Anonim Osmanlı Kroniği (1299-1512) Necdet Öztürk

Anonim

OSMANLI KRONİĞİ(1299-1512)

Merhum Hocam,

Prof. Dr. Hakkı Dursun YILD IZ’m

aziz hatırasına...

Anonim

OSMANLI KRONİĞİ(1299-1512J

Hazırlayan

Prof. Dr. Necdet ÖZTÜRK

T Ü R K DÜNYASI A R A Ş T IR M A L A R I V A K FI İstanbul - 2000

Bu Eser,Bakanlar 20.7.1980 ااآاا آ <اا-اااا>اآ tarih ve 8/1307 sayılı

Kararıyla, kanul yararına hizmet verdiği kabul edilerek. Vergi ا٦٦اا a٢ıyعt! tanınmış olan,

TURK DÜNYASI ARAŞTIRMALARI VAKFI'nın Yayımdır. ١١ ■' hakkı, mahfuzdur.

TURK DÜNYASI ARAŞTIRMALARI V A K Frn ın Müsaadesi olmaksızın tamamen, kısıên veya herhangi

bir değişiklik yapılarak, iktibas edilemez.

H aberleşm e:Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı

I^.K. 94 Aksaray / İSTANBUL ة 18 33 / . ؟ [ Tel؟،:ll 1(ر(لا

150-7-ISBN:975,-49S No: 2()0()-34-Y-0147-2()l ١١١١¥ M ؛ illî

SUNUŞ

O snıan lı D e v le t i ’n in ku ru lu şu n u n 700. y ılı seb e b iy le y a p ıla n g en iş lıa c im li y a y ın la r iç in d e g e n ç ta r ih ç ile r im ize ka yn a ğ a in m e im kân ı veren bu tü r e se r le r önem taşım aktad ır . V akfım ız, i lk o la ra k şer iye s ic ille r i en va n te r in i ve m o d ern h u ku k ta sn ifle r in e g ö re şe r iy e s ic ille - rin d en seçm e hü kü m leri, b ir m üh im ine d e fterin i, â h kâ m d e fte r in i n e şre d e re k bu sa h a d a ö n em li h izm e tle r ifa etm iştir . A n c a k bu h iz- m e tle r h içb ir za m a n y e te r li değ ild ir. T a rih im izi ken d i ka yn a k la r ı- m ızla ken d im iz in ya zm a s ı için a rş iv le re g iren le r in sa y ıs ın ı ço ğ a ltm a k m ecb u riye tin d ey iz . D iğ e r ta ra ftan R u sça ve Ç in c e ’d e y a z ılı ka yn a k- la ra b izza t in ece k e lem a n la r ın y e tişm e s i de ço k önem ta şım a kta d ır . B u n u n için “T a r ih ç ilik ” m esleğ i ilim da lla rı iç in d ek i ö ksü z lü ğ ü n d en ku rtu lm a lı, g e n ç le r im izc e sa d ec e b ir “ö ğ re tm e n lik " o la ra k d eğ er- len d ir ilm ek ten ç ıkarılm a lı, ka r ış ık ş e k il ve ç izg iler in çö zü m ü n d en b a ş la ya ra k d erin ta h lil ve sen te z le r i b a şa ra b ile cek b ey in g ü cü yü k - s e k in sa n la rı g e re k tird iğ i ka b u l ed ilm elid ir . A s lın d a T ü rk D i l i ’n in de in sa n g ü cü ih tiya c ı ayn ı m ah iye tted ir .

Prof. Dr. Necdet ÖZTÜRK, o ku yu cu la rım ıza ve a ra ştırm a c ıla rım ı- za y a ln ız tarih sa h a sın d a ürettiğ i b ilg ileri değil, ta r ih î kaynakları da su n a ra k h izm et eden, beyin g ü cü y ü k se k k ıym etli b ir ilim adam ım ızd ır. V akfım ız ya y ın la r ı a ra sın d a çıkan h er iki g u ru b a g iren eserle rin e bu Idtabını da ek lem e im kânı bu lm uş o lm am ızdan do layı g u ru r duym ak- tayız.

P rof Dr. Turan YAZGAN

İ Ç İ N D E K İ L E R

SUNUŞ........................................................................................................... V

İÇ İN D E K İL E R .......................................................................................... VII

Ö N S Ö Z ........................................................................................................ IX

B İB L İY O G R A F Y A ................................................................................. XIII

K IS A L T M A L A R ..................................................................................... XVIII

G İ R İ Ş ............................................................................................................ XIX

II. Bayezid Devri Siyasî Tarihine Genel Bir Bakış ............... XIX . ا

2. II. Bayezid Devri OsmanlI Tariil Yazıcılığı .......................... XXIII

A. Yazan Bilinen Tarihler XXV

١. Âşık Paşa-zade................................................................................ XXV

2. Oruç b. Â d i l ...................................................................................... XXVI

3. Mevlânâ Melımed N e ş r î ................................................................ ^ ^ V I I

4. K ıvâm î................................................................................................ XXVII

5. Mehmed b. Hacı Halîl ül-Konevî................................................ XXVIII

6. Bayatlı Mahmııd-oğlıı H aşan ........................................................ XXVIII

7. K e m a l ................................................................................................. XXVIII

8. B ih iş t î ................................................................................................. XXX

9. Mevlânâ Rûhî Ç e leb i ...................................................................... XXX

VllI iç in d ek ile r

B. Yazan Bilinmeyen Tarihler:

.......Tevârih-i Âl-i Osnıanlar (anonim) . ا .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . XXXI

a) Mııiıtevası XXXI!

b) Dil Özellikleri XXXIV

c) K aynakları XXXV

Kaynak D (ل eğerleri XXXVI

e) Türkiye Kütüphanelerindeki Nüshaları ....................... 11ع ا

c . OsmanlI Kroniği (anonim): M e t i n 3-143

1. î^r-i Mülûk-i Âl-i O sn ıa n 3

2. Tevârih-i Âl-i Osman ve Gazavât-1 îşân ................................ 4

3. Kısas-I G âz iyan .٩

4. Hurûc-ı Er-tıığrııl 6

5. Hâzâ Sebeb-i T e’lîf-i Kitâb ................................................... 8

6. Osman Gâzi Devri (1299-1324) 10

7. Orhan G^z؛ Devri (13^4-13^^) ١?

8. I. Murad Devri (1362-1389) 24

9. Yıldırım Bayezid Devri (1389-1402) .................................... 34

10. Fetret Devri (1402-1413) 56

1 I . ^ l e b i Mehmed Devri (1413-1421) ...............62 ....م......ق..م.....م

12. II. Murad Devri (1421-1451) 66

13. II. Mehmed Devri (1451-1481) 85

14. istanbııl ê Ayasofya’nın Tarihçesi ve Yeniden inşası ....... 86

15. II. Bayezid Devri (1481-1512) .130 ..........م. م...م..م......................

D i ^ i n . 145-168

OsmanlIlarda tarih yazıcılığı, OsmanlI devletinin kuruluşu (1299) ile birlikte başlamış değildir. Dolayısıyla kuruluştan, ^ ٧ . yüzyılın başlarına kadar olan dönemde, Türkçe yazılmış herhangi bir tarih kaynağına sahip değiliz. ^ [ ٧ . yüzyıl OsmanlI tarihinden söz eden ilk Türkçe eser, şair Ahmedî’nin (ö. !412) Isketıder-ııâme's\n\n sonuna eklemiş olduğu manzum Dâsitâfi-ı Tevârih-i MülCık-i Âl-i Osman'\Aıv. Daha sonra yazılan kimi tarihlere kaynaklık ettiği bilinen Yahşi Fakih’in Menâkıh-nâıne's] ise ne yazık ki bugün ort^d^ yoktur.

II. ^ lur^d’ın saltanat devri (1421-1451), Türk kültürünün gelişmeye başladığı, orm anlı tarihçiliğinin temellerimin atıldığı bir dönene olarak kabul edilir. Bu devirde, Farsça ve Arapçadan tercüme yoluyla Türk kültürüne kapandırılan eserler yanında, Osnıanlı tarihini konu edinen killi eserler de yazıln^ıştır. Bunlar, kronolojik bir düzen içerisinde olayların çok kısa olarak anlatıldığı, orijinal şekilleriyle elimize geçen Tarih-i Takvimler (Saray Takvimleri) ile Fetilı-nâme ve Gaz.avat-ıiâme türünden eserlerdir.

Fethet devri (1402-1413) hariç tutulursa, tarih sahnesine çıkışından itibaren Anadolu ve Rumeli yakasında sınırları sürekli genişleyen ve aym zamanda kurumlaşan Osmanlı devletinin tarihinin yazılm^sma karşı duyulan ilgi, devletin güç ve kuvvet kazanmasına paralel olarak gelişme göstermiş, bunun sonucu olarak Fatih Sultan Mehmed devrinde (1451-14^1) Osmanlı tarihinin temel yerh kaynakları ortaya ç ı m a y a başlamıştır. Enverî’nin Aydm-oğulları tarihi ile Os ا٦٦ه nl ,tarihini anlatan manzum Diistur-nâmeW ا^ükrullah’ın, içinde Osmanlı tarihinin de yer aldığı ârsâ bir dünya tarihi olan Behcetii’t-tevârilı'ı, ârantanlı Nişancı Mehmed Paşa’nm Arapça yazdığı Osmanlı Sultanları Tarihi ve Turdun Bey’in Tarih-i Ehü’l-Feth'ı bu dönemde yazılımlılardır.

Fatih dönenmi, Osnânlı dünya devletinin kurulduğu, ا آ إ11آ , kültür ve sanatta Osmanlı R nesansın ın yaşandığı parlak bir devir olmuştur. Fatih’ten sonra oğlu 11. Bay^îd ânmamnda (]4^1-1512) da ilnîn değişik dallarında ilerlemeler devam etmiş, özellikle sistematik bir biçinmde gelişme gösteren

t a r ih y a z ıc ı l ı ğ ı , r a ğ b e t g ö re n i l im le r a r a s ın d a k e n d in e s e ç k in b i r y e r

e d in m iş t i r . B ö y le c e , X V . y ^ z y ı i d a s ağ !a ı^ b i r z e m i n e ه t ٧r t ا اا an O s m a n l I

ta r ih ç i l i ğ i , d in î v e m ^ s b e t i l im le r le k a r ş ı l a ^ t ı r ı l a m a y a e a k ö lç ü d e , ü s te l ik

k e n d i s in i y e n i l e y e r e k d e v le t in y ık ı l ı ş ı n a k a d a r g e l i ş m e s in i s ü r d ü r m ü ş v e ط1 ه

e s e r v e rm iş t i r .

II. Bayezid devrinde ©imanlı tarihini, devletin kuruluşundan müellifin bulunduğu zaıâna k^dar getiren, genel ه ا a٢ak padişahların siyas? v^ askerî " ” ' ' ' eğitim, sağlık ve s©sy^l hizmete ^öneli^ olarak yaptırdıkları kuruml^rı anlatan, toplumun değişik kişililerine, yani saray çevresine, askerî züiireye ve halka hitabeden, pek çok tarih eser! yazılmıştır. Bu tür eserler genel olarak Tevâr'ıh-i Âl-i Osman adı ile literatüre geçilişlerdir. Âşık ?aşa- zade, ê^ rî ve ©ruç Bey gibi çokça bilinen tarihçilerin eserleri yanında, kimler tara^mân yazıldığı bilinmeyen anonim Tevârih-i٨ /-/ Osmanlar da bu yüzyılda ortaya çıkmıştır.

Küçük farklılıklar dışında genelde birbirlerine benzeyen, yurt içi ve dışında pek çok nüshası bulunan anoniiı eski o rm anlı kronikleri, her türlü sanat endişesinden uzak, ^ ٧ . yfızyılm âde ^ürkçesiyle yazılmışlardır. Nüsha sayılarının çokluğuna bakılırsa, o devirde bu tür popüler tarihlere büyük bir ilgi gösterildiği ve zevkle okunduğu anlaşılmadadır. 11. Bayezid devrinde, ه sn٦anlا hanedanının tarihinin yazılı٦٦asma karşı duyulan ilgi zirveye ulaşmış, köklü bir geleneğe dönüşen bu ç^şit tarih yazımı, XVI. yüzyılda da kısmen devam etmiş, daha sonraki yüzyılın Olmalarında ise yerini r^sı^î tarihçiliğe, yani vak‘a-nUvis\\ğQ terk etmiştir

O s m a n l I ta r ih in in te m ^ l y e r l i k a y n a k la r ım e s a s i t ib a r iy le a r ş iv

m ج zا e n ٦e s ile آ k ü tü p h a n e ■malzemesi te şk i l e tm e k te d i r . N e ٧^٢ k i , o r m a n l ı

d e v le t in i n ilk iki y ü z y ı l l ı k ta r ih i iç in a rş iv k a y n a k la r ı y o k d e n e c e k k a d a r

^ z d ı r . O y ü z d e n , b i r ç o k e k s ik l i k le r in e v e o l d u k ç a g e ç b i r d ö n e m d e y a z ı l ı ı ı ^

© ه اا١٦ا a ٢ma r a ğ m e n , ad ı g e ç e n y ü z y ı l la r ı kapsam an O s m a n l I ta r ih in in

yaz ] l n ه ٦ة n ١ل a, b ü tü n k ro n ik le r a n ^ k a y n a k d e ğ e r in d e d i r l e r .

Anonim Tevârih-i Âl-i Osmanlar değişik bakımlardan kaynak olma özelliğine sahiptirler. Beyliğin kurulup yılıyla ilgili çok önemli bir kaydı, Bizans tarihleri yanında anonim tevârihlerde de buluyoruz. Nitekim,

X N e c d e l Ö Z T Ü R K

Osmanlı beyliği ile Bizans devleti arasında meydana gelen Koyunhisar (Bapheus) savaşına (27 Temmuz ١^^ ]) dair anه nim tevâriİllerde verilen bilgilerin, çağdaş Bizans tarihçisi Paclıymeres’in anlattıklarıyla örtüştiiğiinii görüyoruz. Rumeli ^tilıi âz i Süleyman Paşa’nın vasiyeti ve ölümünden sonra meydana gelen gelişmelerle ilgili anonimlerde, yazarı bilinen tarilılerde yer alnıayan geniş bilgiler bulunmaktadır. Anonim kroniklerin pek çoğunun harekeli oluşu, Osmanlı tarihinin özellikle ilk dönemlerine dîr kimi yer ve şahıs isimlerinin doğru olarak tespitinde ar^ştırıeılar^ büyük bir kolaylık sağlamaktadır, ^ a h a da önemlisi anonim tev^rihler, yazarları bihnen tarihlerdeki rivayet boşluklarını doldurmaları ve kimi ^ rk l ı bilgiler vermeleri yanında, yazıldıkları 11. Bayezid dönemi tarihi için de husus! bir değer taşırlar. Ayrıca Türk dili araştırıcıları yönünden de ilgi çekici olduklarım belirtmek gerekir.

Anonim Tevârih-i Âl-i Osman\w\a ilgili bugün elimizde F, ^ ie s e ’nin yayınladığı metin bulunnıaktadır. Giese Anoniınrne benzer bir yazma Topkapı Sarayı Müzesi ^ütüphaneî’nde bulunmaktadır. Biz, yayma esas olarak bu nüshayı aldık ve ^ksik yerlerini îeê metni ile tamamladık. Türlü yararları olacağı düşüncesiyle orijinal metni, çeviri ıcetnin sonunda vermeyi uygun bulduk, ه izine, nietinde geçen yer ve şahıs isinılerinin yanı sıra çok sayıda terini, êyim ^b. kelimeyi dahil ettik.

Osmanlı devletin! çeşitli yönleriyle inceleyen araştırmalar özellikle son yıllarda büyük bir yoğunluk kazanmıştır. Şüphesiz bu araştırmaların her biri, büyük bir siyasî birikim ve parlak bir hoşgörü medeniyet! miras bırakmış olan Osmanlı devlet!nin daha iyi anlaşılmasına önemi! ölçüde k^tkı s^ğlama^tadn-. Ortaya konulan bu çalışmanın da bu türden bir yararı olacağını umarım. Bu eser!n yayına hazırlanışı esnasında karşılaştığım teknik kim! problemlerin giderilmesinde yardımlarım gördüğüm değerli mesleâşıııı □ آ . Recep Ahıshalı’ya, çeviri metni baştan sona okuma inceliğini gösteren bilgin arkadaşım □oç. □r. Mustafa s. âçalinê; kitabın basımım gerçekleştiren Türk Dünyası Ara.pırmaları V akffnm değerli balkanı ?rot'. ٥٢ . Turan Yazgan’a ve J،^//'çalış^nlarına çok teşekkür ederim.

A c ıb ad e m /İs ta n b u l-2 0 Q 0 P ro f. D r. N e c d e t Ö Z T Ü R K

Ö n s ö z XI

B İ B L İ Y O G R A F Y A

AHMEDÎ, îskender-nâme, İnceleme-Tipkıbasım, أ . ü n v e r nşr., Ankara 1983.

A ^ ^ ^ Y , Haşan, “Behiştî Ahmed Sinan Çelebi” , DİA, VI (1992).

ANHEGGER, Robert, “Mehmed b. Hacı Halil Ül-Kunevî’nin Tarih-i Âl-i Osman’ı”, Tarih Dergisi, Sayı 3-4 (1952).

, “Türk Edebiyatında ■ Ağustosböceği ile Karınca Hikâyesi”, Türkiyat Mecmuası, IX (1951).

, “Selâtinnâme Müellifi Kemâl”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, IV/4(1952).

ÂŞIK PAŞA-ZADE, Tevârih-i Âl-i Osman, nşr. Âlî Bey, İstanbul 1332.

, n^r. F. Giese, Die altosmanische Chronik des Â şık Paşa-zade, Leipzig 1929, Osnaburg 19?2.

— —— , nşr. ç. N. Atsız, OsmanlI Tarihleri 1, İstanbul 1949.

nşr. N. Atsız, A şıkP aşa-oğlu Tarihi, İstanbul 1970.

BAĞDADLI İSMAİL PAŞA, Hediyyetü ’l-Ârifîn, E sm âü’l-Müellifîn ve Â sâ rü ’l-Musannifîn, I, İstanbul 1951.

BAYAFLI MAHMUD-OĞLU H A S ^ ^ , Câm-ı Cem-Âyîn (sad. Kırzı©^lu Eal^rettin, Atsız’ın Osmanlı Tarihleri I ’de). İstanbul 1949.

ÇİFTÇİOĞLU, N. Atsız, Osmanlı Tarihine Â il TaM’imler, 1, İstanbul 1961.

DANİŞMEND, i. H^mi, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, 1, V, İstanbul 1971.

GIESE, F., Die altosmanischen anonymen Chroniken, Teil I, Breslau 1922 {Tevârîh-i Âl-i Osman, haz. N. Azamat, İstanbul 1992); (Teil II, Ubersetzung, Leipzig 1925.

[GÜNALTAY], M. ş., Islâmda Tarih ve Müverrihler, İstanbul 1339.

İB^-İ KEMÂL, Tevârih-i Âl-i Osman, ٧ //. Defter, haz. Ş. Turan, Ankara 1957.

İNALCIK, Halil, “Osmanlı Tarihine T©plu Bir Bakış”, Osmanlı/Siyaset, I, Ankara 1999.

XIV N ecd e t Ö2.TÜOK

KÂTİP ÇELEBİ, K ü şfu ’z-zunûn an esâm i’l-kütiibi v e ’l-fiinûn, II. İstanbul 1943.

KEMAL, Selâtîn-nâıne, i . آ ث . Kütüphanesi Türkçe Yazmalar nr. 331.

KREUTEL, Richard F., Der from m e Sultan Bayezid die Geschichte seiner Herrschaft (1481-1512) nach den altosınanischen des Oruç und anonymus Hanivaldanus, Viyana 1978.

■■■■— ■■■—, Haniwaldanus A nonim i’ne Göre Sultan Bayezid-i Velî (1481- 1512), çev. N. öztürk, İstanbul ١ 997.

K ! $ ^ L ^ , H. Joachim, “Einige Bemerkungen zur Eroberung Kilia’s unddur€İ^ die Türken (1484)” {=Beitrage zur

Südosteuropa-Forschung. Anlasslich des 1. Internationalen Balkanologenkongress in Sofi 26. V III bi^ 1.1^. 1966).

—- - ■■■-, “Betrachtungen über die Flottenpolitik Sultan Bayezids II.” , Saeculum, XX, München 1969 (çev. H. j. Kissling, “ikinei Sultan Bayezid’in Deniz Politikası üzerine Düşünceler (1481-1512)”, Türk Kültürü, y i v u (1969).

KIVÂMÎ, Fetihnâme-i Sultan Mehıned, haz. F. âbinger, İstanbul 1955.

KÖPRÜLÜ, M. Fuad, Osmanh imparatorluğu ’mm Kuruluşu, Ankara 1972؛.

MENAGE, V. L., N eshrî’s History ٠/ the Ottomans, the sources and development o f the text, SOAS, Landon Oriental Series ¥©!. 16, Oxford üniversity Press, London 1964.

—— —, “On the recensions o fU ru j ’s History of Ottomans”, Bulletin o f the School o f Oriental and African Studies, XXX ( London 1967).

“Another text of ^ ru ^ 's Ottoman Chronicle” , Der İslam, XLVII (Berlin 1971).

— — , ■‘Sultan II. M urad’ın Yıllıkları”, Tarih Dergisi, Sayı 32 (1983).

MEHMED, Kitâb-ı Cihân-nümâ, I-II, nşr. F. R. Unat-M. A. Köymen, Ankara 1987ت

nşr. F. Taeschner, Cihân-niimâ, I-II, Leipzig 191955 ,1ك.

nşr. M. A. Köymen, N eşrî Tarihi, I-II, Ankara 1988.

NİŞANCI MEHMED ?AŞA, Karamanlı, Osmanlı Sultanları Tarihi ( ç e v . إ .H. KonyalI, Atsız’nı Osmanlı TarihleriVde), İstanbul 1949.

ORUÇ b. ÂDİL, Tevârih-i Âl-i Osman, n^r. F. Babinger, Diefrühosmanischeıı Jahrhücher des Uruç (Quellen des islamischeıı Schriftuıns, Hannover 1925; a. mlf, Nachtrag zu den friihosmanischen Jahrbüchern des Urudsch, BerichTigungen und Verbesserungen, Hannover 1926.

— — , n^r. Atsız, Oruç Bey Tarihi, istanbnl 1972.

ÖZCAN, Abdülkadir, “Âşıkpaşazâde”, DİA, IV.

ÖZERGİN, ^ ٠ K., “Rûhî”, ÎA, IX.

ÖZTÜRK, Necdet, “İstanbul Arêolo]! Müzeleri Kütüphanesindeki Tarih Yazmaları”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı 63 (19^9).

, “¥ en i Bir Anonim Tevârih-i Âl-i Osman Nüshası ve Bir Düzeltme”, Prof. Dr. Hakkı Dursun Yıldız Armağanı, Ankara 1995.

— — , “II. Bayezid Devri Kronolojisi-örMf Bey Tarihi’ne Göre-”, Bir, r v (1995).

“II. Bayezid Devri Tarihlilerinden ^ a r ı a K e m ^ l”, Prof. Dr. Fikret Iş ılta n ’aSO. Doğum Yılı Armağanı (Îsta-’H؛![ üniversitesi Edebiyat Fakültesi Ortaçağ Tarihi Anabilim Dalı), fştanbul 1995.

, “Oruç Bey Tarihi ile Türkçe Anonim Kronikler Arasmdaki İlişkiye Dair”, 5 ،> ,V (I9 9 6 ).

— — , “Anonim Tevârih-i Â l-i Osman'ların Kaynak Değerler! Hakkında” , XII. Türk Tarih Kongresi, Ankara 1994.

“ Erken Osmanlı ¥ekaîn§melerinde Yer isimlerinin imlâsı: Malkara Örneği”, Uluslararası Osmanlı Tarihi Sempozyumu Bildirileri", İzmir, 8-1^ Nisan 1999.

RUHÎ ÇELEBİ, RCıhî Târihi {RCıhi Târihi Oxford ١٦٧^١٦ ^^!, Değerlendirme, Metnin yeni iıarflere ^îri$ i. Tıpkı basım ile birlikte), haz. Y. Yücel-H. E. Cengiz, Ankara 1992.

STEINHERR-BELDİECEANU, إ ., “Un legs pıeux du chroniqueur Uruj”, Bıılletin o f the School o f Oriental and African StLidies, XXXIII (London 1970).

ŞAHİN, İllıan-EMECEN, Feridun, //. Bayezid Dönemine A it 906/1501 Tarihli Ahkâm Defteri, İstanbul 1994.

Şeyhînin Hiisrev ü Şîrini (İnceleme-Metin), l)az. K. Timurtaş, İstanbul 1963.

TEKİNDAĞ, Şelâbeddin, “Şalıkulu Baba Tekeli isyanı”. Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, 1/3 (1967).

— — , “II. Bayezid’in ö lüm ü Meselesi”, Tarih Dergisi, Sayı 24 (197^).

— — , “Neşrî” , İ 4 , IX.

XVI NecdetÖZTÜRK

Tevârih-i Âl-i Osman (anonim) Nüshaları:

] ٠ ihtidâ-i Tevârih-i Âl-i Osman, i. ü . Merk. Ktp. TY. ibnüleiiin nr. 3202.2. Tevârih-i Âl-i Osman, i. ü . Merkez Ktp. TY. nr. 3704.

3. Tevârih-i Âl-i Osman, i. ü . Merkez Ktp. TY. nr. 587.4. Tevârih-i Âl-i Osman, i. ü . Merkez Ktp. TY. nr. 3976.

.Tevârih-i Âl-i Osman, Süleymaniye Ktp. Vehbi Efendi nr. 1233 .ق

6. Tevârih-i Âl-i Osman, Süleymaniye Ktp. Hüsrev Paşa nr. 386.7. Tevârih-i Âl-i Osman, Süleymaniye Ktp. Ayasofya nr. 3018.8. Tevârih-i Âl-i Osman, Süleymaniye Ktp. Fatih nr. 4206.9. Tevârih-i Âl-i Osman, Süleymaniye Ktp. Ayasofya nr. 270.؟ .

10. Tevârih-i Âl-i Osman, Millet Ktp. Ali Emh'i, Tarih nr. 144.

1 1. Tevârih-i Âl-i Osman, Millet Ktp. Ali Emîri, Tarih nr. 1 l . 9 ؟ .

12. Tevârih-i Âl-i Osman, Arkeoloji Müzeleri Ktp. nr. 1331.

13. Tevârih-i ÂTİ Osman, Arkeoloji Müzeleri Ktp. nr. 376.

14. Tevârih-i Âl-i Osman, Arkeoloji Müzeleri Ktp. nr. 383.

15. Tevârih-i Âl-i Osman, Topkapı Sarayı Müzesi Ktp. Re¥an nr. 1101.

16. Tevârih-i Âl-i Osman, Atatürk Ktp. ^ ال٦٦ الآ اة Cevdet K-255.

17. Tevârih-i A l - i Osman, Bursa Arkeoloji Müzesi Ktp. E. 50-643/Süleymaniye Ktp. Mikrofilm Arşivi ١٦٢. 1427.

8 Tevârih-i Âl-i Osman, Türk Tarih K٧r .ا ل١ اآااا Ktp. nr. 41.

19. Tevârih-i Â l-i Osman, Türk Tar؛! Kurumu Ktp. nr. 85.

20. Hâzâ Kithab-ı Tevârih- Âl-i Osman, Tür^ Tariil Kurumu Ktp. nr. 17 ا.2 ا - Tevârih- Âl-i Osman, Süleymaniye Ktp. Mikrofilm Arşivi nr. 2765.

22. Tevârih-i Âl-i Osman, Topkapı Sarayı Müzesi Ktp. Revan nr. 1 100.

23. Zikr-i Miilûk-i Âl-i Osman, Topkapı Sarayı Müzesi Ktp., SultanMehmed Reşad ve Tiryal Hanım Ktp. nr. 700.

TURAN, Osman, İstanbul ’un Fethinden önce Yazıhnı.^ Tarihi Takvimler, Ankara 1984ت.

TURAN, ş., “Bayezid II” , DÎA, V, İstanbul 1992.

UNAT, F. R^şit, “Oruç b. Âdil”, İA, IX.

U ^ U N ^ A R ^ l^ l , أ . Hakkı, “Değerli Vezîr êd ik Al^med Paşa 11. Bayezid Tarafından Niçin Katledildi?”, Belleten, XXIX/1 15 (1965).

— — , OsmanlI Tarihi, II, Ankara 1975أ .

YERASİMOS, Stefanos, Türk Metinlerinde Kostantiniye ve Ayasofya Efsaneleri, İstanbul 1993.

YINANÇ, M. H., “A ltêd Paşa”, lA, I.

YUSUF b. ABDULLAH, Bizans Söylenceleriyle Osmanlı Turihi(Târîh-i âl-i Osmân), liaz. E. Sevinçli, izidir 1997.

a. mlf, aynı müellifb. beyit bl<. bakınız çev. çevirenDİA Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi

Ef. Efendihaz. hazırlayan, hazırlayanlar

İA İslâm Ansiklopedisiا آ’ا İstanbul üniversitesi

krş. karşılaştırınızKtp. Kütüphanesinr. numaranşr. neşreden, neşriö. ölümüs. sayfasad. sadeleştirenTD Tarih DergisiTY. Türkçe Yazmalarvb. ve benzeri, ve bunun اجbivd. ve devamıvdd. ve devamının devamı

K I S A L T M A L A R

R

/. //. B ayezidD evri Siyasî Tarihine GeneJ Bir Bakış

29 Mayıs I453’te İstanbul’u fethederek Bizans imparatorluğu’na sه n vermiş ve böyiece, Türk v^ dünya tarihinde yeni bir devir açmış, otuz yıl süren saltanatında pek çok seferi bizzat idare etmiş, bunların hemen hepsinden başarı ile dönmüş, dünya devleti seviyesine yükselttiği devletini İdarî, askerî, malî vb. bakımdan teşkilatlandırmış, ilim ve sanat ehlin! himaye ve teşvik ederek Osmanlı kültür hayatının gelişmesine büyük katkılarda bulunmuş olan ?atih ûlt^n Mehmed, yen! bir sefere çıktısında 3 Mayıs I4 s rd e âniden vefat etti. Onun hayatta kalan iki oğlundan otuz üç yaşındaki Şehzade Bayezid Amasya’da, ondan on bir yaş küçük olan kardeşi Şehzade Cem Sultan ise Konya’da v^li idiler.

Bu iki kardeşten Bayezid yahut Bayezid-i Velî savaştan çok barışa nêyilli idi. Mütevazı bir kişiliğe sahipti. Felsefeye düşkün olup geçiliş ' " faaliyetlerin!ه ku ا١٦ة y severd!. Gençliğinde serbest bir hayat اsürdüğü halde hüküliıdarlığmda ibadete ve hayır işlerine yönelmişti, dolgun yüzlü, ne sert ne de korku veren görünüşlü, ] ه ١٦ا ankol!k, hurafeye inanan ve ruhen tembel idi. Taş oymacılığı ile gümüş işlemek ve tornalamak gibi el sanatlarıyla uغraإلn٦aآ tan zevk alırdı. Astroloji ve teolo]! ile sürekli ııeşgul ohırdu ve iyi bir okçu idi. ^zun yıllardan beri şarap içmekten vazgeçmiş ve tamamen mazbut bir hayat sürmeye öz^n gösterilişti. Şehzadelik yıllarından itibaren çevresine zankanın meşhur sanat ve ilim erbabım toplayarak kendisini yetiştirmeye çalışmıştı, ^^ n ı zamanda şair ©lan Bayezid şiirlerinde “Adlî” mahlasını kullanırdı. Hat sanatında oldukça yetenekliydi. İstanbul, Amasya, £dirne, Osmancık, Geyve ve âruhan’da sağlık, sosyal ve eğitim hizmetlerine yönelik pek çok cami, medrese, hastahane ٧e imaret y ة ptı٢m tıؤا r ا .

R. F. Kreutel, Hani\valdcunıs A ا , nonim i'ne Göre Sultan Bayezid-i ،'/٧؛ ( I4 S İ- I5 1 2 ) . ev. N. ü؛) z tü rk . İstanbul 1997, s. ^11 vdd.; ş. Turan. ‘■Bayezid İl", DİA, ٧ , 234-238,

Fatih Sultan Mehmed ة ا ؛آ آelen!eج ölmez devletin ileî •ا i, Amasya’da ظا!]اا nه n büyük şehzade Bayezid’i İstanbul’a davet ettiler. Ancak, sadaret

koltuğunda oturan siyaset ve devlet adamı, aynı zamanda bildin bir tarihli olan âramanİ! Nişancı Mehmed ?aşa. Cem Sultan’ı tahta geçmesi için gizliden gizliye teşvik ediyordu. Durumu öğrenen yeniçeriler veziriâzamı Tahtakale’de feci şekilde katlettiler (4 Mayıs 14^1). Maktul vezirin rakibi İstanbul muhafızı ishak ?aşa, başkentte huzur ve güveni yeniden kurıâk ve Şehzade Ceı^’in, ihtimalden uzak olmayan tahtı gasp teşebbüsüne engel olma^ için, Bayezid İstanbul’a ulaşıncaya âdar henüz on yaşındaki oğlu Korkut Çelebi’yi “saltanat nâibi” olarak tahta oturttu. Amasya’dan hareket ed^n yeni hükümdar ancak 19 Mayıs I481’de İstanbul’a ulaşabildi, ^ k iyi yetişen ve edebi kişiliği ile tanınan Cem ûlt^n, saltanatı ele geçirmekte kararlı görünüyordu, o güzden Bayezid, tahta çıkar çıkmaz babasından devraldığı siyasî, ııal? ve sosyal problemlerin yanında kardeşi C em ’in, ülkenin bütünl^ığünü tehdit eden isyan hareket! ile on dört yıl boyunca uğraşıâk morunda kaldı. Başlangıçta, ©sn ٦ه nlا devletinin iç meselesi gibi görünen bu isyan hareketi, daha sonra Avrupa devletlerinin de işe karışnâsı^la milletlerarası bir boyut kazandı.

