AN TOAN & BẢO HỘ LAO ĐỘNG

5/12/2018 AN TOAN & B O H LAO NG - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/an-toan-bao-ho-lao-dong 1/98

MỞ ĐẦU

1. Vị trí của học phần2. Đánh giá thực trạng3. Những vấn đề cần giải quyết

1



Chương INHỮNG QUY ĐỊNH CHUNG

1.1. KỸ THUẬT AN TOÀN HỆ THỐNG LẠNH TRONG CÁC LĨNH VỰCThiết kế; Chế tạo; Vật liệu; Thử bền; Thử kín; Thiết bị an toàn; Vận chuyển; Láp

đặt; Vận hành; Bảo dưỡng, sửa chữa; Đào tạo huấn luyện; Phòng cháy, nổ; Cấp cứu nạn

nhân.1.2. BIỆN PHÁP TỔ CHỨC

Bắt buộc đối với tất cả các cơ sở 2. Điều kiện làm việc trong phòng máy lạnh phải qua đào tạo3. Hiểu biết về an toàn máy lạnh bất kể cấp bậc kỹ thuật nào.4. Định kỳ kiểm tra nhận thức về an toàn5. Người vận hành máy lạnh phải biết:

- Kiến thức hệ thống lạnh-Tính chât môi chất lạnh- Các thao tác kỹ thuật trong vận hành

- Lập nhật ký vận hành.6. Hạn chế nữ vận hành máy lạnh, cấm phụ nữ có thai vận hành máy lạnh.7. Các thiết bị áp lực phải đăng kiểm trước khi lắp đặt.8. Người chuyên trách an toàn.9. Những niêm yết trong phòng máy….10. Khi thử nghiệm phải có các tài liệu sau:

• Bản thiết kế• Biên bản công trình xây dựng• Biên bản thử nghiệm từng thiết bị lẽ.• Lý lịch thiết bị

11. Định kỳ kiểm định thiết bị12. Cấm người không phận sự vào phòng máy13. Khi có sự cố, tai nạn phải lập biên bản và khắc phục nsự cố, tai nạn.14. Giữ nguyên hiện trường tai nạn, nếu không ảnh hưởng đến công việc.1.3. PHÂN LOẠI, PHÂN CẤP AN TOÀN CÔNG TRÌNH HỆ THỐNG LẠNH1.3.1. Phân loại các phòng lạnh

Phân loại phòng lạnh theo quy định của ISO 5149:1993 ( TCVN 6104:1996)Loại A: Khu biệt lập/ con người có thể hoạt động hạn chế; VD: Bệnh viện, nhà tù.Loại B: Tòa nhà công cộng/ con người có thể tụ họp tự do; VD: Nhf hát, vũ trường…Loại C: Nơi cư trú/ đảm bảo tiện nghi sinh hoạt cho con người; VD: Khách sạn, căn hộriêng…Loại D: Thương mại / con người tụ họp đông; VD: Cơ sở kinh doanh, nhà hàng…Loại E: Khu biệt lập/ con người có thể hoạt động hạn chế; VD xưởng sản xuất thựcn

phẩm, đồ uống, nước đá, kem…Sự phân loại như trên áp dụng nhiệt độ dương trong điều hòa không khí, chưa có lạnhcông nghiệp, một lĩnh vực đa dạng 1.3.2. Phân loại môi chất lạnh theo ISO 5149 -1993 ( TCVN 6104-1996 )

Theo đựơc tính cháy nổ phần thành 3 loại: Nhóm1: Các loại gas có đặc tính:

Không cháy, không gây nổ, không độc hại đáng kể với người

2



Nhóm 2: Bắt cháy giới hạn lớn hơn 3,5% theo thể tích, không độc hại Nhóm 3: Bắt cháy giới hạn dưới 3,5% theo thể tích. Nhóm này không quy định về độ độchại1.3.3. Theo tiêu chuẩn của Mỹ chia thành 6 nhóm:

- Nhóm 1 không cháy- Nhóm 2 giới hạn chya nổ trên 3,5%

- Nhóm 3 giới hạn chya nổ dưới 3,5%- Nhóm A Không độc hại- Nhóm B độc hại và ăn mòn- Kết hợp thành 6 nhóm: A1, B1; A2, B2; A3,B31. Gas lạnh thuộc nhóm 1Bảng 1.1. Lượng môi chất tối đa cho phép theo thể tích phòng của gas lạnh nhóm

1 ( kg/m3 )Ký hiệu Tên gọi Công thức

hóa họcLượng nạp tối đacho phép theo thểtích phòng Kg/m3

R22 Clodiflometan CHClF2 0,3R23 Triflometan CHF3 0,3R113 Triclotrifloetan CCl2FCClF2 0,4R114 Diclotetrafloetan CClF2CClF2 0,7R115 Clopentafloetan CClF2CF3 0,4R500 73,8%R12+26,2%R152a CCl2F2/ CH3CHF2 0,4

Theo phân loại nhóm 1 còn một số môi chât lạnh đã bị cấm sử dụn từ lâu, do vậy

chúng tôi không đưa vào giới thiệu như: R11; R12, R13,R502. Như vậy nhóm một chủ yếu môi chất lạnh bị cấm và môi chất quá độ.

Trong trường hợp lượng gas nạp quá mức quy định như trên, cần có gaỉi pháp đápứng yêu cầu như sau:1. Phải có quạt thông gió. Khi có mặt gas trong phòng, đầu cảm tự động bật quạt

thông gió, làm giảm gas trong phòng.2. Thay loại có kháo an toàn tự động. Tự động khóa máy và đường gas khi có tín

hiêu bất thường về ga trong hệ thống. Khi này không cần quạt thông gió điều khiển bằngđầu cảm ga, vì ga đã được khóa.

3. Sử dụng các sơ đồ làm lạnh gián tiếp tahy cho hệ thônga làm lạnh trực tiếp. Hệthống làm lạnh trực tiếp bị hạn chế bởi lượng ga cho phép nạp vào hệ thống như bảng 1.1.Lượng ga này gây nghạt thở do thiếu oxy.2. Gas lạnh thuộc nhóm 2

• Độc hại, có khả năng cháy nổ, nhưng giới hạn trên 3,5% nồng độ thể tích• Thuộc nhóm này có: R717 (NH3); R30(CH2CL2), R40( CH3CL)…• Nhóm này chỉ NH3 là phổ biến.

3. Gas lạnh thuộc nhóm 3Dễ gây cháy nổ hơn với giới hạn cháy dưới 3,5% nồng độ thể tích, mức độ độc

thấp hơn nhóm 2.Tiêu biểu nhóm này : Etan, propan, Butan, izobutan, etylen, propylen.

1.4. PHÂN NHÓM HỆ THỐNG LẠNHTheo năng suất lạnh tiêu chuẩn chia thành 3 nhóm như sau:

3



• Nhóm A : Trên 100.000 Kcal/h• Nhóm B : Trên 15.000 -100.000 Kcal/h• Nhóm C : Từ 15.000 Kcal/h trở xuống

4



Chương IINHỮNG KHÁI NIỆM CHUNG VỀ KHOA HỌC

KỸ THUẬT BẢO HỘ LAO ĐỘNG

1 Tầm quan trọng của an toàn lao động đối với công nhân- Được bảo vệ khỏi sự nguy hiểm.- Làm người lao động rất hài lòng và nâng cao nhiệt tình làm việc.- Công nhân tránh phải trả tiền thuốc men do tai nạn gây ra.

2 Tầm quan trọng của an toàn lao động đối với cộng đồng- Giảm đáng kể nhu cầu về dịch vụ cho những tình trạng khẩn cấp:- Giảm những chi phí cố định- Giảm những thiệt hại khác- Tạo ra lợi nhuận cho xã hội.

2.1 NHỮNG NHẬN THỨC VỀ AN TOÀN LAO ĐỘNGAi là người đầu tiên chịu trách nhiệm về an toàn lao động trong phân xưởng?

Người sử dụng lao động, người lao động ?…. đó là tất cả mọi người.2.2 TẦM QUAN TRỌNG CỦA AN TOÀN LAO ĐỘNG2.2.1 Tầm quan trọng của an toàn lao động (ATLĐ) đối với các doanh nghiệp- Đem lại năng suất cao.- Tránh chi phí cho việc sửa chữa thiết bị hư hỏng do tai nạn.- Tránh chi phí về y tế do tai nạn gây ra cho người lao động.- Tránh được những thiệt hại về kinh tế khác khác do tai nạn gây ra.- Đối với những lý do luật pháp qui định.- Chi phí cho bảo hiểm ít hơn.- Tạo uy tín.

2.3. MỤC ĐÍCH, Ý NGHĨA , TÍNH CHẤT CỦA CÔNG TÁCBẢO HỘ LAO ĐỘNG2.3.1 Môc ®Ých ý nghÜa cña c«ng t¸c b¶o hé lao ®éng

- Môc tiªu cña c«ng t¸c b¶o hé lao ®éng lµ th«ng qua çc biÖnph¸p vÒ khoa häc kü thuËt, tæ chøc, kinh tÕ, x· héi ®Ó lo¹i trõ çc yÕutè nguy hiÓm vµ cã h¹i ph¸t sinh trong s¶n xuÊt, t¹o nªn mét ®iÒukiÖn lao ®éng thuËn lîi vµ ngµy cµng ®îc c¶i thiÖn tèt h¬n, ®Ó ng¨nngõa tai n¹n lao ®éng vµ bÖnh nghÒ nghiÖp, h¹n chÕ èm ®au, gi¶msót søc kháe còng nh nh÷ng thiÖt h¹i kh¸c ®èi víi ngêi lao ®éng, nh»m®¶m b¶o an toµn, b¶o vÖ søc kháe vµ tÝnh m¹ng ngêi lao ®éng, trùctiÕp gãp phÇn b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng suÊt

lao ®éng.- B¶o hé lao ®éng tríc hÕt lµ mét ph¹m trï s¶n xuÊt, nh»m b¶o vÖyÕu tè n¨ng ®éng nhÊt cña lùc lîng s¶n xuÊt lµ ngêi lao ®éng. MÆtkh¸c viÖc ch¨m lo søc kháe cho ngêi lao ®éng, mang l¹i h¹nh phóc chob¶n th©n vµ gia ®×nh hä cßn cã ý nghÜa nh©n ®¹o.

TÝnh chÊt khoa häc kü thuËt: mäi häat ®éng cña nã ®Òu xuÊtph¸t tõ nh÷ng c¬ së khoa häc vµ çc biÖn ph¸p khoa häc kü thuËt.

TÝnh chÊt ph¸p lý: ThÓ hiÖn trong luËt lao ®éng, qui ®Þnh râtr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi cña ngêi lao ®éng.

5



TÝnh chÊt quÇn chóng: ngêi lao ®éng lµ mét sè ®«ng trong x·héi, ngoµi nh÷ng biÖn ph¸p khoa häc kü thuËt, cßn cã biÖn ph¸p hµnhchÝnh. ViÖc gi¸c ngé nhËn thøc cho ngêi lao ®éng hiÓu rá vµ thùc hiÖntèt c«ng t¸c b¶o hé lao ®éng lµ cÇn thiÕt.2.4. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN1. §iÒu kiÖn lao ®éng:

- §iÒu kiÖn lao ®éng lµ tæng thÓ çc yÕu tè vÒ kinh tÕ, x· héi, tæchøc, kü thuËt, tù nhiªn thÓ hiÖn qua qui tr×nh c«ng nghÖ, c«ng cô lao®éng, ®èi tîng lao ®éng, m«i trêng lao ®éng, con ngêi lao ®éng vµ sùt¸c ®éng qua l¹i gi÷a chóng t¹o ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho ho¹t ®éngcña con ngêi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.

- §¸nh gi¸, ph©n tÝch ®iÒu kiÖn lao ®éng ph¶i tiÕn hµnh ®¸nh gi¸,ph©n tÝch ®ång thêi trong mèi quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i cña tÊt c¶çc yÕu tè trªn.2. Çc yÕu tè nguy hiÓm vµ cã h¹i• Çc yÕu tè vËt lý nh nhiÖt ®é, ®é Èm, tiÕng ån, rung ®éng, çc

bøc x¹ cã h¹t, bôi.• Çc yÕu tè hãa häc nh çc chÊt ®éc, çc lo¹i h¬i, khÝ, bôi ®éc, çcchÊt phãng x¹.

• Çc yÕu tè sinh vËt, vi sinh vËt nh çc lo¹i vi khuÈn, siªu vi khuÈn, kýsinh trïng, c«n trïng, r¾n.

• Çc yÕu tè bÊt lîi vÒ t thÕ lao ®éng, kh«ng tiÖn nghi do kh«ng gianchç lµm viÖc, nhµ xëng chËt hÑp, mÊt vÖ sinh.

• Çc yÕu tè vÒ t©m lý kh«ng thuËn lîi... ®Òu lµ nh÷ng yÕu tè nguyhiÓm

3 Tai n¹n lao ®éng

Tai n¹n lao ®éng lµ tai n¹n g©y ra tæn thư¬ng cho bÊt kú béphËn, chøc n¨ng nµo cña c¬ thÓ ngêi lao ®éng hoÆc g©y tö vong, x¶yra trong qu¸ tr×nh lao ®éng, g¾n liÒn víi viÖc thùc hiÖn c«ng viÖchoÆc nhiÖm vô lao ®éng. NhiÔm ®éc ®ét ngét còng lµ tai n¹n lao®éng.4 Beänh ngheà nghieäp

BÖnh ph¸t sinh do t¸c ®éng cña ®iÒu kiÖn lao ®éng cã h¹i ®èivíi ngêi lao ®éng ®îc gäi lµ bÖnh nghÒ nghiÖp.

2.5. KHOA HOÏC VEÀ CAÙC PHÖÔNG TIEÄN BAÛO VEÄ NGÖÔØI

LAO ÑOÄNGNgaønh khoa hoïc naøy coù nhieäm vuï nghieân cöùu, thieát keá,cheá taïo nhöõng phöông tieän baûo veä taäp theå hay caù nhaânngöôøi lao ñoäng ñeå söû duïng trong saûn xuaát nhaèm choáng laïinhöõng aûnh höôûng cuûa caùc yeáu toá nguy hieåm vaø coù haïi, khicaùc bieän phaùp veà maët kó thuaät veä sinh vaø kó thuaâït an toaønkhoâng theå loaïi tröø ñöôïc chuùng.

Ñeå coù ñöôïc nhöõng phöông tieän baûo veä hieäu quaû, coùchaát löôïng vaø thaåm m ĩ cao, ngöôøi ta ñaõ söû duïng thaønh töïu

6



cuûa nhieàu ngaønh khoa hoïc töø khoa hoïc töï nhieân nhö vaät lí,hoùa hoïc, khoa hoïc veà vaät lieäu, mó thuaät coâng nghieäp... ñeáncaùc ngaønh sinh lí hoïc, nhaân chuûng hoïc...

Ngaøy nay caùc phöông tieän baûo veä caù nhaân nhö maët naïphoøng ñoäc, kính maøu choáng baác xaï, quaàn aùo choáng noùng,quaàn aùo khaùng aùp, caùc loaïi bao tay, giaøy, uûng caùch ñieän...

laø nhöõng phöông tieän thieát yeáu trong quaù trình lao ñoäng.2.5.1. Ecgoânoâmi vôùi an toaøn söùc khoûe cuûa ngöôøi laoñoäng

a) Ñònh nghóa: Ecgoânoâmi (Egonomics) töø tieáng hy laïp“ergon”- lao ñoäng vaø “nomos”- quy luaät. Ecgonomi nghieân cöùuvaø öùng duïng nhöõng qui luaät chi phoái giöõa con ngöôøi vaø laoñoäng.

Tieâu chuaån Nhaø nöôùc Vieät Nam ñònh nghóa: Ecgoânoâmilaø moät moân khoa hoïc lieân ngaønh nghieân cöùu toång hôïp söïthích öùng giöõa caùc phöông tieän kó thuaät vaø moâi tröôøng lao

ñoäng vôùi khaû naêng cuûa con ngöôøi veà giaûi phaåu, sinh lí, taâmlí nhaèm ñaûm baûo cho lao ñoäng coù hieäu quaû nhaát, ñoàng thôøibaûo veä söùc khoûe, an toaøn cho con ngöôøi.b) Söï taùc ñoäng giöõa Ngöôøi – Maùy – Moâi tröôøng

Taïi choã laøm vieäc, ecgoânoâmi coi caû hai yeáu toá baûo veäsöùc khoûe cho ngöôøi lao ñoäng vaø naêng suaát lao ñoäng quantroïng nhö nhau.

Ecgoânoâmi taäp trung vaøo söï thích öùng cuûa maùy moùc, coângcuï vôùi ngöôøi ñieàu khieån nhôø vaøo vieäc thieát keá.

Taäp trung vaøo söï thích nghi giöõa ngöôøi lao ñoäng vôùi maùy

moùc nhôø söï tuyeån choïn, huaán luyeän. Taäp trung vaøo vieäc toái öu hoùa moâi tröôøng xung quanh thíchhôïp vôùi con ngöôøi vaø söï thích nghi cuûa con ngöôøi vôùi ñieàukieän moâi tröôøng,

Muïc tieâu chính cuûa Ecgoânoâmi trong quan heä Ngöôøi – Maùyvaø Ngöôøi – Moâi tröôøng laø toái öu hoùa caùc taùc ñoäng töông hoã:

Taùc ñoäng töông hoã giöõa ngöôøi ñieàu khieån vaø trang bò.Giöõa ngöôøi ñieàu khieån vaø choã laøm vieäc.Giöõa ngöôøi ñieàu khieån vaø moâi tröôøng laøm vieäc.Khaû naêng sinh hoïc cuûa con ngöôøi thöôøng chæ ñieàu chænh

ñöôïc trong moät phaïm vi giôùi haïn naøo ñoù, vì vaäy thieát bò thíchhôïp cho moät ngheà thì tröôùc tieân phaûi thích hôïp vôùi ngöôøi söûduïng noù, vaø vì vaäy khi thieát keá caùc trang thieát bò ngöôøi taphaûi chuù yù ñeán tính naêng söû duïng phuø hôïp vôùi ngöôøi ñieàukhieån noù.

Moâi tröôøng taïi choã laøm vieäc chòu aûnh höôûng cuûa nhieàuyeáu toá khaùc nhau, nhöng phaûi chuù yù ñeán yeâu caàu baûo ñaûmsöï thuaän tieän cho ngöôøi lao ñoäng khi laøm vieäc.

7



Caùc yeáu toá veà aùnh saùng, tieáng oàn, rung ñoäng, ñoäthoâng thoaùng... taùc ñoäng ñeán hieäu quaû coâng vieäc. Caùc yeáutoá veà taâm sinh lí, xaõ hoäi, thôøi gian vaø toå chöùc lao ñoäng,aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán tinh thaàn cuûa ngöôøi lao ñoäng. c) Nhaân traéc hoïc Ecgoânoâmi vôùi choã laøm vieäc

- Nhaân traéc hoïc Ecgoânoâmi vôùi muïc ñích laø nghieân cöùu

ngöôõng töông quan giöõa ngöôøi lao ñoäng vaø caùc phöông tieänlao ñoäng vôùi yeâu caàu ñaûm baûo söï thuaän tieän nhaát chongöôøi lao ñoäng khi laøm vieäc ñeå coù theå ñaït ñöôïc naêng suaátlao ñoäng cao nhaát vaø ñaûm baûo toát nhaát cho söùc khoûe ngöôølao ñoäng.2.5.2. Nhöõng nguyeân taéc Ecgoânoâmi trong thieát keá heä

thoáng lao ñoäng- Choã laøm vieäc laø ñôn vò nguyeân veïn nhoû nhaát cuûa heä

thoáng lao ñoäng, trong ñoù coù ngöôøi ñieàu khieån, caùc phöôngtieän kó thuaät (cô caáu ñieàu khieån, thieát bò thoâng tin, trang bò

phuï trôï) vaø ñoái töôïng lao ñoäng.- Caùc ñaëc tính thieát keá caùc phöông tieän kó thuaät hoaïtñoäng caàn phaûi töông öùng vôùi khaû naêng con ngöôøi, döïa treânnguyeân taéc:

- Cô sôû nhaân traéc hoïc, cô sinh, taâm sinh lí vaø nhöõng ñaëctính khaùc cuûa ngöôøi lao ñoäng.

+ Cô sôû veà veä sinh lao ñoäng.+ Cô sôû veà an toaøn lao ñoäng.+ Caùc yeâu caàu thaåm mó, kó thuaät.

Thieát keá khoâng gian laøm vieäc vaø phöông tieän lao ñoäng.

• + Thích öùng vôùi kích thöôùc ngöôøi ñieàu khieån.• + Phuø hôïp vôùi tö theá cuûa cô theå con ngöôøi, löïc côbaép vaø chuyeån ñoäng.

• + Coù caùc tín hieäu, cô caáu ñieàu khieån, thoâng tinphaûn hoài.

Thieát keá moâi tröôøng lao ñoäng.Moâi tröôøng lao ñoäng caàn phaûi ñöôïc thieát keá vaø baûo ñaûm

traùnh ñöôïc taùc ñoäng coù haïi cuûa caùc yeáu toá vaät lí, hoùa hoïc,sinh hoïc vaø ñaït ñieàu kieän toái öu cho hoaït ñoäng chöùc naêngcuûa con ngöôøi.

Thieát keá quaù trình lao ñoäng Thieát keá quaù trình lao ñoäng nhaèm baûo veä söùc khoûe vaøan toaøn cho ngöôøi lao ñoäng, taïo cho hoï caûm giaùc deã chòu,thoaûi maùi, vaø deã daøng thöïc hieän muïc tieâu lao ñoäng

Caàn phaûi loaïi tröø söï quaù taûi, gaây neân bôûi tính chaátcuûa coâng vieäc vöôït quaù giôùi haïn treân hoaëc döôùi cuûa chöùcnaêng hoaït ñoäng taâm sinh lí cuûa ngöôøi lao ñoäng.

8



d) Ñaùnh giaù vaø chöùng nhaän chaát löôïng veà an toaøn laoñoäng vaø Ecgoânoâmi ñoái vôùi maùy, thieát bò saûn xuaát,choã laøm vieäc vaø quaù trình coâng ngheä

Theo toå chöùc lao ñoäng quoác teá (ILO): Tai naïn lao ñoäng lieânquan ñeán vaän haønh maùy moùc chieám 10% toång con soá thoángkeâ.

Coù tôùi 39% tai naïn lao ñoäng do maùy moùc gaây neân, laømmaát moät phaàn, maát hoaøn toaøn khaû naêng lao ñoäng hoaëcgaây cheát ngöôøi.Phaïm vi ñaùnh giaù veà Ecgoânoâmi vaø an toaøn lao ñoäng ñoái vôùimaùy, thieát bò bao goàm:

+ An toaøn vaän haønh: ñoä beàn cuûa caùc chi tieát quyeát ñònhñoä an toaøn, ñoä tin caäy, söï baûo ñaûm traùnh ñöôïc söï coá, caùcchaán thöông cô hoïc, traùnh ñieän giaät, choáng chaùy noå, cuõngnhö an toaøn khi vaän chuyeån, laép raùp vaø baûo döôõng.

+ Tö theá vaø khoâng gian laøm vieäc.

+ Caùc ñieàu kieän nhìn roõ ban ngaøy vaø ban ñeâm.+ Chòu ñöïng veà theå löïc: chòu ñöïng ñoäng vaø tónh ñoái vôùitay, chaân vaø caùc boä phaän khaùc cuûa cô theå.

+ Ñaûm baûo an toaøn ñoái vôùi caùc yeáu toá coù haïi phaùt sinhbôûi maùy moùc, thieát bò coâng ngheä, cuõng nhö moâi tröôøng xungquanh: buïi, khí, sieâu aâm, hôi nöôùc, tröôøng ñieän töø, vi khí haäu,tieáng oàn rung ñoäng, caùc tia böùc xaï...

+ Nhöõng yeâu caàu veà thaåm mó, boá cuïc khoâng gian, sô ñoàchæ baûo, taïo daùng, maùu saéc.

+ Nhöõng yeâu caàu veà an toaøn vaø veä sinh lao ñoäng ôû moãi

quoác gia thöôøng ñöôïc thaønh laäp heä thoáng chöùng nhaän vaøcaáp daáu chaát löôïng veà an toaøn vaø Ecgoânoâmi ñoái vôùi thieátbò, maùy moùc.

9



Chöông IIIVEÄ SINH LAO ÑOÄNG

3.1. NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG VEÀ VEÄ SINH LAO ÑOÄNGVeä sinh lao ñoâïng coù moät yù nghóa raát lôùn trong coâng

taùc baûo hoä lao ñoäng nhaèm duy trì söùc khoûe cho coâng nhaânvaø taêng naêng suaát lao ñoäng.

Veä sinh lao ñoäng khoâng chæ ñôn thuaàn laø vaán ñeà saïchseõ nôi laøm vieäc, maùy moùc, thieát bò,...(laøm trong laønh baàukhoâng khí) maø noù coøn coù yù nghóa bao quaùt hôn, ñoù laø: “Khoahoïc nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa caùc ñieàu kieän saûn xuaát ñoáivôùi cô theå vaø söùc khoûe cuûa con ngöôøi, ñeà ra caùc bieän phaùpveä sinh, phoøng ngöøa nhaèm ñaûm baûo ñieàu kieän lao ñoäng toátcho coâng nhaân”.3.1.1. Taùc haïi cuûa beänh ngheà nghieäp:

Tuøy theo ñieàu kieän saûn xuaát maø taùc haïi cuûa beänhngheà nghieäp ôû caùc daïng khaùc nhau:

- Laøm vieäc trong ñeàu kieän thieáu aùnh saùng → coù theådaãn ñeán thao taùc nhaàm laãn → gaây chaán thöông. Maët khaùc,laøm vieäc trong ñieàu kieän laâu daøi nhö vaäy, maét phaûi ñieàutieát nhieàu → toån thöông thò giaùc.

Laøm vieäc trong ñieàu kieän khoâng ñuû aùnh saùng deã taïo rapheá phaåm, naêng suaát thaáp, deã xaûy ra tai naïn lao ñoäng.

- Laøm vieäc trong ñieàu kieän tö theá baát lôïi keùo daøi: Ñöùnghay ngoài lieân tuïc ñeàu coù haïi.

Tö theá ñöùng lieân tuïc: baát lôïi cho söï tuaàn hoaøn tónh maïch,maùu bò öù ôû chaân, laøm cho tónh maïch daõn daøi ra, coù hình

uoán khuùc vaø noåi xanh → laøm vieäc choùng meät moûi. Tö theá laøm vieäc ngoài: hôïp lyù hôn ñöùng nhöng neáu ngoà

trong tö theá goø boù thì seõ choùng meät. Ngoài xoåm lieân tuïcbuïng seõ bò eùp →daãn ñeán loøi dom.

- Laøm vieäc trong ñieàu kieän veä sinh keùm, nhieàu buïi daãnñeán taùc haïi:

– OÂ nhieãm phoåi → giaûm khaû naêng hoâ haáp.– Toån thöông thò giaùc.– Choáng meät moûi, naêng suaát thaáp.– Buïi baùm vaøo da → ngöùa ngaùy khoù chòu, sinh beänh ngoaøi da.

- Laøm vieäc trong ñieàu kieän coù tieáng ñoäng maïnh: taùc haïiñeán maøng nhó, deã sinh beänh ngheãng ngaõng, “naëng tai”.

- Laøm vieäc trong ñieàu kieän moâi tröôøng bò nhieãm hoùachaát, nhö caùc chaát ñoäc: hôi chì, thuûy ngaân, Mangan, CO, SO2,Cl2,... xaêng daàu → söï xaâm nhaäp vôùi löôïng nhoû nhöng lieân tuïc→ laøm huûy hoaïi cô theå, söùc lao ñoäng giaõm suùt.

- Laøm vieäc trong ñieàu kieän moâi tröôøng khí töôïng khoângbình thöôøng → coù haïi ñeán söùc khoûe vaø naêng suaát lao ñoäng.

10



3.1.2. Caùc bieän phaùp ñeà phoøng taùc haïi cuûa beänhngheà nghieäp:3.1.2.1 Bieän phaùp kyõ thuaät coâng ngheä

Caûi tieán kyõ thuaät → cô giôùi hoùa, töï ñoäng hoùa, giaûiphoùng coâng nhaân khoûi caùc coâng vieäc naëng nhoïc, haïn cheátaùc haïi cuûa beänh ngheà nghieäp.

Xaây döïng qui trình saûn xuaát hôïp lyù, tö theá laøm vieäc phuøhôïp.Duøng chaát ít ñoäc thay theá cho chaát coù ñoäc tính cao trongsaûn xuaát.

Caûi thieän ñieàu kieän lao ñoäng cho → coâng nhaân taêng naêngsuaát lao ñoäng.3.1.2.2 Bieän phaùp kyõ thuaät veâï sinh

– Thoâng gioù, choáng oàn.– Chieáu saùng, choáng noùng.– Haïn cheá buïi, hôi ñoäc.

3.1.2.3 Bieän phaùp phoøng hoä caù nhaânÑaây laø moät bieän phaùp hoã trôï nhöng trong nhieàu tröôønghôïp, khi caùc bieän phaùp caûi tieán kyõ thuaät coâng ngheä, bieänphaùp kyõ thuaät veä sinh chöa thöïc hieän ñöôïc thì bieän phaùp naøyñoáng vai troø chuû yeáu trong vieäc ñaûm baûo an toaøn cho coângnhaân trong saûn xuaát vaø phoøng beänh ngheà nghieäp.

Döïa theo tính chaát ñoäc haïi trong saûn xuaát, moãi coâng nhaânseõ ñöôïc trang bò moät duïng cuï phoøng hoä thích hôïp.3.2. BIEÄN PHAÙP TOÅ CHÖÙC LAO ÑOÄNG KHOA HOÏC

Boá trí saûn xuaát, phaân coâng hôïp lyù. Ñieàu hoøa trong lao

ñoäng. Baûo ñaûm thôøi gian nghæ ngôi thích ñaùng cho coâng nhaân.Baûo ñaûm cho ngöôøi coâng nhaân coù nhöõng ñieàu kieän phuøhôïp vôùi tính chaát lao ñoäng.

Baûo ñaûm cho ngöôøi coâng nhaân höùng thuù trong coâng vieäc.3.2.1. Bieän phaùp y teá baûo veä söùc khoûe

Khaùm tuyeån vaø khaùm ñònh kyø söùc khoûe coâng nhaânHöôùng daãn coâng nhaân taäp luyeän ñeå giöõ gìn, hoài phuïc söùckhoûe, duy trì khaû naêng lao ñoâïng. Thöôøng xuyeân kieåm tra veä sinh an toaøn lao ñoâïng.Baûo ñaûm khaåu phaàn aên cho coâng nhaân ñuû naêng löôïng tieâu

phí cho lao ñoâïng.3.2.2. Caùc bieán ñoåi sinh lyù cuûa cô theå trong lao ñoängCoù nhieàu hình thaùi lao ñoäng khaùc nhau, nhieàu ngheà

nghieäp khaùc nhau. Tính chaát lao ñoäng ñeàu bao haøm ba maët:– Lao ñoäng theå löïc– Lao ñoäng naõo löïc– Lao ñoäng caêng thaúng veà thaàn kinh, taâm lyù

11



Ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä naëng nhoïc cuûa lao ñoäng theå löïcngöôøi ta duøng chæ soá tieâu hao naêng löôïng. Tieâu hao naênglöôïng trong lao ñoäng caøng cao, cöôøng ñoä lao ñoäng caøng naëng.

Khi lao ñoäng naëng, cô theå caàn nhieàu oâ xy neân heä thoánghoâ haáp, tuaàn hoaøn hoïat ñoäng maïnh.

-Nhòp thôû bình thöôøng 16-18 laàn/phuùt taêng 30-40 laàn/phuùt.

- Löôïng khoâng khí ôû phoåi bình thöôøng töø 6-8 lít/phuùt taêngleân 60 lít/phuùt, hoaëc hôn.- Nhòp tim töø 60-70 laàn/phuùt taêng leân 90-150 laàn/phuùt. Dung

löôïng tim töø 3-5 lít/phuùt taêng leân 20-30 lít/phuùt.• Thaân nhieät taêng. Ñeå caân baèng nhieät, cô theå tieát moà

hoâi haï thaáp nhieät ñoä.3.3. NHÖÕNG BIEÄN PHAÙP TAÊNG NAÊNG SUAÁT LAO ÑOÄNG,TRAÙNH MEÄT MOÛI3.3.1. Toå chöùc nôi laøm vieäc saïch seõ khoa hoïc

Duïng cuï lao ñoäng vaø nguyeân lieäu ñöôïc saép xeáp chuaån bò

ngaên naép, hôïp lyù traùnh phaûi tìm kieám.Duïng cuï lao ñoäng phaûi ñaày ñuû, thích hôïp vôùi coâng vieäc vaøsaép xeáp hôïp lyù tröôùc vaø sau khi söû duïng.3.3.2. Thôøi gian laøm vieäc vaø nghæ ngôi phaûi thích hôïp

Moät soá ngöôøi nghó raèng cöù keùo daøi ngaøy lao ñoäng thìsaûn xuaát seõ taêng. Thöïc ra khoâng nhaát thieát nhö vaäy...

Caùc coâng trình nghieân cöùu veà nhöõng bieán ñoäng cuûanaêng suaát lao ñoäng, cuûa khaû naêng lao ñoäng, cuûa caùc tröôønghôïp vaø veà caùc nguyeân nhaân cuûa chung cuõng xaùc nhaänraèng: Muoán naâng cao naêng suaát, ñieàu chuû yeáu laø phaûi döïa

vaøo vieäc hôïp lyù hoùa chöù khoâng neân döïa vaøo vieäc keùo daøingaøy lao ñoäng.Neân choïn thôøi ñieåm nghæ thích hôïp ñeå coù theå mau choùng

hoài phuïc khaû naêng lao ñoäng taïo naêng suaát cao, haïn cheá tainaïn lao ñoäng coù theå xaûy ra.

