A ı ÇJNDO~Z MAYIS ~RSİTESİ. O) ILAHIYAT FAKULTESI

International Participation Symposium

Uluslararası Katılımlı Sempozyum

ANADOLU'DA HADiS GELENEGi VE DARU'L-HADiSLER

HADITH TRADITION AND DARUL-HADITH INSTITUTIONS

IN ANATOLlA

30 Nisan- 1 Mayıs 2011 130 April-1 May 2011

editörleri editors Muhittin DÜZENLİ

Samsun2011

IÇANKIR1 BELEDİYESİ

K.emal ÖZKURT* • • • • A •• •

ISLAM MIMARISINDE DARULHADISLER

••• İlk vahiyle birlikte başlayan İslam eğitim-öğretimi için mekan olarak

başlangıçta evler ve camiler kullarulmışnr. Zamanla, bu faaliyetler için özel yapı türleri ortaya çıkmışnr.

Medreseler, din ilimlerinin yanı sıra, dönemin bütün bilgi birikiminin farklı seviyelerde verildiği kurumlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu du­rum, medreselerin, toplum ve devlet hayannda ihtiyaç duyulan insaniann yetiştirileceği kurum olmalan ile ilgilidir. 1

İslam toplumlannda geniş anlamda eğitim kurumu olarak faaliyet gösteren medreseler, 20. yy.daki halefieri olan "okul"lara yerlerini bıraka­na kadar varlıklannı sürdürmekle birlikte, zamanla bazı eğitim dallanna tahsis edilmiş medrese türleri ortaya çıkmışnr. Tıp eğitim ve uygulamalan için Darüşşifalar, Kur'an eğitimi için Darülhuffazlar2(Fot. 13-14) ve hadis eğitimi için Darü'l-hadisler bunlar arasındadır. 3

Yrd. Doç. Dr., Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bö­lümü.

1 Bu tebliğin sunulduğu seınpozyumda çok sayıdaki tebliğde, ınedreselerin ortaya çıkış ve gelişimi ile ilgili bilgi bulunması dolayısıyla medresenin tarihine ilişkin özet bilgi ile yetinilmiştir.

2 Konya Darulhuffaz'ı plan vb. için bkz., Mahmut AKOK, "Konya'da Üç Tarihi ve Mi­mari Eser (Altınapa Kervansarayı, Hasbey Darülhuffazı ve II. Selim İınareti)" Türk Arkeoloji Dergisi. Ankara, 1973, XX-I, s. 18-26.

3 Arapça'da, devlet, toprak, yurt, ev vb. anlarnlara gelen (.;\~) "dar" kelimesi, benzer arılamlarda Kur'an-ı Kerim'de de (Bakara, 2/95; Nisa, 4/6; En'fun, 6/32; En'fun, 6/12i; A'raf, 7/38; Yı1nus, 10/25; Hüd, 11/65; Kasas, 28/81; Haşr, 59/9 vd. ayet­lerde geçmektedir. Darulhadislerle birlikte kullarulan ve aynı amaca hizmet eden ku­rumlara isim olan bir diğer eğitim müessesesiaynı zamanda, Hicret yurdu olan Me­dine-i Münewere'ye lh .J olan Diirusunne'dir.

155

ANADOLU'DA HADiS GELENEGi VE DARU'L-HADiSLER

Büyük Selçuklularla birlikte medreselerin, toplumun önemli kurumlan arasında yer aldığı görülür. Bizzat Alp Arslan ve M elikşah'ın vezirliklerinde bulunmuşNizam~ilmülk (1018-1092) tarafından açılan çok sayıda medre­senin varlığı bilinmektedir. Yine Selçuldu döneminde, -bu devlete bağlı

. idarelerde-ilk Darulhadislerin4 ortaya çıktığı görülmektedir.

Bu çalışmada, belli dönem ve bölgelerdeld ·örnek darü'l-hadis yapıla­nndan hareketle, bu yapı türünün genel anlamda İslam mimarisindeki yeri ifade edilecektir.

