lTEK YAYINEVTEKi KLASK RomanYAPIMteki AjansKAPAK TASARIMIArif TuranREDAKTRCelal nalBASKI ve CLTEmel MatbaasBRNC BASKI1996dostoyevskiAMCANIN RYASITEK, At Yayncln kuruluudur.TRKESSerpil DEMRCYNETiM YERMediha Eldem Sokak 52/106421 Kzlay/ANKARATel: 312 435 38 33Fax: 312 433 96 09ISBN 975-8012-52-5BEYAZIT DEVLET KTPHANESiTasnif No. Demirba No891-733 3499447804-P6AMCANIN RYASIAMCANIN RYASI(Mordasovl'un kaytlarndan)BRNC BOLUMMarya Aleksandrovna Moskaleva, hi kukusuz Mordasov'un bir numaral kadndr -bu hi tartKadn, sanki hi kimseye ihtiyac yokmu, hatta tam tersine herkesin ona ihtiyac varm gibi davranr. Hi kimse onu sevmez, stelik pek ok kiinin ona kar iten bir nefret beslediinimek de abart olmaz. Ama te yandan herkes ondan ok korkar. Onun da istedii budur zaten. Byle bir istek politika gereidir. Marya Aleksandrovna aslsz dedikodulara ok merakldr ve eer o gn kk de olsa herhangi bir nemli haberi yakalayamadysa gece gzne uyku girme bunlara ramen yle bir tavr sergiler ki bu heybetli kadnn dn-yann ya da en azndan Mordov'un dedikodu kayna olduu kimsenin aklna bile gelmez. Tam tersine insan onun yanndayken dedikodunun kesilmesi gerektiini2- dedikoducularn retmenlerinin huzurundaki renciler gibi kizarp bozaracan ve tir tir titreyeceini, yannda ancak ok sekin konularn konugerektiini sanr. Mordasov'un baz sakinleri hakknda yle ciddi ve nazik eyler bilir ki uygun bir ortamda bunlardan bahsedecek olsa ve hepsini yalnzca kendisinin bildii bir yolla kantlasa, Mordasov Lizbon depremine3 edeer bir sarsnt geirirdi. Bildii bu srlakonusunda daima sessizliini korur ve zel koullarda, en yakn hanm arkadalarndan baka kieye anlatmaz. Bildiklerini, konuyla ilgili kiiye son yumruu atmaktansa, onu srekli bir korku iinde yaatmak iin tehdit unsuru olarak kullanr. Bu bir zek ve strateji meselesidir! Marya Aleksandrovna her zaman aramzda herkesin rnek ald o kusursuz comme il faut*'uyla dikkatleri ekmitir.Comme ilfaut sz konusu olunca Mordasov'un kadnlar iinde rakibi yoktur. Rakibini tek bir kelimeyle nasl ldreceini, param para edeceini ve yok edeceini iyi bilir, buna biz de tank olmutuk. Bu kelimeyi sylerken de ne yaptnn farkndle deilmi gibi grnmeyi becerir. Herkes de bilir ki bu ancak soylulara yakr bir zellikt. Bu tr numaralarda Pinetti4'y hi aratmayaca sylenebilir. Sosyal ilikilerinin alan sonerece genitir. Mordasov'a gelen pek ok ziyareti, onun konukseverliinden gayet memnun bir ekilde gider ve sonradan haberlemeyi de srdrr. Bir beyefendi onun iin bir iir bile yazmt ve Marya Aleksandrovna bunu herkese gururla gsterip durur. Ziyarete gelen bir yazar ksa romann ona ithaf etmi ve bir akam toplantsnda yksek sesle okuduu zaman ok etki yaratmt. Yalnzca bizim blgede bilinen boynuzlu bir bcek trn incelemek iin zela ta Karlsruhe'den kalkp gelen ve bu konuda drt ciltlik bir kitap yazan bir Alman bilim adam Marya Aleksandrovna'nn zariflii ve konukseverlii karsnda ylesine hayrete du-* Gerektii gibi, yakk alacak biimde, sekin, nitelikli.gne kadar halen Karlsruhe'den saygl ve kusursuz bir mektup arkadaln srdryor. Marya rovna baz ynlerden Na-polyon'a benzetilmektedir. Tabii bunun dmanlar tarafndan yaplan ve gerek olmaktan ok ,alay niyeti tayan bir ey olduunu sylemee gerek yok sanrm. Bununaber, bir yandan bu benzetmedeki inkr edilemez gariplii kabul ederken u masum soruyu sormaya cret edemeden de duramyorum: ok rica ederim, neden Napolyon boyundan byk ilere kalkp beceremediinde bile ne oldum delisi oldu acaba? Eski evin koruyucular5 bunu, Napolyon'un sadece kraliyetten gelmemekle kalmayp, iyi bir aileden gelen bir beyefendi bile olamamas gereine dayandrmaktadrlar. Bu yzden de doal olarak toplumdaki yerini hatrladka kendi durumunun yceliinden dehete dmt. Eski Fransz sarayn akllara i bir benzetmeye ramen yle bir soru sormaa yine cret ediyorum: Nasl oluyor da Mordasov'un ba kadn olma zelliini hep elinde tutan Marya Aleksandrovna hibir koulda ne oldum delisi olmamt? Kukusuz herkesin: "Bakalm Marya Aleksandrovna bu g durumun stesinden naslecek?" diye sorduu durumlar olmutu. Ama o g durum ortaya kt gibi ekip giderdi. Hem ak! Her ey yine eskisi gibi hatta bazen eskisinden de daha iyi bir hale gelirdi. rnein, kocas Afa-nasy Matveich'in, yeteneksizliinden ve aptallndan dolay hkmet mfettizabna urayarak memuriyetteki grevini nasl kaybettiini herkes hatrlar. Herkes Marya Aleksandrovna'nn karamsarla dp, boyun eeceini, yalvarp yakaracan -yani kolunun kanadde yle olmad. Marya Aleksandrovna yalvarmakla bir yere varlamayacan anlad ve her eyi bir ayarlad ki toplumdaki etkisine zarar getirmedii gibi evi Mordasov'un kalburst evi olarak anlmaya devam etti. Maliye memurunun ei ve Marya Aleksandrovna'nn dardan dostu gibi grnse de aslnda mzmin dman olan Anna Nikolayevna Antipova zaferini ilan etmitiile. Ama herkes Marya Aleksandrovna'nn cesaretinin yle kolay kolay krlmadn grnce, ondisinden biraz nce sz ettiimize gre, artk Marya Alek-sandrovna'nn kocas Afanasy Matveich hakknda birka kelime sylemenin sras geldi. Onun hakknda ilk sylenecek ey gayet heybei ve son derece prensipli bir adam olduuydu. Bununla birlikte bir sknt annda hemen panie kaplr ve hi grmedii bir itle karlaan keiye benzerdi. zellikle isim gn yemeklravatlarndan birini takt zaman olaanst heybetli oluyordu.Ama btn o heybetli tavr ve hameti konumaya balad ana kadar srerdi. Byle bir anda, ialayn, kulaklara pamuk tkamaktan baka bir are yoktu. Hi kukusuz Marya Alek-sandrovna'ayk biri deildi. Bu herkesin de kabul ettii bir grt. Bulunduu mevkii elinde tutmas da becerisiydi. Benim fikrimce imdiye kadar oktan bir bostana korkuluk olarak konmu olmalyd. Ancak ve yalnzca orada vatandalar iin gerekten byk bir yarar salard. Marya rovna, Afanasy Matveich'iMordasov'un verst* dndaki, yz yirmi nfuslu tek servetlerine sgne gnderdiinde vgye deer bir davran sergilemiti. unu da syleyeyim, bu servetle kadonurunu layyla korumay baarmaktadr. Herkes bilir ki kadn Afanasy Matveich'i yannda tutorsa bu, devlet dairesinde bir ii ve maayla ...baka tr geliri olduu iindi. Maa ve diiri kesilir kesilmez yeteneksizlik ve yararszlk yznden hemen gzden dt. O zaman herkes rglarndaki drstlk ve kararl karakteri konusunda kadna vgler yadrmt.Afanasy Matveich ehir dnda varlk iinde yaamaktadr. Bir kere onu grmeye gitmi ve bir adar onunla ok hoa zaman geirmitim. Kravatlarn takp karyor, kendi elleriyle ayakkabrak oyalanyor. Yapacak kimsesi olmadndan deil, ayakkablarnn l l olmasndan ok h1.07 km. Rus uzunluk ls.10iin yapyor bunu. Gnde kez ay iiyor ve buhar banyosuna ok merakl, halinden de gayet mn.Bir buuk yl kadar nce, Afanasy Matveich ile Marya Alek-sandrovna'nn biricik kzlar Zinaida Afanasyevna ile ilgili hepimizi hareketlendiren olay hatrlyor musunuz? Zinaida hi kukusuz gzel bir kadndr, iyi bir eitim almtr ama yirmi yanda olmasna ramen en hl koca bulamadnn aklamas olarak ortaya srlecek en nemli sebep, bir buuk yl enle yaad sylenen garip ak hikyesinin daha unutulmam dedikodulardr. Bugn bile insa'nn yazd ve Mordasov'da elden ele dolat sylenen ak mektubunu konuuyorlar. Ama sylemektubu gren olmu mu? Eer elden ele gezmise, imdi nerede? Herkes duymu ama hi gren olmEn azndan ben onu kendi gzleriyle gren hi kimseye rastlamadm. Eer Marya Aleksandrovna'nn yannda bu konuda imada bulunacak olsanz, ne demek istediinizi anlamayacaktr. Diyelim ki bu oldu ve Zina gerekten bu mektubu yazd (ben byk olaslkla durumun byle olduunu m): Bu Marya Aleksandrovna asndan byk bir yetenei sergilemektedir! Bu utan verici, rezil olay nasl da rtbas edilip, baaryla gizlenmiti! Ne bir iz kald ne de ipucu! u anda Marya Aleksandrovna bu adi iftirayla ilgilenmiyor bile, oysaki Tanr biliyor ya kadncaz biricik kznn zedelenemez onurunu korumak iin nasl da aba gstermiti. Zina'nn hl bekelince, bu gayet normal. Bu blgede uygun damat ne gezer? Zina'nn bir prensten bakasyla evlenmesi hayal bile edilemez. Siz hi btn gzellikleri glgede brakacak byle bir gzelk grdnz m? Gururlu olduu doru, ok gururlu. Herkes Mozglyakov'un ona kur yaptn sylilik sz konusu bile olamaz. Hem Mozglyakov da kim? Doru, gen, yakkl, k, yz elli nfuteksiz bir ky var ve St Petersburglu. Ama biliyorsunuz havai. Kafas yeni fikirlerle dolu, gevezenin ve ahman biri. Yeni fikirlere kaplm biri iin yz elli kii ne ie yarar, bu evlilik olmaz.11Deerbilir okuyucu tarafndan okunan bu notlar, be ay nce tam bir duygu younluu iinde zmtm. Marya Aleksandrovna1 ya kar biraz zayf olduumu da peinen itiraf etmeliyim. Bu mel kadna vg niteliinde bir eyler yazmaa niyetlenmitim, hem de Kuzey Ars ve benzer derrin zamannda (ok kr bir daha asla geri gelmeyecek olan), o eski sakin ve huzurlu gnlerde bir dosta yazlan muzip mektuplar gibi yazacaktm. Ama benim byle bir arkadam olmadnd ve stelik doutan gelen edebi bir utangalk ektiim iin yazdklarm kalemimin edebi gci ve bo saatlerin tatl bir hatras niteliinde masamn ekmecesinde durdular. Be ay gerideald ve Mordasov'da hayret verici bir olay oluverdi birden.Bir sabah erken saatte Prens K. kasabaya geldi ve Marya Alek-sandrovna'nn evinde konaklad. Bu geliin saysz sonucu vard. Prens, Mordasov'da yalnzca gn kald halde ba kanlmaz ve silinemez hatralar brakt. Daha da ileri gitmee cret edip, Prens'in kasabaa devrime benzer bir etki yarattn syleyeceim. Bu devrimin yksnn, Mordasov'un kaytla nemli sayfay oluturduunu sylemek sanrm doru olur. Ksa bir kararszlktan sonra incel saygdeer halkn dncesine sunmaya karar verdiim sayfa ite bu sayfa. Hikyem, Marya Alekrovna'nn ve yuvasnn ykselii, zaferi ve grkemli bir ekilde knn tam ve nefis tarih yazar iin ok ekici ve deerli bir konudur. Herhangi bir ey yapmadan nce ilk i olarak, Prens K.'nin kasabamza gelip Marya Aleksandrovna'nn evinde kalmasnda alacak ne olduunu aamalym. Tabii bunu yapmak iin de Prens K. hakknda birka kelime etmek gerekir. Ben de yle yapacam. Dahas, hikyemizin iyice anlalabilmesi iin bu adamn yaamyksn anlatmak balyorum.12KNC BOLUMPrens K.'nin, Tanr biliyor ya, hi de o kadar yal bir adam olmadn) sylemekle balayacama ona bir baksanz her an dalvereceini sanrdnz. Hatta bitip tkenmi olduunu, tohuma ovlular bu Prens hakknda ne garip, ne inanlmaz hikyeler anlatp dururlard. Yal adamn akbanda olmad bile syleniyordu. Tannm bir aileden gelen ve istese kasabada byk bir etabilecek olan bir arazi sahibinin, muhteem evinde kei hayat srmesini ok garip buluyordu herkes. Pek ok kii onu, alt yedi yl nce Mordasov'da yaad zamanlardan tanrd. O zamlnzla dayanamadn, b r keie uzaktan yakndan benzemediini sylerlerdi.te onun hakknda rendiim btn gerekler:ok eskilere kadar uzanan genlik yllarnda Prens, sosyeteye girip ok hareketli bir yaam srm, para sap savurmu, kadn peinde komu, birka kez yurtdna kp ak servenleri13am. Pek dikkat ekecek bir zeks olduu sylenemezmi. Tabii btn servetini yiyip bitirihtiyarlnda tek kpee bile muhta kaldm belirtmeye gerek yoktur sanrm. Derken birisi ttrmaya karlan topraklarna gitmesini nermi. O da yle yapm ve Mordasov'a gelip alt asaba hayatn pek sevmi ve bu alt ay iinde kasabann hanmlaryla yaknlaarak, Mordasov soinde sine qua non* olarak deerlendirilen, dolaysyla da sknt deil hareket yaratan, prenslere yakr kiilik zellikleri vard ve temiz kalpli bir adamd. zellikle hanmlar ekici krna hayrand. Prens gnn yarsn ssyle uraarak geirirdi. Sanki birok parann birarayn oluuyor gibiydi. Nerede ve ne zaman bu kadar yprandn kimse bilmiyordu. Tek bir klna dar takma olan sa, by, kk sakal