Xaùc ñònh thôøi ñieåm nghæ thích hôïp nhö theá naøo? Ta coù theå xaùc ñònh baèng caùch: Khi nhòp tim taêng leân treân

50-60% so vôùi nhòp tim luùc bình thöôøng → baùo hieäu daáu hieäumeät moûi. → neân nghæ.

• Thôøi gian nghæ giaûi lao bao laâu?

• Lao ñoäng nheï, thôøi gian nghæ giaûi lao 15% thôøi gian laoñoâïng.• Lao ñoäng naëng, thôøi gian nghæ giaûi lao 20 –30% thôøi gian

lao ñoäng.ÔÛ Vieät Nam cuõng coù nhieàu coâng trình nghieân cöùu cho thaáy

lao ñoäng ñaép ñeâ (naëng): cöù moät giôø laøm vieäc nghæ 15 phuùtthì thaáy deã chòu hôn laø laøm lieàn hai giôø nghæ 30 phuùt.

Nghæ giaûi lao nhö theá naøo? Coù hai caùch nghæ:- Nghæ hoaøn toaøn.

12



- Nghæ coâng vieâïc naøy nhöng laøm coâng vieäc khaùc (thay ñoåicoâng vieäc).

Töø lao ñoäng trí oùc chuyeån lao ñoäng chaân tay vaø ngöôïc laïi.Ñaây laø caùch nghæ ngôi tích cöïc vaø khoa hoïc.3.3.4. Cheá ñoä aên uoáng thích hôïp

Con ngöôøi sinh toàn, phaùt trieån nhôø söï caân baèng naêng

löôïng. Neáu laøm vieäc nhieàu maø aên uoáng keùm → meät moûi,suy nhöôïc → beänh taät → söùc khoûe giaûm.

Muoán khoûe maïnh, duy trì khaû naêng lao ñoäng phaûi coù cheáñoä aên uoáng thích hôïp, ñuû chaát, ñuû naêng löôïng.

Caùc coâng trình nghieân cöùu cho thaáy: Khaåu phaàn aên haøngngaøy theo tæ leä: 1-1-4 (ñaïm1, môõ 1, ñöôøng 4).

Ñeå duy trì söùc khoûe phaûi löu yù ñaûm baûo 12% ñaïm, 12%môõ, 76 % ñöôøng.

Ngoaøi ra caùc sinh toá B1, B2, C,... vaø chaát khoaùng Ca, P raátcaàn thieát (coù nhieàu trong rau quaû).

• AÊn ba böõa phaân ra nhö sau:Saùng: 25% naêng löôïng; Tröa: 40 % naêng löôïng; Chieàu : 35 %naêng löôïng.

Noùi chung, aên ñöôïc chia laøm nhieàu böõa nhöng ñieàu ñoä laø toát.Ñoái vôùi lao ñoäng chaân tay thì caùc chaát ñöôøng boät ñaëc bieätquan troïng.

Khi lao ñoäng trí oùc caêng thaúng, ta cuõng neân ñöa vaøo cô theåmoät vaøi chaát cheá taïo ra ñöôøng, luùc ñaáy seõ thaáy khoankhoaùi vaø tieáp tuïc laøm vieäc ñöôïc.3.3.4. Ñaáu tranh choáng söï meät moûi quaù sôùm

Caùc bieåu hieän cuûa söï meät moûi laø:Nhòp tin, nhòp thôû taêng; Phaûn öùng ñoái vôùi coâng vieäcgiaûm;Thò tröôøng thu heïp; Khaû naêng nín thôû giaûm.

Neáu toå chöùc nghæ ngôi hôïp lyù thì söùc khoûe coâng nhaân trôûlaïi duy trì khaû naêng lao ñoäng.

Nhöng ñoâi khi, söï meät moûi xuaát hieän quaù sôùm sau moätthôøi gian lao ñoäng ngaén, hoaëc tröôùc khi lao ñoäng. Ngöôøi caùnboä quaûn lyù caàn tìm hieåu kyõ nhöõng nhaân toá naøo gaây söïmeät moûi ñeå tìm caùch khaéc phuïc chuùng.

• Coù ba yeáu toá lieân quan ñeán söï meät moûi:

– Söï coá gaéng cuûa heä thaàn kinh.– Söï tieâu duøng heát caùc chaát döï tröõ sinh naêng löôïng trongbaép thòt (yeáu toá aâm tính).

– Söï tích luõy caùc chaát ñoäc trong cô do söï nghæ ngôi khoângñaày ñuû sinh ra.

Ngoaøi ra, yeáu toá moâi tröôøng cuõng gaây söï meät moûi.• Ñaëc bieät, coù daïng meät moûi taâm lyù.• Moät soá nguyeân nhaân meät moûi taâm lyù:

13



– Suy nhöôïc, chaùn naûn, thieáu nghò löïc ñoái vôùi baûn thaân vaøvôùi caùc vaät xung quanh.

– Nhöõng baát bình do söï maát maùt, keå caû nhöõng baát bình veàmaët toå chöùc vaø löông

boång, coù theå laø nguyeân nhaân gaây ra meät moûi.– Nhöõng coâng vieäc buoàn chaùn, ñôn ñieäu.

Nhö vaäy, caùc nguyeân nhaân gaây meät moûi, ñaëc bieät laømeät moûi quaù sôùm coù theå coù nhieàu. Nhieäm vuï cuûa ngöôøiquaûn lyù lao ñoäng laø phaûi bieát nghieân cöùu ñeå xaùc ñònh kòpthôøi caùc nguyeân nhaân ñoù”.

Caùc bieän phaùp chung ñeå ñaáu tranh choáng söï meät moûi quaùsôùm coù theå toùm taét nhö sau:

- Caûi thieän caùc ñieàu kieän vaät chaát vaø tinh thaàn cuûangöôøi lao ñoäng laøm cho ngöôøi lao ñoäng trôû thaønh phong phuùvaø haáp daãn ñoái vôùi con ngöôøi.

- Giaùo duïc nhöõng ngöôøi lao ñoäng ñeå coù thaùi ñoä bieän

chöùng tích cöïc ñoái vôùi ñôøi soáng, treân cô sôû ñoù ñeà phoøngnhöõng bieåu hieän meät moûi taâm lyù coù theå phaùt sinh vaø coùaûnh höôûng tieâu cöïc ñoái vôùi naêng suaát lao ñoäng.3.4. ÑIEÀU KIEÄN VI KHÍ HAÄU TRONG SAÛN XUAÁT

Ñònh nghóa:-Vi khí haäu laø nhöõng traïng thaùi lyù hoïc cuûa khoâng khí trong

khoaûng khoâng gian thu heïp goàm caùc yeáu toá: Nhieät ñoä, ñoäaåm, böùc xaï nhieät vaø toác ñoä chuyeån ñoäng khoâng khí.

-Ñieàu kieän vi khí haäu trong saûn xuaát phuï thuoäc vaøo tínhchaát cuûa quaù trình coâng ngheä vaø khí haäu ñòa phöông.

Ngöôøi ta chia laøm ba loaïi vi khí haäu:Vi khí haäu töông ñoái oån ñònh: nhieät ñoä toûa ra khoaûng 20Kcal/m3 khoâng khí moät giôø.

Vi khí haäu noùng: toûa nhieät nhieàu hôn 20 kcal/m3 khoâng khímoät giôø

Vi khí haäu laïnh: nhieät toûa ra döôùi 20 kcal/m3 khoâng khí moätgiôø

3.4.1. Ñieàu kieän khí haäu:• Nhieät ñoä• Ñoä aåm

• Böùc xaï nhieät• Vaän toác chuyeån ñoäng cuûa khoâng khí.1. Nhieät ñoä: Laø yeáu toá quan troïng aûnh höôûng ñeán saûn

xuaát. Nhieät ñoäï phuï thuoäc vaøo caùc yeáu toá cuûa quaù trìnhsaûn xuaát.Nguoàn toûa nhieät: loø hôi, loø reøn, ñoäng cô noå,...Cô naêng →nhieät naêng (maùy chaïy ma saùt noùng).Naêng löôïng ñieän (ñieän naêng → nhieät naêng).Böùc xaï nhieät maët trôøi.

14



Nhieät do coâng nhaân thaûi ra.Caùc yeáu toá treân laøm nhieät ñoä taêng coù khi 50-60 0C. Ñieàu

leä veä sinh qui ñònh nhieät ñoä toái ña cho pheùp nôi laøm vieäc cuûacoâng nhaân laø 30 0C (muøa heø).2. Ñoä aåm: Laø hôi khí nöôùc coù trong khoâng khí bieåu thò baènggam trong moät meùt khoái khoâng khí.

Thöôøng ñoä aåm töông ñoái: laø tæ leä phaàn traêm giöõa ñoäaåm tuyeät ñoái ôû moät thôì ñieåm naøo ñoù so vôùi ñoä aåm toái ña.Ñieàu leä veä sinh qui ñònh ñoä aåm töông ñoái ôû nôi saûn xuaát

neân trong khoaûng 75-85%.Ñoä aåm cao thöôøng thaáy ôû: haàm loø, nhaø maùy ñöôøng,

xöôûng nhuoäm, nhaø maùy ñoà hoäp.3. Böùc xaï nhieät: Laø nhöõng haït naêng löôïng truyeàn trongkhoâng khí döôùi daïng dao ñoäng soùng ñieän töø goàm tia hoàngngoaïi, tia saùng thöôøng vaø tia töû ngoaïi.

Khi nung kim loaïi:

5000

C → phaùt tia hoàng ngoaïi.• 1800 – 2000 0C → tia saùng thöôøng + tia töû ngoaïi.• 3000 0C tia töû ngoaïi nhieàu.

Böùc xaï nhieät ñöôïc bieåu thò baèng “Cöôøng ñoä böùc xaï nhieät”.Ñôn vò cal/m2.1’ (vaø ñöôïc ño baèng nhieät keá caàu).

• Tieâu chuaån veä sinh cho pheùp 1 cal/m2.1’4. Vaän toác chuyeån ñoäng khoâng khí: (m/s) Tieâu chuaån veä sinh (thuaän lôïi cho coâng nhaân laøm vieäc ): 3m/s.Neáu vaän toác khoâng khí treân 5 m/s: baát lôïi cho cô theå.

Keát luaän: - Đieàu kieän vi khí haäu coù aûnh höông ñeán söùc khoûe, beänhtaät cuûa ngöôøi lao ñoäng.

- Laøm vieäc laâu trong ñieàu kieän vi khí haäu:- Laïnh, aåm → Maéc beänh thaáp khôùp, vieâm hoâ haáp, phoåi,beänh lao naëng theâm.- Khoâ, hanh → khoâ nieâm maïc, nöùt neû da.- Noùng aåm → giaûm khaû naêng bay hôi moà hoâi→ roái loaïnthaêng baèng nhieät → meät moûi sôùm vaø laø moâi tröôøngthuaän lôïi vi sinh vaät beänh ngoaøi da phaùt trieån.

3.4.2. Ñieàu hoøa thaân nhieätNhieät ñoä trong cô theå moãi ngöôøi bình thöôøng cuûa chuùng ta

luoân giöõ ôû 37 0C ± 0,5.Vì lyù do naøo ñoù, nhieät ñoä cuûa cô theå vöôït qua giôùi haïn cho

pheùp treân → khoù coù theå ñaûm baûo tính maïng.Ñeå duy trì nhieät ñoä oån ñònh treân, 37 0C ± 0,5, (giöõ cho thaân

nhieät ñöôïc thaêng baèng) caáu taïo cuûa cô theå coù hai vuøng ñieàunhieät:

• Ñieàu nhieät hoùa hoïc.

15



• Ñieàu nhieät lyù hoïc.1. Ñieàu nhieät hoùa hoïc: Laø söï tieâu hoùa caùc chaát dinhdöôõng beân trong cô theå ñeå sinh naêng löôïng.

• Söï chuyeån hoùa naêng löôïng phuï thuoäc:Nhieät ñoä khoâng khí beân ngoaøi: nhieät ñoä taêng → chuyeån

hoùa giaõm vaø ngöôïc laïi. Nhaø noùng (nhieät ñoä taêng), nhu caàu

aên cuûa con ngöôøi ít, aên khoâng ngon. Ngöôïc laïi, nhaø laïnh(nhieät ñoä giaûm) nhu caàu aên cuûa con ngöôøi nhieàu vaø coùcaûm giaùc aên ngon.

Söï vaän ñoäng cuûa cô theå: vaän ñoâïng naïêng → maát nhieàunaêng löôïng → nhu caàu aên nhieàu ñeå buø ñaép laïi. Ngöôïc laïi, ítvaän ñoäng → maát ít naêng löôïng →nhu caàu aên ít hôn

• Boä maùy tieâu hoùa laøm nhieäm vuï ñieàu nhieät hoùa hoïc.

2. Ñieàu nhieät lyù hoïc: Laø quaù trình bieán ñoåi thaûi nhieät cuûacô theå goàm: truyeàn nhieät, ñoái löu, böùc xaï, bay hôi moà hoâi,...

-Nhieät ñoä ngoaøi trôøi taêng → ñieàu hoøa thaân nhieät (37 0C ±0,5) (thaûi nhieät taêng): Ra moà hoâi; Quaït ñoái löu nhieät. Maùu löuthoâng nhanh → nhieät ñoä ñöa ra ngoaøi ⇒ nhieät ñoä cuûa ngöôøigiaûm.

- Nhieät ñoä ngoaøi trôøi giaûm → ñieàu hoøa thaân nhieät ( thaûinhieät giaûm):• “Noåi da gaø “→ giaûm boác hôi; Reùt run ⇒ nhieät ñoâï

ngöôøi taêng.3. AÛnh höôûng cuûa vi khí haäu ñeán cô theåa. AÛnh höôûng cuûa vi khí haäu noùng

Laøm vieäc trong ñieàu kieän vi khí haäu noùng coù theå xaûy racaùc bieán ñoåi sinh lyù, beänh lyù Bieán ñoåi sinh lyù:

Nhieät ñoä da: da raát nhaïy caûm vôùi ñieàu kieän vi khí haäu nhaátlaø da traùn. Bieán ñoåi veà caûm giaùc nhieät cuûa da traùn nhö sau:

• Baûng 3.3• Nhieät ñoä da traùn 0C Caûm giaùc nhieät

• < 28 Raát laïnh• 28 – 29 Laïnh• 29 – 30 Maùt• 30 – 31 Deã chòu• 31,5-32,5 Noùng• 32,5-33,5 Raát boùng• >33,5 Cöïc noùng

Nhieät thaân bình thöôøng laø 37 0C. Nhieät ñoä khoâng khí taêng→ nhieät thaân taêng töø 0,3 – 1 0C. Nhieät ñoäâ khoâng khí taêngnhieàu → nhieät thaân taêng 38,5 0C ñöôïc goïi laø nhieät baùo ñoäng,coù söï nguy hieåm sinh chöùng say naéng.

16



- Chuyeån hoùa nöôùc: cô theå caân baèng coù söï caân baèng veànöôùc. Maát nöôùc hoaït ñoäng cuûa heä thaàn kinh giaûm → phaûnxaï keùm, giaûm söï chuù yù neân deã xaûy ra tai naïn lao ñoäng. Roái loaïn beänh lyù: thöôøng coù hai chöùng:

Say naéngCo giaät.

- Chöùng say naéng: do maát thaêng baèng nhieät theå hieäncaùc trieäu chöùng: choùng maët, ñau ñaàu, ñau taét ngöïc, buoànnoân vaø noân. Maïch nhanh, thôû gaáp. Khaùm thaáy thaân nhieät 39– 40 0C.

Chöùng co giaät: maïch nhanh nhoû, thôû nhanh noùng, tím taùi,coù theå maát moät phaàn ñeán toaøn boä trí giaùc, hoân meâ, toaønthaân vaät vaõ. Thaân nhieät cao 39 –40 0C.b. AÛnh höôûng cuûa vi khí haäu laïnh

Do aûnh höôûng cuûa nhieät ñoä thaáp, da trôû neân xanh laïnh,nhieät ñoäï da coøn döôùi 330C.

Laïnh coøn laøm giaûm nhòp tim vaø nhòp thôû, nhöng möùctieâu thuï oxy laïi taêng theâm nhieàu, do cô vaø gan phaûi laøm vieäcnhieàu ñeå chuyeån hoùa sinh nhieàu nhieät.

Vi khí haäu coù taùc haïi ñeán cô theå:Co thaét maïch, teâ coùng →giaûm caûm giaùc.Deã ñau cô, vieâm cô, vieâm ñöôøng hoâ haáp.Giaûm söùc ñeà khaùng → sinh nhieàu beänh: hen, pheá quaûn,

beänh thaáp khôùp phaùt trieån.Cô theå maát nhieàu naêng löôïng.

c. Aûnh höôûng cuûa böùc xaï nhieät

Böùc xaï nhieät do maët trôøi hay nung noùng kim loaïi taùc haïiñeán cô theå con ngöôøi. Böùc xaï nhieät vôùi cöôøng ñoä cao (3-4cal/m2.1’) gaây nhieàu taùc haïi:

Noùng boûng, phoàng roäp da.Böùc xaï nhieät qua naõo →hun noùng →say naéng.Deã phoûng maét (thôï haøn, naáu theùp,... ) sau 20 – 30 naêm

laøm vieäc coù theå daãn ñeán muø maét.3.4.3. Bieän phaùp phoøng choâùng taùc haïi cuûa vi khí haäuxaáu

a. Bieän phaùp phoøng choáng taùc haïi cuûa vi khí haäu

xaáu Bieän phaùp kyõ thuaät:

Töï ñoäng hoùa vaø cô giôùi hoùa caùc quaù trình lao ñoängnaëng ôû nôi nhieät ñoä cao

Caùch li nguoàn nhieät ñoái löu vaø böùc xaï ôû nôi lao ñoängbaèng caùch duøng vaät lieäu caùch nhieät boïc quanh loø, quanhoáng daãn.

17



Khaâu thieát keá phaûi boá trí, saép xeáp caùc nguoàn phaùtnhieät lôùn xa nôi laøm vieäc cuûa coâng nhaân, ôû nôi coù ñieàukieän thoâng gioù toát.

Duøng quaït, duøng voøi taém khí cho caùc xöôûng quaù noùng.Duøng khí phaûi coù nhieät ñoä thích hôïp vaø thoåi ñeàu leân khaépcô theå, ngöôøi ta qui ñònh toác ñoä chuyeån ñoäng cuûa doøng khí

taém thay ñoåi theo nhieät ñoä khoâng khí, nhaèm taïo ñieàu kieändeã chòu Bieän phaùp veä sinh y teá:

Toå chöùc toát nôi nghæ cho coâng nhaân vieân chöùc laømvieäc ôû nôi coù nhieät ñoä cao baèng caùc phoøng ñaëc bieät hoaëcôû nôi xa nguoàn phaùt nhieätCheá ñoä aên uoáng thích hôïp

Cheá ñoä aên hôïp ly Trang bò phoøng hoä : quaàn aùo + duïng cuï baûo hoä

Kieåm tra söùc khoûe ñònh kyø haøng naêm, caùc beänh khoâng

ñöôïc tieáp xuùc vôùi noùng laø: tim maïch, thaän, hen, lao phoåi,ñoäng kinh,… vaø caùc beänh thaàn kinh khaùcb. Bieän phaùp phoøng choáng taùc haïi cuûa vi khí haäu laïnh

– Nôi laøm vieäc cuûa coâng nhaân vaøo muøa ñoâng caànche chaén toát traùnh gioù laïnh traøn vaøo. Coù ñieàu kieän taïothoâng gioù, söôûi aám, maøn khoâng khí noùng caûn gioù laïnh:

– Duøng quaàn aùo daøy, muõ choáng reùt.– Khaåu phaàn aên ñuû naêng löôïng: taêng cöôøng môõ vaø

daàu thöïc vaät. Tæ leä môõ toát nhaát laø 35 – 40 % toångnaêng löôïng cung caáp cho cô theå.

3.5. TIEÁNG OÀN VAØ CHAÁN ÑOÄNG TRONG SAÛN XUAÁT1. Ñònh nghóaTieáng oàn: laø nhöõng aâm thanh gaây khoù chòu, quaáy roái söïlaøm vieäc vaø nghæ ngôi cuûa con ngöôøi. Veà maët vaät lyù, aâmthanh laø nhöõng dao ñoäng soùng cuûa moâi tröôøng ñaøn hoài, gaâyra bôûi söï dao ñoäng cuûa caùc vaät theå, khoâng gian trong ñoù coùsoùng aâm lan truyeàn goïi laø tröôøng aâm. AÙp suaát dö trongtröôøng aâm goïi laø aùp suaát aâm p ñôn vò laø dyn/cm2 hay laø bar.Cöôøng ñoä aâm I laø soá naêng löôïng soáng truyeàn qua dieän tíchbeà maët 1 cm2, vuoâng goùc vôùi phöông truyeàn soùng trong 1

giaây erg/cm2.s hoaëc w/cm2.• Cöôøng ñoä aâm vaø aùp suaát aâm lieân heä vôùi nhautheo bieåu thöùc:

• laø maät ñoä cuûa moâi tröôøng,g/cm3.

Ñeå ñaùnh giaù caûm giaùc nghe, chæ nhöõng ñaëc tröng vaät lyùcuûa aâm laø chöa ñuû vì tai chuùng ta phaân bieät caûm giaùc nghe

18

22

/.

cmerg C

P I

ρ =



khoâng theo söï taêng tuyeät ñoái cuûa cöôøng ñoä aâm (hay aùpsuaát aâm) maø theo söï taêng töông ñoái cuûa noù. Cuõng vì theángöôøi ta khoâng ñaùnh giaù cöôøng ñoä aâm vaø aùp suaát aâm theoñôn vò tuyeät ñoái maø theo ñôn vò töông ñoái vaø duøng thanglogarit thay cho thang thaäp phaân ñeå thu heïp phaïm vò trò soá ño.Khi ñoù ta coù möùc cöôøng ñoä aâm ño baèng ñeâxiben (dB).

dB

• Trong ñoù : I – Cöôøng ñoä aâm• I0 – Cöôøng ñoä aâm ôû ngöôõng nghe ñöôïc hay coøn

goïi laø möùc khoângMöùc khoâng I0 laø möùc cöôøng ñoä aâm toái thieåu maø tai

ngöôøi coù khaû naêng caûm nhaän ñöôïc, tuy nhieân ngöôõng ngheñöôïc thay ñoåi theo taàn soá .

• Töông töï ta coù möùc aùp suaát aâm:

• dB p0 – ngöôõng quy öôùc 2.10-5 N/m2.

• Möùc coâng suaát aâm:•• dB ;W0 – ngöôõng khoâng hay ngöôõng quy

öôùc W0 = 10-12

Dao ñoäng maø tai ngöôøi coù theå nghe ñöôïc coù taàn soá töø16 – 20 Hz ñeán 16 – 20 kHz. Giôùi haïn naøy khoâng gioáng nhau tuøytheo löùa tuoåi vaø traïng thaùi cuûa cô quan thính giaùc.

Dao ñoäng aâm coù taàn soá döôùi 16 – 20 Hz tai ngöôøi khoângtheå nghe ñöôïc goïi laø haï aâm, coøn dao ñoäng coù taàn soá treân16 – 20 kHz cuõng khoâng nghe ñöôïc goïi laø sieâu aâm.

2. AÛnh höôûng cuûa tieáng oàn vaø chaán ñoäng ñeán côtheå con ngöôøi

a. Tieáng oàn: Tieáng oàn aûnh höôûng tröôùc heát ñeán heä thaàn kinh trung

öông, sau ñoù ñeán heä thoáng tim maïch vaø nhieàu cô quan khaùc,cuoái cuøng ñeán cô quan thính giaùc. Taùc duïng gaây khoù chòu cuûa tieáng oàn phuï thuoäc vaøo caùc

tính chaát vaät lyù cuûa noù.AÛnh höôûng cuûa tieáng oàn ñeán cô theå con ngöôøi coøn phuï

thuoäc vaøo thôøi gian tieáp xuùc tieáng oàn, vaøo ñoä nhaïy caûmrieâng cuûa moãi ngöôøi. vaøo lôùp tuoåi, vaøo traïng thaùi söùc khoûevaø giôùi tính: nam hay nöõ.

AÛnh höôûng cuûa tieáng oàn ñeán cô quan thính giaùc:

19

0

lg10 I

I L

I =

0

lg20 p

p L p =

0

lg10W

W LW =



Laøm vieäc trong ñieàu kieän thöôøng xuyeân coù tieáng oàn,ñoä nhaïy caûm cuûa thính giaùc giaûm, ngöôõng nghe taêng leân,nhaát laø ôû taàn soá cao

Ñeå baûo veä thính giaùc, ngöôøi ta qui ñònh thôøi gian chòuñöôïc toái ña taùc ñoäng cuûa tieáng oàn trong moãi ngaøy phuïthuoäc vaøo möùc oàn khaùc nhau qua baûng 3.5

Tieáng oàn taùc ñoäng thôøi gian daøi →phaùt trieån thaønh beänhlyù→gaây naëng tai vaø ñieác.

Cöôøng ñoä toái thieåu cuûa tieáng oàn coù theå gaây ra taùc duïngmeät moûi ñoái vôùi cô quan thính giaùc phuï thuoäc vaøo thaønhphaàn taàn soá cuûa noù

ÔÛ giai ñoaïn ñaàu: thaáy uø tai, ñau ñaàu, choùng maët, buoànnoân. Veà sau, caùc hieän töôïng treân naëng theâm, daãn ñeánmaøng nhó daøy vaø hôi loõm vaøo trong ñöa ñeán beänh naëng tai.

Möùc ñoâï haï thaáp ñoä nhaïy caûm cuûa tai tæ leä thuaän vôùithôøi gian laøm vieäc trong phaân xöôûng oàn. Trong khoaûng 3-5

naêm ñaàu, ñoä nhaïy caûm cuûa tai seõ giaûm nhanh hôn nhieàu sovôùi nhöõng naêm sau.• Tuy nhieân, ôû moãi ngöôøi khaùc nhau, taùc haïi cuûa

tieáng oàn coù khaùc nhau

Tieáng oàn taùc ñoäng thôøi gian daøi →phaùt trieån thaønh beänh lyù→gaây naëng tai vaø ñieác.

Cöôøng ñoä toái thieåu cuûa tieáng oàn coù theå gaây ra taùcduïng meät moûi ñoái vôùi cô quan thính giaùc phuï thuoäc vaøothaønh phaàn taàn soá cuûa noù

Baûng 3.5

Thôøi gian taùc ñoäng (soá giôø trong ngaøy)Möùc oàn (dB)8 906 924 953 972 1001,5 1021,0 1050,5 110

Tieáng oàn taùc ñoäng thôøi gian daøi → phaùttrieån thaønh beänh lyù → gaây naëng tai vaøñieác.

Cöôøng ñoä toái thieåu cuûa tieáng oàn coù

theå gaây ra taùc duïng meät moûi ñoái vôùicô quan thính giaùc phuï thuoäc vaøo thaønhphaàn taàn soá cuûa noù

ÔÛ giai ñoaïn ñaàu: thaáy uø tai, ñauñaàu, choùng maët, buoàn noân. Veà sau,caùc hieän töôïng treân naëng theâm, daãnñeán maøng nhó daøy vaø hôi loõm vaøotrong ñöa ñeán beänh naëng tai.

Möùc ñoâï haï thaáp ñoä nhaïy caûmcuûa tai tæ leä thuaän vôùi thôøi gian laømvieäc trong phaân xöôûng oàn. Trongkhoaûng 3-5 naêm ñaàu, ñoä nhaïy caûmcuûa tai seõ giaûm nhanh hôn nhieàu so vôùinhöõng naêm sau.

Tuy nhieân, ôû moãi ngöôøi khaùc nhau,

taùc haïi cuûa tieáng oàn coù khaùc nhau

20



ÔÛ giai ñoaïn ñaàu: thaáy uø tai, ñau ñaàu, choùng maët, buoànnoân. Veà sau, caùc hieän töôïng treân naëng theâm, daãn ñeánmaøng nhó daøy vaø hôi loõm vaøo trong ñöa ñeán beänh naëng tai.

Möùc ñoâï haï thaáp ñoä nhaïy caûm cuûa tai tæ leä thuaän vôùithôøi gian laøm vieäc trong phaân xöôûng oàn. Trong khoaûng 3-5naêm ñaàu, ñoä nhaïy caûm cuûa tai seõ giaûm nhanh hôn nhieàu so

vôùi nhöõng naêm sau.• Tuy nhieân, ôû moãi ngöôøi khaùc nhau, taùc haïi cuûa tieángoàn coù khaùc nhau

AÛnh höôûng cuûa tieáng oàn ñeán caùc cô quan khaùc:• Heä thaàn kinh: Tieáng oàn coù cöôøng ñoä cao vaø trung bình kích thích maïnh heä

thoáng thaàn kinh trung öông, gaây ra caùc roái loaïn veà chöùc naêngthaàn kinh vaø thoâng qua heä thoáng thaàn kinh taùc ñoäng ñeáncaùc cô quan vaø caùc heä thoáng khaùc cuûa cô theå.

Tieáng oàn maïnh thöôøng gaây cho coâng nhaân chöùng beänh

ñau ñaàu, choùng maët, caûm giaùc sôï haõi, söï böïc boäi voâ côù,traïng thaùi thaàn kinh khoâng oån ñònh. Döôùi taùc duïng cuûa tieángoàn, cô theå con ngöôøi xaûy ra haøng loaït thay ñoåi, bieåu hieän quasöï roái loaïn traïng thaùi bình thöôøng cuûa heä thoáng thaàn kinh.

Tieáng oàn, ngay caû khi khoâng ñaùng keå (50 ÷70 dB) cuõng taïora moät taûi troïng ñaùng keå leân heä thoáng thaàn kinh cuûa conngöôøi. Taûi troïng naøy laâu daàn coù theå ñaït ñeán trò soá raát lôùn,ñaëc bieät ñoùi vôùi nhöõng ngöôøi laøm vieäc trí oùc.Heä tim maïch: Laøm roái loaïn nhòp tim.Daï daøy: laøm giaûm söï tieát dòch vò, roái loaïn chöùc naêng bình

thöôøng cuûa daï daøyBeänh cao huyeát aùp: ngöôøi ta xaùc nhaän raèng beänh caohuyeát aùp coù lieân quan ñeán söï caêng thaúng lieân tuïc heä thoángthaàn kinh trong quaù trình soáng vaø hoaït ñoäng. Tieáng oàn quaù möùc laøm xaûy ra hieän töôïng che laáp tieáng noùi,laøm môø caùc tín hieäu aâm thanh, söï trao ñoåi thoâng tin khoùkhaên aûnh höôûng ñeán saûn xuaát vaø an toaøn lao ñoäng. Vôùinhöõng lao ñoäng phöùc taïp caàn lao ñoäng trí oùc nhieàu hôn thìaûnh höôûng cuûa tieáng oàn lôùn hôn, chaát löôïng cuûa coâng vieäcgiaûm nhieàu hôn.

Chaán ñoäng: Theo hình thöùc taùc ñoäng chia ra:• Chaán ñoäng chung: gaây dao ñoäng cuûa caû cô theå.• Chaán ñoäng cuïc boä : gaây dao ñoäng moät phaàn cô theå.

Khi nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa chaán ñoäng ñeán cô theå, ngöôøita thaáy neáu taàn soá cuûa chaán ñoäng xaáp xæ vôùi taàn soá daoñoäng rieâng cuûa cô theå seõ taïo ra söï coäng höôûng, noù seõ gaâyra caùc bieán chuyeån veà sinh lyù, beänh lyù saâu saéc. Tö theá ñöùng laøm vieäc aûnh höôûng nhieàu ñeán coäng höôûng

21



Caùc nghieân cöùu cho thaáy heä thoáng thaàn kinh vaø tim maïch laønhöõng boä phaän nhaïy caûm vôùi chaán ñoäng. Chaán ñoäng coùtheå gaây ra nhöõng thay ñoåi trong hoaït ñoäng cuûa tim.

Nhieàu nhaø nghieân cöùu cho bieát, döôùi aûnh höôûng cuûachaán ñoäng, con ngöôøi nhanh choùng caûm thaáy ueå oaûi vaø thôøô laõnh ñaïm.

Chaán ñoäng aûnh höôûng ñeán thò giaùc: khi chaán ñoäng ôû 10’vôùi taàn soá 4 Hz vaø bieân ñoä 0,5 mm laøm cho giôùi haïn cuûatröôøng nhìn môû roäng ra. Ngöôïc laïi, sau 20’ thì tröôøng nhìn seõ thuheïp, bò loaïn saéc, nhìn maøu xanh thaønh maøu naâu traéng. Ñoänhìn tinh cuûa maét seõ bò haï thaáp khi vôùi taàn soá chaán ñoäng 20Hz vaø bieân ñoä 1,6 mm: haï thaáp ñoä tinh cuûa maét ñeán 40%.