Bilinen. bütün dönemlerde medreselerde diğer İslami bilimlerle birlik­te hadis eğitimi de verilmekteydi. Ancak ağırlıklı olarak hadis eğitiminin verildiği, Kur'an vb. derslerin daha alt düzeyde okurulduğu ilk eğitim ku-rumlan darulhadislerdir. ·

İslam mimarisinde günümüze ulaşan ve darü'l-hadis diye arnlan ilk yapı Şam'da Zengiler döneminde, Nureddin Mahmud Zengi (1118-1174) tarafından yaptınlan Darülhadis en-Nuriye'dir. Yapırun inşa tarihini veren bir kitabe bulunmamakla birlikte, Atabey Nureddin Zengi'nin5 yönetim devresine yaklaşık ll 70'lere tarihlenmektedir. 6 Asli yapısında 16.30 x

156 17.20 m. ölçülerindeld medrese, milırabın da içinde bulunduğu az bir kısmı kalacak ölçüde harap halde iken, 20. yy.da yapılan onanmlarla gü-

Geleneğimizde eğitim kurumlan, şehir unvanlan, bazı amaçlarla kullanılan mekanlar ve bazı ülkelerin hukuki durumlannı ifade için "dar" diye başlayan isimlendirmelere çokça rastlanmakta ve bu durum Osmanlı dönemi sonuna kadar devam etmiştir. "darulerkam", "darulhikme", "darusselam" "di'ırülbedayi", "darülelhan", "darülaceze" gibi kurumlar konuyu örneklendirmektedir.

4 Darü'l-hadis kelimesinin Türkçe yazılışı için kaynaklarda bir birliğin bulunmadığı · görülmektedir. A11met Gül, "Daru'l-Hadis"; Aptullah Kuran, "Dar ül-hadis "; İslam Ansiklopedisi'nde, "Darulhadis"; Işıl Çankaya, "Darülhadis" olarak yazmışlardır. Türk Dili Kurumu yayını Türkçe İmla Kılavuzu'ndaki örnelciere göre "darü'l-hadis" ve "da­rülhadis" yazılışlannın ikisi de doğru. Biz bu tebliğde, Sempozyumun resmi yazıla­nnda kullamlan "Daru'l-Hadis" şeldini tercih ettik. Adı geçen yazariann eser künyele­ri Kaynakça'da genişçe verilecektir.

5 Hanefi olan Nureddin Zengi'nin yaptırdığı medresede Şafi eğitimi verilmesi, dönemin şartlan bakımından anlamlı olsa da, Nureddin'in sadece Şam'da yaptırdığı tek med­rese bu değildir. Bütünüyle sağlam olarak günümüze kadar gelmemekle birlikte kay­naklarda Nureddin tarafından yaptınlan diğer medreseterin varlıklannı öğrenmekte­yiz. Hanefiler için Medresetu's-Suğra, Maliki'ler için Medresetu'n-Nilriye ve bazı kay­naklarda oğluna nispet edilse de genel kabule göre Nureddin'in inşa ettirdiği Medre­setu'l-İmadiyye gibi darü'l-hadisin dışında üç medrese daha bulunmaktadır. Ernst Herzfeld, "Damascus: Studies in Architceture: I", Ars Islamica, Vol. 9 (1 942), s. 41.

6 S. Ory,. "Dar al-Hadith, I. Architecture", Ed. P.J. Bearman vd., The Encyclopedia of Islam, XII Suplement, Leiden, Brill, 2004, s. 195-196; yapının şehir içndediğer tarihi eseriere göre konumu için bkz., Michael Chamberlain, Knowledge and social practice in Medieval Damascus, 1190-1350, pl. 2, Cambridge, 2002. Eyyübi döneminde, el­Melikü'l-Eşref'in 1228'de Şam'da kurduğu Medresetü'l-Eşrefiyye Şam'da kurulan ikinci di'ırü'l-hadistir:

ULUSLARASI KATILIMLI SEMPOZVUM ÇANKIR130 NiSAN- 1 MAYIS 2011

nümüze gelmiştir (Çizim 1). Şam Nuriye darulhadisi, Zengi, Eyyübi, Mem­luklu dönemleri Suriye, Irak, Mısır ve Filistin'deki benzer kurumlar için örnek olmuştur. 7

