ANALIZA STANJA TURISTI KE PONUDE OPŠTINE LAKTAŠI

ANALIZA STANJA TURISTIČKEPONUDE OPŠTINE LAKTAŠI

Laktaši, januar 2011. godine

Analiza Turističke ponude opštine Lakaši

2

Sadržaj

1. UKRATKO O OPŠTINI ..................................................................................................... 32. KRATAK ISTORIJAT OPŠTINE ........................................................................................ 43. RIJEKE, JEZERA, BANJE i WELLNESS CENTRI OPŠTINE ............................................ 54. ARHEOLOŠKE ZNAMENITOSTI OPŠTINE ..................................................................... 95. POTENCIJALI ZA VJERSKI TURIZAM .......................................................................... 126. LOV I RIBOLOV ............................................................................................................. 157. SPORT ............................................................................................................................ 158. KULTURA....................................................................................................................... 169. NAJZNAČAJNIJE MANIFESTACIJE OPŠTINE .............................................................. 1710. KALENDAR MANIFESTACIJA OPŠTINE..................................................................... 1911. SMJEŠTAJNI KAPACITETI .......................................................................................... 2012. GEOSTRATEŠKI POLOŽAJ I OSTALI FAKTORI RAZVOJA ........................................ 2313.ANALIZA POSLOVANJA SEKTORA TURIZMA I UGOSTITELJSTVA ........................... 2414. ZAKLJUČAK................................................................................................................. 28


3

1. UKRATKO O OPŠTINI

Opština Laktaši, poznato preduzetničko središte, administrativno podjeljena u jedanaestmjesnih zajednica sa 37 sela, sa oko 40 000 stanovnika, smještena je na sjeverozapaduRepublike Srpske i Bosne i Hercegovine, tik pored Banjaluke, glavnog grada RepublikeSrpske. Laktaši su lijep i uređen grad, sa oko 6 000 stanovnika, administrativni i kulturnicentar opštine.

Opština se prostire sa obe strane rijeke Vrbas, nizvodno od Banjaluke, na površini od oko388 m², sa prosječnom nadmorskom visinom od 125 m. Najveći dio terena sa lijeve straneVrbasa leži na padinama planine Kozare, dok desnu stranu, zvanu Župa, uglavnom čineobronci planine Crni Vrh. Od centra Laktaša sve do rijeke Save u obliku lijevka nastaje ipruža se široko Lijevče polje.

Ovim oduvijek tranzitnim područjem, i za vrijeme Rimljana prolazio je drum, poznat kao„Put soli”. Njime i danas prolaze najznačajnije saobraćajnice, ali je u Laktašenajjednostavnije doći avionom, jer se u opštini Laktaši, u mjestu Mahovljani, nalazi imeđunarodni aerodrom - Banjaluka.

Neke od osnovnih karakteristika opštine Laktaši su: čist vazduh, obilje zelenila, živopisnivodotoci, zdrava hrana, te brojni kulturno-istorijski spomenici i što je najvažnijegostoprimljivo stanovništvo.

Klima opštine je umjereno kontinentalna sa četiri godišnja doba. Prosječna godišnjatemperatura vazduha je između 10 i 11°C, najhladnija u januaru, sa prosjekom od -0,7°C anajtoplija u julu, u prosjeku 20,6°C. Karakteristična je pojava slabih vjetrova, sa veomamalim srednjim brzinama, te se ovo područje smatra tihim područjem. Prosječna količinapadavina u toku godine je 948 mm, najviše u junu a najmanje u februaru.

Što se tiče smještajnih kapaciteta, u sedam hotela i četiri motela na području opštine Laktašipostoji око 550 kreveta, a u privatnom smještaju oko 200. Laktaši se takođe mogu pohvalitibogatom gastronomskom ponudom renomiranih ugostiteljskih objekata.

Ono što opštinu Laktaše izdvaja od drugih i čini je posebno interesantnom i jedinstvenom sunjeni izrazito ljekoviti termommineralni izvori i dvije poznate ljekovite banje, dva dragulja naovako malom prostoru. Odmah nakon posljednjeg rata, Laktaši su bili prva opština uRepublici Srpskoj koja je proglašena Otvorenom sredinom i već tada je svoja „vrata” otvorilaza sve narode i narodnosti, po čemu je, između ostalog i prepoznatljiva.

Slika 1: Laktaši


4

2. KRATAK ISTORIJAT OPŠTINE

Podaci o naseljenosti ovog područja datiraju još iz starijeg kamenog doba, čiji počeci sežu odoko 150.000 godina p.n.e. (Brdašce). Pronađeni su ostaci iz mlađeg kamenog doba, bakarnog,bronzanog i željeznog doba, kojeg odlikuje organizovanje većih etno-kulturnih plemenskihzajednica. Laktaši i okolina Laktaša od davnina su bili interesantni za naseljavanje, odpraistorije do današnjih dana. Razlog tome su povoljni fizičko-geografski uslovi (plodnanizija, izobilje vode, šume itd.) te saobraćaj i geostrategijski položaj.

Rimljani su ove krajeve stavili pod svoju vlast 9. godine naše ere. Po zauzimanju ovihkrajeva Rimljani podižu vojne logore i grade objekte od privrednog značaja.

U doba srednjeg vijeka laktaški kraj proživljava tada tešku i neizvjesnu sudbinu. Smjenjuje sevladavina Istočnih Gota, Avara i Slovena, a početkom XII vijeka ovaj prostor postaje diokraljevine Ugarske.

Početkom XVI vijeka ovaj prostor osvajaju Turci i njime vladaju 350 godina. Za Tursku jeovaj prostor bio veoma značajan kao granični dio prema Austriji.

Od 1878. godine Bosna i Hercegovina ulazi u sastav Austro-Ugarske monarhije. Da bi razbilihomogeni srpski prostor poslije 1883. godine ove prostore naseljavaju Italijani, Nijemci,Ukrajinci i Poljaci. Njemačko i Italijansko stanovništvo primjenom savremenih agrotehničkihmjera vrlo brzo podiže privrednu razvijenost na viši nivo tako da ovaj prostor postajenajrazvijeniji dio Bosne i Hercegovine. Od raspada Austro-Ugarske monarhije 1918. godinepa sve do druge polovine osamdesetih godina prošlog vijeka, područje oštine se nalazi uteškom položaju.

Opština Laktaši je spadala u red nerazvijenih opština u Bosni i Hercegovini. Krajemosamdesetih godina prošlog vijeka ova opština na sebe skreće pažnju velikim investicionimulaganjima i podrškom preduzetništvu čime počinje tzv. laktaško privredno čudo. Ovaj trendse zadržao i do danas.

1969. godine, Banjaluku i Laktaše je skoro u potpunosti razorio katastrofalni zemljotres.Nakon zemljotresa u Laktašima počinje ozbiljnija stambena izgradnja. Zgrada opštineizgrađena je 1975. godine kao i banka i više stambenih zgrada, a 1980. godine i Dom Kulture.

Slika 2: Dom kulture; Zgrada Opštine; Dom zdravlja


5

3. RIJEKE, JEZERA, BANJE i WELLNESS CENTRI OPŠTINE

Veliko bogatsvo i obilježje opštine predstavlja rijeka Vrbas sa svojim pritokama koje suznatan potencijal, nekoliko jezera uređenih i pogodnih za sport i rekreaciju, te dvije banje,Slatina i Laktaši.

Teritoriju opštine, rijeka Vrbas presjeca na dva dijela. Duž dijela koji prolazi kroz opštinu nepostoji ni jedna uređena plaža, niti prilagođena i uređena obala za izletnike, ribolovce, kupačeili šetače. Uređivanjem jednog dijela riječne obale privukle bi, ne samo ljeti nego tokomčitave godine, veći broj ribolovaca nego što je to slučaj sada. Iako je Vrbas osnovni laktaškivodotok važno je spomenuti i njegove pritoke (Klašnička rijeka i Turjanica) koje su danasuglavnom posjećene od strane ribolovaca.

Slika 3: Rijeka Vrbas

Na teritoriji opštine postoje dva lokaliteta sa uređenim jezerima: u Trnu i Aleksandrovcu.