II. Bayezid’in saltanatı devrinde geniş çapta fetih hareketlerine girişilmediği, sadece daha önceki statükonun korunduğuna dair yaygın bir düşünce söz konusudur. Onun saltanat dönemi, babası Fatih Sultan Mehmed, oğlu ¥avuz Sultan êlim ve torunu Kanun? Sultan Süleyman devrinin göz kaiiaştırıcı başarıları ile özellikle siyas? ve askeri tarih noktasından karşılaştırıldığında, böyle bir görüşün doğruluğunu tartışmaya bile gerek yoktur. Ancak, kendi zaiıanı ve şartları içinde düşünüldüğünde 11. Bayezid’in hiç de başarısın bir padişah olmadığı görülür, babası Fatih Sultan M ehmed’in ülkeye kazandırdığı topraklara az da olsa yeni topraklar kattığı gibi, izlediği akılcı politikalar sadesinde, devraldığı sosyal ve iktisat? güçlüklerin üstesinden gelnêyi de başardı, içte, ا1آاال1ا bir politika izleyerek toplumda huzur ve barışı sağladı. Böylece, kendisinden sonra iktidara gelecek padişahlara Doğuda ve Batıda yeni fetihler yapmalarına uygun bir ortan^ bırakmış oldu.

X X N e c d e t Ö Z T Ü R K

Bazı devlet ileri gelenleri, kardeşi Cem Sultan’ın saltanatı ele geçirme tehlikesine karşı Bayezid'e İstanbul’dan a)/rı!namasını özetlediler. Ancak bu söylenenlere aldırış etıêyerek Boğdan/Kara-Boğdan (Moldavya)’a ءهkarşı ya^tıZı ilk seferini başarı ile tamamladı (1484). Bu seferin sonunda, âradenizin kuzeybatısındaki ^ i l i ٧^ Akkerman gibi ة n€l ٦٦ا i liman şehirleri ©smanlı topraklarına katıldı. Bu suretle Moldavya ticaret yolu ele geçirildiği gibi, denedikle açık denizlerde rekabet edebilmek için, kurulması artı^ kaçınılıâz olan deni^ filosunda yer alacak gemilerin yapımında kullanılacak kereste Karpatlardan sağlanabilecekti^. Macaristanla, âtih zamanında başlayan savaş durumu Bayezid döneminde de karşılıklı akınlar biçillinde devam etti. Bosna ve ^ en e d ik ’e karşı yapılan akınlarda öneı^li başarılar elde edildi. Güneyde Men^luklara kar^ı Anadolu- huriye sımr bölgesinin denetildi ve ôroslard^n çıkarılan keresteyi ele geçirmek için altı yıl boyunca s؛’ırdert؛len savaşlar, her iki tarafa hemen hiçbir yarar sağlanmadı ve geçici bir st'ıre için de olsa 1491 barışıyla Çukurova bölgesindeki bu savaşlara son verildi. ١!. B^yezid’in takip ettiği dış politikanın önem! bakımından hiç şüphesiz en dikkate değer gelişmelerden bir! de Rusya ve Endülüs ile ilk kez diplomatik ilişki kurulnmuş ©İlgasıdır.

Şehzade Cem Sultan’ın 1495’te sürgünde !ken ölünmü ile Bayezid kendilini biraz daha serbest hissetti. Devletin yükselişinin sadece kara ordusuyla değil, aynı zamanda kuvvetli bir deniz gücünün de devıeê sokulmasıyla mümkün olacağım gören Bayezid bu amaçla, manevra yeteneği yüksek bir deniz filosu kurdu, înmi tarihçilere göre OsmanlI devletinin bir deniz politikası izlenmesi gerektiğini ilk kavrayan padişah 11. Bayezid olmuştur؟ . Padişahın, bütün teknik çalışmalarla bizzat ilgilenmesi, şüphesiz OsmanlI deniz gücünün yararına olmuştur. Onun, ^ ili ve

- H. .ا . K issling. •’Einige Bem erkungen zur Eroberung K ilia’s Liııd A qkerm ım 's clurch die Türken (1484)” (=Beitrage -.ur Südosleuropa-Forschıın;^. Anlas.slich des ا . Internationalen Balkanologenkongres.s in Sofi 26.VIII. bis 1966 . ^ ا . ا ), s. 331-338.

أ H. ل . Kis.sling, "Betraciıtungen اعط؛آ■ die Flottenpolitik Sultan Bayezids II.” , Saeculıını. XX, M ünchen ا6ال و (çev. H. ل . Kissling, "İkinci Sultan B ayezid’in ^ e n iz Politikası Ü zerine D üşünceler (1481-1512)”. Türk Kültürü, V II/84 (1 و6و ), s. 8 6 (ب همر و .

Akkerman seferlerinde hazır dökülmüş topların gemilerle savaş alanma şevkini emretmesi, ه zamana kadar işitilmemiş îr yenilikti. Bu deniz filosunun kurulması sayesinde denizcilikte potansiyel îr güç olan ¥en€d!kliİ€re kar^ı başarılı seferler yapıldı ve iki yıl gibi kısa bir süre ilerisinde, 1499/1500, jnebahtı/Eynebahtı (Lepanto), ^ o d o n . Koron ve havarin gibi liman şe ا٦ i٢le٢i fethedildi. Arnavutluk’taki Draç (Durozzo)’ı da kaybeden (1502) denedik OsmanlIlarla barış ya٢n٦ak zorunda l؛aldı ( ١ 503).

Kim! tarihçilerce, olduğundan daha başarısız bir padişah olarak tanıtılmaya çalışılan II. Bayezid’in izleل iج! deniz politikaları sayesinde, Osmanlı devletinin Doğu Ukdenizdeki hâkimiyetinin temelleri daha o zaman atılmış oluyordu. İdarî n ٦ه kaniznآ amn ve bürokrasinin daha düzenli ve verimli işlemesi iîn “divân” kayıtlarının onun zanânınd^ titizlikle tutulduğu ve bunların dah^ sonraki benzerlerine örnek teşkil ettiği a أظ şıln٦aktالdııمب .

©smanlı devletinde 1500 yılından sonra meydana gelen iç gelişmeler, dı^t^ ŞİÎ Safevî devlet! ile olan anlaşıâzlık ve bu devletin kurucusu Şah !sn^îl’in An^doltı’da yürüttüğü propaganda faaliyeti, adamlarından Şahkulu'nun Tekeli ve Antalya yöresinde çıkardığı isyan hareket! (151])■؟ Bayezid’e karşı yapılan tenk؛tlerin açığa çıkmasına yol açtı. Onun, b اا■ t ٧n yetkilerini verirlerine devretmesi, devlet işleriyle ilgilenıêıêsi, yaşlılığı ve mkris hastalığı dolayısıyla sefer idare edemeyecek durumda olması, özellikle tafradaki yönetieilerin ve bürokratların halka kötü davranmaları, keyfî vergi koyııaları veya ıievcut vergilerin oranlarını y آkselال ı٦٦eleآ ! tenkit edilen konuların başında geliyordu.

II. Bayezid’in, yerine Şehzade Ahmed’i geçirime çabaları, bu konuda bazı vezirlerle görüşerek onlai'd^n yardıı^ ve destek talep etmesi. Trabzon valisi Şehzade Selim ve onu destekleyen yeniçeriler tarafından tepkiyle karşılam^^ıştn-. Baba-oğul arasındaki Uğraşköyü savaşım (1511) her ne

XXII N e c d e t Ö Z T Ü R K

٠ 1. Şalıin-F. Emecen. //. B aye:kl Dönem ine ٨ ،'/ 906/150! Tarihli Ahkâm Defleri ( 1 9 9 4 ةإا٦ا٦اأااا ), Giri ؛ , s. X V vd .

-٦ ş. Tekindağ. •■ŞahkııİLi Baba 'lakeli isyanı". Belgelerle Türk Tarihi Dergisi. 1/3 (1967), .s. 34-39.

kadar ^^!!١٦٦ kaybetti ise de, bu olay onun saltanat ôiunu kapatmaya yetmedi. Bu gelişmeler f(^^rine, yeniçerilerde hararetle desteklenen Yavuz Sultan Selim’e, babası tarafmdan bütün hükümranlık yetkileri devredildi. II. Bayezid dolduğu yer olan Dimetoka’ya giderken yolda vefat etti (1512)؛\

2. //. Bayezid Devri Osmanlı ^« ٢؛ '/? Yazıcılığı^

GİI-'Ş XXIII

ء ؟ . Tekindağ. “ II. Bayezicl’in ö lü m ü M eselesi", 7D , ^ ^ ! ٧ (1970), s. 1-6.آ OsmanlI tarihçileri ve eserleri ile Ttirk tarih yazrcrlığı hakkında genel ©lara^ bk.

N ecip Asım [Yazıksız], "O sm anlı Tarihnüvîsleri ve M üverrih leri'’, TOEM . 1 ( وا 10 ), s. 41-52; ^n rsalı M ehm ed Tahir, Osmanlı A'Iüellifleri. I-llI, İstanbul 1334. 133^. 1343 (sad. A. F. Yavıız-t. Özen, I-lll. İstanbLil 1972. 1، ب7ئ ; F. Babinger. Die G eschichtssclıreiher der O smanen ev. c؛؛) ihre \Verke. Leipzig 1927 /ءاا،، ^ا . ه امآ Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. A nkara 2^ 9 ا ); Köprülüzâde M. Fuad. ■■(وsn٦a ٨اا Tarihçileri". TM. II (1928), s. 564-.S65; A. Kurat. “ Mizansın Son ve O sı^^nlıların İlk I'arihçileri. Türklerin I4 4 6 'd a M ora’yı haraca ' ait B izans ve Osm anlı-Ttirk kaynaklarında verilen m اجا ın٦a tاn ı^nkayeêsi‘‘.TM. 111 (I93.؟ ), s. 185-206; II. N am ık Orkıın, “ l'ürk larih in in Yazılı Kaynakları•■, Çığır Dergisi, Sayı 50 ( 1937), s. 146-147; a. mli', “ l 'ü rk Tarihinin liltısal l<.aynaklar|■■. Çığır D ergisi, Sayı 53 (1937), s, 21-23; N. Tevfik, A 7 /Isır Tarihçileri (b^sılıâı^]^ ıêznniyet tezi, 1. (). Merk. Ktp., tez nr. 143). Ist^nbtıl 1932; (ن. ö n em , XVII. Yiizyıhn O rtasına Kadar Osmanlı Türk Tarihçiliğine Genel Bir Bakış (basılm am ı؛ m ezuniyet tezi, 1. IJ. Merk. Ktp.. tez nr. 345). İstanbul 1937; M. II. Ym anç. " 'I 'anzim at’tan M eşrutiyete Kadar Bizde Tarihçilik". Tanzim at /. İstanbul 1940, s. 573-595; o . F. Köprülü. Tarihî Kaynak O larak X IV ١'،' ^٧ . A sırlara A it Bazı Türk M enakıhları (dolvtora tezi). İstanbul 1951; İstanbul M. Sertoğlu, “Osınanlı Tarihinin Kaynakları Hakkında âz ı Düşünceler’■. 1955) ^ ! ٢^١ ا ). s. 145-154; H. İnalcık. “The Rise o fO tto m an H istoriography” , H ısinriaııs o f t he M iddle Eııst (Londra 1962). s. 152-167; I. Kafesoğlu, “ Tarih ilmi ê Bizde 'farihçilik ’■, TD. X III/17-18 (1962), s. 1-16; ؛>. Tekindağ. “Osmanlı 'l'arih Yazıcılığı". Belleten. X X X 'V /!40 (1971). s. 655-663; a. mir.

" Tarih Enstitüsü Dergisi (TED), 1 (1970), s. 215-230; A. Uğur. "Selim -nam eler” . AÜ İFD . XXII (197^), s. 367-380; ؟ . Severcan. “Süleym annâm eler". O sm anh/Bilim (Ankara 1999). V lll. 301-317; ٧ . L. M enage. "O sm anlı Tarihçiliğinin Başlangıcı", çev. s. ö zb aran . TED. IX (Î978), s. 227-^40; N. Göyünç. "Tarihçiliğim izin D ünü” , Felsefe Kurum u Sem inerleri. Ankara 1977, s. 240-244; M. O rhan Bayrak. Osmanlı ?■« ١؛/■/• Yazarları. İstanbul 1982; B. Ycdiyıldız. “Çağdaş Tarihçilik", Töre Dergisi. Ankara 1984, s. 34-37; z. Toprak, “Türki.ve'de Çağdaş Tarihçilik (1908-1970)", Y. Ozkaya, ‘"Osmanlı Dönemi İçin Askeri Tarih Kaynakları". Birinci A skeri Tarih Sem ineri B ildirileri. Ankara 1983. I. 95-102; Türkiye ’de Sosyal Bilim ler Araştırm alarının Gelişim i. Ankara 1986, s, 431-438; M. 1ما Şakiroğlu. "M em leketim izde Toplu ! آلآ1ا ] Çalışm aları". Tarih ve Toplum . Y I« 6 (1987). VII/38, 40 (1987); B. Kfıtüôğlu. " ٧ط€١ yi nالvi ."؟ مار/ XIII (1988). s. 271-287; N. öztüi'k . "X ٧ . Yüzyıl Osntanlı 'l'arihçiieri ve Fserleri". Türk Dünyası Tarih Dergisi (TDTD), Sayı 25 (1989); a. mlf. "X VI. Yüzyıl Osınanlı Tarihçileri ^'e Eserleri", TDTD. Sayı 26 (1989); a. mlf. "X V II. Yüzyıl Osmanlı Tarihçileri ve Eserleri". 1-11. TDTD. Sayı 32-33

Büyük bir güç haline gelen devletin sağlamlaştırılması, Avrupa’daki toprak kazancı, kara ordusu yanında teknik üstünlüğü olan bir deniz gücünün kurulmasından başka, 11, Bayezid saltanatı Osmanlı düşünce hayatı iîn özel bir kazanç getirmiştir. ١١. ^ u r a d devrinde ( 1 4 5 1 - ا421 ) ortaya çıktığı kabul edilen Osmanlı tarih yazıcılığının ^^tih zam^nmda geliştiği, 11. Bayezid döneminde ise sist^ııli bir hale sokulduğu uııunîy^tle kabul edilen bir görüştür, o, âlim tarihçilerden idris-i Bitlisi (ö. 1521) ve Kemal ?aâ- zade (ö. I534)’ye ©smanlı tarih! yazııalarını buyurnû^tur. idris-i Bitlis?’nin Farsça kaleme aldığı Heşt-Bihişt'\ ile Keıâl Paşa-zade’nin Türkçe yazdığı Te\’ârih-i Â l-i Osman’i daha sonraki t^rihçilerce model olarak kabul edihîştir.

Bu çalışmaııızla ilgisi dolayısıyla ^ ٧ . yüzyıl ©sııanlı tarihçileri v^ eserlerinden kısaca söz etmek yerinde olur. ¥azarı bilinen y^ d^ bilimêyen, Osmanlı padişahlarınm siyasî ve asker? Maliyetleri ile ilmi, din?, sağlık ve sosyal gayeler gözeterek yaktırdıkları kuruluları ve diğer olayları kronolojik bir düzen içerisinde anlatan ve çoğu Türkçe olan Osıânlı tarihleri genel olarak “Tevârih-i Âl-i Osn٦an” biçillinde adlandırılırlar, ilk örneklerine Fatih Sultan ^lehmed zamanında rastladığımız bu eserler sade bir Türkçe ile yazılımlılardır. Anlatılan olaylar arasında êbep-sonuç ilişkisi kurulmamış, yorum yapılmamış, olaylarm tenkidi yoluna hemen hiç gidilmemiş;

XXI V N e c d e t Ö Z T Ü R K

ا :(1989) . Başar. "XV. Asır Osmanlı M üverrihleri ٧^ Eserleri". Tarih ve M edeniyet (TVM ). Sayı 37; a. mil'. "O sm anlı Tarih ¥a^ıe[!^ ın،â Kâtip Çelebi Asrı", TVM, Sayı 39; a. mİ،'. "Ijn lü Vekayinameci Naim a ve M ا ıه s■rاa r ٢ .''ا ٧ ^ , Sayı 4; a. ا آ آ ا ي ‘. ،'Tarihim izin XIX. Yüzyıl Kaynal<ları". TVM, Sayı 44: a. mİ!'. “Ahıneci Cevdet ? a a ve A؟ nasırları". TVM. Sayı 46; n . Albayrak. "Tarih-i Osmani Encüm eni'n in Os ٨٦ه nl Tarihi Yazm ا a Serüveni. Tarih ve TopİLiiJi. V lI/42 (1987): z. Arıkan. "T anzim at'tan Cum huriyete Tarihçilik’’, Tanzinıat'tan C um huriyet 'e Türkiye AnsiklopecTısi. VI. 1584-1594: ا . Ortaylı. "O sm anlı '['ar!^yazıeılı§m ın £ ٧r!n stüne D[) ٦آ üşünceler”. Türkiye ’ مد Sosyal Bilim Araştırm alarıınn Gelinimi (Ankara 1986), s. 419-429; R. Şeşen. M iislüinanlarda Tarih-Coğrafya Yazıcılığı. İstanbul 1998; M. Ipşirli. " ة)أ١٦ ا a٨ l] Tarih Y azıeılı§ı’■. Osınanlı/Biliın. VIII, 247-256; N. Oztürk. "O sm anlı Tarih Yazıeılı^ı üzerine", aê , VIII, 247-256; ü . H. Adalıoğlu. "O sm anlı Tarih • " 'Tevârih-i Al-i Osıân Geleneği", age. VIII. 286-292; B. B. Alpugan. "G eç Dönem Osıâniı ]n٦pه ra ا،١ rlu ج٧٦٦ da Tarih Yazıcılığı ve Tarih K itapları", aê. VIII, 262-270; E. Al'y^ncu, "O sn٦a ٨ا ı M üverrihlerine Dair Tevcihât Kayıtları ■". Belgeler. Sayı 24 (Ankara 2(ر)ر -s. 77 .ر

faydalanılan kaynaklar gösterilmemiş, sadece bizce meçhul “ ravi” lere göndermeler yapılmakla yetinilmiştir. Kısacası, ilk OsmanlI kronikleri, yani vekayi-nâmeleri, hemen ظا١اأ١ n milletlerde olduğu gibi, tarih yazıcılığının ilk örnekleri olan “rivayetçi” (nakilci, hikayeci) tarzla yazılmışlardır. Bütün bu kusurlarına rağıên adı anılan tarih kaynakları, özellikle arşi^ belgelerinin ^ k kıt olduğu OsmanlI d€٧letآn n ilk iki yüzyıllık dön^nî için büyük birآboşluğu doldurduklarından, anakaynak değerindedirler. Söz konusu tarihleri ba^lıc^ iki grup altında ele almak n ١ال mkündür:

A. Yazarı Bilinen Tarihler

I . Âşık ?aşa-zade (ö. 1484’ten sonra)؛؛:

^ s ı l adı Derviş Ahmed olan müellifin mahlası “Âşıkî” olup, daha çok Âşık Paşa-zade adı ile ün yapmıştır. Kendi iadesine göre XV. yüzyılın ilk yıllarında Amasya sanc^ğınm Mecitözü kazasına bağlı Elvan Çelebi köyünde doğdu. Küçük yaştan itibaren tekke çevresinde yetişen tarihçi, devrin tanınmış kişileriyle tanıştı. Gençlik yıllarında bir ^üre Geyve’de Yahşi Fakih’in yanında kaldı. Fetret Devri (1402-İ413)’nin bazı olaylarına ve II. ^lurad ile Düzine Mustafa arasındaki n ٦؛أ €ad€leye tamk oldu. 1437’de hacca giden tarihçi dönüşte Mısır’a uğradı. Daha sonra ?aşa Yiğit-oğlu !shak Bey’in himayesinde bir süre ü sk ü p ’te kaldı. II. Murad’ın bazı seferlerine katıldı ve bu hükümdarın iltifatlarına mazhar oldu, âyatımn sonlarına doğru yazmaya başladığı Tevârih-i Âl-i Osman yahut yaygın adıyla Â.^ık Pa.â-zade Tarihi''^ adlı eserinin Yıldırım Bayezid (1389-1402) devrine kadar olan kısmım, bugün elimizde bulunmayan Yahşi ?ak ih ’in M enâkıb-nâıne’sinden, Yıldırıl^ Bayezid’in 1391’de Macarlara k^rşı yaptığı

G i r i X ؛ X V

ء الاآه'>ا؛ vs eseri için bk. A. ö zcan , ■‘Âşıkpaşazâcte", DİA, IV, ؛٦ vd.

؛Â و ık Paşa-zadc. Tevârilı-i Â l-i ( )s ın a n . ا آ ي ا '. Âlî Bey, İstanbul 1332 (kuruluştan 1502 yılına kadar); F. G iese, Die altosınanisclıc Chronik des ،ي/ر’ء Paşa-zade. Leipzig 1929, O snaburg 1972 (1492 tarihine kadar). Eserin üçüncü neşri ç. N. A tsız (O sm anh Tarihleri I, İstanbul 1949. s. 77-318) tarafından yapılm ış ،؛lup, burada daha önceki iki neşir karşılaştırılalı olarak verilm iştir. Ayrıca Atsız taral’mdan Aşık Paşa-oğiu ?'«٢//;/ (İstanbul ١ 970) adı altında tekrar yayınlanmıştır.

savaşı Kara Timurtaş-oğİLi ا !الآ ا Bey’den, 1402’deki Ankara savaşını bıı savaşa “solak” olarak katılmış birinden nakletmiş, 11. Murad ve Fatih Sultan Mehmed devirlerin! ise kendi êklemlerine dayanarak yakmıştır.

©smanlı devletinin kuruluşundan başlayarak II. Bayezid devri olaylarının bir kısmının da yer aldığı eserde konular bölümler l١a ا indه ve soru-cevap şeklinde izlenmiştir. Eser, devrin Türkçesiyle orta tabaka ve özellikle askeri zümreler arasında okunmak üzere kaleme alınmıştır. Benzer! kroniklerden en önemi! ^ rk ı ise, OsmanlI padişahlarını birer “müeahid” gazi olarak takdim etmesi, devlet!n kuruluşunda ve özellikle Anadolu’da İslâmî ^ü rk kültürünün yerleşmesinde ve gelişmesinde önemli roller! bulunan organizasyonlardan “abdalân-ı Rum”, “gâziyân-1 Rum”, “bacıyân-1

Rum” ve “ahiyân-ı Rum”dan söz etmiş ه ا masıd!r ا٠ . Eserde yer alan manzum parkaların ise herhangi b!r edeb? değeri yoktur.

2. ©ru^ b. Adil (ö. 1502’den sonra)■ ا :

Edirneli olan ı^üelll^n hayatı hakkında b!ld!kler!ıîz oldukça yetersizdir. Bir “kazzâz”(ipekçi)ın oğludur. Kendisi “kâtip” olarak görev yapılıştır. ٧ . L. Menage'^ ve ا . Beldieceanu-Steinherr؟؛ tarafından yapılan çalışmalar, müellifin hayatı ve eseri hakkmda daha önce verilen hükümleri değ!şt!reeek mahiyettedir. Onun Tevârih-i A l - i Osman yahut Oruç Bey TarihO"^ adlı kitabının, özellikle II. Bayezid döneli! tarihi bakımından.

X XV I N e c d c f Ö Z T Ü R K

؛٥ M. F. K öprülü, OsmanlI İmparatorluğunun Kurulıtfu (A nkaral972^), s. 146 vd.ا ا Hayatı ve eseri !^!١١ bk. F. R. Unat, “Oruç b. Âdil”, İA, IX, 418-419.

ا أ “On the recensions o f ال'ااء'زا H istory o f the Ottom ans". Bulletin o f ılıe ذ’ماءء/ء / o f Oriental and African Slıulies (London 1967). XXX, 314-322) "A rıother le^l o f U ruğ’s O ttom an C h ro n ice '. D er İslam ( ^ و^ 1971 .X^V!1. 273-277 .(اا-

ا آ “٧١١ legs ^ ^؛٧ ^ d^ chroniqueur Uruj■'. Bulletin o f the School o f O riental and A frican Studies (London 1970), XXXIII, 3 3 6 3 و- ؤ .

F. Babinger. Die früho.snuınischen Jahrbiicher des Urııç (Quellen de.s islamischen Schrifttum s. H annover 1925), Eserin sonuna Babinger tarafından ا١ a حا r nan detaylı birهاdüzeltm e êtêli eklenm iştir; Nachtrag .den friiho.sınanisclıen Jahrbiichern des Urudsvh ،،ت B erichtigungen and Verbesserungen, flannover 1926. Babinger neşri. Atsız tarafından Oruç Bey Tarihi (Istanbnl 1972) adı altında sadeleştirilerek ve sonuna Am asya nüshasının okunam ayacak durum da olan fotokopisi آ1آماآ؛ edilm ek suretiyle yeniden yay ın lanm ıştır

büyük bir değere sahip olduğunu daiıa önceki yazılarımızda belirtmeye çalışmıştık؟•؛.

3. Mevlânâ êl^med Neşrî (ö. 1520 ?):

XV. ^^zyılıu en tanınmış tarihçilerinden olan Neşrî’nin hayatına dîr bildiklerimiz de ne y^zık ki ôk noksandır'،'. Kitâb-ı Cihân-nümâ^'’ adlı eseri sekiz kısm^lıl؛ bir dünya tarihidir. £serin ancak ©imanlı tarihi ile ilgili altıncı kısmı günümüze kadar gelebilmiştir, ^ u bölüm üç kısma ayrılır: “Evlâd-ı Oğuz Han” , “ûm Selçukluları” ê “OsmanlI Hanedanı” . OsmanlI tarihi kuruluştan ( ١^^^), 1494 yılına kadar gelmededir, ^ e ş r l ’nin bu eseri, Â!}ik Paşa-zade Tarihrn'\x\ sağlam bir versiyonu olması baآ ı ا٦٦ n٦da٨ değerlidir. A yrıca OsmanlIların ûrulnş yıllarına ait nakledilen pek çok rivayet bu eserde standartlaştırılmıştır. êşr?’nin kendisinden sonraki tarihçilere tesiri büyük ه lı أ٦ uوtur. o , XIV.-XV. yüzyıl Osm^nlı tarihini çağdaşı diğer tarihçilere göre daha geniş tuttuğu gibi, daha doğru bilgiler vermeye ç^lışıııştır. ^yrıc^ Cihân-niimâ, Türkçe yazılan ilk dünya tarihi olması ba^ımınd^n da ayrı bir öneme sahiptir.

4. Kıvâmî;

Hayatı hakkında hemen hiçbir bilgiye sahip 0 2 اا جآأ ^ غا ,?ıv^m^ اآآااFatih’in sarayında ve muhtelif seferlerinde bulunııu^tur. Fetihnânıe-i Sultan

G ı r ؛؛ XXVII

AvusturyalI tarihçi R. F. Kreutei, M enage’ın dikicat çektiği ©ruç yazm asının !١. Bayezid devri ile ilgili kısmını A lm anca olarak ya\'iniam ıştır.

ا ؟ N. ö z tü rk , “ II. Bayezid Devri Kronolojisi-O;•((؛■ Bey T a r ih in e ^ ٧! .le-". [{ir؛؛ وو1) -s. 172 .(؟, ^ ا و ; “O nıç Bey Tarihi آ1ح Türkçe Anonim K ronikler Arasındaki l l ."kiye Dair؟؛ö ، /- ,v (1996). s. 117-125.

ا ؛ ’ N eşrî’nin Itayatı ve eseri için bk. M. c. ş. ?ekinda§. "N eşrî". İA. IX, 214-216.

ا ؟ Neşrî, Kitâb-ı Cihân-ııiimâ. F. R. Unat-M. A. Köymen nşr., A nkaral987^, l-ll. Eser, K.öymen tarafından. Nei'rî Tarihi adı altm da tekrar yayınlanm ıştır (Ankara 1988, 1-11). Cihcın-nitmcı'nm iyi bir nt'ısitası F. Taeschner tarafından 1'aksinîle olarak n eşred ilıiiştir (Lcipzig 1911 .1 , ئ ئ1م !9ة ). Neşrî ve eseri hakkında ayrıca bk. ٧ . L. M enage. Ne.shrî's H istory o f th e Ottonıans, ihe sources and develo jvvent o f lh c lexl. SO AS. London Orieııtal Series vol, 16 (Oxl'ord Universîty Press, London 1964), XVI+86. 'I'anıtım ve değerlendirm e için hk. H. İnalcık, Bellelen. XX1/1 16 (196,؟ ), s. 66?-6?2.

Mehıned^^ adlı eseri, hacminin büyüklüğüne ve çağdaş bir kaynak olmasına rağmen tarih kaynağı ©larak fazla bir değer taşımamaktadır. II. Bayezid’in ihsanına ıâzh^r ©Imak için ma٨z ا ım ve mensur ©larak yazdığı ederinde ©laylarm akıcına bir tarihçiden beklenen ilgiyi göstermemiştir. Konu başlıklarının harsça yazıldığı es^r 28 bölümden meydana gelmekte olu^, bunun sadece 3 bölümü II. Bayezid devrini anlatmaktadır.

5. Mehmed b. Hacı Halîl el-Konevî:

Konyalı olan tarihçi Fatih Sultan ^ e h m e d ’in emri üêriue başladığı Farsça Tarih-i Â l-i Osman’ını''^ II. Bayezid zamanında bitirmiştir. Müellif, asıl konusu olan ©smanlı tarihine başlamadan önce, çok kısa olarak Anadolu (Türkiye) Selçuklularından söz etmiştir.

6. Bayatlı Mahıûd-oğlu Haşan:

Türkmen asıllı olan tarihçi Kerkük dolaylarında yaşaman Bayat ^şiretindendir. I^^l’de hacca giden Ilüellif aynı yıl içinde Cem ûltan’ın emri üzerine ©sııan-oğullarımn bir Silsile-nâme'i\r\\ yazmıştır. Câtn-ı Cem- Âyîn'^^ admı taşıyan eser, özellikle verdiği kronolojik bilgiler bakımından ilgi çekicidir.

7. Kemal (ö. 1490’ten sonra):

II. Bayezid devrinde yazılan ve günümüze ulaşan eserlerden biri de Kemal’in Selâtin-nâme yahut Tevârih-i Â l-i Osman-' adını verdiği eseridir.II. Bayezid devri şair ve tarihçilerinden olan müellif, yakın zamana kadar tarihçilerce Sarıca K^mal (Kem^l-i Zerd) olarak tanاnmaktجydı ئت٠ Ancak,

XXVIII N e c d e t Ö Z T Ü R K

ا ؟ Kıvârnî, Fetihnâm e-i Sultan M ehmed, haz. F. Babinger, İstanbul 1955.وا Eserin kısa özeti iîn b^. R, Anhegger, “M ehmed b. ا30ا ا Halil "

Tarih-i Al-i O sm an’ı'•. TD. 11952) ¥ [ا - ,s. 51-56 ,(اBayatlı M ر؛ئ ahm ud-oğlu Haşan, C'âm-ı Cem-Âyîn. sad. ^ ırz ı^ ^ ln ?ahrettin , Osınanh

Tarihleri l 'd e (İstanbul 1949), s. 372-400.

K em al'in Selâıûı-nâm e'si tarafım ızdan yayına hazırlanm ış olup Tarih Kurum u tarafından basılm aktadır.

uai'a tezkireleri ^'e biyografi؟ R. A nhegger’in yazıcım görm eden önee ben de - - tm ı.؟arıea Kemal olarak tam tı^ ı^ آآاااها'11آ؛ lere dayanarak söz konusu؛kitaplarındaki bilg

Bayezid ^ e ^ ri T arihlilerinden Sarıca Kemal", Prof. Dr. Fikret ]ا.“ ,n bk. N. O ztürk؛ !Bunun i

meşhur şarkiyatçı R. Anhegger, Kemal ile Sanca Kemal'in aynı zamanda yaşayan farklı kişiler olduğuna dair bazı deliller ortaya atmıştır. Bizim de katıldığımız ve yen! bazı bilgilerle desteklediğimiz bu deliller ile, ^ ğ d a ş ve adaş iki Kemal arasındaki karışıklığa büyük ölçüde ^؟ ıklık getirilmiştir؟؟

K€ı٦٦al, sözü edilen eserinin 3600 beyitten nêydana geldiğini söylüyorsa da24, beyit sayısının 3029 olduğu görülmektedir. £serde sıkça görülen vezin ve imlâ hataları ile yanlış harekelemelerin olması, adını bilıêdiğiıîz ı^üstensihin y^ da ya^ıcmın dikkatsiz ve bilgiciz olduğu izlenimini vermektedir.