ve favorileri simsiyaht. Her gn allk ve pudra srgermek iin zel teller kullandn ve bu telleri kendine zg bir yntemle sann altna sa talya'da bir yerlerde, bir ak kaama srasnda pencereden atlayp kamak zorunda kalnca,gasn krd ve bu yzden korse takt iddia edilirdi. Sol baca hafif aksard, herkes Para macerada bacan kaybettiini ve yerine mantardan takma bir bacak taktrdn anlatrd. a deil ki bzesin, konuup dururlar! Bununla birlikte sa gznn, tpk asl gibi, mkemmel e yaplm camdan bir gz olduu doruydu. Dileri de takmayd. Gn boyu yzn zel sularla yve parfmler srerdi. O zamanlar bile Prens'in gzle grlr bir biimde ihtiyarladn ve dailde gevezeletiini herkes ok iyi hatrlar. Havas yava yava sona eriyormu. Tek kpei bimadn bilmeyen yokmu. Sonra birden, hi beklenmedik bir anda, Paris'te yaayan ve mirasnd pay almay aklnn ucundan bile geirmedii ok ihtiyar bir akrabas lm. Kadnn en son ya bir ay nce ld iin Prens hi beklenmedik bir anda yasal olarak mirass oluvermi. Mordaltm verst uza-* Vazgeilmez, olmazsa olmaz.nda, drt bin nfuslu, muhteem bir mlk hi kimseyle pay-lalmakszn ona kalm. lemlern kaybetmeden St Petersburg'un yolunu tutmu. Bizim hanmlar ona muhteem bir veda yemei dzenlemiler. Prens yemekte son derece neeliymi. Ne akalar yapm, ne fkralar anlatpsi glp geirmi! lk frsatta Dukhanovo'ya (yeni mlknn ad) tanacana ve Petersburg'da piknikler, havai fiek gsterileri dzenleyeceine sz vermi. Gidiinden sonra bir yl boyun hanmlar, sevgili dostlarn sabrszlkla beklerken hep bu enlikleri konumular. Hatta o dkadar Dukhanovo'ya turlar bile ayarlanm. Malikne, iinde aslan eklinde kesilmi akasya aaar, yapma tepecikler, zerinde tahtadan yaplm Trk heykellerinin kaval ald botlarn yevleri, adrlar ve daha pek ok elence merkezinin olduu bir parkn iindeymi. Sonunda Prengeri dnm. Ama beklenenin tersine, Mor-dasov'da hi duraklamadan doruca Dukhanovo'ya gidip kei gibi kendini eve kapatmas herkesi hayrete drm. Garip dedikodular yaylm. O zbugne dek Prens'in hikyesi hl tuhafln ve inanlmazln korumaktadr. St Petersburg'dyolunda gitmedii syleniyordu. leride mirass olacak baz akrabalar, hi kukusuz yine pasap savuraca korkusuyla akli dengesinin yerinde olmadn ileri srerek onu vesayet altnya kalkmlard. Bu kadarla kalsa gene iyi. Bazlarna gre, onu tmarhaneye kapatmaya bile Neyseki, sz geen bir beyefendi ondan yana km ve zaten her yan takma olan zavall Pren bir ayann ukurda olduunu, yaknda nasl olsa leceini ve tmarhaneye hi gerek kalmadaa konacaklarn ileri srmt. Yine sylyorum, insanlarn az torba m ki bzesin, hele de ilerin? Dediklerine gre, btn bu olanlar Prens'i ok korkutmu ve tamamen deiip kei hayasine neden olmutu. Baz Mordasovlular onu kutlamak iin yanna gitmiler ama ya hi kabul edilmemiler ya da ok garip bir ekilde karlanmlard. Prens eski dostlarn hatrlamamterine gre hatrlamak istememiti.1415Vali bile onu ziyarete gitmiti. Dnd zaman Prens'in aklnn pek yerinde olmadn syles, Dukhanovo'ya yapt ziyaretten sz ederken yzn eksilirdi. Hanmlar da fkeliydiler. Son ok nemli bir gerei ortaya karmay baardlar. Daha nce hi kimsenin adn sann duymaevna diye biri Prens'in idaresini eline almt. St Petersburg'dan onunla beraber gelen, ne olduu belirsiz, bu iri yan kadn patiska elbiseler giyiyor ve elinde bir yn anahtarla dolayordu. Prens, bir ocuk gibi, her konuda onu dinliyor, izni olmadan adm bile atmyordu. Kadn Prens'i kendi elleriyle ykyor, bir bebek gibi onu her yere tayor ve mtyordu. Dahas, btn ziyaretileri ondan uzak tutuyordu, zellikle de artk yava yava Dukho'ya kefe gelen akrabalarm. Mordasov'da ou kadnlar olmak zere hemen herkes bu akl almaz, gizli ilikiyi konuuyordu. Stepanida Matveyevna' nn Prens'in mlk zerinde tam, snrsz esin bir yetkisi olduunu da sylyorlard. iftlikteki khyalar, hizmetileri, uaklar ie an ve para ilerine bakan da oydu. Her eyi yle iyi idare ediyordu ki kyller hallerinden ok memnunlard. Prens'e gelince, dediklerine gre btn gn ii gc, ssyle ilgilenmek, penemek, ceketlerini giyip karmakt. Geri kalan zamann Stepanida Matveyevna ile beraber geiriyor, kt oynuyorlar, fal bakyorlard. Prens, srf gsteri olsun diye arada srada rana biniyor ve eyer zerinde g durduu iin Stepanida Matveyevna droki* ile ona elik eddu. Bazen de zerinde paltosu, banda geni kenarl bir apka, boynunda pembe bir hanm earb tek gznde gzlkle, sol eline bir sepet alp mantar, kr iei ve peygamberiei toplamaamanlarda Stepanida Matveyevna hemen yan banda oluyor, iki irikym uak ile her ihtimale kar bir de fayton arkalarndan geliyordu. Yolda karlatklar bir mujik** hemen kenara erek apkasn karyor ve selam verip: "yi gnler Prens Hazretleri,* Drt tekerlekli bir Rus arabas. ** arlk zamanndaki Rus kyls.16gzmzn nuru!" diyordu. Prens de hemen gzln dzeltip ona bakyor, dosta ban sallaye: "Bonjour, mon ami, bonjour* diye karlk veriyordu. Buna benzer pek ok dedikodu Mordasov'da yayld. Prens'i unutmalar olanakszd. Bylesine i ie yayorlard ite!Gzel bir sabah, bu kei klkl, antika adamn yalnz bana Mordasov'a gelip Marya Aleksandmn evinde kald dedikodusu yaylnca, herkes hayretler iinde kald! Bir tela, bir heyecan nd. Herkes bir aklama bekliyor, herkes birbirine: "Neler oluyor?" diye soruyordu. lerinden bazlar Marya Alek-sandrovna'ya gitmee bile kalkt. Prens'in gelii herkesi hayrete drmt. Hanmlar birbirlerine notlar yazdlar, bulumalar ayarland, hizmetilerini ve kocturlarna gnderdiler. Prens'in baka bir yerde deil de Marya Aleksandrovna'da kalmas zellikle herkesi artt. Hele de Prens'in uzaktan akrabas olan Anna Nikolayevna Antipova bu duruma ok ierledi. Btn sorularna yant alabilmek iin Marya Aleksandrovna'nn evine bizt gitmekten baka bir aresi yoktu. Deerbilir okuyucu bu ziyarete konuk olacaktr. u anda sabahn onu, ama Marya Aleksandrovna' nn bu tandklar geri evirmeyeceine eminim. Bizi de kesinlikle kabul edecektir.Gnaydn dostum, gnaydn.17NC BLMSaat sabahn onu. Marya Aleksandrovna'nn Main Caddesi' ndeki evinde, evin hanmnn zel gnlerde 'salon' olarak adlandrd odadayz. Marya Aleksandrovna'nn bir de zel oturma odas va Odann zemini gayet gzel cilalanm, duvarlar zel olarak smarlanm, ince bir ktla kapobilyalarda krmz hkim. zerinde ayna asl bir mine var. Aynann nnde, heykelden motiflduka zevksiz, bronz bir saat duruyor. Pencerelerin arasndaki duvarlarda, rtleri kaldrlm, iki byk ayna ve onlarn nlerinde de kk sehpalarn zerinde iki saat daha var. arn dibinde, Zina iin getirilmi, koskoca bir piyano duruyor. Ne de olsa Zina bir mzisyen. Koltuklar yapay bir dzensizlik yaratmak amacyla, yanmakta olan minenin etrafna geliigzel konmu. Ortalarnda da kk bir sehpa var. Odann br ucunda, zerine gz kamateyaz bir rt serilmi masada gm bir semaver fokurduyor ve gzel bir ay tepsisi hazr bekl. Semaver ve ay, Marya Aleksandrovna'nn evinde kalan, uzak akrabas Nastasya Petrovna Zyablova'nn kontrol altnda. Bu18hanm hakknda da birka sz syleyelim: otuzunu am, siyah sal, cildi dipdiri, canl gzlahverengi bir dul. Olduka ho bir kadn, akll, kukusuz dedikoduya dkn ve her eyi isted ayarlamay bilen biri. Bir yerlerde okula giden iki ocuu var, yeniden evlenmeyi ok istiyor ve bana buyruk hareket ediyor. Kocas bir subaym.Marya Aleksandrovna, zerinde kendisine ok yakan, ak yeil bir elbise, muhteem bir edayl minenin yannda oturuyor. u anda, yukarda bir yerlerde ssyle ilgilenen Prens'in geliinn son derece memnun. yle memnun ki sevincini gizlemeye gerek duymuyor. nnde duran delikanl, birtakm hareketlerle ona bir eyler sylyor. Dinleyicisini memnun etmek istedii gzlerinden belli. Yirmi be yalarndaki bu delikanl, zeki ve hareketli grnmek iin aba amasa hi de fena bir ocuk deil. ok zevkli giyinmi, olduka yakkl, sarn biri. Ondansz etmitik, hani u gelecekte byk umutlar vaadeden Bay Mozgl-yakov. Marya Aleksandrovna'ya gre bir zppe olmasna ramen, yine de ona iyi davranyor. Kz Zina'nn peinde, kendi miyle ona deli oluyor. kide bir Zina'ya dnyor, aklyla ve neesiyle onu gldrmeye urayo kz ona kar olduka souk ve ilgisiz. Piyanonun yannda durmu nota defterini kartryor.rtamda hayranlk uyandracak tipteki kadnlardan. Akllara durgunluk verecek kadar gzel. Uzun boylu, siyah sal, kapkara iri gzl, enfes vcudu olan bir kadn. Omuzlar ve kollar ial llerde, bakan karc bacaklaryla bir kralie gibi yryor. Bugn nedense biraz solguir kere bakmakla bile gece ryalarnz ssleyecek kadar gzel, dolgun, krmz dudaklar vi ldayan kk dileri yeter. Yz ifadesi ciddi ve sert. Msy Mozglyakov sanki onun bakluyor, en azndan ona bakmaya cesaret ettii her sefer titriyor. Kibirli tavrlar, karsndakini aalar nitelikte. Beyaz, pamuklu, sade bir elbise giymi. Beyaz ona ok yakyor. Zatenakmayan bir ey yok ki! Parmanda sa telinden yaplm bir yzk var. Rengine baklrsa19annesinin sa deil. Kimin sa olduunu sormaya cesaret etmek Mozglyakov'un harc deil. Za bu sabah pek konukan saylmaz, hatta sanki bir ey iin endieliymi gibi hznl. te yandrya Aleksandrovna da hi durmadan konuuyor. Ara sra da kzna, sanki korkuyormu gibi gizlice, kukulu ve garip bir bak atyor."Sizi grdme ok sevindim, ok sevindim, Pavel Alek-sandrovich" diye seslendi, "imdi iimd pencereye kp bararak herkese duyurmak geliyor. Sylediiniz tarihten iki hafta nce gelmiz Zina ve benim iin bir srpriz oldu, bunu sylemeye bile gerek yok! Hele sevgili Prens'i getirmenize ne kadar sevindiimi anlatamam. u ekici ihtiyar ne kadar sevdiimi biliyor musunuz? Ama yo, yo! Siz anlayamazsnz! Ne kadar anlatsam da sizin gibi gen kuak benim cokumu anlayamaz! Alt yl nce, ne gzel gnler yaadk, hatrlyor musun Zina? Ah, sn unutuyordum, sen o zaman teyzenle kalyordun... inanmazsnz Pavel Alek-sandrovich, ben onun akl hocas, kardei, annesiydim! ocuk gibi dinlerdi beni! likimizde saf, yce ve yumuak bir eyler vard, hatta biraz da pastoraldi... Nasl anlatacam bilemiyorum! Bu yzd imdi bile evimi minnetle anar, cepauvreprince*. Farknda msnz Pavel Aleksandrovich, belki de bana getirmekle, onu kurtarm oldunuz. u geen alt yl iinde onu dnp durdum. snz ama geceleri ryama bile girdi. Bir canavarn onu bylediini, mahvettiini sylyorlark sonunda onu o kadnn penesinden kurtardnz! imdi bu frsattan yararlanp onu tamamen kurrmalyz. Sylesenize nasl baardnz bunu? Karlamanz en ince ayrntsna kadar anlatn.sizi tam olarak dinleyemedim, ayrntlar ok nemli, iin z o aptal ayrntlardadr hep, demediimi anlyor musunuz? Ayrntlara ok nem veririm, en nemsiz olaylarda bile ayrntlara dt ederim... Hazr Prens de tuvaletiyle ilgilenirken...""Her ey size sylediim gibi oldu, Marya Aleksandrovna!" diye * Zavall Prens!20sze kart Mozglyakov, belki yznc kez hikyesini anlatmaya hevesli bir ekilde. Bu onun ir zevkti. "Gece yolculuu yaptm ve hi uyumadm tabii. Ne kadar acele ettiimi tahmin edersiniz" diye ekledi Zina'ya dnerek. "Barp arp at istedim, hatta kavga bile ettim. Bunlyaynlatmaya kalksam, son moda, nefis bir iir. olurdu! Neyse-bunlarn konumuzla bir ilgisi yok. Saat sabahn altsnda, gishevo stasyonu'na vardm. liklerime kadar donmutum, a snmakla uramadm. 'Atlar!' diye yle bir barmm ki, kucanda ocuu olan istasyon muum. Herhalde st ekilmitir kadnn... Gnein douu nefisti. Havadaki donmu zerreciklerkrmz krmz ldadklarn bilirsiniz. Ama buna bile ilgi gstermedim. Yo, ok acelem varldm, baka biri iin hazrlamlard, adam neredeyse delloya davet ediyordum. stasyonda srine gre, prensin biri geceyi orada geirmi ve on be dakika kadar nce de kendi atlarna binip gitmiti. Konutuklarn duymadm bile, kapal kzama atladm gibi, zincirden kurtul. Fet'in bir atnda buna benzer bir ey vard. Kasabaya dokuz verst kalmt ki, tam Svetozeky Manastr kavanda ilgin bir eyle karlatm. Kocaman bir yolcu kza devrilmiti. Sdikiliyorlard. erden yrekler acs feryatlar ve lklar geliyordu. lk nce geip gitmeym. 