Chaán ñoäng coøn coù taùc haïi ñeán ñau khôùp xöông vaø roáiloaïn tuyeán sinh duïc.Khi taùc ñoäng cuøng moät luùc cuûa tieáng oàn vaø chaán ñoäng, seõcoù taùc ñoäng xaáu ñeán cô theå, nhanh choùng meät moûi vaø

giaûm khaû naêng lao ñoäng, deã xaûy ra tai naïn lao ñoäng.2. Caùc bieän phaùp phoøng choùng tieáng oàn vaø chaánñoäng

• a. Bieän phaùp chung:Khi qui ñònh xaây döïng nhaø maùy (vò trí maët baèng), moät trong

nhieàu khaâu phaûi quan taâm laø tieáng oàn vaø chaán ñoäng.Vò trí cuaû nhaø maùy phaûi caùch ly khu vöïc coù nhieàu tieáng

oàn vaø chaán ñoäng.Maët baèng cuûa nhaø maùy qui hoaïch khu laøm vieäc phaùt ra tieángoàn vaø chaán ñoäng phaûi ôû cuoái chieàu gioù, xa nôi vaên phoøng

vaø khu vöïc laøm vieäc tónh cuûa coâng nhaân.• Haïn cheá söï lan truyeàn tieáng oàn vaø chaán ñoäng. Trong moät phaân xöôûng saûn xuaát, neáu coù moät soâ maùy moùcvaø thieát bò gaây tieáng oàn vaø chaán ñoäng phaûi boá trí veà moätgoùc, coù vaùch ngaên, coøn ñieàu kieän daây chuyeàn saûn xuaátkhoâng cho pheùp thì phaûi coù höôùng ñieàu khieån rieâng cho coângnhaân hoaëc phoøng hoä caù nhaân toát.b. Giaûm tieáng oàn vaø chaán ñoäng taïi nôi xuaáât hieän

Ñaây laø bieän phaùp choáng oàn chuû yeáu. Bieän phaùp naøybao goàm vieäc laép raùp chính xaùc maùy moùc, thieát bò vaø söû

duïng, baõo döôõng ñuùng möùc. Thay theá caùc maùy moùc, thieátbò tieân tieán ít gaây tieáng oàn vaø chaán ñoäng.Nguyeân nhaân gaây oàn:

Do caáu truùc maùy: va chaïm, ma saùt, ñaëc ñieåm maùyDo cheá taïo khoâng chính xaùc, ñieàu chænh khoâng ñuùng khilaép raùp.Söû duïng, chaêm soùc khoâng ñuùng möùc.Do quaù trình coâng ngheä (thieát keá, gia coâng) chöa hoaønthieän. Duøng vaät lieäu chöa chuù yù ñeán giaûm tieáng oàn

22



• Giaûm tieáng oàn baèng caùch:• Hieän ñaïi hoùa thieát bò vaø quaù trình coâng ngheä:• - Khoâng ñeå hieän töôïng coäng höôûng sinh ra khi maùy

laøm vieäc baèng caùch duøng vaät lieäu ñaøn hoài hay löu yùcaùc khoái löôïng chuyeån ñoäng.

• - Duøng vaät lieäu choáng oàn nhö chaát deûo, cao su,

nhöïa,...(maï croâm hay queùt maët caùc chi tieát baèng sôn).- Boïc maët caùc thieát bò chòu chaán ñoäng vôùi bieân ñoä lôùnbaèng caùc vaät lieäu huùt hoaëc giaûm chaán ñoäng coù noäi masaùt lôùn (nhö bitum, cao su, toân, amiaêng, chaát deûo,...).

- Qui hoaïch thôøi gian laøm vieäc cuûa caùc xöôûng oàn vaø haïncheá soá löôïng coâng nhaân trong ñoù.

c. Caùch chaán ñoäng vaø huùt chaán ñoängCaùch chaán doäng: laø phöông phaùp ngaên chaën söï lan truyeàncuûa chaán ñoäng töø nôi phaùt sinh ñeán moâi tröôøng xung quanh.Cuï theå coù hai phöông phaùp cô baûn:

Phöông phaùp goái töïa: maùy ñaët treân caùi giaûm chaán.Ví duï: maùy ñöôïc ñaët treân neàn loø xo, cao su, neàn caùt,...Phöông aùn treo: maùy ñöôïc treo treân boä phaän giaûm chaánMuoán taêng hieäu quaû caùch chaán ñoäng thì taàn soá dao ñoängrieâng cuûa maùy treân boä giaûm chaán phaûi nhoû hôn taàn soácuûa löïc kích thích nhieàu (f0 < fktù).Huùt chaán ñoäng: Tìm caùc vaät lieäu coù tính ñaøn hoài deûo, coù toån thaát trong lôùnñeå phuû leân maët caùc maùy moùc, thieát bò coù dao ñoäng lôùn.

Hình 3.2. Thiết bị cách runga) Nền có rãnh b) đệm đàn hồi

23



Hình 3.3 Sơ đồ cách rung động cho thiết

bị

a ) Phương án gối tựa

b ) Phương án treo

c ) Cách rung động cả theo phương ngang và phương thẳng đứng•

•

24

Hình 3.3 Sơ đồ cách rung động cho thiết bị

a ) Phương án gối tựa

b) Phương án treo

c ) Cách rung động cả theo phương ngang và phương thẳng đứng



d. Giaûm tieáng oàn treân ñöôøng lan truyeànNaêng löôïng aâm lan truyeàn trong khoâng khí khi bò ngaên chaën laïithì seõ gaây ra: moät phaàn naêng löôïng phaûn xaï laïi, moät phaànnaêng löôïng xuyeân qua vaø moät phaàn bò haáp thuï.

Söï phaûn xaï vaø huùt naêng löôïng aâm phuï thuoäc vaøo taàn soávaø goùc tieáng oàn cuûa soùng aâm, tính chaát vaät lyù cuûa taámchaén (vaø keát caáu).Caùc phöông phaùp giaûm oàn treân ñöôøng lan truyeàn:

• Duøng vaät lieäu xoáp, coù loã ñeå haáp thu tieáng oàn• Duøng buoàng huùt aâm, loàng huùt aâm• Treo caùc choûm huùt aâm nôi oàn aøo• Duøng oáng tieâu aâm nhö ÑCÑT.• Duøng hieän töôïng giao thoa ñeå giaûm tieáng oàn cuïc boä.• Nguyeân taéc:

Thu tieáng oàn nhôø micro.Khueáùch ñaïi tieáng oàn roài böùc xaï qua loa nhöng ngöôïc pha neânnoù taïo tröôøng aâm giao thoa ôû vuøng gaàn ñaàu ngöôøi laømvieäc: coù vuøng yeân tónh vaø vuøng taêng cöôøng.Caùch naøy chæ môùi naèm treân lyù thuyeát vì vaäy vuøng yeân tónhraát heïp maø vuøng taêng cöôøng roäng.e. Choáng tieáng oàn khí ñoängOÁng tieâu aâm Taám tieâu aâmHoäp tieâu aâm

3. Bieän phaùp phoøng hoä caùc nhaânÑaây laø moät bieän phaùp raát hieäu nghieäm neáu bieát söûduïng hôïp lyù.

Duïng cuï caù nhaân choáng oàn bao goàm: nuùt bòt tai, caùi chetai, bao oáp tai.

Ngoaøi ra, ngöôøi ta coøn duøng daây, gaêng tay, boïc neäm,xoáp, cao su,... ñeå daäp taét chaán ñoäng baûo veä söùc khoûe chocoâng nhaân.3.6. PHOØNG CHOÁNG BUÏI TRONG SAÛN XUAÁT3.6.1. Ñònh nghóa vaø phaân loaïi

1. Ñònh nghóa:Buïi laø taäp hôïp nhieàu haït coù kích thöôùc lôùn, nhoû khaùc nhautoàn taïi laâu trong khoâng khí döôùi daïng buïi hay buïi laéng vaø caùcheäâ khí duøng nhieàu pha nhö hôi, khoùi, muø khi nhöõng haït buïinaèm lô löûng trong khoâng khí goïi laø aerozon khi chuùng ñoäng laïitreân beà maët vaät theå naøo ñoù goïi laø aerogen.2. Phaân loaïi:

Ngöôøi ta phaân loaïi theo 3 caùch sau ñaây:+ Theo nguoàn goác

25



+ Theo kích thöôùc haït buïi: Nhöõng haït coù kích thöôc nhoû hôn 10µ m goïi laø buïi bay, nhöõng haït coù kích thöôùc lôùn hôn 10 µ mñöôïc goïi laø buïi laéng, nhöõng haït buïi coù kích thöôùc lôùn hôn 10µ m rôi coù gia toác trong khoâng khí, nhöõng haït coù kích thöôùc töø0,1 ñeán 10 µ m rôi vôùi vaän toác khoâng ñoåi goïi laø muø, caùc haïttöø 0,001 ñeán 0,1 µ m goïi laø khoùi chuùng chuyeån ñoïâng Brao

trong khoâng khí, buïi thoâ coù kích thöôùc lôùn hôn 50 µ m chæ baùmôû loå muõi khoâng gaây haïi cho phoåi, buïi töø 10 µ m ñeán 50 µ mvaøo saâu hôn nhöng vaøo phoåi khoâng ñaùng keå, nhöõng haïy buïicoù kích thöôùc nhoû hôn 10 µ m vaøo saâu trong khí quaûn vaø phoåicoù taùc haïi nhieàu nhaát.Nhöõng haït buïi vaøo taän phoåi qua ñöôøng hoâ haáp coù 70 % laønhöõng haït 1 µ m, gaàn 30 laø nhöõng haït töø 1 – 5 µ m. Nhöõng haïttöø 5 - 10µ m chieám tæ leä khoâng ñaùng keå.+ Theo taùc haïi coù theå phaân ra: Buïi gaây nhieãm ñoäc; buïi gaây

dò öùng; vieâm muõi, hen, vieâm hoïng buïi gaây ung thö; buïi gaâynhieãm truøng; buïi gaây xô phoåi3. Tính chaát lyù hoùa cuûa buïi ∗ Ñoä phaân taùn: laø traïng thaùi cuûa buïi trong khoâng khí phuïthuoäc vaøo troïng löôïng haït buïi vaø söùc caûn khoâng khí.∗ Söï nhieãm ñieän cuûa buïi:Döôùi taùc duïng cuûa moät ñieän tröôøng maïnh caùc haït buïi bònhieãm ñieän vaø seõ bò cöïc cuûa ñieän tröôøng huùt vôùi nhöõngvaän toác khaùc nhau tuøy thuoäc kích thöôùc haït buïi.∗ Tính chaát chaùy noå cuûa buïi:

Caùc haït buïi caøng nhoû mòn dieän tích tieáp xuùc vôùi oâ xy caønglôùn, hoaït tính hoùa hoïc caøng maïnh deã boác chaùy trong khoângkhí.

• ∗ Tính laéng traàm nhieät cuûa buïi:Cho moät luoàng khoùi ñi qua moät oáng daãn töø vuøng noùng

chuyeån sang vuøng laïnh hôn phaàn lôùn khoùi laéng treân beà maëtoáng laïnh, hieän töôïng naøy laø do caùc phaàn töû khí giaûm vaäntoác töø vuøng noùng sang vuøng laïnh.3.6.2. Taùc haïi cuûa buïi

Buïi gaây nhieàu taùc haïi cho con ngöôøi vaø tröôùc heát laø

beänh veà hoâ haáp, beänh ngoaøi da, beänh treân ñöôøng tieâuhoùavv...Khi chuùng ta thôû nhôø coù loâng muõi vaø maøng nieâm dòch

cuûa ñöôøng hoâ haáp maø nhöõng haït buïi coù kích thöôùc lôùn hôn5 µ m bò döõ laïi ôû hoùc muõi tôùi 90%. Caùc haït buïi nhoû hôn theokhoâng khí vaøo taän pheá nang, ôû ñaây buïi ñöôïc caùc lôùp thöïcbaøo bao vaây vaø tieâu dieät khoaûng 90 % nöõa, soá coøn laïi ñoïngôû phoåi gaây ra moät soá beänh buïi phoåi vaø caùc beänh khaùc.

26



Beänh silicose laø beänh do phoåi bò nhieãm buïi silic ôû thôïkhoan ñaù, thôï moû, thôï laøm goám söù, vaät lieäu chòulöûa,...Beänh naøy chieám 40 – 70 % trong soá caùc beänh veà phoåi.Ngoaøi ra coøn coù beäânh asbestose (nhieãm buïi amiaêng)aluminose (buïi boxit, ñaát seùt), athracose (nhieãm buïi than),siderose (buïi saét).

Beänh ñöôøng hoâ haáp: vieâm muõi, hoïng, pheá quaûn, vieâmteo muõi do buïi croâm, asen.Beänh ngoaøi da: buïi gaây kích thích da, beänh muïn nhoït, lôû

loeùt nhö buïi voâi, thieác, thuoác tröø saâu. Buïi ñoàng gaây nhieãmtruøng da raát khoù chöõa, buïi nhöïa than gaây söng taáy.

Chaán thöông maét buïi vaøo maét gaây kích thích maøng tieáphôïp, vieâm mi maét, nhaøi quaït, moäng thòt. Buïi axit hoaëc kieàmgaây boûng maét vaø coù theå daãn tôùi muø maét.

Beänh ôû ñöôøng tieâu hoùa buïi ñöôøng, boät ñoäng laïi ôûraêng gaây saâu raêng, kim loaïi saéc nhoïn vaøo daï daøy gaây toån

thöông nieâm maïc, roái loaïn tieâu hoùa.3.6.3. Caùc bieän phaùp phoøng choáng1. Bieän phaùp chung

Cô khí hoùa vaø töï ñoäng hoùa quaù trình saûn xuaát.AÙp duïng caùc bieän phaùp vaâïn chuyeån baèng hôi, maùy

huùt, baêng taûi trong ngaønh deät, ngaønh than bao kín thieát bò vaøcoù theå laø caû daây chuyeàn saûn xuaát khi caàn thieát.2. Thay ñoåi phöông phaùp coâng ngheä

Trong xöôûng ñuùc laøm saïch baèng nöôùc thay cho laøm saïchbaèng caùt, duøng phöông phaùp öôùt thay cho phöông phaùp khoâ

trong coâng nghieäp saûn xuaát xi maêng, trong ngaønh luyeän kimboät thay phöông phaùp troän khoâ baèng phöông phaùp troän öôùt Thay vaät lieäu coù nhieàu buïi ñoäc baèng vaät lieäu ít ñoäc Thoâng gioù huùt buïi trong caùc xöôûng coù nhieàu buïi.

3. Ñeà phoøng buïi chaùy noå Theo doõi noàng ñoä buïi ôû giôùi haïn noå ñaëc bieät chuù yù

tôùi caùc oáng daãn vaø maùy loïc buïi, chuù yù caùch ly moài löûa.4. Veä sinh caù nhaân

Söû duïng quaàn aùo baûo hoä lao ñoäng, maët naï khaåu trangtheo yeâu caàu veä sinh caån thaän hôn khi coù buïi ñoäc, buïi phoùng

xaï. Chuù yù khaâu veä sinh caù nhaân trong vieäc aên uoáng huùtthuoác, traùnh noùi chuyeän nôi laøm vieäc. Cuoái cuøng laø khaâukhaùm tuyeån ñònh kyø cho caùn boä coâng nhaân vieân laøm vieäctrong moâi tröôøng nhieàu buïi phaùt hieän sôùm caùc beänh do buïigaây ra.

27



Hình 3.12. Các Loại mặt nạ chống bụi

a) Mặt nạ có màng lọc bằng giấy

b ) Mặt nạ có phin lọc bằng bông.

c ) Mặt nạ có phin lọc bằng giấy dạng tấm.

d ) Mặt nạ có phin lọc bằng phớt.

e ) Khẩu trang chống bụi có phin lọc bằng vải tổng hợp đặt giữa hai lớp vải dệt kim.g) Mặt nạ có màng lọc bằng giấy.

`

Hình 3.13. Phương tiện cá nhân bảo vệ cơ quan hô hấp

28



a) Mặt nạ phòng độc; b) Mặt nạ có ống cao su cách ly, được dùng khi sửa chữa bên trongmáy, thành ống khói ; c) Mặt nạ cách ly có bình ôxy.

Hình 3.14. Trang phục làm việc nơi có Hình 3.15. Mặt trùm cho thợ làmnhiều bụi sạch nơi có bụi cát

Hình 3.16. Phương tiện bảo vệ cơ quan thính giác. a) Nút tai; b) mũ; c) nút tai ; d) bao tai.3.6.4. Kieåm tra buïi

+ Phaûi tieán haønh kieåm tra trong nhieàu giai ñoaïn ñieån hìnhcuûa quaù trình saûn xuaát (kieåm tra theo ca kíp vaø kieåm tra theo

muøa).+ Phöông phaùp troïng löôïng: phöông phaùp töông ñoái ñôn giaûn

vaø keát quaû töông ñoái chính xaùc. Thieát bò bao goàm: bôm huùtbuïi (ñaët trong moâi tröôøng saûn xuaát), löu löôïng keá vaø boäphaän loïc.

+ Phöông phaùp ñieän: cho buïi laéng trong ñieän tröôøng cao theávaø duøng kính hieån vi ñeå ñeám caùc haït buïi.

+ Phöông phaùp quang ñieän: xaùc ñònh noàng ñoä buïi baèng teábaøo quang ñieän.

29



3.7. THOÂNG GIOÙ TRONG COÂNG NGHIEÄP3.7.1. Muïc ñích cuûa thoâng gioù

1. Thoâng gioù choáng noùng Toå chöùc trao ñoåi khí giöõa beân trong vaø beân ngoaøi nhaø ñöa

khoâng khí maùt, khoâ raùo vaøo nhaø, ñaåy khoâng khí noùng aåm rangoaøi nhaø, taïo ñieàu kieän vi khí haäu toái öu laø moät yeâu caàu

caàn thieát ñoái vôùi nhaø ôû cuõng nhö xí nghieäp saûn xuaát coângnghieäp2. Thoâng gioù khöû buïi hôi ñoäc

ÔÛ nhöõng nguoàn toûa buïi hoaëc hôi khí coù haïi caàn boá trí heäthoáùng huùt khoâng khí bò oâ nhieãm ñeå thaûi ra ngoaøi tröôùc khithaûi coù theå caàn phaûi loïc hoaëc khöû heát caùc chaát ñoäc haïitrong khoâng khí ñeå traùnh oâ nhieãm khí quyeån ñoàng thôøi cuõngtoå chöùc trao ñoåi khoâng khí ñöa khoâng khí saïch töø beân ngoaøivaøo ñeå buø laïi choã khoâng khí ñaõ bò thaûi ñi.

a. Thoâng gioù töï nhieân:

Laø tröôøng hôïp thoâng gioù maø söï löu thoâng khoâng khí töøbeân ngoaøi vaøo nhaø vaø töø trong nhaø thoaùt ra thöïc hieän ñöôïcnhôø vaøo nhöõng yeáu toá töï nhieân nhö nhieät thöøa vaø gioù.

Thoâng gioù töï nhieân coù toå chöùc laø boá trí hôïp lyù caùc cöûagioù vaøo vaø gioù ra, cuõng nhö baèng caùch caáu taïo caùc cöûa coùlaù chôùp kheùp môû ñöôïc ñeå laøm laù höôùng doøng vaø thay ñoåidieän tích cöûa ta coù theå khoáng cheáù ñöôïc chieàu höôùng vaø löulöôïng trao ñoåi khí theo yù muoán, sao cho luoàng khoâng khí thoåi ñikhaép nôi trong vuøng laøm vieäc cuûa xöôûng.

Thoâng gioù töï nhieân voâ toå chöùc: laø tröôøng hôïp khi khoâng

khí xuyeân qua caùc cöûa ñeå ngoû hoaëc caùc khe nöùt, keõ hôûtreân töôøng, traàn cöûa luøa vaøo nhaø vôùi löu löôïng vaø chieàuhöôùng khoâng theå khoáng cheá ñöôïc .b. Thoâng gioù nhaân taïo: laø tröôøng hôïp söû duïng quaït maùyñeå laøm khoâng khí vaän chuyeån töø choå naøy ñeán choå khaùc.Baèng maùy quaït vaø ñöôøng oáng noái lieàn vaøo noù, ngöôøi ta coùtheå laáy khoâng khí saïch ngoaøi trôøi thoåi vaøo trong nhaø hoaëchuùt khoâng khí baån noùng ñoäc haïi töø trong nhaø ra ngoaøi. Tröôøng hôïp ñaàu ta coù heä thoáng thoâng gioù nhaân taïo thoåivaøo, coøn tröôøng hôïp sau laø heä thoáng thoâng gioù nhaân taïo

huùt ra. Tuøy theo ñieàu kieän cuï theå maø trong moät coâng trình coù theåboá trí caû heä thoáng thoåi laãn heä thoáng huùt gioù hoaëc chæ boátrí moät trong hai heä thoáng ñoù.

Theo phaïm vi taùc duïng cuûa caùc heä thoáng thoâng gioù, ngöôøita laïi coù theå phaân chia thaønh thoâng gioù chung vaø thoâng gioùcuïc boä.

30



c. Thoâng gioù chung: laø heä thoáng thoâng gioù thoåi vaøo hoaëchuùt ra coù phaïm vi taùc duïng trong toaøn boä khoâng gian cuûaphaân xöôûng.d. Heä thoáng thoâng gioù cuïc boä: laø heä thoáng thoâng gioùcoù phaïm vi taùc duïng trong töøng vuøng heïp rieâng bieät cuûaphaân xöôûng. Heä thoáng thoâng gioù cuïc boä cuõng coù theå laø

heä thoáng thoåi cuïc boä hoaëc heä thoáng huùt ra cuïc boä.* Heä thoáng thoåi cuïc boä: thöôøng duøng nhaát laø hoa sen khoângkhí, heä thoáng hoa sen khoâng khí ñöôïc laép ñaët ôû nhöõng choãlaøm vieäc rieâng bieät trong caùc xöôûng noùng nhö ñuùc,reøn,...ñeå laøm maùt cho coâng nhaân laøm vieäc ôû caùc cöûa loø,baõi ñuùc hôïp kim,...

•

Hình 3. 17: Thông gió tự nhiên bằng nhiệt thừa Hình 3.18: Thông gió tự nhiên bằng gió

31



Hình 3.21. Sơ đồ thông gió của phân xưởng nhà kề sát nhaua) Thời gian nóng trong nămb ) Thời gian lạnh trong năm

32

Hình 3.19 Sơ đồ mở hướng cửa khi không có gió

a ) Thời gian nóng trong năm

b ) Thời gian lạnh trong năm

Hình 3.20 Sơ đồ mở hướng cửa khi cógió thổi vào mặt bên

a ) Thời gian nóng trong năm

b ) Thời gian lạnh trong năm



Hình 3.22 Sơ đồ thiết bị thông gió cơ khí chunga) Hệ thống thổi vào. b) Hệ thống hút ra.

1. Miệng thổi ; 2. ống dẫn khí 3. bộ phận sấy ; 4. quạt máy; 5. cửa lấy gió;6. miệng hút

Hình 3.23. Hệ thống thông gió chung trong phân xưởng sản xuất

Heä thoâng huùt cuïc boä: duøng ñeå huùt caùc chaát ñoäc haïi ngaytaïi nguoàn saûn sinh ra chuùng vaø thaûi ra ngoaøi khoâng cho lan

toûa ra caùc vuøng chung quanh trong phaân xöôûng. Ñaây laø bieänphaùp thoâng gioù tích cöïc vaø trieät ñeå nhaát ñeå khöû ñoäc haïi. Tuøy theo daïng ñoäc haïi caàn huùt maø heä thoáng huùt cuïc boä coùtheå phaân chia thaønh heä thoáng huùt nhieät, heä thoáng huùt khí hôi coù haïi vaø heä thoáng huùt

Heä thoáng huùt töï nhieân (huùt khí noùng) thöôøng ñöôïc boátrí beân treân caùc nguoàn nhieät nhö beå loø reøn, cöûa loø nung,maùng roùt kim loaïi loûng

Heä thoáng huùt hôi vaø khí coù haïi thöôøng ñöôïc söû duïngnhieàu trong caùc quaù trình saûn xuaát vaø söû duïng lieân quan

ñeán hoùa chaát, ñieån hình cho heä thoáng huùt cuïc boä loaïi naøylaø tuû hoùa nghieäm.c. Thoâng gioù döï phoøng söï coá: trong nhöõng xöôûng

saûn xuaát maø quaù trình coâng ngheä lieân quan nhieàu ñeán chaátñoâïc chaát deã chaùy deã noå coù khaû naêng gaây oâ nhieãm moâitröôøng khi ñoù ngöôøi ta boá trí heä thoáng thoâng gioù döï phoøngsöï coá.3.7.2. Laøm saïch khí thaûi trong coâng nghieäp

33



+ Phöông phaùp ngöng tuï : chæ aùp duïng khi aùp suaát hôi rieângphaàn trong hoãn hôïp khí cao, nhö khi caàn thoâng caùc thieát bò,thoâng van an toaøn. Tröôùc khi thaûi hôi khí ñoù ra ngoaøi caàn cho ñiqua thieát bò ngöng tuï ñeå laøm laïnh. Phöông phaùp naøy khoângkinh teá neân ít ñöôïc söû duïng.+ Phöông phaùp ñoát chaùy coù xuùc taùc: ñeå taïo thaønh CO2 vaø

H2O coù theå ñoát chaùy taát caû caùc chaát höõu cô, tröø khí thaûicuûa nhaø maùy toång hôïp höõu cô, cheá bieán daàu moû,...Phöông phaùp haáp thuï : ñöôïc söû duïng raát roäng raõi vì chaát

haáp thuï thöôøng duøng laø nöôùc, saûn phaåm haáp thuï khoângnguy hieåm neân coù theå thaûi ra ngoaøi coáng raõnh. Neáu saûnphaåm coù tính chaát nguy hieåm thì phaûi taùch ra, chaát haáp thuïseõ laøm hoài lieäu taùi sinh. Quaù trình naøy thöôøng tieán haønhtreân ñóa thaùp, löôùi, ñeäm.+ Phöông phaùp haáp phuï : thöôøng duøng silicagen ñeå haáp thuï khívaø hôi ñoäc. Cuõng coù theå duøng than hoaït tính caùc loaïi,

thöôøng duøng ñeå laøm saïch caùc chaát höõu cô raát ñoäc.Moät vaán ñeà khoâng keùm phaàn quan troïng ñoái vôùi vaán ñeàthoâng gioù laø ñeà phoøng chaùy noå trong caùc heä thoáng thoânggioù. Phaûi luoân khoáng cheá thaønh phaàn khí trong heä thoángkhoâng gaàn keà giôùi haïn chaùy noå, theâm vaøo ñoù laø phaûiñaûm baûo moïi tröôøng hôïp thao taùc vaän haønh khoâng ñeå xaûyra moài löûa nhö tia löûa ñieän, tia löûa do va ñaâïp,...

Ñeå traùnh nguy cô phaùt sinh tia löûa ñieän ngöôøi ta duøngmoät soá bieän phaùp sau:a. Khoâng ñöôïc boá trí ñoäng cô ñieän beân ñöôøng oáng daãn khoâng

khí. Khi caàn phaûi ñaët quaït truïc trong ñöôøng oáng thì caàn laépcaùnh quaït vaø ñoäng cô ñieän duøng kim loaïi maøu ñeå cheá taïovoû quaït vaø caùnh quaït cuõng coù theå loùt moät lôùp kim loaïimaøu beân trong voû quaït.b. Tröôøng hôïp coù nhieàu khaû naêng gaây chaùy noå, caàn söûduïng oáng phun ñeå vaän chuyeån khoâng khí thay cho maùy quaït.c. Ñeà phoøng tónh ñieän baèng caùch noái ñaát caùc heä thoángthoâng gioù.Cuoái cuøng laø caàn phaûi thöôøng xuyeân kieåm tra caùc thoâng soákyõ thuaät cô baûn cuûa heä thoáng thoâng gioù huùt ra cuõng nhö

thoåi vaøo.3.8. CHIEÁU SAÙNG TRONG SAÛN XUAÁT3.8.1. Moät soá khaùi nieäm veà aùnh saùng, ñôn vò ño aùnhsaùng vaø sinh lyù maét

Moät vaøi khaùi nieäm:AÙnh saùng thaáy ñöôïc laø nhöõng böùc xaï photon coù böôùc

soùng trong khoaûng töø 380 µ m ñeán 760 µ m öùng vôùi caùc daûimaøu tím, lam, xanh, luïc, vaøng, da cam, hoàng, ñoû,...

34



Moät böùc xaï ñieän töø coù böôùc soùng λ xaùc ñònh trong mieànthaáy ñöôïc, khi taùc duïng vaøo maét ngöôøi seõ taïo moät caûmgiaùc maøu saéc xaùc ñònh. Phoå cuûa mieàn böùc xaï thaáy ñöôïc(aùnh saùng ban ngaøy) goàm:

• Böùc xaï maøu tím: λ = 380 ÷ 450 µ m• Böùc xaï maøu chaøm: λ = 450 ÷ 480 µ m

• Böùc xaï maøu lam: λ = 480 ÷ 510 µ m• Böùc xaï maøu luïc: λ = 510 ÷ 550 µ m• Böùc xaï maøu vaøng: λ = 550 ÷ 585 µ m• Böùc xaï maøu da cam: λ = 585 ÷ 620 µ m• Böùc xaï maøu ñoû: λ = 620 ÷ 760 µ mQuang thoâng ( Φ ): ñeå ñaùnh giaù khaû naêng phaùt saùng cuûa

vaät, ngöôøi ta duøng ñaïi löôïng quang thoâng.Quang thoâng laø phaàn coâng suaát böùc xaï coù khaû naêng

gaây ra caûm giaùc saùng cho thò giaùc cuûa con ngöôøi.

Neáu goïi coâng suaát böùc xaï aùnh saùng ñôn saéc λ cuûa vaätlaø Fλ , thì quang thoâng do chuøm tia ñôn saéc ñoù gaây ra laø: λΦ= C. Fλ . VλTrong ñoù: V λ - ñoä saùng toû töông ñoái cuûa aùnh saùng ñôn saécλ

C: haèng soá phuï thuoäc vaøo ñôn vò ño, neân quang thoâng λΦ

ñöôïc ño baèng lumen (lm), coâng suaát böùc xaï F λ ño baèng Watt thìhaèng soá C= 638.

Cöôøng ñoä saùng (I) Quang thoâng cuûa moät nguoàn saùngnoùi chung phaân boá khoâng ñeàu theo cùc phöông ño do ñoù ñeå

ñaëc tröng cho khaû naêng phaùt saùng theo caùc phöông khaùc nhaucuûa nguoàn ngöôøi ta duøng ñaïi löôïng cöôøng ñoä saùng.

Cöôøng ñoä saùng theo phöông n laø maät ñoä quang thoângböùc xaï phaân boá theo phöông n ñoù.

Cöôøng ñoä saùng In laø tæ soá giöõa löôïng quang thoâng böùcxaï dΦ treân vi phaân goùc khoái dω theo phöông n :Ñôn vò ño cöôøng ñoä saùng laø candela (cd)Ñoä roïi (E) laø ñaïi löôïng ñeå ñaùnh giaù ñoä saùng cuûa moät beàmaët ñöôïc chieáu saùng.

Ñoä roïi taïi moät ñieåm M laø maät ñoä quang thoâng cuûa

luoàng aùnh saùng taïi ñieåm ñoù. Ñoä roïi EM taïi ñieåm M laø tæ soágiöõa löôïng quang thoâng chieáu ñeán dΦ treân vi phaân dieän tíchds ñöôïc chieáu saùng taïi ñieåm ñoù.

Khi chieáu saùng baèng nguoàn ñieåm ñoä roïi E treân beà maëtñöôïc roïi tæ leä nghòch vôùi bình phöông khoaûng caùch töø nguoàntôùi maët ñöôïc roïi.

Ñôn vò ño doä roïi laø lux(lx). Lux laø ñoä roïi gaây ra do luoàngsaùng coù quang thoâng laø 1 lumen chieáu saùng ñeàu treân dieäntích 1 m2.

35



Ñoâï choùi (B): Ñoä choùi nhìn theo phöông n laø tyû soá giöõa cöôøngñoä phaùt ra theo phöông naøo ñoù treân dieän tích hình chieáu maëtchieáu saùng xuoáng phöông thaúng goùc vôùi phöông n

Ñôn vò ño ñoä choùi laø nit (nt). Nit laø ñoä choùi saùng cuûa moätnguoàn saùng dieän tích 1 m2 coù cöôøng ñoä 1 cd khi ta nhìn thaúnggoùc vôùi noù. Hoaëc ño ñoä choùi baèng Stib: 1 Stib = 10 4 nit.

3.8.2. Quan heä giöõa chieáu saùng vaø söï nhìn cuûa maét• Thò giaùc ban ngaøy: Thò giaùc ban ngaøy lieân heä vôùi söï kích thích cuûa teá baøo höõusaéc. Khi ñoä roïi E ñuû lôùn, vôùi E ≥ 10 lux (aùnh saùng ban ngaøy)thì teá baøo höõu saéc cho caûm giaùc maøu saéc vaø phaân bieät chitieát cuûa vaät quan saùt. Nhö vaäy ñoä roïi E ≥ 10 lux thì thò giaùcban ngaøy laøm vieäc.

• Thò giaùc hoaøng hoân: Thò giaùc hoaøng hoân lieân heä vôùi söï kích thích teá baøo voâ saéc,khi ñoä roïi E ≤ 0,01 lux (aùnh saùng hoaøng hoân) thì teá baøo voâ

saéc laøm vieäc. Thoâng thöôøng hai thò giaùc ñoàng thôøi taùc duïng vôùi möùc ñoâïkhaùc nhau, nhöng E ≤ 0,01 lux thì chæ coù teá baøo voâ saéc laømvieäc . Khi E = 0,01 lux ÷ 10 lux thì caû hai teá baøo cuøng laøm vieäc.

• Quaù trình thích nghi:Quùa trình thích nghi laø quaù trình ñeå cho thò giaùc hoaøng hoânhoaït ñoäng. Khi chuyeån töø ñoä roïi lôùn qua ñoä roïi nhoû, teá baøovoâ saéc khoâng theå ñaït ngay ñoä hoaït ñoäng cöïc ñaïi maø caàncoù thôøi gian quen daàn, thích nghi vaø ngöôïc laïi töø tröôøng nhìntoái sang tröôøng nhìn saùng maét cuõng caàn moät thôøi gian ñoù

goïi chung laø thôøi gian thích nghi.• Toác ñoä phaân giaûi cuûa maét:

Quaù trình nhaän bieát moät vaät cuûa maét khoâng xaûy ra ngay laäptöùc maø phaûi qua moät thôøi gian naøo ñoù. Thôøi gian naøy caøngnhoû thì toác ñoä phaân giaûi cuûa maét caøng lôùn. Toác ñoä phaângiaûi phuï thuoäc vaøo ñoä choùi , vaø ñoä roïi saùng treân vaät quansaùt. Toác ñoä phaân giaûi taêng nhanh töø ñoä roïi baèng 0 ñeán1200 lux sau ñoù taêng khoâng ñaùng keå.

