedskap, lere, ens. benodig om die panele en

bedekking vas te skroef.

Tabel 1 toon die opsomming van die tariewe en hoeveelhede van die materiale wat benodig word vir

die oprigting van die 40m2-bo-struktuur. Let op na die tipe eenheid waarin die materiale gemeet is

om die kostes te bepaal in die tweede kolom. Al die onderstaande tariewe is markverwant en is

afkomstig van verskeie tenderdokumente in die tydperk 2012 tot 2014 (Prinsloo, 2014; Amandla,

2014, Exceo, 2014).

Tabel 1: Materiaalkoste vir ’n 40m2 -ligte staalraamhuis

Beskrywing Koste &

Eenheid

Hoeveelheid

per 40m2-huis

Totaal vir

40m2-huis

Muurmateriale

Volledige muurpanele insluitend verbindingsitems R 737,17/m 43,.66 R 32 182,38

Hoekbedekking R 1 216,97/no 0,33 R 405,66

Veselsementborde R 34,01/m 22,49 R 765,00

Messelwerk R 184,43/m2 1,08 R 199,18

Waterdigting R 13,61/m 128 R 1 742,08

Gipsborde R 35,40/m2 39,07 R 1 383,20

Isolasie R 29,98/m2 27,99 R 838,99

Dakmateriaal

Muurplate R 9,83/m 9,62 R 94,60

Volledige staaldakkape R 38,16/m2 43,26 R 1 651,06

Totaal: R 39 262,15

Tabel 2 som die totale arbeidskoste wat vir die konstruksie van die mure en dakraamwerk vir ’n

40m2–huis benodig word (Prinsloo, 2014).

Tabel 2: Arbeidskoste vir ’n 40m2-ligtestaalraamhuis

Arbeid

Beskrywing Koste/ Eenheid Hoeveelheid Totaal

Installasie van muurpanele R 65,49/m 43,66 R 2 859,08

Installasie van muurbekledingsisolasie R 190/no 1,0 R 190,00

Midfascia-bekleding R 130/no 1,0 R 130,00

Installasie van volledige dakraamwerk R 37,98/m2 43,26 R 1 643,05

Totaal: R 4 822,13

Daar word nie baie groot en duur toerusting vir hierdie konstruksiemetode benodig nie. Daar word

hoofsaaklik gebruik gemaak van handearbeid en handgereedskap. Daar word 7,7% (gemiddeld %

tarief verkry van drie kontrakteurs) van die totale materiaal en arbeidkoste toegelaat vir die koste


40

van die toerusting- en bokoste of administrasiekoste wat benodig word (Prinsloo, 2014; JVZ

Construction, 2014; Vakala Construction, 2014). Tabel 3 is ’n beraming van die toerustingskoste. `

Tabel 3: Toerustingskoste vir ’n 40m2-ligtestaalraamhuis

Toerusting

Beskrywing Koste Totale koste van Arbeid en Materiale Totaal

% van Totale koste 7,7% R 44 084,28 R 3 394,49

Die totale koste om die bo-struktuur (mure en dak) op te rig beloop R 3 394.49. Omdat die muur- en

dakkonstruksie apart opgesom word in Tabel 4, moet dit verdeel word tussen die twee items. Die

verhouding word bepaal deur die hoeveelheid dae wat elke item duur. Die toerusting vir die

dakraamwerkkonstruksie sal dan ’n faktor van

van die totale toerustingskoste wees. Tabel 4 is ’n

opsomming van die koste om die 40m2-bo-struktuur op te rig.

Tabel 4: Ligtestaalraamkonstruksiekoste vir ’n 40m2-huis

Item Dae Toerusting koste Arbeidskoste Materiaal-koste Totale koste

Muurkonstruksie 1 R 2 262,99 R 3 179,08 R 37 516,49 R 42 958,56

Dakkonstruksie 0,5 R 1 131,50 R 1 643,05 R 1 745,66 R 4 520,21

Totaal 1,5 R 3 394,49 R 4 822,13 R 39 262,15 R 47 478,77

Uit die bostaande tabel kan afgelei word dat dit 1,5 dae sal neem om die struktuur op te rig, teen ’n

koste van R 47 478.77. Die syfers sal gebruik word om ‘n vergelyking tussen die alternatiewe

konstruksiestelsels te tref.


Die isolasie van hierdie tipe gebou is baie effektief in vergelyking met konvensionele boumetodes

(De Clercq, 2014). Volgens die Nasionale Bouregulasies Doeltreffendheidwet 10400 XA, wat in

November 2011 geïmplementeer is, is die minimum R-waarde vir die konstruksie van mure 0,35. Die

R-waarde is ’n produk/materiaal se vermoë om die geleiding van hitte te weerstaan. ’n Standaard

dubbel messelwerkmuur het ’n R-waarde van 0,26, terwyl die waarde van die eksterne mure van

hierdie stelsel tussen 1,1 – 5,3 wissel (Silverline, 2013).

In ’n onlangse studie deur die WNNR, is bevind dat ligte staalraamgeboue minder as die helfte van

die energie as ’n messelwerkgebou benodig om tot ’n gemaklike interne temperatuur te verhit of te

verkoel (Barnard J. , 2011).

Die massa van die mure is ongeveer tien maal minder as ’n gewone messelwerkmuur (Verduyn,

2014). Die materiaalmassa, kompakte verpakking om te vervoer, min afval in die


41

vervaardigingsproses en min bourommel op terrein het ’n groot voordeel in terme van die

koolstofvoetspoor. (De Clercq, 2014).

Ligtestaalraambehuising bied ontwerpers en gebou-eienaars die geleentheid om energievermorsing

gedurende die bouproses asook die gebou se leeftyd te verminder. Die staalbedryf het onlangs ’n

groot poging aangewend om hulle produksieprosesse te verbeter om die energie verbruik en

besoedeling te minimaliseer. Verder word ’n groot persentasie van skroot wat gegenereer word

hergebruik om nuwe staal te produseer. Dit het groot energiebesparings en vermindering in

besoedeling tot gevolg (Verduyn, 2014).

Die gebruik van materiale vir hierdie stelsel word ge-optimaliseer in die ontwerpe wat weer lei tot

besparings in die vervaardigingsproses. Al bogenoemde faktore maak ligtestaalraambehuising

energie-effektief en volhoubaar (Verduyn, 2014).

’n Studie is geloots om die koolstofvoetspoor van verskeie konstruksiemetodes te bepaal vir die

konstruksie- en operationele verhittingsfase vir ’n laekostehuis oor ’n tydperk van 40 jaar (Gray,

Oxtoby, & Braune, 2010). Daar is bevind dat ligtestaalraambehuising 9,3 ton CO2 lewer gedurende

die konstruksiefase en 46,5 ton CO2 gedurende die operationele verhittingsfase (Gray, Oxtoby, &

Braune, 2010). Hierdie waardes word in Hoofstuk 8 met die waardes van die ander twee

konstruksiemetodes vergelyk.


Minder ongeskoolde arbeid word benodig vir die konstruksiestelsel wat weer sy eie voor- en nadeel

inhou (De Clercq, 2014). Die nadeel is dat ongeskoolde arbeiders gewoonlik vrylik beskikbaar is, veral

in sommige plaaslike gebiede, maar daar word nie so baie gebruik nie. ’n Voordeel is dat

ongeskoolde arbeiders opgelei kan word om die spesialiswerk te doen en so hulle vaardighede

verbeter en selfs ’n kwalifikasie te verwerf (Prinsloo, 2014). Die stelsel skep werk op ’n hoër vlak met

beter betaling vir die arbeiders, wat goed is vir hulle vooruitgang (De Clercq, 2014).

Soos die ligtestaalraambedryf ontwikkel en die regering met grootskaalse projekte in Suid-Afrika

begin, sal fabrieke vir die vervaardiging van die materiale opgerig word, wat werksgeleenthede in die

plaaslike gemeenskappe sal skep (Prinsloo, 2014). Fabrieke skep ’n skoner en veiliger

werksomgewing as fisiese messelwerk konstruksie op terrein. Daar sal ook werksgeleenthede vir die

konstruksie van hierdie stelsel geskep word, wat dieselfde sal wees vir die ander alternatiewe, maar

dalk op ’n hoër vlak. Die mark is nog nie op daardie vlak nie, maar die potensiaal is daar (Prinsloo,

2014).


42

4.5. Gemeenskapsaanvaarding

Tans word alternatiewe konstruksiemetodes hoofsaaklik vir gemeenskapsentrums, skole en ander

publieke geboue gebruik. Daar is al klein behuisingsprojekte geloods om die alternatief te toets en

die gemeenskap aan die nuwe stelsels gewoond te maak, maar daar is nog nie projekte op groot

skaal gedoen nie (Barnard D. , 2011).

Die belangrikste aspek in die ontwikkeling van laekostebehuising is om die gemeenskap se voorkeure

en opinies in ag te neem. Inwoners is nie bereid om nuwe konstruksiemetodes te aanvaar nie omdat

hulle graag in huise (konvensionele huise) wil woon waarin “vermoënde” mense bly. Daarom word

konvensionele messelwerkhuise steeds deur die meeste gemeenskappe verkies (Keuler, 2013; Lyons,

2009).

Dit is belangrik om die gemeenskappe by die beplanning van projekte betrokke te maak, want dit

bou vertroue tussen die ontwikkelaar en die gemeenskap. Deur die gemeenskap betrokke te maak,

kan hulle onderrig oor alternatiewe metodes ontvang en ingeligte besluite maak (Tonkin, 2008).

Volgens Prinsloo (2014), wat tans besig is met die konstruksie van ’n ligte staalraam

laekostebehuisingsprojek in Delft, Kaapstad, was daar groot oproer in die beginstadium van die

projek. Die gemeenskap was nie gewillig om in hierdie “nuwe” behuising te woon nie omdat dit nie

’n messelwerkstruktuur is nie. Met meer inligting oor die stelsel en met ’n voorstelling hoe die

eindproduk lyk, het die oproer kalmeer.

Ligtestaalraambehuisingsprojekte behoort op grootskaal aangewend te word vir laekostebehuising

met mediumdigtheid sodat die gemeenskappe gewoond kan raak aan die stelsel en dit aanvaar. In

hierdie stadium is dit nog ’n probleemarea (Prinsloo, 2014).


43

4.6. Sintese

Ligtestaalraambehuising is ’n relatief nuwe en onbekende konsep in die Suid-Afrikaanse boubedryf.

Die konstruksiemetode kan basies vir enige tipe gebou of struktuur aangewend word. Die

hoofvoordele wat hierdie konstruksiemetode inhou, is die volgende:

vinnige struktuurkonstruksie;

goeie isolasie-eienskappe;

fabrieksvervaardiging en presisie;

duursame materiale;

goedgekeur deur alle banke, munisipaliteite, die SABS en die regering;

min materiaalrommelafval op terrein;

kleiner koolstofvoetspoor (“Carbon footprint”) by konstruksie;

ligter struktuur wat lei tot kleiner fondasies;

die materiale word plat verpak in die fabriek vir maklike vervoer;

die staal wat vir die raam gebruik word, is herwinbaar; en

die stelsel is maklik om te verander, aan te bou en af te breek.

Alternatiewe konstruksiemetodes word ondersoek om struikelblokke van tradisionele

behuisingsmetodes te oorkom. Die struikelblokke of nadele wat ligtestaalraambehuising inhou, word

hieronder gelys:

die stelsel word as ’n bedreiging beskou deur konkurrente van die stelsel;

professionele onwilligheid;

bouers is onbekend met die stelsel;

huiwering deur finansïele instellings vir projekfinansiering;

gemeenskapsaanvaarding; en

administratiewe kwessies.

Ligtestaalraambehuising is ’n liggewig konstruksiemetode en benodig nie swaar en groot toerusting

nie, selfs as daar gekyk word na multiverdieping geboue. Die konstruksiemetode kan in sewe

kategorieë geklassifiseer word, naamlik; fondasie, bodemspoor, muurpanele, dak, eksterne

afwerking, interne afwerking, elektriese- en loodgieterswerk. Ontwerpers en kontrakteurs is nog nie

so vertroud met hierdie relatief nuwe stelsel nie en selfs die bou-inspekteurs is nog besig om aan te

pas. Opleiding word benodig om hierdie konstruksiestelsel op te rig, aangesien dit ’n redelik nuwe en


44

presiese stelsel is. Daar is tans ook nie baie spesialiskontrakteurs in die mark nie, so dit veroorsaak

dat dit nog nie ’n kompeterende mark is nie.

Ligtestaalraambehuising is vinniger as die konvensionele konstruksiemetodes omdat daar nie gewag

hoef te word vir uitdroging, ens. nie. Die stelsel maak wel nie ’n groot verskil aan die konstruksietyd

van die hele projek nie, maar dit is vinnig om die bo-struktuur op te rig, terwyl die ander prosesse

min of meer dieselfde tydsduur het as vir konvensionele konstruksie. Die stelsel sal wel voordelig

wees as daar massabehuising of groot strukture opgerig word.

Die metode het die potensiaal om goeie produksiekapasiteit te lewer. Tans is daar nie baie

verskaffers beskikbaar nie, gevolglik is die lewering van materiale is nie so vinnig soos dit kan wees

nie. ’n Ander kwessie is dat die ontwerpe nog nie verfyn is nie. Daar is nog baie ontwerpveranderings

gedurende konstruksie, wat die produksiekapasiteit vertraag.

Die konstruksiekoste van hierdie metode is nie ŉ groot voordeel nie. Die rede hiervoor is dat dit nog

’n relatief nuwe konstruksiemetode is en dat daar nog nie ’n kompeterende mark beskikbaar is nie.

Kontrakteurs bereken die koste van hierdie konstruksiemetode hoog aangesien hulle ’n risiko dra

omdat hulle onbekend is met die stelsel. Materiale wat benodig word, word ook nog nie in

massaproduksie vervaardig nie, dus is die materiale duurder.

Die tipe materiale, hulle eienskappe en konstruksiemetode veroorsaak wel dat dit ’n volhoubare

stelsel is. Goeie isolasie, gebruik van herwinbare materiale en min vermorsing op terrein maak dit ’n

baie effektiewe stelsel.

Daar word minder ongeskoolde arbeiders benodig omdat dit ’n meer presiese konstruksiemetode is.

Arbeiders moet opgelei word en dit skep geleenthede vir opleiding en bevordering. Nuwe

vaardighede word aangeleer. Indien die konstruksiemetode meer in die boubedryf gebruik word, sal

fabrieke opgerig moet word vir die vervaardiging van materiale, wat werksgeleenthede tot gevolg

het.

Gemeenskappe is nog nie oorreed en bereid om nuwe konstruksiemetodes te aanvaar nie omdat

hulle graag in huise (konvensionele huise) wil woon waarin “vermoënde” mense bly.

Ligtestaalraambehuisingsprojekte moet op groot skaal aangewend word vir laekostebehuising met

mediumdigtheid sodat die gemeenskappe gewoond daaraan kan raak en dit aanvaar. In Hoofstuk 8

sal hierdie konstruksiemetode vergelyk en gekwantifiseer word, relatief tot die ander alternatiewe.


45

5. VOORAFVERVAARDIGDE BETONBEHUISING

Hierdie hoofstuk bevat die evaluering van die voorafvervaardigde betonstelsel as alternatief vir

laekostebehuising met mediumdigtheid. Die besluitnemingsfaktore wat in Afdeling 2.6 geïdentifiseer

en verduidelik is, word nou spesifiek op die stelsel toegepas en geëvalueer. Die aanvaarbaarheid van

die stelsel deur die gemeenskap word ook hier aan die lig gebring. In Hoofstuk 8 word hierdie

alternatief se besluitnemingsfaktore relatief tot die faktore twee ander konstruksiestelsels

gekwantifiseer.

5.1. Inleiding

Voorafvervaardigde betonkonstruksies is al vir meer as 100 jaar wêreldwyd bekend. Die stelsel is

bekend vir die vermindering van arbeiders op die konstruksieterrein wat ’n direkte invloed op die

konstruksietyd en -koste het (Elliott, 2002).

Die konsep van voorafvervaardigde betonkonstruksie behels strukture waar die meerderheid van die

strukturele komponente gestandaardiseerd is en by aanlegte, weg van die terrein, vervaardig word

en na die terrein vervoer en daar opgerig word (DRM Investments, 2013).

In vorige studies is gevind dat die voorafvervaardigde mark in Suid-Afrika relatief klein is en dat daar

hoofsaaklik gefokus word op die vervaardiging van betonpype, randstene, ens. (Lombard, 2011).

Die konstruksie van hierdie stelsel kan in drie sleutelprosesse verdeel word. Dit bestaan uit die

vervaardiging, vervoer, en die oprigtings- of installasieprosesse (Brzev, 2012).

Die elemente word vervaardig deur die beton in herbruikbare bekisting te giet, gewoonlik in ’n

beheerde omgewing in ’n fabriek (Vutha, 2012). Die betonelemente is in baie vorms en groottes

beskikbaar en kan bewapen, ongewapen of gespan wees. Panele word hoofsaaklik in

geboukonstruksie gebruik en kan as ’n struktuur, bekleding, of albei dien. Die strukturele panele bied

’n koste-effektiewe oplossing om geboue toe te maak (PCA America's Cement Manufacturers, 2014).

Strukturele panele kan enkel, dubbel of met ‘n hol kern wees. Die dubbelpanele is gewild omdat

hulle twee duursame vlakke verskaf wat met isolasiemateriaal gevul kan word. Die enkelpanele bied

een betonvlak en benodig addisionele isolasie en afwerking na oprigting. Die holkernpanele kan vir

mure gebruik word, maar is meer geskik vir vloere. Hulse kan in die holtes vir verwarming, ventilasie

en verkoeling geïnstalleer word (PCA America's Cement Manufacturers, 2014).


