19
Relatóriu Anuál APFTL 2017 ALUMNI PARLAMENTU FOINSA’E TIMOR-LESTE [APFTL] Page 1/19 ALUMNI PARLAMENTU FOINSA’E TIMOR-LESTE APFTL “Juventude Autor ba Dezenvolvimentu Sustentável, Síviku, Solidáriu, Justu no Orgullu nu’udar TimoroanRELATÓRIU ANUÁL 2017

ALUMNI PARLAMENTU FOINSA’E TIMOR-LESTE APFTL

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Relatóriu Anuál APFTL 2017

A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]

Page 1/19

ALUMNI PARLAMENTU FOINSA’E TIMOR-LESTE

APFTL

“Juventude Autor ba Dezenvolvimentu Sustentável, Síviku, Solidáriu,

Justu no Orgullu nu’udar Timoroan”

RELATÓRIU ANUÁL

2017

Relatóriu Anuál APFTL 2017

A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]

Page 2/19

PREFÁSIU

KONTÉUDU

AGRADESEMENTU

PARTE-I. INTRODUSAUN

PARTE-II. DEZENVOLVE KAPASIDADE REKURSU HUMANU

2.1 FORMASAUN LIDERANSA BAZIKU

2.2 FORMASAUN JESTAUN ORGANIZASAUN

2.3 FORMASAUN JESTAUN FINANSEIRU

2.4 FORMASAUN KOOPERATIVA & BUSSINES PLAN

2.5 FORMASAUN METODOLOJIA PESKIJA

2.6 TOT EDUKSAUN SIVIKA & ABILIDADE MORIS [LSBE]

2.7 PARSEIRIA

PARTE-III. EVOLUSAUN ORSAMENTU 2017

PARTE-IV. PROGRAMA APFTL 2017

4.1 FORMASAUN EDUKSAUN SIVIKA

4.2 FORMASAUN ABILIDADR MORIS [LSBE]

4.3 JOVEN BIANAL CRIADORES CPLP

4.4 PAJINA FACEBOOK

4.5 FORMASAUN AREA SIVIKU NO SAUDAVEL JUVENTUDE

4.6 KOMPETISAUN JORNAL PAREDE

4.7 SELEBRASAUN LORON MUNDIAL JUVENTUDE

4.8 DIALOGU KOMUNITARIU

4.9 FORMSAUN JOVEN ELEITU SUKU

4.10 FORMASAUN CBO

4.11 FORMASAUN NO PLENARIA PFN

PARTE-V. AVALIASAUN IMPLEMENTASAUN PROGRAMA

PARTE-VI REKOMENDASAUN

6.1 REKOMENDASAUN

Relatóriu Anuál APFTL 2017

A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]

Page 3/19

PREFÁSIU

Hahi no hana’in ba Aman Maromak mak kbi’it ba buat hotu iha mundu ne’e nian, ami Agradese ba Domin,

Grasa no Tulun ne’ebé Nain fó ba ami hodi finaliza Relatóriu Anuál Alumni Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste

[APFTL] ba tinan 2017.

Relatóriu Anuál Alumni Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste ba tinan 2017 ida ne’e, hanesan informasaun ida

ne’ebé ami deskreve ba parte hotu-hotu ne’ebé servisu direita no/ka indireita ba área juventude, nune’e bele

sai hanesan referénsia ba ita hotu, liu-liu ba Alumni Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste hodi foti desizaun, no

mós nu’udar meius toma resposabilidade ho akuntabilidade kona-ba saida deit mak Alumni Parlamentu

Foinsa’e Timor-Leste [ho Lema Kari Fini Di’ak ba Foinsa’e Sira] hala’o ona, hodi implementa programa ka

atividade ba foinsa’e sira tuir Planu Asaun Alumni Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste, nune’e mós saida mak

presiza hatutan no hadi’ak iha futuru.