36



Hình 3.28: Khaû naêng phaân giaûi cuûa maét • Khaû naêng phaân giaûi cuûa maét:

Ngöôøi ta ñaùnh giaù khaû naêng phaân giaûi cuûa maét baèng goùc

nhìn toái thieåu α ng maø maét coù theå nhìn thaáy ñöôïc vaät. Maétcoù khaû naêng phaân giaûi trung bình nghóa laø coù khaû naêngnhaän bieát ñöôïc hai vaät nhoû nhaát döôùi goùc nhìn α ng = 1’ trongñieàu kieän chieáu saùng toát.3.8.3. Ñoä töông phaûn giöõa vaät quan saùt vaø neàn

Tæ leä ñoä choùi giöõa vaät quan saùt vaø neàn chæ möùc ñoäkhaùc nhau veà cöôøng ñoä saùng giöõa vaät quan saùt vaø neàn cuûanoù. Trong chöøng möïc nhaát ñònh thì söï khaùc nhau caøng lôùn,nhìn vaät quan saùt caøng roõ. Tæ leä naøy bieåu thò baèng heä soá Kgoïi laø heä soá töông phaûn baèng:

•

•• Trong ñoù : Bn - Ñoä choùi neàn,• Bv - Ñoä choùi cuûa vaät Nghòch ñaûo cuûa Kmin goïi laø ñoä nhaïy töông phaûn Smax ñaëc

tröng cho ñoä nhaïy cuûa maét khi quan saùt:

•

Ñoäï nhaïy töông phaûn phuï thuoäc vaøo maét vaø vôùi möùc ñoäkhaù lôùn, phuï thuoäc vaøo ñoä choùi cuûa neàn.3.8.4. Caùc daïng chieáu saùng

1. Chieáu saùng töï nhieânMaët trôøi laø nguoàn böùc xaï voâ taän ñoái vôùi traùi ñaát

chuùng ta. Tia saùng maët trôøi xuyeân qua khí quyeån moät phaàn bòkhí quyeån taûn xaï vaø haáp thuï, moät phaàn truyeàn thaúng tôùimaët ñaát.

37

nn

nv

B

B

B

B B K

∆=

−=

min

min

max

11

∆==

n B

B K S



Böùc xaï tröïc tieáp laø nhöõng tia truyeàn thaúng xuoáng maëtñaát taïo neân ñoä roïi tröïc xaï Etx. Trong voøm trôøi thöôøng xuyeâncoù nhöõng haït lô löûng trong khí quyeån laøm khuyeách taùn vaøtaûn xaï aùnh saùng maët trôøi taïo neân nguoàn saùng khuyeáchtaùn vôùi ñoä roïi Ekt. Ngoaøi ra coù söï phaûn xaï cuûa maët ñaát vaøcaùc beà maët chung quanh ta coù ñoä roïi do phaûn xaï Er.

Nhö vaäy ôû moät nôi quang ñaõng vaø moät ñieåm baát kyø naøongoaøi nhaø ñoä roïi seõ laø:• Eng = Etx + Ekt + Er

Ñoä roïi E ng thay ñoåi thöôøng xuyeân theo töøng giôø, töøng ngaøy,töøng thaùng, töøng naêm vaø theo töøng vò trí ñòa lyù töøng vuøng,theo thôøi tieát, khí haäu, vì theá aùnh saùng trong phoøng cuõng thayñoåi theo. Ñeå tieän cho tính toaùn chieáu saùng töï nhieân ngöôøi talaáy ñaïi löôïng khoâng phaûi laø ñoä roïi hay ñoä choùi treân maëtphaúng lao ñoäng maø laø moät ñaïi löôïng qui öôùc laø heä soá chieáusaùng töï nhieân vieát taét laø HSCSTN.

HSCSTN taïi moät ñieåm M trong phoøng laø tæ soá giöõa ñoä roïi taïiñieåm ñoù (EM) vôùi ñoä roïi saùng ngoaøi nhaø (Eng) trong cuøngmoät thôøi ñieåm tính theo tyû soá phaàn traêm.

••••Nghóa laø muoán xaùc ñònh ñoä roïi trong EM taïi moät ñieåm naøo

ñoù phaûi bieát ñoä roïi ngoaøi nhaø cuøng thôøi ñieåm ñoù. Trò soáñoä roïi ngoaøi nhaø Eng xaùc ñònh cho töøng ñòa phöông theo soá

lieäu quan traéc nhieàu naêm cuûa traïm khí töôïng ñòa phöông ñoù.•

• Hình 3.29. Sơ đồ chiếu sáng tự nhiên2. Chieáu saùng nhaân taïo (chieáu saùng ñeøn ñieän)

Cho ñeán nay, nguoàn saùng ñieän chuû yeáu vaãn duøng ñeøndaây toùc (ñeøn nung saùng) vaø ñeøn huyønh quang.

38

%100HSCSTNe m

ng

M

E

E =

100

. ng M

M

E e E =



Phaùt saùng theo nguyeân lí laø caùc vaät raén khi ñöôïc nung treân500 0C seõ phaùt saùng . Ñeøn daây toùc coù nhieàu kieåu loaïi khaùcnhau vaø phuïc vuï cho nhieàu muïc ñích söû duïng khaùc nhau, coângsuaát cuõng coù töø 1 W ÷ 1500W. Hieäu suaát phaùt quang laø chætieâu kinh teá quan troïng nhaát cho caùc loaïi ñeøn.

• Ta coù coâng suaát tính hieäu suaát phaùt quang:

Trong ñoù: Φ - Quang thoâng ñeøn phaùt ra.• W – coâng suaát ñieän tieâu thuï

+ Ñeøn huyønh quang: laø nguoàn saùng nhôø phoùng ñieän trongchaát khí. Ñeøn huyønh quang coâng suaát döïa treân hieäu öùngquang ñieän. Ñeøn huyønh quang coù nhieàu loaïi nhö ñeøn thuûyngaân aùp suaát thaáp, aùp suaát cao, ñeøn tuûy ngaân cao aùp, ñeønhuyønh quang aùp suaát thaáp, ñeøn huyønh quang aùp suaát cao,

ñeøn huyønh quang caûi tieán vaø caùc ñeøn phoùng ñieän khaùc. Trong ñoù thöôøng duøng vaø quan troïng nhaát laø ñeøn thuûy ngaânsieâu cao aùp, noù coù aùnh saùng gaàn gioáng nhö aùnh saùng banngaøy, duøng ñeå laøm ñeøn chieáu saùng nôi coâng coäng vaø ñeønhuyønh quang aùp suaát thaáp duøng trong saûn xuaát vaø ñôøi soánghaøng ngaøy cuûa chuùng ta.3.Thieát bò chieáu saùng Thieát bò chieáu saùng coù nhöõng nhieäm vuï sau :

Phaân boá aùnh saùng phuø hôïp vôùi muïc ñích chieáu saùng .Baûo veä cho maét trong khi laøm vieäc khoâng bò quaù choùi do

ñoä choùi quaù cao cuûa nguoàn saùng.Baûo veä nguoàn saùng traùnh va chaïm, bò gioù, möa, buïi…Ñeå coá ñònh vaø ñöa ñieän vaøo nguoàn saùng.

Chao, chuïp ñeøn coù theå thay ñoåi quang phoå cuûa ñeøn khicaàn thieát. Thieát bò chieáu saùng coù nhieàu loaïi, hình daïng vaø coâng duïngkhaùc nhau, tuøy theo nhieäm vuï maø moãi loaïi trang bò moät haynhieàu boä phaän sau:

Boä phaän phaûn xaï ñeå phaûn chieáu caùc luoàng saùng cuûañeøn phaùt ra vaøo nhöõng höôùng nhaát ñònh laøm taêng hieäu quaû

chieáu saùng cuûa ñeøn.Boä phaän khuyeách taùn coù nhieäm vuï laøm giaûm ñoä choùicuûa nguoàn saùng, bieán aùnh saùng tröïc tieáp cuûa ñeøn thaønhaùnh saùng khuyeách taùn coù cöôøng ñoâï nhoû hôn ñeå haïn cheákhaû naêng gaây loùa cuûa ñeøn.

Boä phaän khuùc xaï nhaèm phaân boá laïi aùnh saùng cuûañeøn, boä phaän che toái ngaên aùnh saùng ñeå maét khoâng bòloùa…

39

Φ

=w

lm

W γ



4. Phaân loaïi ñeøn (goàm nhieàu nguoàn chieáu saùng vaøduïng cuï chieáu saùng)

a. Theo ñaëc tröng phaân boá aùnh saùng cuûa ñeøn: Coù boánloaïi sau:- Phaân boá aùnh saùng tröïc tieáp, hôn 90% quang thoâng roïi tröïctieáp xuoáng maët laøm vieäc.

- Chieáu saùng baùn tröïc tieáp, coù khoaûng 60 ñeán 90 % aùnhsaùng tröïc tieáp roïi xuoáng maët laøm vieäc- Phaân boá aùnh saùng hoãn hôïp, khoaûng 40 ñeán 60 % aùnh saùngtröïc tieáp roïi xuoáng maët laøm vieäc.- Phaân boá aùnh saùng giaùn tieáp, hôn 90% quang thoâng höôùngleân treân, hoaøn caûnh aùnh saùng taïo neân trong phoøng do söïphaûn xaï cuûa beà maët giôùi haïn.Theo kieåu daùng caáu taïo duïng cuï chieáu saùng : coù theå chialaøm 5 loaïi

• Ñeøn hôû, chuïp deøn coù mieäng hôû

• Ñeøn kín, chuïp ñeøn laø moät quaû caàu troøn baèng thuûy tinhxuyeân saùng• Ñeøn choáâng aåm, vaät lieäu vaø caáu taïo ñaûm baûo choáng

ñöôïc aåm öôùt• Ñeøn choáng buïi• Ñeøn choáng chaùy noå, ñaûm baûo khoâng xuaát hieän tia löûa

ñieän, neáu coù noå chæ xaûy ra trong noäi boä ñeøn, hoaëckhoâng xaûy ra chaùy noå, loaïi naøy thöôøng ñöïôïc söû duïngtrong caùc moû khai thaùc than, nôi deã xaûy ra chaùy noå,…

b. Theo muïc ñích chieáu saùng

Coù hai loaïi chieáu saùng: chieáu saùng chung vaø chieáusaùng cuïc boä- Ñeøn chieáu saùng trong nhaø

Ñeøn chieáu saùng trong nhaø coù hai loaïi thoâng duïng laø ñeønnung saùng vaø ñeøn huyønh quang.

-Ñeøn nung saùngCoù ba loaïi :ñeøn thoâng duïng, ñeøn choáng noå, ñeøn söû duïngtrong moâi tröôøng ñaëc bieät (aåm öôùt, nhieàu buïi, moâi tröôønghoùa hoïc hoïat tính).

-Ñeøn huyønh quang:

Hieän nay ñeøn huyyønh quang raát ña daïng töø hình daùng ñeáncoâng suaát tieâu thuï. Duïng cuï chieáu saùng raát thöïc duïng ñeánloaïi duøng trong trang trí.

40



Hình 3.30. Đèn chiếu sáng

a và b đèn trên dây tóc bằng thủy tinh trong suốt và trắng sữa.c: Có hai đèn huỳnh quang.

Hình 3.31. Thiết bị chiếu sánga ) Lọai vạn năng thông thườ ng.

b ) Loại vạn năng bảo vệ bụic ) Lọai đèn chụp sâu.

d ) Loại chiếu sáng bán trực tiếp.

Hình 3.32 Thiết bị chiếu sáng ánh sáng tán xạ

41



Hình 3.33 Thiết bị chiếu sáng đối vớ i đèn huỳnh quanga ) Loại ánh sáng trực tiếp

b ) và c) Loại bán trực tiếp.d) Loại ánh sáng tán xạ.

• Ñeøn chieáu saùng ngoaøi nhaø: Yeâu caàu cô baûn ñoái vôùi ñeøn chieáu saùng ngoaøi nhaø laø quangthoâng phaân boá roäng vaø töông ñoái xa vì chieàu cao ñaët ñeøn

lôùn. Caáu taïo ñaûm baûo choáng ñöôïc möa gioù, nöôùc khoâng loïtvaøo ñeøn, caùch ñieän an toaøn cao.3.8.5. Thieát keá chieáu saùng ñieän

• coù 3 phöông thöùc cô baûn:- Phöông thöùc chieáu saùng chung: Trong toaøn boä phoøng coù moät heä thoáng chieáu saùng töø

treân xuoáng gaây ra moät ñoä choùi khoâng gian nhaát ñònh treântoaøn boä maët phaúng lao ñoäng.

-Phöông thöùc chieáu saùng cuïc boä:Chia khoâng gian lôùn cuûa phoøng ra nhieàu khoâng gian nhoû, moãi

khoâng gian nhoû cuûa phoøng coù moät cheá ñoä chieáu saùngkhaùc nhau.- Phöông thöùc chieáu saùng hoãn hôïp: laø phöông thöùc chieáu

saùng chung ñöôïc boå sung theâm nhöõng ñeøn caàn thieát ñeå ñaûmbaûo ñoä roïi lôùn taïi nhöõng choã laøm vieäc cuûa con ngöôøi.3.8.6. Tính toaùn chieáu saùng ñieän

Phöông phaùp coâng suaát ñôn vò laø phöông phaùp tính döïa vaøotính chaát lao ñoäng vaø caùc thoâng soá cuûa ñeøn ñeå chieáu saùng,

42

γξ

EKZ

m

wW =

2



m

tb

E

E z =

xaùc ñònh coâng suaát caàn thieát cho moät ñôn vò dieän tích 1 m2

cuûa gian nhaø

• Trong ñoù:E- Ñoä roïi nhoû nhaát theo tieâu chuaån nhaø nöôùc.K- Heä soá döï tröõ cuûa ñeøn phuï thuoäc vaøo ñaëc ñieåm cuûa

gian phoøng (nhieàu hay ít buïi), K= 1,5 ÷ 1,7.•••Laø tyû soá ñoä roïi trung bình vaø ñoä roïi nhoû nhaát, Z= 1 ÷ 1,25• γ - Hieäu suaát phaùt quang cuûa ñeøn , lm/w• ξ - Heä soá chieáu saùng höõu ích cuûa ñeøn, phuï thuoäc vaøo

loaïi ñeøn ñeå chieáu saùng. Töø coâng suaát ñôn vò w, tính ñöôïc coâng suaát caû phoøng PPhöông phaùp heä soá söû duïng η ñöôïc duøng ñeå tính toaùn chieáu

saùng chung.• Phöông phaùp chieáu saùng ñieåm:

Khi khoaûng caùch boá trí ñeøn quaù lôùn, hoaëc khi chieáu saùngngoaøi nhaø… khoâng theå tính chieáu saùng theo phöông phaùp heäsoá söû duïng quang thoâng maø phaûi tính baèng phöông phaùpñieåm. Phöông phaùp ñieåm coøn aùp duïng ñeå tính ñoä roïi taïi moätñieåm baát kyø treân maët laøm vieäc phöùc taïp, coù theå laø naèmngang, phaúng, thaúng ñöùng hoaëc nghieâng.

•

43



Chöông IVAN TOAØN ÑIEÄN

4.1. NHÖÕNG KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN VEÀ AN TOAØN ÑIEÄN4.1.1. Taùc ñoäng cuûa doøng ñieän ñoái vôùi cô theå ngöôøi

Khi va chaïm vaät coù ñieän aùp ngöôøi bò tai naïn hay khoâng

laø do coù doøng ñieän ñi qua thaân ngöôøi.Doøng ñieän ñi qua thaân theå con ngöôøi gaây neân phaûn öùng

sinh lyù phöùc taïp nhö laøm huûy hoaïi boä phaän thaàn kinh ñieàukhieån caùc giaùc quan beân trong cuûa ngöôøi laøm teâ lieät cô thòt,söng maøng phoåi, huûy hoaïi cô quan hoâ haáp vaø tuaàn hoaønmaùu.

Söï tổn thöông do doøng ñieän gaây neân coù theå chia laøm 3loaïi sau ñaây:

- Tổn thöông do chaïm phaûi vaät ñieän daãn ñieän coù mangñieän aùp.

- Tổn thöông do chaïm phaûi nhöõng boä phaän baèng kim loaïihay voû thieát bò ñieän coù mang ñieän aùp vì thieáùt bò bò hoûng.

- Toån thöông do ñieän aùp böôùc xuaát hieän ôû choå bò höhoûng caùch ñieän hay choã doøng ñieän ñi vaøo ñaát.1. Ñieâïn trôû cuûa cô theå ngöôøi

Lôùp da coù ñieän trôû lôùn nhaát maø ñieän trôû cuûa da laïi doñieän trôû cuûa lôùp söøng treân da quyeát ñònh.

Ñieän trôû cuûa ngöôøi laø moät ñaïi löôïng raát khoâng oån ñònhvaø khoâng chæ phuï thuoäc vaøo traïng thaùi söùc khoûe cuûa côtheå töøng luùc maø coøn phuï thuoäc vaøo moâi tröôøng xung quanh,

ñieàu kieän toån thöông...Ñieän trôû cuûa ngöôøi coù theå thay ñoåi töø vaøi chuïc kΩ

ñeán 600 Ω .Ñieän trôû da ngöôøi luoân luoân thay ñoåi trong moät giôùi haïn raátlôùn. Khi da aåm hoaëc do tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi nöôùc beânngoaøi do moà hoâi thoaùt ra ñeàu laøm cho ñieän trôû giaûm xuoáng.Ñieän aùp ñaët vaøo raát aûnh höôûng ñeán ñieän trôû cuûa ngöôøi vìngoaøi hieän töôïng ñieän phaân noùi treân coøn coù hieän töôïngchoïc thuûng.

Vôùi lôùp da moûng hieän töôïng choïc thuûng ñaõ coù theå

xuaát hieän ôû ñieän aùp 10-30V.Aûnh höôûng cuûa ñieän aùp theå hieän rõ reät nhaát laø öùng

vôùi trò soá aùp töø 250V trôû leân, luùc naøy ñieän trôû ngöôøi coùtheå xem nhö töông ñöông bò boùc heát lôùp da ngoaøi.2. AÛnh höôûng cuûa trò soá doøng ñieän giaät

Doøng ñieän laø nhaân toá vaät lyù tröïc tieáp gaây ra toånthöông khi bò ñieän giaät. Ñieän trôû cuûa thaân ngöôøi, ñieän aùpñaët vaøo ngöôøi chæ laø nhöõng ñaïi löôïng laøm bieán ñoåi trò soádoøng ñieän noùi treân maø thoâi.

44



Vôùi trò soá doøng ñieän nhaát ñònh, söï taùc duïng cuûa noùvaøo cô theå con ngöôøi haàu nhö khoâng thay ñoåi. Taùc ñoäng cuûadoøng ñieän leân cô theå ngöôøi phuï thuoäc vaøo trò soá cuûa noù(baûng

3. AÛnh höôûng cuûa thôøi gian ñieän giaät Thôøi gian taùc duïng cuûa doøng ñieän aûnh höôûng ñeán ñieän

trôû cuûa ngöôøi. Thôøi gian taùc duïng caøng laâu ñieän trôû ngöôøicaøng bò giaûm

Khi doøng ñieän taùc ñoäng trong thôøi gian ngaén thì tính chaátnguy hieåm phuï thuoäc vaøo nhòp ñaâïp cuûa tim.4. Ñöôøng ñi cuûa doøng ñieän giaät

Phaàn lôùn caùc nhaø nghieân cöùu ñeàu cho raèng ñöôøng ñi cuûadoøng ñieän giaät qua cô theå coù taàm quan troïng lôùn.

• Qua thí nghieäm nhieàu laàn vaø coù caùc keát quaû sau:• Doøng ñieän ñi töø tay sang tay seõ coù 3,3 % cuûa doøng ñieän

toång ñi qua tim.• Doøng ñieän ñi töø tay phaûi sang chaân seõ coù 6,7 % cuûa

doøng ñieän toång ñi qua tim.• Doøng ñieän ñi töø chaân sang chaân seõ coù 0,4 % cuûa doøng

ñieän toång ñi qua tim.Chuùng ta coù keát luaän sau:a) Ñöôøng ñi cuûa doøng ñieän coù yù nghóa quan troïng vì

löôïng doøng ñieän qua tim hay qua cô quan hoâ haáp phuï thuoäccaùch tieáp xuùc cuûa ngöôøi vôùi maïch ñieän.

b) Doøng ñieän phaân boá töông ñoái ñeàu treân caùc cô loàngngöïc.

45

Baûng 4.1 : Taùc ñoäng cuûa doøng ñieän leân cô theå ngöôøi

Doøng ñieän (mA) Taùc duïng cuûa doøng ñieän Doøngñieän moät chieàu

xoay chieà 50-60Hz0,6-1,5 Baét ñaàu thaáy ngoùn tay teâ Khoâng coù caûmgiaùc gì

2-3 Ngoùn tay teâ raát maïnh Khoâng coù caûmgiaùc gì

5-7 Baép thòt co laïi vaø rung Ñau nhö kim ñaâm,caûm thaáy noùng

8-10 Tay ñaõ khoù rôøi khoûi vaät coù ñieän Noùng taêng leân

nhöng vaãn rôøi ñöôïc20-25 Tay khoâng rôøi ñöôïc vaät coù ñieän, Noùng caøng taêngleân, thòt

ñau, khoù thôû co quaép laïi nhöng chöamaïnh.50-80 Thôû bò teâ lieät. Tim baét ñaàu Caûm giaùc noùngmaïnh. Baé



c) Doøng ñieâïn ñi töø tay phaûi ñeán chaân coù phaân löôïngqua tim nhieàu nhaát vì phaàn lôùn doøng ñieän qua tim theo truïc doïcmaø truïc naøy naèm treân ñöôøng töø tay phaûi ñeán chaân.AÛnh höôûng cuûa taàn soá doøng ñieän

Toång trôû cuûa cô theå ngöôøi giaûm xuoáng luùc taàn soá taêngleân. Ñieàu naøy deã hieåu vì ñieän khaùng cuûa da ngöôøi do ñieän

dung taïo neân x= ½ π fc seõ giaûm xuoáng luùc taàn soá taêng. Thöïc teá keát quaû seõ khoâng nhö vaäy, nghóa laø khi taêng taànsoá leân caøng cao möùc ñoä nguy hieåm caøng giaûm ñi.

Ñoái vôùi ngöôøi thì caùc nhaø nghieân cöùu cho raèng taàn soá 50-60 Hz nguy hieåm nhaát. Khi trò soá cuûa taàn soá beù hoaëc lôùn hôntrò soá noùi treân möùc ñoä nguy hieåm seõ giaûm xuoáng.5. Môi Tr ườ ng xung quanh

Nhiệt độ và đặc bệt là độ ẩm cũng có ảnh hưởng đến điện trở của con người và cácvật cách điện do đó cũng làm thay đổi dòng điện qua người.6. Điện áp cho phép

Việc dự đóan trị số dòng điện qua người trong nhiều trường hợp là không làmđược. Phần trên xét điện trở của người là một hàm số của nhiều biến số mà mỗi biến sốnày phụ thuộc vào các hoàn cảnh khác nhau. Vây xác định giới hạn an toàn cho ngườikhông phụ thuộc vào “dòng điện an toàn” mà phải theo”điện áp cho phép”. Dùng điện ápcho phép rất thuận lợi vì mỗi mạng điện có một điện áp tương đối ổn định4.1.2. Caùc daïng tai naïn ñieän1. Caùc chaán thöông do ñieän:

Chaán thöông do ñieän laø söï phaù huûy cuïc boä caùc moâ cuûacô theå do doøng ñieän hoaëc hoà quang ñieän.

Chaán thöông do ñieän seõ aûnh höôûng ñeán söùc khoûe vaø

khaû naêng lao ñoäng, moät soá tröôøng hôïp coù theå daãn ñeán töûvong. Caùc ñaëc tröng cuûa chaán thöông ñieän laø:+ Boûng ñieän: Boûng gaây neân do doøng ñieän ñi qua cô theå

ngöôøi hoaëc do taùc ñoäng cuûa hoà quang ñieän.+ Daáu veát ñieän: Khi doøng ñieän chaïy qua seõ taïo neân

caùc daáu veát treân beà maët da taïi ñieåm tieáp xuùc vôùi ñieäncöïc.

+ Kim loaïi hoùa maët da do caùc haït kim loaïi nhoû baén vôùitoác ñoä lôùn thaám saâu vaøo trong da, gaây boûng.

+ Co giaät cô: Khi coù doøng ñieän ñi qua ngöôøi caùc cô bò co

giaät.+ Vieâm maét do taùc duïng cuûa tia cöïc tím hoaëc tia hoàngngoaïi cuûa hoà quang ñieän.2. Ñieän giaät

Doøng ñieän qua cô theå seõ gaây kích thích caùc moâ keømtheo co giaät cô ôû caùc möùc ñoä khaùc nhau:

- Cô bò co giaät nhöng ngöôøi khoâng bò ngaït.- Cô bò co giaät, ngöôøi bò ngaát nhöng vaãn duy trì ñöôïc hoâ

haáp vaø tuaàn hoaøn.

46



- Ngöôøi bò ngaát, hoaït ñoäng cuûa tim vaø heä hoâ haáp bò roáiloaïn.

- Cheát laâm saøngPhaân loaïi nôi ñaët thieát bò ñieän theo möùc nguy hieåm

Möùc nguy hieåm ñoái vôùi ngöôøi laøm vieäc ôû thieát bò ñieändo doøng ñieän gaây neân phuï thuoäc vaøo ñieàu kieän moâi tröôøng.

a. Nôi nguy hieåm laø nôi coù moät trong nhöõng yeáu toásau:- AÅm trong thôøi gian daøi hoaëc coù buïi daãn ñieän- Neàn nhaø daãn ñieän. - Nhieät ñoä cao- Nhöõng nôi ngöôøi coù theå ñoàng thôøi tieáp xuùc moät beân

vôùi caùc keát caáu kim loaïi cuûa nhaø, caùc thieát bò coâng ngheä,maùy moùc ñaõ noái ñaát vaø moät beân vôùi voõ kim loaïi cuûa thieátbò ñieän.b. Nôi ñaëc bieät nguy hieåm laø nôi coù moät trong caùc yeáutoá sau:

- Raát aåm.- Moâi tröôøng coù hoaït tính hoùa hoïc.- Ñoàng thôøi coù hai yeáu toá trôû leân cuûa nôi nguy hieåm

neâu ôû muïc a.c. Nôi ít nguy hieåm(bình thöôøng) laø nôi khoâng thuoäc hai

loaïi treân.Maët khaùc neáu da ngöôøi bò dí maïnh treân caùc cöïc ñieän

ñieän trôû cuûa da cuõng giaûm ñi. Vôùi ñieän aùp beù 50 – 60V coùtheå xem ñieän trôû tæ leä nghòch vôùi dieän tích tieáp xuùc.

Möùc ñoä tieáp xuùc hay aùp löïc caùc ñaàu tieáp xuùc cuûa

caùc cöïc ñieän vaøo da ngöôøi laøm ñieän trôû da thay ñoåi theo. Söïthay ñoåi naøy raát deã nhìn thaáy trong vuøng aùp löïc beù hôn 1kg/cm2.(hình 4.1)4.2. PHAÂN TÍCH AN TOAØN TRONG MAÏNG ÑIEÄN4.2.1. Tröôøng hôïp maát an toaøn trong maïng ñieän ñôngiaûn.

Maïng ñieän ñôn giaûn laø maïng ñieän moät chieàu vaø maïngñieän xoay chieàu moät pha. ÔÛ maïng ñieän naøy nguoàn ñieän coùhai cöïc noái qua caùc daây daãn ñeán caùc thieát bò tieâu thuï. Daâydaãn coù theå phaân nhaùnh. Maïng coù theå coù moät cöïc tieáp ñaát:

Tröôøng hôïp maát an toaøn xaûy ra khi chaïm vaøo moät cöïchoaëc hai cöïc cuûa löôùi ñieän. Söï nguy hieåm phuï thuoäc vaøo caùctình huoáng xaûy ra:

Trong loaïi maïng naøy, tröôøng hôïp nguy hieåm nhaát laø chaïmvaøo hai cöïc khi ñoù doøng ñieän ñi qua ngöôøi laø lôùn nhaát vaøbaèng:

47

ng

ng R

U I =



Ñieänaùpñ

Doøngñieän

( )21

1

'

'

r r R

Ur

R

U I

ng ng

ng

ng +

==

( ) 2121

1

r r r r R

Ur I

ng ng ++

=

cd ng

ng r R

U I

+

=

2

( )( )2121

1

r r r r R R

Ur I

n y

ng +++

=

( )cd nng

ng r R R

Ur I ++

=

21

2. Maïngñia. Maïngñi

Maïng

( )( ) 0101

1.

r r r r r R

r U

I nng

ng +++

=

48



49



4.3 CAÙC4.3.1Ca

Ñeåñaûm1. Ph

4.3.3. Caáp cöùu ngöôøi bò ñieän giaät:Khi sô cöùu ngöôøi bò naïn caàn thöïc hieän hai böôùc cô baûn

sau:+ Taùch naïn nhaân ra khoûi nguoàn ñieän.+ Laøm hoâ haáp nhaân taïo vaø xoa boùp tim ngoaøi loàng

ngöïc. Taùch naïn nhaân ra khoûi nguoàn ñieän.

Neáu naïn nhaân chaïm vaøo ñieän haï aùp caàn: nhanh choùngcaét nguoàn ñieän (caàu dao, aptoâmat, caàu chì,...); neáu khoângtheå caét nhanh nguoàn ñieän thì phaûi duøng caùc vaät caùch ñieän

khoâ nhö saøo, gaäy tre, goã khoâ ñeå gaït daây ñieän ra khoûi naïnnhaân, neáu naïn nhaân naém chaët vaøo daây ñieän phaûi ñöùngtreân caùc vaät caùch ñieän khoâ (beä goã) ñeå keùo naïn nhaân rahoaëc ñi uûng hay duøng gaêng tay caùch ñieän ñeå gôû naïn nhaânra; cuõng nhö coù theå duøng rìu, dao vôùi caùn goã khoâ, kìm caùchñieän ñeå chaët hoaëc caét ñöùt daây ñieän.

Neáu naïn nhaân bò chaïm hoaëc bò phoùng ñieän töø thieát bò coùñieän aùp cao thì khoâng theå cöùu ngay tröïc tieáp maø caàn phaûi ñiuûng, duøng gaäy, saøo caùch ñieän ñeå taùch ngöôøi bò naïn ra khoûi

50



phaïm vi coù ñieän. Ñoàng thôøi baùo cho ngöôøi quaûn lyù ñeán caétñieän treân ñöôøng daây. Neáu ngöôøi bò naïn ñang laøm vieäc ôûñöôøng daây treân cao duøng daây daãn noái ñaát, laøm ngaén maïchñöôøng daây. Khi laøm ngaén maïch vaø noái ñaát caàn tieán haønhnoái ñaát tröôùc, sau ñoù neùm daây leân laøm ngaén maïch ñöôøngdaây. Duøng caùc bieän phaùp ñôõ ñeå choáng rôi, ngaõ neáu ngöôøi

bò naïn ôû treân cao.4.4. BIỆN PHAÙP CAÀN THIEÁT ÑEÅ ÑAÛM BAÛO AN TOAØNÑIEÄN4.4.1. Caùc qui taéc chung ñeå ñaûm baûo an toaøn ñieän

Ñeå ñaûm baûo an toaøn ñieän caàn phaûi thöïc hieän ñuùng caùcquy ñònh:

1. Phaûi che chaén caùc thieát bò vaø boä phaän cuûa maïngñieän ñeå traùnh nguy hieåm khi tieáp xuùc baát ngôø vaøo vaät daãnñieän.

2. Phaûi choïn ñuùng ñieän aùp söû duïng vaø thöïc hieän noái

ñaát hoaëc noái daây trung tính caùc thieát bò ñieän cuõng nhö thaépsaùng theo ñuùng quy chuaån.3. Nghieâm chænh söû duïng caùc thieát bò, duïng cuï an toaøn

vaø baûo veä khi laøm vieäc.4. Toå chöùc kieåm tra, vaän haønh theo ñuùng qui taéc an

toaøn.5. Phaûi thöôøng xuyeân kieåm tra döï phoøng caùch ñieän cuûa

thieát bò cuõng nhö cuûa heä thoáng ñieän.4.4.2. Caùc bieän phaùp kyõ thuaät an toaøn ñieän

Ñeå phoøng ngöøa, haïn cheá taùc haïi do tai naïn ñieän, caàn

aùp duïng caùc bieän phaùp kyõ thuaät an toaøn ñieän sau ñaây:a. Bieän phaùp chuû ñoäng ñeà phoøng xuaát hieän tình traïng nguy hieåm coù theå gaây ra tai naïn:

+ Ñaûm baûo toát caùch ñieän cuûa thieát bò ñieän (TBÑ).+ Ñaûm baûo khoaûng caùch an toaøn, bao che, raøo chaén caùc

boä phaän mang ñieän.+ Söû duïng ñieän aùp thaáp, maùy bieán aùp caùch ly.+ Söû duïng tín hieäu, bieån baùo, khoùa lieân ñoäng.

b. Caùc bieän phaùp ngaên ngöøa, haïn cheá tai naïn ñieän khi xuaáthieän tình traïng nguy hieåm:

+ Thöïc hieän noái khoâng baûo veä+ Thöïc hieän noái ñaát baûo veä, caân baèng theá.+ Söû duïng maùy caét ñieän an toaøn.+ Söû duïng caùc phöông tieän baûo veä duïng cuï phoøng hoä.