©snan-oğullarının k^hraânlıkl^rmın dile getirildiği Selâtîn- nânıe'de, ©imanlıların Anadolu’ya geli^l^ri ve Selçuklu hükülidarı ile görüşmeleri gibi kuruluş döneminin kiıî olayları ^ rk l ı biçintde verilıêktedir. Sözün kısası ^ m a l ’in bu tarih eseri, giriş kısmındaki kısa bir bölüm ile kimi hikâyeler؟؛ hariç tutulursa, ©sııanlı kültürü sahasında ©smanlı tarihinin ilk iki yüzyıla yakın u z u n a bir döneıîni anlatan ve sadece ©sıı^nlıları konu edinen ilk manzum ©smanlı tarihi örneği olarak kabul edilebilir. Selâtîn-nâme her ne kadar bütünüyle orijinal bir eser değilse de, ه sn٦anlı tarihinin tartışmalı olan ilk iki yü^ yıllık dönemi, özellikle İstanbul’un fethinden önceki tarihi, hakkında kaynak yetersizliği dikkate alındığında eserin önemi kendiliğinden anlaşılır.

G i r i ş XXIX

Iş ılta n ’a 80. Doğum Vtlı Arm ağanı (İstanbul üniversitesi Edebiyat ^ ؛ tılte si O rtaçağ Tarihi Anabiiim Dalı. İstanbul 1995). s. 221-245.

؛ أ R. Anhegger, “ Selâtinnâm e ^ ح؛اام؛اا ê !â l” , Türk D ili vc Edehiyan Dergisi. IV/4 (1952), s. 44?-4?0.

K.İ üç bin altı yüz beyit ile iy can Tam âm oldı Te.vârîh-i A l-i Osman (b. 2548)

-٩ Fazla bilgi için b^. R. Anhegger. "Türk Edebiyatında Ağustosböceği ile Karınca H ikâyesi", Türkiyat M ecmuası, IX (1951). s, ?9-«2.

8. Bihiştî(ö.l511?);

“Bihiştî” (yahut Behiştî)2؛ mahlası ا؛^ ün yapan müellifin as!İ adı Ahmed Sinan Çelebi’dir. II. Bayezid zamanında meşhur olan m üellif bu padişahın hizmetinde bulundu. Bir ara padişahın gözünden düşünce İran’a kaçtı, ^ a h a sonra padişah tarafından bağışlanan tarihçi, eski itibarım yeniden kazandı ve padişahın yanmda bulunarak onun çeşitli iltifatlarına ma^har oldu. Behiştî bir ara sancak beyliğinde de bulundu. Osman Nazi’den başlayarak II. Bayezid’e k^dar gelen padişahların tek tek anlatıldığı Behiştî’nin Tevârih-i Â l-i Osman'\ sekiz bölümden ib^retîr. II. öayezid ’e ayrılan bölümde, bu hükümdarla êm Sultan arasındaki mücadele ele alınmakta ve dah^ sonra Sultan II. Bayezid devrinin diğer olayları anlatılmaktadır. Manzum ve mensur olarak edebi bir üslupla kal^ııe alman eserin, maalesef mevcut nüshasının başı ve sonu noksandır.

9, Mevlânâ Rûhî Çelebi (ö. I5I1 ’den sonra)2؟ :

bayatı hakkında yok denecek kadar az bil§i sahibi ه lل إ ğun٦uz Edirneli Rûhî ^ l e b i ’yi, eserin! n٦u ا١ tem€اen 1500 yıllarında tamamladığından X V . yüzyıl tarihlileri arasmda anmakta herhangi bir sakınca görmedik. Ruhî Tarihi-^ yakmalarının bir kısıcının 1 1 1 ك yılma kadar gelmesi, onun II. Bayezid’e sunduğu Oxford nüshasından sonra ederini devam ettirilesi ile açıklanabilir. £serinde kullandığı üsluptan bilgin bir kişi olduğu anlatılan Rüh? Çelebi, Tevârih-i Â l-i Osman yahut Rûlıi Tarihi olarak bilinen eserini, II. Bayezid’in arzusu ve ulemanın da teşviki ile yazılıştır. Sanatkârane bir şekilde yazılan başlangıç kısıcı hariç tutulursa, esas itibariyle sade bir dille kaleı™ alman eser, “mebâdî” ve “metâlib” adlarım taşıyan iki kısmadan ı^fıteêkkildir. ilk kıة ın١dق genel mahiyetteki konular anlatılır, ikinci kısın) ise, her padişaha bir bölümün tahsis edildiği

X X X Ne c d e ( Ö 7 T U R K

Hayatı ve €^€ ١ .hakkında ^k ٢؛ . Aksoy, “Behiştî Ahmed Sinan Ç elebi", DI/İ, ,!٧

٨; ,”M. K. özergin. “Rûhî آت , IX, 764-765.R uhî Tarihi (©^t'^td nüshası, değerlendirm e, m etnin yeni harflere çevirisi,

ا ي آ ا ظ ة sı ا٦٦ iie birlikte), haz. ٧ . Yücei-H. £ ٠ Cengiz, A nkara 1992 (B elgeler’den ayrı basili).

sekiz bölümlük Osmanlı tarihini ihtiva eder. Osmanhların başlangıcından 142I’e kadar meydana gelen olayların anlatıldığı kısım özel bir değer takılmaktadır. Çünkü, söz kه n٧s dönem hakkında verdiği bilgilerin kaynağı [اbugün ortada yoktur. Edirneli Rîıhî’nin bizce bilinmeyen bu kaynağından Ahmedî (ö. 1412/1413), Şirvanlı Şükrullah (ö. 1464’ten sonr^). Karamanı Nişancı Mehmed Paşa, Mehmed el-Konev?, Neşrî ve Kemal faydalanmışlardır. Devlet adamı ve tarihçi Lütfi Paşa (ö. 1564), Gelibolulu Mustafa Alî (Ö.1600) ve XVII. yüzyıl tarihçilerinden Müneccimbaşı (Ö.I703) Rûhî Tarihi'nAm faydalanan tarihlilerin başında gelmektedir.

B. Yazarı Bilinmeyen Tarihler

I. Tevârih-i Â l-i Osmanlar (anonim)

Özet olarak verilnêye çalışılan yazarları bilinen Tevârih-i Âl-i Osmanlar-^ dışında, yine II. âyezid devrinde ortaya çıkmış, kimler tarafından yazıldığı ظilinn٦ed؛ğinden anonim Tevârih-i Al-i Osman olarak adlandırılan eserler de bulunmaktadır. ¥ u r t içi v^ dışı kütüphanelerinde çok sayıda nüshası bulunan bu kürkçe kroni^l^r -biziim tahminimize göre elli civarmda- II. âyezid dönemi tarihçiliği için özel bir önem taşırlar. Osmanlı tarihinin en eski yerli kaynaklarından biri olan anonim kroniklere karşı ilgi batıda daha XVI. yüzyılda başlamış ve kimi kroniklerin Batı dillerine tercümeleri yapılmıştır؛،؟. Daha geniş ölçüdeki çalışmayı I. Dünya savaşı sonra^md^ Aln٦an müsteşrik F. Giese y ap m ışa r Giese, en hacimli olan .؛'Viyana nüshalarından birini çal ةşn٦aا u ٦،ل esas alarak Avrupa

G i r ؟؛ XXXI

أ و Y usuf ط. A bdullah (K âtip Şevkî)’a ait olduğu ^ ا1آآ sürülen. ¥ ! ال ا آ ا ا آ آ Bayezid dönem ine kadarki kısmı eksik. M ısır’ın fethi (1517) ile s©n hulan, İstanbul ve A yasofya’nm tarihçesinin de yer aldığı bir eser yayınlanm■^ ise de, bu ederin, anonim tevârihlerden biri olması m üm kündür. Ayrı bir yazı konusu yapmayı düşündüğüm üz adı geçen eser için bk. Y usuf b. A bdullah, Bizans Söylenceleriyle Osmanlı Tarihi (Târîh-i âl-i Osmân). haz. E. Sevinçli, İzmir 1.?و و

آؤل M eselâ bk. yukarıda dipnot 1.أ ا F. Giese, Die altosnıanisclıen anonymen Chroniken, Teil I, Breslau 1922; ê il II,

ühersetzung , t e i p z 1925 Giese Anonimi, N. Azan٦at tara .؛^ flıd an A nonim Tevârîlı-i A l-i O sman (İstanbul 1992) adı altında yeni harflerle yayınlanmıştır.

kütüphanelerinde bulunan on üç yazmanın metin neşrini yapmıştır. ^ ٧ on üç yazmadan altıcında y^r alan n٦anz٧m parçalar, Ahmedî’nin İskender- /îam،?’sinih sonuna il^¥e ettiği Dâsitân-ı Tevârih-i M ülûk-i Âl-i

٠عأ»■س ’mdan aynen ya da değiştirilerek alınmıştır؟ . Anonim Tevârih-i Âl-i O sm anlar'm ortak Özellikleri şu şekilde Özetlenebilir:

a) Muhtevası^^

Esas itibariyle anonim Osınanlı kronikleri çok az farklılıklar dışında birbirine benzeyen eserlerdir. Ahmedî’den alınmış manz٧ı٦١ parçaların yer aldığı yقz ه آا٦ها r, “Bir nice târihler olmışdur ayan/Gönlüme bir nesne dü!şdi nâgehan” beytimle başlaıâktadır. îm i nüshalarda eserin niçin kaleme alındığına dair “sebeb-i te ’li^’ y^r almaktadır, burada, OsmanlI beylerinin ê şehzadelerinin başlarından ne gibi maeeralar geçtiği, neler yaptıkları, İstanbul’un (K stan tin iyye) kimler tarafından kurulduğu, kimlerden kaldığı, hangi ııilletler tarafından kuşatıldığı, nasıl harap olduğu, tekrar nasıl bayındır h^le getirildiğinin anlatılmağı bildirilmektedir, ûnu takiben ©yılanlıların soy kütüğü serilmekte ve daha sonra da OsmanlIların atası olarak kabul edilen Süleyman âh’ın Mahan şehrinden Anadolu’ya gelişi tasvir edilerek OsmanlI tarihi kronolojik olarak İstanbul’un fethine kadar ه n ظ tıl! ٦١ه ktadır. âtih Sultan Mehmed devrine gelindiğinde, padişahın gündemine aldığı ilk konular arasında, âraman-oğulları ile mücadelesi ve

XXXII N e c d e t ÖZTt ' l RK

Ahm edî. iskencier-nâme. İncelem e-Tıpkıbasım . haz. I. ün v e r (Ankara ؟''-.6 .(1983

و أ Anonim Türkçe kroniklerin muhtevaları ve ^ ^ n a k la r hakkın(âênel olarak ؛ bk. F. îe “ .e؟. E inleitung zu m einer Textausgabe ،ier altosiTianische anonymen C hroniken Tewârîh-i

ة1آ- Osm an". M itteiiuııgen zıır osnuınischen Geschichte 1[ ;(22-1921) Nam .ا ık Orkun. “?evarih -i Al-i O sm a n la r! lakkıncia” 1-4, M illî M ecmua. İstanbul 1340. Sayı 6. s. 86-87, Sayı 7, s. 103-105, Sayı 8. s. 117-118, Sayı 10, s. 147; A. êi'ik, “Tevârih-i Al-i O sm an", Türk ٢٠٢//? Encüm eni klecınııası, nr. 91/26; s. Buluç, UntersucIiLingen iiher die altosınanisclıc anonynıe C hronik der Bibliotlıeque National(.' zu Paris, ^ re s la u l9 3 8 ; a. mlf, '■jki Yazm a Anonim 'Pevârih-i Al-i Osman l'!؟ kkında". ///. Tarih Kongresi (Ankara 1943), s. 230-242; F. R. Unat, “Anonim Bir Tevârih-i Al-i Osntan Nüshası |-lakkın،la", ٧/. Tarih Kongresi (Ankara 1961), s. 271-274; H ل. . Kissling, “Eine anonym e altosm anische Chronik über Sultan Bâyezîd لا ." (in D er Orient in der F orsduıng. hersg. V . w. ôenerbaeh. W iesbaden 1967, S. 409-433;

a. ntll'. “ Die anonym e a اا osn٦an!s€hه € h ron ik über Sultan Bâyezîd ١[." (in C razer und M ünchener Bcdkanologische Studien, M ünchen 1967, S. 128-166).

îstanburun fethi için yaptığı hazırlıklar yer alır, istanburıın fethi işlendikten sonra konu birdenbire değişir; İstanbul’un ê Ayasofya’nın tarihçesinden ؟‘؛ söz edilir ki, bu kısmı metinde uzunca bir yer işâl eder ve ©smanlı tarihi ile hiçbir ilgisi yoktur, ^ u soydan eserlere âdeta monte edilmiş görünümündeki bu bölüm, anonim kroniklerin yanı sır^ ©ruç Bey, Kemal Paşa-zâde؟•؟, Gelibolulu Mustafa Âlî-^ ve Hoca Sadeddin’in (ö. tarihlerinde de yer almaktadır. Bununla, her halde o güne kadar bir ؟ت(1599türlü fethedilemeyen [stanbul’un kürkler tarafından fethi ve onun fa t ih ’! yüceltilmek istenmiştir.

¥ in e bu bölümde, dört halife devri (632-661) ile i r a p la r tarafından gerçekleştirilen İstanbul kuşatmaları özet olarak verildikten sonra, tekrar II. Mehmed devrine dönülür. Bir grup yazma 896/1491 yılında, II. Bayezid’in İstanbul’da oturduğu haberi ile bittiği halde, başka bir grup ise daha önce veyahut daha sonra değişik olay ve tarihlerle son b^lmakt^dır. Anonim kroniklerin orijinal methinin II. Bayezid döneminde yazıldığı bilinmekle birlikte bunun, çok sakıda yazmadan hangisinin olabileceği hususu şimdilik bilgimiz dışında olup ayrı bir çalışma konusudur.

Bu eserlerde, II. Murad’ın t^ht^ çıkışından önceki olaylar menkabevî hikâyeler biçiminde tasvir edilmiştir. Meselâ, ©smahlıların Rimeli yakasına geçişleri destan? motiêrle süslenerek anlatılmıştır, ©layların tarihlenmesi, ya olaydan önce ya da ol^y anlatıldıktan sonra kim! zaman sadece rakamla, kimi zaman da hem rakamla hem de yadıyla verllıêk'te ve yem bi>■ konuya geçileceği zaman “d e f a ”, “gine”, “andan” gibi ifadeler kullanılmaktadır.

Anonim OsmanlI kronikleri muhteva ballısından üç kısısa ayrılırlar:

^ ؛٢؟! XXXIII

Kostanfiniye ve A yasofya’nın tarihçesine dair ؟ eşitli rivayetlerin I<aynaiclaı-| ve bunların ^٠٢٧١١٦٧ hakicnda bi،. Stefanos Yera.simo.s, Türk M etinlerinde K ostantiniyc ve A yasojya Efsaneleri, İstanbul 1993.

Defter (Tenkidii Transkripsiyon), liaz. ş .//٧ ,Tevârilı-i Âl-i Osman ؟■أ . Turan, (A nkara 1954) . .86-76 ؛؛.

أ ء K itâhii’t-târilı-i KUnlıii’l-alıbâr. haz. A. الغ٧٢ - ^ . Çu h a d a r - A. !- ا،لا . ! !. Çuhadar, (Kayseri 1997), I / l , s. 443-508,

أ' ؟ Tâcut-levcırih (İstanbul 1279), II, 434-437.

١. O sm anlI ların tarih sa h n e s in e çık ış larından İs ta n b u l’un fe th in e

kadar,

2. İstanbul ٧^ Ayasofya’nın efsanevî tarihi, Emeviler ve Abbasiler tarafından gerçekleştirilen İstanbul kuşatıcılarının da yer aldığı, b e l l ik le kronolojik yönden düzensiz ve yanlış kilci bilgilerin bulunduğu genel çizgilerimle إ slقn٦ tarihi,

3, Genel olarak ôk kısa ve kronik bi؟ in٦inه e devam eden, değişik olay ve tarihlerde sona eren OsmanlI tarihi.

^ o k sayıda nüshası bulunan sözü edilen eserler her ne kadar Tevârih.-i Âl-i Osman, Tevârih-i Nesl-i Â l-i Osman, Târih-i Â l-i Osman, Tevârih-i Selâtîn-i Â l-i Osman, ،■ :٢-/ M ülûk-i Â l-i Osman gibi değişik isin ٦ا €r taşıyorlarsa da genel anlatım düzeni ve biçimi esas itibariyle aynıdır.

b) ٠ ،■/ özellikleri

Anonim tev^rihler sade bir dille yazılmış olu^ cümleler kısadır. Türkçe kelimelerde, yer ve şahıs isimlerinde imlâ birliği yoktur. Devrin dil özelliklerinin bu tür metinlere iyi yansıdığı görülmektedir. Türk dil çalışıcaları bakmamdan da ayrı bir değer taşıyan söz konusu metinler, Türk nesir dilinin gelişnêsind^ önemli bir merhaleyi gösterirler. £sas itibariyle bu hususiyetler, m üellif bilinen êk çok Tevârih-i Â l-i Osman için de geçirlidir. Devrin halk diliyle y^zılm!^ olan anonim eski Osnânlı kronikleri, di! ve üslu^ yönünden Aşık ?aşa-zade. Oruç ^^y ve kısmen Neşrî’ye benzerler. Adı bilinnıeyen kronik yaza٢n٦ın ya da yazarlarının bilgin kimiler olmadıkları anlaşıhcaktadır. XVI. yüzyıldan itibaren âdeta unutulmaya terkedilen bu eserlerin yerini, İran tarih ve edebiyatının etkisi altında sanat^ârane bir dille yazılan eserler almıştır. Osmaulı ülkesinde yeni bir tarih yazıcılığı geleneğinin ortaya çıkmasında ve bunun bir ekole dönüşnıesinde bilgin tarihçi idris-i îtlis!’nin, II. âyezid ’in hicriyle yazdığı Farsça H eşt-Bihişt adlı eserinin büyük rolü olı^ûştur. Dolayısıyla XVI. yüzyılm ünlü tarihçileri idris-i Bitlisî’yi kendilerine model kabul etmişlerdir. Bu tesirin sonucu olarak, başta lôea $^deddin olmak üzere

XX X IV N e c d e t Ö Z T Ü R K

٧^ ^ ه ^ ا آ ؛ أ

kimi tarihçiler !؛ronikierin dilini beğenmeyerek bu eserleri küçümsemişlerdir.

c) Kaynakları^^

sayıda ٨اآ sl٦alه r bulunan anonim Osmanlı kroniklerinin kinli اyazmalarında zikredilen Kısas-I Enbiya, M esâhih ، ء / ه / آ آلو îbi kaynakların yam ^ıra İstanbul ve ^yaso^ya’nm kurulucu ve imarına dair rivayetler nakledilirken Zeynii’l-Arab, Tirmizî"؛؛؛ ve ^ ١^ ^٧٧٢ îbi ravilerin adları da

geçmektedir. ¥ u k ır ıd a â beliıîldiği üzere, bu kroniklerin kaynaklarmdan birisi de Alımedî’nin nıe^lıur eserinde yer alan Dâsitân-ı Tevârilı-i MülCik-i A l - i Osman'An. Anoninı kroniklerin diğer kaynakları arasmda, 1؛. ^ u ra d ' ın ilk yıllarında kaleıııe alınnıı^ bizce meçhul bir kronik ile bu^t'ın Oltada

olnıayan ¥^hî âkih’in Menâkıb-nûme"?,\x\\x\ de bulunduğu kuvvetle muhtemeldir. Ayrıca, II. Murad döneminde yazıldığım bildiğilliz Tarih-i. Takviınler'm^^ eski anonim Türkçe kroniklere kaynaklık etmi^ oldukları, kimi olay ve tarihlerin bu iki kaynak ^rubu dışındaki eserlerde yer alnıamasmdan ^nla^ılı^^ktadır.

Adı bilinmeyen müellif, eserini değişik tarih kaynaklarındaki bilgileri bir araya getirmek suretiyle yandığım söylüyor ki, bundan, kendisinden önce

؛أ ^٧١٦٧١٦ أ için bk. yukarıda dipnot 33.Fazlullah b. Hüseyin et-TCirbiştî (6 6 . ؛١ I/126()) ' nin hadisle ilgili ،'/-

M üyesser f î şerhi M esâbihu's-siinne adlı eser i . ا€آ1ا هاا ' için bk. Katip çelebi. Kiişfu '--zunîuı ( 1638: Bagdadlı İsmail ?aâ. Hi'diyyc'tii'i-Arifîıı, Esm .١١ ,(tanbnl 1943^؛ âü'l-M iieUifûı ١’،' Âsârii'l-M ıısannifin (İstanbul 1951), 1,821.

^٢٠ Bu salasın, lA ( ^ 386 ,1/ ا ا vd.)nde geçen bili 9 3 2 'de . diğeri ise 889 veya 8 9 3 'te ölen €أ1 ^٧ ikisinin ■ا de hadisle ilgili eserleri bulunan ^ ii 'iıi^ l’den hangisinin kastedildiği anlaşılm am aktadır.

Kurtubî için bk. M. Şeınseddin اي [Günaltay]. islâmda Tarih ve h'Uiverrihler. ( ls ta n b u M 3 3 9 ) ,s . ه3م

ç. N. Atsız, Osmanlı Tarihine ٨ // Takvimler. 1. İstanbul 1961 (B urada neşredilen takvim lerden ilki 842/1421 yılına ait olup Tarsçadıı■; ikineisi 835/1431-32 tarihine, üçünciisii ise 843/1439 yılına aitti]■). Atsız, 856/1452 yılına ait takvimi \stanhn! Enstitiisii DerşiisTn\n üçüncü eildinde neşretm iştir; o. ûran, İstanbul 'un Fethinden önce Yazdmış Tarihi Takvimler. Ankara ا984;ئ ٧ . L. ^ اة naة e, "Sultan 11. VIuradMn y ıü ık la i'i ''. Tarih Derşiisi (İstanbul 1983), Sayı 32.

y azılm ış Osm anlI tarihi !؛aynakları olduğunu anlıyoruz. O rijinal nüshanın, biri yazılı diğeri sözlü (ş ifa h î) olma!؛ üzere iki kaynağı• bulunm aktadır. M ü e llif eserin! nasıl m eydana getirdiğini “her birini bir tevârîhten bulup cem ‘ idüp bu kitâb o lund ı” (M etin , 3*’) b içim in de belirtm ektedir. M eçhul m ü e llif yazılı kaynaklarım “aınmâ ba 'zılar dirler kim ” (M etin , 5■'), "râvt şöyle rivâyet/beyân ider/itdi kim (M etin , 5“, 6“, 8“, l^ 34 , 3إ 2 *',27 ,“2 ؛’, 7 \

3 9 “ , 5 9 6 5 ,’'6 4 ,(bه, “ba'zı tevârîlîde bu veçhile beyân itmişler”{}A&XÂn, 6 (’؛قgibi örtülü ifadelerle belirtm ektedir. Kim i ol^^lar için de “٠/ zam anı görm üş âdem îler" {Giese Anonimi, s. 9 / 15) ibaresi kullam im aktadır.

İstanbul ve Ayasofya’nın tarihçesi dışında Fatih ve oğlu Bayezid devirleri için r^vi sözüne yer verilmemesinden müellifin bu devirleri idrak ettiğini anlıyoruz. £serde bu düşünceyi destekleyen en öneı^^li delil ise Fatih ve Bayezid devirlerinde vuku bulan kimi olaylarla ة آ ا ؛1؛ olarak verilen kronolojinin ayrıntılı, yan! gün, ay hatta saatiyle b!rl!kte gösterilmiş olmasıdır. Olayların ayrıntılı bir bibimde Sarihlenmesi, yayınladığımın nüshada da görüleceği gibi ة96/1 *^ص9ا yılına kadar gelmektedir.

d) K aynak Değerleri^^

Anonim Türkçe kronikler, II. Bayezid ^öneminde ortaya çıktığına göre, bu padişah dönemine dair verilen bilgilerin orijinal olu^ olıâdığı hususu Ormanlı tarih araştırmaları açısından önem taşımaktadır. Bu noktanın açıklığa kavuşturulması ise, büyük ölçüde ؛آ €1آ الا اال bilinen çağdaş diğer kroniklerle k^rşılaştırılmasma bağlı bir durumdur, işte biz de bu düşünceden yola çıkarak işe sondan başladık ve iki kaynak grubu arasındaki tespit edebildiğimiz sadece öneı^li birkaç noktayı belirtmeyi uygun bulduk. Bunlar:

١. Şehzade Cem ûltan’ın saltanat davasına kalkışması üzerine م]ا Bayezid’in ؛talya seferinde bulunan Gedik Ahmed ?aşa’yı geri çağırmasına

X X X V I N e c d e t Ö Z T Ü R K

أ Anonim T ürkçe kroniklerin kaynak değerleri ê bu eserler üzerinde yapılan çalışm alar için bk. N. Oztürk, “A nonim Tevârih-i مسأ’ظصآ . «آ ٨■،-/ أ ' " • •lâkkm da”. XII. Türk Tarih Kongresi, Ankara 1994, s. 755-762.

dair bazı anonimlerde yer alan bilgi^^ Âşık Paşa-zade ve Neşrî tarihlerinde geçmemektedir.

■■ 2. Gedik ٨ا١ med Paşa’nm idamı hakkmda kim! anonimlerde şu bilgiler yer almaktadır:

"Sultan Bayezid ...ramazanun evvelinde Edrene’ye geliip şevval aymun altıncı gUni yek-şenbe gicesinde vezirleri ve ekâbirleri ve a yân u eşrafı cem‘ idiip Sultan Bayezid şarâb meclisin idiip o gice nısfu’l-leylde sâ'at-i zühalde nefs-i Edrene ’de Yeni-saray’da ekâbiri, a ‘yânı hii‘atleyüp bu meclisde merhum Gedik Ahmed Paşa ’yi sene 887yılmda şehîd eyledükden sonra

Kitabmın her yerinde Gedik Ahmed Paşa’yı öven Âşık Paşa-zade onun ölümünden hiç söz etmez. Neşrî ise Paşa’mn katlini, andan Edrene'ye varup Gedük Ahmed’i âhiretlik ٧ ”/ ه' آمحة ^ “andan Edrene’ye varup Gedük Ahmed'i âhirete gönderdi^'' ” biçiminde sıradan bir ifadeyle geçiştirmekte ve olaym tarihin! bildirmenêktedir.

Bu olayla ilgili Oruç Bey Tarihi’nde, “Sultan Bayezid ramazan a)!inun اآ،/ء^^ءمحء Edrene’ye geliip şevval ayımın altıncı gününde yek-şenbe gicesi Gedük

Ahmed Paşa'yi kati ءمح</ ء ،■” kaydı yer almaktadır^؟ .

Anonim tevârihlerdeki bu kayıtlardan ^nl^şıldı§ın^ göre. Gedik Ahmed Paşa’nın katledilişi halk arasında derin bir üzüntüye sebep olmuş ve ona êhit gözüyle bakılmıştır. Günümüz tarihçilerinin Gedik Ahmed Paşa’mn idamı ile ilgili verdikler! bilgilerin anon!m kroniklerden alındılı anlaşılmaktadır،؟؛.

Gi r i ş XXXVII

“٠٠ ”Cem Sultan Karaman’dan geliip /ءت،آ،،أ idüp Bursa şehrine geliip karâr idiip, Sultan Bayezid dahi Gediik A hm ed’i Pulya'dan getiinliip ...” (ATAO, Siileym aniye nr. Krş. O .’؛79 ,2765 ruç Bey, Babinger nşr., s. 131; Atsız n ş r . s. 130.

^ ؟ M etin. s. 131.M ehm ed Neşrî, Cilıân-nümâ (Th. Menzel nüshası), Fr. T aeschner nşr . . .2 2 2 ا,

ي Cihân-niimâ (M آ anisa n،نs ا٦ a s ا ). Fr. Taeschner nşr.. II, 314,O ruç Bey (B abinger nşr.), s. !32; Atsız nşr., s. 130.

M eselâ bk, I. H. Danişm end, lıahlı Osnıanlı Tarihi Kronolojisi (İstanbul 1971), i. 376; i. ١ . Uzunçarşılı. Osmanh Tarihi (A nkaral975^), II. 17^ vd.; M. H. Yınanç, "A hm ed

Paşa", İA. I. 193. G edik Ahmed Paşa’nm katledilişi için b k . ا . I I. Uzunçarşılı, ،•□ekerli ^٧؛ ٠ ■'

3. Saltanat davasına kalkışan Cem Sııltan’ı destekleyen, ancak C em ’in Rodos’a ilticası üzerine II. Bayezid’in merhametine sıkınarak İçel beyliğini, Osmanlı egemenliğinde kalmak kaydıkla, muhafaza eden âraman-oğln âsım Bey’in ölüm tarihini anonimler•؟ ve Oruç Bey؛؛؛ haber vermektedir.

4. II. Bayezid devri dı§ siyaset konularının başında gelen ineb^htı, ^ôdon, ôron ve Navarin gibi önemli liman kalelerinin ^ th in i anonim kronikler gün, ^y ve yıl olarak vermektedirler. Bu özellik sadece sözü edilen olaylarla sınırlı olmayıp, bu tür kroniklerin yazıldığı zamana yaklaşıldıkça çeşitli olayların daha d^t^^lı tarihlemelerinin yakıldığı görülıêktedir.

5. Anonim eski kürkçe kroniklerin önemli özelliklerinden birisi de yangın, sel, zelzele gibi tabii afetlerle, güneş ve ay tutulması gibi astronomik olayları kronolo]ik ayrıntıları ile birlikte bildirmeleridir.

6. Anonim eski Türkçe kroniklerde ilgi çeken noktalardan birisi de, II, Bayezid’in İstanbul’dan eski Osmanlı başkent! ©İlgası dolayısıyla önemini hâlâ koruyan £dirne’ye yahnt Edirne’den İstanbul’a gidici, Edirne’de yaylaya çıkması, avlanması gün, ay ve yılıyla birlikte verilmiştir, dolayısıyla bu ayrıntılar dönemin diğer Osmanlı tarihlerinde êk rastlayanâdığıınız türden bilgilerdir.

7. Yazarı bilinen kronikler, Osman Oazi adına ilk hutbenin âracahisar’ın 699/1299 yılında fethinden sonra okunduğunu, dolayısıyla Osmanlı beyliğinin bu tarihte kurulduğunu kabul ederler. Ekseri günümüz tarihçilerince de benimsenen bu görüşten farklı olarak çoğu anonim tevârihlerde 689/1290 tarihi gösterilmektedir.

8. Osman Gazi’nin Bilecik-Yenişehir bölgesini fethinden sonra (1299), iznik’i kuşatılası ve Bizans’a karşı 2? آ €l٦٦muz 1301’de kazandığı Koyunliisar (Bapheus) zaferi hakkında çağdaş Bizans tarihçisi

XXXVIII N e c d e t Ö Z T Ü R K

Gedik Ahm ed Paşa ار. Bayezid Tarafından Niçin K atledildi?”. Belleten. X X JX /115 (1965), s. 491-497.

M رم؟ eselâ bk. M etin, s. 131; Giese A nonim i, s. 117.• ٩ا Oruç Bey (âb in êr ٨^٢ .). s, 132; Atsız nşr.. 131. ؟ .

PachyiTieres’in verdiği bilgilerle Anonim Tevârih-i A l - i Osman"\axâ& bu konuda anlatılanlar tamamıyla uyuşmaktadırأ ئ . Anonim tevârihlerde sözü edilen savaş ve bundan sonraki gelişmelere dair verilen bilgilerin tarihî gerdeklere uygun olduğu, bu olaylarda geçen Taz. (Draz) A li hisarı, Taz ٨ /،' pınart^^ gibi yer isimlerinin günümüzde de yaşamış olmasından anlaşılmaktadır.

9. Rumeli fatihi Gazi Süleyman Paşa’nın vasiyeti ve ölümünden sonraki gelişmeler hakkında anonim tevârihlerde, yazarı bilinen tarihlerde yer almayan geniş bilgi bulunmaktadır■؛"؟.

10. Anonim Türkçe kroniklerin pek yoğunun harekeli oluû dolayısıyla, Osmanlı tarihinin özellikle ilk dönemlerine dair kinî yer ve şahıs isliklerinin uğradıkları imlâ değişiklikleri takip edilebildiği gibi, sözü edilen kelimelerin doğru olarak tespitinde ve oآ unn ٦ة smda araştırıcılara büyük bir kolaylık sağlayacağı şfıphesizdir■؟؟.

1 ١. Anonimlerde, kiıî padişahların yetkilerini kötüye kullanmaları ve haksız uygulamalarda طال lunn٦a!ar! sert bir dille eleştirilmektedir. Bunun tipik bir örneği ©snânlı padişahlarımı en otoriter olanı ?atih $ultan M ehmed’in icraatlarıyla ilgilidir. Anonimin yazarı, Fatih’in ¥eni-câmii, s e ^ z medreseyi, imareti ve bimarhâneyi yapan Mimar Sinan’ı hapiste niçin döverek öldürdüğüne bir anlam vergilediğini belirtııektedir. Mevcut yönetimlerin bu soydan haksız tutumları ile diğer kötü uygulamalarını yazarı bilinen tevârihlerde pek göremiyoruz, ûnun belki de önemli sebebi

م ؛ ء ا أ X X X IX

- ؟ ١ ١ ^ . İnalcık. "O sm anlı Tarihine Toplu Bir Bakış”. O sm anh/Siyaset ( in k a ra 1999), I . 4 4 VCİ.