46

Die groot voordeel van die stelsel lê in massavervaardiging. Die vervaardigingsproses vergemaklik die

kwaliteitbeheer en ’n sterker betonmengsel word gewoonlik gebruik. Vormwerkkoste kan aansienlik

verminder word, aangesien die bekisting herhaaldelik gebruik word en dit strategies in die fabriek of

op terrein geplaas kan word (Merritt & Ricketts, 2001). Elemente soos deur- en vensterrame,

elektrisiteits- en waternetwerke kan ook in die panele gegiet word (Vutha, 2012).

Nadat die elemente of panele sy ontwerpsterkte bereik het, word dit met hyskrane op

platbakvragmotors gelaai en na die terrein vervoer waar die oprigting plaasvind. Die gietproses is nie

beperk tot ’n spesifieke grootte panele nie, maar aangesien die panele vervoer moet word en op die

terrein opgerig moet word, is daar ’n praktiese beperking op die groottes. Solank vragmotors die

panele kan akkommodeer en die toerusting dit kan oprig, is daar nie beperkings op die groottes nie

(PCA America's Cement Manufacturers, 2014).

Die oprigtingsproses behels die plasing van die elemente of panele in hulle regte posisie en die

aanmekaarhegting van die elemente (Vutha, 2012).

5.2. Voordele van Stelsel

Daar is verskillende metodes waarvolgens voorafvervaardigde betonstrukture opgerig kan word.

Elke metode het sy eie voor- en nadele en die keuse word beïnvloed deur terreintoegang,

beskikbaarheid van plaaslike vervaardigingsfasiliteite, afwerkingsvereistes en ook die

ontwerpbehoeftes. Voordele wat die stelsel inhou sluit die volgende in (Glass, 2000; Reardon, 2013)

spoed van konstruksie;

betroubare verskaffing – panele word vervaardig in doelmatige fabrieke en is nie afhanklik

nie;

hoëvlakprestasie in termiese gemak, duursaamheid, akoestiese verdeling en weerstand teen

brand en vloed;

buigsaamheid in vorm en beskikbaarheid van verskeie afwerkings;

die vermoë om dienste in voorafvervaardigde elemente te inkorporeer;

hoë strukturele doeltreffendheid en lae vermorsingskoerse op terrein;

minimale afval, omdat die meerderheid van die afval in die fabrieke herwin word;

veiliger terreine a.g.v. minder arbeiders en beweging;

die vermoë om afvalmateriaal soos vlieg-as te inkorporeer;

besit hoë termiese massa wat lei tot energiekostebesparings; en

eenvoudig ontwerp vir afbreek, hergebruik en herwinning.


47

5.3. Nadele van Stelsel

Soos enige konstruksiemetode het voorafvervaardigde betonkonstruksies ook nadele, soos

hieronder gelys (Reardon, 2013):

paneelvariasie (spesifiek openings, stut-insetsels en opheffinginsetsels) benodig komplekse

en gespesialiseerde ingenieursontwerpe;

laasgenoemde is dikwels duurder as ander alternatiewe en kan gewoonlik geregverdig of

verminder word deur minder konstruksietyd, geboue kan vroeër betrek word en deur

vereenvoudigde afwerkings en dienste-installasies;

geboudienste (krag, water en gasuitlate, leipype, ens.) moet akkuraat in die panele gegiet

word aangesien dit moeilik is om die dienste later te installeer of te verander; dit verg

gedetailleerde beplanning en uitlegte in die ontwerpstadium wanneer die elektriese en

loodgieteringenieurs nog nie betrokke is nie;

die oprigtingsproses benodig gespesialiseerde toerusting en ambagte;

terreintoegang en beweegruimte is baie belangrik vir groot panele en hyskrane. Daar moet

geen hindernisse soos oorhoofse kabels of bome wees nie;

die paneelverbinding en uitleg vir laterale stutting benodig gedetailleerde ontwerpe;

tydelike stutte benodig vloer- en muur-insetsels wat later herstel moet word;

gedetailleerde akkurate ontwerpe en voor-gietplasing van geboudienste, dakverbindings en

insetsels is noodsaaklik, m.a.w. die toleransies is laag; en

dienste wat ingegiet is, is ontoeganklik en moeilik om op te gradeer.

’n Verdere moontlike struikelblok van hierdie metode is die afstand wat die vervaardigingsaanleg

moontlik van die terrein kan wees en wat hoë vervoerkoste oor lang afstande kan beteken (Blismas,

Pasquire, & Gibb, 2006). In Suid-Afrika is voorafvervaardigde betonaanlegte gewoonlik in

stadsgebiede geleë. Indien die elemente nie op terrein vervaardig word nie en die terrein ver van die

aanleg geleë is, is hierdie konstruksiemetode nie lewensvatbaar nie (Lombard, 2011).



Die geboue of huise word ontwerp en die panele daarvolgens met inagneming dat die sisteem

effektief is indien daar baie van dieselfde panele is, soos voorheen bespreek. Sodra die panele na die

vervaardigingsproses op terrein kom, kan dit met hyskrane in posisie geplaas word.


48

’n Dubbelpaneel van 6m x 3m x 0,2m (met ’n 75mm-gaping vir die isolasie) weeg meer as 6 ton.

Goeie kwaliteitsbeheer op die dimensies van die panele veroorsaak dat panele spoedig opgerig kan

word met die minimum terreinveranderings (PCA America's Cement Manufacturers, 2014).

Die dubbelpanele word aan die fondasies of vloerpanele vasgebout en gedurende hierdie proses

moet die panele gestut word, soos in Figuur 10 getoon. Sodanige stutte word verwyder sodra die

struktuur voltooi is. Holkernpanele word aan die fondasies of vloerpanele met tappenne geanker en

dan word voegbry daarin gepomp om ’n kolom te vorm wat die muur struktureel aan die basis heg


Figuur 10: Stutting van Panele (Ischebeck, 2010)

Geboute laste moet afgewerk word met ’n seëlmiddel om enige gapings te vul en ook om die

staalverbinding teen roes te beskerm (PCA America's Cement Manufacturers, 2014).

Daar is verskeie afwerkings vir voorafvervaardigde betonkonstruksie beskikbaar, soos bv.

blootgestelde aggregaat. Alternatiewelik kan die panele met ’n patroon gegiet word en geverf word.


Die binnemure kan met enige van bogenoemde alternatiewe afgewerk word na gelange van die

argitek se voorkeure ten opsigte van estitika.


’n Hyskraanoperateur word benodig om die voorafvervaardigde panele op die terrein rond te

beweeg en hulle in die finale posisie te plaas. Die operateur is ’n opgeleide persoon en het ’n groot

invloed op die konstruksieproses en uitvoerbaarheid daarvan. Die operateur het verder ’n groot


49

verantwoordelikheid ten opsigte van veiligheid op die terrein en daarom is effektiewe kommunikasie

’n belangrike aspek. Die operateur moet in staat wees om bouplanne en diagramme te lees en te

interpreteer (AboutTrades: Precast concrete erector, 2012).

’n Persoon word op die grond benodig vir die koördinering met die hyskraanoperateur. Goeie

verbale en handkommunikasievaardighede word vereis, aangesien hy die panele moet lei en hanteer

tot by hulle finale posisie (Hylink & Snapper, 2012). Goeie opleiding vir hierdie persoon sal vereis

word omdat daar veiligheidsaspekte betrokke is.

’n Studie wat op die konstruksie van ’n fabriek in Suid-Afrika met hierdie metode gedoen is, het

bevind dat daar ’n tekort aan vaardighede op terrein was. Werkers wat nie bekend was met hierdie

boumetode nie het gesukkel en die hyskraanoperateur het probleme met die plasing van die

voorafvervaardigde elemente ervaar (Jurgens, 2008). Hierdie struikelblokke kan egter oorkom word

indien die metode meer dikwels gebruik word en ondervinding opgebou word (Lombard, 2011).

Algemene ongeskoolde arbeiders word vir die algemene take op die terrein benodig. M.a.w. die

arbeiders wat benodig word vir die oprigting van ’n 40m2 -struktuur sal bestaan uit ’n operateur, een

geskoolde arbeider en twee ongeskoolde arbeiders.


Daar word minder arbeiders op terrein benodig, maar meer arbeiders word in die

vervaardigingsproses van die betonelemente benodig (Blismas, Pasquire, & Gibb, 2006). Die arbeid

wat benodig word vir die vervaardigingsproses van die materiale is nie in hierdie dokument ter

sprake nie omdat dit ingesluit is by die koste van die panele en nie ‘n invloed het op die konstruksie

nie.

Vanuit die vorige afdeling kan gesien word dat daar redelik min arbeiders op die terrein benodig

word. Die arbeiders wat vir die oprigting van voorafvervaardigde betonstrukture benodig word, sluit

hyskraanoperateurs, geskoolde arbeiders en ongeskoolde arbeiders in. Daar word relatief min van

elk benodig in vergelyking met ander konstruksiemetodes. Die hoeveelheid hang dus af van die skaal

van die projek.

Omdat die opleiding van operateurs en arbeiders gewoonlik intern gedoen word en daar nie baie

arbeiders verlang word nie, sal die beskikbaarheid van die nodige arbeiders nie ’n groot struikelblok

vir die metode wees nie. Op grootskaalse projekte mag die beskikbaarheid van operateurs moontlik

‘n probleem waas omdat hulle opleiding ‘n tydjie sal duur.


50


Fabrieke vir voorafvervaardigde elemente is nie goedkoop om te bedryf nie. In sekere gevalle is dit

meer ekonomies om ’n aanleg op terrein vir die vervaardiging van die betonelemente te bou. Die

rede hiervoor is die oorsprong van die materiaal om die elemente te maak en die vervoerkoste van

die finale produk (Elliott, 2002). Die aanleg se ligging moet oorweeg word in terme van vervoerkoste,

beskikbaarheid van arbeiders, beskikbaarheid van rou material, asook die grootte van die aanleg om

voldoende hoeveelhede te produseer en te stoor.

Die rou materiale wat benodig word om die panele te giet, bestaan uit staal, sand, klip en sement.

Hierdie materiale is redelik vrylik in die Suid-Afrikaanse boubedryf beskikbaar. Indien dit nie naby ’n

aanleg beskikbaar is nie, gaan daar addisionele vervoerkoste betrokke wees. In die meeste gebiede,

waar aanlegte opgerig is, behoort die beskikbaarheid nie ’n probleem te wees nie aangesien hulle

die aanlegte gewoonlik oprig waar rou materiale beskikbaar is (Elliott, 2002).


Alhoewel die vervaardiging van die betonpanele of elemente ’n paar weke kan duur, is die

konstruksie daarvan redelik vinnig (Elliott, 2002). M.a.w. indien daar aangeneem word dat die

panele wat gebruik word reeds op die terrein gestoor is, is die plasing daarvan in die korrekte

posisies redelik vinnig. Die grootte van die panele het ’n invloed op die konstruksietyd. Die grootte

bepaal uit hoeveel panele ’n struktuur gebou gaan word en hoeveel panele geplaas en gebind moet

word. Die gewig en hanteerbaarheid moet ook in ag geneem word wanneer die grootte van die

panele ontwerp word. Vir die doeleindes van ’n 9m x 4,5m x 2,7m-huis, wat as voorbeeld vir

vergelykingsdoeleindes gebruik word, word aangeneem dat ’n paneel 4,5m x 2,7m is. Die paneel is ’n

hanteerbare grootte en massa en die huis sal dus uit ses panele bestaan.

Tipiese oprigtingstye word vir voorafvervaardigde betonelemente bepaal. Die tye en elemente wat

van toepassing is op die bou van ’n 40m2-huis, is die plasing van muurpanele en die bind daarvan.

Daar kan 15 muurpanele per dag geplaas word, m.a.w. dit gaan 3,5 uur neem om al ses panele te

plaas. Om die laste met voegbry op te vul, om die panele aanmekaar te bind, neem ongeveer een

uur (Transport and Erection, 2014). Die muurkonstruksie met voorafvervaardigde betonpanele neem

dus ongeveer ’n halwe dag.

Die dakkappe se raamwerkkonstruksie sal nie meer as ’n halwe dag neem nie (Prinsloo, 2014). Die

totale konstruksietyd vir die mure en dakraamwerk van ’n voorafvervaardigde betonhuis sal

derhalwe een dag duur.


51


Voorafvervaardigde betonkonstruksies is bekend vir die vinnige oprigting daarvan (Transport and

Erection, 2014; Glass, 2000). Omdat die panele voorafvervaardig is, is daar geen wagperiode vir die

beton om sy ontwerpsterkte te bereik nie en sodoende kan panele onmiddelik bo-op mekaar

geplaas word. Dit is nie die geval in messelwerk nie. Daar is ook nie ’n beperking op die hoeveelheid

elemente wat op ’n dag geplaas kan word nie. Indien dit ’n grootskaalse projek met ’n groot

konstruksiespan is, sal daar baie produksiekapasiteit wees.

5.4.7. Koste

Die konstruksiekoste van die 9m x 4,5m (40m2) voorafvervaardigde betonhuis sal in hierdie afdeling

bepaal word om ’n kostevergelyking met die ander twee alternatiewe te doen. Die koste sal bestaan

uit die oprig van die bo-struktuur wat die mure en dakraamwerk insluit. Die konstruksietydfaktor

het’n invloed op die koste en sal in ag geneem word. Faktore om met die konstruksie van die mure

en dak in gedagte gehou moet word, is: toerusting benodig, arbeid benodig en natuurlik die

materiale wat gebruik word. Figuur 11 is ’n konsepvoorstelling van die finale produk.

Voorafvervaardigde betonkonstruksies raak toenemend koste-effektief en ekonomies wanneer

herhaling in die proses ingebou is. Dit beteken dat dit ’n meer algemene konstruksiemetode is op

medium en groot geboue of projekte (PCA America's Cement Manufacturers, 2014; Bock, 2006).

Figuur 11: Voorafvervaardigde Betonhuis en Dakkappe (Outeur, 2014)

Die vervaardigingskoste vir die panele sal bereken word om die koste van materiale/panele te

bepaal. Die afmetings van die panele is 4,5m x 2,7m x 0,2m (lengte x hoogte x dikte) en ses word vir


52

die struktuur benodig. Tabel 5 toon ’n koste-uiteensetting vir die vervaardigingsproses van die

panele aan. Die koste van die panele sal die vervoerkoste na die terrein insluit. Addisionele

afleweringskoste sal van toepassing wees as die terrein vêr van die vervaardigingsaanleg geleë is,

maar word nie hier in ag geneem nie. Daar word toegelaat vir ‘n uur se vervoer, wat ± 50km is.

Addisionele koste sal vir die dakraamwerkmaterial bepaal word en word opgesom in Tabel 6.

Tarriewe is kruisverwys vanaf onlangse tenderdokumente om gemiddelde markverwante tariewe te

bekom (JVZ Construction, 2014; Exceo, 2014; Amandla, 2014).

Tabel 5: Panele Vervaardigingskoste-uiteensetting

Beskrywing Koste & Eenheid Hoeveelheid per 40m2-huis Totaal vir 40m2-huis

Muurpanele

Vormwerk R 100/m2 40 m

2 R 4000,00

Staal R 11 000/ton 1,603 ton R 17 635,20

Beton R 1500/m3 13,36 m

3 R 20 040,00

8-tonkraan (operateur

ingesluit)

R 920/uur 1 uur R 920,00

Arbeid R 30/uur 5 uur R 150 ,00

Vervoer

(Platbakvragmotor)

R 600/uur 1 uur R 600,00

Totaal: R 43 345,20

Tabel 6: Dakmateriaalkoste

Beskrywing Koste & Eenheid Hoeveelheid Benodig Totaal

Dakmateriale

Dakkappe R 400/kap 9 kappe R 3 600,00

Sparre & Spykers R 9,63/m 126m R 1 213,80

Totaal: R 4 813,80

In Afdeling 5.4.5 is bepaal hoe lank elke item in die konstruksieproses neem. Daar is bepaal dat die

plasing van die panele 0,5 dae sal neem en die dakkapkonstruksie 0,5 dae. ’n Volle werksdag is

aangeneem as 8,5 uur.


53

Tabel 7 som die totale arbeidskoste op vir die konstruksie van die mure en dakraamwerk vir ’n 40m2-

huis.

Die muurkonstruksie benodig een geskoolde arbeider (hy werk saam met die kruinoperateur) en

twee ongeskoolde arbeiders vir die algemene werke. Die voorafgenoemde werk elke 4,5 uur. Vir die

dakkonstruksie word drie geskoolde en gewone arbeiders benodig wat elk 4,25 uur sal werk.


54

Tabel 7: Arbeidskoste-uiteensetting

Arbeid

Beskrywing Koste/ Eenheid Aantal uur Totaal

1 x geskoolde arbeider (muur) R 40/uur 4,5 R 180,00

2 x arbeider (muur) R 20/uur 9,0 R 180,00

3 x geskoolde arbeider (dak) R 40/uur 12,75 R 510,00

3 x arbeider (dak) R 20/uur 12,75 R 255,00

Totaal: R 1 125,00

’n Hyskraan word benodig om die panele in posisie te plaas as gevolg van sy massa. Stutte word

benodig om die panele in plek te hou totdat almal aanmekaar gebind word (Vutha, 2012). Verder

word daar boute en voegbry (sement en sandmengsel) benodig om die panele aanmekaar te bind.

Tabel 8 is ’n opsomming van die toerusting en materiaalkoste vir die oprigting van die panele en

dakkappe.

Tabel 8: Oprigtingskoste-uiteensetting

Toerusting en Materiale vir Oprigting

Beskrywing Koste Aantal Benodig Totaal

Kraan (operateur ingesluit) R 920/uur 4,5 R 4 140,00

Materiale en Stutte R 200/paneel 6 R 1 200,00

Toerusting vir Dak R 218,48/som 1 R 218,48

Totaal: R 5 558,48

Tabel 9 is ’n opsomming van die betrokke koste om ’n voorafvervaardigde betonhuis van 40m2 op te

rig (dakraamwerk ingesluit).