51



1. Maïng

1

1

1'r R

r Rr

ng

ng

+

=

52



Laøm hoâ haáp nhaân taïo: Thöïc hieän ngay sau khi taùch ngöôøi bò naïn ra khoûi boä phaän

mang ñieän. Ñaët naïn nhaân ôû choå thoaùng khí, côûi caùc phaànquaàn aùo boù thaân (cuùc coå, thaét löng,...), lau saïch maùu, nöôùcboït vaø caùc chaát baån. Thao taùc theo trình töï:+ Ñaët naïn nhaân ngöûa, keâ gaùy baèng vaät meàm ñeå ñaàu ngöõa

veà phía sau. Kieåm tra khí quaûn coù thoâng suoát khoâng vaø laáycaùc dò vaâït ra. Neáu haøm bò co cöùng phaûi môû mieäng baèngcaùch ñeå tay aùp vaøo phía döôùi cuûa goùc haøm döôùi, tyø ngoùncaùi vaøo meùp haøm ñeå ñaåy haøm döôùi ra.+ Keùo ngöûa maët naïn nhaân veà phía sau sao cho caèm vaø coåtreân moät ñöôøng thaúng ñaûm baûo cho khoâng khí vaøo ñöôïc deådaøng. Ñaåy haøm döôùi veà phía tröôùc ñeà phoøng löôõi rôi xuoángñoùng thanh quaûn.+ Môû mieäng vaø bòt muõi naïn nhaân. Ngöôøi caáp cöùu hít hôi vaøthoåi maïnh vaøo mieäng naïn nhaân (Ñaët khaåu trang hoaëc khaên

saïch vaøo mieäng naïn nhaân). Neáu khoâng theå thoåi vaøo mieängñöôïc thì coù theå bòt kín mieäng naïn nhaân vaø thoåi vaøo muõi.+ Laëp laïi caùc thao taùc treân nhieàu laàn. Vieäc thoåi khí caàn laømnhòp nhaøng vaø lieân tuïc 10-12 laàn trong moät phuùt vôùi ngöôøilôùn, 20 laàn trong moät phuùt vôùi treû em.c. Xoa boùp tim ngoaøi loàng ngöïc

Neáu coù hai ngöôøi caáp cöùu thì moät ngöôøi thoåi ngaït coønmoät ngöôøi xoa boùp tim. Ngöôøi xoa boùp tim ñaët hai tay choàngleân nhau vaø ñaët ôû 1/3 phaàn döôùi xöông öùc cuûa naïn nhaân,aán khoaûng 4-6 laàn thì döøng laïi 2 giaây ñeå ngöôøi thöù nhaát

thoåi khoâng khí vaøo phoåi naïn nhaân. Khi aán eùp maïnh loàngngöïc xuoáng khoaûng 4-6 cm, sau ñoù giöõ tay laïi khoaûng 1/3 giaâyroài môùi rôøi tay khoûi loàng ngöïc cho trôû veà vò trí cuõ.

Neáu coù moät ngöôøi caáp cöùu thì cöù sau hai ba laàn thoåi ngaïtaán vaøo loàng ngöïc naïn nhaân nhö treân töø 4-6 laàn.

Caùc thao taùc phaûi ñöôïc laøm lieân tuïc cho ñeán khi naïn nhaânxuaát hieän daáu hieäu soáng trôû laïi, heä hoâ haáp coù theå töï hoaïtñoäng oån ñònh. Ñeå kieåm tra nhòp tim neân ngöøng xoa boùpkhoaûng 2-3 giaây. Sau khi thaáy saéc maët trôû laïi hoàng haøo,ñoàng töû co giaõn, tim phoåi baét ñaàu hoaït ñoäng nheï... caàn tieáp

tuïc caáp cöùu khoaûng 5-10 phuùt nöõa ñeå tieáp söùc theâm chonaïn nhaân. Sau ñoù caàn kòp thôøi chuyeån naïn nhaân tôùi beänhvieän. Trong quaù trình vaän chuyeån vaãn phaûi tieáp tuïc tieánhaønh coâng vieäc caáp cöùu lieân tuïc.

53



54



Chöông V AN TOAØN HOÙA CHAÁT

5.1. PHAÂN LOAÏI ÑOÄC TÍNH VAØ TAÙC HAÏI CUÛA HOÙA CHAÁT5.1.1. Phaân loaïi thoâng duïng1. Phaân loaïi: theo ñoái töôïng söû duïng, nguoàn goác, traïng thaùivaø ñaëc ñieåm nhaän bieát:

• Theo ñoái töôïng söû duïng hoùa chaát nhö:• Theo nguoàn goác hoùa chaát

Theo traïng thaùi pha cuûa hoùa chaát nhö: hoùa chaát daïngraén ,hoùa chaát daïng loûng vaø khí

Theo ñaëc ñieåm nhaän bieát nhôø tröïc giaùc töùc thôøi cuûa conngöôøi (qua maøu saéc, muøi, vò) hay phaân tích baèng maùy.

Theo taùc haïi nhaän bieát cuûa chaát ñoäc laøm giaûm suùt söùckhoûe cuûa ngöôøi lao ñoäng khi tieáp xuùc vôùi hoùa chaát ôû thôøigian ngaén gaây ra nhieãm ñoäc caáp tính (hoaëc chaán thöông doñoäc) coøn ôû thôøi gian daøi gaây ra nhieãm ñoäc maõn tính.

2. Phaân loaïi theo taùc haïi chuû yeáu cuûa hoùa chaát ñeáncô theå ngöôøia. Kích thích vaø gaây boûng

Taùc ñoäng kích thích cuûa hoùa chaát laøm haïi chöùc naênghoaït ñoäng cuûa caùc boä phaän cô theå tieáp xuùc vôùi hoùa chaátnhö da, maét, ñöôøng hoâ haáp...b. Dò öùng

Hieän töôïng dò öùng hoùa chaát thöôøng xaåy ra vôùi da vaøñöôøng hoâ haáp sau khi cô theå ngöôøi lao ñoäng tieáp xuùc tröïctieáp vôùi hoùa chaát.

c. Gaây ngaït thôû (do oâxy khoâng ñuû cho nhu caàu hoaït ñoängcuûa caùc toå chöùc trong cô theå)Coù hai daïng laø ngaït thôû ñôn thuaàn vaø ngaït thôû hoùa hoïc

thöôøng do taùc ñoäng cuûad. Gaây meâ vaø gaây teâ

Caùc hoùa chaát gaây meâ vaø gaây teâ nhö eâtalnol C2H5OH,propanol...(ancol beùo), axeton, axetylen, hydrocacbua, eâtyl isopropuleâte, H2S, CS2, xaêng,...

Khi tieáp xuùc thöôøng xuyeân vôùi moät trong caùc hoùa chaátgaây meâ vaø gaây teâ treân, neáu ôû noàng ñoä thaáp seõ gaây

nghieän, coøn neáu ôû noàng ñoä cao coù theå laøm suy yeáu heäthaàn kinh trung öông, gaây ngaát, thaäm chí daãn tôùi töû vong.e. Gaây taùc haïi ñeán heä thoáng caùc cô quan chöùc naêng

Taùc haïi cuûa hoùa chaát laøm caûn trôû hay gaây toån thöôngñeán moät hay nhieàu cô quan chöùc naêng, coù quan heä maät thieátvôùi nhau nhö gan, thaän, heä thaàn kinh, heä sinh duïc laøm aûnhhöôûng lieân ñôùi toaøn boä cô theå, goïi laø nhieãm ñoäc heä thoáng.

Möùc ñoä nhieãm ñoäc heä thoáng tuøy thuoäc loaïi, lieàu löôïng,thôøi gian tieáp xuùc vôùi hoùa chaát...

55



g. Ung thöSau khi tieáp xuùc vôùi moät soá hoùa chaát thöôøng sau

khoaûng 4-40 naêm seõ daãn tôùi khoái u – ung thö do söï phaùt trieåntöï do cuûa teá baøo. Vò trí ung thö ngheà nghieäp thöôøng khoânggiôùi haïn ôû vò trí tieáp xuùc.h. Hö thai ( quaùi thai)

Caùc hoùa chaát nhö thuûy ngaân Hg, khí gaây meâ, caùc dungmoâi höõu cô coù theå caûn trôû quaù trình phaùt trieån cuûa baøothai nhaát laø trong 3 thaùng ñaàu, ñaëc bieät laø caùc toå chöùc quantroïng nhö naõo, tim, gan, tay vaø chaân seõ gaây ra bieán daïng baøothai laøm hö thai (gaây quaùi thai).i. AÛnh höôûng ñeáùn caùc theá heä töông lai

Caùc hoùa chaát taùc ñoäng ñeán cô theå ngöôøi gaây ñoät bieángen, taïo neân nhöõng bieán ñoåi khoâng bình thöôøng cho theá heätöông lai, nhö haäu quaû cuûa chaát ñoäc ñioâxin – moät hoùa chaátcöïc ñoäc, moät haøm löôïng taïp nhoû coù trong chaát dieät coû 2,4,5-

T (chæ caàn 80g ñioâxin ñuû gieát cheát haøng trieäu ngöôøi cuûathaønh phoá).Beänh buïi phoåi

Beänh buïi phoåi laø beänh do laéng ñoäng laâu ngaøy caùc haïtbuïi nhoû (thöôøng nhoû döôùi 1/7000mm) thaáy ôû vuøng trao ñoåikhí cuûa phoåi, gaây cho beänh nhaân hieän töôïng ho dò öùng keùodaøi, thôû ngaén vaø gaáp trong nhöõng hoaït ñoäng duøng nhieàusöùc löïc.5.2 MOÄT SOÁ CHAÁT ÑOÄC THÖÔØNG GAËP VAØ TAÙC HAÏICUÛA NOÙ

5.2.1. Chì vaø hôïp chaát cuûa chì a. Chì (pb)+ Chì coù theå vaøo cô theå qua ñöôøng hoâ haáp, tieâu hoùa

vaø qua da, laøm suy nhöôïc thaàn kinh, roái loaïn tieâu hoùa, nhieãmñoäc maùu.

+ Khi nhieãm chì caáp tính: thöôøng laø ñau buïng döõ doäi, ñoätngoät, keøm theo huyeát aùp cao, maïch chaäm.

+ Khi nhieãm ñoäc maõn tính: gaây suy nhöôïc thaàn kinh, roáloaïn caûm giaùc, teâ lieät, baïch caàu giaûm, vieâm daï daøy, vieâmruoät.

Neân khaùm söùc khoûe ñònh kyø, qua xeùt nghieäm maùu vaønöôùc tieåu ñeå phaùt hieän beänh coù bieän phaùp chöõa trò sôùm.b. Teâtraeâtin chì Pb(C2H5)4 vaø Teâtrameâtin chì Pb(CH3)4

Vôùi noàng ñoä 0,182 mg/lít khoâng khí seõ gaây cheát suùc vaätsau 18 giôø. Ñoái vôùi ngöôøi gaây höng phaán maïnh, roái loaïn giaácnguû, thaáy gheâ sôï...

Teâtraeâtin chì Pb(C2H5)4 taùc haïi gaáp 5 laàn Teâtrameâtin chìPb(CH3)4.5.2.2. Thuûy ngaân (Hg)

56



Laø kim loaïi naëng ôû traïng thaùi loûng, soâi ôû 37 0C vaø boáchôi ôû nhieät ñoä bình thöôøng.

Hôi thuûy ngaân xaâm nhaäp vaøo cô theå qua hoâ haáp, tieâuhoùa vaø da.

Thöôøng laø nhieãm ñoäc maõn tính, coù taùc haïi ñeán heäthaàn kinh giaûm trí nhôù, roái loïan tieâu hoùa, roái loïan chöùc naêng

gan. Hôi thuûy ngaân xaâm nhaäp vaøo cô theå coù theå tích tuï laïi ôûgan, laù laùch, thaän laøm taùc haïi laâu daøi cho cô theå.Vôùi phuï nöõ coøn coù taùc haïi xaáùu hôn (gaây roái loïan kinh

nguyeät, ñau buïng, deã saåy thai,…).Noàng ñoä cho pheùp cuûa hôi thuûy ngaân trong khu vöïc saûn

xuaát ≤ 0,01 mg/m3 khoâng khí.5.2.3. Cacbon oâxit (CO):

Nhieãm ñoäc caáp tính thöôøng gaây ra ñau ñaàu, uø tai, choùngmaët, buoàn noân, meät moûi, suùt caân,…5.3.4. Benzen (C6H6)

Hôi cuûa benzen ñoäc, coù theå gaây cheát ngöôøi. Noàng ñoäñoäc töø 0,3 mg/lít khoâng khí (100 cm3/m3). Hôi benzen xaâm nhaäpvaøo ñöôøng hoâ haáp laøm giaûm hoàng caàu. Neáu noàng ñoä leânñeán 64 mg / lít seõ gaây cheát ñoät ngoät.

Ngoä ñoäc maõn tính benzen theå hieän nhö thieáu maùu, noânmöûa, chaûy maùu cam vaø xuaát huyeát trong. Ngoä ñoäc benzencoøn aûnh höôûng tôùi tuûy, gan, laù laùch.5.3. BIEÄN PHAÙP PHOØNG CHOÁNG NHIEÃM ÑOÄC NGHEÀNGHIEÄP1. Bieän phaùp kyõ thuaät

Loaïi tröø nguyeân lieäu ñoäc trong saûn xuaát hoaëc duøngchaát ít ñoäc.Caám duøng chì trong saûn xuaát sôn maøu, thay theá chì traéng

baèng keõm hay Titan. Duøng xaêng, coàn thay benzen.Saûn xuaát hoùa chaát neân cô giôùi hoùa, töï ñoäng hoùa. Thieát bò chöùa chaát ñoäc caàn bao kín, choáng roø ræ, boác

hôi. Toå chöùc hôïp lyù hoùa quaù trình saûn xuaát. Nôi coù chaát

ñoäc boá trí rieâng, cuoái chieàu gioù. Heä thoáng thoâng gioù toát. Thöôøng xuyeân kieåm tra an toaøn caùc thieát bò, phaùt hieän

caùc hö hoûng vaø kòp thôøi söûa chöõa. Huaán luyeän coâng nhaânbieát caùch phoøng choáng nhieãm ñoäc.2. Duïng cuï phoøng hoä caù nhaân:

Maët maï phoøng ñoäc.- Loaïi maët naï bình loïc: loaïi naøy ñöôïc duøng cho nôi coù oxy

treân 16% khoâng khí vaøo boä phaän loïc ñeán cung caáp cho coângnhaân.

- Loaïi maët naï caùch ly coù bình oâ xi: loaïi naøy duøng cho nôicoù döôùi 16% oxy khoâng khí bình oxy cung caáp cho coâng nhaân.

57



Quaàn aùo baûo veä choáng hôi, buïi chaát loûng ñoäc caànphaûi che kín coå, tay, chaân, ngöïc. Neáu caàn coøn trang bò gaêngtay, uûng cao su.3. Bieän phaùp y teá

Coâng nhaân tieáp xuùc vôùi chaát ñoäc caàn ñònh kyø 3-6-12thaùng khaùm beänh ñeå kieåm tra söùc khoûe.

Neáu thaáy coù nhieãm ñoäc ngheà nghieäp phaûi kòp thôøiñieàu trò, tieán haønh giaùm ñònh khaû naêng lao ñoäng vaø boá trínôi laøm vieäc thích hôïp.

Ñoái vôùi coâng nhaân thöôøng xuyeân tieáp xuùc chaát ñoäccaàn coù cheá ñoä boài döôõng hieän vaät, aên nhieàu ñaïm, thòt, caù,tröùng, rau quaû xanh nhieàu sinh toá.

58



Chöông VIAN TOAØN TRONG CÔ KHÍ , THIEÁT BÒ CHÒU AÙP

LÖÏC VAØ THIEÁT BÒ NAÂNG6.1. MOÄT SOÁ VAÁN ÑEÀ AN TOAØN TRONG CÔ KHÍ6.1.1. Nhöõng nguyeân nhaân gaây ra tai naïn lao ñoäng khisöû maùy moc thieát bò1. Ñònh nghóa veà nhöõng moái nguy hieåm trong cô khí

Moái nguy hieåm trong cô khí laø nôi vaø nguoàn phaùt sinh nguyhieåm do hình daïng, kích thöôùc, chuyeån ñoäng cuûa caùc phöôngtieän laøm vieäc, phöông tieän trôï giuùp, phöông tieän vaän chuyeåncuõng nhö chi tieát bò toån thöông trong quaù trình lao ñoäng, nhökeïp chaët, caét xuyeân thuûng, va ñaäp... gaây ra söï coá toån thöôngôû caùc möùc ñoä khaùc nhau.

Möùc ñoä toån thöông (hay taùc haïi) cuûa moái nguy hieåm côkhí tuøy thuoäc vaøo naêng löôïng cuûa heä thoáng taùc ñoäng (Nhöcuûa maùy, thieát bò...) vaø naêng löôïng taùc ñoäng cuûa con ngöôøi

(chuyeån ñoäng cuûa tay cô theå) vaø cuõng töø ñoù ñaùnh giaù taùcñoäng cuûa moái nguy hieåm2. Caùc ñaïi löôïng ñaëc tröng

Nhöõng yeáu toá coù theå aûnh höôûng ñeán moái nguy hieåmtrong cô khí laø:

- Tình traïng cuûa boä phaän taùc ñoäng (ví duï: raát nhoïn, raátsaéc...)

- Nhöõng tö theá lao ñoäng ñoøi hoûi phaûi thöïc hieän, nhöngôû nhöõng tö theá ñoù deã sinh ra nguy hieåm.

- AÙp löïc eùp coù theå ;

- Loaïi vaø hình daïng beà maët- Nhöõng nguoàn naêng löôïng döï tröõ, ví duï loø xo ñang ôû

daïng neùn hay moät khoâng gian chaân khoâng.3. Ñaùnh giaù moái nguy hieåm trong cô khí

Theo NOHL ngöôøi ta duøng phöông phaùp”Phöông phaùp phaântích ñoä an toaøn” (Hình 6.2)6.1.2. Caùc giaûi phaùp an toaøn trong cô khí.1. Bieän phaùp öu tieân

Xoùa moái nguy hieåm ôû nguoàn xuaát hieän cuõng nhö giaûmtoái thieåu nguoàn naêng löôïng cuûa heä thoáng thoâng qua:

+ Söû duïng caùc phöông tieän laøm vieäc khaùc (ví duï: duïngcuï caét) hay phöông phaùp gia coâng.

+ Thöïc hieäc caùc bieän phaùp an toaøn theo DIN EN 292,294,349 vaø 881

+ Sö duïng caùc phöông tieän laøm vieäc coù cô caáu an toaøn.+ Trang bò vaø ñaàu tö kieåm tra ñònh kyø caùc phöông tieän

laøm vieäc.2. Bieän phaùp töùc thôøi.

59



Haïn cheá caùc moái nguy hieåm thoâng qua caùc phöông tieänan toaøn.Chöùc naêng an toaøn:F Chöùc naêng an toaøn taùc duïng tröïc tieáp laø chöùc naêngcuûa moät caùi maùy, maø söï thieáu soùt chöùc naêng cuûa noù tröïctieáp laøm taêng söï ruûi ro gaây ra toån thöông hay laøm aûnh

höôûng ñeán söùc khoûe.Chöùc naêng an toaøn taùc duïng tröïc tieáp bao goàm chöùcnaêng an toaøn ñaëc bieät vaø chöùc naêng an toaøn qui ñònh

Chöùc naêng an toaøn ñaëc bieät coù muïc tieâu an toaøn roûraøng.Chöùc naêng an toaøn taùc ñoäng giaùn tieáp, laø nhöõng chöùcnaêng maø sai laàm cuûa noù khoâng tröïc tieáp gaây ra moái nguyhieåm, tuy nhieân noù seõ laøm taêng möùc ñoä an toaøn

Giaùm saùt töï ñoäng: laø moät chöùc naêng an toaøn giaùntieáp, noù haïn cheá khaû naêng cuûa moät boä phaän trong moät

giôùi haïn khi thöïc hieän chöùc naêng cuûa noù hoaëc nhöõng ñieàukieän cuûa phöông phaùp thay ñoåi maø coù theå gaây ra moái nguyhieåm.Ngaên chaën nhöõng sai soùt

Tính chaát cuûa moät heä thoáng, laøm giaûm nhöõng toån thaátchöùc naêng cuûa noù ñeán möùc toái thieåu.

Söï xuaát hieän nhöõng toån thaát caàn ñöôïc phaùt hieän sôùmvaø khaéc phuïc ngay.

Ñieåm chuû yeáu öùng duïng cuûa döï aùn naøy phaàn lôùn laøkhi phaùt trieån saûn phaåm.

Phoái hôïp nguyeân taécCoù theå öùng duïng caû nguyeân taéc giaûi quyeát vaø nguyeântaéc taùc ñoâïng trong moät söï thoáng nhaát vôùi muïc ñích laømbieán ñoåi khaû naêng choáng laïi trong söï thoáng nhaát ñoù.Trang bò caùc phöông tieän haõm

Caùc phöông tieän haõm laø caùc phöông tieän an toaøn ñeångaên chaën vaø söï coá xaûy ra tieáp theo tröôùc khi coù söï thay ñoåichöùc naêng cuûa caùc thaønh phaàn trong moät daây chuyeàn phuïthuoäc vaøo nhau.Caùc bieän phaùp baûo veä kyõ thuaät

+ Trang bò baûo veä taùch bieät: laø moät boä phaän cuûamaùy, thieát bò ngaên khoâng cho cô theå tieáp xuùc vôùi choã nguyhieåm, Ví duï: boïc ngoaøi, naép ñaäy, oâ, cöûa, che phuû,...

+ Trang bò baûo veä khoâng taùch bieät: laø nhöõng trang bòloaïi tröø hay haïn cheá moái nguy hieåm.

Trang bò baûo veä khoâng tieáp caän: söÏ ngaên caûn con ngöôøidaãn ñeán choã nguy hieåm baèng caùch phong toûa (ngaên chaën)con ngöôøi ñi vaøo khu vöïc ñoù, coù theå baèng phöông phaùp chuûñoäng hay bò ñoäng.

60



F Phöông tieän taùc ñoäng vaø söï löïa choïn caùc trang thieát bòbaûo veä kyõ thuaät.+ Söû duïng caùc thieát bò an toaøn phaûi bieát ñöôïc muïc ñíchcuûa noù, hay noùi caùch khaùc laø phaûi bieát ñöôïc nguyeân nhaângaây ra maát an toaøn.

+ Khi löïa choïn trang bò an toaøn caàn ñöôïc quan taâm chung

trong caû heä thoáng, vôùi söï löïa choïn trang bò an toaøn ñoù haïncheá ñeán möùc toái ña caùc moái nguy hieåm coù theå xaûy ra+Moät ñieàu caàn chuù yù nöõa laø khi söû duïng caùc trang bò an

toaøn aûnh höôûng ít nhaát ñeán quaù trình laøm vieäc ôû caùc giaiñoaïn khaùc nhau (theo thôøi gian) cuûa tuoåi thoï cuûa maùy.3. Bieän phaùp toå chöùc

Ñieàu chænh veà toå chöùc trong xí nghieäp, ñeå xaùc ñònh,kieåm tra vaø duy trì ñònh kyø kieåm tra thieát bò.

Boá trí keá hoaïch ñeå giaûng daïy vaø höôùng daãn veà an toaønlao ñoäng cho caùc ñoái töôïng caàn thieát.

Lieân heä thöïc teá veà nhöõng tröôøng hôïp maát an toaøn trongxí nghieäp vaø coù thoâng baùo vôùi taát caû caùc ñoái töôïng caànthieát.

Söï löïa choïn thích hôïp cho caùc trang bò an toaøn cho caùnhaân (Hình 6.6)

Bieån baùo hay tín hieäu caáp cöùu: Hình 6.7 chæ ra khaû naêngnhaän bieát cuûa maét vôùi caùc maàu khaùc nhau.

Nhöõng yeâu caàu ñoái vôùi caùc tín hieäu an toaøn trong xínghieäp

Chæ daãn nôi deã thaáy.

Roû vaø deã nhaän bieát loaïi kyù hieäu naøoCoù theå nhaän bieát töø xa Traùnh duøng maøu sai

Caùc tín hieäu veà aâm thanhNghe roõ, cöôøng ñoä toái thieåu 15dB (A) Tín hieäu khoâng nhaàm laãnDuy trì tín hieäu caáp cöùu theo chu kyø Traùnh ñeå tín hieäu aûnh höôûng ñeán nôi khoâng caàn thieát Trong thöïc teá coù khi ngöôøi ta phoái hôïp tín hieäu aâm thanh vaøquang hoïc seõ coù theå nhaän bieát nhanh nôi xaûy ra nguy hieåm

ñeå kòp thôøi khaéc phuïc

61



62



6.2. AN TOAØN TREÂN MOÄT SOÁ MAÙY THÖÔØNG GAËP6.2.1. An toaøn treân maùy tieän: Trang bò phoøng hoä caù nhaân goïn gaøng.Che kín caùc boä phaän chuyeån ñoäng.

Ñoà gaù thieát keá sao cho beà ngoaøi trôn nhaün, caân baèng, löïckeïp oån ñònh, ñaûm baûo khoâng nôùi loûng trong quaù trình laøm

vieäc.Khi tieän vaät lieäu deûo: phoi daøi (daây) hình raêng cöa raát saéccoù theå ñöùt tay chaân. Noù coù theå cuoán vaøo chi tieát gia coânglaøm giaûm ñoäâ boùng beà maët vaø gaây khoù khaên cho vieäcquan saùt →duøng dao beû phoi.

Khi tieän vaät lieäu gioøn: phoi tieän baén lung tung deã gaây boûngvaø vaøo maét gaây tai naïn. Tieän toác ñoä cao, nhieät ñoä phoi coùtheå leân ñeán 700-800 0C vaø baén ñeán coâng nhaân cuõng coønnoùng 400- 500 0C →duøng kính ñeo maét hay cô caáu baûo veä trangbò treân maùy tieän

Khi gia coâng caùc chi tieát daøi vaø yeáu, döôùi taùc duïng cuûalöïc li taâm, phoi coù theå vaêng ra hoaëc uoán cong, quay tít. Neáuchieàu daøi chi tieát ≥ 10 laàn ñöôøng kính (L ≥ 10d) → phaûi duøngluy neùt ñôõ.“Phoâi thanh duøng treân maùy Rôvoânre hoaëc maùytieän töï ñoäng coù chieàu daøi tôùi 3 m thì nhaát thieát phaûi coùoáng che phoâi”. “Treân maùy tieän thöôøng, khoâng coù oáâng chephoâi thì chieàu daøi phoâi thanh cho pheùp thoø ra khoûi truïc chínhphía sau khoâng quaù 0,5m.”

Dao caét quaù daøi, gaù phoâi khoâng troøn hoaëc keùmcöùng vöõng → gaây rung ñoäng → dao deã bò vôõ, troùc moái haønvaêng ra gaây nguy hieåm.

• Khoâng ñöôïc duøng duõa ñeå raø caïnh saéc cuûa chi tieát ñangtieän vì coù theå bò tröôït, maát ñaø chaïm vaøo chi tieát ñangchuyeån ñoäng gaây tai naïn.

63



• Kòp thôøi phaùt hieän caùc hö hoûng veà ñieän nhö chaïm maùt,roø ñieän ñeå xöû lyù.

• Kieåm tra maùy chaïy thöû ít phuùt roài môùi laøm vieäc.2. An toaøn treân maùy maøi:

Vieân ñaù maøi caàn baûo quaûn nôi khoâ raùo, traùnh xeáp choàngleân nhau, khoâng ñeå va chaïm, nöùt vôõ. Khoâng ñeå ñaù maøi trong

moâi tröôøng coù axit.• Kieåm tra ñaù maøi tröôùc khi söû duïngKhi laép ñaù maøi caàn ñaûm baûo khe hôû giöõa truïc vaø loã töø 2

– 5% ñöôøng kính loã ñeå phoøng truïc giaûn nôû vì nhieät trong quaùtrình laøm vieäc. Thôï laønh ngheà môùi ñöôïc laép ñaù maøi.

Khi laép ñaù maøi, phaûi ñaûm baûo caân baèng tónh vaø caânbaèng ñoäng. Khoâng duøng buùa ñeå goõ ñaù maøi.

Khi laép ñaù maøi, phaûi coù hai bích saét keïp ñeàu nhau vaø coùñeäm bìa caùc toâng giöõa ñaù vaø bích keïp. Khi ñöôøng kính ñaùmaøi söû duïng vaø khoaûng caùch ñaù vôiù bích < 3 mm thì phaûi

thay ñaù môùi.Meùp ñaù vaø beä tì khoâng ñöôïc lôùn hôn 3 mm vaø chieàu caocuûa beä tì caàn ñöôïc ñieàu chænh ñeå khi ñaët vaät gia coâng leân,chieàu cao ñieåm tieáp xuùc vôùi ñaù khoâng cao quaù taâm ñaù10mm.

Voû ñaù maøi ñuû beàn ñeå ñeà phoøng khi ñaù vôõ khoâng gaâytai naïn cho ngöôøi söû duïng (choïn chieàu daøy voû theo ñöôøng kính,vaän toác ñaù maøi).

Beä tì phaûi laép cao hôn hoaëc ngang taâm ñaù. Neáu laép thaáphôn taâm ñaù thì giöõa ñaù vaø beä tì seõ taïo thaønh moät khe

cheâm nguy hieåm, coù theå keït voû ñaù.Khoaûng hôû giöõa ñaù vaø voû töø 10 – 15 mm.Goùc môû cuûa ñaù maøi nhoû ñeå ñeà phoøng ñaù vôõ, haïn cheá

tai naïn (65-1250).

64



•3. An toaøn ñoái vôùi haøn ñieän vaø haøn hôi:

Phaûi laøm saïch chi tieát tröôùc khi haøn Trong khi haøn ñieän, haøn hôi ôû caùc thuøng kín vaø nhaø kín,

phaûi thoâng gioù toát. Phaûi coù ngöôøi canh chöøng ñeå xöû lyù khicoâng nhaân chaúng may bò truùng ñoäc hôi haøn. Caùc coâng nhaâncoù beänh tim, phoåi khoâng ñöôïc laøm trong thuøng kín.

Tuyeät ñoái khoâng ñöôïc haøn caùc vaät ñang chöùa caùc chaátcoù aùp löïc nhö hôi neùn, chaát loûng cao aùp... Ñoái vôùi bình chöùa

caùc chaát deã chaùy noå, tröôùc khi haøn phaûi môû naép ñeå ñeàphoøng chaùy noå.Khi haøn treân cao, coâng nhaân phaûi ñeo daây baûo hieåm. Khi

caét caùc xaø daàm phaûi raøng buoäc phaàn caét ñeå traùnh caùcvaät rôi xuoáng gaây tai naïn.

Khu vöïc haøn ñieän neân coù dieän tích toái thieåu 3 m2/l CN vaøcaùch li caùc khu vöïc saûn xuaát khaùc. Neàn nhaø phaûi baèngphaúng, daãn ñieän, daãn nhieät keùm. Töôøng maøu toái ñeå haïncheá söï phaûn xaï aùnh saùng laøm choùi maét caùc coâng nhaân khuvöïc khaùc.

Maùy haøn neân ñaët gaàn nguoàn ñieän vaø traùnh nôi aåm öôùt.Daây daãn caàn ñöôïc boïc caùch ñieän toát vaø maùy haøn di ñoängdaây daãn daøi toái ña 10 m, daây daãn veà (daây aâm) phaûi duøngdaây rieâng, khoâng ñöôïc ñaáu vôùi caùc thieát bò coâng ngheä haylöôùi ñieän noái ñaát ñeå laøm daây daãn veà.

Coâng nhaân haøn ñieän, haøn hôi phaûi ñöôïc trang bò phoøng hoäcaù nhaân baûo ñaûm nhö kính haøn, daây ñai, gaêng tay vaø quaànaùo baûo hoä lao ñoäng.

65



Khi haøn hôi coù theå xaûy ra tröôøng hôïp chaùy ngöôïc. Ñeå ñeàphoøng tröôøng hôïp naøy ngöôøi ta trang bò van nöôùc.

An toaøn ñoái vôùi thieát bò reøn daäp:Caùc ñe caàn ñaët goã thôù doïc vaø chaéc, ñöôïc choân saâu 0,5

m. Caùc ñe caùch nhau 2,5 m, maët ñe nhaün, ñoä nghieâng khoângquaù 2 %. Khoaûng caùch töø loø nung ñeán ñe toái thieåu 1,5 m.Giöõa loø vaø ñe khoâng ñöôïc boá trí ñöôøng vaän chuyeån. Loø phaûicoù oáng khoùi cao hôn nhöõng coâng trình kieán truùc xung quanhvaø phaûi coù thieát bò choáng seùt, coù chuïp che möa vaø khoânggaàn vôùi caáu truùc nhaø xöôûng deã baét löûa.

Khi thao taùc buùa maùy caàn löu yù khoâng ñeå ñaàu buùa ñaùnhtröïc tieáp leân maët ñe vaø neáu moät laàn ñieàu khieån maø buùañaùnh lieàn hai laàn laø coù söï coá, caàn ngöøng maùy ñeû kieåm tra,söûa chöõa.

Phaûi ñònh kyø kieåm tra caùc cô caáu, heä thoáng an toaøn cuûabuùa maùy.

• Caùc khuoân daäp phaûi baét chaët treân baøn maùy.• Ñoái vôùi maùy ñoät daäp töï ñoäng, khoâng ñöôïc duøng tay ñeå

caáp phoâi.5. Kyõ thuaät an toaøn ñoái vôùi khaâu ñuùc:

Khuoân ñeå roùt kim loaïi phaûi khoâ raùo. Khi roùt kim loaïi phaûikeâ saùt moû roùt vaøo mieäng khuoân. Ngöôøi khoâng phaän söïñöùng caùch xa 10 m.

Coâng nhaân khieâng nöôùc gang phaûi ñi giaày da, aùo boû ngoaøiquaàn, oáng quaàn phuû coå giaøy. Khoâng ñöôïc ñi deùp hoaëc chaânkhoâng, loái ñi khieâng nöôùc gang phaûi roäng 2m, loái ñi giöõa haihaøng khuoân roäng ít nhaát 1m.

66



Khi troïng löôïng nöôùc gang, keå caû thuøng, gaøu chöùa naëngquaù 60 kg thì khoâng ñöôïc khieâng baèng tay maø phaûi cô giôùihoùa.

Khi ñuùc li taâm phaûi ñaûm baûo khoâng ñeå nöôùc gang baén rakhi khuoân quay. Caùc khuoân gaén vaøo baøn quay phaûi caânbaèng.

Khi naáu gang, neáu thaáy ñaùy loø bò chaùy xeùm hoaëc voû loøbò nung ñoû phaûi ngöøng thoåi gioù, ñeå loø nguoäi töï nhieân vaøchæ tieán haønh söûa chöõa khi trong loø coù nhieät ñoä thaùp hôn400C.

• Duøng khí neùn laøm nguoäi loø. Tuyeät ñoái khoâng ñöôïc duøngnöôùc laøm nguoäi.

