Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Relatóriu Anuál APFTL 2017
A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]
Page 1/19
ALUMNI PARLAMENTU FOINSA’E TIMOR-LESTE
APFTL
“Juventude Autor ba Dezenvolvimentu Sustentável, Síviku, Solidáriu,
Justu no Orgullu nu’udar Timoroan”
RELATÓRIU ANUÁL
2017
Relatóriu Anuál APFTL 2017
A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]
Page 2/19
PREFÁSIU
KONTÉUDU
AGRADESEMENTU
PARTE-I. INTRODUSAUN
PARTE-II. DEZENVOLVE KAPASIDADE REKURSU HUMANU
2.1 FORMASAUN LIDERANSA BAZIKU
2.2 FORMASAUN JESTAUN ORGANIZASAUN
2.3 FORMASAUN JESTAUN FINANSEIRU
2.4 FORMASAUN KOOPERATIVA & BUSSINES PLAN
2.5 FORMASAUN METODOLOJIA PESKIJA
2.6 TOT EDUKSAUN SIVIKA & ABILIDADE MORIS [LSBE]
2.7 PARSEIRIA
PARTE-III. EVOLUSAUN ORSAMENTU 2017
PARTE-IV. PROGRAMA APFTL 2017
4.1 FORMASAUN EDUKSAUN SIVIKA
4.2 FORMASAUN ABILIDADR MORIS [LSBE]
4.3 JOVEN BIANAL CRIADORES CPLP
4.4 PAJINA FACEBOOK
4.5 FORMASAUN AREA SIVIKU NO SAUDAVEL JUVENTUDE
4.6 KOMPETISAUN JORNAL PAREDE
4.7 SELEBRASAUN LORON MUNDIAL JUVENTUDE
4.8 DIALOGU KOMUNITARIU
4.9 FORMSAUN JOVEN ELEITU SUKU
4.10 FORMASAUN CBO
4.11 FORMASAUN NO PLENARIA PFN
PARTE-V. AVALIASAUN IMPLEMENTASAUN PROGRAMA
PARTE-VI REKOMENDASAUN
6.1 REKOMENDASAUN
Relatóriu Anuál APFTL 2017
A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]
Page 3/19
PREFÁSIU
Hahi no hana’in ba Aman Maromak mak kbi’it ba buat hotu iha mundu ne’e nian, ami Agradese ba Domin,
Grasa no Tulun ne’ebé Nain fó ba ami hodi finaliza Relatóriu Anuál Alumni Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste
[APFTL] ba tinan 2017.
Relatóriu Anuál Alumni Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste ba tinan 2017 ida ne’e, hanesan informasaun ida
ne’ebé ami deskreve ba parte hotu-hotu ne’ebé servisu direita no/ka indireita ba área juventude, nune’e bele
sai hanesan referénsia ba ita hotu, liu-liu ba Alumni Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste hodi foti desizaun, no
mós nu’udar meius toma resposabilidade ho akuntabilidade kona-ba saida deit mak Alumni Parlamentu
Foinsa’e Timor-Leste [ho Lema Kari Fini Di’ak ba Foinsa’e Sira] hala’o ona, hodi implementa programa ka
atividade ba foinsa’e sira tuir Planu Asaun Alumni Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste, nune’e mós saida mak
presiza hatutan no hadi’ak iha futuru.
Hahú ho Agradesementu husi Prezidente Alumni Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste, Zaulino Gomes da
Silva, kontéudu Relatóriu Anuál Instituisaun hafahe ba parte neen:
Parte -1 ko’alia kona-ba Introdusaun.
Parte-2 ko’alia kona-ba Dezenvolve Kapasidade Rekursu Humanus organizasuan nian hodi bele garante
servisu la’o ho efisiénsi no efikásia.
Parte-3 ko’alia kona-ba evolusaun orsamentu tinan 2017, hanesan meius ida hodi relata prosesu ezekusaun
fundus programa no/ka atividade sira iha tinan 2017.