Jezera u Trnu imaju jednu od najznačajnijih uloga kad je riječ o turističkoj ponudi opštine.Jedno od jezera je predviđeno za ribolov a drugo za kupanje. Obale jezera su uređene tako dasu osim kupanja moguće šetnje i trčanje. Pored samih obala jezera, izgrađeno je višesportskih terena (igrališta za odbojku na pijesku, košarku itd...). Pored jezera se nalazi višesmještajno-ugostiteljskih kapaciteta: restoran i motel „Jezero“, restoran i motel „Bomi“, tesplav na jezeru. Pored ugostiteljskih objekata, tokom ljetnih mjeseci na jezeru se nudi nizraznih turističkih atrakcija (vožnja ponijima u kočiji, vožnja biciklima, ...).

Slika 4: Jezero u Trnu

Jezero u Aleksandrovcu je atraktivno prvenstveno ribolovcima. Na ovom jezeru, osim štolove ribu, ribolovci sa područja opštine Laktaši svake godine organizuju takmičenje upripremanju kotlića. Adekvatnim uređenjem jezero u Aleksandrovcu bi moglo da budepopularno izletište i slično trnskim jezerima da privuče razne profile posjetilaca.


6

Na području opštine Laktaši nalaze se dvije od ukupno devet banja u Republici Srpskoj. Zbogtog dara prirode Laktaši su dugo vremena bili poznati po banjskom turizmu (posebno prijegrađanskog rata na prostorima bivše Jugoslavije).

Banja Laktaši

Ljekovita svojstva tople mineralne vode u Laktašima poznata su bila još starim Rimljanima.O tome svjedoči i arheološko nalazište „Zidine”.

Arheološkim istraživanjem 1989. godine, utvrđeno je da je na lokalitetu „Zidine“ postojalojavno kupatilo „terme”, podignuto pored izvora termalne vode, koji je i danas u upotrebi.Tom prilikom otkriveni su ostaci rimskog arhitektonskog kompleksa sa specijalnim sistemomzagrijavanja (hipocaustum). Pronađeno je mnogo običnih i hipokaustnih cigli, grnčarije istakla. Na istom lokalitetu 2002. godine, otkriveni su ostaci termi koje datiraju od XX doXXI vijeka. O tome govore nalazi podne opeke i hipokaustne cigle, ulomci grnčarije, stakla inovca. Godinama i vjekovima, ljudi sa područja Laktaša i okolnih mjesta, koristili su izvoreljekovite vode u svrhu liječenja raznih bolesti. Prije nego što je sagrađena zgrada banje, ljudisu se kupali u izvorima pod vederim nebom, zajedno žene, djeca i muškarci. Za današnjiizgled banje zaslužan je veliki reformator i graditelj Ban Milosavljević, čovjek za čijevladavine (1929-1934) cijela banjalučka regija dobija veliki broj monumentalnih objekata.Prvi natkriveni bazen izgrađen je 1931. godine a drugi 1937. sa nekoliko kada između.

Slika 5: Banja Laktaši

Voda banje Laktaši je tako bogata radonom i drugim mineralima kao rijetko koja banja unašoj zemlji pa i u Evropi. Temperatura vode je 30,4°C (voda se može uvrstiti u čistehipoterme). Izdašnost izvora obezbjeđena je tokom čitave godine. Prema fizičko-hemijskimosobinama, voda se preporučuje za liječenje sledećih bolesti: hronični gastritis, visok krvnipritisak, bolesti srca i krvotoka, oboljenja želuca i crijeva, oboljenja bubrega i mokraćnihkanala, psihoneuroze i sl.

Pored liječenja ovih bolesti, banjska voda je odlična za rehabilitaciju lica iscrpljenih radom isvakodnevnim aktivnostima, za brže i uspješnije osposobljavanje rekonvalescenata, kao i zarekreaciju zdravih ljudi, omladine i djece.

Najbolja posjećenost banje i razvoj banjskog turizma u Laktašima počinje izgradnjom hotela„San” 1982. godine i traje do početka rata na prostorima bivše Jugoslavije. U tom perioduBanju Laktaši su posjetili turisti sa četiri kontinenta iz 29 zemalja. Iskorišćenost kapacitetahotela „San“ bila je oko 65% tokom cijele godine, a paviljona i do 98% u toku sezone. Iako je


7

Banja u toku rata i nekoliko godina poslije bila slabije posjećena, banjski turizam je i danaszastupljen u Laktašima.

Pored ljekovite vode, za liječenje i rekreaciju od izuzetnog značaja je i medicinski blok kojise nalazi u sastavu hotela „San” a raspolaže ambulantom opšte medicine, kupkama zapodvodnu masažu, saunama, salama za kinezi i elektroterapiju i drugim sadržajima.

Slika 6: Vanjski bazen u Laktašima Slika 7: Medicinski dio

U sklopu ovog kompleksa, ne možemo, a da ne pomenemo otvoreni bazen u Laktašima sabazenom za djecu i odrasle, te plan da se u budućnosti izgradi i olimpijski bazen. U hotelu„San” se nalazi i zatvoreni bazen sa saunama koji je izuzetno regionalno popularan posebno uzimskom periodu.

Banja Slatina

Banja Slatina su nalazi u istoimenom naselju koje se nalazi 12 kilometara južno od centraLaktaša na 206 m nadmorske visine. Osnovna obilježja mjesta su čist vazduh, izdašni izvoritermomineralne vode koji dostižu temperaturu od 42°C (hiperterme) i izvori pitke mineralnevode, poznati pod nazivom „Kiseljaci”. Slatina je izdvojeno, industrijom nezagađeno, mirnoizletište i turističko mjesto sa dugom tradicijom banjskog i izletničkog turizma.

Ljekovitost banje poznata je još iz vremena turske vladavine a u doba austro - ugarske,počinje istraživanje termalnih i kiselih vrela. Prvo plansko i organizovano uređenje banje uSlatini počinje u periodu od 1930-1932. godine (kao i u Laktašima). 1936. godine završena jeizgradnja bistrog bazena, uređena okolina banje i otvorena ambulanta. Banjska voda sadrživisok procenat ugljen-dioksida i ima veliku balneoterapijsku vrijednost.

Slika 8: Banja Slatina


8

Banja Slatina se nalazi u sklopu zavoda za rehabilitaciju „dr Miroslav Zotović”, te jeposjetiocima Banje na raspolaganju cjelokupan medicinski tretman, koji obuhvata nizrazličitih oblika terapije pod kontrolom visokostručnog medicinskog osoblja. U objektuBanje nalaze se dva zatvorena bazena i 12 kada. U zimskom periodu otvoren je bazen i dvijekade za podvodnu masažu u objektu bolnice.

Pored rehabilitacije, posjetiocima su na raspolaganju i različite mogućnosti rekreacije, kojeobuhvataju sportske sadržaje (odbojka na pijesku, stoni tenis, košarka, ...), šetnje prirodom,obilaske kulturno-istorijskih spomenika, lov, ribolov i sl.

U pogledu smještajnih kapaciteta, banjski kompleks raspolaže sa 100 kreveta u dva odvojenaobjekta. Voda se može upotrebljavati za piće i kupanje i to za liječenje svih hroničnihreumatizama, neuralgija, oboljenja jetre i bubrega.

Slika 9: Vanjske kade Slika 10: Smještajni kapaciteti

Voda Banje Slatina postiže izvanredne rezultate u liječenju sledećih bolesti:Ø reumatska oboljenja (lumbalna, degenerativna),Ø postraumatska stanja,Ø hronična urogenitalna oboljenja, uključujući i sterilitet,Ø neurološka oboljenja.

Wellness i Spa

Danas su u svijetu izuzetno popularni wellness centri. Oni se obično nalaze u banjskimmjestima. Tako na području naše opštine postoje dva takva, u Slatini i Aleksandrovcu.U Slatini je novootvoreni wellness centar smješten u sklopu Banje Slatina i Zavoda zarehabilitaciju „Dr. Mirolslav Zotović”, dok je u Aleksandrovcu moguće uživati ujedinstvenom ambijentu Wellness & Spa centra Kaldera. Wellness ponuda između ostalogobuhvata i Wellness oazu s tri vrste sauna, Spa VIP oazu sa Razul parnom kupelji, Beauty dios prostorijama za tretmane lica i tijela, masaže, manikuru i pedikuru i mnoge druge sadržaje.U okviru Wellness centra je i prostran Wellness cafe, te Wellness vrt, sa bazenom iđakuzijem.