Tabel 9: Voorafvervaardige 40m2-betonhuis

Item Dae Toerustingskoste Arbeidskoste Materiaalkoste Totale koste

Muurkonstruksie 0.5 R 5 340,00 R 360,00 R 43 345,20 R 49 045,20

Dakkonstruksie 0.5 R 218,48 R 765,00 R 4 813,80 R 5 797,28

Totaal 1.0 R 5 558,48 R 1 125,00 R 48 159,00 R 54 842,48

Uit die bostaande tabel kan afgelei word dat dit een dag sal neem om die struktuur teen ’n koste van

R 54 842 op te rig. Dié syfers sal gebruik word om ‘n vergelyking te tref tussen die alternatiewe

konstruksiestelsels.


In terme van volhoubaarheid, het voorafvervaardigde beton iets om aan te bied as ’n materiaal en in

sy prestasie. Sy volhoubaarheid as ’n materiaal sluit die gebruik van herwinbare materiale in, soos


55

vlieg-as en bewapening wat bydra tot die groen graderingsisteme (PCA America's Cement

Manufacturers, 2014).

Uit ’n prestasieoogpunt, skep die stelsel ’n energiedoeltreffende struktuur. Die panele word op

terrein opgerig en aanmekaar gesit. Die groottes van die panele word voorgeskryf sodat gapings en

laste beperk word en sodoende geseëlde strukture vorm; dit verhoed ongewenste lugverliese. Dit is

algemeen om op verwarmings-, verkoelings- en ventilasietoerusting af te skaal en die meganiese

ventilasie in voorafvervaardigde geboue te verhoog (PCA America's Cement Manufacturers, 2014).

Geïsoleerde panele kan die energieverbruik in kleiner geboue met tussen 20 tot 30 persent

verminder. Die rede hiervoor is dat die panele so energie-effektief a.g.v. die kombinasie van isolasie

en termiese massa van beton is. Die R-waarde van ’n betonpaneel wissel tussen 2,0 – 2,9,

afhangende van die dikte en isolasiemateriaal wat gebruik word. ’n Verwante voordeel van die mure

is die klankdigtheid (PCA America's Cement Manufacturers, 2014).



Oxtoby, & Braune, 2010). Daar is bevind dat voorafvervaardigde betonbehuising 9,5 ton CO2 lewer

gedurende die konstruksiefase en 49,8 ton CO2 gedurende die operationele verhittingsfase (Gray,

Oxtoby, & Braune, 2010). Hierdie waardes word in Hoofstuk 8 met die waardes van die ander twee

konstruksiemetodes vergelyk.


Die Suid-Afrikaanse regering bevorder werkskepping (Ramutloa, 2011). Dit is ’n gebied waar

voorafvervaardigde betonkonstruksie nie so goed vaar nie omdat hierdie metode minder man-ure

op terrein as ander konstruksiemetodes benodig. Maar, vir hierdie konstruksiemetode moet daar nie

slegs op die arbeid wat op terrein benodig word gefokus word nie, maar ook op die aspekte soos

vervaardiging, vervoer en veiligheid (Lombard, 2011).

Die metode skep ’n veiliger werksomgewing omdat daar minder arbeiders op terrein rondbeweeg,

op hoogtes werk, en hulle is meer bewus van groot betonelemente wat in die lug rondbeweeg.

Die voorafvervaardigde betonbedryf bied ook menslike ontwikkeling. Arbeiders werk in fabrieke

waar die betonelemente vervaardig word, eerder as op terrein. Dit skep ’n veiliger, meer

standvastige werksomgewing vir die werkers en bevorder sosiale opheffing. Die metode vereis ook

hoërvlakvaardighede en bevorder so die arbeiders se lewensomstandighede omdat hulle opleiding


56

ontvang en hulleself kan kwalifiseer (Lombard, 2011; Labour-based Methods and Technologies for

Employment Intensive Construction Works, 2005)

In terme van werksekerheid, bied hierdie metode (of eerder die vervaardigingsproses) ‘n veiliger

opsie as vir gewone arbeiders op terrein. Die boubedryf is wisselvallig en verander saam met die

ekonomie. Daarom is dit ’n industrie waar arbeiders, veral ongeskoolde arbeiders, nie werksekerheid

het nie. ‘n Vervaardigings fabriek sal nie onmiddelik toemaak indien die ekonomie swaar kry nie,

daar is wel ander voorafvervaardigde beton produkte wat vervaardig kan word. ’n Fabriek kan ook

voorraad opbou en stoor. In die vervaardigingsomgewing is die sekerheid beter. Indien die

fabriekswerkers nie meer as gevolg van ekonomiese omstandighede benodig word nie, sal hulle

makliker ander werk kry omdat hulle beter opgelei is (Lombard, 2011).


Behuising word vir gemeenskappe opgerig en daarom moet dit die gemeenskappe se behoeftes

aanspreek. Die gemeenskap sal ’n huis verkies wat gebou is met die minste ontwrigting en wat

langtermynvoordele bied. Dit vereis dat die behuisingsmetode deel van die omgewing moet vorm, ’n

aangename plek moet wees om in te woon en ook esteties aanvaarbaar moet wees (Lombard,

2011).

Voorafvervaardigde betonkonstruksies veroorsaak minder geraasbesoedeling en stof op terrein.

Daarom is steuring in die buurgemeenskappe minder as hierdie metode gebruik word (Little Green

Book of Concrete, 2008).

Beton is nie net funksioneel in terme van strukturele toepassings nie, maar word ook vir die

estetiese waarde erken. Met verskeie vorms, afwerkings en kleure bied beton vereskeie opsies vir

argitekte om ’n estetiese ontwerp te maak, wat deur die gemeenskappe aanvaar sal word.

(Freedman, 2001).

5.6. Sintese

Voorafvervaardigde betonkonstruksies word al vir meer as 100 jaar in die internasionale boubedryf

gebruik, maar is ’n relatief nuwe stelsel in Suid-Afrika se boubedryf. Die konstruksiemetode bestaan

uit voorafvervaardigde betonpanele wat met hyskrane in posisie geplaas word om ’n struktuur te

vorm. Die hoofvoordele wat hierdie konstruksiemetode inhou, is die volgende:


57

spoed van konstruksie;

betroubare verskaffing;

hoëvlakprestasie in verband met termiese gemak, duursaamheid, akoestiese verdeling en

weerstand teen brand en vloed;

buigsaamheid in vorm en verskeie beskikbare afwerkings;

die vermoë om dienste in voorafvervaardigde elemente te inkorporeer;

hoë strukturele doeltreffendheid en lae vermorsingskoerse op terrein;

minimale afval, omdat die meerderheid van die afval in fabrieke herwin word; en

veiliger terreine a.g.v. minder arbeiders en beweging op terrein.

Alternatiewe konstruksiemetodes word ondersoek om struikelblokke te oorkom. Die struikelblokke

of nadele wat voorafvervaardigde betonbehuising insluit, word hieronder gelys:

komplekse en gespesialiseerde ingenieursontwerpe;

laasgenoemde is dikwels duurder as ander alternatiewe;

geboudienste moet akkuraat in die panele gegiet word;

die oprigtingsproses benodig gespesialiseerde toerusting en ambagte;

terreintoegang en beweegruimte is baie belangrik vir groot panele en hyskrane;

die paneelverbindings en uitleg vir laterale stutting benodig gedetailleerde ontwerpe;

tydelike stutte benodig vloer- en muur-insetsels wat later herstel moet word;

gedetailleerde akkurate ontwerpe en voor-gietplasing van geboudienste, dakverbindings en

insetsels is noodsaaklik. m.a.w. die toleransie is laag;

dienste wat ingegiet is, is ontoeganklik en moeilik om op te gradeer.

Die voorafvervaardigde betonkonstruksiemetode is ’n relatiewe gekompliseerde en akkurate

konstruksiemetode en benodig gespesialiseerde kundigheid en toerusting. Hierdie metode is bekend

onder ingenieurs, argitekte en kontrakteurs in die Suid-Afrikaanse boubedryf maar dit word nie

dikwels gebruik nie. Uit ’n gevallestudie is bevind dat kontrakteurs met die oprigtingsproses sukkel,

maar dit kan oorkom word sodra daar meer ondervinding opgedoen word. Daar is nie

opleidingsprogramme beskikbaar om arbeiders op te lei nie en die nodige opleiding vind intern

plaas. Hierdie konstruksiemetode is nie arbeidsintensief nie, dus word min arbeiders benodig.

Die panele word in fabrieke vervaardig en na die terrein vervoer vir oprigting. Indien ’n konstante

lewering van panele moontlik is, is hierdie konstruksiemetode ’n relatiewe vinnige manier van


58

konstruksie. Die metode is baie effektief in die lewering van medium- tot grootskaalse projekte,

m.a.w. dit het baie produksiekapasiteit.

Hierdie konstruksiemetode raak slegs koste-effektief indien daar herhaling van dieselfde panele op

groot skaal gebruik word. Dit is ’n effektiewe konstruksiestelsel omdat daar herhaling is. Die panele

en toerusting is duur en min arbeid word benodig. Sekere faktore van die metode veroorsaak dat dit

’n volhoubare konstruksiemetode is. Materiale kan herwin word vir die vervaardiging van die panele.

Indien aanlegte nie op of naby die terrein is nie, kan vervoer ’n invloed hê op die volhoubaarheid en

koste. Die panele bied goeie termiese en klankweerstand en dit verminder die energie wat benodig

word vir verwarming en verkoeling.

Omdat die metode nie arbeidsintensief is nie, is daar nie groot potensiaal vir werkskepping in

plaaslike gemeenskappe nie. Hierdie metode benodig meer gespesialiseerde arbeid en

fabriekswerkers vir die vervaardigingsproses. Dit skep geleenthede vir opleiding en ’n hoër vlak van

vaardighede. Indien fabrieke opgerig moet word, skep dit meer standvastige werksgeleenthede.

Daar is ‘n behoefte aan ‘n volledige ondersoek wat sal bepaal tot watter mater voorafvervaardiging

beter werksgeleenthede en loopbaangeleenthede kan skep vir werkslui.

Die konstruksiemetode veroorsaak minimale ontwrigting en steuring in buurgemeenskappe. In

Hoofstuk 8 sal hierdie konstruksiemetode relatief tot die ander alternatiewe vergelyk en

gekwantifiseer word.


59

6. TRADISIONELE BEHUISING

Hierdie hoofstuk bevat die evaluering van die tradisionele messelwerkstelsel as opsie vir

laekostebehuising met mediumdigtheid. Die besluitnemingsfaktore wat in Afdeling 2.6 geïdentifiseer

en verduidelik is, word nou spesifiek op hierdie stelsel toegepas en geëvalueer. Hier word ook

bepaal hoe aanvaarbaar die stelsel vir die betrokke gemeenskap is. In Hoofstuk 8 word hierdie

alternatief se besluitnemingsfaktore relatief tot die faktore van die twee ander konstruksiestelsels

gekwantifiseer.

6.1. Inleiding

Die tradisionele konstruksiemetode vir behuising in Suid-Afrika bestaan uit stene of sementblokke

(Ritchie, 2009). Vir vergelykingsdoeleindes van tradisionele behuising met die ander alternatiewe,

gaan die baksteen en messelwerk-metode beskou word. Sekere hedendaags laekoste behuising

word ook met sementblokke gebou en kan ondersoek word in verdere studies. Die

konstruksiemetode behels dat daar net op terrein gewerk word (Brick and Block Masonry

Construction, 2008).

Die messelwerkmetode is die bekendste en mees algemene konstruksiemetode in die Suid-

Afrikaanse boubedryf. Daar is’n oorvloed van ambagsmanne en materiaalverskaffers in die bedryf

(Ritchie, 2009).

Die konstruksiemetode begin met betonfondasies en eindig met die dak. Die mure bestaan uit ’n

binnelaag, ’n holte ’n en buitelaag. Die binne- en buitelaag word aanmekaar verbind met

staalversterking op elke derde of vierde laag terwyl die holte gevul kan word met ’n isolasiemateriaal

afhangende van die spesifikasies. Indien multiverdiepinggeboue opgerig word, word die vloere

gewoonlik met voorafvervaardigde betonblaaie gemaak. Nadat die mure klaar gebou is, word dit

met pleister afgewerk wat uit ’n sement en sand-mengsel bestaan (Brick and Block Masonry

Construction, 2008).

6.2. Voordele van Stelsel

Die tradisionele messelwerk konstruksiemetode word al vir eeue gebruik en is nog steeds een van

die mees gewilde konstruksiemetodes. Die redes waarom hierdie konstruksiemetode steeds populêr

is, kan in die volgende punte opgesom word en die beskrywing volg daarna (Brigden, 2013; Barnard,

2011);


60

stene is duursaam;

die geboue word in geheel op terrein gebou;

arbeiders en kundiges is vrylik beskikbaar;

stene het goeie natuurlike termiese eienskappe;

die konstruksie is brand- en klankbestand; en

materiale is vrylik in die mark beskikbaar.

Messelwerk strukture wat eeue gelede gebou is, staan vandag nog. Die strukture kan swaar reën en

uiterse temperature weerstaan en indien die muurholte goed geïsoleer is, het die strukture ’n

relatief goeie R-waarde. Dit is een van die redes waarom 70% van bouers nog steeds hierdie metode

verkies (Brigden, 2013). Baie min onderhoud word vir hierdie konstruksiemetode vereis.

Omdat hierdie metode ’n algemeen welbekende en eenvoudige konstruksiemetode is, is ontwerpers

en messelaars vrylik beskikbaar. Indien daar probleme op terrein ondervind word, is dit gou en

maklik om dit op te los aangesien die betrokke partye goeie ondervinding het van die metode.

Dit is baie belangrik dat ’n struktuur goed geïsoleer moet wees om energie te bespaar. Stene het die

vermoë om interne hitte in die huis te reflekteer, wat beteken dat minder energie benodig word om

binnetemperature te reguleer. Ligter konstruksiemateriale benodig groot hoeveelhede

isolasiemateriaal om dieselfde doel te verrig.

Stene het die vermoë om hitte te weerstaan, daarom word skoorstene altyd van stene gebou,

ongeag die konstruksiemetode wat gebruik word. As gevolg van die digheid van stene en

messelwerk, beperk dit die klankbesoedeling van buite en van binne. Stene absorbeer en blok klank

uit veral as ’n holtemuur gebou word.

6.3. Nadele van Stelsel

Elke konstruksiemetode het sy nadele en daarom word daar na alternatiewe konstruksiestelsels

gekyk om hierdie struikelblokke te oorkom. Tradisionele messelwerk konstruksies het die volgende

nadele. Die beskrywing van elke nadeel volg daarna (Brigden, 2013).

die hoeveelheid isolasie in die muurholte is beperk;

konstruksie is stadig;

potensiële versakking en krake (afhangende van fondamentontwerp);

klimaatafhanklik; en

‘n onbeplande “brug” in muurholtes kan vogtigheid deurlaat.


61

Terwyl spoumure geïsoleer kan word om ’n hoër R-waarde te kry, word dit ook beperk deur die

grootte van die holte tussen die twee mure. Om strukturele probleme te verhoed, moet die holte nie

meer as 100 mm wees nie.

Messelwerk is ’n vorm van nat konstruksie, wat beteken dat dit tyd benodig om droog te word

voordat die werk kan voortgaan. Dit beteken dat hierdie konstruksiemetode langer duur as ander

konstruksiemetodes.

Die individuele mure van ’n dubbelmuur is gewoonlik lank en dun, m.a.w. dit het ’n groot

slankheidswaarde. Indien fondamentontwerpe onvoldoende is, het hierdie mure die geneigdheid

om te sak en krake kan in die mure ontstaan. Daar moet aandag gegee word aan die detail by die

konstruksie van spoumure. Let wel dat spoumure nie in die binneland gebou word nie (Wium, 2014).

Messelwerk kan nie plaasvind wanneer dit swaar reën of as temperature tot vriespunt daal nie. Dit

sal veroorsaak dat die struktuur nie sy volle strukturele sterkte behaal nie. Soos hierbo bespreek, is

die metode ’n vorm van nat konstruksie en moet ‘n spesifieke sterkte behaal oor ‘n sekere tydperk.

Indien die mortel in die holte van die muur val gedurende konstruksie, kan dit ’n onbeplande brug

vorm wat vogtigheid na die binnemuur kan lei. Daar moet seker gemaak word dat die holte tydens

konstruksie skoon gehou word.



Die konstruksieproses vir tradisionele behuising begin met die plasing van die fondasies wat die basis

van die struktuur vorm. Nadat die fondasies voldoende sterkte bereik het, kan die konstruksie van

die mure begin.

Voordat die mure gebou kan word, moet die hoekpunte van die struktuur waterpas en haaks

volgens die regte dimensies uitgesit wees. Daarna word ’n vogweringslaag geplaas waar die mure

gebou moet word om te verseker dat enige vog in die muur na buite kan dreineer (Ritchie, 2009).

Vir die konstruksie van die mure word stene in ’n spesifieke samestelling bo-op mekaar gepak met

mortel tussenin om die stene aanmekaar te bind en in plek te hou. ’n Goeie messelaar kan tussen

800 en 1 200 stene in ’n dag lê (Ritchie, 2009). Staalversterking kan in elke derde of vierde laag


62

tussen die stene geplaas word om die muur te versterk en ook om te verhoed dat krake in die mure

ontstaan (Ritchie, 2009).

Nadat die mure gebou is, kan dit op verskillende manier afgewerk word. Die mees algemene metode

wat vir laekostebehuising gebruik word, is om die mure met mortel te pleister en daarna te verf

(Ritchie, 2009).

Die dakkappe word eenvoudig in die mure vasgebou en die dakbedekking word daarop geplaas en

vasgemaak. Dieselfde prosedure vir die dak word gevolg as vir die voorafvervaardigde

betonkonstruksiemetode.


Tradisionele behuising is ’n baie bekende konstruksiemetode in die Suid-Afrikaanse boubedryf

(Brigden, 2013). Dit is ook ’n relatief eenvoudige konstruksiemetode wat nie baie kundigheid verg

nie. Ontwerpers, ingenieurs en kontrakteurs is vertroud met die konstruksiemetode en weet wat die

metode se eienskappe en vermoëns is.