Parte-4 ko’alia kona-ba programa hirak ne’ebé Alumni Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste hala’o ona durante
tinan 2017 nia laran.
Parte-5 ko’alia kona-ba avaliasaun implementasaun programa mak hala’o ona, nu’udar reflesaun honestu
ba programa ka atividade durante tinan ida nia laran, parte ne’e tenta atu hare’e objektivu saida mak atinje
no/ka alkansa durante tinan ida nia laran, nune’e mós problemas mak infrenta durante implementasaun
programa no atividade.
Relatóriu Anuál APFTL 2017
A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]
Page 4/19
Parte-6 hato’o mós rekomendasaun balun ne’e presiza konsidera wainhira atu trasa planu no implementa
iha tinan oin mai.
Dili, início de Janeiru de 2018
Ekipa Elaborador
Relatóriu Anuál APFTL 2017
A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]
Page 5/19
AGRADESEMENTU
Ho onra bo’ot nu’udar Prezidente APFTL hakarak relata
no aprezenta relatóriu Anuál 2017 nian ida ne’e, ne’ebé
hatudu rezultadu ida husi servisu kooperasaun ho parseiru
sira liu husi programa no/ka atividade hirak mak la’o ona
ba foinsa’e sira iha Timor-Leste.
Maioria populasaun Timor-Leste ho idade joven tan ne’e
ita presija halo investimentu ida ne’ebé diak ba foinsa’e
sira nune’e bele sai potensia boot atu kontribui ba
dezenvolvimentu Timor-Leste iha futuru.
Ho ksolok boot ha’u foti oportunidade ne’e hodi fó parabens ba estrutura APFTL no membru sira hotu,
parseiru sira hotu, iklui ba ema hotu-hotu ne’ebé kontribui direita no indireita ba susesu implementasaun
programa iha tinan 2017. Fiar katak ita nafatin servisu hamutuk hodi bele dezenvolve area juventude iha
Timor-Leste.
Relatóriu Anuál Alumni Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste ba tinan 2017 ida ne’e, hanesan informasaun ida
ne’ebé ami deskreve ba parte hotu-hotu ne’ebé servisu direita no/ka indireita ba área juventude, nune’e bele
sai hanesan referénsia ba ita hotu, liu-liu ba Alumni Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste hodi foti desizaun, no
mós nu’udar meius toma responsabilidade ho akuntabilidade.
Ikus liu sauda no agradese ba komitmentu, dedikasaun, vontade no espeiritu voluntariu hodi hala’o servisu
hotu-hotu iha tinan 2017. Hein katak ho grasa nain Maromak nian sei hela nafatin ho ita.
Zaulino Gomes da Silva Prezidente APFTL
Relatóriu Anuál APFTL 2017
A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]
Page 6/19
PARTE-I
INTRODUSAUN
Alumni Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste, iha tinan 2017 hala’o
ona servisu lubuk ida ne’ebé orienta liu ba dezenvolve
kreatividade, inisiatividade no karakter foinsa’e sira nian, programa
no/ka atividade mak orgaun ezekutivu dezamina ona tuir
funsionamentu orgaun ezekutivu nian refleta ba vizaun
organizasaun nian no kumpri tuir Planu Asaun Anuál 2017, mak
hetan ona apresiasaun liu husi Asembleia Jeral Anuál.
Tinan 2017 sai hanesan tinan ida ne’ebé teste bo’ot ida ba Alumni Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste,
hodi implementa programa no/ka atividade sira ne’ebé hetan ona apresiasaun husi Asembleia Jeral
Anuál la inklui atividade hirak mak la mensiona iha Planu Asaun Anuál, maibe kontribui ba atinjimentu
vizaun APFTL nian.