Slika 11: Welllness & Spa centar “Kaldera”


9

4. ARHEOLOŠKE ZNAMENITOSTI OPŠTINE

Arheološki lokaliteti na području opštine Laktaši su:Ø Brdašce, Zidine, Jelića gaj (Laktaši);Ø Centar, Pećine, Popovića Brdo (Klašnice);Ø Pećine, Tatići (Glamočani);Ø Veliko brdo, Ciganska glava, Janjića brdo (Slatina);Ø Dvorine, Klepala, Joldžići, Stražbenica, Gradina, Zidine, Lončarine (Šušnjari);Ø Gradina, Orašje (Bakinci);Ø Gradina (Riječani);Ø Gradina (Mrčevci)Ø Luke, Derbabe, Kamenica, Berek (Mahovljani);Ø Džamijetina (Trn);Ø Careva Gora (Devetina);Ø Crkvina (Maglajani);Ø Osoj (Malo Blaško);Ø Bijelića glavica (Gornji Drugovići).

U nastavku su dati najosnovniji podaci o arheološkim lokalitetima na području opštineLaktaši. Arheološki lokaliteti, njih tridesetak, su nedovoljno ili nisu uopšte istraženi, a ovećeni lokaliteta nema dovoljno ili nema uopšte podataka.

Brdašce - Laktaši

Ovo je najbogatije arheološko nalazište na području opštine. Na ovom lokalitetu, najstarijipronađeni predmeti pripadaju mlađem paleolitu. Vrijeme njegovog trajanja kreće se okvirnoizmeđu 60.000 do 10.000 godina p.n.e. Iz tog perioda otkriveno je 11 kremenih odbitakauglavnom alatki-rezala. Stanovnici Brdašca iz tog perioda bili su pripadnici lovačkezajednice. Smješteni na ovom uzvišenju, vjerovatno pod šatorima od kože, mogli su pratitikretanje lovnih stada, kojih je pod obroncima Kozare moralo biti u izobilju dok ih je koritoVrbasa snabdijevalo potrebnim kremenom. Paleolitska stanica na Brdašcu sigurno nijeusamljeno naselje ove vrste u dolini Vrbasa, i vjerovatno bi intenzivnija istraživanja otkrilanova nalazišta u bližoj i daljoj okolini Laktaša.

Iz kasnobronzanog i početka ranoželjeznog doba najviše podataka je dalo nalazište Brdašce.Najbolja potvrda života toga doba na ovim prostorima su bronzana narukvica, šivaća igla ibronzani naočarski privjesak. Ovi predmeti su iskopani 1960. godine, u kulturnom sloju čijadebljina iznosi dva metra. Pored njih otkriveni su još i ostaci izgorjelog drveta, zatim brojniprimjeri keramičkih posuda, zdjela i šolja različitog oblika, dimenzija i namjene, fragmentipokretnih peći i ostalih keramičkih proizvoda. 1893. godine, uz nekoliko drugih predmeta,iskopana je i jedna bakarna sjekira iz perioda prelaza iz III u II milenija p.n.e.

Zidine, Jelića gaj - Laktaši

U Laktašima, na lokalitetu Zidine pod Jelića gajem, i danas su vidljivi ostaci zgrade ipopločanog prolaza prema vrelu, a nešto dalje prema prvim obroncima Kozare, vršeno je1989. godine i jedno arheološko iskopavanje rimskih građevina u okolini Laktaša. Tomprilikom otkrivena je prostrana zgrada sa svim elementima koji karakterišu rimsku


10

arhitekturu, sa specijalnim sistemom zagrijavanja (hipocaustum). Utvrđeno je takođe ipostojanje javnog kupatila „terme” koje je bilo podignuto u blizini izvora termalne vode kojije i danas u upotrebi. Na istom lokalitetu 2002. godine, otkriveni su ostaci termi koje datirajuod II do IV vijeka. O tome govore nalazi podne opeke i hipokaustne cigle, ulomci grnčarije,stakla i novca.

Slika 12: Rimske terme u Laktašima

Gradina - Šušnjari

Gradina u Šušnjarima je naselje koje je formirano u nekoliko nivoa u doba od 1100 - 800.godine p.n.e. Na ovom lokalitetu nalazi se ostaci više kultura i naroda koji su se na ovompodručju smjenjivali tokom vijekova.

Naselje je smješteno na istaknutom brdu nad samim Vrbasom. Naselje je imalo sve uslove zamirno stanovanje, a u isto vrijeme i za obranu od neprijatelja koji bi eventualno dospiodolinom rijeke. Na ovom praistorijskom nalazištu, nailazi se i na ostatke rimske kulture kao ipostojanje kasnosrednjovjekovnih zidanih utvrda. Srednjovjekovne zidine potvrđuju ostacizida građenog krečnim malterom i lomljenim kamenom. Ova mala fortifikacija podignuta jenajvjerovatnije negdje polovinom XIV vijeka i bila u upotrebi do pada Bosne pod Turke,polovinom XV vijeka. Pronađeni su još i ulomci kasnosrednjovjekovne grnčarije.

Luke - Mahovljani

Za period kasno-bronzanog doba, karakteristična je kultura žarnih polja, čije je glavnoobilježje spaljivanje pokojnika, stavljanjne spaljenih ostataka u keramičku posudu - urnu,koja je zatim zakopana u zemlju. Ovakav način sahranjivanja, pri čemu je najviše važnostipridavano činu sahranjivanja, odaje elemente duhovne kulture novodoseljenih stanovnika,Panona. Ostaci ovih žarnih polja, tj. groblja sa žarama (urnama), otkriveni su i na područjuLaktaša, posebno u njegovom ravničarskom dijelu. U Mahovljanima na Ivića majdanu,prilikom vađenja šljunka, naišlo se na groblje s urnama koje su uništene i od kojih jesačuvano samo nekoliko odlomaka. Dalje na Vrbasu, na prostoru Luke-Kužno groblje,prilikm istraživanja ranoslovenske nekropole, čije je iskopavanje još u toku, konstatovano jeda se ona prostire na groblju sa žarama, čiji su brojni tragovi otkriveni u toku iskopavanja.

Pored praistorijskog groblja sa urnama, na istom lokalitetu u periodu od 1968-1971. godinesistematski je istraženo 100 srednjovjekovnih grobova. Uočeno je da su pokojnicisahranjivani u proste zemljane rake postavljene u većini slučajeva u pravcu istok-zapad naredove. Uz skoro polovinu pokojnika nađeni su prilozi ili dijelovi nošnje. Radilo se uglavnomo nakitu: naušnicama, različitim dijelovima ogrlica i prstenju. Primjećena je velika smrtnost


11

dječije populacije. Takođe je utvrđeno da se radilo o pripadnicima jedne manje seoskepopulacije i da je sahranjivanje na ovom groblju vršeno u periodu od IX-XII vijeka. Semvelikog broja fragmenata keramičkih posuda ovdje su nađene i tri bronzane ukrasne igle.

Iz perioda od X do XII vijeka, najznačajnijim otkrićem se smatra nekropola ranoslovenskogperioda, pronađena na ovom istom lokalitetu. Ona pokazuje izrazitu vezanost za grupuslovenskih nekropola poznatih u istočnoalpskom i panonskom prostoru. Nešto dalje odprostora ove nekropole nailazi se na skelete i jednostavne kamene ploče, koje pripadaju neštokasnijem vremenu.

Berek - Mahovljani

Ovaj lokalitet potiče iz srednjevjekovnog perioda. Zemljano, ovalno uzvišenje, opasano s dvamoćna nasipa, smješteno u prostranoj ravni zapadno od nekadašnje rimske ceste, jedno je odrijetkih danas poznatih i u potpunosti sačuvanih naselja ovoga tipa. Prečnik centralnog platoamu je oko 25 m, a prečnik vanjskog bedema oko 100 m. Berek pripada tzv. tipu gradišta,karakterističnih za sva područja naseljena Slovenima a naročito za ravničarske predjele.Po samom nazivu može se zaključiti da su i ona, kao nekada Gradine, imala obrambenufunkciju. Gradišta su naseljavale manje zajednice, čije je glavno zanimanje bila zemljoradnja,uz neke druge grane privređivanja. Poslednja istraživanja koja su vršena 1990. godine,pokazala su da ovaj i slični lokaliteti potiču iz kaasnosrednjoevropskog perioda od polovineXIII do početka XVI vijeka.