■٩٩ Me.selâ ^k. yayınladığım ız n الاة٦ a (aşağıda sıra no 23), ؛ة ٧^ 6أا' ; Giese A nonim i, s. 8 (Azam at nşr.. s. 11 .١

٩■ M eselâ bk. Zikr-i Miilîili-i Â l-i Osman (anonim). TSM K . M ehm ed ا آ e ؛ ad Ktp.. nr. 700. 12 ؛1؛ت ' - ’ (aşağıda آا،ةل no 23); A TAO , Atatürk Ktp., M uallim C evdet ¥a?,m., nr. K-255, 12- ' ١ ؛ا “ (aşağıda sıra no ا ذ ); Cie.se Anonim i. N. Azam at nşr., 20 .ه vd. ; 1. ü . M erk. Ktp., TY., nr. 3976. 18. ؛’-20ء

M ؟■؟؛ eselâ bk. N. ö z tü rk , “ Erken Osmanlı Vekayinâm elerinde y e r !silile rin in ١n ٦ئأ s ا ; M alkara Ö rneği”. Uluslararası Osmanlı Tarihi Sem pozyum u Bilclifileri, İzmir, 8-10 Nisan 1999, s. 11-23.

İsimleri çokça bilinen bu yüzyıl ^ ٦٢ yazarlarınm hemen hepsinin devletin değişik kademelerinde çalışıyor olmaları ya da bir görev beklentisi içinde bulunmalarıdır.

12. Görülebildiği kadarıyla sözü edilen kaynakların b i z e en önemli özelliklerinden biri de ^ ٧ . yüzyıl ©sm^nlı top lusunun moral beklentilerine bir ölçüde de olsa eevap vermiş olmalarıdır. Şöyle ki, anonimin yazan ©sman-oğullarımn özellikle Rumeli yakasındaki fetihlerine, dârülharb olması dolayısıyla büyük önem vererek elde edilen zaferlere manevî bir anlam yüklemiştir. Mesela, Rimeli fatih! olarak ٥٨ bulan Süleyman Paşa’nın silah arkadaşlarına ve gazilere yaptığı vasiyeti niteliğindeki konuşmasında, ölümünden sonra düşmanın kaybettiği yerleri geri almak için harekete geçebileceği ve bu durum karşısında nasıl bir strateji takip edilmesi gerektiği üzerinde öneı^le durulmuştur. Nitekim ?aşa’nın bu yoldaki endişeleri gerçeklenmiş; onun ölümünü haber alan düşman ôlayır, G؟ libolu ve çevresini geri a lab i l ı^ k için derhal harekete geçmiştir, kuvvetlerini denizden yaptığı çıkarma ile güçlendiren düşman, asker sayısı ve silâh üstünlüğüne sahip bulunuyordu, ^ u avantajları elinde bulunduran düşman kuvvetleri ô lay ır’a doğru ilerlediklerinde, karşı k o ^ ^ a k ^üçte olmadıklarından moral bozukluğu yaşayan ve ne yapacaklarım şaşıran gazi kuvvetlerin yardımına ^٠ atlılar, gayib erenler ya da ricâl-i gayb olarak adlandırılan manevî kuvvetler yetişmiştir■؟ . Benzeri motiflerin, îmi ©smanlı kaynaklarında Sultan [إ . Bayezid döneminde Saray-Bosna ve civarına yapılan akınlarda geçtiğini görüyoruz. Bununla, ©smanlı devletinin kuruluşundan o güne k^dar elde ettiği askerî başarılarım yüceltmek, bunları yaşatmak, ya da ordunun gaza ve cihad ruhunu yeniden harekete geçirerek, ordu ve toplumu yapılacak yeni seferlere hazırlaıâk amacmın güdüldüğü anlaşılıâktadır. □oğrusu. Sultan ١١. Bayezid dönemine bakıldığında böyle bir y٠٢٧ı أ٦ال haklı kılacak şartlar da yok değildir. Başlangıçtan itibaren

XL N e c d e t Ö Z T Ü R K

ء؟■ N. ö ztiirk , “Rumeli Futuhatında A tlılar” , K ubbealtı A kadem isi K ültür ٢؛، Sana t Vakfı A vrupa ’y a Hk Adım Sem pozyum u, Gelibolu, ا Kasuiı 1999; ■‘Rum eli Fetihlerinde M anevî U nsurlar” , Çanakkale O nseki: M art ün iversitesi Osmantı Devletinin 700. Kuruluş Yılı K utlam a Program ı, 9-10 A ralık 1999 (H er iki yazı da baskıda).

Anadolu ve Rumeli yakasında birbirini takip eden seferlerde elde edilen askerî başarılar, özellikle İstanbul’un fethinden sonra yoğunluk kazanmış, ancak Fatih’in ölümüyle seferlerin hızı kesilmiştir, êr^kten, 11. Bayezid saltanatının en azından ilk yarısında ordu ve toplum, daha önce kazanılan zaferlerin özlemini çekmekte ve bir an önce o muhteşem asker? zaferlerin süslediği tabloyu yeniden görmek istemektedir. İşte, asker zümresinin ve halkın bu beklentilerine tercüman olmak isteyen amatör tarihçiler, uzun yıllar önce meydana §elen kimi olayları pra§matik açıdan ele alıp, bunları manevî motiflerle süsleyerek ilgili çevrelere sunmuşlardır, ^ öy^ ce onlar, asker ve halk tabakalarının rağbet §österdiği bu tür haberlerin, eskiden elde edilen zaferlere yenilerinin eklenmesi noktasında, ordunun savaş istek ve arzusunu harekete geçirecek itici bir güç olacağım düşünmüş olmalılar.

ôlayır’ı ger! almaya kalkışan Bizans güçlerine karşı şehri savunan yetersiz salıdaki ©smanlı kuvvetlerinin yardımına yetişen manevî kuvvetler görünümündeki boz atlılara dair Anonim kürkçe kroniklerde verilen bilgiler, tarihi kıymeti yanında, halk arasında eskiden beri yaşayan kin i inanç ve düşünüşlerin, ^ ٧ . yüzyıl Türk toplumunda yaşamaya devam ettiğini göstermesi bakımından da ayrı bir değer taşımaktadır.

kısaca belirtmek gerekirse, anonim Türkçe kronikler Osmanh devletinin ilk iki yüz yıllık tarihi iîn doğrudan ya da dolaylı olarak, daha sonraki tarihçilerin dayandıkları asıl malzeme olduklarından OsmanlI tarihçiliği için büyük anlam ifaê ederler. Bilindiği gibi, ©smanlı devletinin kuruluşundan sonra ortaya ^ıkan olaylar, sistematik olarak, ancak bir buçuk yüzyıl sonra kayda geçirilmeye başlaı^ıştır.

Gi r i ş XLI

e) Türkiye Kütüphanelerindeki Anonim Tevârih-i Â l-i Osman Nüshaları^^

١. ibtidâ-i Tevârih-i Â l-i Osman (أ . ü . Merkez Ktp. TY. ibniilemin ■٦٢. :؛؛؟-(3202

48 yap., ا ا st., harekeli nesih.

Başı ( ١ ؛ ): ibtidâ-i Tevârih-i Â l-i Osman, halleda'tlâlııı miilkehıı.

Âl-i O sm an’un ibticlâsı buciur içim Hazret-i R isâlet hicrettin sene 6 5 0 . ه ا zam an !،im K onya tah tm a Sultan Alâedciin pâdişâh idi. Yunan m em leketine hükm iderdi...

^ m :(’؛48) )،»٠ etâr-i m evcûdât ê m enba‘-ı sa ‘âdât, zübde-i evlâd -1 Âdem, m ükerrem , m utahhar-i âlem, nebiyyü’s-sakaleyn. im âm ü’l-âlemîn M uham m ed M ustafa sa lla ’llcihu aleyhi ve sellem sekiz y،؛z toksan hicretine gelince, sene 890.

2. Tevârih-i Â l-i Osman (i. ü . Merkez Ktp. TY. nr. 3704);

١١^ yap., ا و st., nesih. OsmanlI devletinin kuruluşundan 896/1490-91 yılına kadar gelmektedir.

ب1؛’:) مم(ء

B unca târihler kim olm ışdur ayan G önlüm e bir nesne düşdi nâgehanDahi söz o söze ilhâm dur Çâresi nediir anun itm âm dur

Sonu (112'’): M übarek safer ayınun âhirinde gelüp İstanbul’da karâr itî, hicret-i ^ e ^ ’nün sekiz yüz toksan altıncı yılında, ve’s-selâm ale’d-devâm , tem m et-i tam â^ .

3. Tevârih-i Â l-i Osman ( إ ءل . . Merkez Ktp. TY. ! ١٢.و ^?);

73 yap., !5 st., nesih. OsmanlI devletinin kuruluşundan 959/1552 yılına kadar gelm ektedir.

Başı (1 ٦ : H âzâ Kitâb-I tev â rih -i Nesl-i Âl-i Osman Gazi

Hikâyetde böyle g^türm işlerdür kim Nesl-i Âl-i Osman Gâzi ibn £r-duî‘ul bin Süleyman Şâh Gâzi Kayd A lp bin Kızıl ^ o g a ...

XLII N e c d e t Ö Z T Ü R K

و آ Kimi anonim tevârih nüshaları iîn bk. N. Atsız, “İstanbul K ütüphanelerinde Bazı tan ın m am ış OsmanlI Tarihleri“, Türk K ütüphaneciler Derneği Bülteni, ٧ /^ . Ankara 1957.

؟■ ؟ H. Doğru tarafından yüksek lisans tezi yapılm ıştır (M. ü . Sosyal Bilim ler E nstitüsü, İstanbul 1986).

Sonu آل'73) : Pes Rum-ili gazileri dahi İcâfıriin ardın سم’-اسأاا İcâfiri kılıçdan geçtirdiler, ^ i r can !؛urtulm adı. Bu fetlı şa 'ban ayında vâki‘ oldı, hicrettin آء ؟ ene 959, tokuz ytiz elli tokuzda vâk i‘ oldı.

4. Tevârih-İÂI-İ Osman (أ . ü . Merkez Ktp. TY. tır. 3976):

149 ya^., 19 st, ta 'lik . OsmanlI devletinin kurulurundan 892/1486-87 yılına kadar gelm ektedir.

Ba^ı (1؛■): B is ın i'llâ h i’r-rahnıân i’r-rahîm

El-ham diU i'İlâhi R abbi'l-âiem în, ve's-sa lâ tü v e ’s-selânıü alâ M uham m edin ve aiâ âlihi ve sahbiiıi ecm a'în . Keyfıyet-i zuhîîr-1 ^1-i Osman edâme 'liâhu eyyâm -ı saltanataiıum ilâ â h ir i’z-zanıan, bu hânedân -1 aliyyenün silsile-i neseb-i ihyâ ve izâmı Yâfes bin NCih a tey h i’x-xelâma m üntehî olmak tizere ibtidâ-i zuhurları Tûran zemîn M averâiinnehr’den olu^ cedd-i a ‘!âları Kayı ؛ ân kabâil-i Ttirk’den bir tâife ile Iran zem ine ve and^n êmine-i Ahlad taraflarına güzâr v^ yüz yetm iş seneye karîb ٠! diyarda ... karâr itm işler idi.

Sonu آل148) : ... hإآc ٥m id،t^ ol dilâveri şehîd eylediler, temmet.

5. Tevârih-i Â l-i Osman (Siileymaniye Ktp. Vehbi Efendi nr. 1233):

96 ya^., 17 st. 91 “dan sonraki yapraklar boş olu^ eser karton ciltlidir.

Başı (1 Tevârih-i Â :(’ا l-i Osman ve Besmele.

Bunca tâı?h!er ki olm ışdur beyan Gönlüm e bir nesne düşdi nâgehan Dahi sözler vesvese ol ilhâm dur Çâresi nedür anun itm âm dur

Sonu Sultan :(؛؛96) M uham m ed ôstan tin iyye 'y i feth itdükde içine girüp bunca acâib ve garâib binâlar tem â^â idüp

6. Tevârih-i Â l-i Osman (Süleymaniye Ktp. Hüsrev ?aâ ٨٢. 386):

117 yap., 15 st., nesih. Osmanlı devletinin kuruluşundan şevval 966/tem m uz 1559’a kadar gelm ektedir.

Başı ( 'ا B :(أ ism i’Uâlıi’r-rahm âni’r-rahînı

Evvel ki Tevârih-i Â l-i O sn ıan 'âm ve gayri acâyib Şikâyetler kim ilerü zam anda vâki‘ ة ln٦ışه ur. Her birini bir tevârîhden bulup ve cem ‘ idüp bu kitâbı te ’lîfey led ü m kim tâ bizden sonra sözlerim üz yâdigâr kala.

Sonu Sultan :('؛117) M ustafa... Yusuf'ça H an’ı tutup ve babası Sultan M uham m ed’e gönderdi.

M üstensih: ^êhmed b. Hüseyin, istinsah tarihi: İstanbul, şevval 966.

7. Tevârih-i Â l-i Osman (Süleymaniye Ktp. Ayasofya nr. 3018):

136 yap., 13 st., nesih. Osmanlı devletinin kuruluşundan İstanbul’un ve A yasofya’nın o^ıân lı öncesi tarihine kadar gelmektedir.

هاا ؛ ? XLIII

Başı ( ١٦: Hâzâ^ اا Tevârih-i Nesl-i Âl-i Osman Gâzi ا-طق

Hikâyetde böyle getürmişlerdür kim, Nesl-i Âl-i Osman Gâzi ibn Er-duğrul bin» Süleyman Şâh Gâzi bin Kayd Alp bin Kızıl Boga ...

Sonu (1^^“): Frenk la‘în Kanatur’ı getürüp Kostantin’e beğ ildiler. Galata ol ecilden ^renk elinde kaldı.

8. Tevârih-i Âl-i Osman (Siileymaniye Ktp. Fatih ١١٢. 4206);

139 yap., 13 st., nesih, yazılı kısım kırmızı çerçeve içine alınmıştır.

Başı (1 أم ؛(; îkâêt-i Zuhûr-I Âl-i Osman

Râvîler şöyle rivâyet iderler ki Acem i^l?minde Tebrîz havâlilerinde ^،؛rkmen, tîr ü seyf, kabîlesinün bir beî var idi. İsmine Ahmed Beğ dirler idi ve gâyet nâm ٧ san sahibi ve on bin mikdârı güzide asker sâhibi idi.

Sonu (OÇ؛): Ba'dehû Şâh Nûşirevan Bağdad’a âdem gönderüp pederinün hazînesin getürdüp pederine validesine türbeler yapup ve hayratlar yapup ruhların ^âd eyledi. Bu cihan anlara kalmayup heman âlemde isimleri kalup bu hikâye anlardaıi yâdigâr kaldı.

Bu nüsha, 19 muharrem 1264/27 Aralık 1847 tarihinde Yusuf Saî tarafından İstanbul’da yazılmıştır.

9. Tevârih-i Âl-i Osman (Siileymaniye Ktp. Ayasofya !١٢. 2705);

9 yap., 15 st., nesih. Başlangıçtan 960/1522-23 tarihine kadar OsmanlI tarihinin anlatıldığı eser, bir derginin 68'’-79“ arasını işgal etmektedir. Eserde, Osmanlılarm başlangıcı hakkında verilen bilgiler diğer tarihlerden biraz farklıdır. Meselâ, Ertuğrul Bey’in babası İsfahan vilâyetindeki âman şehrinden l^ürmüz Ebûbekir adında bir! gösterilmektedir. Ertuğrul Gazi’nin gördüğü rüyâyı tabir eden şahıs ise Selçuklu sultam Alâeddin’in vezir! Abdülaziz’dir. 971/1563 yılında İstanbul’da İstinsah edilmiştir.

10. Tevârih-İÂI-İ Osman (Millet Ktp. Ali Emîri, Tarih ٨٢. 144);

Başı (lS:Der-beyân-ı Tevârih-i Al-i Osman

Râvîler ؟öyle rivâyet iderler k! Acem iklîminde tebrîz havâlilerinde ... ^ürkman taifesinden nâm u şân sâhibi ... var idi. Acem şâhı dâimâ kendüden havf iderler idi. İsmine Ahmed Beğ dirler idi.

Sonu (51،): Sultan Bayeîd gelüp oğh Sultan Selim Han’ı taht üzerinde gördi...

11. Tevârih-i Âl-i Osman (Millet Ktp. Ali Emîri, Tarih nr. 1159);

113 yap., 9 st., harekeli nesih. Baştan birkaç yaprak eksiktir.

Başı (1ف): Ammâ ol ma‘zul müfti kendü kendüne fikr eyleyüp bu Hüseyin Şâh’ın devletine ve kendüye hiyânet murâd eyleyüp ...

^ ٧ ٧ Ne c d e t Ö Z T Ü R K

Sonu (113'’): Sultan Selim Han hazretlerinin cülûsı hicret-i Resul hazretlerinin tokuz yüz on yedi senesinde idi. Sultan Bayezid-i Velî hazretlerinin saltanat• otuz ؛،؛! senedir. Tarnâm il،i sene dah■ hayâtda olup merhûm old،.

ا ^. Tevârih-İÂI-İ ٠ ^ ^ « (Arkeoloji Müzeleri Ktp. !١٢. 1331 )وء:

356 s,, 13 st., harekeli nesih. Baş ve sonundan eksiktir.

Başı: Alâeddin dahi dileklerini kabûl itdi.

.Bölük halk■ ile ...•««»؟■

13. Tevârih-i Âl-i Osman (Arkeoloji Müzeleri Ktp. nr. 376):

142 yap., 25 ؟t., rik‘a. 616-926/1219-1519 tarihleri arasındaki olayları ihtiva eder. 1215/1800 yılında istinsah edilmiştir.

١٩ Tevârih-i Â l-i Osman (Arkeoloji Müzeleri Ktp. ١١٢. 383):

' 44 yap., 31 ^t., nesih. OsmanlI tarihinin başlangıcından 973 /1565’e kadar gelm ektedir.

15. Tevârih-i Âl-i Osman (Topkapı Sarayı Müzesi Ktp. Revan Köşkü nr.,1101):

130 y»p., I7 st., okunaklı, iri nesih.

Başı (1“): Târih-i Âl-i Osman.

?eyâmh^rler tarifi hakkındaki (1 ا16“ر bir girişten sonra yeni bir başlık verilmeksizin ^smanlı tarihine geçilir. ... Şöyle rivayet olunmışdur ki [Osman] Gâzi b. Er- tu^ru، b. Süleyman b. Sungur... alâ hâzâ işbu on sekiz neferdür ced be-ced tâ ibn Yâfes’e çıkınta.

Sonu (129“): ... hicretün sene 955 târihinde mâh-1 saferOn on tokuzuneı güninde pâdişâh dahi İstanbul’dan çıkup Acem diyârına do^rı azn. eyledi. 130“-131“’da 956- 1014/1549-1606 yılları olayları hakkında kısa kayıtlar yer almaktadır.

16. Tevârih-i Âl-i Osman (Atatürk Ktp. Muallim Cevdet K-255) ؛’؛؛ ;

104yap ., 17 st.. nesih.

،ثا،ء ؛■(’:)

Gi r i ş XL V

و؟ 12, 13 ve 14 no.lu nüshalar iîn bk. N. ا ا ^ةاأ ا , “İstanbul Arkeoloji füzeleri kütüphanesindeki Tarih Vazmal^rı”, ^ ؛٢ ، Dünyası Araştırmaları, Sayı 63 ( 1989), s.129-175.

٥٠ A. Birbiêr tarafından yüksek lisans teî yapılmıştır (M. ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1989).

Akl ol ucdan yigrek idi bî-güm an Lâ-cerem sonra olur mı anlardan ayanSonra g^ldi enbiyâdan 0 R ا esûlH âtem oldı ،ل kamudan eşref ol

Sonu Sultan :(’؛104) Bayezid... gurre-i mâh-ı m ul٦a٢٢em sene 8 9 6 ’dan sonra safer a^m un âhirinde K ostantiniyye’de geliip karâr itdi.

١?. Tevârih-i Â l-i Osman (Bursa Arkeoloji Müzesi Ktp. E. 50/643/ Siileymaniye Ktp. Mii؛rofiIm Arşivi nr. 1427):

97 yap., 13 st., harekeli nesih. ^ a ؟ lang؛^ a n 896/1490-914 yılm a kadar gelm ekte olup 935/1528-29 yılm da istinsah edilmiştir.

Başı ( ! K :(’؛ itâb-ı Tevârih.

Hikâyetlerde getürm işlerdür ki, ^^sl-i Âl-i ©sman Gâzi ibn £r-du^rul ibn Süleyman Şâh Gâzi ibn Kaya Alp ibn Kızıl Boga ... ibn Tozak Ağa alâ hâzâ otuz sekiz net'erdür.

Sonu B :('؛97) ursa şehrine kuşlık vaktinde kazâ-yı âsüm ânî hades vâki‘ olup âteş peydâ olup çarşular ve dört bin ev m ikdân yanup helâk oldı, tem m et bi-avni’llâh i'l-m eli^-i Vehhâb, tî vaktiM-asr, sene 935.

18. Tevârih-i Â l-i Osman (Türk Tarih Kurumu Ktp. !٦٢. 41):

Başı (1ط): £vvelki Tevârih-i Â l-i O snıan’dur, ٧ ^ gayri aeâyib hikâyetler kim, iler(؛ zam anda v âk i‘ olmışdıır. her birini bir tevârihde bulup ve cem ' idüp bu kitabı te ’lîfey led iim ki٨٦ tâ ki bizden sonra sö z lerim iz yadigâr kala.

Sonu (1 2 i '’): Sultan ûsta^ 'a ¥ u s u ^'؛ a n 'ı sıûp ve g r is in kırup Yusuf’ça lân’؛ dutup ve esir idüp Kostantiniyye şehrine babacı Sultan ^ u h a m m e d ’e gönderdi, hicretün sekiz yüz yetm iş yedi yılında vâki‘ oldı ve bu kitâb dahi burada tam âm oldı.

N esih le ^^zılan ve yer yer beyitlerin de bulunduğu bu nüshada I22"-I27 ”؛ de OsmanlI padişahlarm ın bir listesi yer alm aktadır. ٥٧ anonim , özellikle kronolc>؛ik açıdan benzerlerinden biraz farklılık gö،sterm^ktedir.

19. Tevârih-i Â l-i Osman (Tür^ Tarih Kuruttu Ktp. nr. 85):

Başı (1ف): Hikâyetde getürm işlerdür kim nesl-i Âi-i Osman Gâzi ibn Er-tuğrul ibn Süleym an ؟ âh Gâzi...

^'٠«،( (244 Â ... :(’؛ hirü 'l-em r Uzun Haşan kahr olup leşkeri m ünhezim olup tağıldılar. ٧ e ekser leşkeri kırılup bt'ıyükler giriftâr oldı. hieretün bu yılm da sene 878.

£serde manzum parçalar da bulunmaktadır. Harekeli nesihle yazılan bu nüsha 1243/1827-28 yılında kopya eddıîştir.

XLVI N e c d e t Ö Z T Ü R K

20. Hâzâ Kithab-ı Tevârih-i Âl-i Osman (Türk Tarih Kurumu Ktp. nr.117):

1) ومء؟ب ): Bu kitâb Tevârih-i Âl-i O snıan 'âw ve hikâyetlerdür zikr ^ ١١٨٧!■. Ve ilerü zam anda vâki‘ olm ışdur. Her birini bir tevâriİlden bulup cem ‘ idüp bu k i^ b d a dere oiundı kim kendüden sonra yadigâr kala.

Sonu (228): Sultan Bayezid hâzır olan askerile Sultan Cem ardm ca K aram an’a kovagitdi. A ndan Cem Sultan A bdullah’ı Karaman tahtına pâdişâh diküp karâr itdi. h؛eret،ln bu yılında [boşj vâki‘ oldı.

llarekeli nesihle yazılan ve yer yer beyitlerin d^ bulunduğu yazm ada tarih ler kırı™zım ürekkeple yazılmıştır. £vâil-i şa ‘ban 930 yılında ko^ya edilm iştir.

21. Tevârih-i Â l-i Osman (Siileymaniye Ktp. Mikrofilm Arşivi nr.م ا :2765

88a+9 yap., 13 st-, harekeli nesih. Kimi a raş tırc ıla r bu eserin M evlana ^ ٥^! FâzılÇ eleb i’ye ait olduğunu zannetm işler ise de, bu doğru değildir. Söz konusu eêr anonim tevârihlerden biridir. 11. Bayezid zam anında yazılm ış olduğu tahm in edilen bu kronik, daha sonra m uhtem elen başka bir! taral'ından devam ettirilıîş ve 920/1514 yılına kadar getirilm iştir. 1. Selin ı’den merhum diye bahsedildiğine bakılırsa, ilâve edilen ve o ld u k la kısa geçilm iş kısm ın 1. Selim ’in ölüm ünden sonra yazılm ış olduğu rahatlıkla söylenebil![■.

Başı [!]: Hâzâ K itâb -1 Tevârilı-i Âl-i Osman

Bism i’llâhi'r-rahmûni'r-rahîın. Ve bihi nesta'în. El-hanuliili'llâhi Rcıbhi’l-âlemîn.

Sonu Ve bu târ!hde Sultan :('؛88) K orkud’ı kati eyledi. Ve andan soni'a azim le ş le r cem ‘ eyleyüp K ızılbaş’a vardı, hezim et kıldı, sene 920.

2^. Tevârih-i Â l-i Osman (^©pkap! Sarayı Müzesi Ktp. Revan Köşkü nr. 1100)ة ئ :

139 yap., 15 st. Küçük bir anonim ه smه nlı tarihi ، tn bu eser, OsmanlI devletinin'.؛' ' 11. S eh m ’e kadar (975/1567-68) m eydana gelen olayları tasvir etm ektedir.Yaprak 10?'” den itibaren Emîr Sultan tarikatine m ensup BursalI M ehıned Şevki b. M ehm ed isnıindeki zâtın 962/1555’de yazdığı h'lenâkıb-ı Emir Sultan bulum âkt^dır. £ser m ensurdur.

Başı ( ] Hâzâ :(’؛ Kitâb -1 Tevârilı-i Âl-i Osman

Sultan Selim-i sân? ibn Sultan Süleyman Han-I G âzi’ye gelince...

ه ا ء ا ? XLVI1

٢١١ N. ö z tü rk , “Yeni Bir Anonim '^ v â r ih - i Âl-i Osman N üshası ve Bir D üzeltm e”, P ro f Dr. Hakkı /آاءءء-ا،ءد Yıldız A rm ağanı (Ankara 1995), s. 443-448.

؛٦ ^ A. Akgün tarafından yüksek lisans tezi yapılı^ıştır (M. 0 . Sosyal Bilim ler Enstitüsü, 1988).

Sonu ( ١ ?): ... hicretün sene 975 vâki‘ oldı. ٧٠؛ devringisi yılında Sıngun seteri vâki‘ olmışdur.

Muhtasar yazılmış bu tevârîh iy hüman Bu tevârîh bu araya yazılmışdur ve’s-selâm

23. Zikr-i Mülûk-i Âl-i Osman (Topkapı Sarayı Müzesi Ktp., Sultan Mehmed Reşad ve Tiryal Hanım Ktp. nr. 700)ة أ :

86 yap., 19 st., iıarekeli ^آاا$ء. Ertuğrui Gazi zamanından 896/1490-91 yılına kadar gelen ،)!ayları anlatır. 1032/1622-23 yılı rebî'ülâhir ayında kopya edilmiştir. Baş tara^nda ve muhtelif yerlerde manzum parçalar bulunmaktadır. Bu yazmanın sonunda, sonradan eklendiği anlaşılan, Osman Gazi’den [. Abdiilhamid’e kadar olan padişahların dokumları, tahta çıkışları, saltanat süreleri, Ömürleri ve nerede gömülü olduklarına -dair bir soy kütüğü bulunmaktadır.

Başı ( I ١; ،■(٢ -،■ Mülûk-i Âl-i Osman ve Gazevât-ı îşân

Bunca târîhler ki olmışdur beyan Gönlüme bir nesne düşdi nâgeharâ^ı sözler vesvese ilhâmdur Çâresi nedür anun itmâmdur

Sonu (86“): Sultan Bayezid... safer ayınun âhirinde şehr-i Kostantiniyye’ye gelüp karâr eyledi, vailâhua'lem b i’s-sevâb.

Türkiye kütüphanelerindeki anonim tevârihler'm sayısının bu kadarla sınırlı olmadığı, daha ء^ة€ de belirtildiği îbi êr^k saymm bunun bir hayli üzerinde olduğu tahmin olunmaktadır, êkl! Özellikleri kısaea belirtilen bu kroniklerin bir kısmı »٠٢؛ : Bey TarihVnın muhtasar nüshaları da olabilir. ^ ٧, ayrı bir ؟ allamayı §erektirdiğ!nden, bu hususta herhangi bir kanaat belirtmeyi uygun bulmadık.

Çalışmada takip edilen yo l

Yayına esas aldığımız anonim tevârih (yukarıda nr. 23’teki nü^â) harekeli nesihle yazılmış ise de, imlasının ^ k doğru olduğu söylenemez. Kim! yerlerde bazı kelimelerin yazılmadığı, bazı olayların kısaltıldığı görülmektedir. Söz konusu metnin kronolojisi de pek düzenli değildir; bu gibi eksiklikleri, karşılaştırdığımız Giese Anonimi ile bir ölçüde gidermeye ^ lıştı^ . Metnimizde kısaltılmış olan önemli kim! olayları ^ ie se ’den yaptığımız aparmalarla genişletmeye a lış tık ve bu alıntıları çeviri metinde

XLVIII Ne cd e t Ö Z T Ü R K

Her ne kadar bu yazma üzerinde M. Pekmezci tarafından yüksek lisans tezi آ-ةyapılmış (M. ü . Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1988) ise de, hatalı okumaların çokluğu sebebiyle öğrenci çalışması olmaktan öteye gidememiştir.

italik oiarai؛ gösterdik. Metnimiz ا٦ e٢ ne kadar 896/1490 olaylarıyla sona eriyorsa da, biz bunu Giese Anonimi ile sürdürerek II. Bayezid devrinin sonuna kadar getirdik.

Metnin imlasına ki٨٦i durumlarda küçük ölçüde de olsa müdahalelerde bulunduk. Çeviri metinde, s i r k ç e kelimelerde kelime sonlarındaki b/p, c/ç biçiminde gösterilmiştir. Arapça ve harsça kinli kelİ!êlerdeî uzun vokaller gösterilmemiştir. Metni işaretlere boğmamak düşüncesiyle çeviri metinde mün^kün olduğunca basit bir transkripsiyon uygulanmıştır.