Programa no/ka atividade hirak mak deskreve ona iha Planu Asaun Anuál 2017, estrutura ezekutivu halo
esforsu lubuk ida lori Planu Asaun Anuál APFTL nian hakbesik ba parseiru sira ne’ebé iha interese apoiu
ba implementasaun programa no/ka atividade ne’ebé kotempla ona iha Planu Asaun Anuál APFTL 2017.
Durante prosesu implementasaun programa no/ka atividade hasoru dezafiu balun ne’ebé kontribui direita
ka indireitamente ba atinjimentu objektivu programa no/ka atividade la efikas no la efisiente, maibe la
hamate espiritu no vontade hodi nafatin hala’o misaun ida ne’e tuir prinsipiu APFTL katak; Ativismu,
Sivismu no Voluntarismu.
Relatóriu Anuál APFTL 2017
A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]
Page 7/19
PARTE–II
DEZENVOLVE KAPASIDADE REKURSU HUMANU
Dezenvolve Kapasidade Rekursu Humanu organizasaun ne’e importante tebes ba organizasaun nia
ezistensia hodi bele fortifika diak liu tan jestaun organizasaun, tan ne’e APFTL nota katak presija duni
dezenvolve kapasidade rekursu humanus organizasuan nune’e organizasaun ne’e forte no banati tuir
prinsipiu Boa Governasaun.
2.1 FORMASAUN LIDERANSA BAZIKU
Estrutura Ezekutivu APFTL partisipa iha formasaun lideransa baziku iha Munisipiu Viqueque ne’ebé organiza husi Centru Juventude Munisipiu Viqueque ho apoiu fundus husi SEJD.
Objektivu husi formasaun ne’e hodi dezenvolve diak liu tan abilidade lideransa organizasaun sira nian nune’e lider organizasaun sira iha ona koñesementu liderasna hodi bele lidera organizasaun.
Formasaun ne’e hala’o iha loron 21-25 Agustu 2017, formador husi Director Geral SEJD, Metodio Caetano Moniz.
Organizsaun sira mak partisipa iha formasaun refere mak hanesan Centru Juventude 12 munisipiu, RAEOA, UNETL, no APFTL. Durante formasuan loron lima nia laran partisipante sira aprende kona-ba materia sira hanesan:
Difinisaun lider no lideransa
Funsaun lider no papel lideransa
Leadership Style
Tipo & fontes poder.
Leadership Competencies
Emotional Intelligence,.
Leadership Management
Situational leadership.
Materia hirak ne’e importante tebes hodi dezenvolve diak liu tan abilidade lideransa APFTL nian
Relatóriu Anuál APFTL 2017
A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]
Page 8/19
2.2 FORMASAUN JESTAUN ORGANIZASAUN
Estrutura Ezekutivu APFTL partisipa iha formasaun Jestaun Organizasaun iha RAEOA ne’ebé organiza husi Centru Juventude RAEOA ho apoiu fundus husi SEJD.
Objektivu husi formasaun ne’e hodi dezenvolve diak liu tan abilidade jestaun organizsaun lider sira nian nune’e lider organizasaun sira iha ona koñesementu jestaun hodi bele halo jestaun ne’ebé diak iha organizasaun.
Formasaun ne’e hala’o iha loron 3-7 Setembru 2017, formador husi Director Geral SEJD, Metodio Caetano Moniz, Director Nasional Juventude, David Tomas De Deus no Chefe Departamentu Fortalesementu Instituisional, Jacinto Ximenes.