Kamena kugla u Slatini

Širom svijeta postoji mnogo kamenih kugli, a u Bosni i Hercegovini oko stotinu. Nastanak iporijeklo kamenih kugli još uvjek nije utvrđeno, ali su za kugle vezane mnogobrojne priče ilegende zanimljive turistima. Najveća kamena kugla u Bosni i Hercegovini se nalazi ušumarku pored naselja Slatina opština Laktaši. Procjenjujnje se da teži oko 10 tona i prečnikaje oko dva metra. Kugla je otkrivena prije nekoliko godina i privlači sve veći brojznatiželjnika. Kugla je do polovine ukopana u potočić koji u toku ljeta ostane bez vode. Nakugli su vidljiva udubljenja po njenom središnjem dijelu, a kako kugla podsjeća na oblikplanete Zemlje, ta udubljenja podsjećaju na ekvator.

Slika 13: Kamena kugla u Slatini

2009. godine Turistička organizacija opštine Laktaši sprovela je akciju „Čišćenje i markiranjepješačke staze kamena kugla” čime je staza postala pristupačna za turiste i sve zainteresovanekoji žele da vide ovaj neobični fenomen.


12

5. POTENCIJALI ZA VJERSKI TURIZAM

Ø Crkva brvnara (Malo Blaško);Ø Hram Pokrova presvete Bogorodice (Laktaši);Ø Crkva Uspenja Bogorodice (Maglajani);Ø Crkva Uspenja Bogorodice (Čardačani);Ø Crkva sv. Proroka Ilije (Klašnice);Ø Crkva sv. Nikole (Romanovci);Ø Župna crkva sv. Franje Asiškog i groblje (Italijanska crkva);Ø Rimokatolička kapela II i groblje (Bukovica);Ø Samostan sestara Klanjateljica krvi Kristove sa crkvom (Aleksandrovac);Ø Rimokatolička župna crkva sv. Josipa (Trn);Ø Ukrajinska crkva u Devetini.

Crkva Brvnara, Malo Blaško

Crkva brvnara u Malom Blašku posvećena je rođenju Presvete Bogorodice. Crkva jenajznačajniji kulturno-istorijski spomenik na području opštine Laktaši, pa i šire. Znatno jemanjih dimenzija (7x4) od ostalih crkvi brvnara ovog područja, ali ne i manje lijepa u svojojjednostavnosti. Ne postoje tačni podaci o tome kad je crkva sagrađena. U prošlosti je bilovelikih polemika na tu temu, ali se smatra da najvjerovatnije potiče iz perioda oko 1750.godine. Postoji i predpostavka da je crkva i starija, ali da je tokom Tursko-Austro-ugarskograta između 1737-1739. godine oštećena ili izgorjela pa potom obnovljena pedesetih ilišezdesetih godina XVIII vijeka. Jedna legenda kaže da je crkva sagrađena negdje u šumi i daje tokom noći sama doletjela na sadašnje mjesto. Ova legenda može imati i sasvim konkretnoistorijsko objašnjenje. Ona je, predpostavlja se nastala kao posledica potrebe da mještani,zbog zabrane gradnje pravoslavnih crkava, krišom u šumi pripreme svu građu da bi je zajednu noć sklopili, a turskim vlastima dali objektivno objašnjenje sa prelijetanjem.Podmitljive kadije su vjerovatno prihvatile priču o čudu, naravno uz novčanu nadoknadu.

Slika 14: Stara crkva brvnara u Malom Blašku

Crkva je detaljno sanirana i rekonstruisana 1982-1984. godine. Nešto kasnije, 1990. godine,jednostavna drvena konstrukcija zvonika zamjenjena je novim, čvršćim i većim objektomsagrađenim takođe od drveta. Crkva brvnara u Malom Blašku, ne samo graditeljskimodlikama i savršenim skladom svojih arhitektonskih oblika već i svojim vrijedniminventarom, podacima iz prošlosti, ali i maštovitim legendama vezanim za nju, spada među


13

najljepše i najzanimljivije spomenike te vrste. Pored crkve se nalazi i groblje u kome se dooko prije pola vijeka moglo vidjeti nekoliko srednjovjekovnih nadgrobnih spomenika-stećaka, kao i nekoliko kamenih krstova iz XVIII i XIX vijeka. Mještani kažu da ih je nekadabilo 20-ak ali su dva najveća razbijena da bi poslužili za izgradnju bunara. Crkva brvnara uMalom Blašku je spomenik pod zaštitom države.

Hram Pokrova presvete Bogorodice

Slika 15: Hram Pokrova presvete Bogorodice

Hram Pokrova presvete Bogorodice ucentru Laktaša jedna je od najvećihpravoslavnih crkava u Republici Srpskoj.Građen je u vizantijskom stilu, sa trikupole i tornjem visokim 40 metara.Upravo u ovoj crkvi, nalazi se najvećiikonostas u pravoslavnim hramovimaSrpske pravoslavne crkve uopšte.

Pravoslavna crkva u Maglajanima

Posebno se izdvaja svojim enterijerom,izuzetne ljepote oltara i ikona ali i po svomcrkvenom lusteru. Najveći pozlaćeni lusteru ovim krajevima, izrađen u Rusiji, svojomveličinom, ljepotom i bogatstvom detaljaostavlja bez daha. Luster je poklon gospođeSlavice Eklston, supruge mnogo poznatijegBernija Eklstona, koja je porijeklom izMaglajana.

Slika 16: Pravoslavna crkva u Maglajanima

Crkva Sv. Franje Asiškog i groblje(Italijanska crkva)

Slika 17: Italijanska crkva

Nakon okupacije Bosne i Hercegovine1878. godine, da bi razbili homogenisrpski prostor Austro-Ugari naseljavajulaktaške krajeve inostranimstanovništvom. Doseljavaju se Poljaci,Ukrajinci, Nijemci, a ponajviše Italijaniiz okoline grada Trento. Kada se 1883.godine nekoliko italijanskih porodicadoselilo na područje Mahovljana, odmahsu za svoje vjerske potrebe sagradilicrkvu Sv. Franje Asiškog. Iza oltara senalazi i katoličko groblje (najstarijinadgrobni spomenici su sa početka XXvijeka tj. iz 1906. godine).


14

Crkva je jednobrodna građevina sa izduženim pravougaonim oltarom koji je za po jedanmetar uži od broda crkve. Uz oltar su dva niža krila - sjeverno sakristija, južno pogrebnakapela a visoki zvonik prislonjen je uz jugozapadni ugao fasade. Unutrašnjost je pokrivenadrvenom tavanicom, podnica je novija (iz obnove 1992. i 1998. godine), nad pripratom jehor, a sa strana oltara su postavljeni drveni kipovi Hrista i Bogorodice iz XIX vijeka. KipHrista je kolorisan dok je kip Bogorodice obojen u bijelo. Crkva Sv. Franje Asiškog jespomenik pod zaštitom države.

Samostan Marijanovac

Samostan Marijanovac u čijem sklopu se nalazi i crkva Sv. Ivana Krstitelja potiču iz dobaaustro-ugarske okupacije Bosne i Hercegovine tačnije iz 1885. godine. Crkva je kasnijerenovirana 1988. godine. Za vrijeme okupacije, mnoge njemačke porodice naseljavajuprostor od Laktaša do Gradiške a najviše područje Aleksandrovca, Nove i Stare Topole.

Slika 18: Samostan u Aleksandrovcu

Samostan Marijanovac je samostan časnih sestara iz reda Klanjateljica krvi Hristove. Od2000. godine u samostanu je otvoren centar za odvikavanje od zavisnosti.