Eyyübi döneminde inşa edilen, Kahire'deki 621/1225 tarihli Kamiliye Dfuii'l-hadisi, Nuriye örneğinde ve tarihsel olarak ikinci darulhadistir. Ya­pı, Melikul Kamil en-Nasu·uddin tarafından kurulmuştur. 8

Anadolu Selçuklu sultanlannın çok az sayıda cami inşa ettirmiş olma­lanna karşın inşası konusunda istekli olduldan yapı türünün kervansaray­lar olduğu görülmektedir. 9 Geniş anlarnda daruşşifalar ve kervansaraylar bu dönemin prestij yapılan olarak görülmektedir. 10 Çok sayıda kervansaraydan sekizinin hanileri bizaat sultanlardır. 11

Darulhadislerin ortaya çılaş sürecine ilişkin olarak, "Şiilerle" olan siya­si ve fikri mücadeleler, ehl-i Sünnet inancın korunması bir sebep olarak gösterilir. Başlı başına bu durumu anlatmakta yetersiz olsa da sebeplerden biri olma ihtimali kaçınılmazdır.

Çankın Cemaleddin Ferruh Dfuii'l-hadisi (Taş Mescid), Anadolu'da ki­tabesi ile günümüze kadar gelen ilk darü'l-hadis olması yönüyle önemlidir (Fot. 2-5). Yapıya ait kitabe kuzey yöndeld ana giriş kapısının üstünde yer 157 almaktadır. Sülüs karakterdeki yazısıyla üç satır halindeki Arapça ldtabe-nin metni şöyledir (Fot. 4, 6):

"':!L.:i...ı J ~) :U..,~ ~\..bl...JI

~l~lli_yi.ll_,~~l_;l..ıö_;~yol

..lıl J.F 0! t.) ~\S;il W:bJI 4.!_; ı..:::.ı=. _; ı)l c;:l.:i::..JI

Tercümesi:

"Sultfuıi 12 640/1243 yılı 13

7 Adı geçen darü'l-lıadislerle ilgili bilgi için bkz .. Alırnet Gül. Osmanlı Medreselerinde Eğitim-Öğretim ve Bunlar arasında Diiru'l-Hadislerin Yeri, Ankara 1997, s. 137-140.

8 Oıy, a.g.m., 197. 9 Bu durum dönem şartlan gereğidir. Unutulmaması gerekir ki, Selçuklu başkenti

Konya'da yapılan saraydan günümüze gelen şey, sadece bir duvar parçasıdır. 10 Aynur Durukan, "Anadolu Selçuklu Sanatında Kurucular ve Sanatçılar'', Doğan Ku-

ban ed., Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı, İstanbul, 2001, 41, 48, 89. . 11 Alay Han, Evdir Han, Sultan Han Aksaray, Sultan Han Kayseri, Alaca Han, Incir Han,

Kırkgöz Han, Eğridir Ha:n. Cengiz Bektaş, Selçuklu Ken1ansaraylan Korunmaları Kul­lanımlan Üzerine Bir Öneri, İstanbul, 1999, s. 27.

12 Sultani (~!.bL..) ifadesine Selçuklular döneminde, sultan tarafından yapnnlan veya onun adına inşa edilen yapılardaki kirabelerde rastlanmaktadır.

13 Bu tür kirabelerde genellikle ldtabenin sonunda yer alan tarih, burada başta bulun­masıyla, az sayıdaki örneği ile birlikte kitabe yazım üslubu bakımından bir farklılık­ur.

---- ULUSLARASI KATILIM U SEMPOZVUM ÇANKIRI30 NISAN- 1 MAYIS 2011 ----

158

ANADOLU'DA HADiS GELENEGi VE DARU'L-HADiSLER

Bu Darulhadis ve kabrin 14 yapımuiı · Utif olan Rabb'ının rahmetine muhtaç zayıf kul Atabey Ferruh bin Abdullah emretmiştir."