Organizsaun sira mak partisipa iha formasaun refere mak hanesan Centru Juventude 12 munisipiu, RAEOA, UNETL, no APFTL. Durante formasuan loron lima nia laran partisipante sira aprende kona-ba materia sira hanesan:
Introdusaun, Vizaun, Rekursu no Sistema
Difinisaun Organizasaun
Jestaun Organizasaun
Estrutura Organizasaun
Karekteristikas Organizasaun
Deskrisaun Tarefas / Job Description
Difinisaun Job Description
Importansia Job Description
Etapa Elabora Job Description
Job Description Analysis
Job Description Identity
SOP
MONEV
Materia hirak ne’e importante tebes hodi dezenvolve diak liu tan abilidade Jestaun Organizasaun APFTL nian
Relatóriu Anuál APFTL 2017
A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]
Page 9/19
2.3 FORMASAUN JESTAUN FINANSEIRU Estrutura Ezekutivu APFTL partisipa iha formasaun Jestaun Finanseiru iha Munisipiu Aileu ne’ebé organiza husi Centru Juventude Aileu ho apoiu fundus husi SEJD. Objektivu husi formasaun ne’e hodi dezenvolve diak liu tan abilidade jestaun finanseiru organizasaun sira nian nune’e banati ba prinsipiu transparansia no accountabilidade. Formsaun Jestaun Finanseiru ne’e importante tebes hodi dezenvolve no fortifka organizasaun nian sistema finanseiru. 2.4 FORMASUAN KOOPERATIVA NO BUSSINES PLAN
Aliende ne’e Xefe Divizaun Youth Entrepeunership ne’ebé hetan autorizasaun husi Prezidente hodi ba partisipa iha formasaun Kooperativa ne’ebé hala’o iha Munisipiu Manu-Fahi no Formasaun BUSSINES Plan mak realiza iha Dili, ho apoiu fundus husi SEJD, organiza husi Centru Juventude Manu-Fahi no Dili. Objektivu husi formasaun ne’e hodi bele dezenvolve abilidade kooperativa no BUSSINES Plan APFTL nian, nune’e bele dezenvolve diak liu tan koopetaiva APFTL nian. 2.5 FORMSAUN METODOLOJIA PESKIJA
Nune’e mós membru no estrutura APFTL sira hetan formasaun kona-ba metodolojia peskija, objektivu husi formsaun ne’e membru no estrutura APFTL sira iha abilidade kona-ba metolojia peskija, apoiu fundus husi SEJD. 2.6 TOT EDUKASAUN SIVIKA & ABILIDADE MORIS [LSBE] Membru APFTL sira tuir formsaun ToT kona-ba Edukasaun Sivika ne’ebé finansia husi Kooperasaun Alemanha iha Timor-Leste, liu husi GIZ, objektivu husi formsaun ne’e membru sira iha abilidade sai nu’udar formador Edukasaun Sivika. UNICEF fasilita formasaun ToT Abilidade Moris [LSBE] ba membru APFTL sira, formsaun ne’e ho objektivu prepara membru APFTL sira hodi sai fasilitador LSBE. Formasaun hirak mak deskreve ona iha dokuemntu ne’e util tebes ba APFTL hodi dezenvolve diak liu tan kapasidade instituisional organizasaun nian.
