Upload
phamxuyen
View
228
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
Unia Europejska
ZZaałłooŜŜeenniiaa pprr ooggrr aammoowwee rr oozzwwoojj uu rr oollnniiccttwwaa
eekkoollooggiicczznneeggoo nnaa tteerr eenniiee GGmmiinnyy SSoossnnoowwiiccaa
--- aaannnaaalll iii zzzaaa pppoooddd kkkąąąttteeemmm uuuppprrr aaawww eeekkkooolllooogggiii ccczzznnnyyyccchhh ---
Opracował:
Dr hab. Jerzy Szymona
Katedra Ekologii Rolniczej
Akademia Rolnicza w Lublinie
Lublin, 2007
2
I. WSTĘP
Przekładane studium pt. „ZałoŜenia programowe rozwoju rolnictwa ekologicznego
na terenie Gminy Sosnowica” zostało opracowane na zlecenie Gminy Sosnowica. Adresatem
i wykonawcą zlecenia jest dr hab. Jerzy Szymona – pracownik naukowy Akademii Rolniczej
w Lublinie. Studium jest częścią projektu pt. „Opracowanie innowacyjnego planu rozwoju
Gminy Sosnowica, opartego na posiadanym potencjale i czynnym wykorzystaniu transferu
wiedzy”, współfinansowanego w 75% przez Unię Europejską, ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego oraz 25% ze środków BudŜetu Państwa, na podstawie umowy
o dofinansowanie realizacji projektu nr Z/2.06/II/21/06/U/10/06, podpisanej z instytucją
wdraŜającą – Samorządem Województwa Lubelskiego.
Zgodnie z intencją umowy, myślą przewodnią studium było poszukiwanie odpowiedzi
na następujące pytania:
- Czy istnieją moŜliwości proekologicznego rozwoju gospodarczego Gminy Sosnowica ?
- Jakie mogą wystąpić zagroŜenia ekosystemów przyrodniczych, w tym rolniczych ?
- Czy występują zagroŜenia w produkcji rolniczej i wytwarzaniu Ŝywności?
- Czy ochrona przyrody i ekosystemów rolniczych jest sprawą pilną, czy moŜe być
przesunięta do dalszej perspektywy ?
- Jak zdefiniować cele rozwoju rolnictwa Gminy Sosnowica ?
- Jakie praktyczne imperatywy dla władz samorządowych moŜna sprecyzować, korzystając
z dotychczasowych doświadczeń innych regionów Polski i Unii Europejskiej ?
- Jakie wdroŜenia muszą stać się składową częścią rozwoju rolnictwa ekologicznego Gminy
Sosnowica ?
Prezentowane niŜej studium oparto na wielu publikacjach naukowych, raportach
i ekspertyzach, cytowanych w niniejszym opracowaniu. Tę pracę kieruję do władz gminnych,
radnych, ośrodków edukacyjnych, pracowników doradztwa rolniczego i wszystkich osób
związanych z Gminą Sosnowica, mających poczucie odpowiedzialności za produkcję
bezpiecznej Ŝywności, w zrównowaŜonych ekologicznie systemach rolniczych.
Autor
3
II. DIAGNOZA SYTUACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ I PRZE STRZENNEJ
GMINY SOSNOWICA
Charakterystyka środowiska przyrodniczego województwa lubelskiego, powiatu
parczewskiego i gminy Sosnowica
Województwo lubelskie połoŜone jest we wschodniej części kraju w między rzekami
Bugiem od strony wschodniej, Wisły od strony zachodniej, od strony południowej rzek Sanu
i Tanwi. Granicę północną wyznaczają tereny leśno-rolnicze zlewni rzeki Bug.
Województwo lubelskie zajmuje 8 % powierzchni kraju i jest trzecim co do wielkości
regionem w Polsce [1].
W obszarze województwa lubelskiego moŜna wyodrębnić trzy krainy fizjograficzne.
Część północno-wschodnia, nizinna, ograniczona jest linią Puławy-Łęczna-Horodło. Bardziej
na południowy wschód jest obszar wyŜynny sięgający do linii Kosin-Frampol-Susiec.
Południowo-wschodnie peryferie są niziną, ale zaliczaną do obniŜenia przedgórskiego Karpat
(H. Maruszczak, 1972).
Administracyjnie województwo lubelskie leŜy na zewnętrznej wschodniej granicy Unii
Europejskiej i Polski, granicząc z Białorusią i Ukrainą. Wewnątrz naszego państwa sąsiaduje
z województwami: podkarpackim, świętokrzyskim, mazowieckim i podlaskim.
Województwo dzieli się na 24 powiaty, w tym 4 grodzkie oraz 213 gmin [8].
W przestrzeni województwa lubelskiego dominują obszary rolnicze, związane
z gospodarką wiejską. Uboga baza surowców mineralnych i niedostatek źródeł energii
sprawiły, Ŝe przemysł Lubelszczyzny nie miał naturalnych podstaw rozwoju i choć odegrał
waŜną rolę w rozwoju regionalnym, nigdy nie decydował o potędze gospodarczej
województwa. Znacznie korzystniejszy był potencjał przyrodniczy do produkcji rolnej. DuŜy
udział wysokiej klasy bonitacyjnej gleb to walor dostrzeŜony przez mieszkańców
Lubelszczyzny. Ziemia dająca wysokie plony traktowana była jak matka-Ŝywicielka
zapewniająca byt człowiekowi. ToteŜ tu przetrwały tradycje rolnicze, które dziś moŜna
określić mianem rolnictwa ekologicznego.
Według danych Urzędu Statystycznego w Lublinie województwo lubelskie posiadało
w 2006 roku 1.497,3 tys. hektarów uŜytków rolnych, zajmujących 59,6 % ogólnej jego
powierzchni. Charakteryzuje się ono dość duŜym zróŜnicowaniem warunków
przyrodniczych, obejmujących glebę, agroklimat, rzeźbę terenu i warunki wodne [8].
4
Przy szczegółowej ocenie warunków przyrodniczych Lubelskie wyróŜnia się wysokim
wskaźnikiem jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej, który sytuuje Lubelszczyznę
na trzecim miejscu w kraju (Stuczyński T. i in. 2000, s. 5). NajwyŜszą jakością rolniczej
przestrzeni produkcyjnej wyróŜniają się powiaty: hrubieszowski, świdnicki, lubelskie,
tomaszowski i zamojski oraz ziemie powiatu Lublin i Zamość. Natomiast w powiatach:
włodawskim, łukowskim, bialskim, lubartowskim, parczewskim i ryckim oraz ziem powiatu
grodzkiego Biała Podlaska, wskaźnik ten kształtuje się poniŜej średniej w województwie.
Jednak ogólnie warunki przyrodnicze województwa lubelskiego i co się z tym wiąŜe równieŜ
produkcji rolniczej, są lepsze niŜ przeciętne w kraju.
ZróŜnicowanie jakości gleb wpływa na strukturę uŜytkowania gruntów i zasiewów.
Powierzchnia gruntów ornych w 2006 roku wynosiła 1.177 tys. hektarów, co stanowiło
46,9 % całkowitego obszaru województwa. Trwałe uŜytki zielone zajmowały 10,5 %
powierzchni województwa. Obszary leśne obejmowały 567,7 tys. ha, co stanowiło 22,6 %
całkowitego terenu województwa. Największy odsetek lasów występuje w powiatach:
janowskim, biłgorajskim i włodawskim.
Grunty orne i trwałe uŜytki zielone w poszczególnych powiatach jest dość
zróŜnicowany. Decyduje o tym jakość gleb, lesistość oraz udział sadów i innych plantacji
wieloletnich. Twierdzi on równieŜ, Ŝe struktura zasiewów na gruntach ornych wykazuje duŜe
róŜnice w ujęciu powiatowym. Na dobrych glebach południowej części województwa,
w powiatach hrubieszowskim, zamojskim i tomaszowskim dominują rośliny wymagające
lepszych stanowisk: pszenica, rzepak, burak cukrowy. Na glebach słabych i bardzo słabych
występujących na północy regionu, w powiatach: bialskim, łukowskim, ryckim i radzyńskim
przewaŜają z oczywistych względów: Ŝyto, ziemniak i owies. Jednocześnie zaznacza się
większy udział uŜytków zielonych.
Produkcji rolniczej w naszym regionie sprzyjają korzystne warunki klimatyczne.
Województwo charakteryzuje się klimatem umiarkowanie kontynentalnym, przy czym moŜna
je podzielić nas część północno-wschodnią [Polesie Lubelskie, Podlasie, Małe Mazowsze]
o klimacie surowszym i bardziej wilgotnym oraz południowo-zachodnią [ WyŜyna Lubelska,
Roztocze] o klimacie łagodniejszym a zarazem suchszym. Średnie roczne temperatury
powietrza mieszczą się granicach 7,0 – 7,7ºC, a przeciętne roczne opady wahają się
w granicach 550 – 650 mm.
Województwo lubelskie charakteryzuje się wysokimi walorami przyrodniczymi,
w porównaniu do innych regionów naszego kraju. Występuje tu wielka róŜnorodność
biologiczna i krajobrazowa. Zachowane zostały ostoje lęgowe i bytowe rzadkich, często
5
zagroŜonych wyginięciem gatunków flory i fauny. System ekologicznych obszarów
chronionych województwa lubelskiego złoŜony jest dwóch Parków Narodowych:
Roztoczańskiego i Poleskiego, siedemnastu parków krajobrazowych, siedemnastu obszarów
chronionego krajobrazu, 83 rezerwatów przyrody oraz terenów Europejskiej Sieci
Ekologicznej NATURA 2000. W kwietniu 2002 roku UNESCO ustanowiło Rezerwat
Biosfery „Polesie Zachodnie”, zajmujący obszar w trzech państwach: Polski, Ukrainy
i Białorusi.
6
7
Powiat Parczewski leŜy na obszarze Polesia Lubelskiego, obejmując jego środkową część,
czyli Równinę Parczewską, wraz z Sosnowicką Zaklęsłością oraz północno-zachodnią część
Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Główną atrakcją powiatu parczewskiego są walory
przyrodniczo-krajoznawcze. Region ten przecinają doliny rzek: Piwonii, Tyśmienicy,
Zielawy oraz kanał Wieprz-Krzna. DuŜo jest rozlicznych zbiorników wodnych, od małych
do olbrzymich stawów, jak np. Staw Siemień, zbiorniki retencyjne związane z kanałem
Wieprz-Krzna w Mostach i Opolu-Podedwórzu oraz liczne jeziora krasowe
z najpiękniejszymi: Zagłęboczem, Bialskim i Czarnym Sosnowickim. Jeziora te otacza
rozległy kompleks leśny - Lasy Parczewskie. Tereny te są doskonałym miejscem na krótkie
lub dłuŜsze pobyty wypoczynkowe.
Obszar Powiatu Parczewskiego wyróŜnia się niezwykłymi walorami krajobrazowymi.
Niemal 16,5% powierzchni powiatu stanowią obszary chronionego krajobrazu i pomniki
przyrody. Na południu powiatu znajduje się część Poleskiego Parku Narodowego, który
obejmuje rozległe obszary łąk, lasotundry i torfowisk. Teren ten charakteryzuje się ponadto
duŜym zalesieniem (24% ogółu powierzchni) oraz licznymi zbiornikami wodnymi
naleŜącymi do Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego. Ze względu na czyste środowisko
i mało przekształcony krajobraz, w powiecie panują dobre warunki do rozwoju turystyki
i rekreacji oraz produkcji zdrowej Ŝywności.
Na terenie powiatu parczewskiego jest wiele form ochrony przyrody. Największe
znaczenie ma Poleski Park Narodowy obejmujący swym zasięgiem część gminy Sosnowica.
Są tu równieŜ rezerwaty przyrody, jak np. OchoŜa, Jezioro Czarne Sosnowickie, Królowa
Droga, Czarny Las, Jezioro Obradowskie oraz liczne pomniki przyrody. Niezwykły jest
kontrast między spokojną, łagodną, wręcz monotonną rzeźbą tego obszaru, a jego
skomplikowaną budową geologiczną. Na stosunkowo płytkim podłoŜu krystalicznym
znajdują się węglonośne pokłady karbonu, a na nich grube warstwy skał wapiennych
przykryte utworami trzecio- i czwartorzędowymi, głównie pochodzenia polodowcowego.
Mało odporne na chemiczną działalność wody pokłady kredy są podłoŜem, na którym
powstały formy krasowe, tj. jeziora i zagłębienia bezodpływowe, tworzące bagna i mokradła.
Poleski Park Narodowy obejmuje unikalny w skali kraju krajobraz Pojezierza
Łęczyńsko-Włodawskiego z duŜym udziałem terenów wodno-torfowiskowych i leśnych.
Obszar parku przypomina miniaturę europejskiej tundry i lasotundry. Poleski Park
Krajobrazowy utworzony w 1983 r. obejmuje cenne przyrodniczo obszary leŜące wokół PPN,
tworząc kilka enklaw pełniących funkcje ochronną w stosunku do PPN. Najcenniejszy
8
przyrodniczo teren stanowią: rejon Jeziora Czarnego z rezerwatem przyrody, jezioro
Skomelno, kompleks stawów sosnowickich i okolice jeziora Zagłębocze.