■'؛ ا ه ؛ XLIX

OSMANLI KRONİĞİ( M e t i n )

Bismi’llâhi’r-rahmâni’r-rahîm

ZİKR-İ MÜLÛK-İ ÂL-j OSMAN

Gönlüme bir nesne düşeli nâgehan

Çâresi nedür anun itmâmdur

Hâleti vü sîreti dinmiş idi؟

Kalır idi anlara pîş ü milır ü kem

İşit imdi nicesidür bediini؟■

haJka ideridi ayan ’؛Zulmden

اaآ kan ile؛؛ lerini£! مثا»٦٦adا

Adi îbi halka ol asan gelür؛،؛

Eydelim şimdi ki anda y©k halel

Zikre getürelim ehl-i adli hem

Hem müsülman idi ol hem dâdger

Bunca târihler ki olmışdur beyan؛

ah، sözler vesvese ilhâmdıır^

Ol melikler k ’ilerü^ g^^nıiş idi

Kimi kâfirdi kimi ehl-i sitem^

Ol Moğol sııltanlarınun adlini

İtmediler an! kim Cingiz Han

velî kânûn ile ؟Zulm iderlerdi

ا Zulm^ 0ااآ kim kânûn tarîkiyla

Vardur ol sözlerde çok dürULzelel"

Çün anıldı ol kamu ehl-i sitem^'

Analını ol beğleri kim ser-te-ser

Bunca târihler ki ، ا ؟اآأاااآ لد( b؟ yan T: Bir nice târîiiler olm ışdur ayal ؛اilerii T: - ilerü G آ<ا

dinm iş idi T; geçm iş idi Gehl-i sitem G: il ٧ sitem Tnicesidür bediini G: nice idi şerhini T

zulmdenT: zulme(؛ Giderlerdi T: itd ilerG

kan ile T: hım ile Gta rîk ıy la T :h a y fıy la G

g e lü rT : oluı Gçok dürlü zelel G: kay çok zelel T ehl-i sitem G; ehl il sitem T

4

7

A n o n i m

Geydiiği vi'ı yidiiği malı helâl

Bunlarımla ©lala]■ anlar tamâm

İşit İllâ i‘tirâz itme bana

Olar aşağa niçün geldi dime

bilür ؟؛Fikri olan bunı kim didim

Kamıısmun işi kâ؛irle cidâl؟■'

Anlan؛4 eydeliim bulalar ihtitâm

sana ؟؛؛Bir gazâvet-nâme düzeyim

geldi dime ’'؛Gaziler sonra nice

Sonra gelen ön gelenden yeg olur

T؛8 E V Â R ÎH -İÂ L -ÎO SM A N V E GAZAVÂT-1 ÎŞÂ N

akl u hayât ü hem vücûd ٥ Kudret

Lâ-cerem؟؛ olur mı anlardan ayan؛؛

kamudan e^reôl ؛Hâtem oldı vii

Fazi ile oldur anlara nâsıh olan

Fazi ile oldı kamunun hâtenî

01 alemden pâdişâh olur mı kem

geltir تتkaruالHer has ü hâşâk y

Bu söze hüccet ki yokdur ana red

Sordı n ’olıır hâl-i gâzi şehîd

Hak insana ^ ^ z itdükde cûd ؛ird¥

Akl ol ucdan yegreg idi bî-güman

Sonra geldi enbiyâdan ol Resul

Dört kitâbtın som Kur’an’dur gelen

Kamudan çün sonra geldi âdemi

Pâdişâh aşağa yukarıı alem

meknûn b ah rk a ‘rm daolur هالآ-آ-ا

Tebbet ile Kulhuva’llâhu ehad

Bir gün ol Sultan Alâeddin sa‘îd

ci c l f ı l kı t f l l G

bulaiar ihtitSm T: sözi hitâm G düzeyim T: düzeyin G nice T: nişe G l<im didim G: êm direm T

Tevâi'îh-i Â l-i Osman ve Gazavât-1 îşân T: Nazm-I Â/-İ O sm an Nesi ber-Nesl G M etinde “lâ-cerem sonra" ise de vezin gereği ■■|â-cerem" olur mı anlardan ayan ٢: oldı anlardan ayan G

vü T: - G

yukarıı T: yu kanıya G

vü G; - T

16

1«1ال

20

،R O N I C İ،N L I

KISSA-İ GÂZİYAN24

ها؟•ث-]ا Gâzi !©١٦٧١٦ !١^^٢١ bî-teşvîş ا

م ا53سألة Lâ-cerem hoş 0ا

Şirki çirkinden bu yiri arıdıır؟؛؛

püşt ü penâiı-ı eiıl-i dîn هاآ؛ Gâzi ا

sa‘îd ه ö؛؛ diridür ا ld i sanma kim

٨١٢٣ Ol ölmez bil ki^^ zinde câvîd

kim gâzi uralar ana ad ه1ه Gündüz Alp Er-tıığrııi annnla bile

yoldaşı ا ا ا ا ا د Olm 3ت ışıdı ol volda

Katına geldi halayık yügine

in‘âm eyledi ٧ Yohsııla İhsan

Ki iller urup kati ideler kâfiri

Lâ-cerem ©İdi cihanda nâmdâr

itdi leşker dâr-ı küfri pây-nıal

ildi am kiı^ gazâ key iş olur^

Gâzi olan Hak dîninün âleti

Gâzi olan Tanrı’nun ^rrâşıdur

Gâzi olan Hak kılıeıdur yakîn

Ol ki ola Tanrı yolında şehîd

Hak katında rı^k içinde dür olur

?es heves itdi k’ide ol birô cihâd Leşkerini cem ‘ idüp girdi yola

i؟O ğuz’dan çok ki [’'2]؟■ا Dahi Gök Alp hem

Konya’dan ÇLİn geldi Sultan-öni’ne^

i 'zâz u ikrâm eyledi ؟^Baylara

küfre saldı oradan çeri ه ق آ - ا

Anda Er-tuğru! ço^ itdi kâr u zâr

mal ؛آ gene ؟aldı çok ٧ bî-had il الآ0ا

Kıssa-i G؛îziyan ■٢: - ن(i teşviş G؟i ا': '^^ ا؟أ آا أ haşi'i ا-

o l ı s a r d ı ı r o la s ıd u r G '٦ ilkinden vuru an d u r؟ an d u r G; Şehri 1آ'ا( ' ١٧! jirki çirkinden؛

ol ölm ez bil ki G; ölm ediler helî T

b i r T : - G

hem G: - T'٦ ol yolda amn G: ol volda volda

Sultan-ön i'nc G: Sııltan-yögi'ne T baylara T: beğleıe G

çok Cı: - T

24

27229

(آ.ل

31

3أ34

oidıığın revan ؟؟zaman İşidicek kâfir ه[ Tatar a^^îa آ أ اا İtmiş (آلة $اأاBuluban fursat girii il Lirdıiar Ahdi bozup girii gine durdılar

k iş ana€٦٦[nةBu haberden irdi çok teşviş ana Lâ-biid oid] girti d

Virdi ol etrâfı Er-tuğrui’a şâh K ’ide d e f în ehl-i küfrün sâl ii mâh

feth oluban rûzî ana Döndi gitdi girü Konya’dan yana ؟؛؛Bu kadar

4

HURÛC-I ER-TUĞRUL؟؟

Uydı anda ^ k kişi Er-tuğrul’a Olur iş k!]^ dâniş ile doğrula

berkitdi ol Hak yolma cânmı terk itdi ol جالا uyanlarla 01 ^ة

Yürüdi Söğüd iline geldi ol Kılıç ile ol arayı aldı ol

Bunun üstine çü geçdi az zamail Yüzüni dönderdi andan bu cihan

Osman kaldı anun yirine هل،Gitdi Er-tuğrul cihandan yirine Oğlı

O^man bir ulu gâzi ki ol Nireye kim vardı ise buldı yoH 011؛

^^Nice kim döndi döniser âsman Âdemîleri öğüdür virmez aman

J Bir değirmendür bu çarhı tîz-gerd Kim öğütdügin un ider tîz-gerd3'؛]Çün değildür baht-1 devlet pâydâr Anun içün ne gerek bu gîr ü dâr

Çün gidersin bunda kalur m^l u gene Ne'durur pes bu kamu beyhüde rene Yi yidür ayruga koma malını ^؟Çün gidersin ko bu yok âmâlini

Dünye içün ne gerek bu hırs ٧ az Dünye çoğ^■* assı çün ömr ola az؟■

6 A n o n i m

أ ء itm iş id i l ': itdi G و آ işidicek l؛âflr T: işitdi kâfire G

kadar T: kadardıır G ؛؛أ

ا هأ آ - وؤ ل ااا Er-tuğrul T: Nazm -1 Âl-i Osman Nesi ber-Nesi^٥ oğlı G: oldı T

baldı yol T: o buldı yol G 'يي irnê^ aman^ أ ٠ : âsm،ın T

âmâlini T: a'm أي Siini ٥

^ M etinde “ dünye çoğı ne”, vezin gereği “ dtinye çoğı”

ي öm أ r ola az T; ola öm r az G

O S M A N L I K R O N İ

behişt "؟؛Bâde iç kim bâdesiz olmaz bu c ih a n [١٦]^^ ^ ki ne؟ h û n h â r tu ru r •٥١

yirinde hâr ١٧٢^^ Kim dökilür gül beyân eylediler -؛؟Diirlü meseller

Hiç birini gör ki benzer mi buna

Göresin kim nicedür silk-i güller

yiri teferrüc ^■las!n؛'^Girmediik

âferînişden murâd ■؛؛؟Hem ne durur

Memleket bikrinde nâdir ©las،n

şükr eyle s^n -؟؟^[bu ni‘met çiin bana

ile yâd eyle ben! ٦^^٢! Sen dahi

ki ide diizini hayr ile ^âd ■؟؟Her

Çiinki bâğı bezedi erdi behişt؛’lur toprag altında nilr^n© ^؟Kamu

^ ؟ ؛ re ne çiin böyle geldi rûzigâi؛Bundan öndin n i ş l e r söylediler

Kıl tefahhus kamusın öndin sona؟-2

Buna insâfile kılursan nazar

bilesin -؛؛؟Çarh lıâlini hem evvel

Bile؛in mebde’i niredtir me'âd؟■؟'■

Saltanat şuglında kâdir olasın

ma‘nî döêmi^^m âna ben -؟؟Çiin

Hayr çün ben çiin ônukladum seni

Hayrla olsun di'ınê vü ukbâda ^âd

Çünki bâğı bezedi erdi behişt T: ^ ، آ! nki y^^ı؛ د ا bûm -1 dü behişt ( olm az G: olm a T

M etinde "kam usı’■ة^ أ ki ne hûnhâr turur G: vâh ki nah^ âh nuhûra 0 ا إأاأ Tb٧ rûzigâr G: b٧ cihan T

m eseller T; destanlar Gsona G: sana T

hem evvel T: evvelinden Ggirmediik T: görm edük G

m أ■ع٦ d T: bâ-m c‘âd Ghem ne d^ırnr T; hern nedür bu G

bana آ : gel G

hc!'G : evvel h e r ?

4647

4 49

؟_4

A n o n i m

HÂZÂ>؛0 SEBEB-İ T E ’LÎF-İ K İTÂ B

Târîh-i Âl-i Osman'duv ve gayrı acâyib hikâyetler ؛ا ةا N ا e s i r ; Ol birini bir tevârîhden bulup cem‘ ٢١! ,k im ilerü zam anda vâk i‘ [3'’] olm ışdur

V e her kim ه ا ذ . yadigâr ’؛kendiiden sonra sizlere idüp bir kitâb o kındı k!n٦ bu kitabı m utâ ia 'a kıla dahi cem ‘ ideni lıayr du ‘â ile ana, lâk ta ‘âlâ anun

ye. Bundan yukaru dîbâce gibi olmışdur, bu aradan؟âkıbetini hayr e^l aşağası nesr il^. ^1-i ©^ıân bejle ri ve pâdişâh-zâdeleri ballarına [ne]

gelınişdiır, ne itmişlerdin• ve hem Kostantiniyye’yi kimler y^pmışlardur ve kilelere kalıı ışdur, i'ızerine kin^ler geliip ceng itnıişlerdür ve nice gün harâb yatup gine m a ‘mûr kılmışlardui', cümle beyan olııı^dur. va ’llâhu a ‘lem.

er kim. Nesl-i Âl-iاşا٦٦اrالاTârîh-i Nesl-i Âl-i Osman Şikâyetinde ge Osman Gâzi ibn £r-tugrul ibn Süleyman Şâh Gâzi ibn Kaya Alp ibn Kızıl

ibn Bay ’؛ibn Kaytun ؟■'؛ibn A y k u t lu k ^ Ağa ibn Togan ؟'؛Boğa ibn Bayıntur unkur ibn Bakı Ağa،^ ibn Soğançak Ağa ibn Tok-Tem ür ibn ^ a ^ ık ibn،؟

Gök Alp ibn Oğuz ibn Kara Han ibn K u t lu ^ k Ağa ibn Tozak, alâ-hazâ otuz Îtı neferdür ced be-ced ibn Y âfes’e yıkınca, kim N u h ’un oğlıdur, ol

nesilden ced-be-ced A cem vilâyetinde pâdişâhlar idiler. Oğuz tâyifesinden, kim i ‘tikâdlu tâyife idiler ve Hazret-i Risâlet’e aleyh i’s-selâm 1‘tikâdları var idi, M âhân şehrinde pâdişâh idiler. Ebîı ^ ü s l i ı^ - i êi 'v? dahi bu nesilden kopmış idi. Cingiz Ban kin^ Hıtây vilâyetinden ^ıkup gelüp Belh vilâyetini ve şehrini ve Horasan vilâyetini harâb itmiş idi. 01 zam anda ol vilâyetün

-idi, B elh ’ün ve H orasan’un pâdişâhı idi. Sultanü 'l ؛’؛؛pâdişâhı Hârezm Şâh

H azâ Sebeb-i Tc'I îf - i Kitâb G: - T ؛صM e t inde ‘•evvelfci” ذ ا

٠ özler im.؟ kendiiden sonra siz le rc T; benden sonra

B a y ın t ı ı rG : Payındıır T ؛ م

Â y k u t iu k G : A y k u l a g T

٢'r•ةoه : ' ا 'anجoة أ آ ' Kaynatun T :٠ Kaytıın

B olgay G ':٦ Bakı / \ ğ a ء آ

Şâh T إا0-اح.اااال :jâh G؛ H ârezm ة ؛ أ

ârifîn [4“] Hazret-i M evlânâ Celâleddin envera’llâhu kahrehıı ه ا zamanda dört yaşında ؛ idi. Cingiz Han Belli şehrini liarâb itdi'ıkde Âi-i Selçük tâyifesini memleketlerinden ^!kar^^ sonra kendii helâk olup ه1ا غ Ogtey Han pâdişâh olııp §€ آا ا' B ağdad’ı harâb id^p tahtı؛؛؟ Âl-i A bbâsile r’den aİLip memleketlerin Cingiz Hânîler d utup âlem halkı karış murış olup Âl-i Selçük’den Sultan Alâeddin dahi Acem vilâyetinden kopup Rum vilâyetine geliip ¥ u n a n vilâyeti, kim şimdi ^^r^n ıan vilâyetidtir, ol vilâyetleri dutup pâdişâh olmış idi. Sivas şehrin ve K onya’yı binâ idüp ve dahi A cem vilâyeti Cingiz H a n ’dan karış murış olup âlem bir diirlii dahi olmışdı. Ve O ğuz tâyifesi kim vardur i‘tikâdlular idi, g ö ç m e k ' yöriikleridi.

M âhân şehri kini Cingiz H an ’dan harâb olmış idi, ol z a n p n ^ â h â n şeh r in in pâdişâhı St؛leyman ^âh idi, kim O sm an’un dedesid ir . Al-i Selçuk ve Âl-i Abbas tefrika olmağın Süleyman Şâh dahi Mâhân şehrinden kopup R um vilâyetine gelmeğe niyyet itdi. ٧ ^ iıem Rum vilâyetinde gazâlar olur işitdi. Süleyman Şâh dahi Acem menıleketinden kopup Erz incan’a geldi. E rz incan’dan Rum vilâyetine girdiler. A m asya tarafı kim Ruınîler’dür, ol tarafda çok gazâlar itdiler. Rum vilâyetinden hayli vilâyetler aldılar. Akıbet andan göçüp H aleb ’e çıkdılar. Hayber kal‘ası^2 dirler bir kal‘a vardur, gelüp önine kondılar. ûrat ırnıağı su^ı önlerine geldi, ırmağı [4''] geçmek dilediler. ¥ o l ı eyü bilmezlerdi. Câhilin Furat ırmağına uğradılar. Süleyman Şâh at depdi. Furat ûyı yar imiş. S ü ley n an Şâh atı ile Furat’a boğuidı. Flalk üşdiler ırnıakdan çıkardılar. Hayber kal‘asınun öninde defn itdiler. Şinıdiki hâlde ana mezâr-1 ^ ü rk dirler.

Süleynıan Şâh’un üç oğlı v^r idi. Birinün adı Sunkur-tekin ve birinün adı Gün-doğdı ve birinün adı £i'-tuğrul idi, kim ol O sm an ’un atasıdur. Bu üç kardaş dahi göçdiler geld ik le ri yola gitdiler. Furat ırmağı başmdan Pasin- ovası’na ve Sürm elü-çukur’a vardılar. Sungur-tekin ve Gün-doğdı girü A c e m ’e döndiier. £r-tuğrul anda bir nice zaman kaldı. 01 arada çok gazâlar itdi. Bir nice zamandan sonra Sultan Alâeddin, kini Al-i Selçük’dendür

O S M A N L I K R O N İ Ğ İ 9

dör t V'aşıııda G: y aş ın d a V

l ر،آ a l U ı O ; - T

آ ا M e tin d e "g()çmile"

Mayber kal'a.sı T: C a 'b e r kal 'a s ı (

dutmışdı, ulu pâdişâh ؟؟A cem vilâyetinden gelüp Rum vilâyetin vatan olmışdı. Er-tuğrul dahi Sultan A lâeddin’iin saltanatın ve şevketin işitmiş idi.

Ve dahi Er-tuğrul’un üç oğlı var idi. Biriniin adı G ündüz idi ve idi ve birinün adı Osman idi. Saruyatı kim ana Savcı ^ ؟ îrinün adı Saruyatı

Bir yircügez istediler ki anda ؟■؟.dirler idi. Anı Sultan Alâeddin’e gönderdi Sultan A lâedd inâh ı k^b^ıl itdi. Garîblerdür diyü bunları hoş .’؛؟karâr ideler

gördi. ^ a rah is^ r tekvurı ve Bilecük tekvurı Sultan A lâeddin’e m utî‘ olup harâc؟؟ virürler idi. Karahisar ile Bilecük aralığı ômalic-tağı ve Erm enek

virdi. [5“] Andan sonra Sultan ؟^tağ ı’nı anl^r^ yaylak ve sulak yürüdi. Sultan Alâeddin ol tarafa teveccüh ؟؟üzerine Tatar B^ycu ^ân

eyledi. Ve'؛؛؛ bu tarafları Er-tuğrul’a ısn^^rl^dı. Er-tuğrul’un oğlı Saruyatı ile Osm an E ngüri’ye geldiler. And^ durdıl^r. Rum tarafına çok g^zâl^r itdiler.

.Akıbet Er-tuğrul vefât itdi, rahmeten vâsi'aten

10 A n o n i m

(1299-1324) O S ^ ^ A ^ GAZİ DEVRİ

١١٦ a z I ^

Oldı Osman bir ulu gâzi ki ol b i re y e kim vardı ise buldı ôl

bölük çer! ^ ’il uralar kati ideler kâfiri اعiكbi؛٢؛H er yana v

Durm adın her yana leşker saldı ol Az zamanda çok vilâyet Îdı ol

vatan G: - T ■

'٦ Saruynı :١^ Saruyatı "؛

gönderd i G: - T ٩-

karâr ir yircügez is tediler ki an d a karâr ide ler G: bir yircügez ana is ted iler kinة ^٦

٦٦en€k G: I r ıênek T٦ £٢ا

sulak T; suluk G ؛؛

”٧a € u H an " M e tin d e و r-du^rul Sarudın ile T£ :٠ Saruyatı ile ه1ا ^٥ £r-tu^rulûn غ

v i r ib id iT : varurdı G؟ ؛

ideler T

N e s i r : Çün Osman Gâzi atası yerine geçdi, i<âim-iTiakânı ه ا د ا , yiğit yegil katına c em ‘ «ldı. Çok gazâlar itdiler. Gelüp evvel B ilecük’i ve K öprihisar’ı ve Yarilisar’ı ve Eynegöi’i ^^!٦ itd؛]er, hicrettin sene-i 699 yıiında^^. £vve] c u m ‘a naıâzın Karahisar’da kıldı. Gâziler tekbîri evvel anda getird iler. Tursun Fakıh dirlerdi bir ^r vardı. C u m ‘a ve bayram namazın Karahisar’da ^vvel ه ا kıldı. Osman Gâzi adına hutbe ©kudı, hicrettin sene-i 99ة yılında vâk i؛ ©İmindi.

Râvî şöyle rivâyet ider kim Osıân G âzi’ntin dtinyâya gelmesine sebeb n ’oldı? Takdirde var idi olsa gerek idi. H ak ta ‘âlâ virdüğine kimesne m âni‘ olmaz.. £r-tuğrul hâl-i hayâtda iken bir gice düş gördi. Bir aceb vâki ‘a görijp ٠/ vâ k i‘adan uyandı, bu diişi ^ k r iderek A llah 'ı zikr iderek durdı. Sabâh namazım kıldı. > ?،؟٢؛;، degşiriip doğrı K onya’ya vardı. Anda bir m u'^bb ir kişi v^r idi. Adına Abdtilazîz dirler idi. Sâhib-kemâllerden idi. ilm-i riiyâyı biltirdi. Er-tuğrul diişiini ana deyiverdi. Am m â ba'zılar dirler kim bu diiî t a ‘bîr iden bir azîz şeyh idi. Adına Edebalı dirler idi. Kerâmeti zâhir olniLş idi. Ve cem î‘ halkun içinde m ıı‘tekıd derviş idi. Dünyâsı ve ni'm eti çoğ idi. ٠ / vilâyetde meşkûr almış idi. Sultan Alâeddin dahi ana i ‘tikâd itmiş idi. Andan Er-tuğrul geldi. Ol diişi ٠/ şeyhe i'lâm kıldfi^. Ayıtdı: “Y â êyh, gördtim kim seniin koynundan bir ay [5'’] doğar geliir benlim koynum a giriir. Bu ay koynumda iken göbeğimden bir ağa؟ biter, gölgesi âlemleri tutar. Gölgesinün altında tağlar olur. Ve her tağun dibinde sular akar. Ve bu akan sudan kimi iêr ve kimi bâğlar ve bâğêler suvarırlar. V e kimi çeşmeler akıdurlar. Uykudan uyandum ki dtiştim budur” didi. êyh bu düşün ta ‘b irin fıkr idüp ayıtdı: “Yâ yiğit, sentin bir oğlun ola, adı Osman ola, çok gazâlar ide. Sana muştulık kim هةآ/«ت/م sentin nesliine pâdi^âhlık verildi, ı ı t ibârek olsun” dedi. ،‘Ve b^ntim kızuı^ oğiun Osman ala ve andan çok oğlanları ola, pâdişâh olalar” didi.

Ve bir zamandan sonra Osman Gâzi vücûda gelüp ol şeyhün kızım aldı. Ve ol k z d a n bir oğul oldı. Adını Orhan kodılar. ^ ü n k im Orhan yiğit oldı. Andan sonra Osman Gâzi alduğı vilâyetleri bahş eyledi, âracahisar^-؟ saneağı, kim ana in-öni dirler oraya êgin oğlı O rhan’a virdi. Ve onbaşılığı

699 y ı l ında T; 687 yı l ında G

.6 /1 5 -2 6 .Gie.se A nonim i, s ’؛؛■

.7 /2 -4 .G iese A nonim i, s

K aracah isa r T: K arah isa r G ؟■؛؛

Alp G iindüz’e virdi. Ve Yarhisar’ı Haşan A lp ’a virdi. Haşan Alp dahi bahâdırlardan idi. Süleyman Şâh ile bile gelmiş idi. Ve Eynegöl’i Turgud؛؛؛’ A l^ ’a virdi. Şimdi ٠/ azîzlerün adlan ي / أ ء م آ . ه سا vilâyetlerde köyler vardur ana D urgud-eli؛؛؛؛ dirler. Anların mezârları anda belliidür ve da ا٦ا kayniatası Şeyh E d eb ah ’ya؟؛؛ Bilecük hâsılını virdi. Ve hem hâtunını Bileciik’de atası Şeyh £debalı ile kodı. Bil yana kendüsi Yenişehir’de karâr eyledi. Gâzilere evler yapdıırdı. Anda .duraklandı [’؛6] Adım Yenişehir k^dı.

Ve dahi O sm an’ım bir oğil oldı. Adını Ali ?aşa kodı. Anı yanında alıkodı. Orhan Gâzi bil ta ra f la iller acardı. Geliip K öprihisar’ın yağm a ile alup feth itdi. Andan geliip İzniğ’i hisar itdi. İznik ه ا zam anda gayet sarp ve؛؛؟ mıı‘teber ve galaba şeiır idi. Dört yam göl؛؟ ve sazlık ve bataklar idi. Şöyle kim yöresine âdem var m ٦ق z idi. Ve hen٦ içinde âdem mfıbâlâğ^ idi. Şöyle rivâyet !derler kim dört kapıısı var idi. Her kaplısından bin alaea atli! k â ^ r çıkardı. Girfı kalan renkli atiliyi ana göre kıyâs eyle kim nice galaba şehir idi. Ol vakt gâziler ^zdı'^. Ve illâ her biri bir ejderhâ idi. Eger âdem başına bin k â ^ r gelse ytiîn döndermezlerdi, i 'tikâdları [var] idi, dahi m uhkem idi. Hak t a ‘âlâ anlara ؟ursat virdi؛ -\ Geliip !znik’i'ın dâyiresin yağm a itdiler. ^â^ırler nice kez çıkdılar, uğraştılar. I^â^rleri sıyup hisara k©ydılar. Gördiler '^ ceng ile al nn٦az, dörtا yanı su hiç katına âdem varımaz. Vai'^ılar Y enişehir’den yana olan tağ civârında^■؟ bir havâle ka l 'a yapdılar, İçine âdem kaydılar, ^ a z Al! dirler آ!ط dilâver var idi. Ana kıi'k kişi koşup ol kal‘ıy a koyup İzniğ’e havâim kodıiar. Şimdi ol kal‘aya^؛’ Taz Al! âl،ası dirler. Ve hem iisti'ın yanında bir yüksek kaya d!b!nde bir ôğuk bınar dahi vardur, Taz Al! [6’’] bmarı dirler. Andan sonra kâf!rler zebûn olup gâziler

١٦ A n o n i m

T ı ı r g u d G : T ı ı r u d T ’؛؛،

.7 /1 4 .C iese Anonim i, ,s آ؛؛

D urgud-el i T: Turgut- i l i G ؛؛؛؛

cyh آ E d c b a l ı ’ya G: Ş ey lv eوع ؟

eyiiyidi G :٢ azdı ت؛‘

M e t in d e "v ir iirdi'’ ؤو

^ ^g ö r d i l e r G ı g ö r i i e r T

d ivâr ında G ':٦ c iva r ında ؟-؟

a r a y a T: hisa rcuğa G!، زءو

l ANl . I

dâinıâ segirdiip içeriiden âdem çıkartmaz oldılar. Taşradan kimse gelimez idi. Bunca zaman bu lıâlile kakıp egirtdiler. Kâfirler fursat bulup İstanbul tekvunna âdem âlup hâllerin arz itdiler. üzerümüze Türk geldi. Bizi zehûn ildi. TcLşra çıkartmaz oldı. Aciz kalduk. Eger bize dermârnm var ise eyle. Yo/ısa bizi zebûn ildi. Oğlıtnuzla kızımuzla esîr / مح/-اءممزو-ا . ^ iz e derman itmezseniz açlıkdan kırılurız dimiler, ^ ^ â ©I vakt İznik 'e dallı İstanbul t e k ^ u r^ hükm ؛؛ iderdi.

çLinkim t e k fu r ahvâle vâk ıf oldı. Hayli geldiler c e m ‘ idiip iîne ^ k asker koyup bir i‘t!ı^âd itdiigi âdemin ba^ dikiip varup Y alak-ovası’na؟ ‘ çıkalar. İznik üzerine varup gâfilin gâzileri babalar, ^ u tedbîri câsûs gâzilere can atup hab^r viriip gâziler dahi yortup geliip, o! kâ^rler çıkacak kenârda pusuya giriip nihân olup dui'^ılar. Bu cânibden kâfirler gemilerin kenâra sürüp iskele ûrup bir gice çıkmağa başlayup atların esbâbların ç ık a r ı lan a çalışuriken gâ^lin gâziler tekbîr getürüp, koyulup kılıç urup kâfirleri birbirine katdılar. Şöyle kırdılar kini kimi denize dökülüp gark olup, ki başında devleti olan gemiye gücile girebildi. Kâfirin ço^ı helâ^ olup, az kâfir İstanbul’a gelebildi. Tekvura olan hâli haber virüp tekvur işidüp hayli m el؛ıl [?■'] ol^ı. ^ o k ceza‘ feza‘ itî. Bu haber İznik kâfirine iricek ağlaşup yas itdiler. Âkıbet danışup tedbîr itdiler kim kaçalar, kaçam ayanlar kal‘ayı virüp mutf‘ olalar. f le ı ı eyle idüp kal‘ayı gâzilere vii'üp gâziler doyum oldılar. İznik feth oldı, sene-i 731 ر؛ر؛ا. Bu kez Y alak-ovas ı 'na dol uşdı l ar ,؛؛؛؛

Yalak-ovası sarp dağlar ve sarp kal‘alar ve hem bî-nihâye iller vilâyetler ve şenlik yerlerdi. 01 zankanda İznik ile is lâm bol’a varınca olan dağlarda bir ağaç yoğ idi. Şöyle şenlik idi, kal‘a!ar ve şehirler ve köyler idi, sonra isüz kalıcak ağaçlar ve ormanlar oldı dirler. l'e hem ol zamanı g()rmii.^ ٨' ol yörenüıı şenlik olmasına bir iki kaç sebeb beyan itdiler.Biri o! îm sarp yerlerdi. Ve biri ol kim gâzilerden ürküp kaçan dahi anda gelmişlerdi. Biri o! kini meğer İstanbul te^vurınun bir mahbCıbe gâyet

.8 /1 2 -1 4 .Cie.'ie A nonim i, s و آ

İstanbul tekvurı G: tekvur T و أ

■٦ Y a la k -o v a s ı ’na G: Y a l ık - o v a s f n a وو

sene-i 731 T : - G ؛ا ؛ ه

"M e t inde ' ‘do laşd ıla r ؛٢٠؛

.9 /1 5 .Cieae Anonim i, s ئر؛ا

cemîle kızı var idi. G âyet severdi. Nâgâh ؛ا ه ا ا ^ cüzâm olmış ها{ال ,Tekvur .تne kadar memleketinde ve gayrı ikiimierde tabîbler var ise mal döküp getiirdi. Hiç çâre bulunmadı. Tekvur kızın ol hâlde görüp gâyet melîıl oldı, tasalandı, bez ir le r ine ayıtdı: “Bâri bu kıza bir yer bulun anda kon, karşı am bu hâlde görüp tasalanmayayım” didi.

İstanbul karşusında ^ n a to l ı yakasında Y alak-ova’da T anrı’dan bir ıssı su var idi, [?'’] şöyle yirden kaynar çıkardı, b a rd ı la r yaradın görüp anda gönderdiler, b a rd ı anda karâr itdi. Andan sonr^ yine tekvur ayruluğa■؛؛■؛؛ döymedi. Karşı kayına binüp varup kızm görüp gamg?n girü İstanbul’a gelür idi. ©1 kız anda tururken bir yüksek yirden ol ıssı suy^ nazar ider otururdı. Bir gün gördi, bir kara ean^var êvdeşinde bir kılı kalmamış, tabbâ^ elinden ^ıkmıâ dönmiş, mariz olıı^ış; ol canavar gelüp ol suyun b^lçı^ına gömülüp bir^^ yatdı. Andan çıkup dağlara gitdi. irtesi gine geldi yatdı. ^ ık u p gitdi. Bir nice gün Oİ canavar gelür balçığa yatur gine gider. Bu canavar böyle ide ide tfıyi bitdi. êmridi sağ oldı güzellendi. Bu kız, ol böyle göricek gönüne ilhâm gelüp aydur; “Bu canavar, ki ben evvel g ö rdü ıı , arkasında bir tüyi yoğ idi, uyuz ve rencûr idi; bu balçığa yatdı sağ oldı. İmdi ben dahi bu balçığa yataym, belki Hak t a ‘âlâ bana dahi sıhhat vire” diyüp soyundı. 01 suyun balçığına girdi, gömüldi yatdı. Bir nice gün isti‘mâl itdi. H ak inâyetinde cünıle renci gidüp pâk oldı. Tiz atasına m uştucr gönderdi. T ekvur anı işi^üp gelen âdeme şol denli mal virdi kim vasf olunmaz. Tiz kayığa binüp azm idüp anda vardı. Kızını sağ ٧ ^$en bulup gâyet şâd oldı. Andan nice sıhhat bulduğın sordı bildi. Tekvur [■؛8] sudan ol hâsiyyeti gördi, em r itdi. ^^zerine dürlü dürlü binâlar itdiler, kubbeler ؛٠١٩ havuzlar itdiler. K azanظ r ؛لةر itdiler. Bir ham m âm itdiler kim, kâyinâtda yoğ idi. 01 su ıssı olmağın ırak yirden kârgir ile soğuk su getürdiler. Çok em ekler Ç€kdi eا ٢؛ا١آ . Andan sonra yir altına gider ken٦erl€ ؛اآ١ة , tâ hattâ denize değin o! kemerler yir altından gelür. B a‘zılar aydurlar kim: Am G üngörm ez tekvur birlerdi, bir tekvur var idi, 0 İ itdürdi, dirler. Zîrâ kim ol

14 A n o n i m

ct'ızâm olm ış idi G; yoldagı larcian oldı T ر؛ا أ

”M e tinde “ ay ru lağa ا ص

٢' kub b e le r ve G: kapu la r bağlad ılar ا أر؛

kazan la r T: k u ı n a l a r G ةر،ا

i l e rG : y id i l e r Tهkاج ؛ ر آ ؟

g em ile r G ا ص

tekvLira dimişlerdi kim seni heman gün göricek öliirsin dimişlerdi, ه ا dahi yir altından ! ٢١ yire gitmeğe d dürlü ا■آاآآأ ke me ٢عا٢ ve kârîzler itdürmiş idi. Şöyle rivayet iderler kim, ه ا icemerler deniz altından İstanbul’a gelür dirler. Hele şimdiki hâlde denize değin gelür bakisin M evlâ bilür. 01 yirler hod evvelden genlik idi. Ve illâ ©1 kıldan ötürü şenlik oldı. Ve hisarlar ve şehirler ©İd( ki, vasfı olmazdı. Ve heı^ y e r i آا؛ال dahi sar^ ©Idıığı i^ün gazilerden ürkü^ gelen dahi çoğalıp ziyâde ©İsılar, A nda ©I kâfirler karâr idüp d ا•[اااا -kه n nâgâh bir gün bir liryân derviş çıkageldi. Bî-nevâ B aba ؛'٠١ dirlerdi. Anları islâma d a ‘vet itdi. Meğer dervîşün elinde heman bir ağaç kılıcı var idi. Kâfirler anı görüp gülişdiler.