Relatóriu Anuál APFTL 2017
A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]
Page 10/19
2.7 PARSEIRIA APFTL
Durante ezistensia, APFTL hala’o ona servisu parseria ho instituisaun Governu no Ajensia Nasional no Internasional mak hanesan tuir mai ne’e:
Sekretaria Estadu ba Juventude no Desportu [SEJD]
United Nations International Children’s Emergency Fund [UNICEF]
Kooperasaun Alemaña iha Timor-Leste, liu-husi Fundus ba Dame [GIZ-Peace Fund]
International Foundation for Electoral Systems [IFES]
United Nation Population Fund [UNFPA]
Conselho Nasional Juventude Timor-Leste [CNJTL]
Ministériu Administrasaun Estatal MAE
Marie Stopes International
PREZIDENTE APFTL ZAULINO GOMES DA SILVA SIMU SERTIFIKADU APRESIASAUN SERVISU PARSERIA HUSI SECRETARIA ESTADU BA JUVENTUDE NO DESPORTU, LEOVIGILDA DA COSTA HORNAI
Relatóriu Anuál APFTL 2017
A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]
Page 11/19
PARTE-III
EVOLUSAUN ORSAMENTU 2017
FONTES ORSAMENTU
PROGRAMA/ATIVIDADE MONANTES APROVADU
GASTUS BALANSU PERSENTAJEM
Ezekuta La Ezekuta %
SEJD Fundus Operasional 2017 $ 3,706.50 $ 3,626.45 $ 80.05 98% 2% 100%
SEJD Joven Criadores CPLP $ 28,665.00 $ 28,059.25 $ 605.75 98% 2% 100%
SEJD Formasaun Area Siviku no saudavel
$ 4,489.00 $ 4,305.55 $ 183.45 96% 4% 100%
UNICEF Formasaun Life Skill Based Education [LSBE]
$ 8,066.00 $ 8,063.05 $ 2.95 100% 0% 100%
SEJD Dialogu Komunitariu $ 26,397.00 $ 19,683.35 $ 6,713.65 75% 25% 100%
SEJD Kompetisaun Jornal Parede $ 4,807.00 $ 4,916.80 $ (109.80) 102% -2% 100%
SEJD Joven Eleitu Suku $ 40,000.00 $ 23,515.15 $ 16,484.85 59% 41% 100%
SEJD Formasaun CBO [Pekuariu,Peskas no Hortikultura]
$ 26,866.00 $ 13,357.80 $ 13,508.20 50% 50% 100%
SEJD Selebrasaun Loron Mundial Juventude
$ 13,327.25 $ 11,903.55 $ 1,423.70 89% 11% 100%
SEJD Formasaun Metodolojia Peskija
$ 3,468.00 $ 2,144.15 $ 1,323.85 62% 38% 100%
GIZ Formasaun Eduksaun Sivika $ 5,718.00 $ 5,068.15 $ 649.85 89% 11% 100%
IFES Pajina Facebook IFES $ 3,022.50 $ 2,608.25 $ 414.25 86% 14% 100%
SEDPAC Formasaun no Plenaria PFN $ 75,547.50 $ 73,182.50 $ 2,365.00 97% 3% 100%
SEDPAC Adisional PFN $ 8,670.00 $ 5,185.00 $ 3,485.00 60% 40% 100%
GRAND TOTAL $ 252,749.75 $ 205,619.00 $ 47,130.75 81% 19% 100%
Tabela-01. Orsamentu
Husi total orsamentu mak aloka ona durante tinan 2017 nia laran nu’udar temi ona iha leten [USD
252,749.75] Alumni Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste konsege ezekuta [USD 205,619.00 Mil ka 81%] no
montante orsamentu [USD 47,130.75 Mil ka 19%] mak la konsege ezekuta, nune’e orsamentu balansu refere
entrega hikas fali ba Fontes Orsamentu ka osan nain. Exeptu balansu fundus husi IFES nian mak la entregas
hikas fali no konsidera hanesan Chas APFTL.
Relatóriu Anuál APFTL 2017
A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]
Page 12/19
PARTE-IV
PROGRAMA APFTL 2017
Alumni Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste [APFTL] hare katak foinsa’e mak sai hanesan potensia ba
dezenvolvimentu nasaun nian tanba ne’e investimentu ba área juventude sai hanesan mós prioridade ba
Alumni Parlamentu Foinsa’e Timor-Leste hanesan organizasaun independente ida ne’ebé servisu ba área
juventude buka atu halo kooperasaun ho instituisaun hirak ne’ebé servisu ba área juventude. Nune’e iha
tinan 2017 ne’e APFTL konsege hala’o nia programa ka atividade ba maluk foinsa’e sira.