Ochronie ścisłej podlega torfowisko wysokie połoŜone przy południowym brzegu Jeziora
Czarnego. Bogata jest fauna rezerwatu. Spotyka się tu Ŝurawia, bociana czarnego,
trzmielojada, perkoza dwuczubego.
Gmina Sosnowica charakteryzuje się wyjątkowo wysokimi walorami przyrodniczymi
i krajobrazowymi. Wpływa na to mozaikowy układ terenów bagiennych, wodnych,
torfowiskowych i leśnych, a takŜe niezwykłe bogactwo flory i fauny. Najbardziej
wartościowe przyrodniczo tereny gminy objęto ochroną w formie Ekologicznego Systemu
Obszarów Chronionych (ESOCH). Na terenie tejŜe gminy, ESOCH tworzą: Poleski Park
Narodowy, Poleski Park Krajobrazowy, Poleski Obszar Chronionego Krajobrazu.
Uzupełniają go rezerwaty przyrody, pomniki przyrody i parki podworskie. Obszary
podlegające ochronie prawnej zajmują ponad 68 % powierzchni gminy.
Część lasów gminy o łącznej powierzchni 684,42 ha uznano za lasy ochronne grupy
pierwszej (lasy masowego wypoczynku i turystyki). Przy wyjątkowo wysokich walorach
przyrodniczych i krajobrazowych, duŜej ilości jezior i lasów gmina Sosnowica posiada
bardzo dobre warunki do rozwoju turystyki i rekreacji. Przez gminę Sosnowica prowadzi
czarny szlak turystyczny "Nałęcz". Niezwykle atrakcyjna jest ścieŜka przyrodnicza "Perehod"
wiodąca do schronu ornitologicznego. Spotkać tu moŜna ponad 150 gatunków ptaków
np. wodniczkę, gęś gęgawą, bąka, Ŝurawia, bociana czarnego, orła bielika.
Charakterystyka historyczno – kulturowa województwa lubelskiego, powiatu
parczewskiego i gminy Sosnowica
Historycznie Ziemia Lubelska dosyć długo nie stanowiła jednorodnego organizmu
politycznego. W początkach państwa polskiego Lublin obok Przemyśla był jedynym
znaczącym grodem piastowskim na wschód od Wisły. Natomiast tereny dzisiejszego
województwa były dosyć długo ziemią niczyją, na której ścierały się wpływy wielu nacji,
w tym Piastów i ksiąŜąt Rusi, a później Litwinów i Korony Polskiej.
Województwo lubelskie utworzył król Kazimierz IV Jagiellończyk, wyłączając
z województwa sandomierskiego ziemie ma wschód od Wisły. Pierwszym wojewodą został
Dobiesław Kmita. Powierzchnia województwa wynosiła wtedy ok. 10 230 km². Herb
województwa przedstawiał białego jelenia na czerwonym tle. Województwo lubelskie
posiadało dwóch senatorów: wojewodę i kasztelana lubelskiego. Sejmiki odbywały się
9
w Lublinie. Nowe województwo objęło krainy historyczne: Małopolskę (fragment),
Południowe Podlasie i Ziemię chełmską [9].
Dzieje ziemi chełmskiej przedstawiają od X wieku ścieranie się dwóch wpływów:
zachodniego Piastów i wschodniego Rurykowiczów, a gdy najazdy tatarskie zdruzgotały
potęgę ksiąŜąt Rusi, przybył jeszcze trzeci współzawodnik do władzy – Litwa Gedymina.
Gdy Kazimierz Wielki przyłączył w roku 1340 Ruś Czerwoną do Polski, zaczęły się spory
i walki między Kazimierzem i ksiąŜętami litewskimi o ziemię chełmską i Wołyń. Mocą
ugody z Olgierdem, Kazimierz Wielki, odzyskawszy ziemię chełmską, oddał ją w dzierŜawę
Jerzemu Narymuntowiczowi, księciu bełskiemu, zostawiając załogę polską w grodzie
chełmskim. Gdy jednak ksiąŜę ten wchodził w ciągłe zmowy przeciw Polsce i dopomagał
najazdom Litwinów, król Ludwik, następca Kazimierza, zarządziwszy roku 1377 wielką
wyprawę, zajął Chełm i ostatecznie ziemię chełmską wcielił do Korony.
Ziemia chełmska rządziła się oddzielnie od województwa ruskiego, sejmikowała
w Chełmie, wybierając dwóch posłów i jednego deputata. Dzieliła się na dwa powiaty:
chełmski i krasnostawski, z których kaŜdy miał starostwo grodowe, w Chełmie
i Krasnymstawie, i osobnych urzędników ziemskich. Niegrodowe starostwa były: lubomlskie,
ratnieńskie, hrubieszowskie i inne. Senatorów było dwóch: większym, czyli krzesłowym, był
biskup chełmski (rzymskokatolicki), a mniejszym chełmski kasztelan. Powiat chełmski
w roku 1676 posiadał 16 miast i miasteczek oraz 260 wsi, a powiat krasnostawski 7 miast
i 167 wsi.
10
W okresie II Rzeczpospolitej województwo lubelskie znajdowało się w centrum kraju
i sąsiadowało z województwami: Poleskim, Lwowskim, Kieleckim, Białostockim,
Warszawskim i wołyńskim. Powierzchnia województwa liczyła 31 123 km².
11
Po II wojnie światowej województwo lubelskie stało się wschodnią, graniczną rubieŜą
państwa polskiego.
Obecnie po zmianach granic administracyjnych w latach 1975 i 1998 ukształtował się
terytorialny status quo naszego województwa.
12
ZIEMIA PARCZEWSKA
Obecny powiat parczewski zajmuje dawne pogranicze polsko - litewskie. Od czasów
Jagiellonów granica ta przebiegała przez dzisiejszy powiat, którego część północno-
wschodnia naleŜała do Litwy, a południowo-zachodnia wraz z Parczewem do Polski.
Po rozbiorach cały powiat związany został z Podlasiem, a po odzyskaniu niepodległości przez
Polskę wszedł w skład woj. lubelskiego.
Na przestrzeni wieków Ziemia Parczewska zapisała się w dziejach nie tylko
Lubelszczyzny, ale i całej Polski. Co prawda dokumentowana historia miasta Parczewa
zaczęła się w 1401 r. wraz z nadaniem praw miejskich przez Władysława Jagiełłę,
ale osadnictwo na Ziemi Parczewskiej istniało juŜ od czasów najdawniejszych. Odnalezienie
w 1986 r. w Parczewie sześciu krzemiennych sierpów, pochodzących z ok. 1700 r. p.n.e.
świadczy o zasiedleniu tych terenów i prowadzeniu gospodarki rolniczej. Osadnictwo
wiejskie na tych terenach rozwinęło się w okresie średniowiecza, o czym świadczą zapisy
w źródłach historycznych, jak np. w „Liber Beneficiorum” Jana Długosza.
Dla samego Parczewa i całego regionu okresem prawdziwego rozkwitu były czasy
panowania Jagiellonów. Parczew leŜący w połowie drogi między Krakowem a Wilnem,
na szlaku drogowym, był miejscem zjazdów panów polskich i litewskich. Rozkwit miasta
nastąpił głównie dzięki połoŜeniu na pograniczu ziem Polski i Litwy, oraz na szlaku
komunikacyjnym z Wilna do Krakowa. W 1413 roku na zjeździe w Horodle, Parczew został
wyznaczony na miejsce zjazdów polsko-litewskich sejmów. Stał się odtąd waŜnym
ośrodkiem Ŝycia politycznego kraju. Miasto w 1415 r. stało się stolicą powiatu w ówczesnym
województwie sandomierskim. W 1441 r. odbył się tu pierwszy zjazd polsko - litewski,
a w 1446 r. obradował tu Sejm, podczas którego koronę elekcyjną otrzymał Kazimierz
Jagiellończyk.
W XV i XVI w. miasto gościło wielokrotnie królów polskich - Jana Olbrachta,
Zygmunta Starego, Zygmunta Augusta. W 1564 r. Parczew po raz ostatni w swej historii był
miejscem obrad sejmowych. Zapadły tu wówczas niezwykle waŜne dla Polski decyzje, król
Zygmunt August przyjął do realizacji w kraju postanowienia soboru trydenckiego.
Wygaśnięcie rodu Jagiellonów, a następnie przeniesienie stolicy z Krakowa do Warszawy
spowodowało stopniowy upadek Parczewa. Pewien rozwój nastąpił pod koniec XVIII w.
Kiedy to Parczew, po raz drugi, staje się siedzibą powiatu w 1793 r. Od czasów rozbiorów
aŜ do 1955 r. jest prowincjonalnym, mało znaczącym miasteczkiem. Po raz trzeci Parczew
jest powiatem w latach 1955-1975, a od 1999 r. po raz czwarty.
13
Ziemia Parczewska znana jest z walk narodowo - wyzwoleńczych, szczególnie
z Powstania Styczniowego i okresu II Wojny Światowej. Świadczą o tym miejsca walk
i pomniki w Sosnowicy, Jabłoniu, Milanowie, Parczewie i w Lasach Parczewskich.
GMINA SOSNOWICA
Według badacza osadnictwa Ziemi Chełmskiej W. Czarneckiego pierwsze wzmianki
o Sosnowicy pochodzą z lat 1440-1447. Miejscowy bojarski ród przyjął nazwisko
Sosnowski. Od tej pory dzieje Sosnowicy na wiele wieków złączone zostały z rodem
Sosnowskich. W 1521 roku potwierdzono lokację wsi przez Fiedora, dziedzica Sosnowicy.
Sosnowscy mimo, Ŝe dziedziczyli na peryferiach Ziemi Chełmskiej i w trudnych warunkach
naturalnych szybko zdobywali róŜne urzędy i prowadzili rozległą akcję osadniczą wokół
swojej siedziby. Andrzej Sosnowski Ŝyjący na początku XVII wieku był w latach 1631-1639
skarbnikiem ziemi chełmskiej, a w 1642 marszałkiem sejmiku ziemi chełmskiej.
W drugiej połowie XVII wiek Ŝył Oktawian Sosnowski kolejny dziedzic tych dóbr.
Był to sławny Ŝołnierz z czasów buntu Chmielnickiego. W 1672 roku wybrano
go marszałkiem sejmiku chełmskiego. Z nim wiąŜe się powstanie miasta Sosnowicy.
Oktawian oŜenił się z Katarzyną z Zamiechowskich i miał trzech synów: Pawła, Marcina
i Albrechta. Bracia równieŜ byli Ŝołnierzami, a dobra sosnowickie objął Marcin Sosnowski.
Był on budowniczym dworu w Sosnowicy z początku XVIII wieku. Na przełomie XVII
i XVIII wieku Sosnowica uzyskała prawa miejskie. Nie był to dobry czas na zakładanie
miast. Kraj był w kryzysie, często wstrząsany wojnami. Same miasto Sosnowica było jednym
z najmniejszych miast w Ziemi Chełmskiej. Czas wojen z przełomu XVIII i XIX wieku,
peryferyjne połoŜenie oraz konkurencja sąsiednich miast nie sprzyjała rozwojowi.
Gdy dokonywano weryfikacji stanu miast, około 1820 roku, Sosnowica była miasteczkiem
opuszczonym. Niektóre sąsiednie wsie miały większą liczbę mieszkańców. Dlatego
w 1822 roku Sosnowica straciła prawa miejskie. Od tej pory Sosnowica była osadą miejską.
W okresie międzywojennym Sosnowica była waŜnym ośrodkiem lokalnego handlu
i usług. W Sosnowicy była apteka, 7 sklepów bławatnych, kamasznik, czapnik, 2 kaszarnie,
zakład kowalski, młyn parowy, olejarnia, dwie piekarnie, piwiarnia, 2 zakłady rzeźnicze,
13 sklepów spoŜywczych, szewc, sklep wędliniarski, wiatrak i sklep Ŝelazny.
Obecnie po reformie administracyjnej z 1973 roku, w Gminie Sosnowica znajdują się
miejscowości: Sosnowica, Orzechów Stary, Orzechów Nowy, Górki, Komarowka, Kropiwki,
Lipniak, Olchówka, Pieszowola, Turno, Zbójno, Zienki, Sosnowica Dwór, Bohutyn, Zacisze,
Izabelin, Mościska, Czołoma, Czerniów, Hołodyska.
14
III. ZASADY ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO
Rolnictwo ekologiczne jest systemem produkcji opartym na wykorzystaniu naturalnych
procesów zachodzących w obrębie gospodarstwa.
System ten jest w pełni racjonalny i nowoczesny. Pozwala osiągać zadowalające wyniki
gospodarcze. Produkcja ekologiczna przynosi określone profity ekonomiczne oraz w duŜym
stopniu zaspokaja oczekiwania i potrzeby rynku. Dlatego powinna być prowadzona
w dobrych, towarowych gospodarstwach, gdzie moŜna osiągać wysokie i dobrej jakości
plony. Produkcja ta moŜe odbywać się tylko w zrównowaŜonym środowisku przyrodniczym,
gdzie skaŜenie nie przekracza przyjętych norm.. Stan skaŜenia gleby i roślin w gospodarstwie
ekologicznym jest badany przez organizacje kontrolujące. Normy określają progi graniczne
skaŜenia środowiska, a wszystkie analizowane substancje muszą mieścić się w zakreślonych
granicach. NiezaleŜnie od stanu środowiska gospodarstwa przyjmuje się, Ŝe nie moŜe być
ono bardziej skaŜone niŜ otoczenie i nie powinno wykazywać tendencji wzrostowej.