Hahú ho Agradesementu husi Prezidente Alumni Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste, Zaulino Gomes da

Silva, kontéudu Relatóriu Anuál Instituisaun hafahe ba parte neen:

Parte -1 ko’alia kona-ba Introdusaun.

Parte-2 ko’alia kona-ba Dezenvolve Kapasidade Rekursu Humanus organizasuan nian hodi bele garante

servisu la’o ho efisiénsi no efikásia.

Parte-3 ko’alia kona-ba evolusaun orsamentu tinan 2017, hanesan meius ida hodi relata prosesu ezekusaun

fundus programa no/ka atividade sira iha tinan 2017.

Parte-4 ko’alia kona-ba programa hirak ne’ebé Alumni Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste hala’o ona durante

tinan 2017 nia laran.

Parte-5 ko’alia kona-ba avaliasaun implementasaun programa mak hala’o ona, nu’udar reflesaun honestu

ba programa ka atividade durante tinan ida nia laran, parte ne’e tenta atu hare’e objektivu saida mak atinje

no/ka alkansa durante tinan ida nia laran, nune’e mós problemas mak infrenta durante implementasaun

programa no atividade.

Relatóriu Anuál APFTL 2017

A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]

Page 4/19

Parte-6 hato’o mós rekomendasaun balun ne’e presiza konsidera wainhira atu trasa planu no implementa

iha tinan oin mai.

Dili, início de Janeiru de 2018

Ekipa Elaborador

Relatóriu Anuál APFTL 2017

A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]

Page 5/19

AGRADESEMENTU

Ho onra bo’ot nu’udar Prezidente APFTL hakarak relata

no aprezenta relatóriu Anuál 2017 nian ida ne’e, ne’ebé

hatudu rezultadu ida husi servisu kooperasaun ho parseiru

sira liu husi programa no/ka atividade hirak mak la’o ona

ba foinsa’e sira iha Timor-Leste.

Maioria populasaun Timor-Leste ho idade joven tan ne’e

ita presija halo investimentu ida ne’ebé diak ba foinsa’e

sira nune’e bele sai potensia boot atu kontribui ba

dezenvolvimentu Timor-Leste iha futuru.

Ho ksolok boot ha’u foti oportunidade ne’e hodi fó parabens ba estrutura APFTL no membru sira hotu,

parseiru sira hotu, iklui ba ema hotu-hotu ne’ebé kontribui direita no indireita ba susesu implementasaun

programa iha tinan 2017. Fiar katak ita nafatin servisu hamutuk hodi bele dezenvolve area juventude iha

Timor-Leste.

Relatóriu Anuál Alumni Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste ba tinan 2017 ida ne’e, hanesan informasaun ida

ne’ebé ami deskreve ba parte hotu-hotu ne’ebé servisu direita no/ka indireita ba área juventude, nune’e bele

sai hanesan referénsia ba ita hotu, liu-liu ba Alumni Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste hodi foti desizaun, no

mós nu’udar meius toma responsabilidade ho akuntabilidade.

Ikus liu sauda no agradese ba komitmentu, dedikasaun, vontade no espeiritu voluntariu hodi hala’o servisu

hotu-hotu iha tinan 2017. Hein katak ho grasa nain Maromak nian sei hela nafatin ho ita.

Zaulino Gomes da Silva Prezidente APFTL

Relatóriu Anuál APFTL 2017

A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]

Page 6/19

PARTE-I

INTRODUSAUN

Alumni Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste, iha tinan 2017 hala’o

ona servisu lubuk ida ne’ebé orienta liu ba dezenvolve

kreatividade, inisiatividade no karakter foinsa’e sira nian, programa

no/ka atividade mak orgaun ezekutivu dezamina ona tuir

funsionamentu orgaun ezekutivu nian refleta ba vizaun

organizasaun nian no kumpri tuir Planu Asaun Anuál 2017, mak

hetan ona apresiasaun liu husi Asembleia Jeral Anuál.