4.1 FORMASAUN EDUKSAUN SIVIKA APFTL hala’o formsaun eduksaun sivika ba foinsa’e estudante sira iha munisipiu Dili laran, formasaun ne’e realiza tanba hetan apoiu finanseiru husi Kooperasaun Alemanha iha Timor-Leste atravez husi GIZ no parseiru ho SEJD. Ho objektivu “Promove edukasaun civika no valor demokrasia ba Juventide in Timor-Leste”
Formasaun eduksaun sivika realiza iha eskola Sekundaria, 12 de Novembru, 28 de Novembru, 4 de Novembru no Nobel da Paz, total estudante mak hola parte iha formsaun hamutuk ema nain 156 mane 68 feto 88.
Hafoin formasaun remata partisipa sira relata katak materia ne’e ajuda tebes sira hodi bele dezenvolve sira nia attitude ne’ebé diak, onestu, fiar an, ajuda malu, obedensia, respeita malu no amizade. Partisipantes sira hateten mós valores importante ne’ebé sira aprende husi edukasaun sivika ne’e partisipantes sira promove no aplika ona iha sira ida-idak nia
eskola no komunidade mak sira hela.
Relatóriu Anuál APFTL 2017
A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]
Page 13/19
4.2 FORMSAUN ABILIDADE MORIS [LSBE]
APFTL hala’o formsaun abilidade moris [LSBE] ba foinsa’e estudante sira iha munisipiu Dili no Ermera, formasaun ne’e realiza tanba hetan apoiu fundus orsamentu husi UNICEF no parseiru ho SEJD. Ho Objektivu:
Jovens sira hatene no koñese sira nia
an no ema seluk
Jovens sira hatene ona no identifika
sira nia abilidade baziku
Jovens sira hatene ona oinsa moris iha
sosiedade
Formasaun abilidade moris ne’e hetan partisipasaun husi foinsa’e sira ema nain 118 husi munisipiu Dili no Ermera.
Partisipantes sira relata katak sira kontente tebes hodi atende formasaun ne’e, nune’e mós autoridade sira husu atu kontinua formasaun LSBE ba Professores sira no jovens sira ne’ebé moris iha risku nia laran. Aliende ne’e mós partisipa sira relata katak tempu ba formasuan ne’e loron tolu deit la sufisiente hodi fasilita materia LSBE ho modulu 8. Iha parte seluk mós partisipa sira relata katak formasaun refere presija hala’o mós iha munisipiu sira seluk hodi nune’e foinsa’e hirak mak la hetan oportunidade bele asesu iha formasaun ne’e tanba formsaun ne’e importante tebes ba foinsa’e sira hodi bele koñese sira nia an no ema
seluk.
Relatóriu Anuál APFTL 2017
A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]
Page 14/19
4.3 JOVENS BIANAL CRIADORES CPLP Ho Objektivu
Kultura, muzika no arte Timor-Leste promovida iha nasaun CPLP.
Partisipantes sira iha koñeseimentu iha area moda no goreografer, liu husi formasaun mak sira tuir durante atividade hala’o.
Jovens nain 10 feto nain 6 no mane nain 4, partispa iha programa jovens criadores CPL
4.4 PAJINA FACEBOOK
Ho Objektivu Iha ona pajina facebook 1 mak divulga informasaun pozitvu ba foinsa’e sira hodi hasa’e partisipasaun foinsa’e iha eleisaun parlamentar 2017.
4.5 FORMASAUN AREA SIVIKU NO SAUDAVEL Ho Ojektivu
Hahalok Siviku no Saudavel jovens sira nia dezenvolvidu. Liu husi divulgasaun informsaun internet saudavel, formsaun MHRS no NAPZA ba foinsa’e estudante sira iha munisipiu ho taxa partisipasaun nu’udar iha grafika.
27 25 23 20 21 30
146
2615 14
25 27 19
126
5340 37 45 48 49
272
0
50
100
150
200
250
300
BAUCAU BOBONARO COVALIMA DILI LAUTEM LIQUICA TOTAL
FORMASAUN AREA SIVIKU NO SAUDAVEL
FETO MANE TOTAL
GRAFICA-01 KONA-BA TAXA PARTISIPANTES
Relatóriu Anuál APFTL 2017
A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]
Page 15/19
4.6 KOMPETISAUN JORNAL PAREDE
Ho Objektivu
Abilidade moris saudavel no siviku jovens dezevolvidu Jovens nain 94 feto nain 35 no mane 59 husi eskola sekudnaria munisipiu dili laran partisipa ona iha programa jornal parede.