Konya İnce Minareli Medrese (Sahib Ata Dam'l-hadisi) 15, Vezir Sahip

Ata Fahreddin Ali tarafından 663/1264 yılında yaptmlmıştır ve mimarı Kelük bin Abdullah'tır (Fot. 7-10). 16 Yapının dam'I-hadis olduğuna ilişkin bilgiye, üzerindeki kitabeler veya vakfİyelerinden değil, daha sonra yazılan tahrir defterlerinden ulaşılabilmektedir. 17 Farklı dönemlerde gördüğü ona­nmlarla gelen yapı, Günümüzde İnce Minare (Taş ve Ahşap Eserler) Mü­zesi olarak varlığını sürdürmektedir. 18

Konya İnce Minareli Medrese Dam'l-hadisi, sadece kendi döneminin değil, bütün Selçuklu dönemi mimarisinin en önemli yapılan arasındadır. 19

Sivas'ta Selçuklu döneminde dört önemli medrese inşa edilmiştir. Bunlar, Şifaiye 616/1219, Buri'ıciye 670/1271, Çifte Minareli 670/1271 ve Sahibiye 670/ 1271 medreseleridir. İnşa kitabelerinde, medrese türü açık­ça belirtilmediği için, Şifaiye dışındaki yapıların kesin kullanım amaçlan tartışma konusudur. Genel kabule göre kaynaklarda Çifte Minareli Medre­se, "dam'l-hadis" olarak ifade edilmektedir. Ancak son dönemlerde epigra­fik malzemeden hareketle bu yapının değil, Gök Medrese'nin dam'I-hadis yapısı olduğu şeklinde yaklaşımlar bulunmaktadır (Fot. 11-12). 20 Yapıyı süsleyen kirabelerde ayetlerin yanı sıra çok sayıda hadisi şerif21 bu durumu destekler mahiyettedir. 22

Erzurumda, Murad Paşa Camii'nin doğusunda yer alan Ahmediye Darü'l-hadisi 1314 veya 1324 yılında inşa edilmiştir. 23 İlhanWar dönemin­de, Anadolu'da dini mimari faaliyetinin durmadan devam ettiği dönemin

14 Orijinal rnetinde (o.)!i..JI) "ınakbere" olarak verilen kelirneyi Ali Yardım, "rnezarlık" olarak tercürne etmiştir. Burada kastedilen yapıda rnezarların bulunduğu birirnler ol­sa gerekir. Geniş bilgi için bkz. Ali Yardım, "Ternel Kültür Müesseselerilllizden Dilıü'l-hadisler", Ekrem Hakkı Ayverdi Hatıra Kitabı, İstanbul, 1995, s. 65.

15 Yapıya verilen isimler için bkz., Yaşar Erdeınir, İnce Minareli Medrese, Konya, 2009, s. 32. ,.

16 Kuran, a.g.e., s. 54-55. 17 Yardım, a.g.rn. s. 73. 18 Yapı içinde sergilenen eserler için bkz., Yaşar Erdernir, İnce Minare TG§ ve Alı§ap

Eserler Müzesi, Konya, 2009. 19 Doğan Kuban, "Toplurn Yapısı ve Kültür'', Selçuk Çağında Anadolu Sanatı, İstanbul,

2008, s. 35. 20 Yardım, a.g.rn., s. 69 vd. 21 Yapı üzerindeki kitabeler için bkz., Hikmet Denizli, Sivas Tarihi ve Anıtlan, Sivas,

tsz., s. 91-99. 22 Sivas Çifte Minareli Medrese'deki kirabelerin fıkıh içeriği için bkz., Recep Gün, Ana­

dolu Selçuklu Mimarisinde Yazı Kullanımı, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilirn­ler Enstitüsü, Yayınlanrnarnış Doktora Tezi, Sarnsun, 1999, s 99-100.

23 Kuran, a.g.e., 127-128; Yapı günürnüzde de, özellikle yaz aylarında Kur'an Kursu olarak hizrnet vermekle asli fonksiyonunu sürdürmektedir.

UlUSLARASI KATI UM ll SEMPOZVUM ÇANKIRI30 NISAN -1 MAYIS 2011 ----

bir hanrası olan medrese, fizik anlamdaki mütevazı yapısına rağmen dfuü'l-hadislerin Anadolu'nun doğusundaki temsilcisi olmasıyla anlamlıdır.