Tinan 2017 sai hanesan tinan ida ne’ebé teste bo’ot ida ba Alumni Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste,

hodi implementa programa no/ka atividade sira ne’ebé hetan ona apresiasaun husi Asembleia Jeral

Anuál la inklui atividade hirak mak la mensiona iha Planu Asaun Anuál, maibe kontribui ba atinjimentu

vizaun APFTL nian.

Programa no/ka atividade hirak mak deskreve ona iha Planu Asaun Anuál 2017, estrutura ezekutivu halo

esforsu lubuk ida lori Planu Asaun Anuál APFTL nian hakbesik ba parseiru sira ne’ebé iha interese apoiu

ba implementasaun programa no/ka atividade ne’ebé kotempla ona iha Planu Asaun Anuál APFTL 2017.

Durante prosesu implementasaun programa no/ka atividade hasoru dezafiu balun ne’ebé kontribui direita

ka indireitamente ba atinjimentu objektivu programa no/ka atividade la efikas no la efisiente, maibe la

hamate espiritu no vontade hodi nafatin hala’o misaun ida ne’e tuir prinsipiu APFTL katak; Ativismu,

Sivismu no Voluntarismu.

Relatóriu Anuál APFTL 2017

A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]

Page 7/19

PARTE–II

DEZENVOLVE KAPASIDADE REKURSU HUMANU

Dezenvolve Kapasidade Rekursu Humanu organizasaun ne’e importante tebes ba organizasaun nia

ezistensia hodi bele fortifika diak liu tan jestaun organizasaun, tan ne’e APFTL nota katak presija duni

dezenvolve kapasidade rekursu humanus organizasuan nune’e organizasaun ne’e forte no banati tuir

prinsipiu Boa Governasaun.

2.1 FORMASAUN LIDERANSA BAZIKU

Estrutura Ezekutivu APFTL partisipa iha formasaun lideransa baziku iha Munisipiu Viqueque ne’ebé organiza husi Centru Juventude Munisipiu Viqueque ho apoiu fundus husi SEJD.

Objektivu husi formasaun ne’e hodi dezenvolve diak liu tan abilidade lideransa organizasaun sira nian nune’e lider organizasaun sira iha ona koñesementu liderasna hodi bele lidera organizasaun.

Formasaun ne’e hala’o iha loron 21-25 Agustu 2017, formador husi Director Geral SEJD, Metodio Caetano Moniz.

Organizsaun sira mak partisipa iha formasaun refere mak hanesan Centru Juventude 12 munisipiu, RAEOA, UNETL, no APFTL. Durante formasuan loron lima nia laran partisipante sira aprende kona-ba materia sira hanesan:

Difinisaun lider no lideransa

Funsaun lider no papel lideransa

Leadership Style

Tipo & fontes poder.

Leadership Competencies

Emotional Intelligence,.

Leadership Management

Situational leadership.

Materia hirak ne’e importante tebes hodi dezenvolve diak liu tan abilidade lideransa APFTL nian

Relatóriu Anuál APFTL 2017

A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]

Page 8/19

2.2 FORMASAUN JESTAUN ORGANIZASAUN

Estrutura Ezekutivu APFTL partisipa iha formasaun Jestaun Organizasaun iha RAEOA ne’ebé organiza husi Centru Juventude RAEOA ho apoiu fundus husi SEJD.

Objektivu husi formasaun ne’e hodi dezenvolve diak liu tan abilidade jestaun organizsaun lider sira nian nune’e lider organizasaun sira iha ona koñesementu jestaun hodi bele halo jestaun ne’ebé diak iha organizasaun.

Formasaun ne’e hala’o iha loron 3-7 Setembru 2017, formador husi Director Geral SEJD, Metodio Caetano Moniz, Director Nasional Juventude, David Tomas De Deus no Chefe Departamentu Fortalesementu Instituisional, Jacinto Ximenes.