'Aman canm bo ver' diye dndm, 'ben bural deilim ki'. Sonra, Heine'nin dedii gibi 'r eye burnunu sokan' hayrseverliim tuttu. Durdum. Bizim Semyon ve tam bir Rus olan arabacmzla beraber yardma kotum. Alt kii kza ancak dorultup dzelttik. Kasabaya odunikler de yardma kotu, karlnda da ellerine votka paras verdim. 'Bu, o prens olabilir' de dndm. Bir de baktm ki gerekten de oydu: Prens Gavrila! Ne beklenmedik bir karlamaydens! Amca!' diye bardm. Tabii ilk nce beni tanyamad, ama sonra... ikinci kez baknca hatlar gibi oldu. Size bir ey itiraf edeyim mi, aslna bakarsanz imdi bile, kim olduuma dair hi fikri yok. Beni akrabas deil de baka biri sanyordu. Onu yedi yl kadar nce St21Petersburg'da grmtm, tabii o zamanlar kk bir ocuktum. Beni yle etkilemiti ki onu hanmtm. O beni nereden tanyacakt? Kendimi tanttm, ok sevindi ve bana sarld. Ama bu arkudan tir tir titriyor ve alyordu, gerekten alyordu. Kendi gzlerimle grdm! Sonra, onuenim kzama binip, Mor-dasov'a gelmesi ve hi olmazsa en az bir gn kalp dinlenmesi iin ikna ettim. tirazsz kabul etti... S vetozersky Manastr'na, ok sayg duyduu Peder Misail'i grmee gittiini anlatt. Hani u, hepimizin ok iyi bildii, geen yl beni sprgesiyle kovtepanida Matveyevna var ya, ite o, bir mektup alm. Moskova'daki ailesinden biri lmek zereymi. Babas m, yoksa kz m bilmem, zaten bana ne, belki de hem kz hem de babasdrbir de meyhanede alan yeeni de lyormu... Neyse canm, uzun lafn ksas, kadn o kadar gnlne Prens'ten ayrlp bakenti ereflendirmeye gitmi. Sonra Prens bir gn oturmu, ikiu, peruklarn takp karm, her yerini kremlemi, byn boyam, kt (hatta belki de am, Stepanida Matveyevna'sz hayata dayanamam; atlarn hazrlatp, Svetozersky Manastr'ye karar vermi. Stepanida Matveyevna'nn glgesinden bile d patlayan bir uak kar kma cinde bulunmu, ama Prens dinlememi. Dn akam yemeinden sonra yola koyulmu, geceyi gishevo'da geirmi, afakta, istasyondan ayrlm ve tam Peder Misail'e dnen kavakta kza neredeee yuvarlanyormu. Onun yardmna kotuktan sonra, ortak dostumuz, sevgili Marya Aleksandrovna'ya yle bir uramaya ikna ettim. Sizin, tand en ekici hanm olduunuzu syledi ve iyz. imdi Prens yanndan hi ayrmad ve asla da ayrmayaca uann yardmyla makyajnuzuruna makyajsz kmaktansa lmeyi tercih eder... Btn hikye bu! Eine allerliebste Geschichte. * ""Ne kadar akac bir adam, Zina!" diye bard Marya Alek-sandrovna, sonuna kadar dikkatle dinledikten sonra. "Ne kadar da* Nefis bir hikye!22gzel anlatt! Peki sylesenize Paul, sizin Prens'le yaknlnz nedir? Sanki 'Amca' dediniz bi geldi bana.""Dorusunu sylemek gerekirse Marya Aleksandrovna, onunla yaknlk derecemi bilmiyorum. ok uzak bir akrabalk galiba. Zaten btn bunlar Alaya Mikhailovna Hala'nn ileri. Bilirsiniz, parmaklaryla, hi durmadan akrabalarmz saymaktan baka bir ey yapmaz. Geen yaz, Dukhovo'ya gidip onu grmemi isteyen halamd. Keke kendi gitseydi! Ben ona 'Amca' diyorum o da itiraz etmiyor. te akrabalmz byle, en azndan imdilik...""Ne olursa olsun, sizi buraya Tanr gnderdi! Benimkinde deil de baka bir evde kalsayd, zavallya olacaklar dnmek bile istemem! Buradaki insanlar onu kaptklar gibi, ekitire e, paralara ayrrlard! Sanki altn madeni ya da elmas tarlasym gibi zerine saldrrlar,nu soyup soana evirirlerdi. Bu ka-sabadakilerin ne rezil, ne agzl, ne sinsi insanlar olduklarn bilemezsiniz, Pavel Aleksandrovich!...""Yapmayn canm! Sizinkine deil de kimin evine gtreceklerdi yani? Siz ne diyorsunuz Marya Aleksandrovna?" diye lafa kart, dul Nastasya Petrovna, ay doldururken. "Herhalde Anna Ni-kolayevna'ya gtrecek deillerdi!""Neden aa inmesi bu kadar uzun srd acaba? ok garip" dedi Marya Aleksandrovna, sandalyesinden sabrszlkla kalkarak."Amcam m?" dedi Mozglyakov. "Bence onun hazr olmas be saat daha srer! Hafzas o kadar zayf ki, belki de sizi ziyarete geldiini unutmutur. Biraz garip bir adamdr, bilirsiniz Marya Aleksandrovna!""O kadar da deil! Siz ne demek istiyorsunuz?" "Bir ey demek istemiyorum Marya Aleksandrovna. Gerek bu! Zaten o tam bir adam saylmaz, yars takma. Siz onu alt yl nce grmsa ben bir saat nce grdm. Yar l saylr! Yryen bir l, gmmeyi unutmular o kadar! Gaklar mantardan, her yan tellerle tutturulmu, hatta teller sayesinde konuabiliyor!"23"Ah Tanrm! Ne sama eyler sylyorsunuz!" diye bard Marya Aleksandrovna, sert bir ifadeaknarak. "Saygdeer, yal bir adam iin byle kelimeler kullanmak, sizin gibi gen bir adamhi yakyor mu? stelik akrabassnz, ne ayp! Hem ne kadar da nazik bir adam..." O anda seuygusal bir tona brnd. "unu aklnzdan hi karmayn, o soyluluun en son kalnts, babaostum,mon ami* l Dilinizden hi drmediiniz yeni fikirler yznden byle sama sapan konuuuz, bunun farkndaym. Aslnda ben de bu fikirlerden yanaymdr! Soylu ve onurlu dnceleriniolduunu biliyorum. imden bir his bana, bu yeni fikirlerin altnda cokulu bir eyler olduunu sylyor, ama bunlar benim drst olmam, olaylar gereki bir ekilde deerlendirmemi engz. Ben neler grdm, sizden daha ok ey yaadm, stelik de bir anneyim, siz daha ok gensinYal bir adam olduu iin size komik geliyor. Hepsi bu kadarla da kalmyor. Geen geliinizde, btn kleleri serbest brakacanz, artk bu devirde bir eyler yaplmas gerektiini syar hep o, durmadan okuduunuz Shakespeare'in etkisi! nann bana Pavel Aleksandrovich, artk Shakespeare'inizin zaman oktan geti, imdi dirilip, mezarndan kalkacak olsa, o kadar akll olmasna ramen, yaadmz hayatn tek bir eyine bile akl erdiremezdi. Eer akibar ve grkemli bir eyler kaldysa, bu ancak st tabakada bulunabilir. uval da giyse Prens Prens'tir. Viranedeki bir Prens bile saraydaki Prens'e etir. Natalya Dmitriyevna'nn kocasn dnn, kendisine gerek bir saray yaptrd, ama yine de Natalya Dmitriyevncas olmaktan teye geemedi. Natalya Dmitriyevna da kendisini elli tane tuvaletle donatsa bile, yine ayn Natalya Dmitriyevna'dr, kiiliinde zerre kadar bir deiiklik olmaz. Siz de geldiiniz st tabakann temsilcisi saylrsnz. Ben de kendimi pek yabanc saymam. Kie soyunu lekelemek istemez. Neyse, nasl olsa bir gn bunlar hep anlayacaksnz, mon cher** Paul, Shakespeare'inizi unutacaksnz.* Dostum. ** Sevgili24Size imdiden sylyorum. Zaten u anda bile iten gelerek byle konumadnza inanyorum, morsunuz o kadar. Neyse canm, ben de ne ok konuuyorum. Siz burada durun da ben yukar kp Prens'e ne olduuna bir bakaym, mon cher Paul. Belki uaklarma falan ihtiyac vardr..."Uaklarn hatrlayan Marya Aleksandrovna, aceleyle odadan kt."Marya Aleksandrovna, Prens'in u moda delisi Anna Ni-kolayevna'nn eline dmediine sevindi sanrm. Biliyorsunuz Anna Nikolayevna, onun akrabas olduunu syleyip duruyor. u anda sinirinden kuduruyordur!" dedi Nastasya Petrovna. Zina ve Pavel Aleksandrovich'e bakp, onlardan bir cevap alamaynca, sanki bir ii varm gibi odadan kt ve ikisini yalnakt. Dar knca da kapda durup ieriyi dinlemee balad.Pavel Aleksandrovich hemen Zina'ya dnd. yle heyecanlyd ki sesi titriyordu."Zinaida Afanasyevna, bana kzgn deilsiniz ya?" dedi, korku dolu ve yalvaran bir sesle."Size mi? Ne iin?" dedi Zina, hafife kzarp, harika gzlerini kaldrp ona bakarak."Bu kadar abuk dndm iin Zinaida Afanasyevna! Duramadm, iki hafta daha bekleyemedim... Geceleri ryama bile girdiniz. Kaderimi renmek iin koarak geldim... Ama suratnz asyorsu kzgnsnz! imdi de mi kesin bir cevap alamayacam?"Zinaida'nn gerekten surat askt."Byle syleyeceinizi biliyordum" dedi, yine gzlerini kararak. Sesi ciddi ve sertti, rahatsz bir ifade tayordu. "Beklemeyi ben de sevmem, her ey ne kadar abuk halledilirse o kadar iyi. Yine bir cevap bekliyorsunuz, hatta yalvaryorsunuz. Yine ayn eyi sylyorum. Cevabm size daha nce sylediimin ayns: Bekleyin! Henz kararm vermedim ve size karno-25,nusunda sz veremem. Byle eyler zorla olmaz, Pavel Aleksandrovich! Sizi rahatlatacaksa, u kadarn syleyeyim, sizi kesin olarak reddetmiyorum. Bir eyi daha belirteyim, sabrszlnz ve kaygnz gayet iyi anladm iin size olumlu bir kararn umudunu da vermek isr sylyorum, kararmda tamamen zgr olmak istiyorum ve eer sonuta, red cevab verecek olurm mit verdiim iin beni sulamayn. Bunu aklnzdan karmayn.""Bu da ne demek oluyor imdi?" diye bard Mozglyakov, ackl bir sesle. "Bu nasl bir mit? limelerinizden mit karabilir miyim Zinaida Afanasyevna?""Size sylediim hibir eyi unutmayn ve nasl istiyorsanz oy le bir anlam karn. Sizin biz ey! Baka syleyecek bir eyim yok. Sizi reddetmedim, tek istediim beklemeniz. Ama bir kez daha sylyorum, reddetme hakkna sahibim. Bir ey daha syleyeyim, kararlatrlan zamann nce geliinizle, dolambal yollardan, araya nc bir kiiyi -rnein annemi- koyarak karmeye alyorsanz, ne yazk ki yanl hesap yapmsnz. yle bir durumda sizi kesinlikle renu bilmi olun. Artk yeter, ltfen kararlatrlan zamana kadar bana bu konuda tek kelime bile sylemeyin."Btn bu konuma ylesine sert, heyecansz bir ses tonuyla ve duraksamadan yaplmt ki sankien ezberlenmi gibiydi. "Bay Paul", kendisine kapnn yolunun gsterildiini hissetti. O anda, Marya Aleksandrovna arkasnda Bayan Zyablova ile beraber odaya girdi."Sanrm birazdan aada olacak Zina! Nastasya Petrovna ltfen taze bir ay demleyin!". Marya Aleksandrovna biraz heyecanlyd."Anna Nikolayevna birisini gndermi. Anyutka aceleyle mutfaa gelip bir sr soru sordu. Hanm biraz fkeli galiba!" dedi Nastasya Petrovna semavere doru giderken."Bana ne canm?" dedi Marya Aleksandrovna, omuzlarnn zerinden Bayan Zyablovna'ya bakarak. "Sanki senin Anna Ni-26kolayevna'nn dndkleri benim ok umurumda! Emin olun ben onun mutfana kimseyi gndermem.avall Anna Nikolayevna' nn dman olduumu sanmanza ok ardm, gerekten ok ardm, a yle dnyor. Size sorarm Pavel Aleksandrovich, ikimizi de tanrsnz, ben ne diye ona dym? Kdem yznden mi? Kdem benim umrumda bile deil. stiyorsa kdem onun olsun! Onu ilk kuayan ben olurum. Ama bu hakszlk. Onu savunacam, savunmak zorundaym. Herkes onun hakknda byle eyler sylyor. Neden ona saldryosunuz? Gen olduu ve gzel giysileri sevdii iinen bu mu? Gzel giysilere dknlk baka eylerden iyidir bence. Natalya Dmit-riyevna'ya bir baksanza, onun sevdii eyler bir toplulukta sylenemez bile! Anna Nikolayevna evde hi durmayp btn gn gezdii iin mi kt? Tanr akna! Kadnn bir eitimi yok, doal olarak el okuyamyor ya da kendisini oyalayacak bir eyler bulamyor. Onun iin de, flrt edip, yoldan geenlerle bakmaktan baka ne yapsn? Bembeyaz bir surattan baka bir eyi olmad haldn herkes gzel olduunu sylyor acaba? Dansa gittiinde herkesi gldryor! Peki neden Polka'el yaptn sylyorlar? ok acayip apkalar ve earplar takyor, ama Tanr onu zevkten yoksuaf yaratmsa su onun mu? Sana eker kadnn ok yakacan syleseniz hi dnmeden hri, ama burada dettir, hangimiz deiliz ki? u koca favorili Sushilov sabah akam, hatta gece bile ziyaretine gidiyor. Tanrm! Bunun bir nedeni var kukusuz. Kocas sabahn beine kadar darda kumar oynuyor! Her neyse, yle ok kt rnek var ki! Bunlarn hepsi dedikodulabilir. Yani, ben her zaman onu savunacam!... Tanrm! Ve ite Prens! te o! Onu tanrm! O her yerde tanrm! Nihayet sizi grebildim monprince!" diye bard Marya Aleksandrovna, ieri yeni giren Prens'i karlamak iin koarken.27DRDNC BOLUMlk bakta, Prens'in yal bir adam olduunu hi anlamazsnz; ancak yakndan, dikkatlice baktellerle tutturulmu bir cesede benzediini grrsnz. Bu mumyann gen bir delikanlya