Yapıda, Sağdan altıncı hücrenin kapısı üzerinde şu kitabe yazılıdır: 24

:"+;>--' ..&1 i' .fi ı)c. Ü"'

ı)c. LH .l.o::>.l ~~ ..lı\ ı}l ç::~l lA U. ç.\..J,J\ ..:.. _yı j .) ...,_ii$ ~ LJ:!ıı.!) ._..J..ıl ı)c. .hi:.. LJ.<ı

iil..~_,_fo ~)4.1...W...._ı..ıLHI

Tercümesi:

Ali kerremellahu vechehu'dan

Ümmetimden kim kırk hadis bellerse, Alimler zümresinde yer alır.

Bu yapıyı 724/1324 yılında, Gani olan Allah'a muhtaç kul, Ahmed bin Ali bin Yusuf yapurdı.

Kitabede bir hadisi şeritin yazılmış olması ve de konusunun hadis öğ­renmenin fazileti olması, açıkça dfuü'l-hadis kelimesi geçmemesine rağ­men yapının işlevini ifade bakımından öneınlidir.

Osmanlı döneminde dfuü'l-hadislerin, İznik, Bursa, Edirne, Arnasya vb. birkaç örnek dışında büyük ölçüde İstanbul'da yoğunlaştığı görülmek­tedir. Bir kısmı günümüze gelememekle birlikte, İstanbul'da 15 kadar darü'l-hadisin bulunduğu bilinmektedir. 25 Bu kurnınların İstanbul'da yo­ğunlaşmalarını, bu şehrin Başkent oluşuna, Devlet-i Aliye'nin diğer bölge­lerinden, dünyanın farklı İslam ülkelerinden gelen öğrencilerin burada eğitim gömı,esi sonucu "öğrenci bulma" probleminin olmayışma bağlanabi­lir. 26 Ayrıca İstanbul'da hoca temini ve medreselerde eğitimin sürdürülebi­lirliği için maddi anlamda çok geniş imkanların oluşu da etkenlerden biri­dir. Nitekim Mısır ve Suriye'deki dfuü'l-hadislerin inşa edildikleri yerlere bakıldığında, dönemlerinin başkenti veya ikinci önemli şehirleri (Şam, Kahire, Halep) olduklan görülmektedir. Bu dunnu belirleyen son bir sebep de, bu yapıların devlet merkezinin süsleyen yapılar olması ve hanilerine toplumsal prestij kazandıran yapılar olmasıdır.

Darü'l-hadislerin sayılan ve bulunduklan yerler bakımından önemli bir konu, zamanla fonksiyon değişimine uğrayan, başlangıçta daru'l-hadis olarak inşa edilmişken zamanla başka amaçlarla kullamlan yapılara dö-

24 Nusret Mehmed, Tarihçe-i Erzurum, Ali Şükri Matbası, İstanbul, 1338. S. 34. 25 Yapılan bir tez çalışmasında İstanbul'da, günümüze gelen 15 dfuii'l-hadise yer veril­

miştir, Işıl Çetinkaya, İstanbul'daki Ddrü'l-hadis ve Ddrülkurra Yapılannın Mimari De­ğerlendirme ve Koruma Sorun/an, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Usans Tezi, İstanbul, 2003.

26 Birçok eğitim kurumunun geniş fiziki imkfuılara rağmen zamanla öğrenci bulama­mak dolayısıyla fonksiyon yitimi veya değişimine uğradıkları görülmektedir.

---- ULUSLARASI KATILIM U SEMPOZVUM ÇANKIR130 NiSAN -1 MAYIS 2011 ----

159

160

ANADOLU'DA HADiS GELENEGi VE DARU'L-HADiSLER

nüşmeleridir. Şüphesiz bunun tersi de 'doğrudur. Başlangıçta farklı bir yapı iken sonradan darü'l-hadis olarak hizmet veren yapılar da olabilir.