Ukrajinska crkva

Ukrajinska crkva je sagrađena 1936. godine i nalazi se u naselju Devetina, na jugoistočnimgranicama opštine. Crkva predstavlja jedino praštalište za Ukrajince na prostoru bivšeJugoslavije. Ispred crkve se nalazi deset kamenova (nadgrobnih stećaka) čije porjeklo nijeutvrđeno, ali se smatra da nisu iz okoline crkve, odnosno da su doneseni. Legenda kaže da jeDevetina po njima i dobila ime kao i po devet brda. Takođe postoji i vjerovanje da temonolitne stijene imaju i iscjeljujuće dejstvo.

Slika 18: Ukrajinska crkva u Devetini


15

6. LOV I RIBOLOV

Područje opštine Laktaši je izuzetno bogato vodama na kojima je moguće loviti više vrstaslatkovodne ribe. Ribolovna područja su rijeka Vrbas sa svojim pritokama Turijanicom iStaračom (na Vrbasu se najviše lovi u Klašnicama, Maglajanima i Kosjerovu) i jezera u Trnui Aleksandrovcu. Od riba, na području opštine se mogu naći mrena, plotica, tolstolobik, amur,babuška, šaran, som, smuđ, štuka, škobalj, klen.

Slika 19: Detalji iz ribolova i lova

Veličina laktaškog lovnog područja iznosi 39.000 hektara. Na lovnom području nalazi se 20lovačkih kuća i mnoštvo lovno tehničkih objekata. Laktaško lovište podjeljeno je na sportskapodručja, sportsko privredna i lovišta za strance. Područje opštine Laktaši izuzetno je bogatošumama. Šume su bogate raznim vrstama niske i visoke divljači. To se posebno odnosi napodručje Crnog Vrha i Kozare. Ravničarski predjeli su izuzetno bogati raznim vrstama ptica.Mogućnosti za razvoj lovnog turizma postoje, ali ih je potrebno dodatno unaprijediti.

7. SPORT

Na teritoriji opštine Laktaši trenutno postoji 31 sportski kolektiv. Od značajnijih objekata kojise koriste za profesionalno bavljenje sportom a mogu se koristiti i za pripreme sportskihekipa izdvaja se više fudbalskih stadiona (Stadion u Laktašima „FK Laktaši“, Trnu „FKSloga“, Milosavcima „FK Župa“, Maglajanima „FK Borac“, Mrčevcima“FK Tamaris“ iAleksandrovcu „FK Potkozarje“), četiri školske sale (Laktaši, Trn, Slatina i Aleksandrovac),sala za džudo i karate u Laktašima, te dvije dvorane: dvorana košarkaškog kluba „Igokea“ uAleksandrovcu i novootvorena, moderna sportska dvorana u Laktašima.

Slika 20: Detalj sa utakmice u SD Laktaši Slika 21: Džudo borba

U parku u Slatini nalazi se teren za odbojku na pijesku, odbojkaškog kluba „Slateks“.U sportske sadržaje na području opštine Laktaši možemo ubrojiti i tzv. „balon“ (uAleksandrovcu i Klašnicama) koji je pogodna za treninge i rekreativnu igru, kao i nekolikoprivatnih fitness centara.

http://www.blogger.ba/galerije/post/1971260/179801


16

8. KULTURA

Sa ciljem uspostavljanja kvalitetnijeg kulturnog ambijenta i ponude, te savremenih odnosa uoblasti kulture, kulturni život opštine Laktaši ogleda se u realizaciji i organizovanju različitihkulturnih manifestacija i programa.

Na području opštine Laktaši djeluje više institucija koje organizovanjem različitih kulturnihmanifestacija rade na očuvanju i razvoju umjetničkog i duhovnog stvaralaštva.

Javna ustanova Centar za kulturu i obrazovanje je mjesto gdje se odigravaju skoro svi važnijidogađaji iz oblasti kulture u Laktašima. U Galeriji Centra često se organizuju izložbepoznatih slikara iz Republike Srpske, Bosne i Hercegovine, Srbije, Hrvatske, Slovenije,Makedonije, te brojne književne večeri. U sklopu Centra djeluje i dramski studio „Daske”.

Srpsko prosvetno i kulturno društvo „Prosveta“ je glavni organizator književnih večeri. Usaradnji sa srpskom pravoslavnom crkvenom opštinom Laktaši svake godine organizujeSvetosavsku akademiju.

Javna ustanova Narodna biblioteka „Veselin Masleša” organizuje izložbe knjiga, te igraonicei radionice za djecu. U sklopu biblioteke djeluje i odjel pod nazivom „Zavičajni fond” koji sestara da sve ostane na neki način zabilježeno.

Javna ustanova Turistička organizacija opštine Laktaši se od svog osnivanja uključuje uslične aktivnosti, s tim da se, pored organizovanja kulturnih, bavi i organizovanjem drugihmanifestacija sportsko-zabavnog karaktera.

Kulturno-umjetničko društvo „Slavko Mandić” je jedno od poznatijih kulturno-umjetnčkihdruštava na prostorima bivše Jugoslavije. Bavi se očuvanjem folklora ovog kraja, a posebnoočuvanjem tradicije narodnih igara. U sastavu KUD-a postoji i etno grupa koja se baviizvođenjem etno muzike srpskog naroda.

Slika 22: Fotografije sa kulturnih dešavanja


17

9. NAJZNAČAJNIJE MANIFESTACIJE OPŠTINE

Ø Međunarodni festival amaterskog teatraOrganizatori: Dramski studio „Daske” i Dom Kulture, Laktaši

Međunarodni festival amaterskog teatra je manifestacija koja traje nekoliko dana i okupljaviše amaterskih pozorišnih grupa iz BiH, Srbije, Slovenije, Hrvatske...Nakon što se izvedusve predstave, stručni žiri proglasi najuspješnije i dodjeli im priznanja i to za najbolju režiju,za najbolju mušku i žensku ulogu itd... u Tokom festivala publika može da vidi više vrstapozorišnih predstava a ulaz na sve predstave je besplatan. Prve godine održavanja festivala,održana je i izložba pozorišnih kostima Narodnog Pozorišta iz Banjaluke. Predstave seodržavaju u velikoj Sali Doma Kulture, Umjetničkoj galeriji, u amfiteatru.

Slika 23: Fotografije sa festivala amaterskog teatra 2010

Ø Dani JagodeOrganizator: Klub Studenata Slatina

„Dani Jagode” je dvodnevna manifestacija koja se godinama održava u Slatini - mjestupoznatom po uzgoju jagoda. Manifestacija okuplja veliki broj učesnika i posmatrača. Osimzabavnog, manifestacija ima i edukativni karakter jer se prvog dana manifestacije održavanaučno-stručni seminar o jagodarstvu u sklopu kojeg stručni žiri, koji se sastoji od vrhunskihstručnjaka sa banjalučkog poljoprivrednog fakulteta, proglasi najboljeg proizvođača jagode.

Slika 24: Slika sa manifestacije Dani jagode

Kulturno-umjetnički program je svake godine sve bogatiji a uglavnom se sastoji od nastupapoznatih banjalučkih bendova, plesnih grupa, folklora itd.

Ø Červona KalenaOrganizator: Udruženje Ukrajinaca

Učesnici manifestacije su Ukrajinci koji žive na području opštine Laktaši i organizovanjemmanifestacije nastoje očuvati svoj folklor, tradiciju i kulturu. Manifestacija se održava uDevetini pored Ukrajinske crkve.


18

Ø Laktaške ljetne igreKoordinator manifestacije je Turistička organizacija opštine Laktaši, koja organizujemanifestaciju u saradnji sa nekoliko institucija i udruženja

Manifestacija traje 14 dana. Objedinjuje tradicionalne dogadjaje (Laktaška regata, Streetball)i tematske večeri (stargradska, narodna i zabavna muzika, veče za najmladje, pozorišno iknjiževno veče itd.).

Ø Godišnji koncert kulturno-umjetničkog društvaOrganizator: Kulturno-umjetničko društvo „Slavko Mandić” Laktaši

Godišnji koncert kulturno-umjetničkog društva se sastoji iz dva dijela programa. U prvomdijelu nastupaju mlađi članovi KUD-a a drugi dio je rezervisan za iskusnije članove kojisvake godine počaste publiku koreografijom nekih novih, do tad neviđenih igara. Svakegodine na koncertu KUD-a nastupaju i gosti (tamburaški orkestar Doma Kulture Laktaši,dječiji hor „Pčelice” itd...).