4.7 SELEBRASAUN LORON INTERNASIONAL JUVENTUDE Ho Ojektivu
Jovens Timor-Leste Iha Abilidade, Konsiensia Demokratiku No Moris Hakamatek
Jovens nain 270 mak hola parte ona ba selebrasaun loron mundial juventude iha tinan 2017, liu husi atividade sira hanesan [seminariu, kadi kakutak, doasau ran no marsa ba dame no saudavel.
4.8 DIALOGU KOMUNITARIU
Ho Objektivu Jovens Sira Kontribui ba Hametin Paz no Trankuilidade Atividade dialogu komunitariu ne’e hetan apoiu husi SEJD ho intesaun hodi halibur foinsa’e sira nia hanoin ba hametin paz no trankuilidade iha eleisaun Parlamentar 2017.
41179
415
91
726
63165
601
122
951
104
344
1016
213
1677
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
AINARO BAUCAU DILI ERMERA TOTAL
DIALOGU KOMUNITARIU
FETO MANE TOTAL
GRAFICA-02 KONA-BA TAXA PARTISIPANTES
Relatóriu Anuál APFTL 2017
A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]
Page 16/19
4.9 FORMASAUN JOVEN ELEITU SUKU
Ho Objektivu
Partisipantes sira iha ona koñesimentu kona-ba LSBE, Eduksaun sivika, Lideransa baziku, jestaun organizasaun, jestaun finanseiru, Promosaun juvenutde no PRA
Jovens eleitu suku nain 31 feto nain 16 no mane nain 15, husi munisipiu, Aileu, Baucau, Dili, Ermera no Liquiça kada munisipiu suku 3, atende ona formasaun ba kapasitasaun jovens eleitu suku. Formasaun joven eleitu suku ne’e realiza tanba hetan apoiu orsamentu husi SEJD atravez diresaun nasional Juventude, formasaun ne’e ho intensaun dezenvolve kapasidade jovens eleitu suku nian hodi nune’e hala’o sira nia papel hanesan lideransa juventude iha suku ne’ebé sira lidera, aliende ne’e mós apoiu elebora Planu Dezenvolvimentu Suku nian. 4.10 FORMASAUN CBO Ho Objektivu Abilidade profisional jovens sira nian dezenvolvidu Jovens nain 15 husi munisipiu 8 kada munisipiu nain 2, mak atende ona formasaun CBO iha area pekuariu, Peskas no Hortikultura. Formasaun ne’e realiza tanba hetan apoiu husi SEJD atravez diresaun nasional Juventude, aliende ne’e mós APFTL fó apoiu fundus ba grupu CBO sira ne’ebé iha inisiativa atu dezenvolve sira nia abilidade hodi kria grupu, liu husi apoiu ne’e bele dezenvolve diak liu tan inisiatividade grupu CBO sira nian
Relatóriu Anuál APFTL 2017
A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]
Page 17/19
4.11 FORMASAUN NO PLENARIA PFN
Parlamentu Foinsa’e Nian, ne’ebé estabelese ho Rezolusaun Governu No.23/2009 de 18 de Novembro, hanesan espasu aprendizazen no pratika demokrasia, kultura debate, forma partisipasaun iha vida publika ho karakter permanente no apartidariu
Espasu aprendizazen no exersisiu ida ne’e fo fatin ba foinsa’e sira atu sensibiliza no inisia jovens sira nia partisipasun demokratika no sivika, hanesan exersisiu ida hodi pratika sira nia direitus no deveres politiku ba aban-bairua [futuru], atraves identifikasaun no hatene didiak sosiedade Timorense ninia problemas, halo debate no votasaun ba questoens hirak ne’ebé mak aprezenta ona.