Technologie stosowane w produkcji rolnej muszą być przyjazne środowisku. Te, które
wpływają degradująco na przyrodę, nie mogą mieć zastosowania w gospodarstwie
ekologicznym. Rolnictwo ekologiczne jest systemem wykluczającym stosowanie
syntetycznych substancji takich, jak: syntetyczne nawozy, chemiczne pestycydy, hormony
wzrostu itp. Środki te są podstawą innych systemów: rolnictwa konwencjonalnego
i integrowanego. Brak związków syntetycznych nie oznacza jeszcze działalności
ekologicznej. JeŜeli skaŜenie środowiska przekracza przyjęte normy, to najbardziej
„ekologicznie” prowadzone gospodarstwo rolne, nie da Ŝywności o wysokiej wartości
biologicznej, poniewaŜ moŜna się spodziewać przekroczenia zawartości substancji
szkodliwych dla zdrowia. ZałoŜenia te wytyczają najwaŜniejszy cel rolnictwa ekologicznego
– produkcj ę Ŝywności wysokiej jakości. Podkreśla się takŜe ochronę środowiska.
Rolnictwo ekologiczne wykazuje w ostatnich latach dynamiczny rozwój, szczególnie
w krajach o wysokim potencjale gospodarczym. Liczba gospodarstw ekologicznych w USA
i Unii Europejskiej gwałtownie wzrasta. SprzedaŜ produktów rośnie tam systematycznie.
W ciągu ostatnich sześciu latach średnioroczny przyrost często przekraczał 20%, w stosunku
do roku poprzedniego. Jest to najbardziej dynamicznie rozwijający się sektor rynku rolno-
spoŜywczego [Daw, Freitas 1995]. Mimo tak szybkiego przyrostu liczby gospodarstw
ekologicznych, ciągle jednak produkcja z nich jest zbyt mała, aby zaspokoić zapotrzebowanie
rynku.
Jak wynika z danych IFOAM [11], w roku 2005 łączna suma powierzchni uprawnej
zajętej w świecie pod uprawy ekologiczne wynosiła 31,8 mln ha. Najwięcej było ich w mało
15
u nas znanej Australii – 12,2 mln ha. Drugie, pod względem obszaru miejsca upraw
ekologicznych, znajdują się w Europie – 6,5 mln ha i Ameryce Południowej – 6,4 mln ha.
W Azji jest 4,1 mln ha, w której dominującą pozycję zajmują Chiny – 3,5 mln ha. Stany
Zjednoczone i Kanada łącznie posiadają 1,4 mln ha. Kraje afrykańskie nie przywiązują
zbytniej wagi do rolnictwa ekologicznego, czego wynikiem jest tylko 1,2 mln ha upraw
ekologicznych.
Powierzchnia upraw w Europie przekroczyła w 2005 roku 6,5 mln ha, co stanowi 3,4 %
całego areału gruntów rolnych [11]. Pomimo Ŝe rynek ekologiczny w porównaniu z rynkiem
konwencjonalnym jest jeszcze dosyć mały, to jego wzrost jest bardzo dynamiczny i jest
to tendencja bardzo stabilna. Z jednej strony świadomość konsumentów rośnie, a z drugiej
wszystkie kraje UE promują u siebie produkcję ekologiczną, co musi się wiązać z rozwojem
rynku zbytu. Rynek Ŝywności ekologicznej jest najszybciej rozwijającym się rynkiem
spoŜywczym w UE oraz USA [12].
SprzedaŜ produktów ekologicznych w krajach Unii Europejskiej i USA rośnie
systematycznie od 6 lat – średnio ponad 20%. Jest to najbardziej dynamicznie rozwijający się
obecnie sektor gospodarki Ŝywnościowej. Produkty ekologiczne są wytwarzane w 130
krajach świata ale Stany Zjednoczone konsumują 51 % światowej produkcji, a kraje Unii
Europejskiej – 46 %. Mimo szybkiego wzrostu liczby gospodarstw ekologicznych, ciągle jest
ich zbyt mało, aby mogły zaspokoić zapotrzebowanie rynku.
W rankingu państw europejskiej piętnastki bezapelacyjnie prowadzą Włosi. Jest u nich
ponad milion hektarów upraw ekologicznych, co stanowi 6,76% ogólnego areału rolnictwa
włoskiego. Co ciekawe, to iŜ tę pozycję osiągnęli Włosi dopiero w ostatnich latach. Sprawcą
takiego boomu stał się doskonale zorganizowany rynek produkcji ekologicznej. Włosi
umiejętnie wykorzystali swoje tradycyjnie ekstensywne i rozdrobnione rolnictwo,
do produkcji ekologicznej.
Polska na tym tle przedstawia się dosyć mizernie. Według danych z roku 2006
mieliśmy tylko 159 tysięcy hektarów ekologicznych upraw. Mimo duŜego potencjału
produkcyjnego polscy rolnicy nie zaistnieli, w sposób znaczący na europejskim rynku
ekologicznym. Rolnictwo ekologiczne jest to jeden z działów rolnictwa, w którym
z powodzeniem moŜemy konkurować z krajami wysokorozwiniętymi, po wejściu Polski
do Unii Europejskiej. Polska ma szansę stać się jednym z głównych producentów Ŝywności
ekologicznej, na rynki europejskie. Przemawia za tym czyste środowisko, nieskaŜone gleby
oraz inna struktura naszego rolnictwa, podobna nieco do rolnictwa włoskiego. Degradacja
naszych terenów rolniczych, jest daleko mniejsza, niŜ w krajach Europy zachodniej.
16
Stąd w wielu opracowaniach postrzega się nasz kraj, jako potencjalnego konkurenta na rynku
Ŝywności wysokiej jakości, w tym pochodzącej z gospodarstw ekologicznych.
Mimo wielu trudności na rynku wewnętrznym i barier stawianych przez europejskich
odbiorców, większość naszej produkcji [80%] jest eksportowana do krajów Unii Europejskiej
i do USA, gdzie zapotrzebowanie na Ŝywność wysokiej jakości jest bardzo duŜe.
Rynek wewnętrzny dopiero się rozwija. DuŜe zahamowanie w porównaniu
do pozostałych państw europejskich, wynika z małej świadomości oraz częstego
wprowadzania w błąd potencjalnego klienta. Co prawda zniknęły, sklepy z tzw. zdrową
Ŝywnością, których było bardzo wiele na terenie naszego kraju, jednak w dalszym ciągu
próbuje obejść się przepisy unijnego rozporządzenia, dodając róŜne przymiotniki do nazwy
produktu Ŝywnościowego, sugerujące lepszą jego jakość. Na przykład umieszcza się
informację na opakowaniu „Ŝywność z terenów ekologicznie czystych”. Slogan ten nie jest
poparty Ŝadnymi dowodami.
W Polsce mamy dobrze rozwinięty przemysł rolno-spoŜywczy, niestety w większości
w obcych rękach. Jednak oprócz duŜych firm rozwijają się równieŜ małe zakłady
przetwórcze . Właśnie małe zakłady są bardziej dostosowane do produkcji i przetwórstwa
produktów ekologicznych. Związane jest to z określonymi normami, do których łatwiej
dostosować się małym zakładom. W systemie produkcji ekologicznej głównie wytwarza się
małe partie towaru. W małych zakładach łatwiej jest rozdzielić produkcję ekologiczną
od konwencjonalnej, a w ten sposób zazwyczaj zaczyna się przetwórstwo ekologiczne.
Jednak przy odpowiedniej wielkości produkcji, równieŜ w duŜych zakładach jest moŜliwa
produkcja ekologiczna.
MODELOWE GOSPODARSTWO EKOLOGICZNE
Rolnik powinien uprawiać te rośliny i chować te zwierzęta, które lubi. Nie moŜe
kierować się koniunkturą rynkową, która się zmienia szybciej, niŜ warunki jakie rolnik
zdolny jest wypracować dla nowej gałęzi produkcji. Chaotyczna, nieprzemyślana
wielokierunkowość pogarsza efekty ekonomiczne i obniŜa plonowanie roślin, jak i wydajność
zwierząt. Specjalizacja gospodarstwa winna wpływać z wewnętrznych zamiłowań rolnika.
Istnieje wtedy pewność, Ŝe gospodarstwo będzie dobrze funkcjonowało.
NiezaleŜnie od ukierunkowania, w gospodarstwie powinien występować harmonijny
związek między produkcją roślinną i zwierzęcą. Nie moŜe być dobrych gospodarstw
ekologicznych, wyspecjalizowanych w uprawie roślin a pozbawionych zwierząt, jak
i odwrotnie – ferm hodowlanych bez własnego zaplecza paszowego.
17
Przepisy prawne
Rolnictwo ekologiczne w krajach Unii Europejskiej zostało uregulowane
Rozporządzeniem Rady Ministerialnej Wspólnoty Europejskiej Nr 2092/91 z 24 czerwca
1991 r. W Polsce przepisy tego rozporządzenia przywołuje Ustawa o rolnictwie
ekologicznym [Dz. U. nr 93, poz. 898] z 20 kwietnia 2004 r. Według przepisów ustawy
i rozporządzenia u producentów ekologicznych prowadzi się szczegółową kontrolę produkcji
rolnej, przetwórstwa i dystrybucji Ŝywności po to, aby dać pewność konsumentowi,
Ŝe poszukiwana przez niego Ŝywność, spełnia parametry produktu ekologicznego. Kontrolę
prowadzą w naszym kraju jednostki certyfikujące, upowaŜnione przez Ministra Rolnictwa
i Rozwoju Wsi. Obligatoryjna kontrola jest przeprowadzana raz w roku u kaŜdego
producenta. Jej celem jest stwierdzenie, czy producent przestrzega zasad rolnictwa
ekologicznego.
Zasady układania płodozmianów
Dobrze ułoŜony płodozmian to nie tylko wyŜsze plony roślin, lepsza zdrowotność,
mniejsze zachwaszczenie, ale w gruncie rzeczy podstawa harmonijnego funkcjonowania
całego gospodarstwa ekologicznego. Większość uprawianych przez człowieka roślin
ma spore wymagania pokarmowe i z tego powodu rolnik musi przez cały czas dbać
o podnoszenie Ŝyzności gleby w swoim gospodarstwie.
W gospodarstwie ekologicznym uprawia się kilkanaście gatunków roślin oraz stwarza
warunki sprzyjające rozwojowi organizmów zwierzęcych. By nie wyjałowić jednostronnie
gleby, stosuje się odpowiednie następstwo roślin.
W gospodarstwie ekologicznym najczęściej uprawia się rośliny w mieszankach,
najlepiej wielogatunkowych. Bogactwo roślin powiększa się nie tylko w przestrzeni
gospodarstwa, lecz i w czasie rozbudowując zmianowanie do 5 - 7, a nawet kilkunastu jego
elementów.
Płodozmian gospodarstwa ekologicznego jest tak skonstruowany, by gleba przez cały
okres wegetacyjny była przykryta roślinnością. Realizacja tego kanonu, nie nastręcza
trudności w uprawie roślin o długim okresie wegetacyjnym, np.: wieloletnich motylkowatych
(lucerna, koniczyna) oraz jednorocznych (np. burak, ziemniak). Gorszą sytuację wywołują
gatunki o krótszym rozwoju (np. zboŜa). Dlatego wysiewa się je zawsze z wsiewką
(najczęściej motylkowatych) lub jeśli to moŜliwe (np. wczesne ziemniaki), to rolę po zbiorze
okrywa się (mulczuje) kompostem, sieczką zielonki, słomy itp.
18
W kulturach o gęstym łanie, przeznaczonym na paszę, wysiewa się mieszanki
wielogatunkowe (np. owies + jęczmień + groch + bobik). Nawet zboŜa konsumpcyjne
uprawia się z gatunkami o zbliŜonym rytmie rozwoju i tej samej porze zbioru, lecz róŜnych
nasionach, łatwych następnie w oddzielaniu (np. pszenica jara + peluszka). Mieszanki
wielogatunkowe moŜna uprawiać przez wiele lat po sobie, bez objawów zmęczenia gleby.
Wykorzystuje się często efekt dodatniego sąsiedztwa roślin uprawnych (np. jęczmień + owies
lub owies + bobik), ale teŜ między nimi a ziołami, czy równieŜ roślinami uwaŜanymi
za chwasty (np. pszenica ozima + chaber bławatek, Ŝyto + kąkol polny).
Płodozmiany gospodarstw ekologicznych są rozmaite, o zróŜnicowanej liczbie pól,
ale powinny znaleźć się w nich:
1. Pole okopowych z duŜą ilością nawozu organicznego.
2. Pole zboŜowych.
3. Strukturotwórcze pole pastewnych motylkowatych.
NaleŜy podkreślić, Ŝe wszystkie uprawy w takim gospodarstwie są nawoŜone
(najlepiej kompostem), ale zróŜnicowanymi dawkami. DuŜą rolę do spełnienia mają tutaj
rośliny motylkowate, poprawiające bilans azotu, polepszające strukturę i meliorujące glebę,
pozostawiające w końcu najwięcej masy organicznej w postaci resztek poŜniwnych.