Bir gün kâfirlerin bayramı■ ا ا oldı. Ol أ an٦ı٦٦â]١١ üzerinde c e m ‘ oldılar. Derviş dahi anda geldi. Bunları İslâma d a ‘vet itdi. Kâfirler cün^le sarhoş olup dervişin dolayı yanına cem ‘ oldılar. [8'’] Dervişi m ashara lığa ا ؛ت aldılar. Eger sen didigün dimeyecek olursak bizüm ile ne eylersin. Hem yalınu^ ve hem yarağun yok didiler. Dei'viş ayıtdı: “ işte kılıcım. £ ^ e r Islâıâ gelm ezseniz bu kılıç ile sizi hep kırarın” didi. Ol ağaç kılıcı bunlara gösterdi. Kâfirler gine gülişdiler. Kâfirlerin içinden bir! sarhoş kâfir ilerü geldi. Dervişün önine durdı. Ayıtdı; “01 kılıcunl^ beni çal, görelim keser mi” didi. Heı٦٦an derviş A llah’a sığınup tekbir getürüp arkurı belin çaldı. Ol ağaç kılıç Hak t a ‘âlâ inâyetinde kâ^ri iki böldi. Ve illâ l^âfır dahi yirinde örü turdı. Heman can cehenneme ısmarladı. Kâfirler yine gülişdiler. Ayıldılar: “ Kılicun katı keskin iıî^” didiler. Bizün^le dahi böyle ١٦٦! ceng idersin” didiler. Derviş aydur; “ôldaûnuzı görün yerinden depredün” didi. Katına geldiler, gördüler kâfir kef geçiliş , depredelim sandılar. Kâfir iki pâre olup dü^di. Hen٦an cem ‘ olup ©rada olan kâfirler ol hâli görüp nicesi dervişe inanup islâma geldiler. Ve nicesi kaçup tağıldılar. Mâ-hâsıl-ı kelânı derviş ol arayı feth itdi. Anda karâr itdi. Akıbet ol arada vefât idüp anda kaldı, îyâre tgâh olup şimdiki hâlde ol hammâm yanında ol n ٦ه zâr bellüdür, meşhurdur. Ol han٦mân٦a varanlar ©I ı ıezârı ziyâret iderler. Himmeti hâzır olsun.

yeri G: biri T ا وا؛

B î-ncvâ Baba T: - Cı ا ا ر؛

أ أاaالاrاaا ه bayram !□٧ اا ı ا ا ا

masliarava ':ا ٦ ا ة ة٦هraو ا ا٦١aا

Ve bu tarafclan Bursa tekvurı ve bir kaç tekvurlar dahi ittifak it،ا آ ا er ki gazilerin üzerine yiîriiyeiim [9“'] cliyii, çok leşker c e m ‘ iciüp y آ١ r .erاi!،ا■آOsman ^ أ٦ zi ا ٨ا a ا٦ ’a sığmup kâfirleri karşulaciı. Hâzır olan gâzilerile gelüp K oyunhisar’ında bululup azîm ceng itdiler. Gâyet kırgun aldı. Kâfirleri ziyâde kıi'dılar. Gâzilerden dahi O sm an ’un kardaşı ağlı Gündüz Alp 0 غ1ا Aydoğdı şehîd oldi. Di nboz ؛؛ sınurında defn idüp mezârım belRi eylediler. Üzerine taş yığdılar. Dâyiresin çeviirdiler. 01 vilâyelde ب0اءاال' meşhürdur, her kımün atı sanculansa getürürler üç kez dolandururlar Hak t a ‘âlâ inâyetinde şifâ bu lu r ؛وا . Hem yolca geçenler toprağından ahırlar giderler sıtma intana içiiriArler, Hak ta ‘âlâ inâyetinde ayrıık tutmaz olur. Şimdiki hâlde ٠/ vilâyetde meşkûrdur ٠/ mezarlar Hakk'ım inâyetinde Peygaın- ber 'im mil ‘cizâtında ol kâfirler şikest oldılar^ ءا . A tranos ؛’؟ tekvurı ve Bursa tekvurı kaçup kurtuldılar. A m m â Kestel tekvurı düşâ\, frn-nârı f î ’s-sakar.

Bursa tekvurın gâziler ôva kova hisara koyup andan geçüp gelüp U lubad’ı aldılar, êk v u r ile sulh olup gâzilere m utî‘ oldı. Gine yerinde kodılar. Gelüp B ursa ’nun üzerine düşdiler. Osman Gâzi gördi kim ceng ile alınnıaz. Kapluca tarafından k a l‘aya karşu bir havâle yaddılar. Karındaşı oğlı A k -? in ıü r ’i üzerinde kodı. Şimdi ol hisara ^ im ü r hisarı dirleı-, gâyet bahâdır yiît idi. ¥ a ra r yoldaşlar koşdılar. Ve bir havâle dahi tağ tarafında yapdılar. Balabancık dirler bir kulı var idi. 01 hisara kodukları içün hisarun adın Balabancık kodılar. 01 iki havâleyi bir yılda yapdılar. B ursa’yı egirtdiler. K al‘adan taşra kiıêsne çıkmaz oldı. ilin vilâye^n hep aldılar. K al‘a şöyle kaldı. Bunlar bu tarafda Osman Gâzi Y enişehir 'e geldi. £trâf-ı âlemden kâfirler gelüp nice êz Osman ile ceng itdiler. Çok cihfıd itdiler. Başarılmadılar, [ آول Gelen sınup gitdi, killi! helâk oldı. Allah inâêtiyle o! vilâyetleri feth idüp, iTia‘mûr idüp zabt itdiler. Gâziler mal-ı ganâyimle ganî oldılar.

Osnân Gâzi ه1ا ج O rhan’ı Bursa fethine gönderdi. Köse ^ i h ^ l ’i ve Turgud A lp ’i bile koşdı. Varup B ursa’y hisar itdiler. Kâfirler ؛ açlıkdan

ا وا D inboz G: D iınboz T

" أ;ا ، ه0أ;/ م / ' ء . ا ' ء / أ ا أ . s. 12/7-8.

'ا ا ؟ inâyet inde şifa ا طاا1اآ G: in ثةا ج' in( هي٨ ayrıık du tm az nıeşh û rd u r r

ا ا ذ Giese Aıioninü, s. 12 /9 أ.,1-

ا ا آ A tranos T: Dirno.s G

ا ا ؛ أ T'urgııd A l^ ' ı G: Dıırgud i l i 'n i T

16 A n o n i m

kaldılar. Bursa tekvıırma Bersak dirleridi. N âçâr olup âdem gönderüp Orhan ile sulh itdiler. K a l‘ayı ^!rdller, ahd le peymân؛ ile. Oğlı kızıyla malı esbâbıyla salivirdi. ^ ık u p İstanbul’a gitdi. Orhan Gâzi işidiip B ursa’yı feth i ^ i , hicre[tiin] sene-i 7 2 6 ؛وا yılında vâki‘ oldı. Osman Gâzi işidüp şâd oldı. Kendüsi B ursa fethine gelmedüğine sebeb ayağı ağrır idi. Ve hem bir sebeb dahi ه1ا غ ken^^ zam anında şevket dutsun diyü. O sman Oâzi on toku^ yıl beğlik itdi. Sonra Hak emrine vardı, hicrettin yedi yfız yigirmi yedi y ılm d a ,Oğlı Orhan ^^؛ beğ oldı. Vasiyyet itdi kim ben! B u lsa ’da G üm üş Kubbe altında defn eylen didi. B a‘zılar Söğütçük’de defn itdiler dil'ler, kâlCı innâ li'llâhi ve iniıâ ileyhi râci‘ûn^~^.

O R H A N GÂ Zİ DEVRİ (1324-1362)

N a z ı m

ö l ic e k [O^man] oldı yirine Orhan A na didi ehl-i kerâmet Orhan

H er yanadan yürüyüben bu çeri Rüz u şeb [ol] târâc itdi kâfiri

Avrat oğlan bulduğın itdi esîr Kırdılar bâki ne var vü pîr

Kâfir üzre akdılar a ‘vân -1 dîn ء ا أ A nda itdiler gazâ ezîn ezîn

N e s i r : Bu tarafdan gine Konur Alp Gâzi ve R ah ٨٦ân Gâzi ve Akça Koca [10“] ittifâk itdiler. Her tarafa yürüdiler. Konur Alp Gâzi Ak ^ a ^ ı ov^sı’m ve K onurapa-ili’ni ve Bolı vilâyetini ve Mut ur n ı ؛2؛" vilâyetini sene-i 7 2 8 أ-٦ yılında feth itdi. Ve kendüye musahhar itdi. Akça Koca dahi Koc^- i l i’ni feth itdügi çün Koca-ili dirler. Sonra Konur Alp ve Akça Koca dahi Allah enirine vardılar. Orhan ol vilâyet sancağm oğlı Süleyman P aşa’ya virdi, tn-öni sancağın oğlı Murad G âzi’ye virdi ki, kiçi oğlı idi. Orhan Gâzi

" G: 766 T و 726ا ؛تل 727 G: 767 T

١١ "Elbette biz /iHahım:. elbette biz o 'ncı varacağı: dediler ", Bakara. 2/] 56,

bernâG : nâT ١^٩ M e tin d e “ a ‘vân ٧ dîn"

M utı ım ı ٥ : M edren i T

١؟■ M e lin d e he.r halde zühul eseri 76^.

geldi iznikiinıid’i feth itdi. Kelisalarını yıkdı, yirine mescid yapdı ve m edreseler yapdı. Kara Mürsel dirler bir er vardı. ه ا kenârı ana virdi. Vilâyeti tinıâr üleşdürdi. Tiınâr erleri gelüp kenârları^-^ beklediler k i m؛ ' '؛tâ kim İstanbul’dan gemi çıkartmaz oldılar. Çıkııp ه ا kenârları uramaz oldılar. ٧ ^ Y alak-ovası’nı dahi Akça Koca ile bile olan gâzilere tim âr üleşdürdiler ؟^' . i rm eni-bazarı’nı Y ahşulı’ya virdiler. Ve K andır ı؛^ vilâyetini Ak ^ a ^ ’a virdiler. Bularun neslinden şimdi dahi vardur. F azlu’llâh Kadı, kim şimdiki hâlde G elibolı’da tekkesi vardur. Akça Koca neslindendür. ٧٤; Koca-ili’ni ve Konurapa-ili’ni ve Bolı vilâyetin bunlar açnnşlardur^^^.

Orhan tamâı^ memleketleri m اا kar٢e ٢ itdi, pâdişâh oldı. Karındaşı Al! Paşa’yı katm a okudı. Ayıtdı: “ iy kardaş, memleket bâbında ne dersin” didi. Ali ?aâ ayıtdı: “M em leket senlin olsnn. Bana beğlik gerekm ez” diyü, bi’l- külliye beğliği terk idiip kendü bir köşeyi ihtiyâr idüp otıırdı. ©1 zan ٦ق nda kardeş kardaşa hürmet iderlerdi. Bir gün Al! Paşa O rhan’a dir kiı^; “ ly karmdaş! Şimdiden sonr^ leşkerin ziyâde oldı. slâm؛ l eşker i .artdı ؛؟؛؛M uham m ed dîni ziyâde şevket dntdı. Günden güne ziyâde oldı. Bir nişân ko kin٦ gayrı leşkerd^ olm^ynp, senün leşkerin ziyâde iı^t!yâz bula” didi. Orhan ayıtdı: “ îy karmdaş, [10'’] sen her ne dirsen ben eyle idem” d!di. Al! Paşa ayıtdı: “ ly karmdaş, kamu leşkerün kızıl börk geysünler. ên ak börk gey ve s a n a t a ‘alluk olanlar dahi ak börk geysünler” didi. “A lem de bu dahi bir nişân olsun” d!di. Orhan Gâzi v^rdı. Hacı Bektaş-i Sultan oğlından ؟2-' dest-i tevbe idüp ak börk geydi. Ve yeniçeri ak börk geym ek ol zamandan kaldı. 01 zam anda beğler karındaşlarıyla meşveret !derler, bir yere c e m ‘ olnrlardı. îrbir in öldlirmezlerdi, tâ Yıldırım ^ân zam anına değin. Kardaş kardaşı öldürm ek Yıldırım Han zamanından / ه ا أ ءعأ ve A nato lı’da yaya

18 A n o n i m

١ Giese Anonim i, s. 14/2-3.

اال bek led i le r kim G: ،٩ ki be k le y e le i 'T

' ^ üleşdtird ٤؛ iler G: ü le ş d i l e r T

' ة و K a n d ın G: Kantarı T

■؛١٥ Giese A nonim i, s. 14.

؟■' ' l e ş k e n G : - !

ا ' آ ث Hacı Bektaş-i Sultan o ğ h n d a n T: Hacı Bektaş H tinkâr ’dan ؛

ا و أ Gie.se Anonim i, s. 14.

Orhan geliip İznik’de bir ulu ؛؛؟؛kaldı. A n d an ؛"؟؛yazm ak O rhan zam anından ve hir imaret yapdı, kendü eliyle üleşdiirdi. imaretlerde aş ص محةأا،؛

Süleyman ه1ا bişiirmek غ andan kaldı. Andan ^©nra Orhan izn ik^m id’iP aşa ’ya virdi.

١٦٦ 1 ^ a z

tamâm ’؛؛’؟A nda idi şart-1 serverlik ؟؛Ûlu oğlı idi Süleyman Paşa n â m

Hem şecâ‘at hem sahâvet ehli id! H em siyâset hem riyâset ehli idi

H ûb evsâf ile ol m evsûf idi Şöyle kim e ltâ f ile m a ‘rııf idi

ü ictihâd ^ i m ölünce dîn y©lında ide cihâd '"؛^D âyim â iderdi c id d

Fikre düşdükde ol Âsaf-rây idi Cenge girdüğinde saf-ârây idi

Ne fazîletdür gazâ bilür idi Hak yolında ter^-i cân kıkır idi

hem şimşîr-zen H asm -bend idi vü hem düşmen-şiken ٧٥ Şîrgîridi

havale olmı^ idi. Ve ؛؛"؛N e s i r : Yenice ve G öynük’e ve M uturn ı’y a Bursa sancağın [11“] oğlı ^ u r a d Han G âzi’ye virdi. Orhan c e m î‘ vilâyetine

42'nâzır oldı. Süleyman Pa^^ Tarakçı-Yenicesi’ni ve Göynük ve M uturn ı’y ı tam âm feth itdi. Ol vilâyetde ne kadar k â ^ r v^r ise Süleyman P aşa’nun ad! ü

görüp cem?‘ müslimân oldılar. / / gün hep ana tapdılar^^. Orhan ؛ ^dâd ın ı Gâzi vardı, Karasi vilâyetini ve Balıkesr’iyi ve Bergam a'y ı ve Edrem id’i

O و] S M A N L I K R O N İ Ğ İ

أا " ؛ Oriıan z am an ın d an G: ol zam an d an T

١٩؟ a n d a n G : - T

ا ذ ذ ulu c â m i ‘ T: ulu m escid c â m i ‘ G

ا و أ aşın G ; - T

ا ت ة n و m G : b e-n âm T

ؤا و şart- ı se rver i ik G: şâh ^^آءء ،- ا T أا؛

M ا e tin d e “c e d d "

ا"ا M ا u tu rn ı ’y a G : M e d e r n i ' y e T

M u t u m r y ı G: M e d e ry u n ' ı ■٦

ا ا“أ M e tin d e “ adl-i dâdını"

Giese Anonim i. 1ا ة / ا .

bunları nevâhis iy le؟-؛"؛ feth itdi. Andan geliip U lubad’ı feth itdi. Tekvıır ile alıd idüp içinde kodliar. Sonra iıâyin ©İd(. Kati itdiler.

Süleyman Paşa R um -ili’ne geçmeğe niyyet itdi. Ve êlib©lı fethine sebeb ه ا oldı. ^ i r gün vilâyetini êyr itmeğe çıkdılar. Seyr iderken nâgâh A ydm cıık’dagı Tem âşâlığ’a vardılar. Tem âşâlığ’ı gördi ki acâyib ve garâyib binâlar, ki Süleyman N ebî aleyhUs-selâm itı^ i idi. Süleym^ı^ Paşa ol Tem âşâ lığ ’a a ^ y i b e kaldı. Birez fikre vardı, ^ ç kimseye؛ nesne dimedi ve söylemedi. Ece Beğ dirlerdi bir bahâdır er var idi. Hayli dilerlerden anılur

ها'ا 'ءمحة . Ece Beğ aydıır; “Ey hanum, ne aceb tefekküre vardunıız?” Acabâ filer ii firâsetünüz / ?آ ها آمحسأ didi. Süleyman Paşa aydnr: “N e ‘am, bu denizi öte geçm ek ^ıkr iderin” didi. “Aceb mümkin ola mı kim ٠/ yirün kâfirleri tuymadın denizi öte geçebileviiz mi diyii ana nice tedbîr idelüm fik ird ey im ”^ didi. Ece Beğ ve Fâzıl Beğ bu ikisi ayıtdılar: “iy pâdişâhum, eger destûr virirsen biz ikimüz geçehm takdirde ne ise görevüz” didiler. Süleyman Paşa aydur: “N e yirden geçersiz” didi. A yıtd؛lar; “ Bunda yir vardur geçmeğe yakındur ve وها?«جأم âsandur” diyicek anlara destûr virdi. Sürdiler bir yer buldılar kim adm^ Viranca dirler, bir hisardur Görece ’den aşağa deniz kenârında^^^ Gelibolı’dan yukarı Çemni،-؛؟ kal‘ası mukabelesinde Rum-ili tarafında^^'^. Ece Beğ ve Pâzıl B^ğ ikisi bir sal düzdiler. Ayıldılar: “Gice ile geçelüm ” didiler. Gece ile Çimni kaVasıımn nevâhisine geçdiler^^^. ö t e yakaya geçtile r . Bâğlar arasında bir k â f i r 4 ؛؛؛[11'’] dutdılar. Alup ٠/ ممء؟-ا'ء>م sala binüp a le ’s-sabâh Süleyman P aşa’ya getürdiler. ©1 kâfiri hil‘atledi. Kâfire ayıtdı: “ Sizün kal 'aya girmeğe hiç çâre var mıdur, kimse görmedin?” didi. Kâfir ayıtdı; “Ben siz! bir yirden

20- A n o n i m

nevâh is iy le ه : nevâh iy le T

Giese A nonim i, s. 15/19-20.

٦١ G iese Anonim i, s, 15/20-^1.

Giese Anonim i, s. 15/22-24.

اه٩ G iese A nonim i, s. 15/27.

ا ■٩٥ Giese Anonim i, s. ١ 5/^0.

Ç im ni G; Ç im e n l ik T

ا و أ Giese Anonim i, s. .1 / ا ة

؟-ا Giese Anonim أ i, s. 16/2-3,

؟-ا M ه e tinde “ bir kâf ir" mükerrer .

ا أ ' ؟ Giese A nonim i, s. 16/4,

kaç sai düzdiler. Süleyman Paşa yetmiş ^ا؛• .iledeyim, kal‘aya koyayın’" did i sala bindiler. Gice ile öte ؛؟'؛<seksen kişiyle ve alp-erenler ve bahâdırlar

ka!‘asınun önine ؛؛؟-؛e^dile!'. Bu k^^]■ bunları doğn C e m b in^ ؟؟■؛y ak ay a Bir terslik vardı. Hisara, karû yığılmış idi. Hisardan ziyâde ؟-؛ .ge tü rd i

ers atılmak ile yükselilip idi. K a l‘a içinde kimse y©^ idi.? ه ة'' ه محكءنمح. يHimıen vaktiydi. Hep kâfir hirmende idi. Hisar hâJS id-i. 01 terslikden giceyle k a l‘aya girdiler. Hisarı aldi-lar^^K içinde ©lan kâfirleri incitmediler.

n eylediler, içinden bir kaç bellüce kâfirlerin akıp adı bellideri١ةs٧ ا؛ iıı‘âmtutdılar^^^- vardılar.

Hisarm limanında gemiler buldıl^r. 01 gemileri aldılar. Ol kâfirleri arşu yakaya gâzilere ve leşkere gönderdiler. Oine[؛ .lar؛gemi içine k©yd

leşkerden iki yüz m ikdân âdem geçürdiler. K al‘aya geldiler. Ece ^ e un atlarından hayli atlar٦آisaا hisarun gemilerinden hayli gemi aldılar. Ve

bulup atlandılar. Ve dahi Bolayır yanında ^kça-linı©n dirler bir limonda oda yakdılar. Gine gelüp k a fa y a !eا٢hayli gemi vardı. Varup ©1 gen٦i

kal‘asınun gencilerin hıfz itdiler. Dahi durmadın öte ؛'’؟girdiler. 01 C im b in yakadan âdem geçürdiler. Ve çok leşker cem، itdiler. Evvel kadem ^ u m-

i [12]'؛ l i’ne geçm ek ©1 yii'den ©İdi. / \ndan feth ©lundı. Ve ©I yörenün s ti l lâ le t virdiler. Kâl'ırler dahi çünkim enen ü enıân؛ ,kâfirlerin incitmediler

içinde ©Idılar. V e hem hâtûnların ve ©pulların begâyet hoş dutdılar. Bu kez dirler bir ■؛'’؟Andan A yas lonya ؛؛^.Cembin kal‘asınun kâfirleri m utî‘ oldılar

Bularm halkıyla dahi ت ه/ ' ء م \ al،a aldılar. Bil kez ellerinde hisar iki؛l barındılar. Andan A yduncık ’dan hayli âdeiTıler gemile,r ile geçdileı■; bu kez Rum-ili Allahu ekber ile d©ldı. Gâziler tekbîr getürüp yürüdiler. Gelüp

'٦ !d؛ ve a lp-e ren le r ve bahâdırl?،r G: bahâd ır la r ؟ ا ة

öle T ه : öte yak ay a ا و آ

C e m b in T: Ç im ni G ؟ ا قأ

k ا a l 'a s ın u n önine getürdi G; İcai 'asına getürd i ie r و؟-ا

ا ا ا - ا ؟يم^ Gie.se A.ا non im i ا جال

.3 Gie.se Annnim i, s. 1 6 / i ؛ا ا؛

ة1.؟ذ /1 .Giese Anonim i, s ا ت؛؛

'’T 'de “ C e m b in " ve "C tim b in" ; G 'd e '■ Ç im en l ik ’■١٢٦

ال1؛اأ 1 آmiitef'eyyen 0 آلا Idılar ا G: gazi ler© ا ي'؛ اااا■أ

A y a s lo n y a Cı; A y aş kevn iyye T ة>؛ا

.1 6 /27 -28 .Cie.se A nonim i, s ا ء ذ

itdiler. Geliboil tei<vıırı çerisin c e m ‘ idüp ؟؛؛؛Gelibolı dâyiresin seğ ird im geliip bunlarla ugraşdı. Hak t a ‘âlâ fursat virüp Geliboil tekvurnı sıdılar. Kaçdı hisara girdi. Andan gaziler dendiler, Tekvur-tağı’na segirtdiler. Tekvur-tağı’nı feth itdiler. 01 arayı zabt itdiler. Andan sonra geliip

ılınd.^^ ؛ةالG e l ib o lfy ı dahi feth itdiler, hicrettin yedi yüz ^ırk sek iz

٧e ôr l ı Çiinkim Geliboil bnnların oldı. ^tile^man Paşa Hayrabolı gelse alup G elibolı’ya getiirürlerdi. ؛؛’؟vilâyetine akın itdiler. H er ki ellerine

M eğer bir beğ var idi. Adına Evrenos Beğ birlerdi. Gâyet bahâdır idi. Hacı vardı. Bu ikisi gâzilerle geliip ؛ ibeî dirler bir dilâver er!؛، d ah ı

dönüp Gelibolı’ya ؛D im etoka’yı ve llbeği Birgo^ı’nı çalup ^rparla i 'd ı . Giri gelürlerdi. Edrene yanında Meriç kenârında ol birgozı ol zamanda llbeği

Ol hînde ا آ ت .ilbeği Bergozı diyü ad kıldılar آ،رمح'ء?إلا hergozun /٠ alduğı çim $üle^ıân Paşa av a v l a r k e n a t ı ayağı bir delüğe geçdi. Atıyla tekerlendi,

yılında. Orhan B eğ ’e ؛^Ôl arada şehîd oldı, hicretün yedi yüz elli tokuz âdem gönderüp Süleyman Paşa vefâtm bildiirdiler. Çok girye kılup hayli

z.a‘f /٠ melûl [12"] oldı. Kendü dahi hasta idi. Gâyet z a l f mizâcidi. Â hir,küp ağ lad ı^^ ' Ziyâde؛؛ fü rka t / ا آ أ canına kâr >يمح.

22 A n o n i m

N

Gözlerinden dökdi h٥nأ n cûy-bâr

iy diriğ o göz ü kaş u hatt u âl

Gâfil olma kendüzüne çâre kıl

Ağlayup ol oğlı içün zâr u zâr

yâl ü bâl ؟؛^İy dirigâ o keyân î

Âdeti budur cihânun bellü bil

M e t i n d e ‘'s ig ird im "

sekiz G: allı ا’

M e t inde “ il lerine”

d a h ı G : - r

Giese Anonim i. •S. 17/11-12,

kıldılar G; kıldı T

av avlarken T: - G

tokuz G: beş T

Ciesu Anonim i, s. 1?/I2.

M e t in d e “ fiirl'et” ok u n acak biçimde,

k ey ân î T: kemâl G

167ا (ص

169

?ال )

17ا172

173١٦ ح

ا7؟, ا7ة

ا 77

N e s i r ; Râvîler şöyle rivâyet itdiler kim, meğer Süleyman Paşa’j ö ol hâl v â k i‘ olmazdan öndifi yanında olan gâzilere^'^^ vasiyyet itmişdi kim: “Ben bu y a k nda؛ dünyadan gidiserim. Beni bil îi^ye^de Bolayır’d a ' ؟؟ defn eyien ve eger kâfirler size üşerse kaçmayasız, A llah’a tevekkül idesiz, durasız. Hak ta ‘âlânıın hikmetin göresiz” diyü ısnârl^mı^dı. “Ve hem gayret idesiz, benüm ölündi kâfirlere aldırmayanız” dilmiş idi. Çün Süleyıân ? a şa merhum ©İdi. ^ â y ire kâ^rleri işidüp şâd olup, hayli leşker c e m ‘ idüp deniz yüzinden gemilerle geldiler. Azm itdiler kim varalar gine gâzilerden ol yerleri alalar. Çünkim böyle hâl vâki' 0 امح7ا؛؛؛ا .

^ â z i le r bir gün Bolayır’da dururken gördiler kim Kavak Duzlası tarafından mübâlağa gemiler göründi. be ld i le r ه uzla tarafında Bolayır’a karşu dökül di l er ^؛ Karaya .؛ ^ıkdılar. Bolayır’a karşu gâzilere sancak ^ z ü p alaylar bağladılar. Dahi yürüdiler. Kâfirler ^ k gâziler az idi. Ve hen٦ gâziler Süleyman P aşa’nun vefâtından îkest olmışlardı. Tevekkül idüp gayret idüp ve ^ü ley ı ıan Paşa’nun vasiyyetin s^klayup bir yüksek yire çıkup Süley ııan Paşa’nun tabutın bir divâr altında gömüp üêrin^ taklar yığdılar. Belürsiz eylediler. Kâfir bularsa bir hades itmeyeler. Çün kâfirler alaylar bağl^dıl^r yürüdiler. Heınandem ki denizden hayli yer gittiler. Gâziler dahi turup tekb?r götürüp A ll^h’^ sığınup bu gelen kâfirlerin galebesinden ve heı^ le^kerine nazar idüp dururken heman anı [13“"] gördiler kim, kâfirler geliy©rurken karış n؟urış ©lup t ağı l up؟؛ k a^ ııağa yüz dutdılar. Birbirine bakmayup gemiler tarafına hücum itdiler. Iâk t^،âlânun fazlı yetişüp kâ^rle r ه1 ©va idinde şöyle kırıldı kim demet gibi döküldiler helâk ©Idılar. Gem iden yana dönüp yelli le r ine k©yuldılar kald ıla r gitdiler. v ^ illâ bunları kıranları hiç müslimanlar görıêdiler. Çün gâziler dahi kâfirleri bu hâlde böyl e ؛؛؛ göl'diler. Segirdüıı idüp kâfirleri soyup taraşlamağa başladılar. Ve toyuna ©lup gine B©layır’a gelüp karâr itdiler. A cabâ bu kâfirleri kiı^ kırdı diyü t a ‘accüb itdiler. Andan Hak t^ ‘âlâya ç©k ç©k şükürler kıldılar.

.17 /22-23 .Gie.se Anonim i, s

B o la y ı r ’c l a T : - G؛7؟

.18/1 ,G iese Anonim i, s. 17/29, s ،الا أ

’٦ dokii ldi le r G: ta rafına dökü ld i le r تاا ta اب-ا ra fında B o la y ı r ’a ا ؛؛ا

l a ğ ı l ı ı p G : - T ئق؛ا

kâfirleri dahi bu hâlde böyle G; kâfirlere bn hâh T ؛؛'٩

R âv île r؛^^ şöyle rivâyet iderier kim: Sonra ه ا kaçııp kurtulan kâfirlerden haber aldılar kim ayıtdılar: Heman kim denizden ayrılduk, gördük kim, bir alay boz atlular çıkageldiler. Heman biz anları gördük tâkatım uz tâk ol^ı. Elimüz dutmaz oldı. Bize kılıç koydıiar. Bizi anlar kırdılar. Siz anları kanda pusuya komışsız kim biz anl ar ı ,görmedük ؟■؛؛؛ gökden mi indiler ve pirden mi çıkdılar kim l٦e ma n ا ة ة ol arada belerdiler. Kâfirler a n l a n ؛ bizden ؟ sandılar, ^ n la r hod gâyib erenlerimi^. Hak ta 'â lâ anları bize nêded gönderdiler, ^ e lü p dü^manumızı helâk itdiler. Andan bunda olan gâziler Orhan ^ â z i ’ye B urusa’da âdem gönderdiler, üzerlerine gemilerle mübâlâğa kefirler gelüp karaya çıkup bunların üzerine çıkup gelitururken kâfirler kırılduğın, gâziler kıranları görmeyiip kaçanlardan haber alup bizi bir alay boz atlular kırup sıdı didiiklerin bir bir beyanın vâki' haber gönderdiler^^^. 01 kâ^rierle geçen ınâcerâyı cem i‘an haber birdiler. Orhan ^ â z i ه ؤ ا ا Süleyman Paşa vefâtına hayli melûl ol^ı. ٧ ^ illâ kâfirlere gâyib erenleri yeîşdüîne Hak â'âlâya çok çok şükürler eyledi. Rivâyet ider i er kim: Orhan ؟؟؛؛ [13'’] ^ â z i dahi ol yıl H^k emrine vardı. Süleyman Paşa O rhan’dan iki ay evvel öldi, hicretün sene-i 759 y ا ا ı٨d a اوا١ . Gâzi M urad tahta geçdi.

24 A n o n i m

(1362-1389) I. M U R A D DEVRİ

N a z ı m

T n r ı ’dan v a ‘de irüben Orhan Oldı bundan huld bâdına revan

raht ؛؟؛Tutuban otuz tokuz yıl tâc ü taht Oennetün gülzârına ey led i

r â v î l e ı - G : r â v î T ٠٠

’٦ a n la n G: anı ؟-؟

’٦ kim h em an G: indi ve )/ilden mi çıkdı h e m a !؛١١ indiler ve yirden ء ء

anlar) G: anı T ؛؛ آ

.19 /1 -3 .G ieseA noninıL s. 18/28-29, s ة أ

”M e tinde “aydur la r أ و

759 y ı l ında G: 755 y ı l ında T ا؛و

eyledi T: iletdi G ؟ ا

د R .؟ O N İ G İ

2 idi ana murâd؟؛Kim gazâ c ih âd

ehl-i rây id! ،ن Sâhib-i tedbîr

yoğ idi anda gezend ٧٥ N e f i çoğ

H âr içinde gül gibi handan idi

N i‘metinden bulur idi çok nasîb

N؛"؟؛ ice yohsulları itdi ©1 e m îr

ه irden ا pes göklere yettirdi¥

taht ؛أ Buldı ârâyiş anunla tâc

sezâ آ ا و هdالأ Anı ide kâfire’ا k

pehiüvân ؟؟؛vü hem ner ؛Nev-cevân id

Hem gazâya himmeti m asruf idi

Virmiş idi Hak ana iu t fu penâh

elinde idleri '؛؛Kam unun bitd i

çoh diirlü zelel ؛؛؛؛K ayser’e irgürdi

hem [ol] darbile ،؛ûtd• Sultan-öni’ni

?^kin ©İd] yiry tiz i gözine teng

hem-yâr idi ١] Kamu ana le^ker

Aldı anun yirini Gâzi ^ u r a d

Pâdişâh-ı kâmil ü dânâ id!