Organizsaun sira mak partisipa iha formasaun refere mak hanesan Centru Juventude 12 munisipiu, RAEOA, UNETL, no APFTL. Durante formasuan loron lima nia laran partisipante sira aprende kona-ba materia sira hanesan:

Introdusaun, Vizaun, Rekursu no Sistema

Difinisaun Organizasaun

Jestaun Organizasaun

Estrutura Organizasaun

Karekteristikas Organizasaun

Deskrisaun Tarefas / Job Description

Difinisaun Job Description

Importansia Job Description

Etapa Elabora Job Description

Job Description Analysis

Job Description Identity

SOP

MONEV

Materia hirak ne’e importante tebes hodi dezenvolve diak liu tan abilidade Jestaun Organizasaun APFTL nian

Relatóriu Anuál APFTL 2017

A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]

Page 9/19

2.3 FORMASAUN JESTAUN FINANSEIRU Estrutura Ezekutivu APFTL partisipa iha formasaun Jestaun Finanseiru iha Munisipiu Aileu ne’ebé organiza husi Centru Juventude Aileu ho apoiu fundus husi SEJD. Objektivu husi formasaun ne’e hodi dezenvolve diak liu tan abilidade jestaun finanseiru organizasaun sira nian nune’e banati ba prinsipiu transparansia no accountabilidade. Formsaun Jestaun Finanseiru ne’e importante tebes hodi dezenvolve no fortifka organizasaun nian sistema finanseiru. 2.4 FORMASUAN KOOPERATIVA NO BUSSINES PLAN

Aliende ne’e Xefe Divizaun Youth Entrepeunership ne’ebé hetan autorizasaun husi Prezidente hodi ba partisipa iha formasaun Kooperativa ne’ebé hala’o iha Munisipiu Manu-Fahi no Formasaun BUSSINES Plan mak realiza iha Dili, ho apoiu fundus husi SEJD, organiza husi Centru Juventude Manu-Fahi no Dili. Objektivu husi formasaun ne’e hodi bele dezenvolve abilidade kooperativa no BUSSINES Plan APFTL nian, nune’e bele dezenvolve diak liu tan koopetaiva APFTL nian. 2.5 FORMSAUN METODOLOJIA PESKIJA

Nune’e mós membru no estrutura APFTL sira hetan formasaun kona-ba metodolojia peskija, objektivu husi formsaun ne’e membru no estrutura APFTL sira iha abilidade kona-ba metolojia peskija, apoiu fundus husi SEJD. 2.6 TOT EDUKASAUN SIVIKA & ABILIDADE MORIS [LSBE] Membru APFTL sira tuir formsaun ToT kona-ba Edukasaun Sivika ne’ebé finansia husi Kooperasaun Alemanha iha Timor-Leste, liu husi GIZ, objektivu husi formsaun ne’e membru sira iha abilidade sai nu’udar formador Edukasaun Sivika. UNICEF fasilita formasaun ToT Abilidade Moris [LSBE] ba membru APFTL sira, formsaun ne’e ho objektivu prepara membru APFTL sira hodi sai fasilitador LSBE. Formasaun hirak mak deskreve ona iha dokuemntu ne’e util tebes ba APFTL hodi dezenvolve diak liu tan kapasidade instituisional organizasaun nian.

Relatóriu Anuál APFTL 2017

A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]

Page 10/19

2.7 PARSEIRIA APFTL

Durante ezistensia, APFTL hala’o ona servisu parseria ho instituisaun Governu no Ajensia Nasional no Internasional mak hanesan tuir mai ne’e:

Sekretaria Estadu ba Juventude no Desportu [SEJD]

United Nations International Children’s Emergency Fund [UNICEF]

Kooperasaun Alemaña iha Timor-Leste, liu-husi Fundus ba Dame [GIZ-Peace Fund]

International Foundation for Electoral Systems [IFES]

United Nation Population Fund [UNFPA]

Conselho Nasional Juventude Timor-Leste [CNJTL]