dnher eit sanat yntemi kullanlmtr. Hepsi simsiyah olan ahane bir peruk, favoriler, bykl yznn yarsn kapatmaktadr. Yz pek allmadk bir yntemle bembeyaz yaplm ve allkyoktur. Nereye gider bu krklar? Kimse bilmez. Sanki podyumlardan inmi gibi modaya uygun giyinir. zel bir sabah ceketi ya da ona benzer bir ey giyer, tam olarak ne olduunu gerekten bilmiyorum, yalnzca, son moda bir ey olduunu ve sabah ziyaretleri iin giyildiini syleyebilirim. Eldivenleri, kravat, yelei, gmlei ve dier giysileri hep gz kamaak kadar temiz ve zevklidir. Prens hafife topallar, ama bunu bile sanki modaym havasnda yapar. Tek gzne -hem de camdan yaplm olan takma gzne- tek caml gzlk takar. Paribidir. Konuurken, baz kelimeleri deiik bir ekilde ar ar syler, tabii28bu yallyla badatrlacak bir ey olabilir, ama belki de takma dilerinden ya da deiikratma arzusundan kaynaklanyor da olabilir. Baz heceleri, 'e' harfine zel bir vurgu yaparak, allmam bir yumuaklkla syler. Tavrlarnda senli-benli bir hor grme vardr, bbir zppe olarak geirmesinden kaynaklanyor olabilir. Bu zppe yaam tarzndan kalan izleri, ne yazk ki hibir parfm, hibir korse, makyaj .malzemesi ya da kuafr kapatamaz. unu da en batan kabul etmeliyiz ki, yal adam henz akln karmadysa bile, hafzasn oktan kayn eyleri durmadan sylyor, samalayp duruyordu. Onunla konuabilmek iin insanda zel birenek olmas gerekir. Marya Aleksandrovna kendi yeteneine son derece gvenir, Prens'i grnce ylesine kendinden geer ki bunu tanmlamak imknszdr."Hi deimemisiniz, hi!" diye bard, konuunu iki elinden tuttuu gibi rahat bir koltua "Oturun, oturun Prens! Birbirimizi grmeyeli alt yl oldu, tam alt yl. Sizden tek bir mektup bile almadm, onca zamandr tek satr yazmadnz! Ah bana kar nasl da sulusunuz, Pr Size nasl kzgnm mon cher Prens! Neyse nce bir ay ielim! Tann akna Nastasya Petrovna,i ay ielim!""Teekkr ederim, te-ek-kr e-de-rim. Beni ba--la-ym!" diye peltek peltek konutu (peltek ltek konutuunu sylemeyi unuttuk, bunu bile modaym gibi yapar). "Ba--la-ym! Daha geen lmeye ciddi ciddi niyetlendim, ina-nn" diye ekledi, oday gzlyle szerek. "Ko-le-ra salgar dediler, korktum dorusu""Hayr Prens, kolera falan yok" dedi Marya Aleksandrovna."Sr hummas vard, Amca!" dedi Mozglyakov, kendini gstermek Hevesiyle. Marya Aleksandrovna onu ciddi bir bakla szd."Evet, sr hummas ya da ona benzer bir ey...Neyse, ben yerimden hprdayamadm. Kocanz nassevgili Anna Nikolayev-na? Hl mali-ye-de mi?"29"Yo-o Prens" dedi Marya Aleksandrovna, hafife kekeleyerek. " Kocam maliyede deil ki...""Bahse girerim Amcam'n kafas kart ve sizi Anna Ni-kolayevna Antipova ile kartrd!" dedl Mozglyakov, ama o. aklamadan da Marya Aleksandrovna'nn her eyi anladn fark ederek, n toparland."Ah evet, evet... Anna Nikolayevna... Ne korkun bir hafzam var! Evet, Antipovna, tabii ya Anti-povna'yd" dedi Prens kendinden emin bir havayla."Ha-yr Prens, ok kt kartrdnz" dedi Marya Aleksandrovna, ac ac glerek. '"Ben Anna N deilim, dorusunu sylemek gerekirse beni hatrlayamayacanz hi dnmemitim! Beni ok sizin eski arkadanz Marya Aleksandrovna Moskaleva'ym. Hatrlamyor musunuz Prens? Marya Aleksandrovna!...""Marya A-leks-and-rovna! alacak ey! Ben de sizin ey -neydi ad?- ah evet! Anna Vasilyevna olduunuzu sanyorum... C'est delicieux\* Demek yanl eve gelmiim. Beni Anna Mat-veyevna'nn evine gtryorsun sanmtm. C'est charmant\**'Bu bana ok sk oluyor... Hep yanl yrim. Ama yine de halimden memnunum, ne olursa olsun hep memnun olurum. Demek siz Nastasya Va-silyevna deilsiniz? Bu ok ilgin...""Marya Aleksandrovna'ym Prens, Marya Aleksandrovna! Siz nasl da sulusunuz! Demek en iyi arkadanz unuttunuz!""Ah evet, en iyi ar-kada-m... pardon pardon" diye pelteleye-rek konutu, bir yandan da Zina'ya bakyordu."Bu kzm Zina. Onunla tanmadnz Prens. 18'de geldiiniz zaman o burada deildi.""Kznz m? Charmante, charmante!" dedi Prens, urun sapl* Nefis! ** Bu ne ho!gzlyle Zina'ya arzulu arzulu bakarken. "Mais quelle beaute!"* diye fsldad. ,"aynz, Prens" dedi Marya Aeksandrovna, elinde tepsiyle Prens'in nnde duran ocua dikkati ekerek. Prens fincan ald ve tombul, pembe yanakl ocua bakarken kendini kaybetti."A-ah, bu sizin olunuz mu?" dedi. "Ne gzel bir ocuk!... Ter-bi-yeli bir o-cu-a benziyor.""Prens" diye araya girdi Marya Aleksandrovna aceleyle. "Korkun kazay duydum! ok korktum dorusu... Bir yerinizi incitmediniz ya? yice emin olmalsnz! Byle bir ey akaya gelmez..."O yapt, o yapt, arabac yapt bunu!" dedi Prens, allmadk bir hareketlilikle. "Dnyann alan geldi sandm. tiraf etmeliyim ki ok korktum. Tanr beni balasn! Neredeyse aklm kaHi beklemiyordum, hi bek-le-miyor-dum! Arabacm Fe-o-fil'in suu bu! Sana gveniyorum dostum, gerekli ilemleri hallet, bir aratrma yaptrt. Benim canma kastettiinden eminim!""Tamam, tamam Amca!" dedi Pavel Aleksandrovich. "Asln iyice aratrrm! Ama Amca, onu bu seferlik affedemez misiniz? Ne diyorsunuz?""Kesinlikle olmaz! Beni ortadan kaldrmak istediinden eminim. O ve evdeki Lavrenty. Dnsenize kafasn u yeni fikirlerle doldurmu! Son zamanlarda ok olumsuz davranmaa balsylemek gerekirse, tam anlamyla komnist olmu! Onunla karlamaya bile korkuyorum!""ok doru sylyorsunuz Prens" diye bard Marya Aleksandrovna. "u lanet olasca, ie yarammlardan neler ektiimi bilemezsiniz! Bir dnsenize, iki tanesini deitirdim, ama onlarn yine aldklarm da yle aptal eyler ki, sabahtan akamaBu ne gzellik!3031kadar onlarla beraber olmaktan korkuyor insan. Ne aptal olduklarm bilemezsiniz, Prens!""yle tabii, ama ben uan biraz kaln kafal olmasn isterim dorusu" dedi Prens, btn yao konumalarnn dikkatle dinlenmesinden ok memnundu. "Bir uaa bu yakr, hatta bu onun e erdemidir, drst ve salak olmaldr. Tabii baz zamanlarda. Bu onlar daha heybetli yapar, yzlerine bir cid-di-yet gelir; yani daha terbiyeli grnrler, bir uakta en ok aradm eiyedir. rnein, benim Te-ren-ty. Te-ren-ty'i hatrlyorsunuz deil mi? Onu ilk grdm anda n iyi bir kapc olacan anlamtm! alacak kadar aptald! Koyun gibi bakard! Ama ne heyddiydi! Grtla ak pembeydi! Beyaz kravat ve niformasyla ok etkileyiciydi. Onu gerekteverdim. Bazen ona bakar hayran kalrdm, sanki bilimsel bir aratrma yapyormu gibi nemli bir edas vard! Tam bir Alman filozofuna benziyordu, Kant gibi rnein, yok yok daha ok besili bir hindi gibiydi. Bir uak iin fazlasyla comme ilfat!..."Marya Aleksandrovna kahkahay patlatverdi, hatta alklad bile. Pavel Aleksandrovich de btn kalbiyle onun duygularna katld. Amcasn ok komik bulmutu. Nastasya Petrovna da glalad. Zina bile gld."Ne kadar akac, ne kadar akll ve esprilisiniz, Prens!" diye bard Marya Aleksandrovna. "En ince, en komik ayrntlar gzlemleme yeteneiniz var!... Byle bir yetenee sahip olup da koskoca be yl kendini toplumdan soyutlamak ha! Yazabilirdiniz Prens! Belki bir Fonvizin, bir Griboyedov, bir Gogol olabilirdiniz!...""Ah evet" dedi Prens durumdan gayet memnun. "Yazabilirdim... Biliyorsunuz, eski gnlerde ok daha espriliydim. Hatta sahne iin bir ko-me-di bile yazmtm... inde birka tnefis ark bile vard! Ama hi oynanmad...""Okusak ne ho olurdu! Sen de biliyorsun Zina, imdi tam zaman! Bizimkiler bir dizi tiyatro gecesi dzenliyorlar Prens, ga-32zilerimiz iin6 vatanseverlik adna... Sizin eseriniz ok uygun olurdu!""Evet, tekrar yazmak isterim... ama tamamen u-nut-mu-um. ki, tane harika kelime oyunu olduunu iyi hatrlyorum (Prens, kendi elini pt)... Ben yurtdndayken byk bir heyecatmtm. Lord Byron'u hatrlyorum. Onunla aramz gayet iyiydi,7 Viyana Kongresi8'nde mkemmel dans etmiti.""Lord Byron mu, Amca! Tanr akna Amca, siz ne sylyorsunuz?""Evet, Lord Byron. Belki de Lord Byron deildi, baka biriydi. Yo, Lord Byron deildi, bir Polonyal'yd! imdi hatrladm. ok ilgin bir adamd. Kont olduunu syleyip duruyordunra bir lokantac olduu ortaya kmt. Neyse, ok gzel dans ederdi, sonunda bacan krdgun bir iir de yazmtm:Bizim Polonyal Ne de gzel oynard."Sonra devam ederdi... Nasl devam ettiini hatrlayamyorum...Krnca bacan Brakt oynamay." . >"Gerekten byle devam ediyordu, deil mi Amca?" dedi, iyice j kendinden geen Mozglyakov."Evet, sanrm yle olum" dedi Amca. "Ya da ona benzer bir eydi. Belki de deildi, neyse canm, komik bir eydi ite... Bakyorum da her eyi unutmuum. Hep halletmek zorunda olduum bir sr i olduu iin."33"Sylesenize Prens, bunca zamandr neler yaptnz?" diye sordu Marya Aleksandrovna ilgiyle. "Sizi oyle ok dndm ki mon cher prince, neler olduunu renmek iin sabrszlktan "Ne mi yaptm? Bilirsiniz ite, bir sr i vard. Bazen dinlenir insan, bazen de gezintiye r ve bir sr eyin hayalini kurar...""ok gl bir hayal gcnz vardr herhalde Amca?""Hem de ok olum. Bazen yle eyler dnrm ki sonra kendim de aarm... Ben Kaduyevo'dayk sen Kaduyevo vali yardmcsydn, deil mi?""Ben mi Amca? Siz ne sylyorsunuz?" diye bard Pavel Aleksandrovich."Ben de seni vali yardmcs sanyordum, stelik de ne kadar deitiini dnyordum... Vali yz ok kocaman ve zeki bir yzd. Olaanst zeki bir adamd, her frsatta iir yazard. Proo papazna benzerdi...""Ah Prens" diye araya girdi Marya Aleksandrovna. Bu yaam tarznzla kendi kendinizi mahvedeceksiniz, hi kukum yok! Be yl bir yere kapanp, kimseyle grmemek ve konumamak! Sahvolmu bir adamsnz Prens! Sizi dnen her kime sorarsanz sorun, herkes ayn eyi syleye, mahvolmusunuz siz!""Gerekten mi?" dedi Prens."Yemin ederim! Size dostunuz ve kardeiniz olarak sylyorum! Sizi dndm ve gemiimize sm iin bunlar sylyorum. kiyzllk yapsam elime ne geer? Yaam eklinizi tamamen deitirksa hastalanacaksnz, kendinizi tketip leceksiniz...""Olamaz! O kadar erken mi leceim?" diye bard Prens, korkuyla. "Biliyor musunuz, doru bildiniz. Basurdan ok ekiyorum, zellikle de son zamanlarda. Krizim tuttuu zaman ok kt oluyorum. Bakn size ayrntsyla anlataym... lk nce...""Baka bir zaman anlatrsnz Amca" diye araya girdi Pavel Aleksandrovich. "imdi artk gitme zamanmz gelmedi mi?"34"Peki, baka bir sefere o zaman. Zaten pek de ilgin gelmeyecekti size. Bunu imdi fark ettim... Yine de ilgin bir hastalk. yle anlar var ki... Bana hatrlat da sana bu akam bir olay ay-rn-t-sy-la anlataym olum...""Yurtdnda tedavi ettirmelisiniz Prens" dedi Marya Aleksandrovna, ikinci kez araya girerek."Yurdnda m? Evet. Kesinlikle yurtdna gideceim. Hatrlyorum da, 1820'lerde yurtdndamkemmeldi oralarda. Fransz bir vikontesle neredeyse evleniyordum. Ona fena halde ktm ve btn hayatm adamak istiyordum. Ama onunla evlenen bir bakas oldu. Olaylar tersine dndBirka saat iin ona arkam dnmtm ki bir bakas gelip kapt. Alman bir barondu. Sonralarde yatt.""Cher prince, ben salnza dikkat etmeniz gerektiini sylyorum. Yurtdnda iyi doktorlarher ey bir yana, yaam tarzm deitirmek mucizeler yaratr! Dukahanovo'nuzdan ayrlmalsnzmazsa bir sre iin.""Ke-sin-lik-le doru! Bunu ok nce dnmtm zaten. Biliyor musunuz, su krn deneyeceim."Su kr m?""Evet, aynen yle. Bir zamanlar denemitim. melere gittiim j zamand. Orada, Moskoval bir hanm vard, soyadn hatrlamyorum. Yetmiinde, air ruhlu bir kadnd. Elli yalarnda, akkz vard. O da iir konusunda iyiydi. Sonralar bana bir talihsizlik geldi ve ok sinirlenek hizmetisini ldrverdi. Mahkemelerde srnd. te onlar ille de imelere gitmem iin dir Aslnda bir skntm yoktu, ama onlar srar ettiler. Kabalk etmemek iin gittim. Gerekten yarl bir eydi. tike itim, belki bir rmak su imiimdir. Su krnn ok yararl bir ey ordiini kabul etmeliyim. Eer hasta dmeseydim, inann ki hibir sorunum olmazd...""Bu ok doru bir sonu Amca!" dedi Mozglyakov. "Sylesenize I Amca siz mantk okudunuz mu?"35"Tanr akna! Neler soruyorsunuz yle!" dedi Marya Alek-sandrovna sert sert, ok arm bde."Okudum ocuum, ama uzun yllar nceydi. Almanya'da felsefe de okudum. Kursun tamamn aldm, ama sonra hepsini unuttum gitti. tiraf etmeliyim... beni bu hastalk konusunda... yle kor- kuttunuz ki... ok kt oldum. imdi geliyorum...""Nereye gidiyorsunuz Prens?" diye bard Marya Alek-sandrovna aknlkla."imdi dnerim, imdi... Aklma bir ey geldi de onu bir yerlere not etmek istiyorum... au revoir*...""Bunu nasl buldunuz?" diye bard Pavel Aleksandrovich ve kahkahay bast.Marya Aleksandrovna'nn sabr tkeniyordu."Hi anlamyorum, neden gldnz gerekten anlamyorum!" diye sze balad fkeyle. "Yal,glyorsunuz, stelik de akrabanz, her kelimesiyle alay ediyor, iyi niyetinden yararlanyorsunuz! Sizin adnza ben utan duyuyorum Pavel Aleksandrovich! Sylesenize bu kadar glnecek nesi var? B en hi de komik bir ey grmyorum.""Bazen kimseyi tanmyor ve sama eyler sylyor.""Bu, yaad korkun hayatn bir sonucu, kt bir kadnn ynetimi altnda geen, be yllk ucu. Ona glmek yerine acmanz gerekir. Beni bile tanyamad, bunu kendiniz grdnz. Her eyada! Onu kurtarmak gerekiyor! Srf o... adi kadndan kendini kurtarsn diye yurtdna kmasim!""Bir ey syleyeyim mi, ona bir e bulmalsnz, Marya Alek-sandrovna!" dedi Pavel Aleksandrovich."Yine baladnz! Siz slah olmazsnz Msy Mozglyakov!"