6.3. KYÕ THUAÄT AN TOAØN ÑOÁÂI VÔÙI THIEÁT BÒ CHÒU AÙPLÖÏC6.3.1 Nhöõng nguyeân nhaân gaây ra söï coá cuûa thieát bò

chòu aùp löïc vaø bieän phaùp phoøng ngöøa.1. Nhöõng nguyeân nhaân gaây ra söï coá cuûa thieát bò chòuaùp löïca. Nguyeân nhaân kyõ thuaät

-Thieát bò ñöôïc thieát keá vaø cheá taïo khoâng ñaûm baûo quicaùch, tieâu chuaån kyõ thuaät vaø keát caáu khoâng phuø hôïp,duøng sai vaät lieäu, tính toaùn sai

-Thieát bò quaù cuõ, hö hoûng naëng. Khoâng ñöôïc söûa chöõa kòpthôøi, chaát löôïng söûa chöõa keùm.

-Khoâng coù thieát bò kieåm tra ño löôøng hoaëc thieát bò kieåm tra

ño löôøøng khoâng ñuû ñoä tin caäy.-Khoâng coù cô caáu an toaøn, hoaëc cô caáu an toaøn khoâng laømvieäc theo chöùc naêng yeâu caàu.

-Ñöôøng oáng vaø thieát bò phuï trôï khoâng ñaûm baûo ñuùng quiñònh.

-Tình traïng nhaø xöôûng, heä thoáng chieáu saùng, thoâng tinkhoâng ñaûm baûo khaû naêng kieåm tra theo doõi, vaän haønh, xöûlyù söï coá moät caùch kòp thôøi.b. Nguyeân nhaân toå chöùc

Laø nguyeân nhaân lieân quan ñeán hoaït ñoäng, trình ñoä hieåu

bieát cuûa con ngöôøi trong quaù trình toå chöùc khai thaùc söû duïngthieát bò.. Nhöõng nguyeân nhaân toå chöùc bao goàm:+ Ngöôøi quaûn lyù thieáu quan taâm ñeán vaán ñeà an toaøn

trong khai thaùc, söû duïng thieát bò chòu aùp löïc, ñaëc bieät laøthieát bò laøm vieäc vôùi aùp löïc thaáp, coâng suaát vaø dung tíchnhoû, daãn tôùi tình traïng quaûn lyù loûng leûo, nhieàu khi khoângñaêng kieåm vaãn ñöa vaøo hoaït ñoäng.

+ Trình ñoä vaän haønh cuûa coâng nhaân yeáu, thao taùc sai,nhaàm laãn.

67



2. Nhöùng bieän phaùp phoøng ngöøa söï coá thieát bò chòuaùp löïca. Bieän phaùp toå chöùc:

Quaûn lyù thieát bò chòu aùp löïc theo caùc qui ñònh trong taøilieäu chuaån, qui phaïm (nhö ñaêng kieåm, traùch nhieäm giöõa ngöôøiquaûn lyù vaø ngöôøi vaän haønh...)

• Ñaøo taïo, huaán luyeän, Xaây döïng caùc taøi lieäu kyõ thuaätb. Bieän phaùp kyõ thuaät Thieát keá cheá taïo: Caùc giaûi phaùp kyõ thuaät nhaèm ngaên

ngöøa söï coá noài hôi vaø thieát bò aùp löïc thoâng thöôøng ñöôïcxem xeùt ngay töø nhöõng khaâu ñaàu tieân: Thieát keá- cheá taïo.

Kieåm nghieäm döï phoøng:+ Coâng taùc kieåm nghieäm kyõ thuaät thieát bò bao goàm

vieäc kieåm tra, xem xeùt beân trong vaø beân ngoaøi thieát bò (baogoàm caùc boä phaän chòu aùp löïc, caùc duïng cuï kieåm tra, ñolöôøng, phuï tuøng ñöôøng oáng...) ñeå xaùc ñònh tình traïng kyõ

thuaät, phaùt hieän nhöõng hö hoûng, khuyeát taät...+ Thöû nghieäm ñoä beàn baèng aùp löïc chaát loûng (thoângthöôøng laø nöôùc), ñeå xaùc ñònh khaû naêng chòu löïc cuûa thieátbò.

+ Thöû nghieäm ñoä kín cuûa thieát bò baèng khí neùn.+ Kieåm tra xaùc ñònh chieàu daøy thaønh thieát bò, khuyeát

taät, moái haøn. Söûa chöõa phoøng ngöøa:

Coâng taùc söûa chöõa thieát bò aùp löïc bao goàm caùc daïng:+ Söûa chöõa söï coá: ñeå khaéc phuïc nhöõng hö hoûng nhoû

xaûy ra trong quaù trình vaän haønh, söû duïng thieát bò.+ Söûa chöõa ñònh kyø: söûa chöõa vöøa hoaëc söûa chöõa lôùnnhaèm thay theá töøng phaàn hoaëc thay theá toaøn boä thieát bòkhoâng coøn khaû naêng laøm vieäc an toaøn.

6.4. AN TOAØN ÑOÁI VÔÙI THIEÁT BÒ NAÂNG HAÏ6.4.1. Nhöõng khaùi nieäm cô baûn6.4.1.1. Phaân loaïi thieát bò naâng 1. Maùy truïc: laø nhöõng thieát bò naâng hoaït ñoäng theo chu kyøduøng ñeå naâng, chuyeån taûi (ñöôïc giöõ baèng moùc hoaëc caùc

boä phaän mang taûi khaùc) trong khoâng gian.a. Maùy truïc kieåu caàn: laø maùy truïc coù boä phaän mang taûitreo ôû caàn hoaëc ôû xe con di chuyeån theo caàn.b. Maùy truïc kieåu caàu: laø maùy truïc coù boä phaän mang taûitreân caàu cuûa xe con hoaëc palaêng di chuyeån theo yeâu caàuchuyeån ñoäng.c. Maùy truïc kieåu ñöôøng caùp: laø maùy truïc coù boä phaänmang taûi treo treân xe con di chuyeån theo caùp coá ñònh treân caùctruï ñôõ.

68



2. Xe tôøi chaïy treân ñöôøng ray ôû treân cao3. Palaêng laø thieát bò naâng ñöôïc treo vaøo keát caáu coá ñònhhoaëc treo vaøo xe con, palaêng coù daãn ñoäng baèng ñoäng côñieän goïi laø palaêng ñieän, palaêng coù daãn ñoäng baèng tay goïilaø palaêng thuû coâng.4. Tôøi laø thieát bò naâng ñöôïc duøng ñeå naâng, haï vaø keùo taûi.

Tôøi coù theå hoaït ñoäng nhö moät thieát bò hoaøn chænh rieâng vaøcoù theå ñoùng vai troø moät boä phaän cuûa thieát bò naâng phöùctaïp khaùc. Tôøi daãn ñoäng baèng ñoäng cô ñieän goïi laø tôøi ñieän,tôøi daãn ñoäng baèng tay goïi laø tôøi thuû coâng.5. Maùy naâng: laø maùy coù boä phaän mang taûi ñöôïc naâng, haïtheo khung daãn höôùng. Maùy naâng duøng ñeå naâng nhöõng vaätcoù khoái löôïng lôùn, coàng keành neân deã gaây nguy hieåm.6.4.2. Nhöõng söï coá, tai naïn thöôøng xaûy ra cuûa thieát bònaâng1. Rôi taûi troïng: chuû yeáu laø do naâng quaù taûi laøm ñöùt caùp

naâng taûi, naâng caàn, moùc buoäc taûi, do coâng nhaân laùi khinaâng hoaëc khi quay caàn taûi bò vöôùng vaøo caùc vaät xungquanh; phanh cuûa cô caáu naâng bò hoûng, maù phanh bò moønquaù möùc qui ñònh, momen phanh quaù beù, daây caùp bò moønhoaëc bò ñöùt, moái noái caùp khoâng ñaûm baûo...2. Saäp caàn: laø söï coá thöôøng xaûy ra vaø gaây cheát ngöôøi, donoái caùp khoâng ñuùng kyõ thuaät, khoùa caùp maát , hoûng phanh,coù theå do caàu quaù taûi ôû taàm vôùi xa nhaát laøm ñöùt caùp.3. Ñoå caàu: do vuøng ñaát maët baèng laøm vieäc khoâng oån ñònh,ñaát bò luùn hoaëc maët baèng coù goùc nghieâng quaù qui ñònh.

Caàu quaù taûi hoaëc taûi vöôùng vaøo vaät xung quanh. Tröôøng hôïpduøng caàu ñeå nhoå caây hay caùc keát caáu choân döôùi ñaát cuõngdeå gaây nguy hieåm ñoå caàu.4. Tai naïn veà ñieän: tai naïn veà ñieän coù theå xaûy ra caùctröôøng hôïp sau:

• Thieát bò ñieän chaïm voû.• Caàn caåu chaïm vaøo ñöôøng daây maïng ñieän hay bò phoùng

ñieän hoà quang do vi phaïm khoaûng caùch an toaøn ñoái vôùiñieän cao aùp.

• Thieát bò naâng ñeø leân daây caùp maïng ñieän.

6.4.3. Caùc bieän phaùp kyõ thuaät an toaøn1. Yeâu caàu an toaøn ñoái vôùi moät soá chi tieát, cô caáuquan troïng cuûa thieát bò naânga) Caùp:

* Choïn caùp:+ Caùp söû duïng phaûi coù khaû naêng chòu löïc phuø hôïp vôùi

löïc taùc duïng leân caùp.

69

K S

P ≥



Trong ñoù : P löïc keùo ñöùt caùpS löïc lôùn nhaát taùc duïng leân daây caùp trong

quaù trình laøm vieäc.K laø heä soá an toaøn

+ Caùp coù caáu taïo phuø hôïp vôùi tính naêng söû duïng cuûa

noù. + Caùp coù ñuû chieàu daøi caàn thieát. Ñoái vôùi caùp duøngñeå buoäc thì phaûi ñaûm baûo goùc taïo thaønh giöõa caùc nhaùnhcaùp khoâng lôùn hôn 900.

-Loaïi boû caùp: sau moä thôøi gian söû duïng, caùp seõ bò moøn do masaùt, ræ vaø deå bò gaõy, ñöùt caùc sôïi do bò cuoán vaøo tang vaøqua roøng roïc, hieän töôïng ñoù phaùt trieån daàn ñeán moät luùcnaøo ñoù thì caùp môùi bò ñöùt hoaøn toaøn. Ngoaøi ra caùp coøn bòhoûng do thaét nuùt, bò keïp...b) Xích : Caùc loaïi xích ñöôïc söû duïng laø xích haøn vaø xích laù

- Xích haøn: caùc maét xích coù hình oâ van, hai ñaàu ñöôïc haønnoái vôùi nhau maét naøy loàng vaøo maét kia.

- Xích laù: caùc maét xích ñöôïc daäp theo maãu vaø noái vôùinhau baèng caùc truïc quay.

- Choïn xích: xích söû duïng phaûi coù khaû naêng chòu löïc phuøhôïp vôùi löïc taùc duïng leân xích

Trong ñoù: P laø löïc keùo ñöùt xích.S laø löïc lôùn nhaát taùc ñoäng leân daây xích trong

quaù trình laøm vieäc.K heä soá an toaøn

70



- Loaïi boû xích: khi maét xích ñaõ moøn quaù 10 % kíchthöôùc ban ñaàu thì khoâng söû duïng ñöôïc nöõa.c) Tang vaø roøng roïc

- Tang: tang duøng cuoän caùp hay cuoän xích, yeâu caàu cuûatang:

+ Baûo ñaûm ñöôøng kính theo yeâu caàu.

+ Caáu taïo tang phaûi ñaûm baûo vôùi yeâu caàu laømvieäc.+ Tang phaûi loaïi boû khi raïn nöùt.

Roøng roïc: duøng thay ñoåi höôùng chuyeån ñoäng cuûa caùp hayxích ñeå laøm lôïi veà löïc hay toác ñoä; yeâu caàu cuûa roøng roïc:

+ Ñaûm baûo ñöôøng kính puli theo yeâu caàu.+ Caáu taïo phuø hôïp vôùi cheá ñoä laøm vieäc.+ Roøng roïc phaûi loaïi boû khi raïn, nöùt hay moøn saâu quaù

0,5 mm ñöôøng kính caùp.- Ñöôøng kính cuûa tang vaø puli cuoän caùp xaùc ñònh theo

coâng thöùc: D ≥ d(e –1) Trong ñoù: D laø ñöôøng kính cuûa tang, puli (ño ôû choã caùp

tieáp xuùc)d laø ñöôøng kính cuûa caùp.

e heä soá phuï thuoäc vaøo daïng truyeàn ñoäng vaøcheá ñoä laøm vieäc cuûa maùy Ñöôøng kính cuûa tang, puli coù raõnhñònh hình cuoän xích haøn

D ≥ 20d vôùi truyeàn ñoäng thuû coângD ≥ 30d vôùi truyeàn ñoäng baèng cô khí

Trong ñoù: D laø ñöôøng kính cuûa tang, pulid laø ñöôøng kính cuûa sôïi daây theùp laøm xíchd) Phanh:

Phanh ñöôïc söû duïng ôû taát caû caùc loaïi maùy truïc vaø ôûhaàu heát caùc cô caáu cuûa chuùng. Taùc duïng cuûa phanh laøduøng ñeå ngöøng chuyeån ñoäng cuûa moät cô caáu naøo ñoù hoaëcthay ñoåi toác ñoä cuûa noù.- Choïn phanh:

Trong ñoù: Mp : momen do phanh sinh ra.Mt : momen oå truïc truyeàn ñoäng.Kp: heä soá döï tröõ cuûa phanh, heä soá naøy phuï

thuoäc vaøo daïng truyeàn ñoäng vaø cheá ñoä laøm vieäc cuûa maùy Loaïi boû phanh: Phanh ñöôïc loaïi boû trong caùc tröôøng hôïp

sau:+ Ñoái vôùi maù phanh phaûi loaïi boû khi moøn khoâng ñeàu, maùphanh khoâng môû ñeàu, maù moøn tôùi ñinh vít giöõa maù phanh,

71

pt

p K M

M ≥



Baùnh phanh bò moøn saâu quaù 1mm, phanh coù veát raïnnöùt, khi phanh laøm vieäc maù phanh chæ tieáp xuùc vôùi baùnhmoät goùc nhoû hôn 80 % goùc qui ñònh,

Ñoä hôû cuûa maù phanh vaø baùnh phanh lôùn hôn 0,5mm khiñöôøng kính baùng phanh 150-200mm vaø lôùn hôn 1-2 mm khiñöôøng kính baùnh phanh 300 mm,

Baùnh phanh bò moøn töø 30% ñoä daøy ban ñaàu trôû leân, ñoädaøy cuûa maù phanh moøn quaù 50%.+ Ñoái vôùi phanh ñai, phaûi loaïi boû khi coù veát nöùt ôû treân ñaiphanh,

Khi ñoä hôû giöõa ñai phanh vaø baùnh phanh nhoû hôn 2 mmvaø lôùn hôn 4 mm,

Khi baùnh phanh bò moøn hôn 30 % chieàu daøy ban ñaàu cuûathaønh baùnh phanh,

Khi ñai phanh bò moøn quaù 50% chieàu daøy ban ñaàu,Khi phanh laøm vieäc ñai phanh chæ tieáp xuùc vôùi baùnh

phanh moät goùc nhoû hôn 80% goùc tính toaùn,Khi ñai phanh vaø baùnh phanh moøn khoâng ñeàu.

6.5. NHÖÕNG NGUYEÂN NHAÂN GAÂY RA CHAÁN THÖÔNG KHI SÖÛDUÏNG MAÙY MOÙC THIEÁT BÒ6.5.1. Caùc nguyeân nhaân do thieát bò:

Ngöôøi thieát keá phaûi coù moät caùch nhìn toaøn dieän,phöông phaùp tính toaùn chính xaùc môùi ñaûm baûo an toaøn cho

ngöôøi coâng nhaân khi söû duïng thieát bò maùy moùc.Khi thieát keá maùy moùc thieát bò phaûi chuù yù ñaûm baûocaùc ñieàu kieän:

• Ñoä cöùng, ñoä beàn, ñoä oån ñònh vaø tieän lôïi cho coângnhaân.

• Chòu aên moøn (cô hoïc vaø hoùa hoïc).• Khaû naêng chòu nhieät, chòu chaán ñoäng.• Heä thoáng an toaøn phaûi ñaûm baûo.

Khoâng ñaûm baûo ñuùng möùc caùc ñieàu kieän treân deã xaûyra tai naïn cho coâng nhaân khi söû maùy moùc thieát bò.

* Đối vớ i các chi tiết máy và cơ cấu chịu lực quan trọng như móc, cápcủa cần trục, vỏ các bình chịu áp lực, trục, bánh răng,… nếu thiếu độ bềncơ học có thể làm rơ i vật nặng, đổ vỡ bình, gẫy trục, vỡ bánh răng.6.5.2. Caùc nguyeân nhaân do cheá taïo laép raùp:

Neáu ngöôøi thieát keá tính toaùn chính xaùc, chu ñaùo nhöngngöôøi cheá taïo khoâng ñaûm baûo cuõng laøm cho maùy moùc thieátbò, thieáu an toaøn.

Thieáu soùt trong cheá taïo, laép raùp thöôøng ôû caùc daïng sau:- Duøng vaät lieäu khoâng ñuùng- Cheá taïo khoâng ñaûm baûo chaát löôïng

72



- Cheá taïo thieáu chính xaùc- Laép raùp khoâng ñaûm baûo theo qui trình, khoâng ñaûm baûo

khoaûng caùch, khe hôû, khoâng theo caùc höôùng daãn caàn thieát6.5.3. Caùc nguyeân nhaân do baûo quaûn, söû duïng:

Ngöôøi ta thöôøøng noùi: “cuûa beàn taïi ngöôøi”. Ñuùng vaâïy!Ngöôøi bieát baûo quaûn, söû duïng ñuùng möùc theo qui trình chaët

cheõ →maùy moùc thieát bò raát laâu hö.Cho neân tuøy theo loaïi maùy maø nhaø cheá taïo coù qui ñònhcaùch baûo quaûn vaø cheá ñoä söû duïng. Phaûi thöôøng xuyeânkieåm tra, ñieàu chænh caùc cô caáu an toaøn cho phuø hôïp vôùi cheáñoä söû duïng cuûa maùy.

Neáu vi phaïm qui trình coâng ngheä, khoâng thöôøng xuyeânbaûo döôõng vaø duy trì cheá ñoä laøm vieäc hôïp lyù cuûa thieát bò,chaéc chaén seõ daãn ñeán tai naïn6.6 NHÖÕNG BIEÄN PHAÙP AN TOAØN CHUÛ YEÁU6.6.1. Yeâu caàu chung (thieát keá maùy)

Thieát keá maùy hôïp lyù phaûi thoõa maõn haøng loaït yeâucaàu. Ñoù laø tính kinh teá, laøm vieäc coù naêng suaát cao, beàn,ñeïp, deã cheá taïo, deã baûo döôõng vaø söû duïng... nhöng ñaëcbieät quan troïng laø phaûi an toaøn cho ngöôøi söû duïng.

Yeâu caàu ngöôøi thieát keá phaûi coù moät caùch nhìn toaøndieän, tính toaùn chính xaùc vaø thoõa maõn caùc yeâu caàu ñaët ra.

Ñeå baûo ñaûm maùy moùc laøm vieäc an toaøn, ngöôøi thieátkeá caàn löu yù:

∗ Quan taâm ñeán theå löïc, thaàn kinh, thoùi quen cuûa conngöôøi.

∗ Cô caáu ñieàu khieån phaûi ñôn giaûn, deã nhaän bieát, naèmtrong phaïm vi hoaït ñoäng thuaän lôïi cuûa tay, chaân, taàmquan saùt cuûa maét.

∗ Löïc ñieàu khieån phaûi nhoû, phuø hôïp vôùi söùc khoûe cuûacon ngöôøi.Caàn ñaëc bieät ñeà phoøng tröôøng hôïp ñieàu khieån nhaàm

laãn do:Cô caáu ñieàu khieån quaù phöùc taïp.Cô caáu ñieàu khieån boá trí loän xoän.Cô caáu ñieàu khieån khoù quan saùt

∗ Hình daùng beân ngoaøi cuûa maùy cuõng coù yù nghóa veà an toaønlao ñoäng vaø laøm giaûm nheï söùc lao ñoäng.

∗ Caùc boä phaän truyeàn ñoäng neân che chaén ñeán möùc toái ña∗ Maøu sôn cuûa maùy, cô caáu ñieàu khieån ngoaøi yù nghóa baûo veä

coøn coù yù nghóa söû duïng.∗ Ñaëc bieät, cô caáu ñieàu khieån, caùc chi tieát chuyeån ñoäng caàn

coù maøu saéc deã phaân bieät.Heä thoáng an toaøn phaûi ñaûm baûo:

• An toaøn khi quaù taûi (cô khí + ñieän)

73



• An toaøn khi suït aùp (Ñieän)• An toaøn khi maát naêng löôïng: caùc cô caáu naâng haøng

duøng ñieän.• An toaøn khi coù söï coá• An toaøn khi coâng nhaân ñieàu khieån nhaàm laãn.• Hay töï ñoäâng an toaøn khi coâng nhaân thao taùc nhaàm

6.6.2. Cô caáu che chaén vaø baûo veä phoøng ngöøaa. Cô caáu che chaén baûo veä• Coù nhieäm vuï caùch ly ngöôøi coâng nhaân ra khoûi vuøng

nguy hieåm.• Noù coù moät taùc duïng raát quan troïng: tuøy theo möùc ñoä

baûo veä, ñieàu kieän laøm vieäc cuûa maùy moùc maø cô caáuche chaén baûo veä coù caáu taïo khaùc nhau.Coù theå chia cô caáu che chaén ra hai loaïi:

• Coá ñònh• Thaùo laép.

b. Cô caáu phoøng ngöøaLaø cô caáu ñeà phoøng söï coá cuûa thieát bò coù lieân quanñeán ñieàu kieän an toaøn cuûa coâng nhaân.

Söû duïng maùy moùc, thieát bò xaûy ra söï coá thöôøng do caùcnguyeân nhaân kyõ thuaät khaùc nhau:Quaù taûi, Suït aùp, Boä phaändi ñoäng vöôït quaù giôùi haïn qui ñònh,Toác ñoä chuyeån ñoäng quaùlôùn,AÙp suaát, nhieät ñoä quaù giôùi haïn qui ñònh.

Theo khaû naêng phuïc hoài söï laøm vieäc cuûa thieát bò, cô caáuphoøng ngöøa ñöôïc chia ra ba loaïi:

∗ Caùc heä thoáng coù theå töï ñoäng phuïc hoài laïi khaû naêng

laøm vieäc∗ Caùc heä thoáng phuïc hoài baèng tay∗ Caùc heä thoáng phuïc hoài baèng caùch thay baèng caùc caùi

môùi6.6.3 Cô caáu ñieàu khieån vaø phanh haõm:Nhöõng yeâu caàu cuûa cô caáu ñieàu khieån:

∗ Cô caáu ñieàu khieån phaûi boá trí sao cho coâng nhaân khoângnaèm trong vuøng nguy hieåm cuûa maùy, coù tö theá laøm vieäcphuø hôïp: khoâng cao quaù, thaáp quaù, xa quaù, traùnh tình traïngcoâng nhaân phaûi cuùi gaäp, vôùi cao, maát thaêng baèng,...

∗ Cô caáu ñieàu khieån phaûi thích öùng vôùi thoùi quen vaøphaûn xaï töï nhieân cuûa con ngöôøi.

∗ Cô caáu ñieàu khieån thöôøng xuyeân söû duïng boá trí ôû phíatay phaûi, chaân phaûi, ôû gaàn hay tröôùc maët ngöôøi ñieàu khieån(ñuùng taàm vôùi ñeå deã thao taùc).

Cô caáu ñieàu khieån ít söû duïng, yeâu caàu löïc nheï boá trí xahôn vaø ôû phía chaân traùi, tay traùi ...

∗ Nuùt ñieàu khieån, tay caàm: caàn deã phaân bieät, deã caàmnaém, goïn vaø coù löïc ñieàu khieån nhoû.

74



6.6.4 Tín hieäu an toaøn:Tín hieän an toaøn laø tín hieäu baùo hieäu tình traïng laøm

vieäc cuûa maùya. Tín hieäu aùnh saùng:

Laø moät bieän phaùp raát an toaøn, ñöôïc söû duïng roäng raûitrong caùc xí nghieäp, trong giao thoâng

Tieâu chuaån quoác teá veà tín hieäu aùnh saùng ñaõ ñöôïc qui ñònhnhö sau: AÙnh saùng ñoû: tín hieäu caám, bieåu thò söï nguy hieåm tröïc tieáp"döøng maùy”, “baét ñaàu”,.. AÙnh saùng vaøng: tín hieäu ñeàø phoøng, bieåu thò söï caàn thieátphaûi chuù yù. AÙnh saùng xanh: tín hieäu cho pheùp, bieåu thò söï an toaøn.b. Tín hieäu maøu saéc:

Maøu ñoû: theo sinh hoïc, laøm taêng huyeát aùp vaø kích thíchsöï hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi, laøm cho con ngöôøi nhôù tôùi löûa

vaø maùu → gaây phaûn xaï coù ñieàu kieän → höôùng con ngöôøi töïbaûo veä → duøng ñeå ñeà phoøng caùc nguy hieåm tröïc tieáp: yeâucaàu coù phaûn öùng töùc thôøi.

Maøu vaøng: kích thích thò giaùc nhöng khoâng coù taùc duïngkích thích maïnh nhö maøu ñoû, coù khaû naêng taäp trung chuù yù →bôûi vaäy ñöôïc duøng ñeå baùo hieäu söï ñeà phoøng.

Maøu xanh laù caây: laøm haï huyeát aùp → bieåu thò söï yeântónh vaø khoâng nguy hieåm → ñöôïc söû duïng laøm tín hieäu antoaøn.c. Tín hieäu aâm thanh:

Ñaây laø moät tín hieäu an toaøn khaù quan troïng trong vieäcsöû duïng caùc thieát bò maùy moùc vaø noù ñöôïc öùng duïng raátroäng raõi.

Tín hieäu aâm thanh töï ñoäng: nhö van an toaøn, noài hôi...Coù maùy ño oâ nhieãm moâi tröôøng laøm vieäc → khi ñoä oâ

nhieãm vöôït quaù giôùi haïn qui ñònh →coù coøi baùo ñoäng ñeå moïingöôøi bieát ra khoûi vuøng nguy hieåm hay söû duïng phoøng hoä caùnhaân.

Tín hieäu aâm thanh ñieàu khieån.

Chöông VIIKYÕ THUAÄT PHOØNG CHAÙY VAØ CHÖÕA CHAÙY

7.1. NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CÔ BAÛN VEÀ CHAÙY VAØ NOÅ7.1.1. Khaùi nieäm veà chaùy - noå1. Ñònh nghóa chaùy:

• - Chaùy laø phaûn öùng hoùa hoïc xaûy ra nhanh choùng, phaùtnhieät vaø phaùt quang.

• - Ñaõ chaùy → coù phaùt nhieät. Nhöng phaùt nhieät chöa haúnñaõ chaùy.

75



2. Ñònh nghóa noå:Coù nhieàu hieän töôïng noå, nhöng caên cöù vaøo tính chaát noå

ngöôøi ta chia ra hai loaïi noå chính:Noå lyù hoïc: laø nhöõng tröôøng hôïp noå do aùp suaát trong moättheå tích taêng leân quaù cao, voû theå tích khoâng chòu noåi aùp löïcneân bò phaù vôõ →noå.

Noå hoùa hoïc: laø hieän töôïng noå do chaùy quaù nhanh gaây ra.Caùc loaïi thuoác noå, bom, ñaïn... khi noå ñeàu laø hieän töôïng noåhoùa hoïc.3. Nhieät ñoä chôùp chaùy, nhieät ñoä boác chaùy, nhieät ñoätöï boác chaùy

Nhieät ñoä chôùp chaùy: laø nhieät ñoä toái thieåu cuûa nhieânlieäu loûng taïi ñoù hôi cuûa noù taïo ñöôïc vôùi khoâng khí moät hoånhôïp vaø baét chaùy khi ñöa ngoïn löûa tôùi gaàn.

Nhieät ñoä boác chaùy: Laø nhieät ñoä toái thieåu taïi ñoù maãuthöû ñöôïc ñoát noùng trong nhöõng ñieàu kieän qui öôùc baét chaùy

khi ñöa ngoïc löûa tôùi gaàn vaø chaùy trong htôøi gian khoâng döôùi 5giaây.Nhieät ñoä töï boác chaùy: laø nhieät ñoä toái thieåu, taïi ñoù

ngoïn löûa xuaát hieän treân maãu thöû vaø khoâng bò daäp taét.4. Aùp suaát töï boác chaùy:

Aùp suaát töï boác chaùy cuûa hoãn hôïp khí laø aùp suaát toáithieåu, taïi ñoù quaù trình töï boác chaùy xaûy ra.7.1.2. Nhöõng ñieàu kieän xaûy ra quaù trình chaùy

Coù ba ñieàu kieän:1. Chaát chaùy:

ÔÛ ba theå: raén, loûng, khí.• Chaát raén: goã, cuûi, vaûi, cao su,...• Chaát loûng: xaêng, daàu, coàn,...• Chaát khí: C2H2 (axetylen), CO (oxyt dicacbon). CH4 (meâtan),

H2,...Khaû naêng boác chaùy vaø toác ñoä chaùy cuûa chuùng khaùc

nhau..2. OÂ xy giuùp cho söï chaùy

• Trong khoâng khí coù 21 % oxy (tính theo theå tích). Baûn thaânoxy khoâng chaùy ñöôïc nhöng khoâng coù oxy cuõng khoâng

chaùy ñöôïc.• Cung caáp oxy ôû möùc caàn thieát môùi taïo söï chaùy toát. Coùkhi cung caáp oâxy doài daøo quaù laïi khoâng chaùy ñöôïc.

3. Nguoàn nhieätNguoàn nhieät phaûi ñuû naêng löôïng vaø tieáp xuùc trong thôøi

gian nhaát ñònh môùi chaùy ñöôïc Tuy nhieân khoâng phaûi baát cöù tröôøng hôïp naøo coù ñuû ba

ñieàu kieän treân ñeàu coù theå chaùy ñöôïc. Chaát chaùy loaõng

76



quaù, öôùt quaù,oxy thieáu, ngoïn löûa yeáu vaø thôøi gian chuaån bòchaùy khoâng ñuû ñeàu khoâng theå chaùy ñöôïc.7.1.3. Ñaëc ñieåm chaùy cuûa caùc vaät lieäu khaùc nhau

Quaù trình chaùy cuûa caùc chaát theå: raén – loûng- khí ñeàutraûi qua ba giai ñoaïn: CHUAÅN BÒ – BAÉT CHAÙY – CHAÙY, Tuynhieân nhieät ñoä dieãn bieán caùc giai ñoaïn ôû moãi chaát coù khaùc

nhau.1. Chaùy noå cuûa hoãn hôïp hôi, khí vôùi khoâng khí SöïÏ chaùy cuûa hoãn hôïp thoâng thöôøng baét ñaàu töø moät

ñieåm sau ñoù lan truyeàn ra toaøn boä theå tích chöùa hoãn hôïpchaùy.

Tuøy thuoäc toác ñoä lan truyeàn ngoïn löûa maø phaân thaønh:quaù trình chaùy vaø quaù trình noå.

Chaùy oån ñònh (bình thöôøng): toác ñoä lan truyeàn cuûa ngoïnlöûa töø vaøi mm ñeán vaøi cm/giaây, t=14000C.

• Chaùy gaây noå: toác ñoä lan truyeàn ngoïn löûa tôùi haøng

chuïc, haøng traêm m/giaây.Chaùy kích noå (chaùy neùn aùp): toác ñoä lan truyeàn cuûa ngoïnlöûa töø 1-4 km/s. Chaùy kích noå raát nguy hieåm.

AÙp suaát coù theå leân ñeán 8 at; Nhieät ñoä coù theå leânñeán 20000C.

Chaùy kích noå thöôøng gaây thieät haïi lôùn cho thieát bò vaøngöôøi. Cho neân phaûi coù bieän phaùp phoøng noå baûo ñaûm.

Ñeà phoøng khí chaùy, hôi tích tuï moät khu vöïc naøo ñoù khigaëp moài löûa →chaùy.2. Chaùy cuûa chaát loûng

Phaàn lôùn caùc chaát chaùy theå loûng nguy hieåm hôn caùc chaátchaùy theå raén vì:• Deã baét chaùy hôn.• Chaùy nhanh hôn.

Hôi cuûa chuùng trong khoâng khí deã taïo thaønh hoãn hôïp noå khoùdaäp taét baèng nöôùc.

• Dieän ñaùm chaùy deã lan roäng (nhieân lieäu theå loûng →

chaûy loang →chaùy roäng).Ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä nguy hieåm cuûa chaát chaùy theå

loûng, ngöôøi ta döïa vaøo nhieät ñoä buøng chaùy.

Ñònh nghóa: ”Nhieät ñoä buøng chaùy laø nhieät ñoä thaáp nhaátcuûa chaát chaùy khi hoãn hôïp khí (hôi) thoaùt ra treân beà maëtchaát chaùy vôùi khoâng khí coù theå chaùy neáu nguoàn nhieät ñöavaøo vaø taét neáu ñöa nguoàn nhieät ra”.