Ministériu Administrasaun Estatal MAE

Marie Stopes International

PREZIDENTE APFTL ZAULINO GOMES DA SILVA SIMU SERTIFIKADU APRESIASAUN SERVISU PARSERIA HUSI SECRETARIA ESTADU BA JUVENTUDE NO DESPORTU, LEOVIGILDA DA COSTA HORNAI

Relatóriu Anuál APFTL 2017

A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]

Page 11/19

PARTE-III

EVOLUSAUN ORSAMENTU 2017

FONTES ORSAMENTU

PROGRAMA/ATIVIDADE MONANTES APROVADU

GASTUS BALANSU PERSENTAJEM

Ezekuta La Ezekuta %

SEJD Fundus Operasional 2017 $ 3,706.50 $ 3,626.45 $ 80.05 98% 2% 100%

SEJD Joven Criadores CPLP $ 28,665.00 $ 28,059.25 $ 605.75 98% 2% 100%

SEJD Formasaun Area Siviku no saudavel

$ 4,489.00 $ 4,305.55 $ 183.45 96% 4% 100%

UNICEF Formasaun Life Skill Based Education [LSBE]

$ 8,066.00 $ 8,063.05 $ 2.95 100% 0% 100%

SEJD Dialogu Komunitariu $ 26,397.00 $ 19,683.35 $ 6,713.65 75% 25% 100%

SEJD Kompetisaun Jornal Parede $ 4,807.00 $ 4,916.80 $ (109.80) 102% -2% 100%

SEJD Joven Eleitu Suku $ 40,000.00 $ 23,515.15 $ 16,484.85 59% 41% 100%

SEJD Formasaun CBO [Pekuariu,Peskas no Hortikultura]

$ 26,866.00 $ 13,357.80 $ 13,508.20 50% 50% 100%

SEJD Selebrasaun Loron Mundial Juventude

$ 13,327.25 $ 11,903.55 $ 1,423.70 89% 11% 100%

SEJD Formasaun Metodolojia Peskija

$ 3,468.00 $ 2,144.15 $ 1,323.85 62% 38% 100%

GIZ Formasaun Eduksaun Sivika $ 5,718.00 $ 5,068.15 $ 649.85 89% 11% 100%

IFES Pajina Facebook IFES $ 3,022.50 $ 2,608.25 $ 414.25 86% 14% 100%

SEDPAC Formasaun no Plenaria PFN $ 75,547.50 $ 73,182.50 $ 2,365.00 97% 3% 100%

SEDPAC Adisional PFN $ 8,670.00 $ 5,185.00 $ 3,485.00 60% 40% 100%

GRAND TOTAL $ 252,749.75 $ 205,619.00 $ 47,130.75 81% 19% 100%

Tabela-01. Orsamentu

Husi total orsamentu mak aloka ona durante tinan 2017 nia laran nu’udar temi ona iha leten [USD

252,749.75] Alumni Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste konsege ezekuta [USD 205,619.00 Mil ka 81%] no

montante orsamentu [USD 47,130.75 Mil ka 19%] mak la konsege ezekuta, nune’e orsamentu balansu refere

entrega hikas fali ba Fontes Orsamentu ka osan nain. Exeptu balansu fundus husi IFES nian mak la entregas

hikas fali no konsidera hanesan Chas APFTL.

Relatóriu Anuál APFTL 2017

A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]

Page 12/19

PARTE-IV

PROGRAMA APFTL 2017

Alumni Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste [APFTL] hare katak foinsa’e mak sai hanesan potensia ba

dezenvolvimentu nasaun nian tanba ne’e investimentu ba área juventude sai hanesan mós prioridade ba

Alumni Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste hanesan organizasaun independente ida ne’ebé servisu ba área

juventude buka atu halo kooperasaun ho instituisaun hirak ne’ebé servisu ba área juventude. Nune’e iha

tinan 2017 ne’e APFTL konsege hala’o nia programa ka atividade ba maluk foinsa’e sira.