Rośliny te są głównym źródłem azotu, dlatego powinno być ich w płodozmianie
jak najwięcej. Nie moŜna jednak dopuścić do „zmęczenia gleby”. Zjawisko te wywołane jest
przez bakteriofagi, które niszczą bakterie brodawkowe na korzeniach roślin motylkowatych.
śeby zapobiec temu niekorzystnemu faktowi, naleŜy przy duŜym wysyceniu płodozmianu
motylkowatymi, tak dobrać następstwo, by nie powtarzały się zbyt często po sobie te gatunki
motylkowatych, które współŜyją z tym samym szczepem bakterii brodawkowych, poniewaŜ
poszczególne rasy bakteriofagów atakują tylko odpowiadające im szczepy bakterii.
Rośliny motylkowate współŜyją z róŜnymi szczepami bakterii brodawkowych
a mianowicie:
� lucerna i nostrzyk z Rhizobium melilotti,
� koniczyna biała, czerwona i szwedzka z Rhizobium trifolii,
� groch, peluszka, wyki, soczewica z Rhizobium leguminosarum,
� łubiny, seradela z Rhizobium lupini,
� soja z Rhizobium japonicum.
Stąd wynika wniosek, Ŝe przy układaniu zmianowania naleŜy unikać nie tylko zbyt
częstego następstwa tej samej rośliny po sobie, ale teŜ gatunków współŜyjących z tym samym
szczepem bakterii brodawkowych. Na przykład: koniczyn nie naleŜy siać po sobie częściej
19
jak 4-6 lat, łubinów i seradeli nie krócej jak co 4 lata, lucerny nie szybciej od liczby lat
występowania jej na danym polu. MoŜna natomiast po łubinie wysiać soję, po soi groch,
po grochu koniczynę itd. Oczywiście płodozmian z samych motylkowatych jest
niewskazany, ale poprzedzielanie ich innymi roślinami pozwala na częstszy wysiew tych
gatunków. NaleŜy podkreślić, Ŝe zjawisko zmęczenia gleby po motylkowatych moŜe
nieznacznie lub wcale nie nastąpić, jeśli sieje się je w mieszankach, np. lucernę lub koniczynę
z trawami.
Tabela 1 Mieszanki roślin strączkowych [w kg/ha]
Nr mieszanki Gatunki roślin - ilość nasion
1 Peluszka – 120 kg
Słonecznik – 20 kg
2 Bobik – 180 kg
Owies – 40 kg
3 Gryka – 40 kg
Seradela – 40 kg
4 Seradela – 40 kg
Facelia – 5 kg
5 Wyka jara – 70 kg
Peluszka – 50 kg
Słonecznik – 20 kg
6 Bobik – 60 kg
Peluszka – 50 kg
Wyka jara – 40 kg
Słonecznik – 10 kg
20
Tabela 2 Mieszanki Motylkowatych wieloletnich z trawami [w kg/ha]
Nr mieszanki Gatunki roślin - ilość nasion
1 Koniczyna czerwona – 16 kg
Tymotka łąkowa – 4 kg
Kupkówka pospolita – 3 kg
2 Koniczyna czerwona – 16 kg
Rajgras wyniosły – 6 kg
3 Koniczyna czerwona – 16 kg
Koniczyna szwedzka – 5 kg
Koniczyna biała – 12 kg
4 Lucerna mieszańcowa – 18 kg
Tymotka łąkowa – 5 kg
5 Lucerna mieszańcowa – 18 kg
Rajgras wyniosły – 10 kg
6 Lucerna mieszańcowa – 18 kg
Kupkówka pospolita – 3 kg
Problematyka nawoŜenia organicznego
Produkcja, przechowywanie, stosowanie i działanie nawozów organicznych, to istotne
problemy gospodarstwa ekologicznego. Rolnik w swoim gospodarstwie musi wyprodukować
taką ilość nawozów, aby plony roślin kształtowały się na zadowalającym poziomie
a jednocześnie bilans będących w obiegu składników był maksymalnie wysoki. Wytwarzane
w obrębie gospodarstwa nawozy organiczne muszą być przechowywane. Główną przyczyną
tego jest asynchronizacja pomiędzy terminami produkcji a zastosowaniem nawozów.
Rolnik ekologiczny bazuje na nawozach organicznych, wytwarzanych we własnym
gospodarstwie (kompost, obornik, nawozy zielone). MoŜna w ograniczonym zakresie
stosować teŜ gnojowicę. W celu polepszenia bilansu nawozowego wykorzystuje się wszelkie
odpadki i ścieki gospodarskie. Niebagatelną rolę w ogólnym rozrachunku odgrywają takŜe
resztki korzeniowe i poŜniwne roślin uprawnych. Nawozy organiczne są podstawą
nawoŜenia w gospodarstwie ekologicznym. Nawozami uzupełniającymi są nawozy mineralne
zasobne w mikro- i makroelementy [załącznik nr 1].
21
Najlepszym nawozem w gospodarstwie ekologicznym jest kompost, gdyŜ pozwala
w maksymalny sposób wykorzystać wszelkie odpadki organiczne w gospodarstwie, a poprzez
dozowanie komponentów, w tym nawozów mineralnych, moŜna otrzymać oczekiwany skład
chemiczny gotowego produktu, zgodny z potrzebami roślin, pod które będzie stosowany.
Ponad to kompost jest nawozem najbardziej zbliŜonym do naturalnego, pełnym poŜytecznych
drobnoustrojów. Stosowanie dobrze przygotowanego kompostu, daje najlepsze efekty.
Kompost składa się głównie z obornika. Jednak wszelkie odpadki, takie jak: słoma,
liście, nać ziemniaczana, łodygi kukurydzy, słonecznika, stare siano itp., stają się składnikami
kompostu. Czasami zdarza się, Ŝe zapotrzebowanie na kompost, przewyŜsza moŜliwości
„produkcyjne” obory. Wtedy rolnik przeznacza część pól na zasiew roślin, słuŜących później
jako dodatek do obornika układanego w stos kompostowy. Brak wystarczającej dawki
kompostu uzupełniany jest dodatkiem masy zielonej do pryzmy.
Odzwierzęcym nawozem najczęściej stosowanym jest obornik. Obornik musi być
starannie przechowywany, do czego zmuszają terminy jego stosowania. Zapotrzebowanie
na obornik występuje wiosną i jesienią. Między tymi terminami musi być on składowany
i przechowywany, tak by nie tracił swych wartości nawozowych. Celem przechowywania
jest niedopuszczenie do procesów rozkładu obornika. Osiąga się to przy braku dostępu
powietrza. Brak lub minimalny dopływ powietrza gwarantuje spowolnienie reakcji
fermentacyjnych, co korzystnie wpływa na wartość obornika. Wartość ta zaleŜy głównie
od sposobu jego przechowywania.
Gnojowica jest nawozem organicznym, którego stosowanie w kaŜdym gospodarstwie,
nie tylko ekologicznym wymaga sporej dozy ostroŜności. Paradoks zagadnienia polega
na tym, Ŝe skład chemiczny sugeruje, iŜ jest ona lepszym nawozem organicznym,
niŜ pozostałe. Zawiera bowiem wszystkie składniki niezbędne do prawidłowego wzrostu
i rozwoju roślin. Nie zachodzi tu prawie Ŝaden ubytek części mineralnych, w porównaniu
z ich ilością i jakością w paszach spoŜywanych przez zwierzęta. Teoretycznie więc
gnojowica powinna być niemal idealnym nawozem organiczno-mineralnym.Rzeczywistość
przedstawia się jednak zgoła odmiennie. Rozdrobnioną substancję organiczną o duŜej
aktywności biologicznej wprowadza się do gleby ze znaczną ilością wody, która wypiera
powietrze. Pozostały tlen natychmiast zuŜywają aktywne formy substancji organicznej
i mikroorganizmy glebowe. Wkrótce nasilają się procesy beztlenowe, wraz z całym
łańcuchem negatywnych a nawet fitotoksycznych następstw. Niewielka dawka gnojowicy
nie wywołuje ujemnych skutków. Odwrotnie, działa dodatnio, proporcjonalnie do zawartych
22
w niej składników mineralnych i organicznych. Jednak ustalenie optymalnych dawek tego
nawozu jest dość trudne.
Gnojowica jest produktem finalnym powszechnie stosowanego sposobu usuwania
nieczystości w chowie zwierząt krajów Europy Zachodniej. Dotyczy to takŜe gospodarstw
ekologicznych. Zaletami są: mało pracochłonny sposób usuwania odchodów oraz moŜliwość
pełnej mechanizacji przenoszenia i rozlania na pola. Niebagatelną wadą jest duŜy ładunek
wody, która moŜe być przyczyną negatywnych zjawisk w środowisku glebowym. Dlatego
pilnym zagadnieniem staje się opracowanie i wdroŜenie metod utylizacji gnojowicy.
Dobrym sposobem wykorzystania gnojowicy jest jej kompostowanie wraz ze słomą.
Po ułoŜeniu warstwy słomy wylewa się na nią gnojowicę. Ilość jej powinna być taka,
by słoma namiękła jak gąbka do tego stopnia, Ŝeby z niej nie wyciekała ciecz. Po nasączeniu
pierwszej warstwy, nakłada się drugą i następne aŜ do wysokości maksymalnej 2 m.
Po dwóch miesiącach fermentacji stos moŜna przerobić ale nie jest to zabieg konieczny.
Jeśli pryzma jest zbyt sucha, naleŜy zwilŜyć ją wodą. Fermentacja trwa od 3 do 5 miesięcy.
Początkowo temperatura dochodzi do 40 - 60° C, by po dwóch tygodniach obniŜyć się do 20 -
25o C. Kompost taki produkowany jest w gospodarstwach z duŜą ilością słomy. Sprasowanie
słomy w kostki lub zbelowanie wymaga dodatkowego nakładu pracy a zwózka, układanie
i polewanie gnojowicą to dalszy wzrost kosztów. Niemniej produkcja ta pozwala
zagospodarować nadwyŜki słomy oraz daje moŜliwość wykorzystania większej ilości
gnojowicy, bez skaŜenia środowiska.
W ekologicznym gospodarstwie bezinwentarzowym, podstawowymi nawozami są
nawozy zielone. Nawozem zielonym nazywamy nadziemną masę roślin w postaci zielonki,
którą wprowadza się do gleby w celu wzbogacenia w azot i związki organiczne. Nawozy
zielone odgrywają takŜe duŜą rolę w tych gospodarstwach ekologicznych, gdzie obornik
nie pokrywa potrzeb nawozowych. WyróŜnia się następujące formy ich uŜytkowania:
1. Cała masa roślinna jest przyorana na miejscu produkcji.
2. Masa roślinna pocięta na sieczkę okrywa glebę jako ściółka.
3. Rośliny jare pozostawia się na okres zimowy, aby przegniły.
4. Masę roślinną wywozi się z pola i poddaje procesowi kompostowania.
5. Masę nadziemną roślin przewozi się na inne pole - tam przyoruje się lub rozrzuca
po powierzchni (ściółkowanie).
Rozrzucenie zielonki po powierzchni roli, powoduje większe straty azotu, w postaci
amoniaku, ale bardzo korzystnie działa na glebę (hamuje kiełkowanie nasion chwastów,
ogranicza parowanie wody z powierzchni gleby, chroni ją przed niszczeniem struktury).
23
Przyorać moŜna rośliny nie ścięte, ale lepsze efekty osiągnie się po pocięciu zielonki
na sieczkę i wymieszaniu jej z powierzchniową warstwą gleby kultywatorem
lub glebogryzarką.
Do przyorania najlepiej nadają się rośliny jednoroczne a mianowicie: strączkowe,
seradela, gorczyca, koniczyna szkarłatna (inkarnatka), rzepak, Ŝyto, owies, gryka. W celu
pełnego wykorzystania okresu wegetacyjnego rośliny te uprawia się w międzyplonach
(poplon ścierniskowy, poplon ozimy, wsiewka poplonowa). Natomiast masę zieloną, którą
przeznacza się na inne pole lub do kompostowania, moŜna wyprodukować z roślin
wieloletnich, dających więcej zielonej masy i bogatszej w azot np. łubin wieloletni, lucerna,
koniczyna czerwona, trawy, esparceta. Nawozy zielone muszą znaleźć się w płodozmianie
gospodarstw ekologicznych. Nie tylko dostarczają materii organicznej, ale poprawiają
funkcjonowanie ekosystemu gospodarstwa. Dzięki nim w obiegu biologicznym znajduje się
większa masa składników mineralnych. WaŜnym składnikiem nawozów zielonych jest azot.
Jego dostępność w glebie zaleŜy od szybkości rozkładu przyoranej zielonej masy.
Zbyt szybki rozkład zielonki, szczególnie z młodych roślin motylkowych moŜe zostać
przyhamowany przez dodatek słomy zboŜowej.