Om dié tipe behuising op te rig, word messelaars, geskoolde en ongeskoolde arbeiders benodig.

Soos voorheen genoem, is dit ’n eenvoudige konstruksiemetode en daar word hoofsaaklik gebruik

gemaak van handearbeid. Hierdie kundigheid is vrylik in die boubedryf beskikbaar (Brigden, 2013).


Tradisionele behuising word hoofsaaklik met stene en mortel (mengsel tussen sand, sement en

water) gebou. Daar is baie verskillende stene en baksteenverskaffers in die Suid-Afrikaanse mark.

Stene word normaalweg van klei vervaardig, wat teen hoë temperature gebak word en ’n

standaardgrootte van 230mm x 115mm x 85mm het (Ritchie, 2009).

Baksteenwerk word al jare gebruik en die duursaamheid is al bewys. Baksteenmure bied goeie

impak, water, klank- en hitteweerstand (Ritchie, 2009).

Stene, sand, sement, dakkappe en alle materiale wat vir die tradisionele konstruksiemetode gebruik

word, is vrylik beskikbaar by die meeste plaaslike verskaffers in Suid-Afrika.


63


’n Studie is gedoen op ’n konstruksieterrein waar ’n 6m x 2,7m-dubbelmuur gebou is om te bepaal

wat die konstruksietyd is (Ritchie, 2009). Die muur het ’n geskoolde messelaar en ’n arbeider

ongeveer agt en ‘n half uur geneem om te bou. Dit is gelykstaande aan ’n volle werksdag (Ritchie,

2009). M.a.w. dit neem ’n span van twee, een dag (8,5 uur) om 16,2m2 van ’n dubbelmuur te bou.

’n Huis van 40m2, soos in Figuur 12: Tradisionele Huis met Bekleding en Dakkappe aangedui, het ’n

buiteoppervlak van 66,8 m2. Om te verseker dat daar genoeg werkspasie rondom die struktuur is, sal

drie spanne van twee elk gebruik word om die huis te bou. Dit sal hulle ongeveer 1,5 dae (

)

neem om die mure te voltooi.

Nadat die muur voltooi is, moet dit eers 5 – 16 uur staan, as die weer dit toelaat, voordat dit

gepleister kan word (Egan, 2014). Die totale binne- en buiteoppervlakte van ’n 40m2-huis is ongeveer

133,6m2. Dit neem ’n span van drie arbeiders een uur om 5,5m2 te pleister. Indien daar twee spanne

van drie arbeiders elk gebruik word, sal dit ongeveer 1,5 dae (

) neem om die huis te pleister

(Egan, 2014).

Die dak se raamwerk sal nie meer as ’n halwe dag duur nie. M.a.w. die totale konstruksietyd vir die

mure en dakraamwerk van ’n tradisionele messelwerkhuis sal 3,5 dae duur.


Daar is reeds genoem dat hierdie konstruksiemetode ’n vorm van nat konstruksie is. Konstruksie kan

nie vorder voordat die messelwerk sy sterkte bereik het nie (Brigden, 2013). Die konstruksietyd word

nie noodwendig deur die spoed van die messelaars beperk nie, maar eerder deur die tyd vir

uitdroging (Egan, 2014).

6.4.7. Koste

Die konstruksiekoste van die 9m x 4,5m (40m2) tradisionele huis, sal in hierdie afdeling bepaal word

om ’n kostevergelyking met die ander twee alternatiewe te doen. Die koste bestaan uit die oprig van

die bo-struktuur wat die mure en dakraamwerk insluit. Die mure sluit die dubbelmuur in, asook die

finale bedekking (pleister). Die konstruksietydfaktor het ’n invloed op die koste en sal in ag geneem

word. Faktore om met die konstruksie van die mure en dak in gedagte te hou, is: toerusting benodig,

arbeid benodig en natuurlik die materiale wat gebruik word. Figuur 12: Tradisionele Huis met

Bekleding en Dakkappe is ’n konsepvoorstelling van die finale produk.


64

Figuur 12: Tradisionele Huis met Bekleding en Dakkappe (Outeur, 2014)

’n Koste per m2 sal vir die materiale wat benodig word uitgewerk word. Die per m2-tarief sal slegs die

koste vir die konstruksie van die mure (afgepleister) insluit en ’n addisionele koste sal bepaal word

vir die oprigting van die dakraamwerk. Die totale muuroppervlak van die 40m2-huis, soos in die

bostaande figuur, is as 66,8m2 bereken. Die totale area wat gepleister moet word, is 133,6m2.Die per

m2-tarief wat bepaal gaan word, sal daarmee vermenigvuldig moet word om die totale koste te

bepaal.

Tabel 10 toon die opsomming van die tariewe vir die materiale wat benodig word aan. ’n

Gemiddelde tarief van plaaslike verskaffers vir die materiale is vir die kosteberaming gebruik (Brights

Hardware, 2014; Built it, 2014; Builders Warehouse, 2014).

Tabel 10: Materiaalkoste-uiteensetting

Beskrywing Koste & Eenheid Hoeveelheid per

m2 (muur-area)

Totale koste

per m2

Totaal vir

40m2-huis

Muurmateriale

Sand (muur) R 300/m3 0,053 R 15,90 R 1 062,12

Sement (muur) R 90/ 50kg 0,357 R 32,13 R 2 146,28

Staalversterking R 1,46/m 3 R 4,38 R 292,58

Stene R 2,10/steen 100 R 210,00 R 14 028,00

Pleister R 19,72/m2 - R 19,72 R 2 634,59

Totaal: R 20 163,57


65

Beskrywing Koste & Eenheid Hoeveelheid Benodig Totaal

Dakmateriale

Dakkappe R 400/kap 9 kappe R 3 600,00

Sparre & Spykers R 9,63/m 126m R 1 213,80

Totaal: R 4 813,80

In Afdeling 6.4.5 is bepaal dat die bou van die dubbelmuur 1,5 dae sal neem, die pleister 1,5 dae en

die dakkapkonstruksie 0,5 dae. ’n Volle werksdag is as 8,5 uur geneem. Tabel 11 som die totale

arbeidskoste vir die konstruksie van die mure en dakraamwerk vir ’n 40m2-huis op.

Tabel 11: Arbeidskoste-uiteensetting

Arbeid

Beskrywing Koste/ Eenheid Aantal uur Totaal

Messelaar (muur) R 40/uur 89,25 R 3 570,00

Arbeider (muur) R 20/uur 63,72 R 1 274,40

Geskoolde arbeider (dak) R 40/uur 12,75 R 510,00

Arbeider (dak) R 20/uur 12,75 R 255,00

Totaal: R 5 609,40

Daar word nie groot en duur toerusting vir hierdie konstruksiemetode benodig nie, aangesien daar

hoofsaaklik van handearbeid en handgereedskap gebruik gemaak word. Daar word 5% van die totale

material- en arbeidskoste toegelaat vir die koste van die toerusting wat benodig word. Tabel 12 is ’n

beraming van die toerustingkoste. `

Tabel 12: Toerustingkoste-uiteensetting

Toerusting

Beskrywing Koste Totale koste van Arbeid en Materiale Totaal

% van Totale koste 5,0% R 30 586,77 R 1 529,34

Die toerusting- en arbeidskoste word deur ’n faktor van die dae wat dit neem om die muur en

dakkonstruksie te voltooi bepaal. Die toerusting vir die dakraamwerk se konstruksie sal ’n faktor van

van die totale toerustingkoste wees. Tabel 13 is ’n opsomming van die koste vir hierdie metode.

Tabel 13: Tradisionele Behuisingkoste

Item Dae Toerustingkoste Arbeidskoste Materiaalkoste Totale koste

Muurkonstruksie 3 R 1 310,86 R 4 844,40 R 20 163,57 R 26 318,83

Dakkonstruksie 0.5 R 218,48 R 765,00 R 4 813,80 R 5 797,28

Totaal 3.5 R 1 529,34 R 5 609,40 R 24 977,37 R 32 116,11

Uit die bostaande tabel kan afgelei word dat dit 3,5 dae sal neem om die struktuur teen ’n koste van

R32 116 op te rig. Dié syfers sal gebruik word om ‘n vergelyking met die alternatiewe

konstruksiestelsels te tref.


66


Mortel word gemaak van minerale wat volop beskikbaar is. Portland-sement en kalk is egter energie-

intensiewe produkte. Klei en skalie is die rou materiale wat gebruik word om stene te maak en is in

oorvloed beskikbaar. Kleistene kan bestaan uit herwinbare baksteenstof, industriële afval, soos vlieg-

as en ’n verskeidenheid ander afvalprodukte (Sustainability in Brick Masonry, 2012).

Baksteenvervaardigingsaanlegte is normaalweg naby aan die bronne van die rou materiaal geleë. Die

vervaardigingsproses produseer min afvalstowwe en die stene wat onbruikbaar is, kan herwin word

en weer in die produksieproses gebruik word (Sustainability in Brick Masonry, 2012).

Die energiebron vir baksteenoonde is natuurlike gas, olie en steenkool. Die uitdroging van stene stel

fluoor en chloor vry en ander tipe lugbesoedeling kan vrygestel word deur oonde wat nie effektief

gereguleer word nie. Die meeste stene wat plaaslik vervaardig word, word ook plaaslik verkoop en

verminder die energie wat vir vervoer benodig word (Sustainability in Brick Masonry, 2012).

Relatief min afval word gedurende konstruksie gegenereer en die afval word normaalweg op terrein

vir vulmaterial gebruik. Wanneer ’n messelwerkstruktuur afgebreek word, kan heel stene weer

gebruik word of die gebreekte stene kan vir die vervaardigingsproses herwin word (Sustainability in

Brick Masonry, 2012).

Die termiese massa-effek van stene kan ‘n nuttige komponent met die besparing op energie vir

verhitting en verkoeling wees. ’n Normale dubbel messelwerkmuur het ’n R-waarder van 0,26-0,66,

afhangende van die tipe isolasie wat gebruik word (Ritchie, 2009). Stene en messelwerk is ‘n

duursame produk wat relatief min instandhouding oor sy volle leeftyd benodig (Sustainability in

Brick Masonry, 2012).



Oxtoby, & Braune, 2010). Daar is bevind dat tradisionele kleisteenspoumuurbehuising 11.2 ton CO2

lewer gedurende die konstruksiefase en 38,9 ton CO2 gedurende die operationele verhittingsfase

(Gray, Oxtoby, & Braune, 2010). Hierdie waardes word in Hoofstuk 8 met die waardes van die ander

twee konstruksiemetodes vergelyk.


67


Die tradisionele konstruksiemetode is ’n arbeidsintensiewe konstruksiemetode en maak hoofsaaklik

van handearbeid gebruik. Dié konstruksiemetode sal plaaslike werkskepping bevorder omdat daar

nie ’n hoë vlak van opleiding benodig word nie. Daar gewoonlik altyd plaaslike arbeiders beskikbaar

en op grootskaalse projekte sal daar baie werksgeleenthede, relatief tot die ander metodes, geskep

word.

In terme van menslike ontwikkeling en bevordering, word hierdie metode nie hoog geag nie. ’n Lae

vlak van arbeid en vaardighede word benodig en daar is min geleenthede om nuwe vaardighede aan

te leer. Verskaffers van die materiale is gevestig, dus is daar min geleentheid om nuwe aanlegte en

fabrieke op te rig.


Tradisionele behuising word al jare gebruik en is nog steeds die voorkeuropsie konstruksiemetode

vir behuisingsdoeleindes (Brigden, 2013). Hieruit kan afgelei word dat die gemeenskappe die

metode aanvaar en dit verkies. Die konstruksiemetode is arbeidsintensief, dus skep dit meer

werksgeleenthede as die ander metodes en dit is een van die redes vir die voorkeuropsie van

gemeenskappe.

Volgens Keuler (2013), ’n stadsbeplanner van ’n internasionale raadgewende firma, is van mening

dat gemeenskappe in lae-inkomstegebiede in huise wil woon soos waarin die gemiddelde persone

woon. Gemeenskappe verkies hierdie konstruksiemetode omdat dit ’n bekende stelsel is en die

algemene konstruksiemetode in Suid-Afrika is (Keuler, 2013; Lyons, 2009)

6.6. Sintese

Tradisionele behuising word al vir eeue gebruik en is steeds een van die mees algemene

konstruksiemetodes in Suid-Afrika. Die konstruksiemetode bestaan uit spoumure wat gebou is met

stene en ’n mengsel van sement en sand. Die hoofvoordele wat hierdie konstruksiemetode inhou, is

die volgende:

stene is duursaam;

die geboue word in geheel op terrein gebou;

arbeiders en kundiges is vrylik beskikbaar;

stene het goeie natuurlike termiese eienskappe;

brand- en klankbestand; en

materiale is vrylik beskikbaar.


68

Alternatiewe konstruksiemetodes word ondersoek om struikelblokke van tradisionele behuising te

oorkom. Die struikelblokke of nadele van tradisionele behuising word hieronder gelys:

die hoeveelheid isolasie in die muurholte is beperk;

konstruksie is stadig;

potensiele versakking en krake (afhangende van fondamentontwerp);

klimaat-afhanklik; en

‘n onbeplande “brug” in die muurholtes kan vogtigheid deurlaat.

Die tradisionele konstruksiemetode is ’n relatief eenvoudige konstruksiemetode en benodig nie

gespesialiseerde kundigheid nie. Dit is ook bekend onder ingenieurs, argitekte en kontrakteurs dus is

daar nie probleme om die nodige kundiges en arbeiders in die hande te kry nie. Omdat dit al vir eeue

as die voorkeurkonstruksiemetode gebruik word, is materiaalverskaffers en aanlegte al gevestig en

vrylik beskikbaar.

Die tipe konstruksie staan bekend as ’n nat konstruksie. Dit beteken dat die messelwerk moet

uitdroog om sy volle sterkte te bereik. Hierdie aspek het ’n invloed op die konstruksietyd van ’n

projek. Mure kan net tot ’n sekere hoogte gebou word voordat verdere gewig daarop geplaas kan

word. Die produksiekapasiteit word beïnvloed om dieselfde rede.

Dit is ’n koste-effektiewe konstruksiemetode omdat die materiale en arbeid relatief goedkoop is.

Sekere faktore van die metode maak dat dit ’n volhoubare konstruksiemetode is. Materiale kan

herwin word vir die vervaardiging van stene en daar is gewoonlik plaaslike materiaalaanlegte wat die

vervoerkoste en energie wat daarmee gepaard gaan tot ‘n minimum beperk. Spoumure bied redelik

goeie termiese en klankweerstand en dit verminder weer die energie wat benodig word vir

verwarming en verkoeling.

Omdat die metode arbeidsintensief is, is daar groot potensiaal vir werkskepping in plaaslike

gemeenskappe. Ongelukkig word min vaardighede benodig en is daar nie geleenthede vir

bevordering of die aanleer van nuwe vaardighede nie.

Gemeenskappe verkies om in hierdie tipe behuising te bly omdat dit ’n soliede struktuur is en dit is

die algemene konstruksiemetode in Suid-Afrika; die gemeenskappe is daaraan gewoond. In Hoofstuk

8 sal hierdie konstruksiemetode, relatief tot die ander alternatiewe, vergelyk en gekwantifiseer

word.


69

7. DIE ”INFORMAL GRID”- STELSEL

Die “Informal Grid”-stelsel, wat deur ’n argitekstudent van Switserland ontwerp is, is ’n

modulekonfigurasie waarvolgens elk van die alternatiewe stelsels gebou kan word vir optimale

benutting van die beskikbare grond. Dit is ’n uitleg en ontwerp waar gemeenskappe in harmonie kan

saamlewe (Zurcher, 2012).

7.1. Doel van Stelsel

Die projek fokus spesifiek op laekostebehuising met mediumdigtheid. Deur na behuising vir

mediumdigtheid te kyk, spreek dit die probleem van verstedeliking aan. Daar is ’n tekort aan

beskikbare grond naby stede en die grond word nie tans optimaal gebruik nie (Hill, Pienaar, Bowen,

Krusel, & Kuiper, 2002).

In Hoofstuk 2 beskryf Hill, Pienaar, Bowen, Krusel & Kuiper (2002) Suid-Afrikaanse nedersettings en

stede as oneffektief en ruimtelik verwronge met laedigtheid stadspreiding, as monofunksionele

areas en vang die armes en nuwe stadsinwoners in groot disfunksionele dorpsgebiede in die

buitewyke van die stad vas.

Daar moet wegbeweeg van hierdie tipe ontwerpe/uitlegte en lewenswyse. Beskikbare grond moet

meer effektief gebruik word en hierdie stelsel laat toe dat daar ’n hoër digtheid van inwoners in

dieselfde area geplaas kan word in vergelyking met bestaande lae-inkomste gebiede (Zurcher, 2012).

Die ontwerp kan ’n hoër digtheid van mense huisves, maar daar is ook oop areas vir

gemeenskapsinteraksie en ontspanning. Laasgenoemde aspek maak die stelsel vir die gemeenskap

meer aanvaarbaar. Die stelsel laat ook toe vir verskeie kombinasies van drie-, dubbel- en

enkelverdieping eenhede wat die kwessie van eentonigheid uitskakel. Sien Addendum A vir die

verskillende kombinasies.

Daar word ook voorsiening gemaak vir kleinhandelwinkeltjies in die blok wooneenhede. Die stelsel

se hooffokus is om grond optimaal te gebruik deur ‘n innoverende ontwerp wat die gemeenskap of

inwoners se behoeftes aanspreek sodat die “nuwe stelsels” makliker deur gemeenskap aanvaar

word.

Hierdie konsep is gebaseer op modulêre konstruksie. Al drie konstruksiemetodes wat in hierdie

projek ondersoek is, is aanpasbaar en kan gebruik word vir modulêre konstruksie. Met ander

woorde, hierdie mediumdigtheidbehuising konsep kan die probleem van verstedeliking aanspreek.