• Chaát loûng deã chaùy chia laøm ba loaïi:- Loaïi cöïc kyø nguy hieåm: coù nhieät ñoâï buøng chaùy döôùi –

130C,

77



- Loaïi thöôøng xuyeân nguy hieåm: loaïi coù nhieät ñoä buøngchaùy töø –13 0C ÷27 0C - Loaïi coù nguy hieåm khi nhieät ñoä khoângkhí cao:

- Loaïi coù nhieät ñoä buøng chaùy töø 270C ÷ 660C .Ñaëc ñieåm cuûa ñaùm chaùy theå loûng (xaêng, daàu) coù hieäntöôïng traøo vaø phuït chaát chaùy ra khoûi giôùi haïn chöùa. Hieän

töôïng ñoù laø coù söï nung noùng chaát chaùy. Trong chaát loûng coùlaãn nöôùc bò nung noùng boác hôi bay ra ngoaøi.Caùc chaát chaùy loûng ñeàu nheï hôn vaø khoâng tan trong

nöôùc, khi phun nöôùc thì noåi leân treân. Cho neân phaûi chöõa chaùybaèng boït, caùc hôïp chaát hoùa hoïc ñaëc bieät vaø cuõng coù theåchöõa chaùy baèng tia buïi nöôùc.3. Chaùy cuûa chaát raénÑònh nghóa:

Nhieät ñoä baét chaùy laø nhieät ñoä cuûa chaát chaùy maøôû nhieät ñoä ñoù hôi vaø khí chaùy thoaùt ra töø chaát chaùy vôùi

toác ñoä ñaûm baûo cho söï chaùy oån ñònh.Chaát chaùy theå raén bao goàm caùc chaát höõu cô maø thaønhphaàn chuû yeáu laø caùcbon, hydro, oxy, nitô vaø caùc chaát voâ cônhö Kali, Natri, Magieâ, nhoâm, Titan, löu huyønh, phoát pho vaø caùchôïp chaát cuûa chuùng.

Ngöôøi ta phaân ra ba nhoùm vaät lieäu: khoâng chaùy, khoùchaùy vaø deã chaùy.

Vaät lieäu khoâng chaùy.Vaät lieäu khoù chaùyVaät lieäu deã chaùy

• Chaát raén coù hai kieåu chaùy:Chaùy coù ngoïn löûa: vaät lieäu laø caùc chaát höõu cô coù haømlöôïng caùcbon > 60%.Chaùy khoâng coù ngoïn löûa: vaät lieäu laø coác, than goã, kim loaïikieàm, kim loaïi kieàm thoå.Caùc chaát coù thaønh phaàn hoùa hoïc phöùc taïp, khi chaùy taïo ra

ngoïn löûa, sinh khoùi• Toác ñoä chaùy phuï thuoäc nhieàu yeáu toá:-Baûn chaát cuûa chaát chaùy.-Söï cung caáp oxy tôùi vuøng chaùy.

-Nhieät ñoä vaø aùp suaát.-Dieän tích tieáp xuùc cuûa vaät chaùy vôùi khoâng khí.7.2. PHOØNG CHAÙY TRONG COÂNG NGHIEÄP7.2.1. Caùc bieän phaùp phoøng chaùy noå

Caùc bieän phaùp phoøng chaùy vaø noå:• -Bieän phaùp kyõ thuaät.• -Toå chöùc vaø huaán luyeän.• -Tuyeân truyeàn vaø giaùo duïc.• -Phaùp cheá nhaø nöôùc.

78



Quan troïng nhaùt laø bieän phaùp kyõ thuaät: Thay theá caùc khaâu saûn xuaát nguy hieåm baèng caùc khaâ

saûn xuaát ít nguy hieåm hôn. Cô khí hoùa, töï ñoäng hoùa, lieân tuïc hoùa caùc quaù trình saû

xuaát coù tính chaát nguy hieåm, caùc quaù trình quan troïng hoaëtoaøn boä neáu xeùt thaáy caàn thieát ñeå ñaûm baûo an toaøn.

Thieát bò phaûi ñaûm baûo kín. Taïi caùc choå noái, thaùo ruùt, naïvaøo cuûa thieát bò phaûi kín ñeå haïn cheá thoaùt hôi, khí chaùy rakhu vöïc saûn xuaát.

Neáu quaù trình saûn xuaát ñoøi hoûi phaûi duøng dungmoâi, trong ñieàu kieän coù theå, neân choïn dung moâi khoù bayhôi, khoù chaùy thay cho dung moâi deã bay hôi, deã chaùy.

Caùch li hoaëc ñaët caùc thieát bò hay coâng ñoaïn deãchaùy noå ra moät khu vöïc xa caùc thieát bò, coâng ñoaïn khaùc.Ñaët chuùng ôû nhöõng nôi thoaùng gioù hoaëc ñaët ra ngoaøitrôøi

Loaïi tröø moïi khaû naêng phaùt sinh ra moài löûa taïnhöõng choå saûn xuaát coù lieân quan ñeán caùc chaát deã chaùynoå. Traùnh moïi khaû naêng taïo ra noàng ñoä noå nguy hieåmcuûa chaát chaùy trong caùc thieát bò, oáng daãn khí hay trongheä thoáng thoâng gioù.

Tröôùc khi ngöøng thieát bò ñeå söûa chöõa, tröôùc khi ñöavaøo hoaït ñoäng trôû laïi caàn thieát thoåi hôi nöôùc, khí trô vaøothieát bò ñoù.

Giaûm tôùi möùc thaáp nhaát löôïng chaát chaùy noå trongkhu vöïc saûn xuaát.

Taát caû caùc bieän phaùp treân caàn ñöôïc giaûi quyeáttoát ngay töø khi choïn phöông aùn thieát keá moät coâng trình,moät nhaø maùy.

7.2.2. Caùc nguyeân nhaân vaø bieän phaùp ñeà phoøng chaùydo ñieän1. Chaùy do chaäp maïch:

Chaäp maïch laø hieän töoïng caùc pha chaäp vaøo nhau, daâynoùng chaïm vaøo daây nguoäi, daây noùng chaïm ñaát laøm ñieäntrôû maïch ngoaøi raát nhoû, doøng ñieän trong maïch taêng raát lôùnlaøm chaùy chaát caùch ñieän cuûa daây daãn, laøm chaùy thieát bòtieâu thuï ñieän.2. Chaùy do duøng ñieän quaù taûi: Quaù taûi laø hieän töôïng tieâu thuï ñieän quaù möùc taûi cuûadaây daãn.3. Chaùy do daây khoâng toát (loûng, hôû).

Doøng ñieän chaïy bình thöôøng vôùi moät tieát dieän daây daãnnhaát ñònh, nhöng khi ñi qua choå noái, laøm cho ñieåm noái noùngñoû →chaùy caùc chaát caùch ñieän vaø vaät keà beân.

79



Maët khaùc, ôû moái noái loûng coù hieän töôïng phoùng ñieän quakhoâng khí. Tia löûa ñieän coù nhieät ñoä 1500 – 20000C neáu gaëpchaát deã chaùy nhö khí xaêng, daàu, buïi boâng, vaûi, sôïi,.. coù theåbò chaùy.

Bieän phaùp ñeà phoøng: caùc ñieåm noái daây phaûi ñuùng kyõthuaät. Khi thaáy moái noái baêng keo bò khoâ, chaùy xeùm, phaûi

kieåm tra vaø noái chaët laïi. Khoâng ñöôïc co keùo daây ñieän hayphôi quaàn aùo treân daây. Ñöôøng daây daãn, caàu chì, caàu daokhoâng ñöôïc ñeå gæ, neáu ñeå gæ thì nôi gæ laø nôi phaùt nhieätlôùn.4. Chaùy do tia löûa tónh ñieän

Tónh ñieän phaùt sinh do ma saùt giöõa caùc vaät caùch ñieänvôùi nhau hay giöõa caùc vaät caùch ñieän vôùi daây daãn, do va ñaäpcuûa caùc chaát loûng caùch ñieän (xaêng, daàu) khi chuyeån roùt,loaïi va ñaäp cuûa caùc chaát loûng caùch ñieän vôùi kim loaïi.

Bieän phaùp ñeà phoøng tónh ñieän:

Truyeàn ñieän tích tónh ñieän ñi baèng caùch tieáp ñaát cho caùcthieát bò maùy moùc, caùc beå chöùa caùc oáng daãn. Taêng ñoä aåm töông ñoái cuûa khoâng khí ôû trong caùc phaân

xöôûng coù nguy hieåm tónh ñieän leân 70%Daây ñai truyeàn ñoäng toát nhaát phaûi tieáp ñaát caùc phaàn

kim loaïi, coøn nhieät ñoä daây ñai thì boâi lôùp daàu daãn ñieän ñaëcbieät nhö graphit leân beà maët ngoaøi trong luùc maùy nghæ.4. Hoà quang ñieän vaø söï truyeàn nhieät cuûa vaät tieâu thuïñieän

Hoà quang ñieän laø moät daïng phoùng ñieän trong khoâng khí,

söùc noùng cuûa hoà quang ñieän raát lôùn, coù theå ñeán 60000

C,hoà quang ñieän thöôøng xuaát hieän trong khi haøn ñieän, ôû caùccaàu dao

Bieän phaùp ñeà phoøng:Duøng nhöõng boä phaän ñaëc bieät ñeå traùnh hoà quang ñieän

nhö: caàu dao daàu, maùy bieán theá daàu. Tuyeät ñoái caám duøng baøn uûi, beáp ñieän maø khoâng coù

ngöôøi trong nom.Caám duøng chaát deã chaùy laøm chao ñeøn.Khoâng duøng boùng ñeøn ñieän ñeå saáy quaàn aùo.

Nhöõng vaät tieâu thuï ñieän nhö baøn uûi, ñeøn ñieän, beápñieän,... phaûi ñeå xa vaät deã chaùy ít nhaát 0,5 m.5. Tröôøng hôïp maùy bò chaùy :

Ñoäng cô ñieän laø maùy bieán ñieän naêng thaønh cô naêng.Nguoàn ñieän cung caáp vaøo ñoäng cô khoâng phaûi hoaøn toaønbieán thaønh cô naêng maø moät phaàn sinh nhieät naêng.7.2.3. Caùc hieän töôïng vaø nguyeân nhaân phoå bieán chaùynoå xaêng daàu:1. Söï nguy hieåm cuûa chaùy noå xaêng daàâu:

80



Xaêng daàu laø chaát loûng raát deã chaùy noå.Nhöõng tính chaát nguy hieåm cô baûn cuûa chaùy noå xaêng

daàu:Deã bay hôi nhaát laø xöù noùng nhö nöôùc ta.Hôi xaêng daàu khuyeách taùn trong khoâng khí, naëng hôn

khoâng khí 5,5 laàn bay laø laø treân maët ñaát → tích tuï nôi truõng →

hoøa laãn vôùi khoâng khí taïo hoãn hôïp noå 0,7 – 8% veà theå tích →gaëp tia löûa ñieän seõ noå.

Hôi xaêng daàu boác chaùy ôû nhieät ñoä thaáp.Xaêng daàu nheï hôn nöôùc (tæ troïng 0,7 ÷ 0,9) khoâng hoøa

tan trong nöôùc → noåi treân maët nöôùc, khi gaëp löûa chaùy dieänroäng.

Xaêng daàu chaùy toûa nhieàu nhieät. Toác ñoä chaùy cuûa xaêng daàu nhanh, neáu khoâng kòp thôøi

cöùu chöõa → lan roäng, khoù daäp taét.Khi vaän chuyeån xaêng daàu phaùt sinh tónh ñieän.

Tính chaát sinh sunfua saét2. Caùc hieän töôïng vaø nguyeân nhaân chaùy phoå bieáncuûa xaêng daàu:

Trong saûn xuaát:♦Ñeå xaêng daàu roø ræ, vöông vaõi khoâng thu doïn, xaêng bay hôitrong khu vöïc ñeå xaêng.♦ Ñeå hôi xaêng tích tuï trong phoøng khoâng coù thoâng gioù → coùtia löûa ñieän →chaùy.♦Bôm roùt xaêng daàu traøn ra ngoaøi →gaëp tia löûa buøng chaùy.

♦ Ñoát löûa söôûi gaàn maùy moùc chaïy baèng xaêng daàu raát deãchaùy.♦Môû naép thuøng phi xaêng baèng buùa saét, laáy ñaù gheø.Trong sinh hoïaït:

♦Duøng xaêng ñeå thaép ñeøn, naáu beáp daàu →chaùy noå.♦Laáy xaêng cho vaøo baät löûa → thöû taïi choå →chaùy.♦ Ñöïng xaêng vaøo chaäu ñeå gaàn löûa hay böng qua khu vöïc

coù löûa →chaùy.♦Xe gaén maùy: xe khoâng noå maùy keùo daây phin thöû löûa.

Do xaêng chaûy loang treân thaân maùy gaëp tia löûa buøng chaùy.

3. Bieän phaùp ñeà phoøng chaùy xaêng daàu:Xaêng daàu raát deã chaùy neân ta caàn löu yù caùc bieän

phaùp sau ñaây:- Nôi chöùa xaêng daàu döï tröõ phaûi coù khoùa, xa ñöôøng ñi laïi,nhaø ôû vaø kho taøng khaùc.- Xaêng daàu phaûi ñöôïc chöùa trong caùc duïng cuï toát, kín, ñeå nôiraâm maùt.- Khoâng duøng ngoïn löûa treân nôi coù xaêng daàu.- Khoâng duøng xaêng thaép ñeøn, ñun beáp.

81



- Heä thoáng ñieän trong khu vöïc chöùa xaêng daàu phaûi ñaûm baûoan toaøn, khoâng ñeå sinh tia löûa ñieän.- Môû naép thuøng ñöïng xaêng daàu phaûi duøng duïng cuï kim loaïimaøu khoâng phaùt tia löûa.- OÁng thaûi oâ toâ chôû xaêng, maùy bôm xaêng phaûi baûo ñaûmkhoâng coù taøn löûa phuït ra gaây chaùy.

- OÂtoâ, taøu hoûa, xaø lan,... chôû xaêng khoâng ñaäu ôû nôi ñoângngöôøi, gaàn khu vöïc coù tia löûa..- Beå chöùa xaêng daàu neân ñaët ngaàm hay nöûa ngaàm, xungquanh beå neân coù ñeå ngaên caùch.- Nhöõng kho xaêng daàu boá trí ven soâng phaûi ñaët phía döôùidoøng nöôùc vaø caùc coâng trình xaây döïng, kho taøng, khu daâncö,...- Khoâng chöùa xaêng daàu laãn vôùi hoùa chaát, vaät lieäu deã phaùtsinh tia löûa ñieän. Xaêng daàu chöùa trong phöông tieän ñoàng nhaátlaø 90-95 dung tích vaät chöùa

7.3. CHÖÕA CHAÙY VAØ PHÖÔNG TIEÄN CHÖÕA CHAÙY 7.3.1. Nguyeân lyù chöõa chaùy

- Sự cháy sẽ đượ c chấm rứt khi giảm tốc độ phát nhiệt từ vùng cháy vàkhi tăng tốc độ truyền nhiệt từ vùng cháy ra môi trườ ng xung quanh.

- Giảm tốc độ phát nhiệt hoặc ngừng phát nhiệt trong vùng cháy cóthể đạt đượ c bằng cách ức chế phản ứng cháy bằng phươ ng pháp hóa học,pha loãng chất cháy bằng chất không cháy hoặc cách ly chất phản ứng cháyra khỏi vùng cháy.

- Tăng tốc độ truyền nhiệt từ vùng cháy ra môi trườ ng xung quanh có

thể đạt đượ c bằng cách làm lạnh nhanh chóng vùng cháy và chất phản ứng cháy. - Để thực hiện các quá trình đó người ta dùng các phương pháp khác nhau gọi là phương pháp chữa cháy. - Phương pháp chữa cháy là hoạt động liên tục chính xác của con người theo mộttrình tự nhất định hướng vào gốc đám cháy, nhằm tạo điều kiện để dập tắt đám cháy.Dựa trên nguyên lý như vậy ta có những loại phương pháp chữa cháy sau:

Laøm loaõng chaát tham gia phaûn öùng baèng caùch ñöa vaøovuøng chaùy nhöõng chaát khoâng tham gia phaûn öùng chaùy nhöCO2, N2,...

ÖÙc cheá phaûn öùng chaùy baèng caùch ñöa vaøo vuøng chaùynhöõng chaát coù tham gia phaûn öùng nhöng coù khaû naêng bieánchieàu cuûa phaûn öùng töø phaùt nhieät thaønh thu nhieät nhöBrometye (C2H5Br), Brommetye,...

Ngaên caùch khoâng cho oâ xy thaâm nhaäp vaøo vuøng chaùynhö duøng boït, caùt, chaên phuû,...

Laøm lạnh vuøng chaùy cho ñeán döôùi nhieät ñoä baét chaùycuûa caùc chaát chaùy.Phöông phaùp toång hôïp: ví duï: ñaàu tieân chöõa chaùy baèngphöông phaùp laøm lạnh, sau ñoù baèng phöông phaùp caùch li.

82



Trong thực tế các phương pháp chữa cháy không chỉ dựa trên một nguyên lý đểdập tắt được đám cháy mà kết hợp nhiều nguyên lý.7.3.2. Caùc chaát chöõa chaùy Chất chữa cháy phải có các yêu cầu cơ bản sau:

Có hiệu quả chữa cháy cáo, tìm kiếm dễ, rẻ tiền, không gây độc hại, không làm hưhỏng các thiết bị cứu chữa

• 1. Nöôùc:Nöôùc laø chaát chöõa chaùy ñöôïc söû duïng roäng raõi nhaát khicöuù chöõa caùc ñaùm chaùy.Nöôùc coù theå ñöôïc söû duïng moät caùch rieâng bieät hay keát hôïpvôùi caùc hoùa chaát khaùc nhö taïo thaønh boït ñeå chöõa chaùy.

Hieäu suaát chöõa chaùy cuûa nöôùc höõu hieäu ôû chính taùcduïng “laøm laïnh”.

Nöôùc haáp thuï nhieät cuûa ñaùm chaùy, laøm nhieät ñoä cuûachaát chaùy giaûm xuoáng thaáp hôn nhieät ñoä baét chaùy vaøñoàng thôøi taïo ra hôi nöôùc coù taùc duïng “laøm ngaït” vaø “caùch

li” söï chaùy.Nöôùc chòu söï taùc ñoäng cuûa nhieät ñaùm chaùy lôùn hôn sovôùi caùc chaát chöõa chaùy khaùc (chæ bò phaân huûy ôû 17000C).

Nöôùc coøn coù khaû naêng taïo moät soá chaát laøm giaûmkhaû naêng chaùy cuûa chaát cháy. Ñoàng thôøi, aùp löïc cuûa tianöôùc maïnh laøm cho tan raõ vaø taùch nguoàn chaùy (ngoïn löûa) rakhoûi söï chaùy.

Söû duïng roäng raõi, giaù thaønh reû, vaän chuyeån deã daøng,thuaän tieän khi phun vaø cöùu chöõa khoâng ñoäc haïi.

Tuy nhieân khi duøng nöôùc ñeå chöõa chaùy, ta caàn chuù yù

caùc ñieåm sau:- Nöôùc coù khaû naêng taùc duïng vôùi moät soá chaát gaây raphaûn öùng nguy hieåm, cho neân caàn thaän troïng trong khi chöõachaùy. Nhöõng hoùa chaát ñoù laø: Na, K, Mg, Al, CaCl2,...

- Mg vaø Al chaùy phaûn öùng vôùi nöôùc giaûi phoùng nhieàuhydro →chaùy caøng maïnh.

- Khi phun nöôùc vaøo saét ñang noùng chaûy hay than ñang chaùyphaûn öùng xaûy ra cuõng toûa nhieàu H2 laø chaát deã chaùy, noå.

- CaCl2 hoùa hôïp vôùi nöôùc →axetylen laø chaát chaùy, noå.2. Boït chữ a cháy

- BoÏt chöõa chaùy ñöôïc taïo ra baèng caùch hoãn hôïp dung dòchchaát taïo boït vôùi khoâng khí vaø khí caùcbonic.- Boït chöõa chaùy coù hai loaïi:Boït hoùa hoïc, Boït hoøa khoâng khí.- Taùc duïng: Caùch li vuøng chaùy, Laøm lạnh vuøng chaùy.- Boït coù nhöõng tính chaát ñaëc tröng nhö: ñoä nôû, ñoä beàn, tính

chaát laøm laïnh vaø caùch li.- Ñoä nôû cuûa boït hoùa hoïc töø 5 ÷ 7 laàn- Ñoä nôû cuûa boït hoøa khoâng khí laø 10 laàn. Boït coù ñoä nôû cao

ñeán 100 ÷ 200 laàn.

83



- Ñoä beàn cuûa boït hoùa hoïc khoaûng 30 ÷ 60 phuùt, cuûa boïtkhoâng khí trung bình laø 15 ÷ 20 phuùt.

- Boït coù khaû naêng daãn ñieän vaø aên moøn kim loaïi, nhaát laøñoái vôùi boït hoùa hoïc, cho neân khoâng ñöôïc duøng chöõa caùcñaùm chaùy thieát bò ñieän, radio, ñieän töû, ñoäng cô ñieän.

- Ñoàng thôøi khoâng ñöôïc duøng boït ñeå chöõa caùc ñaùm chaùy

nhö kim loaïi, ñaát ñeøn, röôïu coàn, thöùc aên.- Boït chuû yeáu ñöôïc duøng ñeå chöõa caùc ñaùm chaùy xaêng

daàu, goã, kho haøng hoùa, phöông tieän giao thoâng vaän taûi, caosu, giaáy, chaát deûo, nhöïa,...3. Khí caùcbonic (CO2 )

Taùc duïng chöõa chaùy laø CO2 laøm loaõng oâxy coù trongkhoâng khí laøm ngöøng söï chaùy

CO2 ôû ba theå: raén, loûng vaø khí. Moät kg theå loûng ôû nhieätñoä thöôøng coù theå chuyeån thaønh 500 lít khí CO2, coù theå daâïpñaùm chaùy theå tích 1 m3.

CO2 ñöôïc neùn döôùi aùp suaát 36 kg/cm2 ôû 00

C seõ bieánthaønh traïng thaùi loûng, chöùa trong caùc bình theùp chuïi aùp suaátlôùn duøng ñeå chöõa chaùy. Môû van, höôùng loa phun vaøo ñaùmchaùy (0,5m) ñeå daäp chaùy.

Löu yù khi chöõa chaùy duøng bình CO2:+ Khoâng duøng bình CO2 chöõa chaùy vôùi caùc hoùa chaát

K,Mg, H2, cacbon vì tham gia phaûn öùng toûa nhieät vôùi caùc chaátnaøy.

+ Khoâng chöõa chaùy caùc thieát bò ñieän töû, voâ tuyeántruyeàn hình, radio.

+ CO2 khoâng duy trì söï soáng. Vôùi noàng ñoä treân 10% theåtích coù theå gaây töû vong neân khi chöõa chaùy baèng CO2 ôû caùcbuoàng kín heát söùc löu yù.7.3.3. Phöông tieän baùo chaùy vaø chöõa chaùy töï ñoäng1. Phöông tieän baùo chaùy töï ñoäng

Phöông tieän baùo chaùy töï ñoäng duøng ñeå phaùt hieän chaùytöø ñaàu vaø baùo ngay veà cho trung taâm nhaän tín hieäu coù chaùyñeå toå chöùc cöùu chöõa kòp thôøi.

Phöông tieän baùo chaùy coøn keát hôïp vôùi thoâng tin lieân laïchai chieàu giöõa ñaùm chaùy vaø trung taâm ñieàu khieån chöõa

chaùy, giöõa ñaùm chaùy vaø maùy tính ñieän töû ñeå coù nhöõngthoâng soá kyõ thuaät veà ñaùm chaùy nhö choïn ñöôøng ñeå ñi ñeánñaùm chaùy, soá löôïng phöông tieän, hoùa chaát caàn duøng vaø löïachoïn phöông aùn chöõa chaùy toái öu.2.Phöông tieän chöõa chaùy töï ñoäng

Phöông tieän chöõa chaùy töï ñoäng laø phöông tieän töï ñoängñöa chaát chöõa chaùy vaøo ñaùm chaùy, daäp taét ngoïn löûa.

Phöông tieän chöõa chaùy töï ñoäng ñöôïc trang bò ôû nhöõng nôicoù haøng hoùa, maùy moùc, taøi lieäu quí, ñaét tieàn laïi deã chaùy.

84



Phöông tieän chöõa chaùy töï ñoäng coù theå chöõa chaùy baèngnöôùc, baèng boït, baèng caùc khí khoâng chaùy (CO2, N2…)

Phöông tieän chöõa chaùy töï ñoäng coù theå hoaït ñoäng nhôønguoàn ñieän, baèng heä thoáng khí neùn, baèng heä thoáng daâycaùp…

Chöông VIIIKYÕ THUAÄT SÔ CÖÙU VAØ THOAÙT HIEÅM

TREÂN BIEÅN

8.1. KHAÙI NIEÄM CHUNGSô löôïc veà coâng öôùc quoác teá veà an toaøn sinh maïngtreân bieån.

Ñeå giaûm thieät haïi veà taøi saûn vaø sinh maïng thuyeàn vieântoaøn theá giôùi ñaõ vaø ñang aùp duïng coâng öôùc SOLAS74 vaø

SAR79.Hai coâng öôùc naøy qui ñònh cuï theå veà trang thieát bò cöùu

sinh nhö xuoàng cöùu sinh, söùc chôõ cuûa xuoàng cöùu sinh, beøcöùu sinh, phao cöùu sinh cuõng nhö nhöõng thieát bò khaùc phuïc vuïcho coâng taùc cöùu sinh vaø tìm cöùu.

Coâng öôùc cuõng qui ñònh roõ caùc yeâu caàu ñoái vôùi caùcloaïi taøu, töøng loaïi trang bò cöùu sinh, vaät duøng trong caùc trangthieát bò cöùu sinh, cheá ñoä kieåm tra, theo doõi thay theá vaø taäpluyeän cöùu sinh nhaèm ñaûm baûo an toaøn cao nhaát veà sinhmaïng cho thuyeàn vieân khi taøu gaëp tai naïn.

8.1.2. Sô cöùu.Sô cöùu laø coâng vieäc ñaàu tieân ñoái vôùi beänh nhaân bò tai

naïn.Sô cöùu raát quan troïng bôûi noù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán

vieäc caáp cöùu tieáp sau, thaäm chí coøn aûnh höôûng ngay tôùi tínhmaïng cuûa ngöôøi ñöôïc caáp cöùu.

Sô cöùu caàn chính xaùc vaø nhanh choùng, thôøi gian sô cöùuphaûi ñöôïc tính baèng giaây.

Muïc ñích cuûa sô cöùu laø giuùp cho naïn nhaân thoaùt khoûitình traïng nguy hieåm ñeán tính maïng, ngaên ngöøa khaû naêng töû

vong hoaëc ngaên caûn, haïn cheá nhöõng toån thöông xaûy ra tieáptheo cho naïn nhaân.

Sô cöùu nhaèm laøm giaûm bôùt nhöõng ñau ñôùn cho beänhnhaân. Quùa trình sô cöùu caàn heát söùc chuù yù ngaên ngöøa hieäntöôïng naïn nhaân maïch nhanh, huyeát aùp tuït, ñaàu ngoùn tay chaântím (coøn goïi laø soác).8.1.3. Thoaùt hieåm

Thoaùt hieåm laø kyõ thuaät giuùp cho ngöôøi thuûy thuû trongluùc laâm nguy, giöõa bieån khôi vôùi xuoàng cöùu sinh, beø cöùu sinh

85



hay chæ vôùi phao aùo cöùu sinh, coù theå keùo daøi nhaát söï soángcoøn cuûa mình ñeå chôø ngöôøi ñeán cöùu.8.2 KYÕ THUAÄT SÔ CÖÙU TREÂN BIEÅN:Nguyeân taéc cô baûn cuûa caáp cöùu ban ñaàu treân bieån.

Trong ñieàu kieän treân bieån, duïng cuï y teá, y baùc só cuõngnhö khaû naêng chuyeân moân veà y teá cuûa moïi ngöôøi khoâng

phaûi bao giôø cuõng ñaày ñuû nhö treân bôø.Moïi tai naïn duø nhoû, neáu khoâng caáp cöùu xöû lyù kòp thôøicoù theå daãn tôùi nhöõng toån thöông tieáp sau raát nguy hieåm.

Ñeå caáp cöùu ban ñaàu tröôùc heát phaûi tìm moïi caùch ñöanaïn nhaân khoûi khu vöïc ñang bò tai naïn hoaëc taùc nhaân gaây ratai naïn caøng nhanh caøng toát.

Caàn heát söùc chuù yù ñeán vieäc an toaøn cho baûn thaânngöôøi cöùu. Ñaëc bieät laø tröôøng hôïp naïn nhaân bò truùng ñoäc.

Tieán haønh khoâi phuïc ngay hoaït ñoäng cuûa heä tuaàn hoaønvaø heä hoâ haáp. Sau ñoù môùi xöû lyù caùc hieän töôïng khaùc.

Neáu naïn nhaân bò chaûy maùu phaûi tieán haønh caàm maùu, neáutruùng ñoäc phaûi loaïi boû hoaëc haïn cheá ñoäc.Baét maïch vaø ñeám nhòp thôû cho beänh nhaân. Neáu coù

hieän töôïng soác (maïch nhanh yeáu, da taùi, laïnh) caàn tieán haønhchoáng soác ngay. Chuù yù ñaët naïn nhaân theo maët phaúng ñeåmaùu deã leân naõo.

Caùc tröôøng hôïp nghi ngôø naïn nhaân toån thöông coät soángtuyeät ñoái khoâng ñöôïc di chuyeån naïn nhaân töùc thì, caàn ñaëtnaïn nhaân leân vaùn cöùng, buoäc coá ñònh naïn nhaân chaët vaøovaùn roài môùi di chuyeån.

Naïn nhaân bò gaõy xöông khaùc phaûi coá ñònh tröôùc xöônggaõy roài môùi di chuyeån. Coù tröôøng hôïp caàn côõi boû quaàn aùonaïn nhaân ñeå loä veát thöông ra ngoaøi.

Ñöa naïn nhaân ñeán nôi thoaùng maùt, khoâng cho uoáng röôïutröôøng hôïp maát nhieàu maùu haïn cheá caû uoáng nöôùc.

Khi caáp cöùu naïn nhaân phaûi chuù yù caûnh giaùc caùc toånthöông laøm naïn nhaân baát tænh, chaûy maùu trong, caùc veátthöông ñaâm thaáu, veát thöông vuøng khôùp vaø caùc veát thöông ôûvuøng maét.

Ñöøng voäi cho raèng naïn nhaân ñaõ cheát maëc duø mình vaø

moïi ngöôøi xung quanh thaáy tim naïn nhaân ñaõ ngöøng ñaäp, phoåingöøng thôû, maét khoâng cöû ñoäng, ñoàng töû giaõn vaø cô theålaïnh daàn ñi.

Coâng vieäc cuoái cuøng cuûa sô cöùu laø môøi só quan phuï traùchy teá treân taøu ñeán ñaùnh giaù toån thöông cuûa naïn nhaân, baùocho traïm y teá bôø gaàn nhaát ñeå xin yù kieán xöû lyù tieáp theo8.2.2. Moät soá phöông phaùp y teá trong sô cöùu treân bieån1. Hoâ haáp nhaân taïo

86



Tröôùc khi hoâ haáp nhaân taïo caàn nhanh choùng côûi aùo,thaét löng, khaên quaøng, muõ... ñeå naïn nhaân deã thôû.

Môû mieäng naïn nhaân vaø choáng taéc ngheõn ñöôøng thoângkhí (hình 8.1).

Ñaët naïn nhaân ôû tö theá hôi naâng cao, ñeå ñaàu ngöõa heátcôõ veà ñaèng sau, môû haøm döôùi ñeå löôõi khoâng che khí quaûn,

lau saïch ñôøm, daõi, moùc heát dò vaät trong mieäng muõi naïnnhaân.Hoâ haáp nhaân taïo coù nhieàu phöông phaùp. Thoâng thöôøng

duøng phöông phaùp hoâ haáp nhaân taïo tröïc tieáp mieäng – mieäng(Hình 8.2).

Ñaët naïn nhaân ngöõa, maët ngöõa leân trôøi, ñaàu ngöõa rasau, ñoän vaûi döôùi vai naïn nhaân.

Ngöôøi cöùu quì beân naïn nhaân, moät tay aán vaøo traùn naïnnhaân, moät tay naâng caèm.

Ñaët moâi leân moâi naïn nhaân thaät kín sao cho khí khoâng

thoaùt ra, maù aùp kín muõi naïn nhaân. Thoåi maïnh vaøo moàm naïn nhaân cho tôùi khi ngöïc nôû leânbình thöôøng, boû mieäng ra cho naïn nhaân töï thôû ra.

Laëp laïi ñoäng taùc vôùi nhòp ñoä khoaûng 15 laàn trong moätphuùt. Tieáp tuïc ñoäng taùc naøy ñeán khi naïn nhaân coù veõ phaûnöùng vaø baét ñaàu thôû bình thöôøng.

Phöông phaùp naøy deã aùp duïng vaø hieäu nghieäm nhaát,song moät soá tröôøng hôïp caàn phaûi hoâ haáp giaùn tieáp nhötröôøng hôïp naïn nhaân truùng ñoäc, naïn nhaân bò thöông ôû ñaàumaët.

Hoâ haáp nhaân taïo giaùn tieáp:Ñaët naïn nhaân naèm saáp xuoáng, maët nghieâng veà moätphía cho deã thôû, tay phaûi ñeå ñaàu goái leân, tay traùi ñeå veà phíatröôùc.

Ngöôøi cöùu quì goái saùt hai beân söôøn ñeå hai baøn tay treânsöôøn.

Luùc boùp söôøn ngöôøi ngaõ veà phía tröôùc, ñöùng leân moätchuùt ñeå coù söùc ñeø xuoáng, thaû tay ra vaø ñeám boán, naêm,saùu (Hình 8.3)

87



Ngoaøi ra coøn moät soá phöông phaùp khaùc. Hoâ haáp nhaântaïo tröïc tieáp mieäng muõi, hoâ haáp nhaân taïo giaùn tieáp khi coù 3ngöôøi...2. Xoa boùp tim

Khi thaáy naïn nhaân ngöøng tim, khoâng thaáy maïch tim caàntieán haønh xoa boùp hoài tim ngay.

Tieán haønh ñaët naïn nhaân ngöûa, daám maïnh vaøo ngöïc naïnnhaân.Ñaët tay saùt leân xöông öùc, laáy tay kia ñeø leân vaø sau moãi

laàn loàng ngöïc daõn ra, aán maïnh xuoáng sao cho loàng ngöïc luùnxuoáng 4-5 cm. AÁn nhòp nhaøng khoaûng 60 laàn trong moät phuùt(hình 8.4).