Słoma zbóŜ ma niewielką wartość nawozową. NawoŜenie nią stwarza pewne
trudności, dlatego Ŝe zawiera duŜo węglowodanów a mało azotu. Stosunek ilościowy C do N
wynosi 80:1. Przeorana słoma staje się dobrą poŜywką dla mikroorganizmów glebowych,
które zabierają azot i inne składniki dostępne w glebie. W ten sposób rozkładająca się słoma,
staje się przyczyną głodowania roślin uprawnych. Przyoranie słomy po Ŝniwach, powoduje,
Ŝe pole z taką jej zawartością w glebie, nie nadaje się pod zasiew ozimin. Lepsze efekty
osiąga się po pocięciu słomy na sieczkę i wymieszaniu glebogryzarką lub kultywatorem
z powierzchniową warstwą gleby. Słoma tak potraktowana szybciej ulega rozkładowi, dzięki
duŜemu dostępowi powietrza i lepszemu nasączeniu wodą opadową. Ale i w tym przypadku
pole moŜe zostać obsiane dopiero wiosną.
Nawozy mineralne
Do uzupełnienia nawoŜenia organicznego, w rolnictwie ekologicznym uŜywane
są nawozy mineralne (nie sztuczne). Są to głównie mielone skały zasobne w makroelementy
i nie zawierające substancji szkodliwych. Składniki zawarte w tych nawozach są trudniej
dostępne dla roślin, dlatego lepsze ich wykorzystanie jest moŜliwe, przez wprowadzenie
zawartych w nich składników do obiegu biologicznego. Osiąga się to poprzez dosypywanie
24
tych nawozów do kompostu, obornika, gnojowicy. Gorsze efekty są po zastosowaniu ich
bezpośrednio do gleby.
Tabela 3 Nawozy mineralne i środki poprawiaj ące właściwości gleby dozwolone
do stosowania w rolnictwie ekologicznym
Nazwa Producent Charakterystyka
EM Efektywne
Mikroorganizmy
Greenland Technologia EM,
24-110 Puławy, ul.Mościckiego 1,
Środek poprawiający
właściwości gleby,
preparat
mikrobiologiczny
Nawóz wapniowy
węglanowy
Kopalnia Wapienia „Morawica” S.A.
26-026 Morawica k/Kielc
Wapno nawozowe
BIO-ALGEEN S90 Przedsiębiorstwo Usługowo-Handlowe
„POLGER-KIDO”Krzysztof i RóŜa Kido
s.c.;ul.Zamkowa 3, 76-200 Słupsk
Glony morskie i
produkty z glonów
Wapno nawozowe
zawierające magnez
Górnicze Zakłady Dolomitowe Spółka
Akcyjna,
42-470 Siewierz, ul. Bacholińska 11
Wapno nawozowe
Nawóz wapniowo-
magnezowy węglanowy
„Winna”
Kieleckie Kopalnie Surowców
Mineralnych S.A.,
ul. Ściegiennego 5, 25-033 Kielce
Nawóz wapniowo-
magnezowy
Nawóz wapniowo-
magnezowy węglanowy
„Laskowa”
Kieleckie Kopalnie Surowców
Mineralnych S.A.,
ul. Ściegiennego 5, 25-033 Kielce
Nawóz wapniowo-
magnezowy
Nawóz wapniowo-
magnezowy węglanowy
„Jaźwica”
Kieleckie Kopalnie Surowców
Mineralnych S.A.,
ul. Ściegiennego 5, 25-033 Kielce
Nawóz wapniowo-
magnezowy
Magnesia-Kainit® K+S Polska sp. z o.o. pl. Wiosny Ludów
2, 61-831 Poznań, tel. 061 850 93 60, fax.
061 850 93 61
Nawóz potasowo-
magnezowy z
domieszką sodu i
siarki
Kizeryt granulowany
ESTA®
K+S Polska sp. z o.o. pl. Wiosny Ludów
2, 61-831 Poznań, tel. 061 850 93 60, fax.
Siarczan magnezowy
granulowany
25
061 850 93 61
Kizeryt pylisty ESTA® K+S Polska sp. z o.o. pl. Wiosny Ludów
2, 61-831 Poznań, tel. 061 850 93 60, fax.
061 850 93 61
Siarczan magnezowy
pylisty
Wapno kredowe
pochodzenia
naturalnego-kopalina
Kopalnia Kredy Jeziornej Rynowo, ul.
Spokojna 2,
78-500 Drawsko Pomorskie
Nawóz wapniowy
Nawóz wapniowo-
magnezowy węglanowy
odmiana 05
Kopalnia Jurkowice, Kopalnie Dolomitu
S.A.,
27-600 Sandomierz, ul.Błonie 8
Nawóz wapniowo-
magnezowy
Nawóz wapniowo-
magnezowy węglanowy
odmiana 05
Kopalnia Piskrzyn, Kopalnie Dolomitu
S.A.,
27-600 Sandomierz, ul.Błonie 8
Nawóz wapniowo-
magnezowy
Nawóz wapniowo-
magnezowy węglanowy
odmiana 07
Kopalnia Budy, Kopalnie Dolomitu S.A.,
27-600 Sandomierz, ul.Błonie 8
Nawóz wapniowo-
magnezowy
Nawóz wapniowy
węglanowy odmiana 05
Kopalnia Budy, Kopalnie Dolomitu S.A.,
27-600 Sandomierz, ul.Błonie 8
Nawóz wapniowy
Nawóz wapniowy
węglanowy odmiana 04
Kopalnia Budy, Kopalnie Dolomitu S.A.,
27-600 Sandomierz, ul.Błonie 8
Nawóz wapniowy
EPSO Top K+S Polska sp. z o.o. pl. Wiosny Ludów
2, 61-831 Poznań, tel. 061 850 93 60, fax.
061 850 93 61
Siarczan magnezowy
Patentkali® K+S Polska sp. z o.o. pl. Wiosny Ludów
2, 61-831 Poznań, tel. 061 850 93 60, fax.
061 850 93 61
Siarczan potasowy z
magnezem
Hortisul® K+S Polska sp. z o.o. pl. Wiosny Ludów
2, 61-831 Poznań, tel. 061 850 93 60, fax.
061 850 93 61
Siarczan potasowy
Siarczan potasu pylisty K+S Polska sp. z o.o. pl. Wiosny Ludów
2, 61-831 Poznań, tel. 061 850 93 60, fax.
061 850 93 61
Siarczan potasu
pylisty
Siarczan potasu K+S Polska sp. z o.o. pl. Wiosny Ludów Siarczan potasu
26
granulowany 2, 61-831 Poznań, tel. 061 850 93 60, fax.
061 850 93 61
granulowany
RADKOWIT LAFARGE KRUSZYWA Sp.z o.o.,
Kopalnia Dolomitu Radkowice, 26-026
Morawica k/Kielc, tel.041 3117571
Nawóz wapniowo-
magnezowy
węglanowy
Nawóz wapniowy-PN-C-
87007-2-04-50
„Lhoist Bukowa” Sp. z o.o., Bukowa, ul.
Osiedlowa 10, 29-105 Krasocin
Nawóz wapniowy
Nawóz wapniowo-
magnezowy węglanowy
odmiana 03
Jeleniogórskie Kopalnie Surowców
Mineralnych S.A. w Szklarskiej
Porębie
Wapno nawozowe
Nawóz wapniowo-
magnezowy
węglanowyodmiana 03
Jeleniogórskie Kopalnie Surowców
Mineralnych S.A. w Szklarskiej
Porębie
Wapno nawozowe
Mączka bazaltowa „STOMEB” PPHU Andrzej Kopeć, 55-
081 Miet- ków, Domanice 10, tel (071)
316 82 01
Środek poprawiający
właściwości gleby
AGROCARB MP OMP Sp. z o.o. Kraków, ul. Lubicz 25,
Mielnickie Zakłady Kredowe,
ul. Przemysłowa 1, 17-307 Mielnik
Wapno nawozowe
NPG-1 „AGROZEM” Sp. z o.o., 57-300 Kłodzko,
ul. Dąbrówki 7/V/8, tel: 609-542-021
e-mail [email protected]
Mączka bazaltowa
Biologiczne środki ochrony roślin
Rozprzestrzenianie się chwastów, chorób i szkodników jest hamowane w gospodarstwie
ekologicznym, głównie poprzez działania profilaktyczne. Odpowiedni płodozmian,
nawoŜenie, dobór odpornych odmian roślin, zapewnienie warunków rozwoju naturalnych
wrogów szkodników, te działania hamuja rozwój szkodliwych organizmów.
Ponad to mechaniczne uprawki agrotechniczne niszczące patogeny.
Jeśli te zabiegi nie wystarczą, w ostateczności sięga się po biologiczne środki ochrony
roślin, które nie pozostawiają szkodliwych pozostałości w glebie i materiale roślinnym.
27
Tabela 4 Środki ochrony roślin dozwolone do stosowania w rolnictwie ekologicznym
Nazwa Producent
GREVIT 200 SL Avis Naturall Polska Sp. z o.o.
ZAPRAWA ZIOŁOWA
PNOS-1 LS
Przedsiębiorstwo Nasiennictwa Ogrodniczego i
Szkółkarstwa
ZAPRAWA ZIOŁOWA
PNOS-2 LS
Przedsiębiorstwo Nasiennictwa Ogrodniczego i
Szkółkarstwa
BIOCHIKOL 020 PC Gumitex Poli - Farm Sp. z o.o.
BIOCHIKOL-K AL Gumitex Poli - Farm Sp. z o.o.
BIOCHIKOL-W AL Gumitex Poli - Farm Sp. z o.o.
BIOCZOS BR P.P.H. "HIMAL"
SIARKOL EXTRA
80 WP
Zakłady Chemiczne "Organika - Sarzyna" Spółka Akcyjna
w Nowej Sarzynie
MIEDZIAN 50 WP Zakłady Chemiczne "Organika - Azot" S.A. w Jaworznie
MIEDZIAN 50 WG Zakłady Chemiczne "Organika - Azot" S.A. w Jaworznie
oddział w Woli Krzysztoporskiej
MIEDZIAN EXTRA
350 SC
Zakłady Chemiczne "Organika - Azot" S.A. w Jaworznie
BIOSEPT 33 SL Cintamani Poland
CUPROFLOW 375 SC ISAGRO
PROMANAL 60 EC Neudorff GmbH KG
SINCOCIN AL AgSci Ltd
PREV-AM 060 SL Citrus Oil Products
SAVONIL - SUPER AL BIOPON s.c.
Wytwórnia Nawozów
ANTIFUNG 20 SL HOST International Sp. z o.o.
28
IV. ROLNICTWO EKOLOGICZNE W GMINIE SOSNOWICA
Gmina Sosnowica - ma obszar 172,35 km², w tym:
uŜytki rolne: 40%
uŜytki leśne: 41%
Gmina Sosnowica
Herb gminy
Gmina połoŜona jest w zlewiskach rzek Wieprz i Bug. Przez gminę przepływa rzeka
Piwonia oraz Kanał Wieprz-Krzna. Na terenie gminy znajdują się jeziora i stawy rybne. Do
atrakcji turystycznych naleŜą jeziora: Białe Sosnowickie, Tomaszne, Skomileno, Zagłębocze,
Czarne, Sosnowickie, Cycowe (Komarowskie), Zienkowskie. W części północnej gminy
znajdują się kompleksy leśne bogate w róŜne gatunki flory i fauny.
Gmina Sosnowica nie posiada dobrych warunków do rozwoju rolnictwa. W strukturze
uŜytkowania ziemi przewaŜają grunty rolne, na których głównie uprawia się: Ŝyto, owies i
ziemniaki. DuŜą część gruntów stanowią łąki, coraz mniej wydajne i słabo nawoŜone.
Nieopłacalność produkcji rolnej ma wpływ na uboŜenie i wyludnianie się wsi oraz pociąga za
sobą negatywne zjawiska społeczne.
Jednym z głównych atrybutów współczesnego rolnictwa, wzbudzającym kontrowersje
wśród ekologów jest chemizacja. Dzisiaj nawozy sztuczne odgrywają istotną rolę w
podnoszeniu plonów roślin uprawnych. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego
[8] zuŜycie nawozów mineralnych w latach 1949/50 wynosiło średnio dla całej Polski – 17,7
kg NPK/ha, a w latach największego zuŜycia w Polsce: 1979/80 – 192,9 kg NPK/ha.
Nastąpił więc ponad dziesięciokrotny wzrost zuŜycia nawozów [w 2004 - 102,5 kg NPK/ha].
W tym trzydziestoleciu plon wszystkich roślin przeliczony na jednostki zboŜowe wzrósł
dwukrotnie. Jednak nawozy mineralne będące potęŜnym czynnikiem zwiększającym plony,
są takŜe przyczyną wielu niekorzystnych zmian środowiskowych. Wprowadzenie do gleby
duŜej ilości wysokoskoncentrowanych, łatwo rozpuszczalnych związków, zmienia nie tylko
charakterystykę chemiczną roztworu glebowego ale uderza w cały splot fizycznych i
29
biologicznych powiązań, między materią oŜywioną i nieoŜywioną. Efektem tego jest uboŜsze
Ŝycie drobnoustrojów w glebie, a pośrednio brak harmonii w pobieraniu składników
odŜywczych przez rośliny uprawne. Ten stan rzeczy dotyka teŜ człowieka i zwierzęta
hodowlane, poprzez zmiany w proporcji składników odŜywczych w spoŜywanym pokarmie –
braku niektórych, połączony z nadmiarem innych.
