An Ghaeltacht

Struchtúir ThacaíochtaAchoimre

Is í an Ghaeilge céad teanga oifigiúil an stáit deréir an Bhunreachta. Tá sí mar pháirt riachtanachden chóras oideachais ag leibhéal bunscoile agusmeánscoile.

Bunaíodh Oifig an Choimisinéara Teanga, atálonnaithe sa Ghaeltacht, in 2003 chun maoirseachta dhéanamh ar chur i bhfeidhm fhorálacha Acht nadTeangacha Oifigiúla.

Is í An Roinn Gnóthaí Pobail, Tuaithe agusGaeltachta an roinn rialtais atá freagrach aspolasaí Gaeilge agus as na gníomhaireachtaí atáainmnithe le bheith freagrach as forbairt na teangaagus na Gaeltachta.

Freastalaíonn seirbhís raidió Gaeilge, RTÉ Raidió naGaeltachta, a chraolann ar bhonn náisiúnta agusatá le fáil go hidirnáisiúnta ar an idirlíon, gospeisialta ar an nGaeltacht. Tá ceannáras TG4, antseirbhís teilifíse Gaeilge, lonnaithe sa Ghaeltacht.

Oibríonn Údarás na Gaeltachta i gcomhpháirtíochtle hOllscoil na hÉireann, Gaillimh, ag a bhfuil tríionad for-rochtana ag feidhmiú sa Ghaeltacht faoichoimirce Acadamh na hOllscolaíochta Gaeilgeagus atá ag tairiscint raon leathan cúrsaícreidiúnaithe.

Support Structures Overview

Irish is the first official language of the Irish Stateaccording to the Constitution. It is a mandatorypart of the education system at primary and post-primary levels. The Office of the LanguageCommissioner, which is based in the Gaeltacht, wasestablished in 2003 to oversee the implementationof the provisions of the Official Languages Act.

The Department of Community, Rural andGaeltacht Affairs is the government departmentwith overall responsibility for Irish language policyand for the designated agencies responsible forIrish language and Gaeltacht development.

The Gaeltacht is served by a dedicated Irishlanguage radio service, RTÉ Raidió na Gaeltachta,which broadcasts nationally and is availableinternationally on the worldwide web. The nationaldedicated Irish-language service, TG4, is based inthe Gaeltacht.

The organisation also works in partnership with theNational University of Ireland, Galway which hasthree outreach centres operating in the Gaeltachtunder the aegis of a body called Acadamh nahOllscolaíochta Gaeilge and offering a wide choiceof accredited courses.

2

The GaeltachtThe term ‘Gaeltacht’ is used to denote those areasin Ireland where the Irish language is, or was untilthe recent past, the communal language of thelocal population through historical transmission.There are extensive Gaeltacht areas in countiesDonegal, Mayo, Galway and Kerry and smallercommunities in counties Waterford, Cork andMeath. The Meath Gaeltacht, thirty miles fromDublin, is an Irish-speaking colony established bythe Government in the 1930’s. There are also sixpopulated offshore Gaeltacht islands.The Gaeltacht areas are defined by Governmentorder and every successive government hasrecognised the need for specific measures,structures and funding to ensure the maintenanceof these communities. The regional developmentagency, Údarás na Gaeltachta, and the Department of Community Rural and GaeltachtAffairs are the most publicly identifiableexpressions of public policy towards the Gaeltachtin terms of Public Administration.

The total population of the Gaeltacht areas andislands after the 2006 Census of Population was90,000. About 12,000 of this population residewithin the expanding suburbs of Galway City.Irish is one of the oldest languages of Europe,spoken on the island from perhaps the thirdcentury BC and having a written tradition datingback to the 9th century. The language was Celticin origin, and has linguistic cousins in Wales,Scotland, Cornwall, Brittany and the Isle of Man.The continuance of Irish as a communal languagein the Gaeltacht not only helps to preserve valuableaspects of a distinctive tradition and culture thatotherwise would be lost to the Irish nation but also forms an integral and inspirational element of the national objective of achieving a bilingualsociety in Ireland.

An GhaeltachtÚsáidtear an téarma ‘Gaeltacht’ chun na ceantairsin in Éirinn ina bhfuil, nó ina mbíodh go dtí legairid, an Ghaeilge mar theanga an phobail. Táceantair fhairsinge Ghaeltachta i gcontaetha Dhúnna nGall, Mhaigh Eo, na Gaillimhe agus Chiarraíagus pobail níos lú i gcontaetha Phort Láirge,Chorcaí agus na Mí. Is oileáin Ghaeltachta iad sécinn de na hoileáin a bhfuil cónaí orthu.