Iha tinan 2017 APFTL hetan fiar husi SEDPAC liu husi Secretariado PFN hodi organiza formasaun no Plenaria PFN.
Ho Objektivu
Karakter, hahalok no responsabilidade jovens nu’udar potensia lider nasaun forte
Atividade formasaun no Plenaria ne’e hetan partisiapsaun membru PFN ema nain 124 mak atende ona formasaun durante loron neen nia laran hodi aprende materia sira hanesa; Edukasaun Sivika, Abilidade Moris [LSBE], Jornalismu Baziku, Meiu Ambiente, no Internet Saudavel.
Aliende ne’e mós Membru-PFN sira hala’o mós enkontru komisaun durante loron rua nia laran hodi elabora issu tematika kada bankada tuir area tematika.
Nune’e mós Membru-PFN sira hala’o Plenaria durante loron tolu nia laran hodi diskute, dabate no aprova proposta kada komisaun tuir area tematika, iha plenaria nia laran ratifika rezolusaun final P-PFN.
Relatóriu Anuál APFTL 2017
A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]
Page 18/19
PARTE-V
AVALIASAUN IMPLEMENTASAUN PROGRAMA
Programa no/ka atividade mak APFTL hala’o ona iha tinan 2017, fó rezultadu di’ak ba individu, organizasaun
no mós sosiedade ka komunidade sira, maibé APFTL mós rekoñese katak, wainhira APFTL inísia ninia
atividade, konsetra liu oinsa atu dezenvolve hahalok síviku, saudavel, kreatividade no inisiatividade
juventude nian, nune’e mós dezenvolve kapasidade organizasional.
Tinan 2017 hanesan teste ida boot ida ba APFTL hasoru dezafiu no obstákulu barak nune’e mós kontribui
ba rezultadu ne’ebé ladún máximu, jeralmente dezafiu ka difikuldade hirak ne’ebé APFTL hasoru mak
nu’udar tuir mai :
1. Menus inisiativa ka kreatividade husi Divizaun sira ne’ebé estabelese ona nune’e bele operasionaliza
programa ka atividade APFTL nian.
2. Menus kapasidade instituisional hodi dinamiza servisu organizasaun nian.
3. Divizaun no official financas sira ladauk intende diak kona-ba prosedimentu administrativu no finanseiru
organizasaun nian.
4. Sistema kontrolu administrativu organizasaun nian ladún la’o ho efetivu.
5. Kapasidade no mentalidade pessoal sai nafatin obstakulu ba implementa programa/atividade
organizasaun nian.
6. Koordenasaun ho Parseiru sira ladún di’ak nune’e difikulta prosesu implemetasaun atividade.
Relatóriu Anuál APFTL 2017
A L U M N I P A R L A M E N T U F O I N S A ’ E T I M O R - L E S T E [ A P F T L ]
Page 19/19
PARTE-VI
REKOMENDASAUN
1. REKOMENDASAUN
Refleta ba difikuldade sira ne’ebé iha, avalisaun honestu iha leten, APFTL hanoin presija hadi’a no mellora
di’ak liu tan programa/atividade APFTL nian iha futuru, nune’e APFTL hanoin liu husi rekomendasaun tuir
mai:
Dezenvolve inisiatividade, kreatividade divizaun sira nian hodi melhoria servisu organizasuan nian
Dezenvolve kapasidade instituisionál hanesan meius ida hodi bele fortifika di’ak liu tan ezisténsia
organizasaun nian.
Kria sistema kontrolu organizasaun nian hodi garante prosedimentu administrativu la’o ho efikas no
efisiente.
Hametin liu tan relasaun APFTL ho Parseiru relevantes sira ne’ebé servisu direita no indireita ba asuntu
foinsa’e iha Timor-Leste.