Szkodliwe efekty wywołane stosowaniem nawozów sztucznych, prowadzą nie tylko do
zagroŜeń zdrowia, lecz są przyczyną zaburzeń środowiska przyrodniczego. Łatwo
wymywane z gleby związki chemiczne, przedostają się do wód gruntowych i dalej do rzek i
zbiorników wodnych. Wzrost koncentracji soli mineralnych w wodzie, powoduje masowy
rozwój flory wodnej, która po pewnym czasie ginie z nadmiaru, zuŜywając cały zapas tlenu
rozpuszczonego w wodzie. Gdy to nastąpi duszą się ryby i inne zwierzęta wodne. Dalszy
wzrost stęŜenia związków chemicznych, zabija wszelkie przejawy Ŝycia i rzeki zamieniają się
w ścieki.
Próba intensyfikacji produkcji rolnej w Gminie Sosnowica poprzez rozwój rolnictwa
konwencjonalnego, a przez to wzrost zuŜycia nawozów sztucznych, moŜe stać się przyczyną
zatrucia lekkich, sosnowickich gleb oraz eutrofizacji wód gruntowych i powierzchniowych.
Dlatego jedyną drogą rozwoju rolnictwa w Gminie Sosnowica jest system ekologiczny.
Do priorytetowych zadań, które przyczynią się do poprawy rozwoju wsi i rolnictwa na
terenie gminy Sosnowica naleŜy zaliczyć:
- propagowanie ekologicznej produkcji rolnej, w tym ogrodnictwa i chowu zwierząt
roślinoŜernych,
- tworzenie rynków zbytu dla ekologicznej produkcji,
- rozwój edukacji poprzez usługi doradcze, zwiększanie dostępności do najnowszych
informacji rynkowych oraz wspieranie marketingu produktów rolnych,
- organizowanie grup producenckich i rozwijanie spółdzielczości rolniczej,
- poprawę systemów melioracyjnych,
- poprawę walorów krajobrazowych poprzez zalesianie gruntów śródleśnych, nieuŜytków i
gruntów słabych klas
- promowanie walorów Ŝywności ekologicznej i rolnictwa.
Zadania te mogą być realizowane wyłącznie przez Urząd Gminy, przy udziale
profesjonalnych organizacji i firm, zajmujących się wyŜej wspomnianymi aspektami
produkcji rolnej.
30
EKOGWARANCJA PTRE jako najwi ększa polska jednostka certyfikująca
deklaruje ścisłą współpracę z władzami Gminy Sosnowica, w realizacji następujących
programów:
- propagowaniu ekologicznej produkcji rolnej. Jednostka nasza wykona w
porozumieniu z władzami Gminy szkolenia w okresie jesienno – zimowym rolników,
zainteresowanych rolnictwem ekologicznym
- tworzenie rynków zbytu dla ekologicznej produkcji. Ekogwarancja kontroluje ponad
100 firm, zajmujących się skupem, przetwarzaniem, obrotem produktami
ekologicznymi. Na spotkania z rolnikami, jako potencjalnymi dostawcami surowców
ekologicznych, będą dojeŜdŜali przedstawiciele firm, wybranych branŜy. Firmy te
mogą przedwstępnie zawrzeć z rolnikami lub grupami producenckimi umowy na
dostawę surowców ekologicznych.
- rozwój edukacji poprzez usługi doradcze, zwiększanie dostępności do najnowszych
informacji rynkowych oraz wspieranie marketingu produktów rolnych. Ekogwarancja
współpracuje z firmami specjalizującymi się w doradztwie ekologicznym,
rozprowadzaniem nawozów uŜywanych w gospodarstwach ekologicznych czy
oferujących biologiczne środki ochrony roślin. Przedstawiciele tych firm będą obecni
na spotkaniach z rolnikami Gminy Sosnowica, a rolnicy deklarujący chęć
przemodelowania swoich gospodarstw na produkcję ekologiczną, będą objęci ścisłą
opieką doradców i dostawców ekologicznych.
Wszystkie te działania chcemy realizować we współpracy z władzami Gminy Sosnowica
i na bieŜąco informować o efektach naszej pracy. Cele te mogą zostać zrealizowane
tylko przy przychylności wójta i Rady Gminy.
31
Gmina Sosnowica w województwie lubelskim
W gminie Sosnowica jest obecnie 15 gospodarstw objętych systemem rolnictwa
ekologicznego, kontrolowanych przez jednostkę certyfikującą EKOGWARANCJA PTRE z
Lublina. Wśród nich jest 8 gospodarstw ekologicznych i 7 znajdujących się w okresie
przechodzenia na produkcję ekologiczną.
Gospodarstwa ekologiczne posiadają:
Janusz Szczepański Górki 16B 21-230 Sosnowica Andrzej Szelest Pieszowola 31 21-230 Sosnowica Grzegorz Kozicki Olchówka 4 21-230 Sosnowica Małgorzata Karpińska ul. Kosmonautów 28 20-358 Lublin Andrzej Karpiński Komarówka 20 21-230 Sosnowica Jacek Ordowski Górki 3 21-230 Sosnowica ElŜbieta Ordowska Górki 3 21-230 Sosnowica Mira Arasimowicz ul. Chełmska 28 22-070 Cyców
32
Gospodarstwa w okresie przechodzenia na produkcję ekologiczną posiadają:
Artur Plackowski Pieszowola 68 21-230 Sosnowica Aleksander Mielniczuk Pieszowola 24 21-230 Sosnowica Jerzy Łoszak ul. Sejmowa 14 22-200 Włodawa Jacek Ilczuk Olchówka 16 21-230 Sosnowica Sławomir Zając Nowolipie 21/18 01-002 Warszawa Henryk Bielecki Komarówka 3 21-230 Sosnowica
Tomasz Pawluk ul. 1000-lecia PP 16/59 22-200 Włodawa
Gospodarstwa te nie są niestety dobrymi gospodarstwami towarowymi.
Są to w większości drobne kilkuhektarowe gospodarstwa, wytwarzające płody rolne
na potrzeby rodziny właściciela. Na przeciwległym biegunie są duŜe nawet kilkuset
hektarowe gospodarstwa złoŜone tylko z trwałych uŜytków zielonych bez produkcji
zwierzęcej. Właściciele tych małych jak i duŜych gospodarstw są zainteresowani wyłącznie
dopłatami, przewidzianymi dla gospodarstw ekologicznych. Na domiar złego wielu wyŜej
wymienionych właścicieli nie mieszka w swoich gospodarstwach, a nawet jeden z nich na
stałe mieszka poza województwem lubelskim i jeden w Lublinie. Jest to chora sytuacja,
negująca ideę rolnictwa ekologicznego. Stąd teŜ logicznym zamierzeniem projektu
realizowanego w ramach opracowania innowacyjnego planu rozwoju Gminy Sosnowica,
powinno połoŜyć się nacisk na propagowanie zasad towarowej ekologicznej produkcji rolnej.
Brak większego zainteresowania towarową produkcją rolną rolników Gminy
Sosnowica wiąŜe się z dwoma czynnikami. Pierwszym z nich są gleby. W Gminie
Sosnowica największą powierzchnię zajmują gleby, których geneza związana jest
ze środowiskiem wodnym bądź podmokłym (hydrogeniczne). Są to gleby torfowe torfowisk
niskich, wysokich i przejściowych, a takŜe czarne ziemie, gleby murszowe i glejowe. Wśród
gleb wykształconych na podłoŜu mineralnym wymienić naleŜy gleby bielicoziemne
i brunatne. Grunty te z natury nie nadają się do wysokotowarowej produkcji rolnej. Badania
przeprowadzone przez lubelski oddział Stacji Chemiczno – Rolniczej jednoznacznie
potwierdzają słaba zasobność gleb uŜytkowanych rolniczo w gminie Sosnowica. Analiza
odczynu i zasobności gleby wykazała duŜe zróŜnicowanie zakwaszenia gleby z przewagą
gleb kwaśnych i bardzo kwaśnych zarówno w roku 2007 jak i w latach 2004-2007.
W związku z tym w roku 2007 potrzeby wapnowania w 89 (89%) próbach określono jako
konieczne, potrzebne i wskazane. W latach 2004-2007 wartość ta wyniosła (74%),
a przebadanych było 166 próbek.
Wzrost powierzchni uŜytków rolnych o odczynie kwaśnym jest sygnałem
do systematycznego badania gleb (co 4 lata) w celu uzyskania informacji o potrzebach
33
wapnowania. Procesy zakwaszenia gleb poza czynnikami przyrodniczymi są nasilane
działalnością człowieka poprzez emisje tlenków azotu i siarki oraz stosowanie mineralnych
nawozów azotowych. Zakwaszenie gleb ogranicza wielkość produkcji roślinnej, sprzyja
uaktywnianiu substancji toksycznych w glebie i zmniejsza przyswajalność składników
pokarmowych roślin. W glebach bardzo kwaśnych o pH poniŜej 4,2 pojawiają się jony glinu
silnie toksyczne dla roślin. Zakwaszenie gleb utrzymuje się na dość wysokim poziomie,
wiąŜe się to prawdopodobnie ze zmniejszeniem corocznie stosowanych nawozów
wapniowych.
Zawartości makroskładników tj. fosforu, potasu i magnezu są zróŜnicowane z
przewagą wartości niskich i bardzo niskich.
Uzyskane wyniki zawartości metali cięŜkich mieszczą się w granicach wartości
dopuszczalnej. W przebadanych 10 próbach gleby:
Zawartość ołowiu waha się w granicach od 4,80 – 13,22 mg/kg s.m. i mieści się
w granicach ilości dopuszczalnej 100 mg /kg s.m.
Zawartość kadmu kształtuje się na poziomie < 0,27 mg/kg s.m. i mieści się
w granicach wartości dopuszczalnej 4 mg/ kg s.m.
Zawartość arsenu kształtuje się na poziomie od 0,76 – 1,58 mg/kg s.m. i jest w
100% próbek w granicach wartości dopuszczalnej 20 mg/kg s.m.
Zawartość rt ęci kształtuje się na poziomie od 0,0142 – 0,0780 mg/kg s.m. i jest
w 100% próbek w granicach wartości dopuszczalnej 2 mg/kg s.m.
Analiza pobranych próbek gleby wskazuje, Ŝe w badanych próbkach gleby zawartość
wszystkich badanych metali cięŜkich: kadmu, ołowiu, arsenu i rtęci w 100% mieści się
w granicach wartości dopuszczalnej.
34
KROPIWKI
BOHUTYN
TURNO
IZABELIN
SOSNOWICA
GÓRKIPIESZOWOLA
LIPNIAK
STARY ORZECHÓW
LEJNO
As
Hg
Pb
Cd
Dopuszczalne
Przekroczone
MAPA ZAWARTO ŚCI METALI CIĘśKICH W GLEBIE(Kadm, Ołów, Rt ęć, Arsen, Siarka)
Zawarto ść metali ci ęŜkich
GMINASOSNOWICA
1326
S-SO4
As
Hg
Pb
Cd
1361
S-SO4
As
Hg
Pb
Cd
1366
S-SO4As
Hg
Pb
Cd
1305
S-SO4
As
Hg
Pb
Cd
1311
S-SO4
As
Hg
Pb
Cd
1336
S-SO4
As
Hg
Pb
Cd
1326
S-SO4
As
Hg
Pb
Cd
1346
S-SO4
As
Hg
Pb
Cd
1386
S-SO4
As
Hg
Pb
Cd
1376
S-SO4
Grupa 3 - wysoka
Grupa 2 - średnia
Grupa 1 - niska
Zawarto ści S-SO 4
35
W środowisku przyrodniczym znajduje się duŜa róŜnorodność związków chemicznych,
pierwiastków szkodliwych dla zdrowia ludzi, zwierząt i roślin. Jako wskaźniki określające
stopień zanieczyszczenia środowiska glebowego przyjmuje się: kadm, ołów, nikiel, miedź,
cynk. Do tego szeregu zalicza się teŜ siarkę – silnie wpływającą na odczyn gleb polskich. W
roślinach – oprócz tych samych pierwiastków co i w glebie (z wyjątkiem siarki) do substancji
szkodliwych dołącza się azotany.
Pozostałości pestycydów w glebie przechodzą niekiedy skomplikowane przemiany,
których efektem mogą być związki bardziej trujące, niŜ substancja wyjściowa. Niektóre z
nich bardzo długo zalegają w glebie, są bardzo trwałe i silnie skaŜają środowisko. Do tej
grupy naleŜą wycofane juŜ z produkcji, ale spotykane w glebie pestycydy nieorganiczne oraz
znajdujące się jeszcze w sprzedaŜy węglowodory chlorowe. Te ostatnie wykrywano w glebie
nie zmienione nawet po 9 latach od ostatniego oprysku roślin. Powszechnie stosowane
pestycydy fosforoorganiczne mają nieco krótszy okres zalegania w glebie – do 5 lat.
W rolnictwie ekologicznym stan skaŜenia gleby i materiału roślinnego jest stale badany
przez organizacje kontrolującą. Normy określają progi graniczne skaŜenia środowiska, które
nie mogą zostać przekroczone przez określone substancje. Przyjmuje się, Ŝe niezaleŜnie od
stopnia zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego gospodarstwa, nie moŜe być ono
wyŜsze od otoczenia i nie powinno wykazywać tendencji wzrostowej.