70

7.2. Konsep

Die konsep is gebaseer op ’n 1,5m x 1,5m-ruit (”grid”). Die stelsel laat ruimte vir buigsaamheid in die

ontwerp van multiverdiepingwooneenhede. In die stelsel word modules gebruik wat wissel van ’n

kombinasie van 3m x 3m en 4,5m x 4,5m, soos getoon in Figuur 15 in Addendum A. Die

modulegroottes is gekies volgens die beskikbare spasie en vir praktiese oorwegings (Zurcher, 2012).

7.3. Uitleg en Buigsaamheid

Elke wooneenheid begin met ’n kerndeel wat bestaan uit twee 3m x 3m-modules. Die modules

bestaan uit sanitasiedienste, lopende water en ’n kombuis. Die kernmodules definieer die posisie

van die water- en sanitasiepype. Die kernmodules word gegroepeer om die nat dienste bymekaar te

hou om sodoende die konstruksie en materiaal kostes tot die minimum te beperk. Addisionele

modules kan rondom die kern gebou word (Zurcher, 2012). Figuur 16 in Addendum A toon ’n tipiese

uitleg van die kernmodules .

’n Positiewe aspek van die stelsel is dat dit baie buigsaam is met vele moontlike uitlegte. Met die

opsie om die modules rond te beweeg en in verskillende formasies “te pak”, word daar estetiese

wooneenhede geskep wat nie net ’n duplisering van mekaar is nie (Zurcher, 2012).

Omdat die konsep vele moontlikhede skep, vereis dit goeie organisasie, beplanning en

kommunikasievaardighede by lede van die professionele span (Zurcher, 2012). Die uitlegte en

beskrywings van hoe die verskillende modulekonfigurasies lyk, word in Addendum A bespreek.

Soos voorheen bespreek, word die kernmodules van elke wooneenheid gegroepeer om die nat

dienste bymekaar te hou om sodoende kostes te bespaar. Om verder kostes te bespaar, word die

modules so bo-op mekaar “gepak” sodat die blok se dienste die kortste pad kan volg. Dit maak

konstruksie meer eenvoudig en het ’n beter voorkoms indien die dienste buite die geboue sigbaar is.

Daar word ook in die ontwerp voorsiening gemaak vir kommersiële modules vir klein besighede,

groentewinkels en kafees vir die gemeenskap (Zurcher, 2012).

Met ’n gevallestudie wat gedoen is deur Zurcher (2012), is bevind dat indien die “Informal Grid”-

stelsel gevolg word en dit in die onderstaande konfigurasie (Figuur 13) gebou word, dit tot dubbeld

die digtheid huishoudings kan huisves teenoor informele behuising op dieselfde stuk grond (Zurcher,

2012). Buiten die netheid en estetiese waarde van die ontwerp, is die mediumdigtheid ’n groot

voordeel ten opsigte van beperkte ontwikkelingsgebiede.


71

Figuur 13: Tipiese Uitleg van die "Informal Grid"-stelsel (Zurcher, 2012)

7.4. Aanpasbaarheid

Die stelsel neem verskillende materiale en konstruksiemetodes in ag. Met ander woorde, die stelsel

of konsep is werkbaar vir al drie alternatiewe metodes wat in die vorige hoofstukke bespreek is. Dit

kom neer op ’n raamstruktuur, hetsy dit betonkolomme, staal of stene is, wat met verskillende

panele gevul word. Die panele kan uit voorafvervaardigde beton, stene of houtbekleding bestaan,

afhangend van die opsie wat vir konstruksie gekies word.

Soos daar vantevore in die projek genoem is, kom die Ligtestaalraambehuising panele in spesifieke

groottes. Die “Informal Grid” konsep is aanpasbaar vir watter grootte panele beskikbaar is.

Ligtestaalraambehuising is ook aanpasbaar vir multiverdieping behuising. Dieselfde geld ook vir

voorafvervaardigde beton panele. Panele se grootte kan ook aangepas word vir ’n spesifieke grootte

woning. Tradisionele messelwerk behuising is ’n baie aanpasbare konstruksiemetode en het min

beperkinge. Dit sal aanpasbaar wees by die “Informal Grid” konsep en die konsep sal op sy beurt ook

aanpasbaar wees vir messelwerk behuising.


72

Die volledige ontwerp hoef nie noodwendig op een slag voltooi te word nie. Die volle ontwerp moet

wel in ag geneem word wanneer daar beplan word om net sekere dele of net die grondvloer eers op

te rig. Die fondasies, kolomkapasiteite en die gewig van die struktuur sal bepaal moet word om te

verseker dat dit voldoende is indien daar in die toekoms besluit sou word om ’n tweede of derde

verdieping by te voeg. Indien aanbouings moontlik is, moet dit aan die begin oorweeg word om te

verseker dat dit wel in die toekoms kan plaasvind.

7.5. Sintese

Hierdie hoofstuk verduidelik die konsep van die ”Informal Grid”-stelsel. Die stelsel werk met ’n

ruitstelsel waarvolgens modules vir wooneenhede gerangskik word. Dit bestaan uit ’n kerngedeelte,

wat die kombuis en badkamer insluit, en die ander modules word rondom uitgelê (Zurcher, 2012).

Die groot voordeel van die konsep is, is dat dit buigsaam is en ’n verskeidenheid kombinasies kan

met die modules in ’n redelike eenvoudige manier geskep word. Die kombinasies kan gereeld

verander sodat daar nie baie herhalings van dieselfde ontwerp is nie. Dit skep ’n meer estetiese

omgewing vir die gemeenskap (Zurcher, 2012).

’n Ander voordeel van die stelsel is sy aanpasbaarheid (Zurcher, 2012). Die konsep kan gebruik word

vir al drie alternatiewe vir laekostebehuising met mediumdigtheid, ongeag die materiaal en

konstruksiemetode wat gebruik word. Dit kan selfs ’n kombinasie van die alternatiewe stelsels wees.

Dit is dus ’n eenvoudige konsep wat buigsaam en aanpasbaar is.

Die stelsel spreek verder kwessies soos aanvaarding deur die gemeenskap, verstedeliking en

beskikbaarheid van ontwikkelingsgebiede naby stede aan. Dit verskaf hoërdigtheidwooneenhede,

maar daar is ook oop areas waar die gemeenskap kan leef.


73

8. VERGELYKING VAN ALTERNATIEWE METODES

Hierdie hoofstuk vergelyk en kwantifiseer die besluitnemingsfaktore van elke konstruksiemetode

wat in Hoofstuk 4, 5 en 6 bespreek is. Nadat elkeen van die besluitnemingsfaktore bespreek en

vergelyk is vir die konstruksiemetodes, sal daar ‘n waarde (1, 2 en 3) toegeken word aan elke

alternatief in die spesifieke kategorie. Laasgenoemde toekenning word in die tabelle se regterkantse

kolom (#) aangetoon waar 1 die beste vaar en 3 die swakste.

8.1. Voordele van die Metodes

Tabel 14 is ’n opsomming van die drie konstruksiemetodes se voordele. Dit word later in die

hoofstuk gekwantifiseer wanneer die besluitnemingsfaktore bespreek word.

Tabel 14: Voordele van die Metodes

Ligte staalraam Voorafvervaardigde beton Tradisioneel

Vinnige struktuurkonstruksie Konstruksietempo Stene is duursaam

Goeie isolasie-eienskappe

Hoëvlak prestasie in termiese

gemak, duursaamheid, akoestiese

verdeling en weerstand teen

brand en vloed

Stene het goeie natuurlike

termiese eienskappe

Fabrieksvervaardiging en -

presisie Betroubare verskaffing

Arbeiders en kundiges is vrylik

beskikbaar

Duursame materiale Buigsaamheid in vorm en

beskikbaar in verskeie afwerkings Word as geheel op terrein gebou

Goedgekeur deur alle banke,

munisipaliteite, die SABS en

die regering

Die vermoë om dienste te

inkorporeer in

voorafvervaardigde elemente

Brand- en klankbestand

Min rommel en afval op

terrein

Minimale afval omdat die

meerderheid van die afval in die

fabrieke herwin word

Materiale is vrylik in die mark

beskikbaar

Kleiner koolstofvoetspoor

(“Carbon footprint”)

Hoë strukturele doeltreffendheid

en lae vermorsingskoerse op

terrein

Ligter struktuur wat lei tot

kleiner fondasies

Veiliger terreine a.g.v. minder

arbeiders en beweging op terrein

Die materiale word plat in die

fabriek verpak vir makliker

vervoer

Die staal wat gebruik word vir

die raam is herwinbaar

Die metode is maklik om te

verander, aan te bou en af te

breek


74

8.2. Nadele van die Metodes

Tabel 15 is ’n opsomming van die drie konstruksiemetodes se nadele.

Tabel 15: Nadele van die Metodes

Ligte staalraam Voorafvervaardigde beton Tradisioneel Die metode word as ’n

bedreiging beskou vir

kontrakteur van tradisionele

behuising

Benodig komplekse en

gespesialiseerde ingenieursontwerpe

Die hoeveelheid isolasie in die muurholte is

beperk

Professionele onwilligheid Die is dikwels duurder as ander

alternatiewe Konstruksie is stadig

Bouers is nog onbekend met die

metode

Gebouedienste moet akkuraat in die

panele gegiet word Versakking en krake

Projekfinansiering

Die oprigtingsproses benodig

gespesialiseerde toerusting en

ambagte

Klimaatafhanklik

Gemeenskapsaanvaarding

Terreintoegang en beweegruimte is

baie belangrik vir moontlike groot

panele en hyskrane

Die muurholtes kan vogtigheid deurlaat

Administratiewe kwessies

Die paneelverbindings en uitleg vir

laterale stutting benodig

gedetailleerde ontwerpe

`

Tydelike stutte benodig vloer- en

muurinsetsels wat later herstel moet

word

Min ruimte vir foute

Dienste wat ingegiet is, is ontoeganklik

en moeilik om op te gradeer

8.3. Konstruksiemetode

Tabel 16 is ’n kort opsomming en vergelyking van die drie konstruksiemetodes in die projek.

Tabel 16: Konstruksiemetodes van die Metodes

Metode Beskrywing

Ligtestaalrraam

Die metode bestaan uit strukturele mure en dakkappe wat gemaak is van

koudgevormde staalelemente. Elemente word aanmekaargesit, gewoonlik in

‘n fabriek, deur gebruik te maak van klinknaels of skroewe om strukturele

mure of dakpanele te vorm. Hierdie panele word na die terrein vervoer waar

dit op fondasies of vlotfandamente opgerig word. Bekleding word gebruik om

die muur-elemente intern en ekstern te bedek. Al die dienste soos elektriese

kabels en loodgietersdienste word in die holte van die mure saam met die

isolasiemateriaal geplaas.


75

Voorafvervaardigde beton

Die konsep van voorafvervaardigde betonkonstruksie behels geboue waar die

meerderheid van die strukturele komponente standaardgroottes is en

vervaardig word by aanlegte weg van die terrein vervaardig word, na die

terrein vervoer word en daar opgerig word. Die oprigtingsproses behels die

plasing van die elemente of panele in hulle regte posisie en dan word die

panele gestut en aanmekaar geheg deur middel van boute en voegbry (sand

en sementmengsel).

Tradisioneel

Die mure bestaan uit ’n baksteenbinnelaag, ’n spou en ’n baksteenbuitelaag.

Die binne- en buite laag word aanmekaar verbind met staalversterking in elke

derde of vierde lag, terwyl die holte gevul kan word met ’n isolasiemateriaal,

afhangend van die spesifikasies. Nadat die mure klaar gebou is, word dit met

pleister afgewerk, wat bestaan uit ’n sement en sand-mengsel.

Ligtestaalraambehuising benodig nie swaar en groot toerusting vir die oprigtingsproses nie, selfs nie

vir multiverdieping geboue nie. Die panele kan met handearbeid hanteer word en kraggereedskap

word in die oprigting gebruik. Voorafvervaardigde betonbehuising maak gebruik van hyskrane en

min handearbeid vir die oprigtingsproses. Tradisionele behuising is ’n arbeidsintensiewe

konstruksiemetode en maak meestal gebruik van arbeiders en handgereedskap.

8.4. Kundigheid benodig

Sekere konstruksiemetodes is meer algemeen en bekend onder ingenieurs, argitekte en

kontrakteurs en hulle is meer vertroud met die ontwerpe en konstruksie daarvan. Die arbeid wat vir

konstruksie benodig word verskil van metode tot metode. In sekere gevalle word operateurs of

geskoolde arbeiders, in plaas van ongeskoolde arbeiders, benodig. Tabel 17 som die kundigheid, wat

vir die verskillende metodes benodig word, op.

Tabel 17: Kundigheid Benodig vir die Metodes

Metode Beskrywing #

Ligte staalraam

Daar is tans net ’n paar spesialis-ingenieurs wat vertroud is met hierdie

metode in Suid-Afrika. Ontwerpers en kontrakteurs is nog nie so vertroud

met hierdie nuwe metode nie en selfs die bou-inspekteurs is nog besig om

aan te pas. Kundige arbeiders en ongeskoolde arbeiders word benodig vir

hierdie konstruksiemetode. Dit is ’n baie presiese metode en daarom

moet arbeiders opgelei word om die struktuur op te rig.

3


Voorafvervaardigde betonkonstruksies word al baie jare gebruik en

ingenieurs het kennis van die eienskappe wat gebruik word, dus is die

metode is redelik bekend aan die ontwerp-, konstruksie- en

vervaardigingspanne. Vir die konstruksie word min arbeiders benodig,

maar wel opgeleide persone. ’n Hyskraanoperateur word vir die plasing

van die panele benodig en ook ’n opgeleide persoon om dit op die grond

te koördineer. Ongeskoolde arbeiders word benodig om die algemene

werk op die terrein te doen.

2


76

Tradisioneel

Tradisionele behuising is ’n baie bekende konstruksiemetode in die Suid-

Afrikaanse boubedryf. Dit is ook ’n relatief eenvoudige konstruksiemetode

wat nie baie kundigheid benodig nie. Ontwerpers, ingenieurs en

kontrakteurs is vertroud met die konstruksiemetode en weet wat is die

metode se eienskappe en vermoëns. Messelaars en ongeskoolde

arbeiders word vir die konstruksieproses benodig.

1

Uit Tabel 17 kan afgelei word dat tradisionele behuising die minste kundigheid benodig. Die rede

hiervoor is dat dit die bekendste konstruksiemetode in die Suid-Afrikaanse boubedryf is. Alhoewel

voorafvervaardigde betonkonstruksies nog nie dikwels vir behuisingsprojekte gebruik is nie, is dit

ook ’n relatief bekende konstruksiemetode wat meer kundigheid as vir die tradisionele metodes

benodig. Ligtestaalraambehuising is ’n nuwe konstruksiemetode wat in Suid-Afrika geïmplementeer

word en daar is nog nie baie ondervinding in die industrie beskikbaar nie. Dit metode het ‘n lae

toleransie vir foute; kundiges word vir effektiewe konstruksie benodig.

8.5. Beskikbaarheid van Arbeid

Die beskikbaarheid van arbeid vir ’n spesifieke konstruksiemetode is ’n kritieke aspek wat in ag

geneem moet word as alternatiewe oorweeg word. Indien die nodige arbeiders nie plaaslik vir ’n

konstruksiemetode beskikbaar is nie, sal dit nie sinvol wees om die metode te kies nie. Kontrakteurs

kan ekstra arbeid benodig en dan moet die nodige arbeid beskikbaar wees. Tabel 18 toon die arbeid

wat benodig word vir die verskillende konstruksiemetodes.

Tabel 18: Arbeid benodig vir die Metodes

Metode Beskrywing #

Ligte staalraam

Opgeleide arbeiders word vir hierdie metode benodig, maar daar is steeds

ongeskoolde arbeiders by die konstruksieproses betrokke en hulle is

gewoonlik vrylik beskikbaar, veral in die gebiede waar die tipe behuising

gebou sal word. Die kundigheid wat benodig word, is nie buitengewoon

gespesialiseerd vir die oprigting nie. Ongeskoolde arbeiders kan opgelei

word om hierdie taak te verrig. Daar is egter ’n tyds- en koste-implikasie

vir die opleiding van die arbeiders.

3


Die arbeiders benodig vir die oprigting van voorafvervaardigde

betonstrukture sluit hyskraanoperateurs, geskoolde arbeiders en

ongeskoolde arbeiders in. Daar word relatief min van elk benodig in

vergelyking met ander konstruksiemetodes. Die arbeiders wat benodig

word vir die oprigting van ’n voorafvervaardigde betonstruktuur word

intern opgelei want daar geen bewyse van eksterne opleidingsprogramme

of kursusse in Suid-Afrika nie. Omdat die opleiding intern gedoen word en

daar nie baie arbeiders verlang word nie, sal die beskikbaarheid van die

benodigde arbeiders nie ’n groot struikelblok vir die metode wees nie.

2


77

Tradisioneel

Om die tipe behuising op te rig, word messelaars, geskoolde en

ongeskoolde arbeiders benodig. Soos voorheen genoem, is dit ’n

eenvoudige konstruksiemetode en daar word hoofsaaklik van

handearbeid gebruik gemaak. Hierdie kundigheid is vrylik in die boubedryf

beskikbaar.

1

Die arbeid se beskikbaarheid is direk afhanklik van hoe bekend die tipe konstruksiemetode is en

watter tipe arbeid benodig word. Soos in Par. 8.4 genoem, is tradisionele behuising baie bekend en

benodig nie gespesialiseerde arbeid nie, dus is die arbeid vrylik beskikbaar.

8.6. Boumateriale en hul Beskikbaarheid

Die tipe boumateriale wat gebruik word, het ’n groot invloed op die aanvaarding deur die

gemeenskappe en op volhoubare ontwikkeling. Daar word gepoog om die vervaardigingsproses so

omgewingsvriendelik as moontlik te maak en materiale deur herwinbare afval te vervaardig. Die

materiale moet op grootskaal beskikbaar wees aangesien laekostebehuising met mediumdigtheid

gewoonlik massabehuising is. Tabel 19 verskaf ’n opsomming van die boumateriale en

beskikbaarheid wat vir die alternatiewe metodes benodig word.