Tá na ceantair Ghaeltachta sainithe ag ordúRialtais agus tá sé aitheanta ag rialtais i ndiaidh achéile go bhfuil gá le bearta, struchtúir agusmaoiniú ar leith chun caomhnú na bpobal seo achinntiú. Is í an ghníomhaireacht forbartha stáit,Údarás na Gaeltachta, agus An Roinn GnóthaíPobail, Tuaithe agus Gaeltachta na léirithe isinaitheanta de pholasaí poiblí i leith na Gaeltachtaó thaobh Riaracháin Poiblí de.

De réir daonáirimh 2006, is é daonra iomlán nagceantar agus na n-oileán Gaeltachta ná 90,000.Tá thart ar 12,000 den daonra seo ina gcónaílaistigh de bhruachbhailte nua chathair naGaillimhe. Tá an Ghaeilge, atá á labhairt in Éirinnón tríú céad RC agus á scríobh ón naoú céad, archeann de na teangacha is sine san Eoraip. Bhíbunús Ceilteach leis an teanga, agus tácolceathracha teangeolaíochta aici sa BhreatainBheag, in Albain, i gCorn na Breataine, sa Bhriotáinagus ar Oileán Mhanainn.

Cuidíonn an Ghaeilge mar theanga pobail saGhaeltacht ní hamháin leis na sainghnéitheluachmhara de thraidisiún agus de chultúr abheadh imithe murach sin, ach tá sí mar chuid dílisagus inspioráideach den sprioc náisiúnta sochaídátheangach a bhaint amach.

1

Forbairt Eacnamaíochtaagus OiliúintTá todhchaí eacnamaíochta na Gaeltachta ag brathar mheascán d’infheistíochtaí seachtracha agussmaointe agus tionscnaimh ó fhiontraithe anréigiúin. Spreagann an tÚdarás infheistíocht nua tríréimse de dhreasachtaí flaithiúla, idir airgeadasagus neamhairgeadas, a thairiscint i gcomhairfiontair nua agus trí thacaíocht agus cúnamh achur ar fáil do ghnólachtaí atá ann cheana.

Tacaíonn an eagraíocht le gnólachtaí chun margaínua a fhorbairt, agus chun teicneolaíocht, táirgíagus ceangail straitéiseacha a aimsiú trí thaighdeagus forbairt. Clúdaíonn na comhlachtaí afhaigheann tacaíocht ó Údarás na Gaeltachtaréimse d’earnálacha tráchtála, macasamhailceardaíocht, turasóireacht, próiseáil éisc agusuisceshaothrú, fuinneamh inathnuaite, bia, earraícógaisíochta, teicneolaíocht an eolais,déantúsaíocht, áiseanna clósamhairc, na meáindhitigeacha agus na healaíona.

Tá forbairt scileanna agus saineolais an phobail goginearálta ríthábhachtach. Spreagann sé pobal naGaeltachta i dtreo féinfhorbartha agus foghlamafadsaoil, ag cur ar a gcumas scileanna a fhoghlaimatá indíolta i dtimpeallacht eacnamaíochta de shórt ar bith. Ofrálann an tÚdarás clár leathanoiliúna agus oideachais do dhaoine aonarachaagus do chuideachtaí atá ag lorg traenála ingnónna ar leith.

Economic development and trainingThe economic future of the Gaeltacht is dependenton a healthy mixture of external investment andthe ideas and initiative of entrepreneurs in theregion. An tÚdarás encourages new investmentthrough a range of generous financial and non-financial incentives for new enterprises andthrough support and assistance for existingbusinesses.

The organisation supports businesses in developingnew markets, technologies, products and strategicalliances through research and development.Gaeltacht companies span a range of commercialsectors, including tourism, fish processing andaquaculture, renewable energy, food,pharmaceuticals, information technology,manufacturing, audiovisual crafts, digital media andthe arts.

Of paramount importance is the development ofthe skills and expertise of the general population,encouraging people towards self-development andlifelong learning, whereby they can gain skills thatwill be marketable in any economic environment.An tÚdarás offers extensive programmes of trainingand education for both individuals and companiesseeking to extend their training portfolios.