Slika 25: Detalji sa godišnjeg koncerta KUD-a

Ø Dan degustacije vinaOrganizator: Poljoprivredna stručna služba opštine Laktaši i Turistička organizacijaopštine Laktaši

Dan degustacije vina je jednodnevna manifestacija kojoj je za cilj unapređenje i promocijazdravog domaćeg vina. Program manifestacije se sastoji u okupljanju svih proizvođača vinasa područja opštine Laktaši, zatim se izvrši degustacija izloženih vina i na kraju stručni žiriocijeni koje je vino najkvalitetnije. Najuspješnijim proizvođačima se dodjeljuju priznanja inagrade, kao potsticaj za još veće zalaganje u oblasti vinogradarstva i proizvodnje vina.

Slika 26: Promocija vina


19

10. KALENDAR MANIFESTACIJA OPŠTINE

Mjesec Manifestacija Organizator

Februar Dan degustacije vina Poljoprivredna stručna služba opštine Laktašii Turistička organizacija opštine Laktaši

Mart Memorijalni turnir „SinišaVukelić - Sina” Džudo klub „San" Laktaši”

April

Uskršnja manifestacija Mladi socijaldemokrati, LaktašiStrip salon JU Centar za kulturu i obrazovanje

Izložba OLD–TIMER-a Auto Moto Društvo Banjaluka, sekcijaLaktaši

Zavičajni stvaraoci opštineLaktaši

Dom Kulture, SPKD „Prosvjeta” i „NarodnaBiblioteka” Laktaši

Dan opštine – 23. april

Maj

Đurđevdanski kup Udruženje ribolovacaMajski kros Udruženje sportista opštine LaktašiMeđunarodnifestival amaterskog teatra

Dramski studio „Daske” i Dom Kulture,Laktaši

Radujmo se Đurđevdanu iproljeću

Dom Kulture, SPKD „Prosvjeta” i „NarodnaBiblioteka” Laktaši

Jun

Dani Jagode Klub Studenata SlatinaAuto trka Auto Moto Savez Republike SrpskeMršavi-Debeli Grupa građana iz LaktašaAkcija „Izbor najuređenijegdvorišta” Turistička organizacija opštine Laktaši

Jun/Jul Smotra borilačkih vještina Džudo klub „San” Laktaši

Jul

Jezerske igre Turistička organizacija opštine Laktaši

Laktaške ljetne igre

Institucije iz sfere kulture i turizma sapodručja opštine Laktaši, Mladisocialdemokrati, Ronilački klub „Gnjurac” igrupa građana iz Laktaša

Likovna kolonija „Lasta” JU Centar za kulturu i obrazovanjeUlični basket (Streetball) Mladi socijaldemokrati, Laktaši

Laktaška regata Ronilački klub „Gnjurac” i grupa građana izLaktaša

Avgust Ulični basket - Aleksandrovac Udruženje sportista opštine LaktašiNovembar Martinovanje Udruženje slovenaca

Decembar

Izbor sportiste opštine Laktaši Udruženje sportista opštine LaktašiGodišnji koncert kulturno-umjetničkog društva

Kulturno-umjetničko društvo „SlavkoMandić” Laktaši

Dan degustacije vina Poljoprivredna stručna služba opštine Laktašii Turistička organizacija opštine Laktaši

Červona Kalena Udruženje Ukrajinaca


20

11. SMJEŠTAJNI KAPACITETI

Opština Laktaši raspolaže sa oko 550 kreveta u sedam hotela i četiri motela i sa 150-200kreveta u privatnom smještaju.

Hotel „Parma”

Hotel Parma se nalazi u centru Laktaša. Otvoren je 2001. godine. Raspolaže sa 19dvokrevetnih soba, četiri sobe sa francuskim ležajem, dva trokrevetna apartmana, dvačetverokrevetna apartmana i i rezidencijom (jakuzi, internet, vodeni krevet...). Sve sobe susavremeno opremljene (frigo bar, televizija, satelitski programi, klima...). U sklopu hotela senalaze: restoran sa 60 mjesta, kafe-poslastičarnica-picerija sa 150 mjesta, TV sala i sala zakonferencije, frizerski salon i rent-a-car.

Hotel „Ćubić”

Hotel Ćubić se nalazi tri kilometra južno od Laktaša, uz magistralni put M-16, u mjestuKlašnice. Otvoren je 2002. godine i raspolaže sa ukupno 95 kreveta u 13 jednokrevetnih, 33dvokrevetne sobe (14 sa francuskim ležajem) i šest apartmana. Sve sobe su klimatizovane idobro opremljene, a u sastavu hotela je i salon za sastanke (30 lica), mini market, restoran sa70 mjesta, aperitiv bar i frizerski salon.

Hotel „San”

Hotel San se nalazi u centru Laktaša, pored Banje. Raspolaže sa 104 stalna i 42 pomoćnaležaja u jednokrevetnim, dvokrevetnim sobama i apartmanima. Hotel posjeduje salu zaseminare, restoran sa 250 mjesta, zatvoreni bazen 15x12,5 m koji se puni termomineralnomvodom, saunu, fitnes centar i aperitiv bar. Medicinski blok raspolaže ambulantom opštemedicine, kupkama za podvodnu masažu, saunama, salama za kinezi i elektroterapiju idrugim sadržajima.

Hotel „Pasha garni”

Hotel Paša garni nalazi se na magistralnom putu Banjaluka-Gradiška (Klašnice). Udaljen jeod Banjaluke 12 km a od aerodroma Banjalika 10 km. Raspolaže sa 16 ekskluzivnoopremljenih soba ukupnog kapaciteta 28 ležaja. Sve sobe su opremljene kablovskomtelevizijom, klimom, mini barom, kupatilom i internet vezom. Smješten je na samoj obaliVrbasa, idealnom mjestu za ugodne trenutke opuštanja i odmora. Gostima je obezbjeđenveliki parking prostor i podzemna garaža.

Hotel „Braća Đukić”

Hotel se nalazi u naselju Drugovići. Raspolaže sa 26 kreveta (10 potpuno bogato opremljenihsoba i tri apartmana). U sklopu hotela nalazi se sala za seminare, restoran do 500 mjesta,aperitiv bar, prodavnica.

Kaldera Boutique Hotel

Nalazi se u Aleksandrovcu, 6 km od centra Laktaša. U sklopu novootvorenog hotela Kaldera,koji pored usluga smještaja u moderno opremljenim sobama i restorana koji svojim gostimanudi ukusna jela nacionalne i internacionalne kuhinje, gosti mogu da uživaju i u Wellness &Spa centru.


21

Jedinstven ambijent Wellness & Spa centra „Kaldera” obuhvata Indoor (zatvorenu) i Outdoor(otvorenu) wellness oazu, te Beauty dio u kojem se njega lica i tijela vrši vrhunskomprofesionalnom kozmetikom DECLEOR, DR SPILLER i OPI.

U Indoor wellness oazi moguće je doživjeti nezaboravne trenutke opuštanja ali i osnažititijelo i duh a za sve posjetioce koji to žele, očekuju: rimska sauna, herbalna sauna, Kneippkupka sa hidromasažnim koritom, tuš doživljaja, Relax room – soba za odmor i Refresh point– kutak za osvježenje. U Indoor wellness oazi nalazi se i VIP SPA oaza u kojoj su smješteniRasul parna kupka, sto za mokri piling, hidromasažna kada i prostor za odmor i osvježenje,koji je namjenjen za samostalno korišćenje ili u paru.

Pansion „Bijeli dvor”

Pansion „Bijeli Dvor“ se nalazi u Klašnicama, udaljen pet km od centra Laktaša i 15 km odBanjaluke. Kapacitet pansiona je 30 ležaja koji se nalaze u 16 moderno opremljenih soba, ukojima je moguć pristup internetu. U sklopu pansiona nalazi se i restoran od 60 mjesta, baštaod 90 mjesta.