Rolnictwo ekologiczne jest systemem wykluczającym stosowanie syntetycznych
substancji takich, jak: syntetyczne nawozy, chemiczne pestycydy, hormony wzrostu itp.
Środki te są podstawą innych systemów: rolnictwa konwencjonalnego i integrowanego.
Brak związków syntetycznych nie oznacza jeszcze działalności ekologicznej. JeŜeli
skaŜenie środowiska przekracza przyjęte normy, to najbardziej „ekologicznie” prowadzone
gospodarstwo rolne, nie da Ŝywności o wysokiej wartości biologicznej, poniewaŜ moŜna się
spodziewać przekroczenia zawartości substancji szkodliwych dla zdrowia.
Cała produkcja w obrębie gospodarstwa, tzn. typowo rolnicza oraz przetwórcza i inna,
nie moŜe zatruwać środowiska. Nie tylko substancje syntetyczne – całkowicie zabronione, ale
nawet niektóre ekologiczne, mogą być przyczyną skaŜenia środowiska przyrodniczego.
Przykładem jest gnojowica – nawóz organiczny uŜywany w gospodarstwie ekologicznym, ale
w umiarkowanych dawkach i odpowiednich terminach. Niewłaściwe jego stosowanie, moŜe
stać się przyczyną skaŜenia wód gruntowych, co jest zjawiskiem niedopuszczalnym z punktu
widzenia rolnictwa ekologicznego.
Obecnie stan wiedzy o ochronie środowiska wśród ludności wiejskiej jest niewielki.
Rozwój rolnictwa w dalszym ciągu jest utoŜsamiany z większym zuŜyciem nawozów
36
sztucznych i chemicznych pestycydów. Według tego poglądu nie naleŜy wprowadzać
ekologicznych metod produkcji. Ten krótkowzroczny pogląd nie znajduje uznania we
wspólnej polityce rolnej Unii Europejskiej. Rozwój rolnictwa ekologicznego i ochrony
środowiska przyrodniczego są traktowane priorytetowo. Panaceum na wzrastające zatrucie
środowiska rolniczego stało się w ostatnich latach w Europie – rolnictwo ekologiczne.
Rolnictwo ekologiczne jest systemem produkcji opartym na wykorzystaniu naturalnych
procesów zachodzących w obrębie gospodarstwa. Produkcja ta moŜe odbywać się tylko w
zrównowaŜonym środowisku przyrodniczym, gdzie skaŜenie nie przekracza przyjętych norm.
Rolnictwo ekologiczne nie oznacza powrotu do mało wydajnego rolnictwa tradycyjnego, lecz
jest następnym krokiem w kierunku uzyskania najwyŜszych plonów, tym razem drogą nie
zagraŜającą środowisku przyrodniczemu.
Drugim czynnikiem ograniczającym intensywną produkcję rolną jest Poleski Park
Narodowy. Park ma powierzchnię 9647,73 ha i otulinę o pow. 13624,25 ha.
Administracyjnie Park połoŜony jest w województwie lubelskim, na terenie powiatów
włodawskiego (gminy: Urszulin, Stary Brus, Hańsk); parczewskiego (gmina Sosnowica),
łęczyńskiego (gmina Ludwin) i chełmskiego (gmina Wierzbica).
Gmina Powierzchnia
Poleskiego Parku Narodowego w ha % powierzchni
Powiat włodawski Urszulin 5082 52,1
Powiat włodawski Stary Brus 489 5,0
Powiat włodawski Hańsk 589 6,0
Powiat parczewski Sosnowica 2442 25,0
Powiat chełmski Wierzbica 947 9,7
Powiat Łęczyński Ludwin 213 2,2
Ogółem 9762 100
Otulina Poleskiego PN zajmuje obszar większy od samego Parku - 13.624,25 ha.
Jej zadaniem jest izolowanie obszaru chronionego od negatywnego wpływu działalności
człowieka. Obszar otuliny jest wartościowy przyrodniczo, jego część wchodzi w skład
Poleskiego Parku Krajobrazowego. NajbliŜsze plany powiększania Parku w znacznej części
dotyczą właśnie fragmentów strefy ochronnej. Struktura własności terenów PPN wg stanu
na 31.12.2006r. przedstawia się następująco:
37
Wyszczególnienie Powierzchnia w ha
Razem Lasy
UŜytki
rolne Wody NieuŜytki Pozostałe
Grunty Skarbu Państwa
w zarządzie PPN 8397 4254 1764 447 1562 370
Grunty Skarbu Państwa
w innym zarządzie 15 1 4 2 0 8
Grunty prywatne 1262 526 600 20 51 65
Grunty pozostałe 88 6 3 6 0 73
Ogółem 9762 4787 2371 475 1613 516
Wielu rolników Gminy Sosnowica posiada swoje grunty rolne w obrębie Parku
Narodowego lub jego otuliny. Z wypowiedzi rolników biorących udział w ramach tego
projektu wynika, Ŝe są niechętnie nastawieni do warunków narzucanych przez przedstawicieli
Poleskiego Parku Narodowego, według których słabe gleby z wysokim poziomem wód
gruntowych, jeśli zostaną przenawoŜone, mogą być przyczyną eutrofizacji środowiska Parku.
Wpłynie to negatywnie na florę i faunę występującą w Parku.
Zdj. 1 Tereny Poleskiego Parku Narodowego
38
Jedynym sposobem pogodzenia załoŜeń Poleskiego Parku Narodowego z produkcją
rolną jest rolnictwo ekologiczne. Jest to system przyjazny środowisku przyrodniczemu,
a jednocześnie pozwalający na towarową produkcję rolniczą, prowadzoną na zadowalającym
poziomie.
Bogaty skład cennych roślin rosnących w otulinie Parku Narodowego i na gruntach
rolnych samego Parku pozwala na ekologiczne wykorzystanie, jako zbiór ze stanu
naturalnego. Przepisy Ustawy o rolnictwie ekologicznym [Dz.U. nr 93, poz. 898 z dnia
20.04.2004r.] i Rozporządzenia unijnego 2092/91 [Dz.U. L 198, 22.7.1991, s.1] podają, Ŝe
zbieranie roślin jadalnych i ich części, rosnących w sposób naturalny, na obszarach
naturalnych, w lasach i na obszarach rolniczych uznaje się za metodę produkcji ekologicznej.
Pod warunkiem, Ŝe zbieranie nie wpływa ujemnie na równowagę siedliska przyrodniczego,
ani na utrzymanie gatunków w obszarze zbioru.
Ocena poziomu dopuszczalnego zbioru roślin dzikorosnących jest bardzo trudna.
Wymaga pracy wysokiej klasy specjalistów. Jednostka certyfikująca EKOGWARANCJA
PTRE posiada w gronie swoich pracowników i podwykonawców specjalistów oceniających
stan środowiska wielu gatunków roślin dzikorosnących. Tereny zbioru muszą zostać
z certyfikowane, a zbieracze przeszkoleni. Punkty skupu muszą znajdować się pod stałą
kontrolą jednostki certyfikującej.
39
Zdj. 2 Dziki sad z terenu Poleskiego Parku Narodowego
UŜytki rolne Gminy Sosnowica charakteryzują się rzadko spotykaną specyfiką.
Na piaszczystych, ubogich glebach, przetykanych glebami torfowymi, okresowo zalewanymi,
zestaw uprawianych roślin jest ograniczony, a niskie plony nie zachęcają do intensyfikacji
produkcji. Jednak te negatywy mogą stać się atutem w produkcji ekologicznej. Według
danych z doświadczeń naukowych i obserwacji z praktyki na glebach lekkich po przejściu
na produkcję ekologiczną osiąga się najwyŜszy przyrost plonów. Po osiągnięciu wysokiego
poziomu plonowania roślin w gospodarstwie ekologicznym, nie następuje zagroŜenie
skaŜenia środowiska przyrodniczego. Dlatego ten system powinien być nad wyraz silnie
propagowany w Gminie Sosnowica.
40
Zdj. 3 Wiosenne roztopy na gruntach otuliny Poleskiego Parku Narodowego
V: JEDNOSTKA CERTYFIKUJ ĄCA EKOGWARANCJA PTRE
41
Jednostka Certyfikująca EKOGWARANCJA PTRE jest największą polską jednostką,
obejmującą 40 % polskiego rynku rolnictwa ekologicznego. Jednostka kontroluje 4.500
gospodarstw rolnych w całym kraju i 130 firm zajmujących się skupem, przetwarzaniem
i obrotem ekologicznymi płodami rolnymi. Jednostka posiada akredytację Polskiego
Centrum Akredytacji na spełnienie normy EN-PN 45011 oraz upowaŜnienie Ministra
Rolnictwa i Rozwoju Wsi nr RE-1/2005-PL.
Dr hab. Jerzy Szymona Jednostka certyfikująca EKOGWARANCJA PTRE Sp. z o.o.
• UpowaŜnienie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi
• RE-1/2005-PL
42
Jednostka kontroluje gospodarstwa rolne i firmy na zgodność ze standardami produkcji
ekologicznej obowiązującymi w Unii Europejskiej [Rozporządzenie 2092/91 EWG] oraz
w USA [NOP], Japonii [JAS] i Szwajcarii [Bio Suisse].
EKOGWARANCJA PTRE chętnie nawiąŜe bliŜszą współpracę z władzami Gminy
Sosnowica, w celu rozwoju na tym terenie rolnictwa ekologicznego.
Czym zachęcić rolnika do ekologicznej produkcji ?
Pierwszą zachętą, która wzbudza zainteresowanie rolnika na początku są dotacje. W
całej Europie ekologiczna produkcja jest objęta subwencjami pienięŜnymi. W Polsce od
1998 roku rozwój rolnictwa ekologicznego jest wspierany dotacjami. TakŜe w tym roku i w
latach następnych przewidziano wysokie dotacje dla gospodarstw ekologicznych.
NaleŜy zaznaczyć, Ŝe dotacje te rolnik otrzymuje juŜ w pierwszym roku zgłoszenia
gospodarstwa i są to dodatkowe pieniądze do płatności bezpośrednich, otrzymywanych przez
wszystkich rolników od 2004 r.
43
POZIOM WSPARCIA DLA ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich Pakiet S02 ROLNICTWO EKOLOGICZNE PROW 2007-2013 RODZAJ UPRAW /warianty 2.1. – 2.12./
STAWKA DOTACJI
UPRAWY ROLNICZE – w okresie przestawiania 800 PLN/ha
UPRAWY ROLNICZE – z certyfikatem 750 PLN/ha
TRWAŁE U śYTKI ZIELONE – w okresie przestawiania 400 PLN/ha
TRWAŁE U śYTKI ZIELONE – z certyfikatem 350 PLN/ha
UPRAWY WARZYWNICZE – w okresie przestawiania UPRAWY ROŚLIN ZIELARSKICH
1540 PLN/ha 1150 PLN/ha
UPRAWY WARZYWNICZE – z certyfikatem UPRAWY ROŚLIN ZIELARSKICH
1300 PLN/ha 1050 PLN/ha
UPRAWY SADOWNICZE i JAGODOWE wg. rozporz ądzenie MRiRW - w okresie przestawiania UPRAWY SADOWNICZE i JAGOD. POZOSTAŁE
1800 PLN/ha 800 PLN/ha
UPRAWY SADOWNICZE i JAGODOWE wg. rozporz ądzenia MRiRW - z certyfikatem UPRAWY SADOWNICZE i JAGOD. POZOSTAŁE
1540 PLN/ha 650 PLN/ha
Drugim elementem zachęcającym do rolnictwa ekologicznego, są wieloletnie umowy
kontraktacyjne, zawierane przez firmy kontrolowane przez Ekogwarancję. Ekogwarancja
PTRE kontroluje firmy, zajmujące się skupem płodów rolnictwa ekologicznego. Firmy te
prowadzą kontraktację z gospodarstw posiadających certyfikat EKOGWARANCJI PTRE.
Kontraktują zboŜa, trzodę chlewną, bydło mięsne, owoce miękkie takie jak truskawka,
poziomka, czarna i kolorowa porzeczka, agrest, aronia oraz warzywa: marchew, pietruszka,
seler, cebula, ziemniaki, kalafior, brokuł, rabarbar itp. TakŜe skupują jabłka przemysłowe
[spady] z sadów przydomowych. Przyjętą zasadą są ceny wyŜsze co najmniej o 30% płacone
rolnikom za produkty ekologiczne, jako Ŝe jakość ekologiczna jest wyŜsza, niŜ jakość
Ŝywności konwencjonalnej.
Jak załoŜyć gospodarstwo ekologiczne?
Przestawianie gospodarstwa trwa minimum 2 lata, a w przypadku roślin sadowniczych
rok dłuŜej. Okres ten jest potrzebny do wykonania przejść siewnych, w celu wprowadzenia
płodozmianu ekologicznego na gruntach ornych, zmiany rodzaju nawoŜenia i ochrony roślin
itp.
KaŜdy właściciel gospodarstwa rolnego, który chce zostać rolnikiem ekologicznym
powinien wykonać opisane poniŜej działania.