4

Údarás na GaeltachtaEstablished in 1980, Údarás na Gaeltachta is theregional development authority funded by theGovernment to promote the economic, social andcultural development of the Gaeltacht with theoverall objective of maintaining Irish as the main communal language of the region. It endeavoursto achieve that objective by funding a wide rangeof strategic language, cultural, community andenterprise promotion and development initiatives.

The Authority has a 20 member board, 17 of whom are democratically elected by the Gaeltachtelectorate at elections held every five years, theother three, including the chairperson, beingappointed by the Government on therecommendation of the Minister. The organisationhas a staff complement of 113 people and anetwork of regional offices throughout theGaeltacht to implement its statutory brief.

It’s economic development programme is critical inthat nurturing new and existing businesses,developing modern business infrastructure,developing and enhancing the skills base and attracting inward investment form thefoundation-stone for creating sustainablecommunities and lifestyle choices. The moreremote areas and the offshore islands present aparticular challenge in this regard.

There are approximately 8,000 people employedfulltime and in excess of 4,000 part-time orseasonal in enterprises financially assisted byÚdarás na Gaeltachta.

Údarás na GaeltachtaIs é Údarás na Gaeltachta, a bunaíodh i 1980, ant-údarás forbartha réigiúnach atá maoinithe ag anRialtas chun forbairt eacnamaíochta, shóisialtaagus chultúrtha na Gaeltachta a chur chun cinn.Tá sé mar mhóraidhm aige an Ghaeilge a chothúmar theanga phobail an réigiúin. Chun an aidhmseo a bhaint amach maoiníonn an tÚdarás réimseleathan tionscnamh straitéiseacha teanga,cultúrtha, pobail agus forbairt fiontair.

Tá fiche comhalta ar bhord an Údaráis, seachtnduine dhéag acu tofa go daonlathach agtoghthóirí na Gaeltachta i dtoghchán a bhíonn arsiúl gach cúig bhliana, agus an triúr eile, ancathaoirleach san áireamh, ainmnithe ag an Rialtasar mholadh ón Aire. Tá foireann de 113 agusgréasán d’oifigí réigiúnacha sna Gaeltachtaíéagsúla aige chun dualgais reachtúla an Údaráis achur i bhfeidhm.

Tá clár forbartha eacnamaíochta an Údaráisríthábhachtach sa mhéid is gur trí chothú gnóthaínua agus gnóthaí atá ann cheana féin, forbairtinfreastruchtúr nua-aimseartha gnó, forbairt aguscur chun cinn an bhonn scileanna agus mealladhinfheistíochta a leagann an bhunchloch do chruthúpobail inbhuanaithe agus roghanna slímhaireachtála. Tá dúshlán ar leith anseo ag baintleis na ceantair atá scoite amach agus na hoileáineischósta.

Tá thart ar 8,000 duine fostaithe go lánaimsearthaagus os cionn 4,000 go páirtaimseartha nó goséasúrach i gcliant-thionscadail a fuair tacaíochtairgeadais ó Údarás na Gaeltachta.

3

Language and cultural activitiesThe preservation and strengthening of Irish as aliving language in the Gaeltacht and itstransmission to the next generation forms the basisof Údarás na Gaeltachta's policy. All of theorganisation's activities have at their core languagemaintenance and development objectives.An tÚdarás seeks to protect and invigorate thestronger Irish-speaking communities as well asfinding creative ways to revive Irish to strongsecond-language status in Gaeltacht areas where ithas weakened. The organisation supports a numberof core language activities, including:

� Irish-language pre-school structure

� Third-level courses through Irish

� Initiatives to promote Irish in the workplace

� Community-based language learning centres

� A Gaeltacht youth organisation

Gníomhaíochtaí teanga aguscultúrthaIs é caomhnú agus láidriú na Gaeilge mar theangabheo, le cois í a thabhairt ar aghaidh maroidhreacht don chéad ghlúin eile, an bunchuspóiratá le polasaí Údarás na Gaeltachta. Tá spriocchothabhála agus forbartha teanga lárnach i ngachuile ghníomh de chuid na heagraíochta. Tá antÚdarás ag iarraidh na pobail láidre Ghaeltachta achosaint agus a neartú, chomh maith le modhannacruthaitheacha a aimsiú chun an Ghaeilge aathbheochan mar dhara teanga láidir i gceantairina dtáinig meath uirthi. Cuireann an eagraíochttacaíocht agus cuidiú ar fáil do roinntgníomhaíochtaí croíláir teanga ar a n-áirítear iadseo a leanas:

� Scátheagras réamhscoileanna (naíonraí) trí Ghaeilge

� Tacaíocht do sholáthar cúrsaí tríú leibhéal trí Ghaeilge

� Tionscnaimh do chur chun cinn na Gaeilge san ionad oibre

� Lárionaid Foghlama Teanga

� Eagraíocht óige Ghaeltachta

6

Social and community activities The people of the Gaeltacht play an active role inthe economic, social and cultural development oftheir communities, largely through well-establishedgroups such as community cooperatives andcommunity development companies. An tÚdarásprovides funding for these and provides the advice,assistance and financial support that help thesecommunity groups become strong and proactivestructures which can deliver local services, promotelocal development initiatives, and in manyinstances manage and administer community orstate assets such as enterprise centres. An tÚdarásworks in close partnership with community groupsto administer social employment schemes, manageyouth clubs and pre-school groups and enhancethe social infrastructure through activities such as the provision of assistance for the elderly andthe disadvantaged.

Gníomhaíochtaí sóisialtaagus pobail Tá páirt ghníomhach ag muintir na Gaeltachta ibhforbairt eacnamaíochta, shóisialta aguschultúrtha a gceantair, go mórmhór trí ghrúpaíeagraithe ar nós comharchumainn pobail aguscuideachtaí pobalbhunaithe. Gníomhaíonn antÚdarás mar éascaitheoir do na grúpaí seo trícomhairle, cúnamh agus tacaíocht airgeadais achur ar fáil a chuidíonn leis na grúpaí seo a bheithina n-acmhainní láidre réamhghníomhacha inabpobail féin. Comhoibríonn an tÚdarás go dlúth legrúpaí pobail ar mhaithe le scéimeanna fostaíochtapobail a riar, tacú le clubanna óige agus le grúpaíréamhscolaíochta, agus le feabhsú aninfreastruchtúr shóisialta trí ghníomhaíochtaí ar nóscúnamh a chur ar fáil don aosach agus dóibh sinatá faoi mhíbhuntáiste.

5

1. Dún Na NGall 2. Maigh Eo

3. Gaillimh 4. Ciarraí

7 8

9 10

5. Corcaigh 6. Port Láirge

7. An Mhí

Eochair

Gaeltachtaí

Príomh Bhealaí Náisiúnta

Fobhóithre/Bealaí Eile

Bealaí Treasach

Teorainn Chontae

Teorainn Contaetha Gaeltachta

Aibhneacha

Aerfoirt Idirnáisiúnta

Aerfoirt Réigiúnacha/Aerstráice

Calafort Trádálach/Báid Farantóireachta Ghluaisteán

Báid Farantóireachta Phaisinéiri

Na ForbachaCo. na GaillimheTeil:/Tel: (091) 503100Faics:/Fax: (091) 503101

Páirc Ghnó Ghaoth DobhairDoirí BeagaCo. Dhún na nGallTeil:/Tel: (074) 9560100Faics:/Fax: (074) 9560101

Páirc Ghnó an DainginAn Daingean,Co. ChiarraíTeil:/Tel: (066) 9150100Faics:/Fax: (066) 9150101

Published by Údarás na Gaeltachta – The Gaeltacht Regional Development AuthorityFoilsithe ag Údarás na Gaeltachta – Gníomhaireacht Forbartha Réigiúnach na Gaeltachta

Ríomhphost / E-mail: eolas@udaras.ie Suíomh Gréasáin / Website: www.udaras.ie

An ÁislannBéal an Mhuirthead,Co. Mhaigh Eo.Teil:/Tel: (097) 81418Faics:/Fax: (097) 82179

Baile Mhic Íre,Maigh Chromtha,Co. Chorcaí.Teil:/Tel: (026) 45366Faics:/Fax: (026) 45423

Déan teagmháil le hÚdarás na GaeltachtaI gcomhair tuilleadh eolais ar aon ghné de chuid oibre Údarás na Gaeltachta, nó eolas faoindóigh le tacaíocht a fháil do do ghnó, téigh i dteagmháil linn, le do thoil, nó tabhair cuairt ar ársuíomh gréasáin.

Contact Údarás na GaeltachtaFor more information on any aspect of the work of Údarás na Gaeltachta, or for information onhow to obtain support for your business, please contact us or visit us online.