* Hoa kaln.36"Yo Marya Aleksandrovna! Bu kez gerekten ok ciddiyim. Neden onu evlendirmiyoruz? Fena bir fikir saylmaz! C'est ne idee comme ne antre! * Ne zaran olacak? Hatta tam tersine, u anda yle bir durumda ki, belki byle bir adm onun kurtuluu olur! Yasal olarak buna bir engeli yok. Hem sonra, tabirimi balayn, o yal cadalozdan da kurtulmu olur. En nemlisi de, gen bir kz ya da daha iyisi, tatl, iyi, akll, yumuak, hepsinden te ona kbi bakabilecek, fakir bir dul seecek olursa, o zaman onunla evlenmekle kadnn hayatn kurtardn dnecek. Onun iin, o kyl kadn yerine, sevecen, iten, iyi bir aileden gelen nca yanndan ayrlmayacak bir kadndan daha iyi bir ey olur mu? Tabii gzel de olmas gerekiyor, nk Amca'm gzellie merakldr. Zinaida Afanasyevna'ya bakn fark ettiniz mi?""Ama yle birini nereden bulacaksnz?" diye sordu, o ana kadar her eyi dikkatle dinleyen Nastasya Petrovna."te kendiniz sylediniz: Siz varsnz ya! sterseniz tabii. Bakn size yle syleyeyim: Preei olmamanz iin bir nedeniniz var m? Gzelsiniz, bu bir; hem dulsunuz, bu da iki; ncsbir aileden geliyorsunuz; drdncs, zengin deilsiniz (nk, ok paganz yok); beincisi, bir kadn olduunuz iin onu seversiniz, el stnde tutarsnz, o kadn postalayp, Prens'i snz, onu balla brekle beslersiniz. Ta ki, bu fani dnyadan gp gidene dek. Bu da en ge b yl iinde olur zaten, hatta belki de bir iki ay bile srmeyebilir. O zaman, dul bir Prenses olursunuz ve bir sr paranz olur, fedakrlnzn dl olarak da belki bir markiyle bir generalle evlenirsiniz! C'est joli, n'est-cepas?"**"Aman Tanrm! Ne ayp! O beni isteyecek olsa, srf minnetten dolay ona k olurdum" dedi Bayan Zyablov, kara, anlaml gzleri ldad. "Ama btn bunlar ok sama!""Sama m? Siz isterseniz neden sama olsun? Siz hele bir is-* **Herhangi bir fikirden fark yok. Ne ho, deil mi?37teyin, eer bugn nianlanmazsanz benim parmam kesin! Amca'y bunu yapmaya ikna etmektenaha kolay hibir ey olamaz! Her eye 'Evet' diyor, bunu kendi kulanzla duydunuz. Daha farkna bile varmadan onu evlendiririz ya da nce gzn boyarz, sonra evlendiririz. Bu onun iyilii iin. Siz her ihtimale kar en gzel kyafetinizi giy seniz iyi olacak, Nastasy a Petrovna!"Msy Mozglyakov'un cokusu gitgide artyordu. Soukkanllna ramen, Bayan Zyablov'un da adu."Bugn darmadan bir halde olduumun farkndaym" dedi kadn. "Hayal kurmay brakal uzun yu, artk hi umudum yoktu. Tam bir Madam Griboussier oldum artk... Sylesenize hizmetiden farkm yok, deil mi?"Bu zaman boyunca, Marya Aleksandrovna yznde bir hayret ifadesiyle oturuyordu. Pavel Aleksandrovich'in garip teklifini yldrm arpm gibi dehet iinde dinlediini sylersem olmaz... Sonunda soukkanlln yeniden kazand."Her eyin ok iyi dnldnden eminim, ama btn bunlar ok sama, aptalca ve dahas uygunlyakov'a sert sert."Ama neden sevgili Marya Aleksandrovna, neden sama ve uygunsuz?""Pek ok nedenden dolay. Bir kere, u anda benim evimdesiniz, Prens de benim konuum, kimsenin evime saygszlk etmesine izin veremem. Szlerinizi aka olarak deerlendiriyorum Pavel Alek-sandrovich. Tanrya kr ki Prens de geliyor!""te geldim" diye bard Prens, odaya girerken. "Bugn ne kadarda ok, deiik fikirle doluycherami. Buna inanmas g biliyorum, ama bazen aklma hibir fikir gelmez. Btn gn ylece op dururum.""Geirdiiniz kaza yzndendir Amca. Sinirlerinizi bozmu olmal, hem..."38"Evet olum, bana da yle geliyor. Sanrm kza biraz da ha-yr-l oldu. Bu yzden Feo-fil'i bya karar verdim. Biliyor musun, aslnda benim canma falan kastettiini sanmyorum. Sen ne dersin? Neyse canm, zaten daha geenlerde sakaln kestirerek onu cezalandrmtk.""Sakaln kestirmek mi? Ama Amca suratnn yars klla kapl!""ey, evet, yle. Bazen ok doru gz-lem-ler-de bulunuyorsun olum, ama o sakal takma. Bakn ne oldu: Biri bana dardan bir katalog gnderdi. Efendiler ve arabaclar iin, ahane sakallar, favoriler, top sakallar, byklar falan, hepsi de kali-teli ve uygun fiyatl. Nasl bir ey olduunu grmek iin bir sakal smarlamaya karar verdim. Bir arabac sakal smarladmfis bir ey geldi. Sonra bir baktk ki Feofil'in sakal onun iki kat daha gr. Biraz kararszlk yaadk: Acaba sakaln m kestirmeliydik yoksa o sakal geri mi gndermeliydik. Bunu uzun dndm, sonra takma sakal takmasnn daha uygun olacana karar verdim.""Hi kukusuz yledir, sanat daima doadan stndr Amca!""Kesinlikle. Sakaln kestirirken ne aclar ekti! Sanki sakalyla beraber btn benlii de giyor gibiydi... Artk gitsek iyi olacak olum, deil mi?""Ben hazrm Amca.""Umarm Vali'ye gidiyorsunuzdur!" dedi Marya Aleksandrovna, heyecan iinde. "Siz artk benimsiniz Prens. Btn gn benim evime aitsiniz. Buradaki sosyal evremiz konusunda size bir ey syleyecek deilim kukusuz. Belki Anna Nikolayevna ile birlikte olmak istersiniz, size akl vermeye kalkacak deilim, zamanla her ey aa kacaktr nasl olsa. unu bugn sizin ev sahibeniz, kardeiniz, anneniz ve dadnz benim. tiraf etmeliyim ki, sizin iin endieleniyorum Prens! Siz bu insanlar bilmezsiniz, bilemezsiniz!...""Siz bana gvenin Marya Aleksandrovna. Her ey sz verdiim gibi olacak" dedi Mozglyakov.39"Ah sizi gidi havai delikanl! Size gvenmek mi? Sizi yemee bekliyorum Prens. Biz akam yemeini erken yeriz. Kocamn iftlikte olduuna nasl da zgnm! Sizi grmekten ok memdu! Size saygs ve sevgisi vardr.""Kocanz m? Demek bir kocanz var?" diye sordu Prens."Ah Tanrm! Nasl da unutkan olmusunuz Prens! Gemile ilgili her eyi, ama her eyi unutmusuz! Gerekten de kocam Afanasy Matveich'i hatrlamyor musunuz? imdi iftlikte, ama onu binlerce kez grmtnz. Hatrlyor musunuz Prens? Afanasy Matveich?...""Afanasy Matveich! iftlikte ha, c'est delicieal Demek bir kocanz var? Ne garip ey! B ildiim bir komediye benziyor: Kocas oradadr da kars... Ah affedersiniz, devamn unuttum. Galiba kadn bir yerlere gitmiti, Tula'y a m y oksa Yaroslavl'a myd, neyse canm ok komikti.""Kocas oradadr da, kadn Tver9'dedir Amca" dedi Mozgl-yakov, ona hatrlatmak iin."Ah evet, evet! Teekkrler olum, Tver'di tabii ya! Charmant, charmantl Ben de Yaroslavl m yoksa Kostroma m diye dnyordum. Kadnn nereye gittiini bir trl hatrlayamadm.harmant! Neden bahsettiimi unuttum... Evet! Hadi gidelim olum. An revoir, madame, adieu, ma charmante de-moiselle* " dedi Prens, Zina'ya dnp parmaklarndan perek."Yemei unutmayn Prens! abuk dnn!" diye bard Marya Aleksandrovna arkasndan.* Hoa kaln bayan, elveda gzel hanmefendi.40BENC BOLUM"Siz mutfaa bir baksanz iyi olacak, Nastasya Petrovna" dedi Marya Aleksandrovna Prens'i yolcu ettikten sonra. "Canavar Nikita yemei mahvedecekmi gibi bir his var iimde! u saatte bile eminim sarhotur..."Nastasya Petrovna emre uyarak kalkt. Dar karken, biraz endieli olduunu dnerek Maryadrovna'ya kukulu bir bak att. Mutfaa gidip canavar Nikita'y kontrol etmek yerine, konuk odasna, oradan koridoru geip kendi odasna, sonra da evin kirli amarlarnn topland,la dolu kk, karanlk odaya geti. Nefesini tutarak, parmak ularna basa basa kapal kapya gitti, eilip anahtar deliinden bakarak dinlemeye balad. Bu kap, biraz nce Zina ile annesini yalnz brakt odaya alan kapdan biriydi ve her zaman kapal ve kilitli olurdu.Marya Aleksandrovna, Nastasya Petrovna'y her zaman dolap eviren ve havai biri olarak grrd. Onun kaplar dinlediini de bilirdi hi kukusuz, ama o anda Bayan Moskalev yle canl ve41dalgnd ki bu konuda nlem almak aklna bile gelmedi. Koltua oturdu ve anlaml anlaml Zina'ya bakt. Zina bu bak zerinde hissetti ve bir kasvet duygusu kalbini kaplad."Zina!"Zina solgun yzn ar ar ona doru evirdi ve kara, dnceli gzlerini kaldrd."Zina ok nemli bir konuda seninle konumak istiyorum."Zina annesine tamamen yzn dnd, kollarn kavuturup bekledi. Yzndeki rahatszlk ve alai saklamaya alyordu."Mozglyakov hakknda bugnk izlenimlerinin ne olduunu sormak istiyorum sana.""Uzun zamandr onun hakknda dndklerimi biliyorsun" dedi Zina istemeye istemeye."Evet, mon enfant* ama kur yapma konusunda... gitgide daha srarl gibi grnyor.""Beni sevdiini sylyor, onun iin srarhl balanabilir.""Bu ok garip! Onun bu kadar ileri gitmesine oy le kolay kolay... izin vermezdin. Tam tersine, zerine saldrmak iin frsat kollardn.""Senin de eskiden hep ondan yana olup, onunla evlenmem konusunda diretmene ramen imdi nedense ona saldrda bulunman ok garip.""Zina, Mozglyakov ile evlenmeni istediimi inkr edecek deilim. Seni hep skntl grmek, (s ne dnrsen dn) nedenini gayet iyi anladm ve geceleri uykumun kamasna yol aan acllmak ok zor. Sonunda, ancak hayatndaki gerek bir deiikliin seni kurtaracana inandm. Bklik de evlilik. Zengin deiliz ki yurtdna gidelim. Buradaki salaklar, senin yirmi* ocuum.42 yanda ve hl bekr olduuna bir anlam veremiyorlar. Bir sr Ihikye uyduruyorlar. Herha mavirle yada avukatmz van vanovich'le evlendirecek deilim. Burada sana gre bir koca neden bulaym? Mozglyakov havai bir adam kukusuz, ama yine de ok iyi bir ksmet. yi bir aileden, nfuzlu akrabalar var, yz elli kiilik bir kye sahip, baka ne istiyorsun, sylesene. Rvetlerle ve dalaverelerle yaamaktan daha iyidir. Bu yzden ondan yanaym. Drst olmak gerekirse, aslnda ondan gerekten holandm sylenemez. Tanr'nn beni nceden uyardna rde senin iin daha uygun birini gnderecek olursa, senin Mozglyakov'a sz vermemi olman ok iyi olacak! Yani ona ciddi bir sz vermedin, deil mi Zina?""Btn sorunu iki kelimeyle zetlemek varken niye laf do-|landrp duruyorsun anne?" dedi Zina kzarak."Laf dolandrmak m Zina? Laf dolandrmak ha! Annenle ne biim konuuyorsun? Aman ne olacak canm! Zaten annene ok zun zamandan beridir gvenmiyorsun ki! Uzun zamandr beni annen deil de dmann gibi gryorsun.""Gvenmemek mi anne! Kelime oyunlarn bir tarafa brakalm artk! Birbirimizi anlyoruz, deimi? Bunun iin ok zaman har-:adk.""Beni incitiyorsun ocuum! Senin geleceini kurtarmak iin her eyi yapmaya hazr olduuma inanmyorsun bir trl."Zina annesine rahatsz ve alayl bir ekilde bakt."Geleceimi kurtarmak iin o Prens'le evlenmemi ister misin?" ye sordu, garip bir glmsemeyle."Bu konuda tek kelime bile etmedim. Madem sen balattn syleyeyim, senin Prens'le evlenmen sz konusu olsa, bu hi de ap-|talca bir ey olmazd, gayet iyi bir ksmet...""Bu ok,sama!" diye bard Zina fkeyle. "Samalk! Samalk! Anne, bana sorarsan