ü himmeti idi bülend ؟؟؛Gönli p es t

1 ^âdân id!ه K^ygusı dahi ©İsa

Her ki irse ana fakr u yâ garîb

N ice düşmişlere ©İdi dest-gîr

1© Nicelerim babını götürdi

Çünki ©1 Gâzi M u rad ’a irdi taht

Niyy^t itd! kim kıla d âh i l i gazâ

ardı anda¥؛؟'’ ku^êt ti nâm u t i ivân

1 bahâdırlıkda key m a ‘r ^ idi©

Kılıcından ©idilar cümle tebâh

©Idılar ana yagı kardaşları

el ؟؟؛Evvel ©1 idi î R u m ’a sund ı

Aldı ا!6اهت £n g ü r!’yi [hem] ©1 harb

tdi anunla Karaman ^âhı ceng[14“] ؛

T atar’dan var !di ٨٦^! Her bahâdır

١٦٦^ ا ! و ^ g azâ cihâd T: k im c ihân içre g azâ G

ا و آ p e s t G ; p ü ş t T

ا ؟ ه N ic e اا ه ^آاهاثالا'ا itdi ol €٨٦١١■ T: Niceler i itdi yolısııiken ^]٦٦١١• G

ا و أ o ld u r G: o l d u r a T

وا ء V ardı anda kuvve t ü nâm ٧ t،؛vân G: V ardur kuvve t ü tâ ^ ٧ tüvân T

ا و أ n e r ? : nev G

îtd i T: y e t d i G

وا و sundı T: saldı G

^٠٠ M e tinde " irgürd i an d a ” ise de. vezin gereci “ a n d a ”

اآ؛ئ ا٦ a!؛يl€آ : darbile G^٥^ S u l ta n -ö n i ’ni G: Sultan -yög i i 'n i T

A n o n i i26

Anun ile bile idi anda tamâm

Germ yüridi idem diyü bir ad

Feth؟؛، virdi ana ol Hayy ü Sam ed

Düşmen iie eyledi şîrâne harb

Sanayıdun kopar idi riistelıîz

Kılıcına oldılar anun alef

ınihr ile sipihr ii mâh anun ه ا ^ ا

gitdiler ؛'Cân olur alubanô

mâr ال Varı da hem anda oldı târ

آ Nice 1<اة yiğitler diişiiben oldı

Kıldı azmin giril kâfirden yana

^^Kılıcı kiiffâra oldı kârger2

hem ^ n â ؟؛؛irdügi yire irişdi

zeber ال Kıldı dâr-ı kiifri ol zîr

T â‘atun ^ z l ı olur ansuz kabûi

Hak ola gönünde pe$ olmaya gayr

Hayr diıê tâ ‘ata kiı^ oldı êr

Turgut u Türk ü âm ٧ Varmak

Çün işitdi bu işi Gâzi Murad

]item edi kimesneden o! med^d

êrk idi irişüben urdı darb^،^

Gıdalar؟■^ ^ındı uşandı t!g-ı tiz

H em Tatar u hem Tür^ oluban te lef

K^^dı öninden Karaman şâhı anun

Raht ü büngâhı kamu terk itdiler

in ne var؟^ün K aram anlı’da bilür

N ice beğler anda oldılar helâk

Çün m üyesser oldı işbu feth ana

b i r e y e yü^ dutdıysa buldı zafer

©İdi peykân okınun peyki âzâ

^â-cerem kim k â^ re bul^ı zafer

T â ‘atı ihlâsdur şartı kabül

T â ‘atınd^n kiî anda bula hayr

Gayrıdan gönlinde var ise eser

[ ! م ] Bulmamışdur hayrı êr kim didi gayr Gayr-1 candan mahv it ki iş ola hayr

H ak’dan ayrugı gönülden sür düriş Diler isen kim yavuz olıâya iş

N e s r : Andan sonra [Murad Gâzi] yine gelüp B ursa’da karâr itdi. Andan yine ôk l^şker cem ‘ itdi, Karasi vilâyetinden ve kendü vilâyetinden.

Sam ed G ه ol ا H ayy ii S am ed T: a n d a ؛قلأ

n^d] dai'b G ه اbا٢وkا darbهآ T: ir işüp k ٧^١ B erk idi ir işüben ه؛؛ت

G ıdalar sındı uşandı tîg-ı tîz G: Ç abd ıia r san dîv uşand tîg u t îz T ؛ئلأ

a iuban T: deyü b en G ^؛٠

”M e t inde “ kâr u g er 20؟

irişdi T: ir işürdi G ؛ئلآأ

ه ا hînde Çandarlu^؟؛؛ Halîl dirler bir €٢ var idi, Bileciik kadısı idi, ve hem iznik’e dahi kadı idi, anı getiirüp Sultan ^ n r a d kadı-asker idindi. Andan lalası ^^hin ile gelüp G eliboh’dan ge^diier. ^©gıvına^*؛؛ dirler is lânıbol’a yakın bir kal‘a va٢d ااا •, düşüp anı feth itdiler. Gelüben ^ ه آ ا ا hisarına düşdiler. Azîm ceng itdiler. Akıbet yağm a eylediler, yağm a ile aldılar. Andan sonra gelüp âlisini kal‘asım ^l^ıl^r. Anı tekv اا rı kendü rızasıyla virdi. Andan sürüp B irgoz’a yürüdiler. Birgoz’nn k^؛ ıri hod hisarı bo^ koyup kakmışlar idi, çün hisarı boş bnidılar oda urdı lar^؛؛ . Bu tara^d^ Hacı !Ibeği !1 Evrenos Beğ Gazi bunlar dahi gelüp Meriç kenarında bir birgo^ aldılar, îı^di ol birgoza ilbeği Birgozı dirler. Andan sonra gaziler gündüz hisara girüp gice olıcak ol yOreye segirdiı^ salup k^^rleri r^hat itmezlerdi. H er ne ki ellerine^؛ gire yine birgoza gelürler idi. And^n Dimetoka tekvurı var âdemin c e m ‘ idüp gâfiliken^ Hacı ]ibeği’yi ele getürmek ؟' kasdın eyledi. Ol dahi anı câsîıslayup segirdip g^^l bulup, bir gün tekvurı ele getürüp tutup □ iıê toka’ya vardılar, [15“] halkıyla ahd ü pe^mân itdiler. êkvurı oغ ةıylا ت ها koyuverdiler.

Ha^ı İlbeği □ im etoka’yı ^ t h itdi, sene-i 765ءائ yılında. Ve Evrenos Beğ dahi Keşan vilayetini feth itdi, İpsala’yı dahi döğüp yürürler Bu .ةاث؛ل1 tarafdan Gâzi M urad Eski’den göçdi, E drene’ye gelmeğe niyyet eyledi. Evlası ؟ ahin beğlerbeği idi. Andan Şâhin Eala’ya leşker virdi, E drene’ye gönderdi. Çün âhin Lala^■؟ Edrene’ye gelüp ka^rle r karşu gelüp azîm ceng itdiler. Hayli adem kırıldı. Akıbet kâfır!erقأات münhezim olup kaûp Edrene hisarına girdiler. M urad G ^zi’ye Şâhin E^la beşâi'et haberin gönderdi. Bunca başlar bile gönderdi. H^cı ilbeği ve E v re ı^ s Beğ Sultan M urad’un


”M e tinde “ Çandırl ı ı ور؛ق

bu yer i^ıî değişi،; b iç im lerde oicunacal ها T )اآا ’de harekes iz :٥ T o g ıv ın a^ ؛؛ ؛ler inden B ig a d o s.، ٨a'؛؛ göre her halde Sil iv ri 'n in eski k!اغd؟ ا dاaا u ru m d a . M e tinde n a ٨

buld ı la r od a urd ıla r G: - T

.M e t in d e ■‘illerine" okunacak b iç im d e

g â f i l i k e n G : g â t î l T^ ؛ ^

2'4 o ğ l ı y l a G : - T

İpsa la ’yı dahi d ö ğ ü p yürü r le r idi İpsa la’yı bile G ئ ' ة

çün Şâhin Lala G : - T

2^ 'k â f i r l e rO : kâfir T

önine düşüp E drene’ye getürdiler. © ١ vakt Tunca ع¥ واة Meriç sııyî gâyet taşgundı. Edrene tekvun gece kay!â bindi kaçdı inoz’a gitdi.Gâziler^؛ ' ' ' dıırdılar. K ai‘ayı ا٦أاق buiddar. Şeilir ا١ a kا kai‘ayı اaçıvirdiler. içerü girdiler. Edrene sene-i 7 6 ا ا أ الا nda feth ©!d], ه ا ilinde M urad Han Gâzi lalası Şâhin’i Z ağra’ya ve Filibe’ye^“ akm ¥İrdi. Ol tarafı varup feth itdiler. Ve Evrenos B e ğ ’e dalıı İpsala tarafm virdi. Varup İpsa la’yı feth itdi. ^ n d ^ n bunlar yiriü yirinde uç beği22؟ ©Idılar.

B ir gün Kara Rüstem diri^r idi, bir dânişmend var idi. Karaman vilayetinden gelmiş idi. 01 K^ra Rüstem sürdi, Çenderelü Kara إل3ال1هئث kim kadı-asker idi, ana geldi, ^ y ıtd ı : “Niçün bunca beğlik malı zâyi‘ ؛dersin” didi. Kadı-asker a^dur: “Z ây i‘ ©lucak nice mal vardur” didi. Kara Rüstem aydur: “i^bu esirler kim [15'’] gazâdan gaziler getürürler. Tanrı bu^ru^ında beşde biri pâdişâhındur” didi. Niçün سأ almazsın dedi--^. Kadı-asker dahi bu kaziyyeyi pâdişâha arz eyledi. Oâzi Murad Tanrı buyruğında var ise alın dedi. Vardılar Kara R üstem ’i okudılar. Ayıtdılar'. “Yâ Mevlânâ, Tanrı buyruğı neyise / / ” dediler-’ \ Vardılar Kara ^ ü s te m ’i G elibolı’da k©dılar. H er esirden yigirmi beşer akça aldı. Bu ihdâs bu iki kişiden kaldı. Gelibolı ’da esirden bâc alm ak ÇeııdereUf■-'^ Kara H aiti’den ve Kara R üstem ’den م ق ءمحمحع . ^ n d a n Oâzi Murad Evren©s B eğ ’e ısıârladı kim akm da ^ıkan esirden beşde birin alalar. Dört esiri ©lanun yigirmi beşer akçasın alalar. Bu te ı^ b üzerine oğlanlar devşirdiler. Andan sonra akında beşde birin aldılar. Kapuya getürüp bu oğlanları taşra illere v^ Türklere virdiler, Türkçe öğrensün didiler. Andan Anatolı’ya bu oğlanları gönderdiler. Türkler bu oğlanlara çift sürdürdiler kullandılar. Bir kaç yıldan

28 A n o n i r r ,

ئ0ا ٧ ا و ^^^ T u n c a v e G : - T

g ر؛ئت ece ile T: g ü c i l e G

ق ئ ا g az i le r G: Gâzi M urad T

ئ ق ت Filibe G: F ü l b e T

^ ■٩ uç beği G: uç beğlerbeği T

ئ هئ Ç e ndere lü K ara Halîl G: Kara Halîl T

؟■22 Giese A nonim i, s. 22/2-3.

Giese Anonim i, s. 22/5-6.

M e t inde "Ç end ir l i ”؛

Giese Anonim ؛؛22 i, s. 22/8-9.

sonra getürüp kapuda^^؟ yeniçeri eylediler. ٧ ^ hem admı yeniçeri kadılar. Bunların aslı bu aldı.

Bundan sonra Sultan M urad Gâzi B ursa’da karâr itdi. T am âm et Rum - d i ’n^n beğlerbeğliğini20؟ lalası Şâhinê virdiier. £^'re»os B eğ’e uç beğliğini virdiler. Murad Gâzi Gelibolı’ya gelüp Çenderelü Kara H alîl’e p ala lık virdi. Kara Halîl vezîr-؛؟؛ oldı. Adım Hayreddin Paşa kodılar. Gelibolı’dan göçdi. Biga tarafına vardı. ©1 vilâyetleri feth idiip zabt eyledi. Andan B ursa’ya geldiler. Kışı anda kışladılar. Bu tarafdan Lala ^ l٦in Zق ağra ’yı ve £ s k i ’yi feth itdi. Ve Evrenos Beg Gümiilcine’yi feth itdi. ^t'ın yaz oldı, Sultan Murad gine gelüp Biga’yı feth itdi, sene-i 766ق .تت

Andan sonra nâgâh haber [■؛16] geldi, kim Sırf le^k^ri h ^ ^ m itdi didiler. Kasdı Edrene’ye gelmekdür. Kırk elli bin ııîkdârı le^êri vardur. Çiin M urad Han Gâzi ol haberi işidüp göçüp Gelibolı’ya gelüp bu tarafdan S ırf leşkeri Edr^ne’ye yakın gelmiş idi, girm en yanında^؟؟ întdi ana Sırf sınduğı dirler. Sırf leşkeri anda konmış idi. f a l a ^âhin A llah’a sığmup, gâziler ile bir gice tabl-bâz kakup dün basgunı itdi. ^ ır f leşkeri mağrur olup sarhoş yaturken nâgâh tabl~4؟ âvâzın ve gâziler ünin işitdiler. Türk geldi diyü birbirine dokındılar. Atları الآ1خل؛ ve boşandı, bunları çiğnedi. Kâfirler dahi kılıç çeküp birbiriu kı rn ٦جج a başladı. Ahir sm up I lü n h e z i i ı olup kaçtılar . B a‘zı râvîler rivâyet id^rler ki mآت Sırf ؟- leşkerin Hacı ilbeği sıdı dirler. M eğer Hacı ilbeği dört kişimle avlanıgitmiş idi. Nâgâh^^؛؛ yolca giderken bir gice kulaklarına galaba âvâz geldi. Bir sapa2؟؟ yire gizlenüp gözlediler kim bir galaba bî-nihâyet k â ^ r leşkeri gelür. Andan Hacı ilbeği aydur: “Yolda^jlar nice idelüm ” dedi. Yoldaşları uydur: "Tedbîr siziındür. Siz nice idersenüz eyle idelüın” dediler-^'^. And^n Hacı ilbeği her yolda^ıuı

O S M A N L I K r o n i ğ i 29

ge tü rüp kap u d a G: - T

ئل ؛أ beğlerbeğliğ in i G: iki bcğIerbeğliğini T

v ا ezîr T': p aşa Ci

- 7 6 6 ١؛ G: 7 6 9 T

y a n ın d a ٦': karşus ına Cı

tabi T: tavu lbâz G

^ ■؟٩ b a ‘zı râvîler r ivayet idcrler kim G: b a ‘z ı i a r T

n âgâh G: nâgâ T

الأ sapa G : - T

C ieseA non inn . s. 23/15-16.

bir depeye kodı. Andan bulara^؟؟ ısmarladı. Her kaçan ben tabl-bâz urup haykıram, ]êr birinüz dahi eyle dا ال n didi. Kendiisi kâfırleriin bir yanına geçiip heman tabl-bâz urup tekbîr getüriip bire؛^ gaziler koman diyii çağırdı. Çilli kâfir le^keri ه ا âvâzları iîtdi, gördiier kim dört yanların Türk almış, kendiiler ara yirde kalmışlar. Hemendem Türk geldi diyü birbirine tokuşup, ol orman arasına tağılup birbirine kılıç urdılar. Karanu gice i ç in d e ^ ' [16'’] birbirin fark itmeyüp, e^le kırdılar kim ^ a s f olunnıaz. Hemandem münhezim olup kaçdılar gitdiler-^'^. Hacı ilbeği dört kişiyle elli bin leşkeri sıdı. Lala Şâlıin dahi i lbeği’nün di ا٧ ة er ا i غا n görüp, ol zaman ا b e jle r ine ho^ gelmeyüp adâvet bağladılar. Akıbet bir hîle ile Hacı i lbeğ i’yi helâk itdiler. Çün k â ^ r leşkeri sındı, gâziler gâyet doyunı oldılar, bî-nihâyet mal-ı ganâyimie girü E drene’ye geldiler. Andan Lala ^âhin anca mal ê nice esîrler ve bir nice başlar Sultan M urad’a gönderdi^^^. $ultan M urad bu fethi işidüp şâd olup, girü ^ u r s a ’ya döndi karâr itdi, hicretün sene-i 767 yılında. Sultan Murad ol y ıp ¥ oğlı ؛'؛؛‘ ıl^ ır ım Bayezid ve Y a ‘kub Ç eleb i’yi sünnet eyledi, âlî düğünler itdi. Ve Bilecük’de bir câ m i‘ yapdı. Ve Bursa’da dahi bir câm i‘ bir âlî medrese ve bir imâret y^pdı. Ve êrn ı iy an -o ğ l ı ’nun kızın ¥ ıl^ ır ın ı H an’a alıvirdi, âlî düğünler itdi. Andan varup Hamid ilin! feth itdi. Andan varup Kiitâhiyye’yi ve A ^şeh r’i ve Seydişehr’ini dahi feth itdi, hicretün sene-i 783م'ق•‘' yılında.

G ine Sultan M urad gelüp Gelibolı’dan geçüp M ugalgara’ya geldi. £vrenos Beğ ve Lala Şâhin Rum-ili çir iş iy le gelü^ M urad Han ile bulışdılar. Andan incügez tarafına vardılar. B u l^ n y a^ dirler ’؛ bir hisar vardur, gâyet sarp hisardur, Türk ^na Tanrı Yıkduğı dirler, ol vilâyetün halkı kaçup ol hisara girdiler. Sultan Murad üzerine düşüp^^؟ nice gün ceng

3 0 A n o n i r r ؛

^ أ و bula ra G : - T

^ ٠ M e tin d e '"bere”

^٠١ karanu gice iç inde G: - T

2^2 C ieseA nonim i, s. 23/27.

g önderd i G: gönderd i le r T

ol yıl G ; - T

2 ^ 7 8 3 ؟ T: 7 8 4 G

B u la n y a T: B ulon iyye G

؟24 d ü şü p G : - T

! ا، اا€ا؛ • alınıadılar, göçüp gitdiler. اا٦ا٦٦ ٨ا a d غا١ اا] a Sultan Murad gâyet^"؛؛؛ ınelûl oldı. M eğer bıını Tanrı yıka diyiip bir derd ile âh eyledi gitdi^^؟ . M eğer ol [17“] arada bir kavak ağacı var i di . ال1اا ağaç idi~؛؟\ Sultan Murad dibine kondı, arka Vİ!• اأ P dayandı. S a l t olup tururken n،آ gقl٦ bir l٦aber geldi kin^ sultanum, devletinde l٦i$arun bir tarafı yıkıldı zîr zeber ال oldı. Sultan Murad Lala Şâhin’i gönderdi. Varup e؟?rlerini akıp mübalâğa nâl ile getürdiler. ^ i arun؟ içinde altun taslar- ؟أ bulundı. Gâziler ballarına geyüp Sultan M urad’a k^rû geldiler. Altun üsküf geynıek ol zamandan kaldı. Andan sonra Sultan Murad ol kavak ağacma Devletlü ve Kademlü Kaba Ağaç diyü ^d virdi, îı^di dal١] Devletlü Kaba Ağaç birler. Murad ^ n Gâzi ol !’،isarun kâfirleriyle alıdleşüp, avratı ve oğlanlarıyla istimâlet virdi. Girü yirlerine gönderdi. Şimdi ol l٦i$ara Tanrı ¥ ıkduğ ı dirler.

Sultan M urad geçüp E drene’ye geldi. Vezîr Hayreddin Paşa’yı ve £vreno^ BeğM gönderdi kim, varın 0 ا ت أ ت vilâyetleri feth idün didi. £vi'enos Beğ G ü ııü lc in e ’î uç idüp Isêtye’î ve M arulya 'y ı fetl٦ itdi, harâcın aldı. ه1 zamanda harâc az idi. ؟ öyle alurlardı kim kâfirler dahi ineinnıez idi. K e b e s in -^ ve öküzün veya oğlın k]^m satdurup veyâ rehîn kodurup almazlardı. 01 zaman pâdişâhları tam a‘kâr değüllerdi. Her ne ellerine girürse yiğide ve yegile virürler idi. Hazîne nedür bilmezlerdi. Hem an kim Hayreddin Paşa kapuya geldi ve pâdişâhlar ile tan٦a ‘kقr dânişmendler musâhib ol up؟■؛ , takvâyı koyup fetvâycı yiiriidiLer, hazîne dahi pâdişâh olana gere.kdür duliler-^^. Pâdişâhı kendülere uydurdılar. T a i ı a ‘ ve zu lı ı p e y d âo ld ı . Elhetde tam a‘ oldıığı yerde zıdtn dahi olsa gerekdi'ır-^^\ Şimdiki hâlde dahi ziyâde sebeb dahi dânişıêndlerdür. £ g e r anlar ilm ile amel itseler ümm! halk dahi [17'’] anlara tâb i‘ olurlai'dı.


gâyctG:-T^^؛؛ g i td iO : k ü n d i T، ؛ 2؟

ulu ağaç idi G : - T ه؟-ت

G آ اا€ق !■ :t a .s la rT ا؟-ت

ol G : - T ت؟'ت

٥ kebes in T: geyesisin آ؟-ت

o lup G : o l d ı l a r T

.2 5 /1 4 -1 5 .Gie.se AnoıüıııL •S ت ؛ أآ

.7 2 5 / 1 6 - 1 .Gk-se Anonim i, s ةآ؛ت

hikâyet geldi. A nato lı’da Yenişehir civârında Ak اط■' Üzerine ااا٦ااا٦^ a ’da M evlânâ Yigen ile otururken Ak Bıyık،؟Bıyık Dedem kim âr idi. ^ ^ r

ehl-i ا0وا üm آ m î kavın ne kadar giinâil iderierse طال ,ayıtdı: ' ‘ly Mevlâncî sizden sorsa.؟؟■؛ gerekdür” dedi ؛؛؟-؛sebebdür. 01 günâhları Hak t a ‘âlâ ~؟îlm aydur: “N.؛'؛^ e sebebden ötüri bizden sorar” dedi راةثgenأBu kez M evlânâ Y

Andan Ak Bıyık^^^ D edem aydur: Siz zinâ i^lünüz ve livâta itdünüz ve helâl haranı fark'؛^ i tmedünüz. ü m m î halk ^٧ ribââ virdünüz آ'ةتayı؟ak

dahi siz! gördi. £yle .eylediler gör kim siz hınzır etini yim edinüz anlar dahi anlar dahi itmezlerdi. Ve ^-؟yinıediler. Eger giri kalanın dahi siz sakınsanuz

Hiç bir ehl-i ilm var mıdur ki, bu ؛’.'؛hem v âk i‘de eyle degül midür2 harâm dur ve şübhelüdür diyeler. Hai'ânı olsun helâl olsun heman eline girdin. Eger haranı ve şiibhelii nesne olsa anlarım katında gerekin olur.

Red itmek ne mümkün? Harcım olsun helâl م'ا/ء')ء/'،'ا Bâri önırincle birin reci olsun tek eline girsiin. Evet hikmet bııdur kim yimeğe dahi kıyamaz. Vermek ve yidiirtnek ehl-i ilm katında katı aybdıır. Anlarım katında ancılayın keleciتذت>ك?»?;;ك

G ine biz m aksûda gelelim. Andan sonra Deli Balaban dirler bir sancak beî var idi, anı Siroz üzerine gönderdi, hisar itdiler. Andan sonra Şahin Lala vardı, K avala’yı ve D ram a’yı ve Z ıh n ı ’y ı^ ^ ve Siroz’ı ^ t h itdi. Andan göçüp K r a - ^ e r ^ e ’yi feth itdi. Ve A nato lı’da göêr-evler د¥ آ ت ة و idi. Anları sürdiler Siroz tarafına^؛؛؟ Vardar-ovası’na getürdiler. Arıdan varup

32 A n o n i m

T آص ،٦٧٨٦ ن ا آ iderierse ؛آ iıep etli-i ilnı G: iderse hep -أو؛

d e d i G : - T-؟ 2؟

bil kez M evlânâ Y igen G: M e v lân â T ر؛ةت

bizden sorar dedi G: bizden so n la T ة، آ -اآ اأ؛ت ا

andan :؛( - ■٢ Ak ^■>'ik ؛ئ’ت

h a lk G : kav m T

٥ yıglınsanıız :٢' sakm san ı ız ؛^٩'-

r T،؛ey le degiii nıidiir G: ey!ed

.2 6 /5 -1 0 .Giese Anonim i, s ت أء

.Z ıh ı ıa 'y ı T: - G. T 'd e ■'Zicye^yl'■ oklinaeak b iç im de h a re k e le n m iş

.M e ü n d e “ var" n^^kerrer آت’اب

٢' - :iroz ia ra f ına G^ ا؛آث

Manastırdı fetil itdiler. Ve Selanik vilâyetini aldılar. Kavala el i ا١ e varınca, bil fethi $ene-i 787 yılında itdiler. Andan sonra Lâz-oğlı vilâyetine ve iline taşdı laı^؟ ؛ .

ا >١١

Ara yirde d^^di iâ-biid gîr ا'أ dar

Lâz’a leşker virbidi^^2 bî-şi'ımâr

Kılalar anun VLicûdın hâk [ii] ger

N

L âz ’a dahi tam a‘ encâm-ı kâr

^ e b r ti tersâ garba değin ne î var

Ki ideler Gazi M urad ile neberd

^ e s i ٢ : Sultan M ıırad’a haber ^Önderdiler, gelsiin ceng ideliim devlet kimiin [18"] ise ©la diyt01 .؛ dahi leşker cem ‘ idt'ı^ oğullan âyez id ve Y a ‘kub Ç eleb i’yi bile alu^ K ös-ova’ya ^ıkdı. Ve Sırf le^kerin karûladı.Dahi Kos-ova'da buluşdılar. Gcıyet azını ceng / ه ئ آ إلأ .

٦٦[ 1 ıŞöyle oldı yir yfızi anlara teng

itdi târ?hini anun yâdigâr

G evde idi nireye kılsan g^ızer

Kiişteler üstinde yürür idi at

Kaçdı l^â^rler orada $er-nigûn

Kaldı bir kaç kul ile bir yirde şâh

bulalar ol serveri 1©^’’'؛ arada

Bir gebr yatur imiş anda ıêger

Lîki Gâî H an’ı görürdi ayan

N

ceng ع tdi Gâzi 11هآت lân anlarun!

Ko^dı bir ceng orada kim rüzigâr

Baş idi her yana kim itsen nazar

Yir tolu baş u ten idi kat kat

ol geride olu^ zebûn ^ H؟■ arbden

düşmeni hayli si^âh ^ Kovagitdi؛؛

eri؟ Durdı orda kim dönincegiz

Kana bulaşup yatur tâ pâ vü ser

Gevde içinde olmışdı nihan

'ا■اا'،ااا،وواآ، ث( تإل ا •اهااا،يئ ٦;İVlelinde “ v irb id iler”

,2 6 /2 3 -2 6 .G iese Anonim i, s

ile G: o lan ın ile T ا ا ؛اآ [ا أ ا أ ا ق ا هآ

beden T ٦٥٢، :ha rbden G ٩^ ■

ل ٦" kovagitd:!^ا؛أا<!اآ i G

ol arada T: girii anda G ؛' ت’آ

A n o n i m.٩^

ه Sıçrayııp hançerle ا،-االا ا şâhı

^ Gazi idi mutlaka؛؛ oldı şehîd

Bâkı olm az dâinıâ zinde kişi

futûlıından anım ١^^! 2؛؛Ki İdesin2

ه Çün؟^^ irdi yatıırken turdı ا kazâ

Suitan -1 sa‘îd ^^؟dem de ه Orada ا

işi ^؛؟^ ^re ne çiin böyledür çarlıun

is t i ‘ânet diie rûhmdan anun

YILDIRIM BA Y EZİD DEVRİ (1389-1402)

N e s i r : Çün Gâzi M urad anda şehîd oldı, rahnıeten vcısi'aten. Andan beğler bu hâli biliip tanışık itdiler. Y a 'k u b Ç eleb i’yi getürdiler. Gel, baban ister Gidiler. Çünkim geldi, tutup kaydın gördiler. Yıldırım B ayezid’i tahta getürdiler. Lâz-oğlı ol cengde dutuldı, getürüp Yıldırım Han [أ'18] öninde kati itdiler, Murad Gâzi otuz yıl beğlik itdi. Andan vefat itdi. Kos- ova’da düşdüği yirde bir türbe yaptıla r . Şimdi dahi ol yirde türbemi bellüdür. A ndan meyyitin B ursa’da defn itdiler, sene-i 791 hicretün yılında. Andan Yıldırıl^ Bayezid göçüp Edr^ne’ye geldi.

Yirine oturdı Sultan B ayezid،

Kamu ه1هةت işlerinde kâmil oldı

in ‘âm iderdi ihtirâm ؟-؟Virürdi

zâhid ola Hoş dutardı anı kiı١٦

tdi anı nıecm û‘-ı h a lk a^^ pîşvâ؛

Çün^؟^ şehâdet buldı Gâzi sa‘îd

Ata dede gibi âdil oldı ol

ehlini severdi ol nîk-nâm آا ا11آ

Hoş görürdi am kim âbid ola

Şeyh E ^ n d i geldi ana bî-nevâ

k a z â G : gazS T

orada ol d e m d e T: ol arada ol d em d e G

H ؛ a k k ’a virüben old] şehîd € ؛ اأ آ Gâzi ٦:' ا idi m utlaka oldı şehîd ٥^^

çarhun T: H a k k ’ıın G اآ؛ت

^.ide؛،؛؟.آ i^G: ire

’1 s a ‘î d G : .şehîd؟ 2؟

'٦ G: K a m a s ı işlerde kâmil oldı 0ا l oldıآnة٦K a m u iş ler inde k

1 T: virüben G¥آ آ؛؛ت ل!ن،'ا

m e c m î r - ı halka 1’: cüm le h a lka G أ ء؛؛

meııâsıb virdi ^ ١٦^ ه şeiıriyâr İl أ ^٧١٦! kal‘a ve hem şehri ü ciiyâr

N e s i r : Yılciıriin Bayezid ه ا yıl içinde Kıratova ve m a'denlerin nevâhisiyie2؟؛؛ feth i^di. Andan Fîrûz Beğ varup V id in ’i feth itdi. Andan geiiip ٧١١^١٢١١١٦ Han £ d re n e ’de âr^r i^di, FîrCız B e ^ ’e akm virdi, iflak vilâyetine akın id^p begâyet toyum geldi. ٧ ^ hem Paşa Yiğid^؟؟ , kim ishak B eğ ’ün efendisi idi, ه ا B osna’ya akın idüp Bosna vilâyetin ^ t h itdi. Andan sonra Yıldırım Han B ursa’ya vardı. Anda bir câm i‘ ve bir medrese ve bir bîm ârhâne yapdıırdı. Andan sonra Edrene’de bir imaret bünyâd eyledi. Andan gine BLrsa’â varup leşker cem ‘ idiip Karam an’a çıkdı. Karanıanîler k^rşu geldi ler؛؛؟؛؛. A laşehr’i feth itdi. [19“] Aydın ilin ve A yasu luğ’ı êndt؛!er ihtiyar ile virdiler. Andan geçüp Bayezid Han Saruhan vilâyetine vardılar, feth itdiler. Andan Aydın il! beği ve Sarhan beği ve Germiyan beği sehel müddetde Allah emrine vardılar. Cümle ol vilâyetler tam âm Yıldırım H an’a kaldı. Sarhan ve â ra s i vilâyetin 0 غ1ا Er-tıığrul’a virdi. Bu fetihler hicrettin sene-i 792 yılında vâk i‘ oldı.

Andan sonra Sultan Bayezid vardı, K ostantiniyye’ye؟ ؟ * düşdi ceng eyledi. Bunlar ceng idinde iken Ungurus kıralı merCın hiicûm idüp gelüp ^ ig e b o l ı ’ya düşdi. Çünkim Sultan Bayezid’e haber oldı, hemandem Kostantiniyye üzerinden göçüp hücûm idüp, y^kın varıcak ton değişdürüp dün basgunı idüp kıralı leşkeri ile T u n a’ya döküp helâk itdiler, hicretün sene-i 793 yılında vâki‘ oldı. Sultan bayezid andan göçüp yine kostan tin iyye üzerice geldi. Galata’dan yukaru yüksek yir vardur. An d a ؟؟ havale yapup egirtdi. k â f ir le r âciz kaldılar. Akıbet tekvura âdem gönderdiler. Sultan Bayezid ile sulh itdiler. içine âdem koyup kadı dild ile r . ârakç ı-Y en ices i’nün hisar erlerin sürüp getürüp k o s tan tin iyye’nün içine ôydılar. Bir ıâhalle idüp mescid yapdılar, hicretün $ene-i 794 yılında vâk i‘ oldı. Andan sonra Y ıld ın ız Han N igebo lı’â ve Silisire’ye varup feth itdi. Andan sonra ^ o r a tarafına vardı. Kara-Ferye’de oturdı. Dahi [19'’] ^ört

G ١٦^ :ço k T أ و أ

ncvâhi.siyle G: nevâh iy le T

T آ’^ غ؛ ،ا Paşa ا Yiğid G: Paşa وأ؛ت

geld iler G: g e lm ed ile r T ؟^٥

Metinde ekseriyetle “Kostantaniyye” okunacak biçiı^de harekelenmiştir. ^اوanda G: andan T

A n o n i i36

yana akın itdi. M übâlâğa mal c e m ؛سآ ‘ . Ve Kara-Ferye’de ط وم؛ ت imaret em r idüp yapdurdı. Andan geliip £ d ren e’de karâr itdi. Vıik-oğlı kıznıı Sultan B ayez id ’e virdi. ? Vıik-oğlı kızı gelmeyince ق Sultan Bayezid sohbet ve işret neydügin bilmedi. Hiç şarâb içmezlerdi. Ve şarâb sohbeti olmaz idi. Osm an ve Orhan ve ^ûrad Han zamanında han٦r içmezlerdi^^4. Anlar dahi ulemâdan utanıp ne dirlerse sözlerinden çıkmazlardı-'^^. Ve ol zaman ulemâları sözlerin geç^rfırlerdi. Âl-i O sm an’dan bir günâh ve bir cürüm sâdır olsa am m en‘ !derlerdi. £ m ةوث-ا€ع em nıı‘ olmasalar ulemâlar pâdişâhlardan^؟ kaçarlar yanına varmazlardı, în^diki âlimler gibi mansıbdan2^؟ korkup tek turmazlardı. 01 ki şer‘a muhâlifdür elbetde m en ‘ idüp sözlerin geçürürlerdi.