Tabel 19: Boumateriale en Beskikbaarheid vir die Metodes

Metode Beskrywing #

Ligte staalRaam

Die materiale vir ligtestaalraambehuising kan in vier primêre groepe

gegroepeer word, naamlik die fondasiemateriale, staalraam, isolasie en

bedekking vir die mure en die dak. Materiale vir die fondasies en

afwerkings is redelik vrylik beskikbaar. Die materiaal wat vir die panele

benodig word, word in fabrieke vervaardig. In hierdie stadium is die

fabrieke nog besig om in Suid-Afrika te vestig, dus is massaproduksie van

hierdie materiale nog nie orals plaaslik beskikbaar nie en moet dit van

elders bestel word. Isolasie en bekleding is redelik vrylik beskikbaar,

afhangend van die produk wat gebruik word.

3


Die materiale wat benodig word om die betonpanele te giet, bestaan uit

staal, sand, klip en sement. Hierdie materiale is redelik vrylik beskikbaar in

die Suid-Afrikaanse boubedryf. Indien dit nie naby ’n aanleg beskikbaar is

nie, gaan daar addisionele vervoerkoste betrokke wees. In die meeste

gebiede waar vervaardigingsaanlegte opgerig is, behoort die

beskikbaarheid nie ’n probleem te wees nie aangesien hulle die aanlegte

gewoonlik oprig waar die materiale beskikbaar is.

2

Tradisioneel

Stene, sand, sement, dakkappe en alle materiale wat vir die tradisionele

konstruksiemetode gebruik word, is vrylik by die meeste plaaslike

verskaffers in Suid-Afrika beskikbaar.

1

Tradisionele en voorafvervaardigdebetonbehuising se materiale is vrylik beskikbaar en kan in

grootmaat in Suid-Afrika voorsien word. Alhoewel ligtestaalraambehuising se materiale nie tans


78

volop en oral beskikbaar is nie, sal dit in die toekoms wees en die vervaardiging daarvan is meer

volhoubaar as die ander twee konstruksiemetodes.

8.7. Konstruksietyd

Konstruksietyd is ’n belangrike faktor om in ag te neem omdat dit gewoonlik ’n invloed het op die

koste en met die huidige behuisingsagterstand is dit noodsaaklik om so veel as moontlik behuising in

’n kort tyd teen lae koste te voorsien. Die konstruksietyd van die voorgestelde 40m2-huis se bo-

struktuur en dakraamwerk van die alternatiewe metodes word in Tabel 20 opgesom en vergelyk.

Tabel 20: Konstruksietyd vir die Metodes

Metode Dae Beskrywing #

Ligte staalraam 1.5

Die konstruksie vir ’n 40m2-huis se mure neem ’n dag. Dit sluit die

installasie van die isolasiemateriaal en die muurafwerking in. Die

konstruksie van die dakraamwerk neem ’n halwe dag.

2

Voorafvervaardigde beton 1

Die muurkonstruksie (plasing en vasmaak) vir ’n 40m2-huis met

voorafvervaardigdebetonpanele neem ongeveer ’n halwe dag en

’n verdere halwe dag vir die dakraamwerk.

1

Tradisioneel 3.5

Die mure se konstruksie (bou en pleister) van die 40m2-huis neem

ongeveer 3 dae omdat daar wagperiodes is vir die uitdroging. Net

soos vir die vorige konstruksiemetodes, neem die dakraamwerk ’n

halwe dag.

3

Die konstruksie vir ’n 40m2-huis se mure en dakraamwerk deur die ligtestaalraamkonstruksiemetode

is 57% vinniger as die tradisionele konstruksiemetode en die voorafvervaardigde konstruksiemetode

is 71% vinniger. Die konstruksietyd van ’n volledige behuisingsprojek sal nie noodwendig dieselfde

persentasie tyd spaar nie, aangesien die waardes net bepaal is vir die konstruksie van die mure en

die dak se raamwerk. Die voorbereiding en afwerkings is ’n tydsame proses en sal min of meer

dieselfde wees vir elke metode. As gevolg van hierdie rede sal die konstruksietyd van ’n volledige

behuisingsprojek met die drie konstruksiemetodes nie met die bogenoemde persentasies verskil nie,

maar sal wel verskil.

8.8. Produksiekapasiteit

Mediumdigtheid laekostebeshuising word normaalweg beskou as massabehuising, daarom is die

produksiekapasiteit van die konstruksiemetodes ’n belangrike aspek. Die konstruksietyd het wel ’n

invloed op die produksiekapasiteit, maar daar is ander faktore wat ’n invloed het soos bv.

wagperiodes vir materiale, toerusting, ens. Die produksiekapasiteit van elke konstruksiemetode

word in Tabel 21 opgesom.


79

Tabel 21: Produksiekapasiteit vir die Metodes

Metode Beskrywing #

Ligte staalraam

Fabrieke vir die vervaardiging van hierdie metode se materiale is nog in

die ontwikkelingstadium en kan nie groot hoveelhede lewer nie.

Materiale is ook net in sekere streke beskikbaar, wat beteken dat daar ’n

wagtydperk en vervoerkoste betrokke is. Nog ’n faktor wat die

produksiekapasiteit beïnvloed is die feit dat die ontwerpe van die

elemente nog nie in die fynste detail ontwerp word nie. Daar is

deurlopend klein veranderings en verbeterings wat die proses vertraag.

2


Voorafvervaardigde betonkonstruksie is bekend vir vinnige oprigting. Daar

is geen wagperiode om voort te gaan met die konstruksie van die

strukture soos in die geval van messelwerk nie. Daar is nie ’n beperking op

die hoeveelheid elemente wat op ’n dag geplaas kan word nie. Indien dit

’n grootskaalse projek met ’n groot konstruksiespan is, sal daar baie goeie

produksiekapasiteit moet wees.

1

Tradisioneel

Konstruksie kan nie vorder voordat die messelwerk uitgedroog is en sy

sterkte bereik het nie. Die konstruksietyd is nie noodwendig beperk deur

die spoed waarteen die messelaars bou nie, maar is meer beperk deur die

wag vir die uitdroog van die messelwerk. Daarom het hierdie metode ‘n

swakker produksiekapasiteit as voorafvervaardigde beton en ligte

staalraam strukture.

3

Dit is duidelik dat voorafvervaardigde betonkonstruksies groter produksiekapasiteit op groot

projekte het omdat panele net geplaas kan word en daar nie wagperiodes nodig is nie (indien

materiale op terrein is). Ligtestaalraamkonstruksies het die potensiaal om ook groot

produksiekapasiteit te hê en die metode raak veral effektief op groot projekte. Die ontwerpe moet

verfyn word en materiaalproduksie moet verbeter om ‘n beter produksiekapasiteit te kry.

Tradisionele konstruksie is nat konstruksie en beperk die produksiekapasiteit omdat daar

wagperiodes vir uitdroging is.

8.9. Koste

Die koste van ’n projek is waarskynlik die hooffaktor wat in ag geneem word as daar gekyk word na

alternatiewe vir laekostebehuising met mediumdigtheid. Die koste is bepaal vir die oprigting van die

mure en dakraamwerk van ’n eenvoudige 40m2-huis. Aspekte wat ’n invloed het op die koste, is

materiaal, arbeid en toerusting. Dit is moontlik dat koste sal verminder indien massabehuising gebou

word, maar daar word aangeneem dat die konstruksiemetodes proporsioneel sal verminder as meer

eenhede gebou word.


80

Tabel 22 som die toerusting, arbeid en materiaalkoste op.

Tabel 22: Koste vir die Metodes

Metode Toerusting Koste Arbeid Koste Materiaal

Koste

Totale

Koste

#

Ligte staalraam R 3 394.49 R 4 822.13 R 39 262.15 R 47 478.77 2

Voorafvervaardigde beton R 5 558.48 R 1 125.00 R 48 159.00 R 54 842.48 3

Tradisioneel R 1 529.34 R 5 609.40 R 24 977.37 R 32 116.11 1

Uit Tabel 22 kan afgelei word dat tradisionele behuising se totale koste die goedkoopste is om die

mure en dakraamwerk te bou. Die rede hiervoor is dat die bedryf hierdie metode al jare gebruik en

dit is ’n kompeterende mark in terme van arbeid, materiale en toerusting. Billike pryse en tariewe is

in die mark beskikbaar. Indien massabehuising gebou word op die tradisionele metode, sal hierdie

tarief nie noodwendig veel minder raak nie. Voorafvervaardigde betonkonstruksie raak weer meer

koste-effektief indien massaproduksie en herhaling plaasvind en so sal die koste verlaag. Sodra die

ligtestaalraamkonstruksiemetode in Suid-Afrika gevestig raak, sal daar ’n meer kompeterende mark

in terme van materiale en arbeidskostes wees. Fabrieke sal opgerig word en materiale sal in

massaproduksie vervaardig word wat weer die koste sal afbring. Kontrakteurs sal meer vertroud met

die konstruksieproses wees en ’n beter idee hê oor hoe om te tender (die risiko‘s sal verminder).

Daar kan afgelei word dat voorafvervaardigde betonkonstruksie nie arbeidsintensief is nie en dat die

koste van die toerusting wat gebruik word meer is. Die teenoorgestelde geld vir tradisionele

behuising.

8.10. Volhoubare Konstruksie/Ontwikkeling

Volhoubare konstruksie is ’n belangrike vereiste in die moderne boubedryf. Dit is belangrik om

energie in die vervaardigings- en konstruksieprosesse te bespaar en gebruik te maak van herwinbare

materiale. Die besoedeling en materiaalafval moet so veel as moontlik beperk word. Tabel 23 som

die volhoubaarheid van elke konstruksiemetode op.

Tabel 23: Volhoubaarheid vir die Metodes

Metode Beskrywing #

Ligte staalraam

Die isolasie van hierdie tipe gebou is baie goed in vergelyking met

konvensionele boumetodes. Hierdie metode het ’n goeie weerstand om

geleiding van hitte te weerstaan (R-waarde van 1.1-5.3).

Ligtestaalraamgeboue benodig minder as die helfte van die energie om te

verhit of te verkoel tot ’n gemaklike interne temperatuur as ’n

messelwerkgebou. Die materiaalmassa, kompakte verpakking om te

2


81

vervoer, min afval in die vervaardigingsproses en min bourommel op

terrein het ’n groot voordeel in terme van die die koolstofvoetspoor. ’n

Groot persentasie van skroot wat gegenereer word, word hergebruik om

nuwe staal te produseer. Die gebruik van materiale in hierdie metode

word in die ontwerpe geoptimaliseer, wat weer lei tot besparings in die

vervaardigingsproses.


Voorafvervaardigdebeton se volhoubaarheid as ’n materiaal sluit die

gebruik van herwinbare materiale in soos vlieg-as en bewapening wat

bydra tot die groen graderingsisteme. Hierdie metode verseker geseëlde

strukture en verhoed ongewenste lugverliese. Dit is algemeen om op

verwarmings-, verkoelings- en ventilasietoerusting af te skaal en die

meganiese ventilasie in voorafvervaardigde geboue te verhoog. Die R-

waarde van ’n betonpaneel wissel tussen 2.0–2.9, afhangend van die dikte

en isolasiemateriaal wat gebruik word.

3

Tradisioneel

Kleistene kan bestaan uit herwinbare baksteenstof, industriële afval, soos

vlieg-as, en ’n verskeidenheid ander afvalprodukte. Die

vervaardigingsproses produseer min afvalstowwe en die stene wat

onbruikbaar is, kan herwin word en weer in die produksieproses gebruik

word. Relatief min afval word gedurende konstruksie gegenereer en die

afval word normaalweg vir vulmateriaal op terrein gebruik. Wanneer ’n

messelwerkstruktuur afgebreek word, kan heel stene weer gebruik word

of die gebreekte stene kan herwin word vir die vervaardigingsproses. ’n

Normale dubbel messelwerkmuur het ’n R-waarde van 0.26-0.66,

afhangend van die tipe isolasie wat gebruik word.

1

In terme van die struktuur se isolasie-eienskappe is ligtestaalraambehuising ’n baie effektiewe

alternatiefas gevolg van sy hoër R-waarde. Dit word ook grootliks bepaal deur die tipe isolasie

materiaal wat gebruik word. Al drie metodes maak gebruik van herwinbare materiale en die

materiale kan self herwin word indien die strukture afgebreek word. Ligtestaalraam- en

voorafvervaardigde betonbehuising het baie min vermorsing op terrein aangesien dit ‘n baie

presiese konstruksiemetode is.

Figuur 14 hieronder toon die koolstofvoetspoor van die drie alternatiewe konstruksiemetodes vir die

konstruksie en operasionele verhittings fase van ‘n laekoste huis oor ‘n tydperk van 40 jaar.


82

Figuur 14: Koolstofvoetspoor van die Konstruksie en Operasionele Verhittingsenergie van 'n Laekostehuis oor 40 jaar (Gray, Oxtoby, & Braune, 2010)

Uit Figuur 14 hierbo kan afgelei word dat voorafvervaardigde betonkonstruksie die grootste koolstof

voetspoor het in die konstruksie- en operasionele fase oor 40 jaar. Verder toon dit dat

ligtestaalraamkonstruksie die tweede grootste koolstofvoetspoor het en tradisionele konstruksie die

kleinste koolstofvoetspoor het oor ‘n leeftyd van 40 jaar.

8.11. Werkskepping en Plaaslike Ekonomiese Ontwikkeling

Die ontwikkeling van gemeenskappe moet in konstruksieprojekte geïnkorporeer word. Daar moet

gebruik gemaak word van plaaslike arbeid en vooruitgang moet bevorder word. Tabel 24 beskryf

elke alternatief se werkskeppings- en ontwikkelingsvermoë.

Tabel 24: Werkskepping en Plaaslike Ekonomiese Ontwikkeling vir die Metodes

Metode Beskrywing #

Ligte staalraam

Minder ongeskoolde arbeid word benodig vir die konstruksiemetode. Dit

hou sy eie voor- en nadele in. Die nadeel is dat ongeskoolde arbeiders

gewoonlik vrylik beskikbaar is, veral in sommige plaaslike gebiede, maar

word nie so baie gebruik nie. ’n Voordeel is dat ongeskoolde arbeiders

opgelei kan word om die meer spesialiswerk te doen en so hulle

vaardighede verbeter en hulle kan selfs ’n kwalifikasie kry. Die metode

skep werk op ’n hoër vlak met beter betaling vir die arbeiders wat goed is

vir hulle vooruitgang. Soos die ligtestaalboubedryf verbeter, sal meer

fabrieke opgerig word en dit sal ook verdere geleenthede skep.

2

Ligte Staal Beton Steen

Operasionele Fase 46.5 49.8 38.9

Konstruksiefase 9.3 9.5 11.2

0

10

20

30

40

50

60

70

Ton

ne

CO

2

Koolstofvoetspoor


83


Dit is nie ’n arbeidsintensiewe konstruksiemetode nie, so daar is nie baie

werksgeleenthede gedurende konstruksie nie. Die metode skep wel ander

geleenthede op ’n hoër vlak. Die industrie van voorafvervaardigde beton

bied menslike ontwikkeling. Arbeiders werk in fabrieke waar die

betonelemente vervaardig word, eerder as op terrein. Dit skep ’n veiliger,

meer standvastige werksomgewing vir die werkers en bevorder sosiale

opheffing. Die metode vereis ook hoërvlak vaardighede en bevorder die

arbeiders se lewensomstandighede omdat hulle opleiding ontvang.

3

Tradisioneel

Die tradisionele konstruksiemetode is ’n arbeidsintensiewe

konstruksiemetode en maak hoofsaaklik van handearbeid gebruik. Die

konstruksiemetode sal plaaslike werkskepping bevorder omdat daar nie ’n

hoë vlak van opleiding benodig word nie. Daar is altyd plaaslike arbeiders

beskikbaar en op grootskaalse projekte sal daar baie werksgeleenthede

geskep word, relatief tot die ander metodes. ’n Lae vlak van arbeid en

vaardighede word gebruik en daar is min geleenthede om nuwe

vaardighede aan te leer

1

Tradisionele konstruksie is bekend vir die arbeidsintensiewe aard daarvan en skep werksgeleenthede

op ’n lae vlak. Ontwikkeling word nie bevorder deur die tradisionele konstruksiemetode nie.

Voorafvervaardigde betonkonstruksie is die teenoorgestelde in terme van arbeid en ontwikkeling.

Min arbeid word gebruik, maar werksgeleenthede word op ’n hoër vlak in vervaardigingsfabrieke

geskep. Minder geleenthede is beskikbaar, maar vaardighede word ontwikkel.

Ligtestaalraambehuising maak gebruik van handearbeid. Minder ongeskoolde arbeiders word

benodig, maar meer opgeleide arbeiders. Dit skep geleentheid vir opleiding en ontwikkeling. Verder

kan die alternatief, net soos voorafvervaardigde betonkonstruksie, geleenthede in fabrieke vir die

vervaardiging van die materiaal skep.


Die keuse van konstruksiemetode word baie beïnvloed deur die betrokke gemeenskappe. Indien die

gemeenskap nie ’n konstruksiemetode aanvaar nie, is daar geen nut om dit vir behuising te oorweeg

nie. Gemeenskappe moet ingelig word oor die alternatiewe metodes sodat hulle die metodes kan

verstaan en moontlik dan sal aanvaar.


84

Tabel 25 is ’n opsomming van aanvaarding van die verskillende metodes deur gemeenskappe.


85

Tabel 25: Gemeenskapsaanvaarding van die Metodes

Metode Beskrywing #

Ligte staalaam

Gemeenskappe aanvaar nog nie hierdie konstruksiemetode nie. Hulle is

nie gewoond aan die metode nie en die mure het ’n hol klank.