sen ok fauhlusun. Kelimenin tam anlamyla air olmusun. Kasabadakiler de sana yle diyorlar43zaten. Srekli planlar yapp duruyorsun. Bunlarn imknszl ve samal bile seni engellens buradayken, aklndan bunun getiine eminim. Mozglyakov, o yal adama bir e bulmamz konusunda samalarken, senin yznden ne dndn anlalyordu. imdi de ayn eyi dndneecektin. Benim hakkmda srekli olarak yaptn planlar artk canm skt ve bam artte etmeni istemiyorum, duyuyor musun anne, tek kelime bile! Bunu aklndan karmasan iyi olacak!" fkeden nefesi kesildi."Sen ocuksun Zina, hasta, fkeli bir ocuk!" dedi Marya Aleksandrovna ili bir sesle ve gznde yalarla. "Bana saygszca laflar sylyorsun ve beni aalyorsun. Senden gece gnde hibir anne katlanamazd! Ama ne yapaym sinirlisin, hastasn, aclarn var ve ben de senin annenim, stelik de H-ristiyanm. Katlanmam ve balayc olmam gerekir. Hem sonra byle beraberlii istemenin nesi sama? Bence Mozglyakov, hayat boyunca, Prens'i evlendirmek konusunda sylediklerinden daha anlaml bir laf etmemiti hi. Tabii o apal Nastasya ile deil kukusuz. O konuda biraz samalad dorusu.""Bak anne! Bana ak ak syle, btn bunlar meraktan m soruyorsun, yoksa kafanda bir ey m""Yalnzca soruyorum o kadar. Neden sama olduunu dnyorsun ki?""Gerekten skldm artk! Katlanmak zorunda olduum hay ata bir bakn!" diye bard Zina, ayurarak. "Eer hl an-layamadysan syleyeyim: Btn anlamszlklar bir yana braksak bile; znak bir ihtiyardan yararlanmak, para koparmak iin evlenerek onun gibi sakat bir insan kandrmak, sonra her gn, her saat lmesini beklemek, bence yalnzca samalk deil, aynmanda da adilik, hem de yle bir adilik ki, kusura bakma ama anne byle eyler dndn iinkutlayacak deilim!"Bir an iin sessizlik oldu.44"Zina! ki yl nce olanlar hatrlyor musun?" diye sordu Marya Aleksandrovna birden.Zina dehete kapld."Anne!" dedi sert bir sesle. "O konuyu bir daha amayacana sz vermitin.""imdi de senden bir kere olsun szmden dnmeme izin vermeni istiyorum ocuum. nk bunu buek iimde sakladm. Zina! Artk birbirimize kar drst olma zamanmz geldi. ki yldr sustBu byle devam edemez!... Diz kp sana yalvaryorum, brak da konuaym. Duyuyor musun Zina?annen sana diz kp yalvaryor! Ayrca kzna tapan, mutsuz bir anne olarak sana yemin ediyorum, bundan sonra hibir zaman, hangi artlarda olursa olsun, hayatm bile sz konusu olsa bu konuyu bir daha amayacam. Bu son olacak, ama u anda art!"Marya Aleksandrovna szcklerinin istedii etkiyi brakacana gveniyordu."Syle" dedi Zina sapsar kesilerek."Teekkrler Zina. Artk hayatta olmayan, kardein Mitya'ya ders vermek iin, iki yl nce bir retmen gelmiti.""Neden byle uzun uzadya anlatyorsun? Bu abartl konuma ve btn bu ayrntlar tamamen gerve ac verici. Hem zaten ikimizin de bildii eyler" dedi Zina, nefret iinde szn keserek."nk ocuum, ben senin nnde kendimi temize karmak istiyorum. nk btn bu sorunu senin deha farkl bir boyutta gzler nne sermek istiyorum. nk bundan karmay dndm sonistiyorum. Senin duygularnla oynamak istediimi sanma sakn! Hayr, Zina, iimde grek bir anneyi bulacaksn ve belki de biraz nce adi dediin bu icadnn ayaklarna kapanp, gznde ya, bugne dek hep iddetle reddettiin uzlama nerisinde bulunacaksn. Bu yzdn sana her eyiatmak istiyorum Zina, hem de ta bandan tibaren. Yoksa azm bile amam!"45"Syle" dedi Zina yine, annesinin abartl szcklere dknlne iten ie lanet okuyarak."Devam ediyorum Zina. Bu retmen daha bir ocuk olduu halde, anlayamadm bir ekilde seni kiledi. Senin saduyuna, soylu gururuna, daha da tesi onun deersiz biri (ak konumak gerekir) olduuna duyduum gvenle aranzda bir ey olabileceinden hi kukulanmamtm. Ama senelip onunla evlenmek istediini syleme cesaretini gsterdin. Zina! Bu kalbime bak gibi sapland! l basp, kendimi kaybetmiim. Bunlar hatrlarsn. Senin gaddarlk dediin otoak zorunda kaldm. Dnsene, bir zangoun olu, acdklar iin iirlerini yaymlayan Readersden ayda on iki ruble alan ve o uursuz Shakespeare'dan baka bir ey bilmeyen bir air msveddesi. Bu ocuk senin kocan olacakt, Zinaida Moskaleva'nn kocas ha! Florian ve gen kyllerine^ l yarar bir hikye! Bala beni Zina, ama hatrlamak bile beni ileden karyu reddettim, ama dnyadaki hibir g seni tutmaya yetmedi. Baban da yzme bo bo bakyor, nlatmaya altm an-layamyordu bile. Onunla ilikine devam ettin, bulutun, en korkuncu daa mektuplamaya kararlydn. Dedikodular her yana yayld. nsanlar yanmda imal imal konumadlar. Bir tek davullarla herkese duyurmadklar kalmt. Sonra tahmin ettiim ey doru kavga ettiniz ve sana layk olmad ortaya km oldu... Sefil ocuk (ona adam demeye dilim vr) mektuplarn kasabada elden ele dolatrmakla bile tehdit: etti. Sen bu tehdide ok fkelendin ve suratna bir tokat yaptrdn. Evet Zina, bundan da haberim var! Ayn gn sefil ocumektuplarndan birini alak Zaushin'e gstermi ve bir saat iinde mektup benim ezeli dmanmatalya Dmitriyevna'nn eline gemi. Ayn akam vicdan azabndan kahrolan yarm akll ocuk k zehirleme giriiminde bulundu. Ksacas korkun bir skan lal kt! O apal Nastasya Petrovnhet iinde hemen bana kotu ve korkun haberi verdi: Mektup bir saattir Natalya Dmitriyevna'nn46elindeymi, iki saat iinde btn kasaba utancn duyacakm! Kendimle mcadele ettim, baylma Az kalsn yreime indiriyordun benim Zina.O utanma , canavar Nastasya, mektubu alp gerek sahibine vereceine yeminler ederek, karlnda iki yz gm ruble istedi. O gn ayamda incecik ayakkablar, karda koarak Yahu gittim ve annemden bana hatra olan gerdanl rehine verdim. ki saat sonra mektup elimdeydi. Nastasya onu kadnn ekmecesinden almt. Bylece ortada kant kalmad ve senin onuruuldu! O korkun gnde bana ne endieler yaattn! Ertesi sabah, hayatmda ilk kez samda krldm. Zina! O ocuun hareketiyle ilgili bir yargya varmak iin yeterli zamann oldu. Geleceini ona emanet etmenin ne byk bir aklszlk olduunu imdi, ac bir glmsemeyle, sen de kabrsin. Ama o gnden beri kendine eziyet ediyorsun, ac ektiriyorsun ocuum; onu unutamyorsun, daha dorusu onu deil de gemite kalan mutluluunu unutamyorsun. O hibir zaman sana layk biri deildi. imdi lm deinde yatyor. Verem olduunu sylyorlar, ama sen -iyilik mehl deli gibi kskand iin, zlmesin diye o hayattayken evlenmiyorsun. Bense onun seni geir akla sevdiine hi inanmyorum! Mozglyakov'un sana olan ilgisini duyduu zaman seni izlettiini, neler olduunu renmek iin birilerini gnderdiini, aratrmalar yaptn biliyoun, bunun farkndaym ocuum. Tanr ahidimdir, geceleri ne i gzyalar dkyorum!...""Keser misin anne!" dedi Zina anlatlamaz bir acyla. "Geceleri ne yaptn bilmeden de yaamay srdrebiliriz" diye ekledi kesin bir tavrla. "Uzun uzadya konuup, ayrntlara girmedenaamazsn zaten!""Bana hi gvenin yok Zina! Bu kadar acmasz davranma ocuum! Son iki yldr gzlerim hi kuama gzyalarm senden sakladm ve sana yemin ederim o zamandan beri pek ok ynden deitim!in duygularn gayet iyi biliyorum ve peri-47sanlnn derecesini ancak imdi anladm. Byle bir dknln, istenmedii her yere burnuet olas Shakespeare'den kaynaklanan bir romantizmin etkisi olduunu dnmekte haksz mym? zamanlar duyduum korku, attm admlar ve kararlarmn ciddiyeti konusunda beni hangi anne sulayabilir? Ama imdi, iki yldr ektiin aclar grnce senin duygularn anlyor ve hak vna inan, belki de seni senden daha iyi anlyorum. Senin asl sevdiin o acayip ocuk deil, altn hayallerin, kaybettiin mutluluun, yce ideallerin, buna eminim. Ben de sevdim, belki de senden daha ok, ben de ac ektim. Benim de yce ideallerim vard. Peki beni kim ayplayabilir, her eyden te, Prensle evlenmenin senin u anki durumunu kurtaracak, en zorunlu yol olduunu dndm iin sen beni sulayabilir misin?"Zina, annesinin bo yere byle konumayacan bildii iin, bu uzun konumay aknlkla dinsonu onu hayretten dondurdu."Demek sen ciddi ciddi o Prens'le evlenmemi neriyorsun?" diye bard dehet iinde, annesine biraz da korkuyla bakarak. "Demek bu rya ya da senin planlarndan biri deil, ciddi ciddi niyetlendiin bir ey, yle mi? Tahminlerimde yanlmyorum, deil mi? Peki... peki... bu evlilik beni nasl kurtaracak, u anki durumum iin nasl bir zorunluluk? Peki... peki... bunun deminden beri anlattn, uzun hikyeyle ne ilgisi var?... Seni gerekten anlayamyorum anne!""Anlayamadna ok ardm mon ange*" dedi Marya Aleksandrovna gitgide heyecanlanarak. "Biriisi, bambaka bir topluma, deiik bir dnyaya gireceksin! Ne bir dost ne de bir iyilik grdn, kt dedikodularna katlandn, gzelliini kskanan kargalarla ve kt anlarla doza dek arkanda brakacaksn. Bu bahar yurtdna bile kabilirsin, talya'ya, svire'ye, spgidersin, Zina, bizim lammz yerine Al-hambra'y, Guadalquivir'i greceksin spanya'da..."* Meleim.48"Ama anne, izin verirsen bir ey syleyeyim, sanki Prens'le evlenmiim y a da bana evlenme teklif etmi gibi konuuyorsun!""Hi endielenme meleim, ben ne sylediimin farkndaym. Brak da devam edeyim. Birinciyi sitim. kincisi, nasl bir nefretle Mozglyakov'adndn iyi anlyorum...""Onunla asla evlenmeyeceimi senin sylemene hi gerekyok!" dedi Zina fkeyle gzleri parlayarak."Ah hayatm, nefretini nasl da iyi anladm bir bilsen! Asla sevemeyecein birini sevmek i yemin etmek ok korkun bir eydir! Sayg duymadn birinin kars olmak ok korkun bir ey senin akn isteyecek, zaten bunun iin seninle evlenmek istiyor, sana bakndan anladm bu. Srekli olarak numara yapabilecek misin? Bunun ne dernek olduunu iyi bilirim, nk yirmi be yl ayn ileye katlandm. Baban beni mahvetti.Benim genliimi ald, ka kez aladm!...""Babam burada deil, ltfen arkasndan konuma" dedi Zina."Bilirim, hep onun tarafn tutarsn zaten. Ah Zina! Prens'le evlenmeni isterken de iim szlyor, ama en azndan numara yapman gerekmeyecek. Onu sevmeyeceini sylemee hi gerek yok, kukusuz... zaten o da byle bir sevginin peinde olmayacak...""Tanr akna samalama! una emin ol ki tahminlerinde yanlyorsun! Kendimi hibir ey urunaetmee kesinlikle niyetim yok! Kimseyle evlenmeye de kesinlikle niyetim yok, bunlar bil! Evlenmediim iin iki yldr hayatm zehir ettin. stemiyorum, o kadar! Bu konuyu kapalm!""Zinochka, sevgilim, Tanr akna, syleyeceklerimi duymadan hemen sinirlenme! Ne kadar abuk fkeleniyorsun! Olaya benim tarafmdan baksan sen de bana katlacaksn. Prens en fazla bir iki yl daha yaar; bana sorarsan gen bir dul olmak, evde kalm bir kz kurusu olmaktan daha iyidir. ld zaman senin zgr ve zengin bir Prenses olacan da cabas! Belki onu ilgili hesaplar49yapmam hi houna gitmiyor! Ben bir anneyim ve uza grdm iin beni hibir anne ayplayasylemek istediim u: Sen o kadar melek kalplisin ki, o ocuk iin ok zlyorsun ve o hayaten evlenmek istemiyorsun. Bir dnsene, Prens'le evlenmekle o gen adam da iyiletirmi olacaksn, haline kredecek. Eer biraz olsun akl varsa, Prens'i kskanmann ne kadar gereksiz ve anlamsz bir ey olduunu fark edecek, zorunluluktan ve birtakm hesaplardan dolay evlendiini anlayacak. Sonra anlayacak ki... neyse, demek istediim Prens lnce istediinle evlenmekte zgr olacaksn...""Uzun lafn ksas, Prens'le evlen, varn younu al, sonra da lmesini bekle, lnce de amek istiyorsun. Szlerinin zeti bu, deil mi? Byle eylerle aklm elmee alyorsun... Sanne, ok iyi anlyorum! Byle irkin bir olayda bile soylu duygularn sergilemeden edemiyorsun. 