44
Zgłoszenie
Przed podjęciem decyzji o rozpoczęciu w swoim gospodarstwie rolnym produkcji
metodami ekologicznymi rolnik powinien zapoznać się z zasadami obowiązującymi w
rolnictwie ekologicznym. MoŜe w tym celu skorzystać z pomocy doradcy
rolnośrodowiskowego legitymującego się certyfikatem wydanym przez Ministra Rolnictwa i
Rozwoju Wsi, publikacji dostępnych w Ośrodkach Doradztwa Rolniczego lub informacji na
stronie internetowej Krajowego Centrum Rolnictwa Ekologicznego (26-600 Radom, ul.
Chorzowska 16/18) http://www.odr.net.pl/rolnictwo_ekologiczne
Po podjęciu decyzji rolnik powinien wypełnić w dwóch egzemplarzach druk Zgłoszenia
Działalności w Rolnictwie Ekologicznym, pobrany w Wojewódzkim Inspektoracie Jakości
Handlowej Artykułów Rolno-SpoŜywczych, w jednostce certyfikującej Ekogwarancja PTRE
lub ze stron internetowych: www.ijhar-s.gov.pl, www.ekogwarancja.pl. Pierwszy
egzemplarz naleŜy wysłać listem poleconym do jednostki certyfikującej Ekogwarancja
PTRE, natomiast drugi równieŜ listem poleconym do Wojewódzkiego Inspektora Jakości
Handlowej Artykułów Rolno-SpoŜywczych właściwego dla miejsca zamieszkania rolnika.
Kopię zgłoszenia rolnik zobowiązany jest przechowywać u siebie. Zgłoszenia moŜna
dokonywać przez cały rok.
Załącznikiem do Zgłoszenia jest Deklaracja, w której rolnik zobowiązuje się do
prowadzenia gospodarstwa zgodnie z zasadami rolnictwa ekologicznego, poddaje się
systemowi kontroli przeprowadzonych przez inspektorów jednostki certyfikującej i Inspekcji
Jakości Handlowej Artykułów Rolno-SpoŜywczych, w tym do umoŜliwienia im wejścia na
teren gospodarstwa i udostępnienia dokumentacji dotyczącej zgłoszonej działalności.
Na podstawie Zgłoszenia rolnik zostanie objęty przez jednostkę certyfikującą
Ekogwarancja PTRE planem kontroli, co oznacza rozpoczęcie okresu przestawiania
gospodarstwa na metody ekologiczne. W tym momencie moŜe juŜ uzyskać zaświadczenie
wymagane przy składaniu wniosku o przystąpienie do programu rolnośrodowiskowego i
przyznanie przysługującej z tego tytułu płatności. Przystąpienie do programu
rolnośrodowiskowego i korzystanie z przysługujących płatności jest dobrowolne i nie kaŜdy
rolnik ekologiczny musi z tej moŜliwości korzystać.
45
Kontrola
Pełna fizyczna kontrola gospodarstw ekologicznych zarówno będących w okresie
przestawiania jak i tych, które juŜ posiadają certyfikaty, odbywa się raz w roku, po uprzednim
pisemnym zawiadomieniu. Rolnik musi zapewnić dostęp do wszystkich pól i obiektów
gospodarstwa oraz dokumentacji księgowej a takŜe dostarczyć wszelkie informacje niezbędne
do przeprowadzenia kontroli.
Oprócz kontroli zapowiedzianych, jednostka certyfikująca moŜe przeprowadzać
kontrole niezapowiedziane, szczególnie w przypadkach, gdy mogą wystąpić odstępstwa od
zasad obowiązujących w produkcji metodami ekologicznymi.
Przeprowadzenie kontroli jest płatne. W przypadku pozytywnych wyników rolnik moŜe
uzyskać dotację, której wysokość częściowo rekompensuje poniesione koszty. Zarówno koszt
kontroli jak i wysokość dotacji do kosztów kontroli zaleŜy od wielkości gospodarstwa. Co
roku Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi wydaje Rozporządzenie w tej sprawie.
Przestawianie produkcji na metody ekologiczne trwa przynajmniej 2 lata,
a w przypadku upraw wieloletnich juŜ rosnących na polu w momencie zgłoszenia, co
najmniej 3 lata (z wyjątkiem trwałych uŜytków zielonych, dla których okres przestawiania
jest 2-letni). W tym okresie rolnik musi juŜ ściśle przestrzegać zasad obowiązujących w
rolnictwie ekologicznym określanych w przepisach prawnych – Ustawie o rolnictwie
ekologicznym z 20 kwietnia 2004 r. (Dz.U. nr 93 poz. 898 z 2004r.) i Rozporządzeniu Rady
nr 2092/91/EWG z dnia 24 czerwca 1991r. w sprawie produkcji ekologicznej produktów
rolnych oraz znakowania produktów rolnych i środków spoŜywczych (Dz.Urz. WE L 198,
22.07.1991r. z późn. zm.), które precyzują ściśle zasady produkcji.
Dotacje
JeŜeli rolnik jest zainteresowany uzyskaniem rekompensaty za wysoki nakład pracy i
wysiłek włoŜony w ochronę środowiska, juŜ z chwilą rozpoczęcia przestawiania
gospodarstwa na metody ekologiczne moŜe przystąpić do realizacji pakietu Rolnictwo
Ekologiczne [kod SO2] w programie rolnośrodowiskowym i uzyskać z tego tytułu dotację.
Płatność jest udzielana producentowi rolnemu, który prowadzi działalność rolniczą w
gospodarstwie rolnym o powierzchni co najmniej 1 ha uŜytków rolnych i zobowiąŜe się do
realizacji pakietu zgodnie z planem działalności rolnośrodowiskowej oraz przestrzegania
zasad zwykłej dobrej praktyki rolniczej w całym gospodarstwie.
Za działalność rolniczą uwaŜa się produkcję roślinną i zwierzęcą, w tym równieŜ produkcję
materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego i reprodukcyjnego, produkcję
warzywniczą, grzybów uprawnych, sadownictwo, hodowlę i reprodukcję materiału
46
zarodowego ssaków, ptaków i owadów uŜytkowych, produkcję zwierzęcą oraz chów i
hodowlę ryb. Nie stawia się rolnikowi dodatkowych wymagań takich jak posiadanie
udokumentowanych kwalifikacji rolniczych.
Aby uzyskać dotacje z tytułu realizacji pakietu SO2 programu rolnośrodowiskowego
rolnik musi spełnić następujące warunki:
- uprawiać (być właścicielem lub dzierŜawcą) przynajmniej 1 ha uŜytków rolnych,
- posiadać numer ewidencyjny gospodarstwa nadany przez ARiMR,
- zobowiązać się do uczestnictwa w programie rolnośrodowiskowym przez okres 5 lat,
- posiadać plan prowadzenia gospodarstwa ekologicznego na okres 5 lat sporządzony przez
doradcę rolnośrodowiskowego i pozytywnie zaopiniowany przez Wojewódzki Ośrodek
Doradztwa Rolniczego,
- stosować zwykłą dobrą praktykę rolniczą na obszarze całego gospodarstwa,
- prowadzić produkcję zgodnie z zasadami określonymi w przepisach o rolnictwie
ekologicznym,
- zachować na terenie gospodarstwa istniejącą powierzchnię trwałych uŜytków zielonych i
elementów krajobrazu stanowiących ostoje dzikiej przyrody: naturalne zbiorniki wodne,
kępy drzew i krzewów, torfowiska, źródliska.
Wniosek naleŜy złoŜyć w biurze powiatowym ARiMR (właściwym ze względu na
miejsce zamieszkania) na formularzu pobranym w tym biurze wraz z zaświadczeniem z
Jednostki Certyfikującej o objęciu planem kontroli. Termin składania wniosków jest ustalany
drogą rozporządzenia. Informację moŜna uzyskać w ARiMR.
Na podstawie wniosku kierownik powiatowego biura ARiMR w drodze decyzji
administracyjnej przyznaje płatność rolnośrodowiskową.
O wysokość stawek płatności naleŜy pytać w biurze powiatowym ARiMR
47
VI: WNIOSKI
1. Obszar uŜytków rolnych Gminy Sosnowica wybitnie nadaje się do wdroŜenia systemu
rolnictwa ekologicznego. Obecna liczba gospodarstw ekologicznych na terenie gminy
jest niezadowalająca, a produkcja Ŝywności ekologicznej znajduje się tutaj na poziomie
szczątkowym.
2. Jednostka certyfikująca EKOGWARANCJA PTRE we współpracy z Urzędem Gminy
Sosnowica pragnie rozpocząć działania na rzecz rozwoju rolnictwa ekologicznego.
Przewidujemy następujące działania:
a. w ramach zrealizowanego projektu przeszkolono rolników z podstaw
rolnictwa ekologicznego. NaleŜałoby kontynuować szkolenia specjalistyczne
z zakresu szczegółowej uprawy roślin metodami ekologicznymi,
b. zorganizować spotkanie z firmami skupującymi ekologiczne płody rolne,
c. zapewnić dostęp do ekologicznych środków produkcji na terenie gminy
[nawozów, środków ochrony roślin, materiału siewnego],
d. zorganizować skup ekologicznych płodów rolnych, dla rolników
posiadających certyfikat gospodarstwa ekologicznego.
3. Jednostka certyfikująca EKOGWARANCJA PTRE we współpracy z Urzędem Gminy
Sosnowica przeszkoli mieszkańców gminy, którzy chcieliby profesjonalnie zająć się
zbiorem roślin dzikorosnących w lasach i na obszarach rolniczych. Przeszkoleni
dostaną certyfikat wykwalifikowanego zbieracza, zostaną załoŜone ekologiczne punkty
skupu we współpracy z firmami skupowymi.
48
VII. LITERATURA
1. Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, Główny Geodeta Kraju, Warszawa 1995
2. Raport o stanie środowiska województwa lubelskiego w 2003 roku, Biblioteka
monitoringu środowiska, Lublin 2003
3. Krajobraz systemem informacyjnym środowiska geograficznego, "Krajobrazy
Dziedzictwa Kulturowego", 2002, z.3, s. 19-24
4. Maruszczak H., Warunki geomorfologiczne uprawy roślin, [w:] Województwo
Lubelskie. Rejonizacja produkcji rolniczej II, Prezydium Wojewódzkiej Rady
Narodowej, Wojewódzka Pracownia Planów Regionalnych, Wydział Rolnictwa
i Leśnictwa w Lublinie, Lublin 1972, s. 9-19.
5. Maruszczak H., Podziały geograficzne Europy i problemy pogranicza
Słowiańszczyzny zachodniej i wschodniej, [w:] Maruszczak H. i Michalczyk
Z., Geograficzne problemy pogranicza Europy Zachodniej i Wschodniej,
Wydawnictwo UMCS, Lublin 2004, s. 9-30.
6. Nowak M., Nowak J.: Lubelszczyzna, wyd. WSiP, 1996
7. Ochrona środowiska w województwie lubelskim w 2004 r., Urząd Statystyczny
w Lublinie, Lublin 2005.
8. Rolnictwo w województwie lubelskim w 2006 r. Urząd statystyczny w
Lublinie, 2006
9. Romer E., Przyrodzone podstawy Polski historycznej, Lwów 1912.
10. Stuczyński T., Budzyńska K., Gawrysiak L., Zaliwski A., Waloryzacja
rolniczej przestrzeni produkcyjnej, "Biuletyn Informacyjny IUNG", 2000, z.
12, s. 4-17.
11. Szymona J., Sawicki B.: Perspektywy rozwoju rolnictwa ekologicznego w
środkowo-wschodniej Polsce, Pamiętnik Puławski, z.120/II, Puławy 2000.
12. Szymona J.: Rola jednostek certyfikujących w systemie kontroli w rolnictwie
ekologicznym, Materiały z seminarium: Rolnictwo ekologiczne – nowe
warunki działania wynikające z członkostwa Polski w Unii Europejskiej,
IJHARS, Warszawa, 2004 s.16 – 18,
49
SPIS TREŚCI
1. WSTĘP - str 1
2. DIAGNOZA SYTUACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ I
PRZESTRZENNEJ GMINY SOSNOWICA – str 2
a. Charakterystyka środowiska przyrodniczego województwa lubelskiego,
powiatu parczewskiego i gminy Sosnowica – str 2
- Powiat Parczewski – str 7
- Poleski Park Narodowy – str 7
- Gmina Sosnowica – str 8
b. Charakterystyka historyczno – kulturowa województwa lubelskiego,
powiatu parczewskiego i gminy Sosnowica – str 8
- Województwo Lubelskie – str 8
- Ziemia Parczewska – str 12
- Gmina Sosnowica – str 13
3. ZASADY ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO – str 14
a. MODELOWE GOSPODARSTWO EKOLOGICZNE – str 16
- Przepisy prawne – str 17
- Zasady układania płodozmianów – str 17
- Problematyka nawoŜenia organicznego – str 20
- Nawozy mineralne – str 23
- Biologiczne środki ochrony roślin – str 26
4. ROLNICTWO EKOLOGICZNE W GMINIE SOSNOWICA – str 28
5. JEDNOSTKA CERTYFIKUJ ĄCA EKOGWARANCJA PTRE – str 40
6. Jak załoŜyć gospodarstwo ekologiczne? – str 43
7. WNIOSKI – str 47
8. LITERATURA – str 48