4.1 FORMASAUN EDUKSAUN SIVIKA APFTL hala’o formsaun eduksaun sivika ba foinsa’e estudante sira iha munisipiu Dili laran, formasaun ne’e realiza tanba hetan apoiu finanseiru husi Kooperasaun Alemanha iha Timor-Leste atravez husi GIZ no parseiru ho SEJD. Ho objektivu “Promove edukasaun civika no valor demokrasia ba Juventide in Timor-Leste”

Formasaun eduksaun sivika realiza iha eskola Sekundaria, 12 de Novembru, 28 de Novembru, 4 de Novembru no Nobel da Paz, total estudante mak hola parte iha formsaun hamutuk ema nain 156 mane 68 feto 88.

Hafoin formasaun remata partisipa sira relata katak materia ne’e ajuda tebes sira hodi bele dezenvolve sira nia attitude ne’ebé diak, onestu, fiar an, ajuda malu, obedensia, respeita malu no amizade. Partisipantes sira hateten mós valores importante ne’ebé sira aprende husi edukasaun sivika ne’e partisipantes sira promove no aplika ona iha sira ida-idak nia

eskola no komunidade mak sira hela.

Relatóriu Anuál APFTL 2017

A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]

Page 13/19

4.2 FORMSAUN ABILIDADE MORIS [LSBE]

APFTL hala’o formsaun abilidade moris [LSBE] ba foinsa’e estudante sira iha munisipiu Dili no Ermera, formasaun ne’e realiza tanba hetan apoiu fundus orsamentu husi UNICEF no parseiru ho SEJD. Ho Objektivu:

Jovens sira hatene no koñese sira nia

an no ema seluk

Jovens sira hatene ona no identifika

sira nia abilidade baziku

Jovens sira hatene ona oinsa moris iha

sosiedade

Formasaun abilidade moris ne’e hetan partisipasaun husi foinsa’e sira ema nain 118 husi munisipiu Dili no Ermera.

Partisipantes sira relata katak sira kontente tebes hodi atende formasaun ne’e, nune’e mós autoridade sira husu atu kontinua formasaun LSBE ba Professores sira no jovens sira ne’ebé moris iha risku nia laran. Aliende ne’e mós partisipa sira relata katak tempu ba formasuan ne’e loron tolu deit la sufisiente hodi fasilita materia LSBE ho modulu 8. Iha parte seluk mós partisipa sira relata katak formasaun refere presija hala’o mós iha munisipiu sira seluk hodi nune’e foinsa’e hirak mak la hetan oportunidade bele asesu iha formasaun ne’e tanba formsaun ne’e importante tebes ba foinsa’e sira hodi bele koñese sira nia an no ema

seluk.

Relatóriu Anuál APFTL 2017

A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]

Page 14/19

4.3 JOVENS BIANAL CRIADORES CPLP Ho Objektivu

Kultura, muzika no arte Timor-Leste promovida iha nasaun CPLP.

Partisipantes sira iha koñeseimentu iha area moda no goreografer, liu husi formasaun mak sira tuir durante atividade hala’o.

Jovens nain 10 feto nain 6 no mane nain 4, partispa iha programa jovens criadores CPL

4.4 PAJINA FACEBOOK

Ho Objektivu Iha ona pajina facebook 1 mak divulga informasaun pozitvu ba foinsa’e sira hodi hasa’e partisipasaun foinsa’e iha eleisaun parlamentar 2017.

4.5 FORMASAUN AREA SIVIKU NO SAUDAVEL Ho Ojektivu

Hahalok Siviku no Saudavel jovens sira nia dezenvolvidu. Liu husi divulgasaun informsaun internet saudavel, formsaun MHRS no NAPZA ba foinsa’e estudante sira iha munisipiu ho taxa partisipasaun nu’udar iha grafika.