'Zina, ok alaka ama ok krl bir i, en iyisi kabul et!' deseydin ok daha iyiydi. Eazndan daha drste.""Ama ocuum, neden olaya bu adan bakyorsun, neden bir aldatmaca, hainlik ve karclk olagryorsun? Demek dndklerim adilik ve hainlik, yle mi? Tanr akna, bunun nesi adilik veik? Aynada kendine bir baksana. yle gzelsin ki, insan senin uruna bir krall bile feda edebilir! Ve sen, hayatnn en gzel yllarn bir ihtiyara feda ediyorsun! Alacakaranlk gnlini bir yldz gibi aydnlatacaksn, yallna yeil bir sarmak gibi sarlacaksn, onu byen o adi kadn deil de sen! Parasnn ve namnn senden daha deerli mi olduunu sanyorsun? ik ve hainlik bunun neresinde? Sen ne sylediini bilmiyorsun Zina!""Bir sakatla evlenmek zorunda olduuma gre daha deerli olmal! Amac ne olursa olsun aldatmaca aldatmacadr anne.""Tam tersi hayat1 m, tam tersi! Btn bunlar Hristiyanlk asndan deerlendirilmeli ocuumkeresinde bir fke nbetin srasnda, hemire olmak istediini sylemitin bana. Ac ekmi,50hayata ksmtn. Artk sevmenin imknsz olduunu sylemitin, evet syledin. Eer aka inanman kendini baka bir eye, daha yce bir eye ynelt, bir ocuk gibi itenlikle, inanla, Tanrni kutsayacaktr. Bu ihtiyar da ac ekti, o da mutsuz, oradan oraya mekik dokudu. Onu yllardr tanrm, sanki iime domu gibi, garip bir sevgi beslemiimdir. Onun arkada, kzbyle konularda ak ak konumak gerekirse- oyunca ol; kalbini st, o zaman Tanr'dan yanli bir hareket yapm olursun. Komik olmasna aldrma. O yarm bir adam, ona ac. Sen bir Hristiyansn! Kendini zorla, byle eyler zorlamayla basardr. Hastanede yatmak, karantinann bulac havasn solumak pek ho bir ey deildir. Ama bu ii severek yapan melekler var. yaral kalbin iin bir kurtulu yolu, bir ura, bir kahramanlk, hem kendi yaralarn da sarursun. Byle bir eyde karclk ve adilik olur mu? Ama senin bana gvenin yok ki! Belki de ble eyleri uydurduumu dnyorsun. Bu, kibirli, bilmi kadnn kalbi, duygulan, prensipleri nu anlayamazsn. Ne kar? Annene gvenme, onu aalayp dur, ama en azndan mantkl ve yaralediimi kabul et. Senin iin daha iyi olacaksa konuan ben deilmiim de bakasym gibi di kapat, yzn duvara dn, sahibi grnmeyen bir sesin konutuunu hayal et... Senin asl can bunun sanki bir alverimi gibi para iin yaplyor olmas m? Senin iin o kadar iren geray bir kenara brak o zaman! Gerekli olduu kadarn al, gerisini bir fakire ver. rnein, deindeki o talihsiz ocua yardm et.""Yardm kabul etmez" dedi Zina yavaa, sanki kendi kendine konuuyormu gibi."O etmeyebilir, ama annesi eder" dedi Marya Aleksandrovna, zafer kazanm gibi bir tavrla. "Onun haberi olmadan alr. Hem alt ay nce kadna vermek iin teyzenden hediye olan kpelerini satmadn m? Gryorsun ya haberim var. Talihsiz oluna bakmak iin yal kadn aormu.""Yaknda yardma ihtiyac kalmayacak." '51"Neyi ima ettiini biliyorum" dedi Marya Aleksandrovna aceleyle, iyice ilhama kaplmt. "Neden sz ettiini anlyorum. Onun verem olduunu ve yaknda leceini sylyorlar.or bunlar? Geen gn Kallist Stanislavich'e onu zellikle sordum. Bir kalp tadma gre bierekirdi Zina. Kallist Stanislavich hastaln ciddi olduunu kabul ediyor, ama verem olmadndan emin. Yalnzca ciddi bir gs rahatszl varm. stersen git kendin sor. Baka ellikle de hava deiimi yapsa daha da iyileirmi. spanya'da -zaten bunu daha nce de duymutum, hatta bir yerde okumutum-12 Malagat-Malaga myd, yoksa arap ad gibi bir ey miydi neydi- diye bir ada varm, orada yalnzca gs hastalar deil gerekten veremliler bile srfinden dolay iyileiyorlarm. nsanlar oraya zellikle ifa iin gidiyorlarm. Tabii yalnzcnlar, belki de tccarlar, ok paras olanlar yani. Ah o byl Alhambra! O mersin aalar, liar, katrlarna binen spanyollar! Yalnzca bunlar bile bir air zerinde olaanst bir etki Byle bir yolculua kmak iin senin yardmn, paran kabul etmez mi diyorsun? O halde eeriin zlyorsan onu kandrabilirsin! Eer insan hayat sz konusuysa aldatmalar balanabilit ver, akn garanti et; dul kalnca onunla evleneceini syle. Dnyada her eyin kibarca sye yolu vardr. Annen sana utanlacak bir ey retmez Zina. Bunu onun hayatn kurtarmak iin pacaksn, her ey normal! Umut verecek, onu yaama dndreceksin, o zaman salna dikkat etmayacak, tedavi grecek, doktorlarn dediklerini yapacak. Mutluluunu yeniden kazanmak iin kalkmaya gayret edecek. yiletii zaman, sen onunla evlenmesen bile onu kurtarm, hayata dndrm olacaksn! Ona merhamet duyacaksn! Belki de kader onu daha olgun biri yapm, drmitir. Sana layk biri olduysa, dul kalnca neden onunla evlenmeyesin ki! Zengin ve zgr olacaksn. Onu salna kavuturunca bir de ie girer. O zaman onunla evlenmen imdikindeha mantkl olur. imdi byle bir dncesizlik yapacak olsaydnz neler olurdu? Herkesin koksulluk, ii gerei oluk ocuk sesleri, karlkl52Shakepeare okumalar, hep Mordasov'da yaamak, sonunda beklenen ve kanlmaz lm. Onu yeniden canlandrrken ayn zamanda da gzel ve erdemli bir yaam salam olacaksn, onu balamakne sayg duymasn baaracaksn. Yapt kt hareketler yznden kendisine ikence ediyor, onir hayat salamakla, mit verecek, kendi kendisiyle bartracaksn. Kim bilir belki hkmettebulup, ykselir. yilemese bile senin kollarnda -sen yannda olacaksn- mersin aalarnn, larn ve egzotik gkyznn altnda mutlu, kendisiyle bark ve senin akndan emin bir ekilh Zina! Btn bunlar senin elinde! Her ey senden yana ve bunlara Prens'le evlenerek sahip olabilirsin."Marya Aleksandrovna sustu. Uzun bir sessizlik oldu. Zina anlatlamaz bir karklk iindeydi.Zina'nn duygularn tanmlama sorumluluunu stlenecek deiliz, nk anlamamz zor. Ama gr Aleksandrovna kznn kalbine giden yolu bulmutu. O kalpte neler olduunu bilmeden, her olasl denemi ve sonunda doru iz zerinde olduunu anlamt. Hassas parmaklarn Zina'n eski bir alkanlkla Zina'y hi de etkilemeyen soyluluk duygularn gstermeden de edememi"Gvenmezse gvenmesin" diye dnd Marya Aleksandrovna. "Dnmesini salamam bile yeter! Doleyemediim konularda imalarda bulunurum!" Dndn yapp amacna ulat. stenilen etki yakatle dinlemiti. Yanaklar alevlendi, gs inip kalkmaya balad."Dinle anne" dedi sonunda kararllkla, yznde bu kararlln ona nelere mal olduunu gster solgunluk vard. "Dinle anne..."O anda holden gelen ve Marya Aleksandrovna'y aran keskin, tiz bir ses Zina'nn daha fazla ileri gitmesini engelledi. Marya Aleksandrovna sandalyesinden srad.53"Yo olamaz!" diye bard. "Albayn o karga karsn kapma hangi eytan getirdi! Tanr akha iki hafta nce kap dar etmemi miydim?" dedi zntyle. "Ama... ama imdi onu geri eviapamam! Mutlaka nemli bir haberi vardr, yoksa gelmeye cesaret edemezdi. Bu ok nemli Zina! renmem gerek... Altna baklmadk bir tek ta kalmamal!" Sonra ieri girmek zere olanuuna doru dnerek, "ziyarete gelmeniz ne ho! Nereden aklnza geldim sevgili Sofya Petrovna? Ne ho bir srpriz!" dedi.Zina odadan kt.54ALTINCI BOLUMAlbayn kars Sofya Petrovna Farpukhina yalnzca ruhsal adan kargaya, fiziksel olarak daha ok sereye benziyordu. Elli yalarnda, kk keskin gzl, ufak tefek bir kadnd; yznder lekeleri vard. Kuru bedeni gl, ince, sere bacaklar zerinde duruyordu. Her zaman koyuenk, ipek elbise giyen kadn bir dakika bile yerinde duramazd. Pis ve kinci bir dedikoducuydu. Albayn kars olduu iin havalara girerdi. Emekli olan kocasyla sk sk kavga er, byle zamanlarda yzn trmalad bile olurdu. Sabah ve akam drder bardak votka ierdi.ta Anna Ni-kolayevna Antipova onu evinden kovduu, Natalya Dmitriyevna Paskudina da ona yardm ettii iin ikisinden de nefret ediyordu."Birka dakikalna uradm mon ange" diye cvldamaya balad. "Oturacak deilim! Neler oldumak iin geldim. Btn kasaba akln u Prensle bozdu! Bizim 'yal tilkiler' -vos comprenez tuzak kuruyorlar, avlamaa alyorlar, bir-* Anlyor musunuz!55birlerinden alyorlar, ampanya iiriyorlar! nanamazsnz! nanamazsnz! Nasl oldu da onmdi Natalya Dmit-riyevna'da olduunu biliyor musunuz?""Natalya Dmitriyevna'da m?" diye bard Marya Aleksand-rovna, sandalyesinden frlayarak. "Ama valiyi grmee gidecekti, tabii sonra da Anna Nikoiayevna'y, hatta bunlar da ksa ziyaretler olacakt!""yle mi? Artk yakalayabilirseniz yakalayn! O urad zaman vali dardaym. Sonra Anna N'ya gitmi, orada akam yemei teklifi alm. Oradan hi kmayan Natalya Dmit-riyevna da onu rla kendi evine le yemeine gtrd. te sizin Prensiniz!""Peki ya... Mozglyakov? Yani, o bana sz vermiti..." "Aman canm, ne Mozglyakov'u! Brakn onu... O da onlarla beraber gitti! Dua edin de oyuna oturmasnlar. Geen yl olduu gibi btn parasn kaybedecek. Ona kt oynatp varn younu alacaklar. O Natashka sizin iinr! Gya Prens'i... ey yani... baz amalar iin kandrmaya alyormusunuz vous comprenez! aki dncelerini Prens'e de syledi. Tabii o neden sz ettiini anlamad, orada kukla gibi oturdu, sylenen her eye 'Ah evet!' dedi durdu. Sonra kz Sonka piyasaya kt. Bir dnseniz be yanda, ama annesi onu hl dizlerinin zerinde, ksack elbiselerle ortalarda dolatrsize bir fikir veriyordur herhalde... Sonra ksz Mashka'y ardlar, o da ksa bir elbise giyordu, gzlklerimi takp inceledim, onunki daha da ksayd... Ne anlam vard bilmem, ama ikisi de kafalarna tyl, kk, krmz apkalar takmlard. O iki sska ey Prens'in nnde,a yaptlar! Prens'in bu konuda zayf olduunu bilirsiniz ya! Heyecandan eriyip bitti. Gzlklerini takp dikkatle inceledi, gerekten de o kk kargalar kendilerini fark ettiriyorlard ! Suratlar kpkrmz kesildi, hele o bacak atlar! Hh! Bu dans m oluyor yani? Ben rnis'in yatl kz oku-lundayken alla dans13 etmitim. Mezuniyet balosuydu. Mthi bir(baaryd! Senatrler beni alklamlard! Biliyorsunuz, prenslerin ve kontlarn kzlar oku. Bunlarn yapt kankandan baka bir ey deildi ki! Utancmdan yanp tututum! Seyredemedim...""Ama... siz de mi Natalya Dmitriyevna'daydnz? Yani, demek istediim...""Evet geen hafta bana hakaret etmiti. Hi ekinmeden herkese anlattm bunu. Mais, ma chere* anahtar deliinden bile olsa Prens'i grmek istedim, onun iin gittim. Baka nasl grebilirdim? O bunak |Prens olmasayd o eve gider miydim! Dnsenize, benden baka herkese ikolata ikram edildi, sanki ben orada deilmiim gibi kimse benimle konumad! Bunu bile bile ayarlamt... Ah o tas suratl kadn! Ben ona yapacam bilirim! imdi gitmem gerek mon anacelem var, gerekten... Akulina Panfilovna'y bulup, ona eyi... Siz de Prens'i unutabilirsiniz artk! Buraya dnecei falan yok. Bi-jliyorsunuz, akl banda deil, Anna Nikolayevna onu evine ek-neyi baaracak. Hepsinin sizden d kopuyor... Biliyorsunuz, Zina meselesi...""Quelle horreur!"**nann, btn kasaba bunu konuuyor! Anna Nikolayevna onu yemee alacak ve onu bir yere brakmayacak. Srf sizi kzdrmak iin yapyor, mon ange. Anahtar deliinden o dknt mutfana bir, ierde bir telatr gidiyordu, ampanya aldryorlar, baklar takrdyor, yemek hazrlanyole ederseniz onu yolda yakalarsnz. Ne de olsa nce sizin davetinizi kabul etmiti! Sizin konuunuz, onun deil! O yal tilkinin, dzenbaz, apaln size gldn dndke! Savctm ta kadar bile deeri yok! Hem ben albay karym! Madam Jarnis'in yatl kz okulunda Hh! Mais adieu, mon ange! Kzamla gelmeseydim beraber giderdik..."