Örneğin Edirne Darü'l-hadisi, geçirdiği restorasyonlarla birlikte gü­-nümüzde cami olarak hizmet vermektedir. Edirne Darü'l-hadis Camii Kita­besi

L;,li Fe YI 0\.b1..J.I ~~~ c-\.;J.III~

"1.;,::. YI y.~ y..ı:,...ıı "Wl LJ.o ~_;..11 ~ı.W'.iA

~l._r ül...':il ~i ..bwıl..; l.Jl..ı.:..':/1 _, Jı.Jı y..::>Ü .

l.Jl::. ı=-o CH ül::. .ıl y e;illl >ll 0\.61.., CHI L.ıl.hi...Ji ül...: ':i 1

r _,.ıli ~ 1 .>.!~ .&.. .ıh _, G1L ..:ıyi_) dj ':i ül::. .ı _>.ıl; CH

~ı Lı~ ~ LJ.o Lı.:ıy:;,...ll _, -:,Jt:i.li

~ (4,ı) y;.A ;uw w_, L>Ji)tj _, l.JW 4..1...

Bu cami-i şerif, büyük sultan, ulu şahinşah, semadan desteklenen, muzaffer, düşmanlan ezen, iyilik ve adaletin yardımcısı, ehl-i iman üzerine emniyet kanatlannı geren, sultan oğlu sultan, Ebu '1-Feth, Bayezid Han oğlu, Mehmed Han oğlu Murad Han tarafından yaptırıldı-saltanatının san­caklan (bayrak) zeval bulmasın ve mülkü ebedi olsun-. Bu kitabe, Hicri 838 yılı Şaban ayının yirmi üçüncü gününde yazıldı. 27

Osmanlı döneminde 16-18. yy.lar arasında yoğunlaşan damlhadis in­şa faaliyetinin l 9. yy a gelindiğinde bittiği görülmektedir. Burada öncelikli sebep fizik anlamda ihtiyaç duyulan yapının fazlasıyla mevcut oluşudur. Bundan sonra ancak mevcut yapıların restorasyonlan yapılacaktır.

Ancak burada daha önemli bir sebep bulunmaktadır. Osmanlı Devle­ti'nin özellikle büyük devletlerle olan savaşlanndan mağlub olarak ayni­ması sonunda "nerede hata yaptık" sorusunun cevabı aranırken, diğer bir çok sebeple birlikte "bu eğitim anlayışı ile, bu devletin" yürürneyeceği sonuçuna ulaşılmıştır.

Batılı anlamda okullar kurma ve batıda uygulanan müfredatı uygula­maya olan eğilim yavaş yavaş medreselerin zayıflamasına sebep olmuştur. Osmanlı son ikiyüz yılına geldiğinde, devletin önde gelen ricali artık ihti­şamlı camiler, medreseler vb. yapılar inşa ettirmiyor, şehirlerin siluetini, klasik dönemden beri bilinen yapılar değil yaşanan yüzyılda ihtiyaç duyu­lan yapılar süslüyordu. Askeri kışlalar, modern manada mektepler bu dö­nemin önemli yapılandır.

27 Dijkema, F.Th. The Ottoman Histoncal Monumental Inscriptions in Edirne. Leiden: E.J. Brill, 1977, S. 21-22; Edirne dfuii'l-hadisi için ayrıca bkz., Abdülhamit Tüfekçi­oğlu, Erken Dönem Osmanlı Mimarisinde Yazının Kullanımı, YYÜ, S.B.E. Van, 1997, Yayınlanmamış Doktora Tezi, s. 238-239.

---- ULUSLARASI KATILIM U SEMPOZVUM ÇANKIR130 NiSAN- 1 MAYIS 2011 ----

Mekteplerden mezun olanlarm toplumsal statüsü yükselirken, medre­se mezunlan ikinci sınıf muamele görmeye başladı. Devlet kurumlannın ihtiyaç duyduğu elemanlan yetiştiren modem mekteplerin artan sayısı, medreselere olan talebi azaltmıştır. ·

Mektep medrese arasındaki bu çekişmeden mektep başarıyla sıyrılmış, medreseler varlıklarını kaybetmişlerdir.