Ligtestaalraambehuisingsprojekte moet op grootskaal aangewend word

vir laekostebehuising met mediumdigtheid sodat die gemeenskappe

gewoond kan raak aan die metode en dit aanvaar. In hierdie stadium is dit

nog ’n probleemarea.

3


Hierdie tipe konstruksie veroorsaak minder geraasbesoedeling en stof op

terrein. Daarom is die steuring in die buurgemeenskappe minder as

hierdie metode gebruik word. Beton is nie net funksioneel in terme van

strukturele toepassings en die soliede aard daarvan nie, maar word ook

deesdae erken vir die estetiese waardes. Met verskeie vorms, afwerkings

en kleure bied beton vele opsies vir argitekte om estetiese ontwerpe te

doen wat deur die gemeenskappe aanvaar sal word.

2

Tradisioneel

Tradisionele behuising word al jare gebruik en is steeds die voorkeuropsie

wanneer dit by konstruksiemetodes kom. Hieruit kan afgelei word dat die

gemeenskappe die metode aanvaar en dit verkies. Die konstruksiemetode

is arbeidsintensief; dit skep meer werksgeleenthede as die ander metodes

en is daarom die voorkeuropsie vir gemeenskappe.

1

Gemeenskappe verkies strukture wat solied is en waaraan hulle gewoond is. Tradisionele en

voorafvervaardigde betonbehuising voldoen aan hierdie eienskappe, maar tradisionele behuising is

steeds die voorkeuropsie omdat dit so bekend en algemeen in die Suid-Afrikaanse boubedryf is.

Gemeenskappe moet nog gewoond raak aan die konsep van ligtestaalraambehuising voordat dit ten

volle aanvaar gaan word.

8.13. Sintese

8.13.1. Ligtestaalraambehuising

Ligtestaalraambehuising is ’n relatief nuwe konstruksiemetode in die Suid-Afrikaanse boubedryf,

maar word al vir meer as 50 jaar in die buiteland gebruik. Hierdie metode is nog nie op ’n breë basis

in die Suid-Afrikaanse industrie geïmplementeer nie. Alhoewel dit nog nie baie as mediumdigtheid

laekostebehuising gebruik word nie, het dit baie potensiaal in terme van die voordele wat dit bied.

Hierdie konstruksiemetode het ‘n lae toleransievlak vir foute tydens konstruksie, aangesien die

elemente in fabrieke vervaardig word, na die terrein vervoer word en opgerig word; die metode

berus dus op spesifieke grootte elemente en kundiges word vir die oprigting benodig. Indien daar

foute gemaak word in die beginfase van die konstruksieproses, neem dit tyd en moeite om reg te

stel. Die standaardgroottes van panele moet in ag geneem word en met goeie ontwerpe en


86

beplanning het hierdie metode bykans geen afvalmateriaal nie. Opgeleide arbeiders moet gebruik

word vir die oprigting van hierdie metode.

Die materiale wat gebruik word vir ligtestaalraambehuising het goeie eienskappe en is volhoubaar.

Die vervaardigingsproses is skoon en omgewingsvriendelik. Daar is erger tans ’n tekort aan die

lewering van massahoeveelhede van die materiale aangesien daar nog nie ’n groot aanvraag is nie.

Die probleem sal oorkom word sodra hierdie metode meer gebruik word. Die materiale en elemente

is lig en maklik om op terrein sonder enige toerusting te hanteer. Die goeie isolasie-eienskappe

veroorsaak dat minder energie benodig word vir verhitting en verkoeling.

Dit is ’n relatief vinnige konstruksiemetode omdat die meeste van die panele reeds aanmekaar vas is

as dit op terrein kom. Geen wagtyd word vir uitdroging benodig sodat die struktuur sy sterkte kan

bereik nie. Met betrekking tot die totale projekduurte, maak dié konstruksiemetode nie ’n groot

verskil nie. Eerstens, omdat die konstruksie alleenlik bespoedig word met die oprigting van die mure,

is die ander aktiwiteite steeds ’n tydsame proses; min of meer dieselfde as vir die konvensionele

messelwerkmetode. Tweedens, die ontwerpe is nog nie tot in die fynste detail ontwerp nie. Daar is

gedurig veranderings en dit neem tyd om te herontwerp, wat die produksiekapasiteit belemmer. Die

struikelblokke kan egter oorkom word sodra daar meer ervaring met hierdie konstruksiemetode

opgedoen word.

Daar is tans nie baie verskaffers van hierdie produkte nie, so daar is nie kompetisie en

massaproduksie nie en dit veroorsaak dat die materiale duur is. Kontrakteurs is nog onervare en

daarom word daar risikofaktors in hulle tenders ingebou om voorsiening te maak vir moontlike

probleme gedurende konstruksie. Die prys van hierdie metode sal oor tyd met ervaring en

massaproduksie verminder.

Die konstruksiemetode gebruik minder ongeskoolde arbeiders wat nie goed is vir plaaslike

werkskepping nie, maar daar is wel geleenthede vir opleiding en fabriekswerk wat ’n hoër vlak van

opleiding vir die gemeenskap tot gevolg het. Gemeenskappe verkies nog nie hierdie

konstruksiemetode nie omdat dit vir hulle nuut en onbekend is. Hulle verkies ’soliede’ strukture en

derhalwe moet gemeenskappe ingelig word om die waarde van die metode te verstaan.

8.13.2. Voorafvervaardigde Betonbehuising

Voorafvervaardigde betonbehuising is al vir Suid-Afrikaanse behuising gebruik, maar is beter bekend

vir die oprigting van groot strukture soos fabrieke en geboue. Alhoewel dit nog nie baie in

laekostebehuising met mediumdigtheid gebruik is nie, bied dit dieselfde voordeel vir byvoorbeeld


87

kleiner strukture soos huise omdat daar baie op konstruksietyd bespaar word; ‘n goeie kenmerk,

veral met die huidige behuisingsagterstand in die land.

Hierdie konstruksiemetode het ook ‘n lae toleransievlak tydens konstruksie, aangesien die elemente

in fabrieke vervaardig word, na die terrein vervoer word en opgerig word; die metode berus dus op

spesifieke grootte elemente. Die paneelgroottes moet effektief ontwerp word en met goeie ontwerp

en beplanning het hierdie metode bykans geen afvalmateriaal nie. Min, maar goed-opgeleide

arbeiders en hyskrane word vir die plasing van hierdie betonpanele gebruik.

Die materiale wat vir voorafvervaardigde betonpanele gebruik word, kan van herwinbare materiaal

vervaardig word. Hierdie materiale is vrylik in die bedryf beskikbaar. Dit neem wel tyd vir panele om

sterkte te win voordat dit na die terrein geneem kan word, maar daar is óf gevestigde aanlegte wat

gebruik kan word óf ’n aanleg kan op terrein gebou word; die lewering van panele behoort nie die

konstruksie te belemmer nie. Die betonpanele is swaar en word met hyskrane in posisie geplaas, dus

word minder arbeiders op terrein benodig wat dit ’n veiliger werksomgewing maak. Beton het goeie

isolasie-eienskappe en dit is algemeen om op verwarmings-, verkoelings- en ventilasietoerusting af

te skaal en die meganiese ventilasie in voorafvervaardigde geboue te verhoog, wat op sy beurt ’n

energiebesparing is.

Dit is ’n relatief vinnige konstruksiemetode, veral op grootskaalse projekte, omdat die panele óf op

terrein voorafvervaardig is óf na die terrein vervoer is. Geen wagtyd word vir uitdroging, sodat die

struktuur sy sterkte kan bereik, benodig nie. Die panele word eenvoudig met hyskrane in posisie

geplaas, gestut en dan aanmekaar gebind. Hierdie konstruksiemetode word veral effektief as

herhaling daarvan plaasvind; soveel as moontlik van die panele moet dieselfde wees. Dit is ’n relatief

duur konstruksiemetode as gevolg van die voorafvervaardigde betonpanele, maar

produksiekapasiteit verhoog en materiaalkoste kan verminder word deur herhaling van dieselfde

panele.

Die blyk dat die verskaffing van voorafvervaardigde panele nie ’n probleem is nie, maar daar is wel

probleme met die konstruksieproses. Daar is net interne opleiding beskikbaar vir hierdie

konstruksiemetode. Goeie kommunikasie is noodsaaklik tussen die kraanoperateur en persoon op

die grond om die panele te plaas. Daar is groot risiko’s in terme van veiligheid. Opleiding word

benodig vir effektiewe produksie op terrein en indien dit so is, sal dit goeie produksiekapasiteit tot

gevolg hê.


88

Voorafvervaardigde materiaal gebruik min arbeiders op terrein, wat nie bevorderlik is vir plaaslike

werkskepping nie, maar daar is wel geleenthede vir opleiding en fabriekswerk wat ’n hoër vlak van

opleiding vir die gemeenskap tot gevolg het. Gemeenskappe aanvaar hierdie konstruksiemetode

aangesien dit min of meer dieselfde lyk as waaraan hulle gewoond is en ’n soliede struktuur is.

8.13.3. Tradisionele Behuising

Tradisionele behuising bestaan uit stene en messelwerk. Die baksteen en messelwerkmetode is die

bekendste en algemeenste konstruksiemetode in die Suid-Afrikaanse boubedryf. Dit is nog steeds

die voorkeuralternatief vir baie persone en gemeenskappe omdat hulle gewoond is daaraan en

mense dikwels wegskram van verandering. Daar word egter na alternatiewe boumetodes vir

laekostebehuising met mediumdigtheid gesoek om sekere struikelblokke ten opsigte van die

tradisionele metode te oorkom.

Die tradisionele boumetode met stene en messelwerk is ’n redelik eenvoudige konstruksiemetode

en is goed aan kontrakteurs en arbeiders bekend. Die metode kan maklik op terrein sonder moeite

verander word; een aspek wat verskil van die vorige twee alternatiewe. Daar is meer afval en

vermorsing gedurende konstruksie as in die geval van ligtestaalraamhuise en voorafvervaardigde

betonhuise. Messelaars en ongeskoolde arbeiders word vir hierdie konstruksiemetode benodig en

hulle is tans vrylik in die bedryf beskikbaar.

Tradisionele behuising word hoofsaaklik met stene en mortel (mengsel tussen sand, sement en

water) gebou. Stene word van natuurlik materiale vervaardig en daar is ’n mate van besoedeling

gedurende die uitdroging van die stene. Die materiale en elemente is relatief lig en is maklik om op

terrein sonder enige groot toerusting te hanteer. Handearbeid word hoofsaaklik vir hierdie metode

gebruik aangesien dit ’n arbeidsintensiewe konstruksiemetode is. Stene het goeie natuurlike isolasie-

eienskappe en ekstra isolasie kan bygevoeg word wat dit effektief maak vir verhittings- en

verkoelingsdoeleindes.

Dit is ’n relatief stadige konstruksiemetode omdat dit ’n vorm van nat konstruksie is. Dit beteken dat

daar ’n wagtyd vir uitdroging is sodat die struktuur sy sterkte kan bereik voordat daar verder gebou

word. Hierdie aspek belemmer die produksiekapasiteit. Dit is moontlik een van die redes hoekom

daar na alternatiewe gekyk moet word vir vinniger konstruksie om behuisingsagterstand in te haal of

uit te wis.

Stene, sand, sement, dakkappe en alle materiaal, wat vir die tradisionele konstruksiemetode gebruik

word, is vrylik by die meeste plaaslike verskaffers beskikbaar, wat die mark kompeterend maak.


89

Kontrakteurs, messelaars en arbeiders is vrylik teen lae tariewe beskikbaar. Die koste van materiale

en arbeid in ’n kompeterende mark veroorsaak dat dit ’n goedkoop konstruksiemetode is.

Dit is die voorkeurkonstruksiemetode vir die meeste gemeenskappe omdat dit ’n soliede struktuur is

en hulle gewoond daaraan is. Welgestelde mense woon in messelwerkhuise, dus wil meeste

gemeenskappe dié tipe behuising hê; ‘n tipe statussimbool. Verder verkies gemeenskappe hierdie

konstruksiemetode omdat dit werk in die plaaslike gemeenskappe skep. Dit is ’n arbeidsintensiewe

boumetode en vereis ‘n redelike hoeveelheid arbeiders. Ongelukkig is daar nie verdere ontwikkelling

wat die metode bied vir die gemeenskappe nie.


90

9. GEVOLGTREKKING EN VERDERE STUDIES

In hierdie hoofstuk word al die gevolgtrekkings wat ten opsigte van die drie konstruksiemetodes

gemaak is, bespreek en daarna sal ’n aanbeveling gemaak word oor wanneer dit voordelig sal wees

om ’n spesifieke konstruksiemetode te gebruik. Verder word die “Informal Grid”- stelsel bespreek en

aanbevelings in dié verband word gemaak. Hier word ook onderwerpe genoem vir verdere/

toekomstige studies.

9.1. Gevolgtrekking

In hierdie projek was drie laekostebehuisingstelsels met mediumdigtheid beskou en is met verskeie

faktore geëvalueer en daarna is hulle vergelyk met mekaar. Daaruit is bepaal waar ’n sekere stelsel

meer toepaslik sal wees in ’n spesifieke gebied. Verder was daar ’n modulêre konstruksieontwerp,

bekend as die “Informal Grid” sisteem, beskryf om die kwessies van verstedeliking en beskikbare

ontwikkelingsgebied aan te spreek. Die drie stelsels is geëvalueer vir hulle toepassing in die

“Informal Grid” konsep.

Ligtestaalraambehuising is nog nie baie bekend in die Suid-Afrikaanse boubedryf nie, veral nie vir die

gebruik van laekostebehuisingstelsels nie. Hierdie behuisingstelsel is nie die voorkeur stelsel vir

enige van die besluitnemingsfaktore wanneer dit vergelyk word met die ander twee stelsels nie.

Omdat dit ’n relatiewe nuwe stelsel is in die Suid-Afrikaanse boubedryf, is die materiale duur, daar is

nie ’n kompeterende mark nie en die ontwerpers asook die gemeenskap is nie gewoond daaraan nie.

Met hierdie in ag geneem, is hierdie stelsel nie ’n goeie oplossing vir die huidige

behuisingsagterstand in Suid-Afrika nie.

Dit word aanbeveel dat gemeenskappe en organisasies ingelig word en dat die

Ligtestaalraambehuising konstruksiemetode op grootskaal geïmplementeer word sodat die

gemeenskappe daaraan gewoond kan raak en dit kan aanvaar. Dit is ’n potensiale volhoubare

konstruksiemetode en meer fabrieke moet gevestig word vir massaproduksie om die

produksiekapasiteit te verbeter. Daar moet aandag gegee word aan die ontwerpe en met tyd sal

kontrakteurs genoeg ervaring opdoen om sodoende meer effektief te werk en koste te bespaar. Dié

konstruksiemetode het baie potensiaal en moet oorweeg word as ’n alternatief vir mediumdigtheid

laekostebehuising in die toekoms.

Die Voorafvervaardigde beton konstruksiemetode is bekend in Suid-Afrika maar word meer

algemeen gebruik vir groot geboue soos fabrieke ens. Dit word nie so algemeen gebruik vir


91

laekostebehuisingstelsels nie, maar hierdie stelsel het die voorkoms van tradisionele messelwerk

geboue, so dit word aanvaar deur die gemeenskappe. Hierdie konstruksiestelsel vaar die beste van

die drie alternatiewe indien die konstruksietyd en produksiekapasiteit beskou word. Dit is baie

positief aangesien daar ’n beduidende behuisingsagterstand tans in Suid-Afrika is. Die

konstruksiekoste is wel die duurste maar kan verminder word deur herhaling van dieselfde panele

asook op die gebruik van grootskaalse projekte.

Die Voorafvervaardigde beton konstruksiemetode moet oorweeg word wanneer aanlegte naby aan

die terrein geleë is en waar massabehuising opgerig word. Dit verminder die vervoer- en

materiaalkoste wat dit ’n goedkoper opsie maak. As massaproduksie en vinnige konstruksie vir ’n

behuisingsprojek verlang word, sal hierdie konstruksiemetode aanbeveel word. Indien daar nie baie

arbeid beskikbaar is nie, sal dit ook ’n goeie opsie wees. Daar moet egter verseker word dat die

beskikbare arbeiders genoegsame opleiding het anders sal die oprigtingsproses vertraag word.

Tradisionele messelwerk behuising word nie vir geen rede al jare in die Suid-Afrikaanse boubedryf

gebruik nie. Dit is die mees bekende konstruksiemetode in die Suid-Afrikaanse boubedryf en almal is

gewoond daaraan. In hierdie projek is bevind dat tradisionele messelwerk die beste gevaar het in die

volgende afdelings:

kundigheid benodig;

beskikbaarheid van arbeid;

boumateriale en hul beskikbaarheid;

koste;

volhoubare konstruksie/ontwikkeling;

werkskepping en plaaslike ekonomiese ontwikkeling; en

gemeenskapsaanvaarding.

Indien die bogenoemde faktore belangrik en noodsaaklik is vir die regering of ’n ontwikkelaar, sal

tradisionele messelwerk tans die beste opsie wees vir laekostebehuising met mediumdigtheid.

Alhoewel gemeenskappe die tradisionele messelwerk konstruksiemetode verkies, moet daar na

alternatiewe konstruksiemetodes vir ’n meer volhoubare oplossing vir behuising gekyk word in die

toekoms. Die tradisionele konstruksiemetode is tydrowend en die agterstand gaan moeilik ingehaal

word as daar nie na ’n vinniger konstruksiemetode gekyk word nie. Hierdie metode skep wel

werkskepping vir laevlakarbeiders, maar daar is min of geen bevorderingsmoontlikhede nie.