Motel „Bomi”

Motel Bomi raspolaže sa 20 kreveta u devet soba i tri apartmana visokog nivoaopremljenosti, sa klima uređajima, mini barovima, jakuzi kadama. U sklopu motela je irestoran sa 130 mjesta, praonica automobila i autoservis. Dodatnu atrakciju za ovaj motelpretstavlja i autodrom, koji se nalazi na svega dvadesetak metara udaljenosti gdje se svakegodine održavaju auto-moto trke.

Motel „Ad Fines”

Motel Ad Fines se nalazi tri kilometra sjeverno od Laktaša, na svega 500 m od aerodromaBanjaluka, a u mjestu Mahovljani, sa desne strane magistralnog puta Banjaluka-Gradiška.Raspolaže sa sedam dvokrevetnih soba i jednim apartmanom, a u sklopu motela je i restoransa 100 mjesta.

Motel „Wienna”

Motel se nalazi u Mahovljanima, dva km od centra Laktaša i jedan km od međunarodnogaerodroma Mahovljani. Kapacitet 10 ležajeva.

Motel „Jezero”

Motel „Jezero” je objekat veoma visokog nivoa opremljenosti a raspolaže sa 4 jednokrevetne,22 dvokrevetne sobe i jednim apartmanom. U sklopu motela je i salon za poslovne sastanke irestoran sa 500 mjesta na samoj obali jezera.

Privatni smještaj

Privatni smještaj je prvenstveno u naselju Slatina, kapaciteta nešto više od 200 kreveta.Gostima su najčešće na raspolaganju dvokrevetne i trokrevetne sobe, sa mogućnošćukorišćenja kuhinje i trpezarije za ishranu. Privatni smještaj u Slatini ima dugu tradiciju a sobese nalaze uglavnom u blizini Banje i parka u centru naselja. Posebno je atraktivan zbog svojeniske cijene, koja se kreće u prosjeku od pet evra za noć. Kad je u pitanju privatni smještaj uLaktašima, najpoznatije mjesto je prenoćište „Miran san”.


22

Ugostiteljski objekti za ishranu i piće

Trenutno stanje ugostiteljskih objekata za ishranu i piće, po karakteru usluga i nivouopremljenosti, nema veći turistički značaj, a izdvojiti se može desetak restorana i boljeopremljenih kafe-picerija. Kvalitet ugostiteljskih usluga je najraznovrsniji u okviru postojećihhotela i motela.

Vanpansionska potrošnja

Važno pitanje za buduće efekte turizma odnosi se na vanpansionsku potrošnju. Ona je veomazapostavljena kako na području opštine Laktaši, tako i na prostoru čitave Republike Srpske.Naš problem u turističkoj potrošnji počiva na tome što preveliki dio ove potrošnje otpada natzv. egzistencijalne turističke potrebe (smještaj i ishranu). Prema dostupnim podacima na ovepotrebe otpada preko 2/3 ukupne turističke potrošnje, dok se kod turistički razvijenih zemaljapotrošnja na egzistencijalne potrebe spušta ispod 50%. Kod nas, ostali dio turističke potrošnjeotpada pretežno na saobraćajne usluge i trgovinu a na području opštine Laktaši sve je manjeonih koji novac troše na liječenje u banjama. Ono što je zapostavljeno odnosi se nanedovoljnu ponudu drugih vidova vanpansionske potrošnje.

Turistička karta opštine Laktaši 1

1 Turistička karta opštine Laktaši izrađena je 2006. godine za potrebe Socio-ekonomske analize stanja opštineLaktaši i ne sadrži u međuvremenu izgrađene turističke sadržaje.


23

12. GEOSTRATEŠKI POLOŽAJ I OSTALI FAKTORI RAZVOJA

Opština Laktaši oduvjek predstavlja tranzitno područje, kroz koje je i za vrijeme Rimljanaprolazio rimski drum, poznatiji kao „Put soli”, a danas prolaze najznačajnije magistralnesaobraćajnice. Na povoljan geostrateški položaj utiče i blizina granice sa Hrvatskom (svega40 km od centra opštine), kao i blizina Banja Luke, administrativnog i kulturnog centra inajvećeg grada u Republici Srpskoj (oko 19 km od centra opštine). Činjenica da se velikiregionalni centri nalaze na svega nekoliko sati vožnje od Laktaša (Sarajevo-250 km, Zagreb-160 km, Beograd-306 km i Ljubljana - 300 km) ukazuje na izuzetan potencijal za razvojturizma.

Mapa udaljenosti Laktaša od velikih evropskih centara

Razvijena sobraćajna infrastruktura sa dva važna magistralna putna pravca (Banja Luka-Gradiška i Klašnice Prnjavor) i preko 300 km asfaltiranih lokalnih puteva obezbjeđuje dobrupovezanost unutar opštine i sa okruženjem. Završetkom autoputa Banja-Luka Gradiškaomogući će se efikasna veza sa autoputem Zagreb-Beograd, a time i Evropom. Započetiradovi na autoputu Banja Luka-Doboj koji se u Laktaškom naseljenom mjestu Mahovljaniveže na autoput Banja Luka-Gradiška upućuju na to da će se u dogledno vrijeme brza iefikasna veza uspostaviti i sa istočnim dijelovima Republike Srpske.

Veliki značaj za razvoj turizma ima aerodrome Banja Luka udaljen svega 3 km od centraLaktaša, koji omogućuje povezivanje cijele regije sa susjednim i drugim državama.

Slika 27. Aerodrom Banja Luka-Mahovljani


24

Za razvoj turizma bitna je i komunalna uređenost i broj usluga koje turisti mogu koristiti.

Komunalnom uređenju posvećuje se izuzetna pažnja (asfaltirenje lokalnih i nekategorisanihputeva, izgradnja mostova, javna rasvjeta i dr.). Sa stanovišta razvoja turizma naročito jeznačajno izvršeno proširenje i rekonstrukcija puta Klašnice-Slatina, što znatno olakšavadolazak turista u Banju Slatina. Realizacijom projekta izgradnje pješačke staze povezaće seopština cijelom dužinom od granice sa gradom Banja Luka (Zalužani) do granice sa opštinomGradiška (Romanovci). Tom dužinom kao i u svim centrima mjesnih zajednica i gradskimzonama postavljena je javna rasvjeta.

Jedna od karakteristika ovog područja je da je ekološki sačuvano, a svakodnevnimodržavanjem čistoće i urednosti obezbjeđeno je da se svi posjetioci u našoj opštini prijatnoosjećaju.

Turistima su lako dostupne poštanske, telekomunikacione, administrativne, zdravstvene idruge usluge, a garantuje im se i lična i imovinska sigurnost.

13.ANALIZA POSLOVANJA SEKTORA TURIZMA I UGOSTITELJSTVA

Za razliku od predratnog perioda kada je turistička djelatnost predstavljala jednu odnajvažnijih djelatnosti privrede opštine Laktaši, danas sektor turizma i ugostiteljstva,uglavnom posluje s gubitkom. Smještajni kapaciteti su povećani, tako da je gostima naraspolaganju oko 550 kreveta2 u sedam hotela i četiri motela i oko 150-200 kreveta uprivatnom smještaju, ali je stepen iskorištenosti tih kapaciteta veoma mali. Većina objekata jeobnovljena, završena je i rekonstrukcija vanjskog bazena u sklopu Banje Laktaši, ali to nijedovelo do bitnijeg povećanja stepena korišćenja kapaciteta. Poređenja radi, u 2009. godini3 usvim smještajnim kapacitetima ostvareno je ukupno 16.541 dolazaka i 26.581 noćenje, dokje samo Kompleks ''Banje Laktaši'' rekordne 1989. godine imao 34.619 posjeta i 49.844noćenja. Turistički promet mjeren brojem ostvarenih dolazaka i noćenja po posmatranimgodinama perioda 1990 - 2010. godina prikazan je na narednom grafikonu:

Broj dolazaka i noćenja turista4

2 8.545 u Republici Srpskoj u 2009. godini.3 Zadnja godina za koju su dostupni podaci na godišnjem nivou.4 Izvor: Republički zavod za statistiku Republike Srpske, Banja Luka.