Sonuçta bir medrese olan Daru'l-hadisler de bu yenilgiden nasiplerini almıştır. Ancak kurulan ilahiyat fakülteleri ve İmam-Hatip Okulları müfre­datında tekrar hadis eğitiminin devlet eliyle verilmesine geçilmiştir.

Günümüzde ise çok sayıda sivil, resmi kurunı ve gönüllü oluşumlar, farklı düzey ve imkanlarla hadis çalışmalarını sürdürmektedir.

Özellikler erken örnekleri asli yapılan ile günümüze gelerneyen Daru'l-Hadisler, İslam Mimarisinin plan ve şema bakımından diğer medre­selerle benzer özellikler sergileseler de, fonksiyon bakımından oldukça önemli ve kendine özgü yapı türüdür.

ÇİZİM- RESİM LİSTESİ

1. Şam NUriye Dfuu'l-hadisi Plan, Jean Sauvaget'den işlenerek

2- Çankırı Perruh Bey Daru'l-hadisi Giriş Cephesi

3- Çankırı Perruh Bey Daru'l-hadisi

4- Çankırı Perruh Bey Daru'l-hadisi Girişler

5- Çankırı Perruh Bey Dam'I-hadisi İç Mekan

6- Çankırı Perruh Bey Daru'l-hadisi İnşa Kitabesi

7- Konya İnce Minareli Medrese ve Mianre

8- Konya İnce Minareli Medrese Taçkapı

9- Konya İnce Minareli Medrese Taçkapı Detay

10- Konya İnce Minareli Medrese İç Mekan

ll- Sivas Çifte Minareli Medrese Taçkapı Minareler

12- Sivas Çifte Minareli Medrese Taçkapı Detay

13- Konya Hasbey Darulhuffazı

14- Konya Hasbey Darulhuffazı Kitabesi

---- ULUSLARASI KATILI MU SEMPOZVUM ÇANKIRI30 NiSAN- 1 MAYIS 2011 ----

161

Ek: Çizim ve Resimler

D 163

1. Şam Nfıriye Dam'I-hadisi Plan, Jean Sauvaget'den işlenerek

ANADOLU'DA HADiS GELENEGi VE DARU'L-HADiSLER

164 2- Çankın Perruh Bey Daru'l-hadisi Giriş Cephesi

3- Çankın Perruh Bey Daru'l-hadisi

---- ULUSLARASI KATILI MU SEMPOZVUM ÇANKIRI30 NiSAN -1 MAYIS 2011 ----

165

4- Çankırı Ferruh Bey Dam'I-hadisi Girişler

ULUSlARASI KATIUMLI SEMPOZVUM ÇANKIRI30 NiSAN -1 MAYIS 2011 ----

ANADOLU'DA HADiS GELENEGi VE DARU'L-HADiSLER

166 5- Çankın Ferruh Bey Dfuü'l-hadisi İç Mekan

6- Çankın Ferruh Bey Dfuü'l-hadisi İnşa Kitabesi

---- ULUSLARASI KATILI MU SEMPOZVUM ÇANKIRI30 NiSAN- 1 MAYIS 2011 ----

167

1 1 : ı .. ;6 ,.