* Ama hayatm. ** Ne ayp ey!5657Ayakl gazete gitti. Marya Aleksandrovna heyecandan titremeye balad. Albayn karsnn ak ve akllcayd. Geciktirmek iin bir neden ve kaybedilecek zaman yoktu. Hl en byk pr duruyordu. Zina'nn odasna kotu.Zina kollarn gsnde kavuturmu, ba ne eik, zgn ve solgun bir halde odada bir aa Gzlerinde ya vard. Annesine evirdii baklar bir kararllk lts tayordu. Aceleylernda alayl bir glmseme belirdi."Anne" dedi, Marya Aleksandrovna'dan nce davranarak. "imdiye dek ok szck oyunu yaptn bana, hem de ok. Ama beni kr edemedin. ocuk deilim. Bir iyilik melei gibi kahramanca davranmam konusunda beni ikna etmeye uratn, ama benim byle bir yeteneim yok. Bencilliinden dolay, kendi baya fikirlerini dorulamaya alman ve onlara bir de soyluluk katman okenbazca, ama beni kandramazsn, duyuyor musun? Tekrar sylyorum. Beni bu ekilde kandramazsn, bunu bilmeni istiyorum!""Ama mon angel..." diye bard Marya Aleksandrovna, geri ekilerek."Sakin ol anne! Beni sonuna kadar dinleme sabrn gster. Btn bunlarn bir entrika ve alakl olduunu gayet iyi bilmeme ramen, teklifini kabul ediyorum, tamamen, duyuyor musun, tamamen? imdi Prens'le evlenmeye hazrm ve bu konudaki abalarna da yardmc olacam. Bueden yaptm sana syleyecek deilim. Karar verdiimi bil yeter. Her eyi yapacam, yaptttirmek iin ayakkablarn giydireceim, hizmetisi olacam, onu elendirmek iin dans bile . Benimle evlendiine pimanlk duymamas iin yaplmas gereken her eyi yaparm! Ama buna kar eyi nasl ayarlayacan ak ak anlatman istiyorum. Bu kadar srarl konutuuna gre, kafanda mutlaka bir plan vardr. Hayatnda bir kez olsun ak ol, aklk olmazsa hibir ey mldir! Eer senin bunu nasl yapacan bilmezsem gerek bir karar alamam."58Zina'nn dnce tarzndaki bu beklenmedik deiiklie ok aran Marya Aleksandrovna bir sr dikip, hi konumadan, hareketsizce kalakald. Sertliinden ok korktuu kznn inadyla mcmeye hazrd, bir yandan da yzde yz anlamak zere olduklarn ve inanlarna ters dse bilda ibirliine ak olduunu fark etti! Bunun sonucunda da, birdenbire ciddiyete binen plan Marya Aleksandrovna'nn gzlerinde ldad."Zinochka!" diye bard cokuyla. "Zinochka! Benim canm, kanm!"Daha fazla bir ey sylemedi ve gidip kzn kucaklad."Aman Tanrm' Anne beni kucaklaman falan istemiyorum" diye bard Zina, tatsz bir sabrszl. "Senin takn hareketlerini istemiyorum! Benim senden tek istediim soruma cevap vermen, hepsi bu.""Ama Zina ben seni seviyorum! Ben sana tapyorum, oysa sen beni itiyorsun... Yani, btn bunlar senin mutluluun iin yapyorum..."Gzlerinde sahtelikten uzak, gerek gzyalar ldyordu. Marya Aleksandrovna Zina'y ok se ama kendi tarznda. O anda kazand baar onu ok etkiledi, heyecanlandrd, dayanma gcnna da, her eye ramen, annesinin onu ok sevdiini biliyor ve bu sevgiyi bir yk olarak gryordu. Annesi ondan nefret etse her ey daha kolay olacakt..."Sinirlenme anne, biraz sarsldm da ondan" dedi Zina annesini yattrmak iin."Kzgn deilim, kzgn deilim, meleim!" diye cvldad Marya Aleksandrovna hemen kendine ge "Yani sarsldnn farkndaym. Bak tatlm, aklk istiyorsun, tamam o zaman ak olacam, Sen bana gven yeter. Balang olarak, kesin bir planm olmadn syleyeyim Zinochka, hem sun, bunun nedenini senin gibi zeki bir kz hemen anlar. Baz59glkleri gzard edemem... u karga da kulamn dibinde bir eyler konuup durdu... (Ah Tle etmeliyim!) Gryorsun ya tamamen am! Amacma ulaacama yemin ederim!" dedi kendinden. "Benim duyduum gven, senin dediin gibi iirsel bir gven deil meleim, gereklere dayanabir gven. Bu da Prens'in biraz budala olmasndan kaynaklanyor, yani o, zerine istediini ileyebilecein bir kanvastr. Ben bir eye kalknca sakn kimse karma kmasn! Sanki onimle baa kabileceklermi gibi!" diye bard, gzleri l l, elini masaya vurarak. "Buu baarmak iin en nemli ey, olabildiince erkenden balamaktr, hatta byk bir ksmn hal olacak.""ok gzel anne. Biraz daha aklk istiyorum. Plannla neden bu kadar ilgilendiimi ve hl n gven duymadm biliyor musun? nk ben kendime gvenmiyorum. Bu adilii yapmaya karar verledim ama plannn ayrntlar iren ve pis olursa, seni uyaryorum, buna dayanamam ve havlu arm. Geri aalk bir ey yapmaya karar vermek, sonra da bunun iinde yzd pislikten korn bir ey, ama yaplacak baka bir ey yok. Bunun tek yolu bu!...""Ama Zinochka, sana nerdiim eyin nesi iren mon ange?" diye kar kt Marya Aleksandrovn "Bu yalnzca yararl bir evlilik yapma meselesi, herkes yapabilir! Tek yapman gereken olaya bu adan bakmak, o zaman gzne daha onurlu grnecek...""Ah anne, Tanr akna, bana kurnazlk yapmaya kalkma! Bak, her eyi, her eyi kabul edeceiaha ne istiyorsun? Yaptmz eylerin gerek adn sylemekten ekinme, ben ekinmiyorum! Belndan sonra tek tesellim bu!"Yine dudaklarnda ac bir glmseme belirdi."Tamam, tamam meleim. Bir yandan fikir ayrlna dp, bir yandan da birbirimize sayg duymkn. Eer ayrntlar60konusunda endieleniyorsan ve kt eyler olacandan kor-kuyorsan, her eyi bana brak. Yeminderim, sana tek damla amur bile sramayacak. Seni herkesin nnde tehlikeye atacam m sann? Sen bana gven, her ey ok gzel ve onurlu bir ekilde ileyecek, en nemlisi de bu zaten! Hibir skandal kmayacak. Kanlmaz birka kk olay olsa bile biz ok uzaklarda olacaz! kalacak deiliz! Brakalm arkamzdan barp dursunlar, onlara aldrmayacaz! Ltfen bana kbu kadar gururlu olmana ramen onlardan ekinmene ok ayorum dorusu Zinaida.""Ah anne, onlardan korktuum falan yok ki! Beni anlamyorsun" diye cevap verdi, rahatsz bir sesle."Peki, peki sevgilim kzma! Sen belki hayatnda ilk kez yapacaksn, ama onlar haftann her gnn pis oyunlar dnerek geiriyorlar... Aman canm, ben de neler sylyorum, ne salak u pis bir oyun deil ki! Byle pislik olur mu? Aslna bakarsan ok soylu bir davran! Bunu sana aklayaym Zinochka. Yalnzca bak asna bal bir ey...""Anne, senin aklamalarn dinlemek istemiyorum!" diye bard Zina fkeyle, sabrszlkla aye vuruyordu."Tamam sevgilim, tamam! Yine baltay taa vurduk..."Ksa bir sessizlik oldu. Marya Aleksandrovna Zina'ya uysallkla yaklat ve rahatsz bir ifadeyle, sanki yaramazlk yapan bir fino kpei sahibine bakyormu gibi gzlerinin iine bakt"Nasl halledeceini hi anlayamyorum" diye devam etti Zina nefretle. 'Sonunda utanacaksn, bundan eminim. Ne dnecekleri umurum la bile deil ama senin iin utan olacak.""Meleim, eer seni endielendiren buysa ltfen rahat ol! Sana yalvaryorum! Planmzda anlate beni dnmene hi gerek yo c. Ne belalardan syrksz kurtulduumu bir bilsen! Ayarlanacak er var! En azndan deneyeceim! Ne olursa olsun Prens'le olabildiince abuk yalnz kalmalyz. lk adm bu. Her ey61buna bal. Kukusuz sonra olacaklar da dnebiliyorum. Herkes fkeden kuduracak ama... oln! Onlarn ilerini bitiririm ben! Bir de Mozglyakov var. O beni korkutuyor...""Mozglyakov mu?" dedi Zina kmseyerek."Evet ya Mozglyakov! Ama sen korkma Zinochka! Sana yemin ederim, onu yle bir hale getireceim ki, bize yardm bile edecek! Daha sen benim gcm grmedin Zinochka! bandaysl olduumu bilmezsin. Ah Zinochka sevgilim! Prens'in geldiini duyduum anda beynimde imekler akt! Sanki prltl bir ey btn varlm etkiledi! Bizim evimize gelecei kimin e bir ans insana krk ylda bir gelir! Zinochka! Kk meleim! Sakat bir ihtiyarla evlenmende utanlacak bir ey yok, ama ekilmez olduunu dndn bir adamla evlenecek olursan ite onmalsn. Zaten bu gerek bir evlilik olmayacak, biliyorsun. Karlkl bir anlama olacak. Ya o yal bunak bu iten en ok kazanan kii olacak! Kendisine bahedilen deer biilmez talihitadn karacak! Bugn ne kadar gzelsin Zinochka. Bu gzellik deil gerek bir tablo! Erkek ydm, sen yeter ki iste, sahip olduum kralln yarsn verirdim. Bunlarn hepsi inat! Kimeli pmeden durabilir?" Marya Aleksandrovna kznn elini pt. "Bu benim kendi kanmdan, canan! O yal buna gerekirse zorla seninle evlendiririz. Ah Zinochka, ikimiz iin yepyeni bir hayat balayacak! Benden ayrlmayacaksn, deil mi Zinochka? ans yakaladn diye anneni bandan atmayacksn ya? Tartabiliriz kk meleim, ama sen yine de benim gibi bir dost bulhem...""Anne! Bunu yapmay kafana koyduysan belki de artk balamann... zaman gelmitir. Burada zaman kaybediyorsun!" dedi Zina sabrszlkla."Evet Zinochka, zaman geldi. Doru. Ne diye ene alp duruyorum sanki!" dedi Marya Aleksandrovna laf alarak. "Prens'i ayartmaya alyorlar. Hemen oraya gitmem gerek! Gidince Mozglyakov' sorarm, sonra da... Olmazsa o yal bur a zorla62getiririm! Hoa kal Zina, hoa kal hayatm. zlme, cann skma, huzursuz olma, en nemlisiursuz olma! Her ey en gzel ve en onurlu bir ekilde sonulanacak! Her ey olaya nasl baktbal... Hoa kal, hoa kal!"Marya Aleksandrovna Zina'y kutsad ve odadan frlayp kt. Odasna gidince bir sre aynanndurdu. ki dakika sonra, hep o saatte, dar kar diye atlar koulu bekletilen, st kapala Mordasov sokaklarnda gidiyordu. Marya Aleksandrovna gayet grkemli yayordu."Yo, benimle baa kamazsnz!" diye dnd arabasna yerleirken. "Zina kararn verdiine andk demektir. Prens'i brakacak mym? Asla! Aferin Zina'ya! Sonunda kabul etti! Bu da demektir ki kk beyni byle eylere iliyor. Zaten Zina'ya sunduum eyler ok cazipti! Onuiledi!Bugn gerekten de ok gzel! Onun gzellii bende olsa Avrupa'nn yarsn altst ederdim! Baer olacak... Prenses olduu zaman btn o Shakespeare samalklar bitecek, neyin ne olduunu necek! Mordasov'dan ve o retmen bozuntusundan baka ne bilir ki? Ah... ondan ne prenses olur! Onu cesaretine ve gururuna hayranm, yanna bile yaklalmyor! yle bir bak var insan Kralie'yle karlam gibi oluyor. Nasl oluyor da halinin farknda deil? Neyse sonunnlad canm! Yaknda akl iyice bana gelecek... Ben zaten hep yan banda olacam. Sonundauda benimle ayn fikirleri paylaacak. Bensiz yapamayacak! Ben de bir Prenses olacam, Petersburg'da bile insanlar beni tanyacaklar. Elveda berbat kasaba! O Prens lecek, o sefil ocuk lecek; ben de onu kraliyet ailesinden biriyle evlendireceim. Beni endielendiren bir tek ey var: Acaba ona biraz fazla m gvendim? Ona kar ok mu ak oldum, fazla cokuya kapldm? Beni korkutuyor, hem de ok korkutuyor..."Marya Aleksandrovna dncelerine dalp gitmiti. Kukusuz bunlar problemli dncelerdi. Haniderler ya: Azmin elinden bir ey kurtulmaz.63Zina kendi haline kalnca, kollarn gsnde kavuturup, odasnda bir aa bir yukar dola Pek ok eyi dnyordu. "Zaman geldi, hem de tam zaman!" diye tekrarlayp duruyordu hi dn. Bu tutarsz szlerin ne anlam vard? Uzun kirpiklerinde yalar ldyordu. Onlar silmek ile gelmiyordu. Ama annesinin, Zina'nn dnceleri konusunda endielenmesine hi gerek yoktu. nk Zina kararn vermi ve sonularna kendisini hazrlamt bile..."Sen bir dur bakalm hele!" diye dnyordu Nastasya Pet-rovna, albayn kars gittikten sonr karanlk odada el yordamyla yolunu bulmaya alrken. "Ben de u bunak Prens'i memnun etmek iin pembe kurdeleler balamaya niyetleniyordum. Ne salak bir kadnm, benimle evleneceine iyiden iyiye inanyordum. Ah Marya Aleksandrovna, demek apalm, demek dilenci klklym , demek iki yz ruble rvet aldm? Keke sana bir oyun yapp o paray almasaydm, seni kurnaztk! yi niyetimden yaptm hep, yaptm iin masraflarn aldm... Ben de birisine rvet vera kalabilirdim. Ama bunu yapmayp kilidi kendim krdrma bundan sana ne? Senin kirli ilerini ben yaptm, uyuuk! Tek bildiin nak ilemek! Sen dur hele, ben naks gsteririm sana mym deil miyim, grrsn! Nastasya Petrovna neymi anlayacaksn!"64YEDNC BLMMarya Aleksandrovna kendisini dehasna kaptrmt. Cesaret gerektiren, byk bir projesi vard Kzn, varlkl, sakat bir Prens'le, herkesten gizlice evlendirmek; adamn bunaklndan ve nmaszlndan yararlanmak; stelik bunu bir hrsz edasyla yapmak, Marya Aleksandrovna'nn d dedii gibi yalnzca bir cesaret ii deil, ayn zamanda da kstahlkt. Kukusuz, ok avantaan bir projeydi, ama baarszlkla sonulanacak olursa sahibini, en hafif deyimiyle, rezil edecekti. Marya Aleksandrovna bunun farkndayd, ama bunun iin cann skmyordu. "Ben ne belalardan syrksz kurtuldum!" demiti Zina'ya ve haklyd. Yoksa bir kahraman olabilir miydi hi?Btn bunlar yol kesip soygun yapmaya benziyordu hi kukusuz, ama Marya Aleksandrovna'nn aldrd falan yoktu. Bu konuda rtlemez bir inanc vard: "Bu ii baard anda artk kacakt." Bu yle avantajl bir eydi ki d-ncesi bile Marya Aleksandrovna'nn tylerini rpe yetiyordu. Ayn zamanda da iinde korkulu bir heyecan vard, sanki65ineli bir minderde oturuyor gibiydi. lham dolu bir kadn olmas ona inkr edilemez yetenekler de salamt, hareket plan hazrlama konusunda da baarlyd. Geri u aamada, plan halindeydi, belli belirsiz bir ekilde kafasnda canlanyordu