92

Deur na behuising vir mediumdigtheid te kyk, spreek dit die probleem van verstedeliking en

beskikbare ontwikkelingsgebiede aan. Daar is ’n tekort aan beskikbare grond naby stede en die

grond word nie tans optimaal gebruik nie. Suid-Afrikaanse nedersettings en stede word beskryf as

oneffektief en ruimtelik verwronge met laedigtheidstadspreiding as monofunksionele areas en vang

die armes en nuwe stadsinwoners in groot disfunksionele dorpsgebiede in die buitewyke van die

stad vas.

Die “Informal Grid”-stelsel is ’n effektiewe modulêre ontwerp. Dit bied voordele in terme van

buigsaamheid en aanpasbaarheid. Die ontwerp bied ’n effektiewe en estetiese ontwerp wat ’n hoër

digtheid in persoon tot area-verhouding as losstaande eenhede bied. Dit is ’n belangrike aspek om in

ag te neem aangesien beskikbare grond naby stadsgebiede beperk is. Die ontwerp skep ruim

eenhede en het gemeenskaplike oop areas waar gemeenskappe bymekaar kan kom om te ontspan.

Al die konstruksiemetodes onder bespreking kan volgens hierdie modulêre ontwerp toegepas word

omdat dit so ’n aanpasbare en buigsame ontwerp is. Die konstruksiemetodes kan

multiverdiepingsontwerpe akkommodeer.

9.2. Verdere Studies

Uit die navorsing en ondersoeke van hierdie projek het gevolg dat daar ander faktore of elemente

ondersoek kan word in toekomstige studies om meer akkurate en breedvoerige gevolgtrekkings te

verkry. Hier is voorstelle vir verdere studies wat uit hierdie projek gelei het:

Die fondamente kan deel vorm van die besluitnemingsfaktore aangesien daar met

verskillende tipe konstruksiemetodes te doen is. Ligte strukture het moontlik kleiner

fondamente nodig wat ’n invloed sal hê op die koste en konstruksietyd.

Beskou 190mm sementblokke as ’n alternatief vir kleibakstene vir tradisionele messelwerk

behuising. In die moderne konstruksiebedryf is sementblokke meer algemeen as

kleibakstene.

Beskou meervuldige eenhede (volledige blok woonstelle soos deur die “Informal Grid”

sisteem beskryf word) en nie net ’n enkele eenheid om ’n meer akkurate vergelyking te kry.

Omdat van die alternatiewe goedkoper raak deur herhaling en deur groter projekte, sal die

ondersoek ’n meer akkurate resultaat lewer.

Beskou die afwerkings van elke alternatief vir ’n meer akkurate koste en tyd vergelyking.

Ken geweegde faktore toe aan die besluitnemingsfaktore om ’n algehele indruk te kry van

die alternatiewe.


93

BRONNELYS

AboutTrades: Precast concrete erector. (2012). Retrieved August 30, 2014, from

http://www.apprenticesearch.com/AboutTrades/GetTradeDetails?tradeId=104&TradeNa

Advanced Building. (2014). Retrieved Augustus 26, 2014, from http://www.advanced-

building.org/im-a-professional/

Barnard, D. (2011). Light steel construction and modular homes as alternative building methods in

South Africa. Unpublished research report, B.Sc Honours, University of Pretoria, Pretoria.

Barnard, J. (2011). Light Steel Frame Building on the up. Construction World, 32.

Blismas, N. G., Pasquire, C. L., & Gibb, A. G. (2006). Benefit Evaluation for Off-site Production in

Construction. Construction Management and Economics, 24(2), 121-130.

Bock, B. (2006). Precast Concrete Wall Panels. Naperville: PATH.

Bosch, J. (2003). Omgewingsvolhoubaarheid met Ontwikkeling. Ongepubliseerde tesis vir

Meestersgraad, Universiteit Stellenbosch, Stellenbosch.

Brick and Block Masonry Construction. (2008, May). Build It magazine.

Brigden, M. (2013, October 24). THE PROS AND CONS OF BRICK AND BLOCK CONSTRUCTION.

Retrieved from The Green Home: http://www.thegreenhome.co.uk/builing-products/brick-

and-block-construction/

Brzev, S. (2012). Precast concrete introduction. Retrieved from www.world-housing.net

Built Environment. (2014). Retrieved August 15, 2014, from https://www.innovateuk.org/built-

environment

Burger, J., & Mark, S. (2010). Cost Effectiveness Analysis of Low Income Housing. Analise, Universiteit

Stellenbosch, Stellenbosch.

Burger, S. (2013). Reductions All Round. Engineering News, 19(25), 36.


94

Burgoyne, M. (2008). Factors affecting housing delivery in South Africa: A case study of the

Fisantekraal housing development project. Unpublished master's degree thesis, Stellenbosch

University, Stellenbosch..

CDC: Health-Related Quality of Life. (2013). Retrieved August 15, 2014, from

http://www.cdc.gov/hrqol/wellbeing.htm

Charlton, S. (2004). An Overview of the Housing Policy and Debates, particularly in relation to

Women (or Vulnerable Groupings). Centre for the Study of Violence and Reconciliation.

Chen, D. (2014). Deep Blue SmartHouse Co.,Ltd. Retrieved August 19, 2014, from

http://www.smarthousing.cn/china-

prefab_disaster_light_steel_frame_houses_light_weight_steel_framed_homes-

1995971.html

De Clercq, H. (2014). Persoonlike onderhoud. 18 Augustus, Stellenbosch.

Dewar, D. (1991). Cities under stress. In Restoring the Land: Environment and Change in Post-

Apartheid South Africa (pp. 91-102). London: Panos Publications LTD.

Drager, L. (1996). An Investigation nto the State of Sustainable Construction within the South African

Building Industry. Universiteit van Kaapstad. Departement van Omgewing en Geologiese

Wetenskappe.

DRM Investments. (2013). Retrieved August 29, 2014, from http://www.drmprefab.com/cement-

home

Du Plessis, C. (2001). Sustainablility and Sustainable Construction: The South African Context.

Building Research & Information, 29(5), 374-380.

Du Plessis, C., Adebayo, A., Agopyan, V., Beyers, C., Chambuya, S., Ebohon, J., Giyamah, O., Irurah,

D., John, V., Hassan, A., Laul, A., Marulanda, L., Napier, M., Ofori, G., Pinto de Arruda, M.,

Rwelamila, P.D., Sara, L., Sattler, M., Shafii, F., Shah, K. (2002). Agenda 21 for Sustainable

Construction in Developing Countries: A Discussion Document. Pretoria: CSIR Building and

contruction technology (Boutrek).

Edwards, B., & Turrent, D. (2000). Sustainable Housing: Principles & Practice (1 ed.). (B. Edwards, &

D. Turrent, Eds.) Great Britain: E & FN Spon.


95

Egan, T. (2014). Trade of Plastering. Dublin: SOLAS.

Elliott, K. S. (2002). Precast Concrete Structures (First ed.). Great Britain: Elsevier Science.

Engage, K. (2013). Addressing the Housing Backlog in South Afrika, 1. Retrieved Desember 11, 2013,

from http://www.ngopulse.org/article/addressing-housing-backlog-south-africa

Freedman, S. (2001). Design Factors Influencing the Aesthetics of Architectural Precast Concrete. PCI

Journal, 2(2001), 44-60.

Geoffrey, C. M., Lawrence, O. G., Hakgamalang, J. C., & Januarius, O. A. (2011). Rural structures in the

tropics: Design and Development. Rome: FAO.

Glass, J. (2000). The Future for Precast Concrete in Low-Rise Housing. Leicester: British Precast

Concrete Federation.

Hill, R., & Bowen, P. (1997). Sustainable Construction: Principles and Framework for Attainment.

Construction Management and Economics, 15, 223-239.

Hill, R., Pienaar, J., Bowen, P., Krusel, K., & Kuiper, S. (2002). The transition to sustainability in the

planning, construction and management of the built environment in South Africa.

International Journal of Environmental Technology and Management, 2(1-3), 200-24.

Hodgson, S. (2002). Foreword, in du Plessis et al., Agenda 21 for Sustainable Construction in

Developing Countries: A Discussion Document:. Commissioned for the World Summit on

Sustainable Development, Johannesburg, p.i.

Hylink, R., & Snapper, G. (2012). Raising expectations. Retrieved August 30, 2014, from

http://precast.org/2010/05/raising-expectations/#more-1835

Ischebeck. (2010). Titan push-pull props. Retrieved August 24, 2014, from

http://www.ischebeck.es/en.home/encofrados/tornapuntas-es.html

Jurgens, C. J. (2008). An investigation into the feasibility of hybrid concrete construction in South

Africa. Unpublished thesis, Stellenbosch University, Stellenbosch.

Keuler, J. (2013), Personal interview. 5 August, Stellenbosch.


96

Labour-based Methods and Technologies for Employment Intensive Construction Works.

(2005).South Africa: CIDB.

Little Green Book of Concrete. (2008). Carmel: NPCA.

Lombard, A. (2011). Decision making between Hybrid and In-situ Concrete Construction in South

Africa. Master's degree thesis, Stellenbosch University, Stellenbosch.

Louw, L. (2011). NGO Pulse: RDP houses. Retrieved August 15, 2014, from

http://www.ngopulse.org/article/convert-all-rdp-housing-full-and-unrestricted-freehold-title

Lyons, M. (2009). A Comparative analysis between steel, masonry and timber frame construction in

residential housing. Pretoria: University of Pretoria.

Majavu, A. (2012, December 13). South Africa's Non-Existent Affordable Housing Programme. The

South African Civil Society Information Service.

Merritt, F. S., & Ricketts, J. T. (2001). Building Design and Construction Handbook (6 ed.). McGraw-

Hill Professional.

Modular Building Solutions. (2014). Proposal, Vela Building Solutions, Cape Town.

National Infrastructure Mainteneance Stategy. (2006).Construction Industry Development Board:

CSIR. Republic of South Africa: Department of Public Works.

PCA America's Cement Manufacturers. (2014). Retrieved September 8, 2014, from

http://www.cement.org/think-harder-concrete-/homes/building-systems/pre-cast

Prefab Building Technology. (2014). Retrieved August 13, 2014, from http://prefabs.co.za/modular-

homes-and-buildings/

Prinsloo, P. (2014). Persoonlike onderhoud. 25 Augustus, Durbanville.

Promoting precast concrete usage - also for structural engineering. (2013). Civil Engineering:

Magazine of the South African Institution of Civil Engineering, 21(2), 48-50.

Ramutloa, L. (2011). Speech by the Minister of Labour, Mildred Nelisiwe Oliphant at the Annual

Labour Policy Conference. Retrieved September 16, 2014, from


97

http://www.labour.gov.za/DOL/media-desk/speeches/2011/speech-by-the-minister-of-

labour-mildred-nelisiwe-oliphant-at-the-annual-labour-policy-conference/

Reardon, C. (2013). Materials: Precast concrete. Retrieved September 9, 2014, from Your Home:

http://www.yourhome.gov.au/sites/yourhome.gov.au/files/pdf/YOURHOME-3-Materials-

10-PrecastConcrete-(4Dec13).pdf

Reh, F. J. (2014). Management & Leadership. Retrieved August 13, 2014, from

http://management.about.com/cs/people/a/MngChng092302.htm

Ritchie, D. (2009). A look at alternative wall construction systems and the appropriateness of these

wall systems in RDP housing. Pretoria: University of Pretoria.

Roofs, W. a. (2011). Light Steel Frame Building in South Africa.

Ross, N., Bowen, P., & Lincoln, D. (2010). Sustainable Housing for Low-Income Communities: Lessons

For South Africa in the Local an Developing World cases. Construction Management and

Economics (May 2010), 28, 433-449.

SA-Housing. (2010). South Africa-Housing. Retrieved May 23, 2013, from

http://www.nationsencyclopedia.com/Africa/South-Africa-HOUSING.html#ixzz2RHJcW3Ew

SASFA. (2014). Retrieved August 13, 2014, from http://sasfa.co.za/

Schrijver, N. (2008). The Evolution of Sustainable Development in International Law: Inception,

Meaning and Status (329 ed.). (N. Schrijver, Ed.) Recueil: Hague Academy of International

Law.

Silverline. (2013). Light Steel Frame construction & High Performance Alternative Building Solutions.

Cape Town.

Singh, S. (2012). The state of SA's construction industry. Retrieved August 15, 2014, from

http://www.moneyweb.co.za/moneyweb-soapbox/the-state-of-sas-construction-industry

Snowman, M., & Urquhart, P. (1998). A Place Called Home - Environmental Issues and Low-cost

Housing. Cape Town: University of Cape Town Press (Pty) Ltd.

Sustainability in Brick Masonry. (2012). Retrieved from The Constructor:

http://theconstructor.org/building/sustainability-in-brick-masonry/6574/


98

Terblanche, M. (2002). Die skep van Aanvaarbare Behuising binne die konteks van Volhoubare

Ontwikkeling. Universiteit Stellenbosch. Stellenbosch: Skool vir Openbare Bestuur en

Beplanning.

The Concrete Centre: Hybrid Concrete Construction. (2005). Retrieved August 29, 2014, from

http://www.concretecentre.com/default.aspx?page=1363

Tissington, K. (2011). A Resource Guide to Housing in South Africa 1994-2010: Legislation, Policy,

Programmes and Practice. South Africa: Socio-economic rights institute.

Tonkin, A. (2008). Sustainable medium-density housing: A resource book (1 ed.). (F. A. Karen Rutter,

Ed.) Cape Town: Development Action Group (DAG).

Transport and Erection. (2014, September 25). Retrieved from Sustainable Precast Concrete:

http://www.sustainableprecast.ca/transportation_erection/precast_sustainability/canada/i

ndex.do

Verduyn, M. (2014). Franchise Zone. Retrieved August 27, 2014, from

http://www.franchisezone.co.za/article/breaking-new-ground/

Vutha, T. (2012, January). 3 ECO CITY CONSTRUCTION. Retrieved September 8, 2014, from

http://www.3ecocity.com/?page=dt&ctype=article&id=86&lg=en

Western Cape Government: Individual Housing Subsidies. (2014). Retrieved August 14, 2014, from

http://www.westerncape.gov.za/services/individual-housing-subsidies

White Paper (2014). A New Housing Policy and Strategy for South Africa. Department of Housing.

Whiteman, J. (2000). The Sustainability Challenge for Southern Africa. New York: St. Martin's Press.

Woods, S. (2008, May). My home, my STEEL castle. Popular Mechanics, pp. 86-89.

Zurcher, L. (2012). The Informal Grid. Unpublished project report, ICOM. Swiss Federal Institude of

Technology, Lausanne.


99

ADDENDUM A: ”INFORMAL GRID”- STELSEL

(Zurcher, 2012)


100

Die ”Informal Grid”- stelsel is modules wat varieer tussen ’n kombinasie van 3m x 3m en 4.5m x

4.5m, soos aangedui in Figuur 15.

Figuur 15: "Informal Grid"- stelsel (Zurcher, 2012)


101

Figuur 16 hieronder vertoon ’n tipiese uitleg van die kernmodules waar rondom die wooneenhede

gebou gaan word (Zurcher, 2012).

Figuur 16: Kernmodules (Zurcher, 2012)


102

Figuur 17

Die wooneenheid links

stel een woonstel per

vloer voor.

Daar is verskillende

scenario’s waarvolgens

eienaarskap verdeel kan

word:

i) Die eienaar(s) besit

een of twee vloere en

huur die ander.

ii) Die eienaar(s) besit al

die vloere in die geval

van ’n groot familie.

iii) Een eienaar per vloer.

(Zurcher, 2012).

Die wooneenheid regs

stel twee klein huise

voor. Daar is verskillende



word:

i) ’n Enkeleienaar met

die opsie om die

onderste kamer te

verhuur of in ’n

winkel te omskep.

ii) ’n Kamer kan in die

toekoms aangebou

word die mini-huis vir

die familie te ver-

groot, of om die

ekstra kamer te

verhuur.

(Zurcher, 2012)

Figuur 17: Moontlike Kombinasie 1 (Zurcher, 2012)


103

Figuur 18

Die wooneenheid links

stel een woonstel per

vloer voor. Daar is ver-

skillende scenario’s

waarvolgens eienaarskap

verdeel kan word:

i) Die eienaar(s) besit

een of twee vloere en

huur die ander.

ii) Die eienaar(s) besit al

die vloere, soos in die

geval van ’n groot

familie.

iii) Een eienaar per vloer.

(Zurcher, 2012)

Die wooneenheid regs

stel ’n woonstel op die

grondvloer en klein huise

op die boonste vloere

voor.

Daar is verskillende



word in :

i) Die eienaar woon in

die woonstel of mini-

huis en verhuur die

ander dele.

ii) Die eienaar woon in

mini-huis en omskep

die grondvloer in ’n

kommersiële eenheid.

iii) Een eienaar per

eenheid.

(Zurcher, 2012)



104

Figuur 19

Die wooneenheid links stel

’n drieverdieping mini-huis

voor.

Die voorgestelde scenario


verdeel kan word, is dat

die huis deur een groot

familie gedeel word en ’n

kamer op die grondvloer

kan verhuur word of in ’n

kommersiële eenheid kan

omskep.

(Zurcher, 2012).

Die wooneenheid regs stel

’n woonstel op die grond-

vloer en klein huise op die

boonste vloere voor. Daar

is verskillende scenario’s


verdeel kan word:

i) Die eienaar woon in die

woonstel of mini-huis

en verhuur die ander.

ii) Die eienaar woon in die

mini-huis en omskep

die grondvloer in ’n

kommersiële eenheid.

iii) Een eienaar per

eenheid.

(Zurcher, 2012).



105

Figuur 20

Die volgende uitleg stel

twee of meer woon-

eenhede voor, wat deur

’n gemeenskaplike

binnehof verbind is.

Die voorgestelde

scenario waarvolgens


word, is waar verskil-

lende families of naas-

bestaandes saam woon

en die gemeenskaplike

binnehof deel.

Die grondvloer, asook

die binnehof kan in ’n

kommersiële eenheid of

’n stalletjie omskep

word.

(Zurcher, 2012).


Documents

Alternatiewe laekostebehuisingstelsels met mediumdigtheid