Caàm maùuKhi naïn nhaân chaûy maùu caàn tieán haønh caàm maùu cho

hoï.Veát thöông nhoû coù theå caàm maùu baèng cheïn bôùt caùc

ñoäng maïch phía treân veát thöông: duøng tay aán maïnh vaøo ñoängmaïch.

Vôùi caùc veát thöông ñöùt doäng maïch töông ñoái lôùn phaûitieán haønh ga roâ ñeå caàm maùu.

Caàn chuù yù neáu duy trì ga roâ quaù laâu maùu khoâng ñuûchaûy, beänh hoaïi thö seõ phaùt trieån. Khi ñaët ga roâ xoaén 15phuùt neân nôùi ra moät phuùt roài laïi xoaén vaøo.

4. Baêng boù veát thöông meàm:Caùc veát thöông thoâng thöôøng beân ngoaøi tröôùc khi baêng

boù caàn duøng thuoác röûa vaø baêng daùn, daùn laïi.Veát thöông caàn gaïc, choïn mieáng gaïc ñuû lôùn ñeå phuû roài

baêng laïi.Khoâng ñuïng tay vaøo veát thöông. Khi baêng boù nhöõng veát

thöông coù dieän tích lôùn, daøi, tuøy theo coù theå baêng kieåu troânoác, cheùo hoaëc soá taùm.5. Baêng boù gaõy xöông

88



Tuøy theo caùc tröôøng hôïp cuï theå nôi xöông gaõy maø choïncaùch coá ñònh xöông thích hôïp ñeå baêng. Coá ñònh xöông coù theåduøng neïp hôi, neïp goã.Ñieàu kieän treân taøu coù theå duøng bìa cöùng, saùch vôû hoaëcbaát cöù vaät gì coù theå thay ñöôïc neïp ñeå coá ñònh xöông gaõyroài baêng laïi ( Hình 8.6)

8.2.3. Kyõ thuaät caáp cöùu moät soá tröôøng hôïp cuï theå.1. Naïn nhaân chaán thöông phaàn meàm chaûy maùu:Chæ caàn caàm maùu baèng caùch keâ cao phaàn chaûy maùu,

traùnh xeâ dòch naïn nhaân, sau ñoù röûa veát thöông, duøng boângbaêng baêng boù laïi.

Veát thöông ôû moät soá phaàn chaûy maùu maïnh chuùng tacoù aán vaøo ñoäng maïnh phía treân veát thöông ñeå giaûm daàn söïchaûy maùu, caàn thieát thì söû duïng bieän phaùp ga roâ.

Chuù yù khi maùu ngöøng chaûy röûa baèng dung dòch saùttruøng gaép caùc vaät laï ra khoûi veát thöông roài baêng laïi.

Tuyeät ñoái caám röûa vaøo giöõa veát thöông vöøa ñoângmaùu. Khoâng gaép caùc cuïc maùu ñoâng hay khaâu vaù caùc veátthöông.2. Naïn nhaân chaûy maùu trong:Khi naïn nhaân chaûy maùu trong seõ coù hieän töôïng soác (da taùi,

choaùng ngaát toaùt moà hoâi, maïch nhanh nhoû huyeát aùp tuït).Caàn ñaët naïn nhaân ôû vò trí doác, ñaàu thaáp, chaân naâng leânvaø nghieâng veà moät beân. Tieâm moác phin neáu soác. Theo doõi maïch huyeát aùp khoaûng 5phuùt 1 laàn. Neáu trôû laïi bình thöôøng thì khoâng coøn chaûy maùu

nöõa. Tröôøng hôïp naïn nhaân bò ñau, giaõy duïa nhieàu thì phaûinhanh choùng tieâm mooùc phin ngay.3. Naïn nhaân gaõy xöông sai khôùp:

Ñöa naïn nhaân vaøo nôi yeân tónh, ñaët ôû tö theá thoaûi maùi.Neáu sai khôùp thì ñöa ngöôøi bieát laáy khôùp naén laïi.Gaõy xöông kín, xöông gaõy khoâng hôû ra ngoaøi da, thì caàn

baêng boù coá ñònh xöông gaõy baèng neïp, chaêm soùc cho naïnnhaân khoâng bò ñau naëng hôn.

Caùc naïn nhaân gaãy xöông hôû, xöông ñaâm ra ngoaøi da phaûicoá ñònh xöông ñoàng thôøi vôùi caàm maùu.

Neáu caùc xöông gaõy cheäch ra ngoaøi phaûi naén keùo nheïnhaøng sau khi tieâm mooùc phin töø 5 – 10 phuùt.Khoâng naém keùo khi gaõy xöông ôû caùc khôùp khuyûu traùnh

tuï maùu khoù boù boät vaø gaây vieâm nhieãm hoûng khôùp.Caùc veát thöông lôùn caàn caûnh giaùc choáng soác do ñau

ñôùn cho naïn nhaân. Xöû lyù tieáp theo laø ñöa naïn nhaân tôùi caûnggaàn nhaát chaêm soùc.4. Naïn nhaân bò ñieän giaät:

Ñieän giaät coù theå gaây khoù chòu choác laùt.

89



Ñieän giaät maïnh, naïn nhaân coù theå baát tænh, bò co giaät,ngöøng thôû, ngöøng tim vaø coù theå cheát. Nhöõng tröôøng hôïpnaøy ñieàu quan troïng laø phaûi tieán haønh hoâ haáp nhaân taïongay ñoàng thôøi vôùi xoa boùp tim.

Neáu coù moät ngöôøi thì vöøa xoa boùp tim vöøa hoâ haápnhaân taïo. Coù hai ngöôøi thì moät hoâ haáp nhaân taïo, moät xoa

boùp tim. Tröôùc khi cöùu ngöôøi bò naïn phaûi ngaét ñieän ñeå ñaûm baûoan toaøn cho ngöôøi cöùu. Ñieàu naøy khoâng theå laøm ñöôïc thìngöôøi cöùu phaûi söû duïng trang bò, duïng cuï caùch ñieän ñeå cöùunaïn nhaân.

Tröôøng hôïp naïn nhaân coøn tænh chæ caàn ñöa ngay hoï tôùinôi yeân tónh, thoaùng maùt.Neáu naïn nhaân baát tænh keøm vôùi gaõy tay hoaëc chaân phaûiñaët naïn nhaân nghieâng veà beân kia vaø tieán haønh hoâ haápnhaân taïo ngay. Neáu naïn nhaân bò boûng ôû löng tröôùc khi ñaët

phaûi loùt vaøo nhöõng veát thöông, nhöõng ñeäm meàm nhö chaên,goái, vaûi.Naïn nhaân bò rôi xuoáng bieån:

Khi phaùt hieän thaáy naïn nhaân rôi xuoáng bieån phaûi neùmngay caùc voøng phao xuoáng khu vöïc coù ngöôøi rôi xuoáng ñoàngthôøi baùo ñoäng cho toaøn taøu hoaëc ít nhaát baùo cho ngöôøi thöùhai bieát, sau ñoù môùi xuoáng nöôùc.

Tröôùc khi xuoáng phaûi côûi boû quaàn aùo, giaøy deùp, muõ.Neáu naïn nhaân coøn khoûe thì dìu veà taøu, naïn nhaân yeáu hoaëc

baát tænh phaûi thaän troïng naém toùc hoaëc chaân sao cho naïn

nhaân naèm ngöûa roài töø töø keùo veà taøu. Trong khi cöùu naïn nhaân rôi xuoáng bieån phaûi kheùo leùo,thaän troïng traùnh tröôøng hôïp ngöôøi bò naïn oâm chaët, dìm ngöôøicöùu.

Neáu bò dìm, oâm chaët, ngöôøi cöùu phaûi nhanh choáng tìmcaùch thoaùt ra khoûi hoï vaø tieáp caän laïi töø sau löng, bình tónh tìmcaùch naém laáy hoï roài keùo veà taøu.

Naïn nhaân uoáng nöôùc baát tænh phaûi doác ngöôïc cho nöôùcchaûy ra roài tieán haønh hoâ haáp nhaân taïo ngay.6. Naïn nhaân bò boûng:

Trong thöïc teá coù theå coi chaùy boûng nhö moät veát thöôngtöông töï.Ngoaøi nhöõng daáu hieäu ôû choå bò thöông da ñoû, phoàng roäp da

vaø hö haïi treân da, naïn nhaân coøn bò côn soác naëng hoaëc nheï.Söï nghieâm troïng cuûa veát thöông boûng tuøy thuoäc vaøo

phaàn bò boûng vaø ñoä saâu veát boûng.Khi chaùy boûng treân maët da, neân che chôû veát boûng khoûi

khoâng khí baèng caùch baêng che, duøng boâng goøn vaø baêng choñôû ñau.

90



Chaùy boûng nghieâm troïng coù theå duøng mooùc phin choùngsoác, phuû boâng goøn vaø baêng laïi. Laøm nhö vaäy khoâng chægiaûm ñau, choáng nhieãm truøng veát thöông maø coøn baûo veä,ngaên söï maát nöôùc cuûa cô theå.

Caáp cöùu naïn nhaân boûng phaûi traùnh bò bong da, khoângduøng kim ñeå choïc caùc veát phoàng roäp maø phaûi döõ nguyeân.

Coù theå boâi leân veát boûng phoàng roäp caùc loaïi thuoácmôõ choáng laïi söï khoâ mieäng, caêng da ôû nhöõng choå bò boûng.Khi côûi boû quaàn aùo ñeå loä ra veát boûng phaûi laøm nheï

nhaøng, caån thaän traùnh loät da; nhöõng choå dính chaët vaøoquaàn aùo coù theå caét vaûi ñeå giöõ lôùp da boûng ñaõ cheát,choáng ñau ñôùn, nhieãm truøng.7. Naïn nhaân bò ngoä ñoäc:

Ngöôøi bò ngoä ñoäc seõ bò toån thöông heä tieâu hoùa, hoâhaáp daãn ñeán toån thöông heä tuaàn hoaøn, thaàn kinh.

Khi coù naïn nhaân bò ngoä ñoäc phaûi tieán haønh caáp cöùu

ngay.Caùc naïn nhaân bò ngoä ñoäc nheï caàn phaûi ñöa ñeán choåyeân tónh, thoaùng maùt, cho uoáng nöôùc ñöôøng noùng hoaëcthuoác giaûi ñoäc.

Naïn nhaân ngoä ñoäc naëng, baát tónh phaûi tieán haønh hoâhaáp nhaân taïo vaø xoa boùp tim (chuù yù neân hoâ haáp giaùntieáp).

Naïn nhaân bò ngoä ñoäc thöùc aên, caàn tìm moïi caùch ñöathöùc aên ra ngoaøi.

Khi phaùt hieän naïn nhaân baát tænh taïi moät nôi naøo ñoù

maø nghi ngôø coù chaát ñoäc tröôùc heát phaûi nghó tôùi söï antoaøn cho ngöôøi cöùu, nhaát thieát phaûi baùo cho nhieàu ngöôøibieát ñeå hoå trôï vaø khoâng ñöôïc vaøo cöùu moät mình.

Neáu coù theå neân mang maët naï phoøng ñoäc.Naïn nhaân bò reùt coùng:

Naïn nhaân bò reùt coùng, tieán haønh xoa boùp khaép toaønthaân ngöôøi bò naïn baèng khaên meàm vaø ñöa naïn nhaân vaøo nôiaám chaêm soùc.

Söû duïng caùc loaïi daàu noùng ñeå xoa boùp nhöng chæ ñöôïcduøng löôïng ít, töø töø taêng daàn.

Trong quaù trình caáp cöùu, xoa boùp naïn nhaân reùt coùngcaám beû gaäp caùc khôùp traùnh gaõy xöông, sai khôùp naïn nhaân.9. Naïn nhaân bò say naéng, say noùng:

Möùc ñoä nheï thöôøng caûm thaáy meät moûi, hoa maét,choùng maët, noùng ñaàu. Naëng hôn coù theå gaây ngaát.

Khi gaëp naïn nhaân say naéng, say noùng phaûi ñöa ngay hoïvaøo nôi thoaùng maùt, duøng khaên öôùt ñeå lau khaép ngöôøi.

91



Naïn nhaân ngöøng thôû phaûi tieán haønh hoâ haáp nhaân taïo,coù theå cho naïn nhaân uoáng nöôùc ñöôøng hoaëc tieâm thuoác trôïlöïc cho naïn nhaân.9. Vaän chuyeån naïn nhaân:

Quùa trình vaän chuyeån caàn coù caùng hoaëc baêng ca,nhöõng choã quaù chaät heïp khoâng theå duøng caùng, baêng ca

ñöôïc phaûi tuøy theo ñieàu kieän maø quyeát ñònh xöû lyù thích hôïp,sao cho ít aûnh höôûng ñeán söùc khoûe naïn nhaân nhaát.Khi naâng leân, haï xuoáng caàn phaûi ñeå naïn nhaân ôû tö theá

thoaûi maùi nhaát, vaän chuyeån nheï nhaøng, choáng bò soác chonaïn nhaân.

Suoát quaù trình vaän chuyeån caàn theo doõi dieãn bieán söùckhoûe naïn nhaân vaø xöû lyù kòp thôøi.Caàn thieát phaûi thoâng baùo, xin yù kieán xöû lyù cuûa traïm y teábôø quoác teá gaàn nhaát8.3. KYÕ THUAÄT AN TOAØN KHI SÖÛ DUÏNG THIEÁT BÒ CÖÙU SINH

8.3.1 Giôùi thieäu moät soá thieát bò cöùu sinh treân taøu1. Phao cöùu sinh:(Hình 8.7)Phao aùo cöùu sinh phaûi ñuû cho moãi ngöôøi moät chieác theo

luaät ñònh, ngoaøi ra phaûi coù theâm moät soá phao aùo döï tröõ.Caùc phao aùo coù maët tröôùc vaø maët sau. Phao aùo coù khaû

naêng naâng noåi maët ngöôøi ñaõ ñuoái söùc hoaëc ngaát leân khoûimaët nöôùc.

Coù khaû naêng töï laät noåi veà ñuùng vò trí töø moät vò trí baátkyø khi xuoáng nöôùc. Caùc phao naøy khoâng bò hoûng vì daàu.

Phao aùo coù maøu da cam, treân noù coù moät coøi vaø ñöôïc

ghi roõ teân taøu, caûng ñaêng kyùPhao coù moät ñeøn pin vaø pin nöôùc coù khaû naêng chieáusaùng ñöôïc 12 giôø ñoàng hoà.

Khi maëc phao phaûi chuù yù maëc ñuùng traùnh maëc ngöôïckhi phao noåi laät uùp maët ngöôøi xuoáng nöôùc.Phao troøn cöùu sinh:

Treân caùc taøu bieån coù boá trí nhieàu phao troøn cöùu sinh (Hình8.8)

Soá löôïng phao naøy ñöôïc tính theo chieàu daøi cuûa taøu. Trong ñoù coù ít nhaát 2 phao coù ñeøn pin töï saùng.

Phao boá trí choã deã laáy vaø coù khaû naêng töï taùch khoûi giaùñôõ khi taøu chìm.Phao boá trí hai beân maïn taøu vaø moãi maïn coù ít nhaát moät phaodaây cöùu sinh daøi 27,5 m.

Moãi phao coù khaû naêng naâng ñöôïc 14,5 kg trong 24 giôø,khoâng bò hoûng vì daàu, coù maøu deã thaáy vaø ghi roû teân taøu,caûng ñaêng kyù. Caùc phao ñeàu coù caû daây vòn xung quanh.Hình 8.8 Phao troøn cöùu sinh

92



2. Beø cöùu sinh töï thoåi:Beø cöùu sinh töï thoåi (Hình 8-9) laø loaïi beø cöùu sinh ñöôïc trang

bò roäng raõi nhaát cho caùc taøu nhoû hôn 500 taán ñaêng kyù hieännay.

Beø ñöôïc thieát keá coù mui che ôû treân, oån ñònh treân soùngbieån vaø boá trí nhieàu trang thieát bò treân beø.

Thieát keá cuûa beø cho pheùp neùm beø töø ñoä cao 18 m xuoáng

bieån, caùc trang thieát bò trong beø khoâng bò hoûng.Beø coù maùi che töï ñoäng naâng cao leân khi ñöôïc thoåi khí,ñaûm baûo baûo veä ñöôïc ngöôøi trong beø vaø höùng ñöôïc nöôùcmöa. Xung quanh beø coù daây ñeå baùm vaø coù daây ñeå neùm.

Beø thieát keá sao cho moät ngöôøi cuõng coù theå laät laïi beø khiñang uùp saáp.

Taïi loái ra vaøo cuûa beø coù trang bò phöông tieän hieäu quaû ñeångöôøi coù theå treøo vaøo.

Beø ñöôïc ñöïng trong voû cöùng, saêm cuûa beø coù lôùp choánglaïnh.

Toång khoái löôïng cuûa beø keå caû hôi khoâng quaù 180 kg.Beø ñöôïc töï thoåi baèng khí khoâng ñoäc khi tung beø laøm môûchoát giaät chai khí neùn saün.Xuoàng cöùu sinh:

Caùc taøu lôùn treân 500 taán ñaêng kyù, ngoaøi phao aùo vaøphao troøn cöùu sinh, treân taøu thöôøng coù trang bò xuoàng cöùusinh (Hình 8.10).

Xuoàng cöùu sinh boá trí ñaët hai beân maïn taøu, thöôøng laø 2hoaëc 4 chieác. Cöù moãi beân maïn taøu xuoàng cöùu sinh coù khaûnaêng ñuû ñeå chôû toaøn boä ngöôøi treân taøu.

Theo qui ñònh cuûa SOLAR74 xuoàng cöùu sinh phaûi ñöôïc trang bòñoäng cô ñoát trong coù nhieân lieäu töï chaùy vaø luoân ôû traïngthaùi saún saøng hoaït ñoäng.

Nhieân lieäu treân xuoàng ñaûm baûo cho ñoäng cô hoaït ñoängñöôïc 24 giôø lieân tuïc vôùi toác ñoä qui ñònh. Ñoäng cô vaø caùcthieát bò lieân quan ñeán maùy cuûa xuoàng phaûi ñöôïc baûo veäthích ñaùng ñeå coù theå hoaït ñoäng ñöôïc trong moïi thôøi tieát.

93



Maùy phaûi coù soá luøi. Vaän toác cuûa xuoàng vôùi nöôùc laëngvaø ñuû ngöôøi, ñuû trang bò ñoái vôùi taøu khaùch, taøu daàu laø 6haûi lyù/giôø, ñoái vôùi taøu khaùc laø 4 haûi lyù /giôø.8.3.2. Kyõ thuaät an toaøn khi söû duïng thieát bò cöùu sinh:

Taát caû thuyeàn vieân phaûi naém vöõng baûng phaân coângnhieäm vuï, tín hieäu caáp cöùu. Baûng naøy phaûi ñöôïc chuaån bò

tröôùc khi taøu khôûi haønh, neáu coù söï thay ñoåi thuyeàn vieânhoaëc thuûy thuû buoäc phaûi thay môùi.Baûng phaân coâng nhieäm vuï, caùc tín hieäu phaûi nieâm yeát ôû

nôi deã thaáy treân buoàng laùi, buoàng maùy, buoàng aên nguû cuûathuyeàn vieân.

Thöôøng xuyeân cho thuyeàn vieân thöïc taäp xuoàng cöùu sinh ñeåthaønh thaïo caùc thao taùc, nhôù roû caùc nhieäm vuï ñeå haønhñoäng bình tónh, nhanh nheïn döùt khoaùt vaø chính xaùc khi rôøitaøu.

Khi coù baùo ñoäng khaån caáp vaø boû taøu taát caû thuyeàn

vieân phaûi nhanh choùng taäp hôïp ñaày ñuû, ñuùng vò trí ñöôïcphaân coâng maø mang ñaày ñuû trang bò. Taát caû thuyeàn vieân phaûi maëc aùo phao. Ñoái vôùi taøu

khaùch, boä phaän phuïc vuï phaûi taäp hôïp höôùng daãn haønhkhaùch maëc aùo phao vaø chuaån bò xuoáng xuoàng, beø.

Nhoùm chuaån bò nhanh choùng laøm caùc ñoäng taùc chuaån bòvaø haï xuoàng.

Khi xuoáng xuoàng phaûi xuoáng töø töø traùnh maát caân baèngcho xuoàng.

Ngöôøi chæ huy cuûa xuoàng naøo phaûi coù traùch nhieäm ñoân

ñoác söï xuoáng xuoàng cuûa thuûy thuû trong xuoàng aáy.Xuoáng xuoàng, thuyeàn vieân phaûi ngoài traùnh maát caân baèngcho xuoàng. Tröôùc khi haï xuoàng phaûi chuù yù nuùt caùc loã thoaùtnöôùc laïi.

Khi xuoàng chaïm nöôùc phaûi nhanh choùng ñoàng thôøi thaùocaùc moùc treo xuoàng luùc xuoáng ñang ôû giöõa ñænh soùng;khoâng thaùo moùc luùc xuoàng ôû giöõa hai ñænh soùng.

Neáu thaùo ñöôïc moät moùc phaûi nhanh choùng thaùo hoaëcchaët ñöùt noát moùc kia. Moïi ngöôøi ñaõ xuoáng xuoàng xong xuoâiphaûi mau choùng rôøi caøng xa taøu caøng toát.`

Söû duïng xuoàng cöùu sinh, beø cöùu sinh ñeå rôøi taøu caàn chuùyù khoâng ñöôïc xuoáng xuoàng quaù soá ngöôøi qui ñònh.Khoâng ñöôïc xuoáng xuoàng baèng daây choáng laéc cuûa taøu

hoaëc caùc daây khoâng ñuùng quy ñònh. Khoâng ngoài treân meùpxuoàng vaø ngoài gaàn khu vöïc tay laùi.

Khoâng ñi laïi, chuyeån dòch caùc vaät naëng treân xuoàng.Moïi trang bò treân xuoàng beø cöùu sinh phaûi ñöôïc buoäc chaët

vaøo xuoàng ñeå khoâng gaây trôû ngaïi khi xuoàng chaïy vaø antoaøn cho moïi ngöôøi khi xuoáng xuoàng.

94



Caàn kieåm tra xuoàng, beø cöùu sinh, kieåm tra toaøn boä heäthoáng tín hieäu baùo ñoäng, thieát bò naâng haï xuoàng, kieåm trathöùc aên, nöôùc uoáng, caùc trang bò cuûa xuoàng ñaûm baûo toátvaø luoân saún saøng khi coù söï coá phaûi rôøi taøu.

Treân taøu coù ñuû moãi ngöôøi moät phao aùo cöùu sinh ñuùng quiñònh, ñaûm baûo chaát löôïng.

Khi söû duïng xuoàng, beø cöùu sinh, nhaát thieát moïi ngöôøi phaûitin töôûng vaø chaáp haønh meänh leänh cuûa ngöôøi chæ huy caùcxuoàng, beø.8.4. TOÅ CHÖÙC THOAÙT HIEÅM VAØ KYÕ THUAÄT THOAÙT HIEÅMTREÂN BIEÅN1. Toå chöùc thoaùt hieåm

Vieäc toå chöùc thoaùt hieåm toát baét ñaàu töø khi höôùng daãntaäp luyeän cho thuyeàn vieân thöïc taäp söû duïng caùc thieát bòcöùu sinh.

Toå chöùc taäp luyeän thöôøng xuyeân, thaønh thaïo giuùp cho moïi

ngöôøi xöû lyù, thao taùc chính xaùc khi rôøi taøu. Thaønh thaïo kó thuaät söû duïng trang thieát bò cöùu sinh caànreøn luyeän cho thuyeàn vieân tính bình tónh, laïc quan, luoân luoântin töôûng vaøo ngöôøi chæ huy, chaáp haønh ñaày ñuû, chính xaùccaùc meänh leänh phaùt ra.

Toå chöùc thoaùt hieåm phuï thuoäc raát lôùn vaøo söï döùt khoaùtnhanh nheïn vaø meänh leänh chính xaùc cuûa caùc chæ huy.

Khi ôû treân xuoàng, beø cöùu sinh caàn toå chöùc caét cöû ngöôøicaûnh giôùi, quan saùt, ngöôøi naøo vieäc naáy;

Phaân chia löông thöïc, nöôùc uoáng coâng baèng;

Quyeát ñònh khaåu phaàn cuõng nhö thôøi gian söû duïng löôngthöïc, nöôùc uoáng…toát, chính laø toå chöùc toát vieäc thoaùt hieåm. Tröôøng hôïp troâi daït treân phao aùo hoaëc phao troøn caàn phaûi

keát hôïp laïi vôùi nhau, hoaït ñoäng theo moät ngöôøi chæ huy ñeångöôøi tìm cöùu deã thaáy nhaát.

Vieäc söû duïng thuoác men, tín hieäu caáp cöùu cuõng phaûi ñöôïcngöôøi chæ huy quyeát ñònh ñeå tieát kieäm duøng ñöôïc laâu daøivaø ñeå ngöôøi cöùu coù theå phaùt hieän ñöôïc.

Ngoaøi toå chöùc nhöõng ñieàu noùi ôû treân toå chöùc thoaùthieåm coøn phuï thuoäc khoâng nhoû vaøo söï hieåu bieát cuûanhöõng ngöôøi laâm naïn treân bieån.

Hieåu roû neân laøm ñieàu gì vaø khoâng neân laøm ñieàu gì. Ñoùchính laø kó thuaät thoaùt hieåm.2. Kó thuaät thoaùt hieåm

Ñeå thoaùt hieåm treân bieån toát, moïi thaønh vieân phaûi naémvöõng kó thuaät thoaùt hieåm.

Kó thuaät thoaùt hieåm bao goàm nhöõng bieän phaùp nhaèm giöõnaêng löôïng, giaûm bôùt söï maát naêng löôïng ñeå keùo daøi söïsoáâng cho baûn thaân.

95



Khi buoäc phaûi rôøi taøu, ñaëc bieät laø luùc ñang troâi daït treânbieån phaûi heát söùc bình tónh, töï tin vaø hy voïng vaøo cuoäc soáng,khoâng ñöôïc töï ti daãn ñeán quaù kích ñoäng laøm nhöõng ñieàu nguxuaån nhö keâu gaøo, khoùc loùc hoaëc töï vaãn.

Tinh thaàn laø yeáu toá quan troïng nhaát trong kó thuaät thoaùthieåm.

Yeáùu toá thöù hai trong kó thuaät thoaùt heåm laø hieän töôïng haïnhieät ñoä cuûa cô theå do maát nhieät cho moâi tröôøng trong quaùtrình trao ñoåi nhieät ñeå caân baèng nhieät cho cô theå;

Neáu troâi daït vôi phao aùo cöùu sinh, neân giöõ ôû tö theá noåi vôiphao. Ít cöû ñoäng nhaát vaø co ngöôøi laïi (Hình 8-11) ôû caùc vuønglaïnh phaûi coá gaéng giöõ nhieät baèng moïi vaät xung quanh.

Neáu ôû treân xuoàng, beø thì thaø khoâng maëc quaàn aùo coønhôn laø maëc quaàn öôùt. Quaàn aùo, xuoàng beø phaûi giöõ saïch seõvaø khoâ raùo.

ÔÛ vuøng noùng phaûi löu yù böùc xaï nhieät maët trôøi. Toát nhaát

laø tìm caùch che phuû ñaàu, maët muõi, traùnh boùng hoaëc nhöõngtaùc haïi khaùc cuûa böùc xaï maët trôøi. ÔÛ treân xuoàng beø phaûikeùo maùi che phuû naéng möa.

Heát söùc tieát kieäm ñoà aên, thöùc uoáng. Trong voøng 24 giôøñoàng hoà sau khi rôøi taøu khoâng ñöôïc söû duïng thöùc aên, nöôùcuoáng (tröø tröôøng hôïp oám naëng hoaëc bò tai naïn).

Sau ñoù phaûi thaät tieát kieäm vaø theo chæ ñaïo höôùng daãncuûa ngöôøi chæ huy, aên uoáng ñuùng khaåu phaàn. Baûo quaûn toátlöông thöïc döï tröõ traùnh hö hoûng.

Treân xuoàng beø phaûi caét cöû nhau quan saùt, phaùt hieän

ngöôøi tìm cöùu vaø phaùt tín hieäu caáp cöùu, khaån caáp kòp thôøi,chính xaùc, khoâng luùc naøo ñöôïc lô laø, boû quan saùt.Khi troâi daït nhieàu ngöôøi, toát nhaát neân keát hôïp vôi nhau

thaønh töøng nhoùm nhöng chuù yù khoâng ñöôïc buoäc chaët vôùinhau gaây nguy hieåm.

Tröôøng hôïp coù hoaëc nghi ngôø coù caù maäp, khoâng theångaên ngöøa söï xuaát hieän cuûa chuùng ñöôïc, ñieàu duy nhaáttraùnh thu huùt chuùng laø noùi kheõ, traùnh caâu caù, khoâng thaûthöùc aên thöøa xuoáng nöôùc vaø traùnh khua ñoäng nöôùc.

Trong kyõ thuaät thoaùt hieåm tuyeät ñoái caám uoáng röôïu vaø

caùc ñoà uoáng coù men, khoâng uoáng nöôùc bieån, nöôùc tieåu,caám uoáng baát cöù maùu cuûa loaøi chim naøo maø ta baét ñöôïc.Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi nghieän thuoác treân xuoàng beø, neân

haïn cheá huùt vaø khi huùt phaûi ñöùng ra xa phía ngoaøi traùnh aûnhhöôûng ñeán ngöôøi khaùc.

Treân beø cöùu sinh töï thoåi khoâng ñöôïc mang deùp, guoác cöùngtraùnh laøm thuûng beø.

Ngoaøi ra ñeå cho thuûy thuû rôøi taøu chòu ít thôøi gian troâi daïtnhaát treân bieån vaø coù theå sôùm ñöôïc cöùu nguy, ñieàu quan

96



troïng laø tröôùc khi rôøi taøu phaûi thoâng baùo vò trí cuûa mình(caøng chính xaùc caøng toát).8.5. MOÄT SOÁ TÍN HIEÄU SÖÛ DUÏNG TRONG CÖÙU SINH TREÂNBIEÅN1. Tín hieäu nguy caáp baùo rôøi taøu

Tín hieäu baùo ñoäng nguy caáp toaøn taøu ñöôïc phaùt treân heä

thoáng baùo ñoäng khaån caáp goàm 7 hay nhieàu hôn 7 hoài chuoânghoaëc coøi ngaén coäng moät hoài chuoâng daøi.Heä thoáng baùo ñoäng naøy ñöôïc laép ñaët sao cho khi phaùt ra

toaøn taøu coù theå nghe thaáy ñöôïc.Coù theå söû duïng heä thoáng chuoâng taøu, tuø vaø hay heäthoáng töông töï khaùc.

2. Tín hieäu caàn caáp cöùu.Nhöõng tín hieäu sau ñaây phaùt ra hay nhìn thaáy cuøng luùc

hoaëc rieâng leõ ñeàu chæ roû söï nguy caáp caàn cöùu giuùp.Moät tín hieäu khoùi maøu da cam.

Moät ñuoác caàm tay coù aùnh saùng maøu ñoû röïc.Cöû ñoäng chaäm laëp ñi laïi laïi thaúng leân roài ñöa xuoáng cuûacaùnh tay.Caùc taøu, ñôn vò cöùu sinh khi thaáy tín hieäu naøy caàn nhanh

choùng ñeán cöùu ngöôøi bò naïn.3. Tín hieäu ñôn vò cöùu hoä hoaëc traïm cöùu sinh traû lôøi.

Khi nhaän ñöôïc tín hieäu baùo nguy caáp caàn cöùu giuùp, ñôn vòcöùu sinh, cöùu hoä caàn phaùt tín hieäu traû lôøi ngay cho ngöôøi bònaïn yeân taâm.

• Ngöôøi bò naïn neáu thaáy tín hieäu sau:

Ban ngaøy: Moät tín hieäu maøu da cam hay keát hôïpphaùo saùng vaø tieáng ñoäng (saám chôùp) goàm ba tín hieäurieâng leû ñöôïc baén caùch nhau moät phuùt.

Ban ñeâm: phaùo saùng traéng goàm 3 tín hieäu leû baéncaùch nhau khoaûng moät phuùt, töùc chuùng toâi ñaõ troângthaáy baïn seõ ñeán cöùu nguy ngay.

4. Tín hieäu chæ daãn ngöôøi gaëp naïn caäp bôø.Nhöõng tín hieäu sau ñaây baùo roõ cho ngöôøi laâm naïn: Ñaây laøchoå toát nhaát ñeå leân bôø.

Ñeâm: Moät phaùo saùng tín hieäu xanh ñöôïc baén leân, ñoäng taùc

leân xuoáng coù aùnh saùng hoaëc ñuoác saùng traéng ñöa goùc ± 40ñoäï so vôùi caùnh tay ngang. Ngaøy: Ñoäng taùc leân xuoáng coù côø traéng hoaëc baèng tay ra

leäch vôi phöông ngang phía treân vaø döôùi 40 ñoä hay moät tínhieäu phaùo saùng xanh baén leân.

• Tín hieäu sau chæ roõ leân bôø choã naøy khaù nguy hieåm: Ngaøy: Ñoäng taùc dang ngang hai tay coù hoaëc khoâng coù côø

traéng hoaëc baén moät phaùt phaùo saùng ñoû.

97



Ñeâm: Dang thaúng ngang hai tay coù aùnh saùng hoaëc ñuoác saùngñoû hay baén moät phaùt phaùo saùng ñoû.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Trần Đức Ba (1981) Sổ tay kỹ thuật an toàn máy lạnh. NXB. CNKT.HN

2. Trần Đức Ba (1986) Kỹ thuật lạnh đại cương ( tập2). NXB. ĐHQG. TPHCM3. Nguyễn Đức Lợi ( 2007) Kỹ thuật an toàn hệ thống lạnh. NXB DG, HN4. Đinh Văn Thuận (2006) Hệ thônga máy và thiết bị lạnh. NXB KH& KT, HN5. TCVN 4206-86.( 1986) Hệ thống lạnh Kỹ thuật an toàn, HN.

98

Documents

AN TOAN & BẢO HỘ LAO ĐỘNG