~ ı

7- Konya İnce Minareli Medrese ve Mianre

ULUSLARASI KATILIMLI SEMPOZVUM ÇANKIRI30 NiSAN- 1 MAYIS 2011 ----

ANADOLU'DA HADiS GELENEGi VE DARU'L-HADiSLER

168

8- Konya İnce Millareli Medrese Taçkapı

ULUSLARASI KATILIMLI SEMPOZVUM ÇANKIR130 NiSAN- 1 MAYIS 2011 ----

9- Konya İnce Millareli Medrese Taçkapı Detay 169

10- Konya İnce Millareli Medrese İç Mekan

---- ULUSLARASI KATILIMLI SEMPOZVUM ÇANKIRI30 NiSAN -1 MAYIS 2011 ----

ANADOLU'DA HADiS GELENEGi VE DARU'L-HADiSLER

170 ll- Sivas Çifte Minareli Medrese Taçkapı Minareler

12- Sivas Çifte Minareli Medrese Taçkapı Detay

---- ULUSLARASI KATILIMLI SEMPOZVUM ÇANKIRI30 NiSAN -1 MAYIS 2011 ----

13- Konya Hasbey Darulhuffazı 171

14- Konya Hasbey Darulhuffazı Kitabesi

---- ULUSLARASI KATIUMLI SEMPOZVUM ÇANKIRI30 NiSAN -1 MAYIS 2011 ----

ANADOLU'DA HADiS GELENEGi VE DARU'L-HADiSLER

Bibliyografya

AKOK, Mahmut, "Konya'da Üç Tarihi ve Mimari Eser (Altınapa Ker­vansarayı, Hasbey Darüllıuffazı ve II. Selim İmareti)" Türk Arkeoloji Jiergisi, Ankara, 1973, xx-ı, s. 5-36.

BEKTAŞ, Cengiz, Selçuklu Kervansarayları Korunmaları Kul­lanunları Üzerine Bir Öneri, İstanbul, 1999.

BOZKURT, Nebi, "Dfuiilhadis" DİA, VIII, İstanbul, 1993,, S. 527-532

CHAMBERLAIN, Michael, Knowledge and social practice in Medieval Damascus, 1190-1350, Cambridge, 2002.

ÇETİNKAYA, Işıl, İsta.ı#Jul,daki Darü,l-hadis ve Ddrülkurra Yapd.arınm Mimari Değerlendirme ve Koruma Sorunları, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2003.

DENİZLİ, Hikmet, Sivas Tarüıi ve Anıtları, Sivas, tsz.,.

DIJKEMA, F.Th. The Ottoman Histarical Monumental Inscrip-172 tionsin Edirne. Leiden: E.J. Brill, 1977.

DURUKAN, Aynur, "Anadolu Selçuklu Sanatında Kurucular ve Sanat­çılar'', Doğan Kuban ed., Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı, İstanbul, 2001.

ERDEMİR, Yaşar, İnce Minare Taş ve Ahşap Eserler Müzesi, Konya, 2009.

ERDEMİR, Yaşar, İnce Minareli Medrese, Konya, 2009.

GÜL, Alunet, Osmanlı Medreselerinde Eğitim-Öğretim ve Bun­lar arasmda Ddru,l-Hadislerin Yeri, Ankara 1997.

GÜN, Recep, Anadolu Selçuklu Mimarisinde Yazı Kullanımı, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Samsun, 1999.

HERZFELD, Erııst, "Damascus: Studies in Arclıitceture: P', Ars Isla­mica, Vol. 9 (1942), s. 1-53.

KUBAN, Doğan, ''Toplum Yapısı ve Kültür'', Selçuk Çağında Anadolu Sanatı, İstanbul, 2008.

MEHMED, Nusret, Tarüıçe-i Enurum, Ali Şükri Matbası, İstanbul, 1338.

---- ULUSlARASI KATIUMU SEMPOZVUM ÇANKIRI30 NiSAN -1 MAYIS 2011 ----

ORY, S., "Dar al-Hadith, I. Architecture", Ed. P.J. Bearman vd., The Encyclopedia of Is~ XII Suplement, Leiden, Brill, 2004, s. 195-197

TANMAN, M. Baha, "Dfuülhadis -Mimari-", DİA, VIII, İstanbul, 1993,, s. 533.

TÜFEKÇİOGLU, Abdülhamit, Erken Dönem Osmanlı Mimarisin­de Yazının Kullanımı, YYÜ, S.B.E., Yayınlanmamış Doktora Tezi, Van, 1997.

YARDIM, Ali, ''Temel Kültür Müesseselerimizden Dfu-ü'l-hadisler'', Ek­rem Hakkı Ayverdi Hatıra Kitabı, İstanbul, 1995, s. 59-119.

YARDIM, Ali, ''Temel Kültür Müesseselerimizden Dfu-illhadisler", Ek­rem Hakkı Ayverdi Hatıra Kitabı, İstanbul, 1995, 59-119.

---- ULUSLARASI KATILI MU SEMPOZVUM ÇANKIRI30 NiSAN- 1 MAYIS 2011 ----

173