25

U posmatranom periodu, može se konstatovati nepostojanje određenog trenda razvoja(promjene na više i niže dešavaju se u zavisnosti od godine u kojoj se posmatraju).5

U ukupnom broju dolazaka turista u Republiku Srpsku u 2009. godini opština Laktašiučestvuje sa 7,29%, a u broju noćenja sa 4,71%.

Kada se uzme u obzir broj noćenja i ukupan smještajni kapacitet u hotelima i motelima u2009. godini, može se zaključiti da iskorištenost kapaciteta iznosi oko 13% (11% u 2005godini).

Struktura broja dolazaka i noćenja po turističkim mjestima (banjska, ostala turistička mjesta)pokazuje da je broj dolazaka turista u 2009. godini (16.541)6 neznatno manji u odnosu 2008.godinu, a broj noćenja (26.581)7 se smanjio za 29,93% uglavnom zbog smanjenja brojanoćenja u banjskim mjestima (grafikon).

Broj dolazaka i noćenja turista u opštinu Laktaši u 2009. (ukupno i po mjestima)

Banje su bogastvo koje je trebalo da bude pokretačka snaga turističke ponude Opštine ipokrenu razvoj pratećih djelatnosti, ali u novom ruhu i sa novim vlasnicima nisu uspjele dapovrate stari sjaj i sve više gube utakmicu sa banjama u okruženju.

Dolasci i noćenja turista prema mjestu prebivališta prikazani su na sljedećem grafikonu.

Struktura dolazaka i noćenja turista prema mjestu prebivalšta

5 ) Podatke iz grafikona treba uslovno prihvatiti, jer su uočene nevjerodostojnosti istih (različii izvori dajurazličite podatke).

6 Izvor: Republički zavod za statistiku RS. U 2009. godini u RS je otsvareno 225.957 dolazaka turista, što je5,9% manje u odnosu na 2008. godinu.

7 U 2009. godini u RS je ostvereno 564.091 noćenje turista, što je za 9,9% manje u odnosu na 2009. godinu.


26

Na strane turiste otpada 54,98% ukupno ostvrenih dolazaka, odnosno 59,67% noćenja.Najveći broj dolazaka (28,50%) i noćenja (26,91%) ostvarili su turisti iz Srbije.

Mali broj evidentiranih posjeta, odnos broja domaćih i stranih gostiju i nepostojanje turističkesezone, govori o stagnaciji i padu turizma i turističke privrede.

Broj registrovanih pravnih lica u sektoru ugostiteljstva i turizma se u periodu od 2005-2009.godine kretao se od pet do sedam, odnosno oko 1% ukupnog broja registrovanih preduzeća izadruga na području opštine, koji se kretao od 503 do 562.8 U istom periodu brojregistrovanih ugostiteljskih radnji se kretao od 160 do 180 (oko 15% ukupnog brojaregistrovanih radnji na području opštine). Broj zaposlenih je do 2008. godine rastao kadadolazi do pada ukupnog broja zaposlenih u ovom sektoru, koji je kao i drugim sektorimauslovljen ekonomskom krizom (naredni grafikon)

Broj registrovanih pravnih lica i broj zaposlenih9 u sektoru turizma i ugostiteljstva

U martu 2010. godine, od ukupno 9.635 zaposlenih na području opštine u sektoru turizma iugostiteljstva bilo je zaposleno 365 lica (3,69% ukupno zaposlenih), od čega su 303 lica bilazaposlena kod preduzetnika, a 62 kod pravnih lica.

U periodu od 2005-2009. godine sektor turizma i ugostiteljstva je konstantno poslovao sagubitkom, a ostvareni prihod je konstantno opadao i kretao se ispod 0,5% ukupnog prihodaprivrede (naredni grafikon).

8 Izvor Agencija za posredničke informatičke i finansijske usluge Banja Luka (APIF); Podatkom nisuobuhvaćena pravna lica kojima ugostiteljstvo i turizam nije pretežna djelatnost kao ni poslovne jedinicepravnih lica.

9 Izvor: Republički zavod za statistiku Republike Srpske, Banja Luka. Podatak obuhvata zaposlene uugostiteljskim radnjama, pravnim licima i PJ pravnih lica iz oblasti ugostiteljstva i turizma.


27

Finansijsko poslovanje sektora ugostiteljstva i turizma10

Treba napomenuti da se izkazane finansijski pokazatelje treba koristiti sa rezervom, jer seodnose samo na pravna lica sa sjedištem na području opštine. Nisu obuhvaćeni preduzetnici,kao ni finansijski pokazatelji, koje su u oblasti ugostiteljstva ostvarila pravna lica, kojima tonije pretežna djelatnost.11 U prilog navedenom govore i podaci o ostvarenom prometu uugostiteljstvu za područje opštine po grupama usluga. Podacima su obuhvaćena državna iprivatna preduzeća, a nije obuhvaćen promet ostvaren u ugostiteljskim radnjama (narednigrafikon).

Promet u ugostiteljstvu po grupama usluga

U posmatranom periodu u strukturi prometa u ugostiteljstvu na usluge hrane i pića otpadapreko 75%, na usluge smješataja otpada 15-20%, a na ostalo do 5% ostvarenog prometa.

10 Izvor: APIF. U posmatranom periodu ukupan prihod privrede opštine se kretao 1.078.000.000 do1.327.000.000 KM, a dobit privrede od 44.345.112 KM do 111.868.206 KM.

11 Npr. nisu obuhvaćeni finnsijski pokazatelji Banje Slatina, koja posluje u skolpu Zavoda za fizikalnu terapiju irehabilitaciju ''Dr. Miroslav Zotović'' čije je sjedište u Banoj Luci.


28

14. ZAKLJUČAK

Razvoj turizma treba bazirati na vrjednovanju postojećih prirodnih vrijednosti i stvorenihmaterijalnih kapaciteta, a efekti tog razvoja ogledaju se u podsticanju komplementarnihsektora privrede (trgovine, poljoprivrede, saobraćaja, komunalnih i zanatskih usluga,finansijskih institucija) i neprivrednog sektora (zdravstvo, kultura, sport, ...).

Strateškim dokumentima Opštine turizam je zajedno sa poljoprivredom definisan kao ključnipravac razvoja.

Opština Laktaši posjeduje značajne turističke potencijale. Prirodni uslovi (geotermalni izvori-banje, blaga klima, obilje zelenila, čist vazduh, šume, rijeke i jezera), povoljan geostrateškipoložaj gostoprimljivi i srdačni ljudi, zdrava i dobra hrana, smještajni kapaciteti za ugodanboravak turista, ostala turistička infrastruktura, kulturno-istorijski spomenici, raznovrsnisadržaji, iskustvo i tradicija, prije svega u banjskom i zdravstvenom turizma osnova su zarazvoj Laktaša kao turističkog centra.

Pored razvoja banjskog i zdravstvenog turizma, postoje uslovi za razvoj sportsko-rekreativnog, lovnog, ribolovnog, seoskog i eko turizma, posebno zahvaljujući činjenici da uranijem periodu, teška industrija nije bila zastupljena, te je područje opštine ekološkisačuvano.

Komunalnom uređenju (izgradnja puteva, mostova, vodovoda, javne rasvjete i dr.) posvećujese izuzetna pažnja. Održavanje čistoće i urednosti ulica, trgova i drugih javnih i privatnihpovršina vrši se svakodnevno. Turistima su lako dostupne poštanske, telekomunikacione,administrativne, zdravstvene i druge usluge, a garantuje im se i lična i imovinska sigurnost.

Na području opštine nema registrovanih turističkih agencija (prije rata postojala je jedna), aod 2004. godine djeluje Turistička organizacija opštine Laktaši, koja je osnovana s ciljem daaktivno radi na promociji i unapređenju turističke ponude opštine, kako bi od Laktaša stvoriliatraktivnu turističku destinaciju.

I pored nabrojanih preduslova za razvoj, stanje u oblasti turizma i ugostiteljstva nijezadovoljavajuće. Osnovni razlog je ne postojanje jedinstvene turističke ponude, koja biomogućila aktiviranje ključnih turističkih potencijala (banje, rijeka Vrbas, uslovi za razvojseoskog turizma i dr.) i razvoj pratećih djelatnosti.

Documents

ANALIZA STANJA TURISTI KE PONUDE OPŠTINE LAKTAŠI