27 25 23 20 21 30

146

2615 14

25 27 19

126

5340 37 45 48 49

272

0

50

100

150

200

250

300

BAUCAU BOBONARO COVALIMA DILI LAUTEM LIQUICA TOTAL

FORMASAUN AREA SIVIKU NO SAUDAVEL

FETO MANE TOTAL

GRAFICA-01 KONA-BA TAXA PARTISIPANTES

Relatóriu Anuál APFTL 2017

A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]

Page 15/19

4.6 KOMPETISAUN JORNAL PAREDE

Ho Objektivu

Abilidade moris saudavel no siviku jovens dezevolvidu Jovens nain 94 feto nain 35 no mane 59 husi eskola sekudnaria munisipiu dili laran partisipa ona iha programa jornal parede.

4.7 SELEBRASAUN LORON INTERNASIONAL JUVENTUDE Ho Ojektivu

Jovens Timor-Leste Iha Abilidade, Konsiensia Demokratiku No Moris Hakamatek

Jovens nain 270 mak hola parte ona ba selebrasaun loron mundial juventude iha tinan 2017, liu husi atividade sira hanesan [seminariu, kadi kakutak, doasau ran no marsa ba dame no saudavel.

4.8 DIALOGU KOMUNITARIU

Ho Objektivu Jovens Sira Kontribui ba Hametin Paz no Trankuilidade Atividade dialogu komunitariu ne’e hetan apoiu husi SEJD ho intesaun hodi halibur foinsa’e sira nia hanoin ba hametin paz no trankuilidade iha eleisaun Parlamentar 2017.

41179

415

91

726

63165

601

122

951

104

344

1016

213

1677

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

AINARO BAUCAU DILI ERMERA TOTAL

DIALOGU KOMUNITARIU

FETO MANE TOTAL

GRAFICA-02 KONA-BA TAXA PARTISIPANTES

Relatóriu Anuál APFTL 2017

A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]

Page 16/19

4.9 FORMASAUN JOVEN ELEITU SUKU

Ho Objektivu

Partisipantes sira iha ona koñesimentu kona-ba LSBE, Eduksaun sivika, Lideransa baziku, jestaun organizasaun, jestaun finanseiru, Promosaun juvenutde no PRA

Jovens eleitu suku nain 31 feto nain 16 no mane nain 15, husi munisipiu, Aileu, Baucau, Dili, Ermera no Liquiça kada munisipiu suku 3, atende ona formasaun ba kapasitasaun jovens eleitu suku. Formasaun joven eleitu suku ne’e realiza tanba hetan apoiu orsamentu husi SEJD atravez diresaun nasional Juventude, formasaun ne’e ho intensaun dezenvolve kapasidade jovens eleitu suku nian hodi nune’e hala’o sira nia papel hanesan lideransa juventude iha suku ne’ebé sira lidera, aliende ne’e mós apoiu elebora Planu Dezenvolvimentu Suku nian. 4.10 FORMASAUN CBO Ho Objektivu Abilidade profisional jovens sira nian dezenvolvidu Jovens nain 15 husi munisipiu 8 kada munisipiu nain 2, mak atende ona formasaun CBO iha area pekuariu, Peskas no Hortikultura. Formasaun ne’e realiza tanba hetan apoiu husi SEJD atravez diresaun nasional Juventude, aliende ne’e mós APFTL fó apoiu fundus ba grupu CBO sira ne’ebé iha inisiativa atu dezenvolve sira nia abilidade hodi kria grupu, liu husi apoiu ne’e bele dezenvolve diak liu tan inisiatividade grupu CBO sira nian

Relatóriu Anuál APFTL 2017

A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]

Page 17/19

4.11 FORMASAUN NO PLENARIA PFN

Parlamentu Foinsa’e Nian, ne’ebé estabelese ho Rezolusaun Governu No.23/2009 de 18 de Novembro, hanesan espasu aprendizazen no pratika demokrasia, kultura debate, forma partisipasaun iha vida publika ho karakter permanente no apartidariu

Espasu aprendizazen no exersisiu ida ne’e fo fatin ba foinsa’e sira atu sensibiliza no inisia jovens sira nia partisipasun demokratika no sivika, hanesan exersisiu ida hodi pratika sira nia direitus no deveres politiku ba aban-bairua [futuru], atraves identifikasaun no hatene didiak sosiedade Timorense ninia problemas, halo debate no votasaun ba questoens hirak ne’ebé mak aprezenta ona.

Iha tinan 2017 APFTL hetan fiar husi SEDPAC liu husi Secretariado PFN hodi organiza formasaun no Plenaria PFN.

Ho Objektivu

Karakter, hahalok no responsabilidade jovens nu’udar potensia lider nasaun forte

Atividade formasaun no Plenaria ne’e hetan partisiapsaun membru PFN ema nain 124 mak atende ona formasaun durante loron neen nia laran hodi aprende materia sira hanesa; Edukasaun Sivika, Abilidade Moris [LSBE], Jornalismu Baziku, Meiu Ambiente, no Internet Saudavel.

Aliende ne’e mós Membru-PFN sira hala’o mós enkontru komisaun durante loron rua nia laran hodi elabora issu tematika kada bankada tuir area tematika.

Nune’e mós Membru-PFN sira hala’o Plenaria durante loron tolu nia laran hodi diskute, dabate no aprova proposta kada komisaun tuir area tematika, iha plenaria nia laran ratifika rezolusaun final P-PFN.

Relatóriu Anuál APFTL 2017

A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]

Page 18/19

PARTE-V

AVALIASAUN IMPLEMENTASAUN PROGRAMA

Programa no/ka atividade mak APFTL hala’o ona iha tinan 2017, fó rezultadu di’ak ba individu, organizasaun

no mós sosiedade ka komunidade sira, maibé APFTL mós rekoñese katak, wainhira APFTL inísia ninia

atividade, konsetra liu oinsa atu dezenvolve hahalok síviku, saudavel, kreatividade no inisiatividade

juventude nian, nune’e mós dezenvolve kapasidade organizasional.

Tinan 2017 hanesan teste ida boot ida ba APFTL hasoru dezafiu no obstákulu barak nune’e mós kontribui

ba rezultadu ne’ebé ladún máximu, jeralmente dezafiu ka difikuldade hirak ne’ebé APFTL hasoru mak

nu’udar tuir mai :

1. Menus inisiativa ka kreatividade husi Divizaun sira ne’ebé estabelese ona nune’e bele operasionaliza

programa ka atividade APFTL nian.

2. Menus kapasidade instituisional hodi dinamiza servisu organizasaun nian.

3. Divizaun no official financas sira ladauk intende diak kona-ba prosedimentu administrativu no finanseiru

organizasaun nian.

4. Sistema kontrolu administrativu organizasaun nian ladún la’o ho efetivu.

5. Kapasidade no mentalidade pessoal sai nafatin obstakulu ba implementa programa/atividade

organizasaun nian.

6. Koordenasaun ho Parseiru sira ladún di’ak nune’e difikulta prosesu implemetasaun atividade.

Relatóriu Anuál APFTL 2017

A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]

Page 19/19

PARTE-VI

REKOMENDASAUN

1. REKOMENDASAUN

Refleta ba difikuldade sira ne’ebé iha, avalisaun honestu iha leten, APFTL hanoin presija hadi’a no mellora

di’ak liu tan programa/atividade APFTL nian iha futuru, nune’e APFTL hanoin liu husi rekomendasaun tuir

mai:

Dezenvolve inisiatividade, kreatividade divizaun sira nian hodi melhoria servisu organizasuan nian

Dezenvolve kapasidade instituisionál hanesan meius ida hodi bele fortifika di’ak liu tan ezisténsia

organizasaun nian.

Kria sistema kontrolu organizasaun nian hodi garante prosedimentu administrativu la’o ho efikas no

efisiente.

Hametin liu tan relasaun APFTL ho Parseiru relevantes sira ne’ebé servisu direita no indireita ba asuntu

foinsa’e iha Timor-Leste.