^ a z ı

Ol zamanda mala itmezdi nazar

Âhiretde olur kimiye ol

Ya hakîmem deyüben söz söyleyen

ârm toyıâz dirdüğince gene ü nâl

Bir pula bulursa K ı r ’a n ’nın satar

Lîki yigregdür ne^sde and^n keşiş

im tutar candan^ جil!n٩؛١ا azîz âb u

t bigi halkı ta lam ak pîşesi؛

şöyle kim eşek ¥ ■ ؟ ^ ^üz kitâb içinde

İlimden kilede ki var idi eser

bilürdi yoğ idi anda beka ٦٦^!■

^’oldı şin^di ilıî d a ‘vî eyleyen

olupdur hırsa câm pâyı^âl ٦٦^!■

Oldı ? e v râ t okıyandan uş beter

d a ‘vî-rîş ■؛؟ Taylaşan؛؛ urunmış

Eyle sevmiş işbu dünyâ nênîlin

Hubs ü tezv!r ü hased endîşesi

Yoh yakın ilminde likin tolu şek

içmezlerd i G: i tmezlerd i T

Cie.se Anonim i, s. 2911.

eê r ٥ ; - T

M e t in d e ■■pâdişâhların"

b e t i n d e “ man.subdan"

Â hire tde ٥١٧٢ kişiye ol saka ٦': Â hire tde ^n lnr ol ehl-i safâ ا

u runm ış ■٢: uzıtm ış G

g i l i n G : g ü l i n T

iç inde T: üst inde G

294

29؟.

?29298

2993Ü0301

:م2

١ ا37 C! ا

necâsetdür işi ر؛أااا Hırsı gibi liLird Lİ hâb 1ا6أ oirmş işi H ûg gibi

bigi sâyile virdüği zehr ^ ] ■اة ■bigi tolu dünye vü ş ]■١٥^ •'[[20

gibi rûz □ gûr zişt-hâl ٥١٦٦^

bî-asel ؟■؛، ٧’ H ar meges gibi a ‘vân

yirine ؛؛؛؟'îr pulum yoic diyii girü

Ana rehber olmış ibiîs-i la‘în

Vfıris-i peygam"’^'؛ berem dir bî-hayâ

Ki anda olmaya iıasedie kibr ü kîn

k ii zerا٦ة Him m etinde ola beraber

Ki ola ol ayna gibi tâb-nâk

ırâr؛H em lediinnî ilm ide anda k

Enbiyfıdan nicesi mîrâs al؛p؛،'

Anı mîrâs aldı olardan evliya Koyuban gltdiigini dirüp n ’ider

Zâg gibi e!ê-lôr u şûm-fâl

Karga gibi hîle-kâr u hem zagal

Genc-i Karûn’ i virlirsen birine

âşı tolu kibr iî hubs ile kîn

Bu kamu h^l ile gösterüp riyâ

Vâris-i peygam ber o! ola yakîn

Zînet-i dünyâya kılmaya nazar

eyle ide nel^si pâk

ola her gayb orad^ aşikâr K!n٦

gele ele 1ا6؛آ-إلل kin^ oi kişi ا1أال durur keşt-i ilıı-i enbiyâ؛ 'Keş

Akıbet çi'ın kişi ınaiın kor gider

^ e s آ ٢ : ©I zam anda kadılığa bir dâni إلا٦٦ e ا٦ل i medreselerden taleb iderlerdi. Bir kadılık nice zaman ınahlûl durui'dı. Bir mahal dânişmend bulum nca değmesi kadılığa I'âzı olıiazlardı. Kadılık, cehennem den bir hasîr yeridür dirler idi. Kadıiıkdan kaçarlardı■؟ ؛ ؛ . Bu acebdür ki, şinıdiki zaı٦٦anda kadılık içiin eger elinden gelse kılıç çekiip birbirin kırarlar idi, Andan girü ş ii ıd ik i zam anda istihkaka bakılıidz. Bir câhil bir uluya nice zanıan hidnıet ider. Dahi dilek [20'’] ider, bir kadılığı alivirür. Eger adın yazup virsen

hem C; her T ر؛أ أ

z a h l T : dahli Cr هر؛أ

"M e t in d e "avîın ؟'ر؛ذgiı ü r G :ر(و إل-رزاا ٢ ة

b î - h a y â G : z î - h a y ü T، ؛ "-’؟

٢' G; nısl' ıyeyle ^ ! آ ذ ء' إ ا' ؛أ آالآ ء ة

ile G ا0'1;1ص،1أ -1<1;؛1ا ؛آ وا

ا ' - ;kaçarlardı G ا ا ٦١ ا (<اااااآو<الأ

okuyamazlar. Şimdiki zamanda kadılara yetişdiik kim îr hüccet hâcet olıcak ben yazıı yazmazam, bir kiî olsa ki yazsa dir. Şol sûretİLi olan b i’llâhi kadılığa hükm-i şer ‘a ؟ ؛ l^yık ] ٦٦١^٧٢ ? ^ a y ol iklime kim şimdiki zam anda dânişmend dirüenler kadı olup, hükm-i şerî‘at icrâ i de؟ ؛ ؟ , ileri؛ zam anda kadılığa bir dânişmend taleb idiip bulurlardı. Şimdiki zamandaki yeni dilekçiler bulup dilek itdiirüp beğler ve kadı-askerler؟-؛؟kapusına gür gür dökilüp, hor ٧ hakir olup mülâzemet itmezlerdi. Heman kim Osm an beğlerine A cem ve Karamanluiar musâhib oidı. Osman beğleri dahi düriü dürlü günâhlara ı iü rtek ib oldılar. ^ a ^ n kim ên d er lü ^ a r a Halîl ve k a ram an ! Türk ^üs tem , bu ikisi ulular ve âlimler idi. H em an kim anlar Osman beğlerine geldiler. Dürlü dtırlü hîle ile âlemi toldırdılar. Andan evvel hisâb defter bilmeklerdi. Anlar te ’lîf itdiler. Akâ yığup hazîne itmek anlardan kaldı. Sonın hi^ fıkr itmediler. Koyup gideceğin anmadılar.

N a z ı m

Yiyip içmek içün olur her kumaş Yığup yatmağ içün çi altun çi taş

٥ا n١ekأ ا ة olmadukda hoşdur mal را gene Yohsa olur kişiye ol mâr u■"؟؛؟ r enc^؛؛؛

Başarıcak malile ôk^وا iş biter Lîki başarmayıcak çok baş yiter

Yiyicek dirlikle anı nûr olur ö l ic e k k^l^^ azâb -1 gûr olur

Heman kim Kara Halîl-oğlı Ali Paşa vezîr oldı, ^ s k ٧ fücfır ziyâde oldı. ^lahbüb oğlanları yamna aldı. Adım iç oğlanı kodı. ^ i r nice zaman ne gerekse ider. Andan çıkarup mansıb virür oldılar. Andan ilerü kadîı^ler var idi. Kiî İmâlleri idi. Cümle mansıb anlarun idi. [21“] Azl idüp birine dahi virmezlerdi. Eger sipâhi ölse ر؛ئأآ]ط mansıbın oğlına virürlerdi. Ve eger oğlı kalmayup kız^ yeyâ avratı kalsa zelîl otnıasun diyü anları bir kula virürlei'di.

38 A n o n i m

أ - hiikm-i ş e r 'a G: h ü k m e ş e r ‘a

إا ز Gıese A nonim i, s, 30/17-18.

أ ا - آ beğle r ve kadı-asker ler G: k a d ı - a s k e r T

و ا ،’ ö lm ek G: e tm ek T

ت m آ؛ a n ı T: mâi u G

■ ٩١؟ beyit için bk, 3 7 “, 4. beyit.

أ ' و çok T: ho ş G

ه ا ölenün t imârın bile viriirlercli. iç oğlanına rağbet itmek Ali Paşa’dan l<al،l>. K açan kim Ali Paşa vezîr oldı anım zam anm da dânişmendler çoğaldı ؟ ؛ ؛ . Her biri bir beğ yanına geldi. Anlara yarayalıım deyii tab?‘atlarına münâsib cevâb virmek ile Allah bn^r^ğın ve êyâm ber kavlin terk itdiler. Al-i Osman bir sulb؟“ kavm id؛. Anlar k؛ geldiler diirlü dürlii hîleler ba^layn^ takvayı götiirdiler؛’^^, fetvaya başladılar. ¥ e n i akça ke^fı^ eski akçayla bazar i t iiem eği anlar te ’lîf eylediler. Ve eski akça؛"؛■؟ g^yrı vilayete gitmesün diyü yasak .tdiler؛

Ali Paşa bir zerrâk؟^ kiş]ydi. £kser! halk ana ؟ t§bi‘ oldılar. Kadıların fesâdı zâhir olıâğa başladı, âyez id Han dahi hallerine mııttali‘ oldı, hiikm etdi, ne kadar kadı var ise cem ‘ itdi. Yenişehir’de bir eve koydı. Dahi ot urun dedi. Hep yanûnlar dedi. Veziri Ali Paşa âciz kaldı. Kadıları kurtarmağa çâre bulıııadı. AhirL’l-emr pâdişâhun bir m ashara A rab’ı var idi. Habeş! idi. ^ i r sözi iki olmazdı. Nedîmlikde nazari yoğ idi. Yıldırıl^ Han gazabı vaktinde andan gayrı kimesne söz ^öyleyeıêzdi. Anun la t!^ lerinden bir iki latîfe bu aralımda beyân oldı. Yıldırım Han katı g^zab pâdişâh idi. ^ i r sehelee sucdan ött؛ri nice kişileri helâk iderdi. Ve kimini [21'’] âkad iderdi. ^ e g e r bir gün bir nice kişilere katı gazabı vâk i‘ oldı. Andan dîvân dahi turmış idi. Ol kişileri dîvân ortasına getürtdi kim anlara siyâset eyleye. Vezirler göreliler ki igen gazaba geleli. Bular dahi korkularından hiç bir söz söylemediler'^-^'', ^öyle baş aşağa idt؛p turdı lar؟؛؛؟. Kimün zehresi vardı kiı^ söz söyleyebil^. Bu kez vezirler hiribirine ayıldılar: "Nice ideliım bî-çâreleri bu belâdan /? محا.؛، ■ idevüz” dediler^-‘. Vezîrlerin biri aydur: “Buna çâre olui'sa mashara A rab ’dan olur” didi. Bu ke^ A rab ’ı getürtdiler. Söylediler, Ar^b ilerü geldi. Çağırup ayıtdı: “Hey s^lt^nuıı! Bunları hep kır aman virme. N e hâyin karnallardur bular” didi.

çoğaldı ا G : ç o ğ idi T

M e tinde “ sa lb"

göti ird i ler G: gelürd i le r T

^24akçaG:-T zerrâk ؟؛^'- ٥ : zevvâk T

■١^ Giese A noninn, s. 31/29, s. 32/1.

şöyle baş aşağa idt'ıp ا ها ا0ا اآ ا ■ G: vezirleri sö y le m e y ü p başların aşağa ey leyüptl ımrlard ı T

أ ت ؛ أ Giesc Anoninti. s. 32/2- ه

Yıldırım Han aydur: “Bire niçiin” didi. Bir gayrı suçları dahi âr sandı. Arab ayıtdı: “Hey Sultanıım! Bular neye gerek, l iş te Timiir Han leşker çeküp geliyorur dirler. Sen falları kır, dahi sen sancak götür ben tabi çalayım. Varalım Timiir’le uğraşalum. Heıân bi^ ikimiiz ana cevâb viriiriz” didi. Çiın Yıldırım Han bu cevâbı işitdi. Biraz tefekküre varup ه ا halkı âzâd itdi. Bu tarafda ¥ez!rler ve ehl-i dîvân etimle A rab’a âferîn itdiler.

^ a z 1 m

ânû i biter çii rây ©la dtirfıst Fevt olur her i olıcak rây siist

Her ne ukde var olur rây ile hali ^âysuz idlerde çok olur halel

A rab ’un latîfelerinden bir latîfe؟؛؛؛ dahi oldur ki m؛؛؟؟: M eğer Y]lل rın١اHan bir sahrada hayme ile kanm ış otururdı. Hayme öninde bir yfıksek ağaç vâk i‘ olı^ışdı. Andan Yıldırıl^ Han aydur: “ ^ i ıe Arab! Ben! seversen şol a^^cun çak toğrusına çık” dedi. Bî-tekelliif sofindi. 01 ağaca çıkdı tamâm !■١٦ to ru ğ ın a ^ ık d ı . [22“] Yıldırılın H an’un karşusında solaklar nacaklarla

tururlardı. Yıldırım Han aydur: “ Her kim beni seferse şol ağaca nacak uıa yıka” didi. Hemandeın nacaklar fışt'ırdiler ki y ı l ı l ı r , ^ u kez Arab gördi kim êndi inince bular ağacı yık^rlai'. Vezîrlere çağırup yalvardı, ên i dilek eylen ağaç dt'ıîcek helâk olurın didi. ^ ö rd i kim çâre olup kimesne ilerti gelüp cevâb virıêdi. ^ ö rd i kim ağaç az kaldı kim yıkıla didi. Hen٦and اع٦١ çermendi. 01 ağaç kesenlerin fızerlerine hî'âblık eyledi. 01 kese turanlar ol hâli görüp tartag^n olup kaçtılar. Ar^b dahi fursat bulup tiz ağaçdan indi. Aydur: “Bu turanlar vezîrlere fülanlayam sizün gibi vezîrleri, kim bir necesüm kadar sözüm geçıêdi” dedi. Yıldırını Han katmda Arab şuncılayın küstâh idi. ^ e y i gerekse söyler idi. Ve dahi her ne ki söylerse ı iahall inde söylerdi. Andan sonra Ali Paşa masharayı çağırtdı. Ayıtdı: “ ly Arab! Sana her ne dirsen vireyim. Eger pâdişâhdan kadıları kulvarlıdan” didi. Arab turdı. Bir çapük fiston geyüp ve bir böi'k geydi. Yıldırınn Han önine geldi. Andan pâdişâh aydur: “ Ey Arab! Bu gün çعvükأ أ ا düşmişsin. Arab aydur: “ Sultanunndan bir dilek eylerin” . Pâdişâh ne dilersin dile. Arab aydur: “ Beni Kostantin iyye’ye elçiliğe gönder” . Pâdişâh aydur; “Anda neylersin?” didi.

4 0 A n o n i m

.M e t inde “ bir lat îfc" m ü k er re r -'وت

o ld u r l ، i m G : - T -ا،آ-آ

ç e v i i k G : ç a p ü l v T^ ؟ ؛

Arab aydıır: “Varayın tekvıırdan kırk elii keşiş dileyeyin” didi. Pâdişâh aydur: “^^ ş iş i n ’eylersin?” didi. Arab aydıır: “Kadıları kıralıım yerine ke^!^!eri kadı i de آا١ n١” . Pâdişâh aydıır: “Keşişleri kadı ideceğiime kullanım itsem-e” . Arab ayıldı: “Kadılığa okıımış êrekd^'ır” . Pâdişâh aydıır: “Y a bil kadılar ©kıımış ı ı ıd ıır?” Arab aydıır: “Okumayan kadı mı ©lur” didi. [22'’] Pâdişâh aydur: “Çiin okumuşlardur, ni^^n okudukların ^ıtm a^lar?” didi. Biraz ^ k r itdi. Ali P aşa’yı kı^ırtdı. A y ıd ı : ly Ali! “ Bu kadılar okunuş m ıdur?” Ali Paşa aydur: “Bel! Suitanum, okum ışlardur” . Pâdişâh aydur: “Çiın bunlar okumışlai'dur, n iç L İn okudukların tu tm azlar?” Ali Paşa aydur: “ Bu kadıların eihetleri yokdur. Anun içün böyle iderler” didi. Pâdişâh, ya bu kadılara nice id€إ didi. Ali Paşa, suitanum l٦٦|■آ bunlara d ا١ ş€lik gerekdiir didi. Pâdişâh aydur: “ imdi bunlara bir d^'ışelik bul” didi. Ali Paşa vardı her kişi ki ola, bin akçasında yigirmi beş a k ^ $ ın kadıya resm kıldı. Ve her mektCıhda iki akça resm ء ه ه أ ت ئ . Kadılara bu âdet ol zamandan؛؛؟؟ kaldı, ^ u bid‘ati Ali Paşa kodı. ¥ai'dı l،adıları âzâd eyledi.

Ve gine bir gün Kai',aman-o^lı ytiridi. Hamid ؟ ilâyetini incitdi. Yıldırıl^ H an’a didiler ve hem şikâyet itdiler. Yıldırıl^ Han B ursa’ya geldi. Andan êke-! l؛’nden Karan٦a ٨-oغlı 'na çıkdı. K onya’nun üzerine düşdi. K ara ııan -o^lı ka^dı, ? a ş vilâyetine gitd؛. ^êger hirmen vaktiydi. ©I vilâyetün yığınları ve ^ y ı r l a r ı yı^ılmışdı, Yıldırın^ Han gâyet yasakl u؟؟ idi. Kİ!٦٦e$٨e ٨ü٨ bir habbesine tokum iazd ı . Ve ؟ eri halkı varup ]ط gün آ Konya halkından arpa istediler. Anlar ayıtdılır: “ Biz hisar idinde sizlere nice satalum. Eger pâdişâh bize desttir verirse ^ıkahııı ai'pa virelالn٦” dedi. Yıldırım H an’a dimiler, destur virdi. Hem âdem koşdı. Hisardan ^ıkdılar. Aı-palarını âtdıl^r. Akçalarını aldılar, ^ in e hisara girdiler. Kin٦seال i incitmediler. [23“] Çün hisar halkı bu adli gördiler, K onya’yı k en d i le r virdiler. A k-saray’ı ve ^ i ^ d e ’yi ve K ayseri’yi nevâhisîyle^؟■؟ îrüp t e s l ^ itdiler. Çün Karaııan-O^lı bu hâli gördi, nâ^âr olup el؟ i gönderdi barış tı . Çehâr-şenbe suymdan ötesin Ka r a m ع٨غه- lı’nه vii'diler, berüsine Sultan Bayezid kendii l^ lların kodı. Andan dönüp Bursa’ya geldi. B ir kaç ay '؛

- إ - C iese Anonim i, s. 33/27.

-آ' -آ za آ m a n d a n G: z a m a n d a ■٦

آ-آ ه - yasak lu G: saklu T

■ ٩؟■ nevâh is iy lc G; ncvâlıiylc T

anda karâr itdi. Andan varup Taraklı-Borlı’yı feth itdi. Andan K astam onı’ya ârd■. isfendiyar-oğlı kaçdı, Sinab’a girdi, ا٢ا ال ٧ا n٦ H an ’a elçi gönderdi. Barışdılar. ئ y اا r yo n٦ا lı’ndan aşağısm sınıır itdiier, Isfendiyar’a virdiler. Bâkisin ا ٧ا d ا r Han n٦ا tasarruf itdi. Dönüp girii Bıırsa’ya geldi. Bu târîh sene-i 797 yılm da vâk i‘ ه ا d ا .

Andan Yiidırını Han A m âsiyye’ye çıkdı. ^ a d ! Buriıan’dan Sivas şeiırin aldı, Eniîr Süleym an’a ٧irdآ . Andan sürdi Erz incan’a vardı. Taiırettin Beg Erzincan beği idi. Suliı i^üp Yıldırım H an ’a m utî‘ ©İdi. Yine Erz incan’ı Taiırettin B eğ’e virdi, Oğlını ve kızım aldı, B ursa’ya gönderdi. Ve andan geçüp ^ ^ l â t i y y e ’ê vardı. Andan Derende’yi ve Behi sni ’yi؟؟■؟ aldı, fetlı ^yl^di, sene-i 798. Gene geldi Bursa’ya karâr itdi. Çün Yıldırın! Han T ürkm en’den M alâtiyye’yi ve Behi sni ’yi ؛؟؛؛ ve D erende’yi Îdı ve ^ rtler’den؛ dahi Divr iğ’i؟؟■؟ aldı, ^!râ anl^r kadîmî pâdi^âlılar değiller idi. Yıldırım Han vilâyetlerin alıcak Türknıen begleri kaldılar, A rab’a vardılar. Kaçan Yıldırım Han Tim ür vartasına uğrayıcak ^ ı s ı r sultanı sebebiyle gine yirlü yerine geldiler. 01 vaktden berü hükm ider oldılar, M ısır sultanı hükminde ©Idılar. Biri muhâlefet itse her kimi isterse [23’’] anı beğ iderdi.

Çünkim Bayezid Han cümle illeri kendünün idindi. Andan Germiyan- غه ve Düzine ا! Aydın-©glı ve Menteşe ve Sarhan-©glı c e m ‘ ©lup Tahrettin Beğ bile Isfendiyar yanına vardılar. Andan Isfendiyar-oglı bunlara elçi koşdı. T im ür H a n ’a vardılar. Hallerin arz itdiier. Her birimüzün ata vü dede yerlerin aldı. Bize zulnı itdi. Eger eline girsek mecâl virmez kati iderdi diyü tazarru ‘ idüp ağlandılar. ؟ ©I kadar ibrânı itdiier kim Tim ür H an’ı yirinden k©paı-dı!ar. Dürlü dürlü haberler ve elçiler ile Tim ür H an ’ı Yıldırım Han ile cevâblaşdılar. Tim ür Han ne kadar elçi ve âd^m ile ve nâme ile haber gönderdi. T a ‘zîmile ve sulh yüzinden oğlum Yıldırıi’n Han diyüp izzetler iderdi. Eêt Yıldırın! Han ne kadar âdem ve nâme gönderse leng-4؟” Tim ür diyü h©rlık suretiyle gönderirdi. Ve hem kahpenün erisin, gelüp benümile bulışmazsan ve eger ben dahi varmazsam avratıiT boş olsun Şeridi. Gel uğraşalum devlet kimün ise ola didi. Tin!ür H an ’ı gözine " horlardı. Tevekkül olmayup n!ağrürlık iderdi.

42 A n o n i m

.M e tinde “ B ehn i” okunacai< b iç im d e ذ أ ر

"M e t in d e “ B e h esn i أ و أ

D İv riğ ’İ G : D ü v k i T^■؟^

”M e t i n d e ‘■iins ■ا؛هآ

iki yüzlüdür kıhçdan urma lâf Bî-vefâdandur vefâ um m ak güzâf

kılıca mecnûn olur ©1 kıll ıdan âkıbet magbûn olur ؛؛‘؛؛؛Tekye uran

eyleye؟؛"؛- şâh ؛؛'؟H âiık’undur milk anı ol pâdişâh Kime dilerse virüp

İ ra la r ın d a nice sözler geçdi. Âkıbet biribirine Liymayup ikisi arasında adâêt ziyâde olup birbirine kasd itdiler. ^ im ü r H a n ’ı Sultan Bayezidgözine gösterm ezdi.

^ a z I m

^ ؟ ^^Yim eyen kişi yâd elden şikence ên ıü rd en d ü r sanur kolında pen

tiı^âdı savletine jnanurdı rây kuvvetine‘! ^ 2؟■ 4“] Virdi]

vay؟4؟ kuvveti let ٧ d^^İ€، ^ e tü rü r vay !؟^î yüz dönderdلn٦ezاAnı bi

N e s i r : Âkıbet în^ür Han g r i l e r cem ‘ idüp Rum ta ra^n a yürüd i. ٦rine ya^ın geldi. Tim ür H an’un tarakçıları Sivas’a€اÇünkim Sivas Ş

segirdüp Sivas balkı çıkup tıraşçıları kovup kırup ta^ıtdılar. Bu hâli Tim ür arada Yıldırım Han ’un bir hisarı vardur. /.آء'ث/ kim ؟ H؛؛ a n ’a haber verdiler

Sizden tara^ verenleri hayli şikest itmi^lerdür dediler V،? hem kaplısın dahi Heman Tim ür Han hüklu itdi. Has âdeiı le r inden beş ء ه ء/' م ه و yapam. مح. am ı

yüz âd e i ı se^di. Varın ol hisarun kapusın yapun ve hem ben varınca yapun, bu idi kim, bir kişi ؛؛؟-؟âdem çıkartman didi. Tim ür H an ’un yasağu

beş yüz âdem dahi ه düşm. ا enden yüz çevirse mecâl virmez kati idei'di

uran: ٧١،؛•ه T أ“* ا

er viriiben T،[؛! :d i lerse virüp G

m ü k er re r. ■■اق؟■٦‘ M e tinde

t^. F. K.؛h ,(iء٨ ،٦١e-Mهالn€ e) A؟in bic. Şeyhinin Hiisrev ü Şirini ا ynı beyit idefter, ha?., ş . '] 'u ran. //.٧ ,Tevârilı-i Â l-i O sm an أ 3آn٦.اأ 8 7; ibn K ه ..1963 Timıır taş, İstanbul

.3 5 4 .A n i< a ra l9 5 7 , s

virdi T: vardı G ■؟4؟

dönderd i G: d ö n d erse T ’^،٦-

y kuvvet! m ezel le t G،؟r ؛ال■ا اآ ها Getür: ة i ir vay u vay kuvvet! ]et T ^١؟■

olundı T :٥ verd iler هأ ؛ أ

.3 5 /2 6 -2 8 .Giese Anonim i, .s

İde t i G ' ;٦ yasağu ه؟-ت

S ivas’a geldiler. Hisar halkı dahi gördi sehelce âdem gelür, illâ kati yarakİLi geliirler idi. Azlığıma bakup mağrîır ه1ات[؛ , horlayup hisardan Ç ik u p

karşLiladılar uğraşdılar. Hisar erin sıyup k o v a k o v a birbirin basup hisara koydıl^r. Kimin kırdılar kimin dııtdılar. Hisar eri ayruk hisardan çıkmadılar. K al‘ay! berkidiip durdılar. Bir g 'ın sabâh gördiler kim, âlemi toz basııp aceb bu neyki^-؛؟ dirlerken bî-nihâye bir le^êr gelt'ıp çak hisar handekine kandılar. Hisar ehli aychır: Nice kim çâre olmadı. Biz ayıtduk: “Yiiriin hiraz anai'n konun, yohsa varııruz ciimlenüz öldürürüz” dedük. Anlar ayıldılar: “öklürürserıiiz öldürün. Biz bundan dönmezüz. Zîrâ kim Han bize baka d u ru r” dediler. M eğer Timiir Han ’un yasağı şöyle idi kim. avda bir kişinün üzerine bir canavar uği'cısa ٠/ anı öldürmese heman ol arada ol ki'jiyi depelerdi, aman virınezdi^^-. Çiinkim kondılar Timiir Han elçi gönderiip hisarı diled i virm ediler . Andan Timiir Han 'un lağımcıları vardı. Em r ildi kim kal'aya lağım ııralar'^^^. Andan lağıı^cılar lağıma el tirdiler. K al‘a halkı rivayet eylerler kim, hiç kimse savaş itmeyiip şöyle konup yaturl^rdı. Aceb bunlarun fikri necliir deyiip ta'acciih / محهأأو/غ acebâ bizi eğirtmek ile mi alur dilken yedi gün geçdi. [24’’] Sekizinci gün anı gördiler kim hisarun birgozları yir yir yıkılmağa başladı Bular hod cümle hisarı lağıma .'؛؟-؟almışlardı. Hiç bizüm haberimüz olmadı^^^. Çünkim lağımla hisar yıkıldı. Andlaşup ahdleşiip bizi kırnâyacak oldılar. Hisarı virtip taşra ç ı^ lu k . Heman kim taşra çıkduk, Tim ür Han buyurul. Kuyular kazdılar. Hisar halkını kuyuya koydılar. ا ت zer i٨e toprak yığdılar. Cüm le toprak altında âlup helâk oldılar. Hisarun yıkılmayan yirin dahi yık tılar .

K al‘anun bir beği var idi. ^ a l k o ؟ Beğ dirler idi. Anı getürdiler. Var bizüm vas^m uzı Yıldırım H an ’a söyle dedi. Sürdi Yıldırıl^ H an’a geldi. Her ne ki ısı٦٦ar!an ٦ي lardا söyledi. Ve hem vas^ ı hâli haber verdi. ¥ıld ırm t Han Malkoç B eğ’e sordı. T atar’un çerisi bizüm çerimüz kadar var ı^ıdur dedi, ^ a l k o ؟ Beğ ayıtdı: ،‘£ger hışm itmezsen toğru söyleyeyin” dedi. “ Beni seversen toğru söyle” dedi. Malkoç Beğ ayıtdı: “ إ y Sultanum, ol

4 4 A n o n i '11

١' ' ncyki O: nc iki T

Giese Anonim i, s. . ا - ا ا و

-أ آ ؟ C iese Anonim i, s. 36/17.

Gie.se Anonim i, s. 36/19-20.

٦٩؟ yir yir y ık ı lm ağ a başladı T: bir bir cievrilüp yıkıldı

و ؟ ة Gie.se Anonim i, s. 36/23-24.

kimseiiLİn. ki memleketi seııiin memieketiince ©١١ ola” dedi. “Hiç anım çerisi senlinle berâber mi هااا ! -”? dedi. Yıldırım Han aydıır: MaMCım oldı, ki ol r a ta r seni korkıtmış. M alkoç Beğ gördi, kim Yıldırım Han mağrîırdur, ayruk tınmadı. Yıldırım Han Timiir’e vancak beğler şol kadar didiler kim gei varmayalum. 01 vakt, kim döner, ardın basaiıım, yad çeridiir biraz yıpransıın dediler. Hiç dinlemeyiip âkıbet ol mağrCırlık ucından cümle beğler yüz dönderdiler. Yıldırım Han ol vâk ı‘aya uğradı. Çünkim Tim ür Sivas şehrini aldı, kal‘ayı yıkdı. Andan göçüp Şam tarafına yürüdi.

Yıldırıl^ Han Tim ür H an’un Şam ta ra ma gitdügin'؛ işitdi leşker c e m ‘ [25“1 idüp varsa gereîdi. Varm ayup karâr idüp ottırdı. Tim ür Han Ş aı^’a yürüyicek Mısır sultanı çerisi ve Şam ve Haleb ve Tulgadir elinden ve Kür t ’den■؛'؟■؟' dördi gelüp, Haleb yanmda M ecnûn-Tapağ؛؛؟■؟ yazısm da Timür- leng ile buluşup uğrandılar. Mısır çerisi sınup M ısr 'a kaçdılar. T im ür Han cebr ile H aleb’i ve H am a’yı ve Ham us'ı aldı. 01 yirlerün halkını cem" idüp sürdi. îkri Oİ idi kim cümlesin kıra. Nâgâh ol yirde giderken H am us 'da nâkbereler göi'di. Bu makbereler kil lündür diyü sordı. Ayıttı lar: “ Hazret-i ResCıl’ün, sa lla ’llâhu aleyhi ve sellemün sahâbelerindendür” dediler. Ayıtdı: “Nice sahâbelerdür” ? dediler. Hâlid ibn Velîd, ki K a ‘b ü ’l-ahbâr’dur ve Ö m er ibn ü m e y y e ’dür dediler. Anlarun hürmetine ol yörenün halkım âzâd eyledi. Ve i llâ malların aldı. Andan göçüp B a‘albek’e vardı yağıca eyledi. Andan Ş am ’a vardı. Şam ’dan âdem gelüp ayıtdılar: "ly Han! Biz M ekke konşılarıyuz bize hürntet eyle” didiler. ؛‘٧ ^ hem her kin^ M ekke 'ye karşu kılıç çeke kât'irdür” dediler. “Ve hem ana la 'ne tdür” dediler. Tim ür Han ayıtdı: ،‘Ben M ekke’ye karşu kılıç çekn٦ezه ı٦٦ ve !iSm Hak t a ‘âlâ her ne yire laMıet itse beni gönderür” dedi. Dahi Şam ’a vard Vaşak .؛ itdi. Hiç kimseye el uzadup ineitnêyeler. Andan Şam ’dan göçdi gKdi. ^ ü n k i ı ı bir iki konak öte geçdi. gine döndi. Şam halkı göçüp gitdüğine hayli sevimmişler idi. Gene dönicek başları kayusı oldı. Mallarm hisardan çıka آ ı٦٦ışlardı. Hisara girebileni girdi giren٦ey€n yirinde k؟ ldı. T il lü r gelüp anları yağn٦alay٧p Şanı’un k a la s ın a düşdi, virmediler. Akıbet cebr ile aldı Jiarâb kıldı. Anda gördi kin^ Ş am ’un [25'1 ekser halkı Yezîdler’dür, âl idüp ben dahi Yezîdem her ^!!٦٦ Y ezîd’dür gelsünler in ‘âm ideyin dedi. Şam halkı gerçek sanup şol kadar cem ‘ oldılar kim kıyâsa gelnêz. Cümle geleni Ş am ’un bir ulu

O S M A N l . i K R O N İ C , i 45

K ü r t ’d e ı ıG : K e rd c ’d e a T

عآ-آ■ MecnCııı-Tapağ T: Merc-i Dfıbık G

A n o n i m46

c â m i‘ine koyardı. ©١٦ iki bin âdem c e m ‘ oldı dirier. Niceler Yezîdî değüldi.illâ mal in ‘âm iderl^r diyü koyııldılar. Tim ür Han buyıırdı, kapularm

yapdılar. Daili ©d lirdılar. ^ [ mleî helâk؛ oldılar, aleyhi mâ-yestahik.

N a

Nicelerin yüreğin hûn eyledi

Câh ehlinün yirini çâh iden

؟ Kahrına anların bulur bir hoş sebeb؛؛

Niceleri hırsı magbûn eyledi

Âdemîyi hırsıdur giimrâh iden

Çünki 0 ووأا Hak ide bir kavme

^ n d a n Y ezîd ’ün ınakberesin bulup çıkardup siinüklerin odayakdurdı. Makberesine necis ôldurdı. Andan göçüp gene K arabağ’a geldi. ^ 1 1 anda ^ı^ladı. Yazın gine ^ u m tarafına yürüdi. Evvel Erzincan’a geldi. Andan göçüp toğn E ngürü’ye geldi. Yağm a idüp yürüî^ idüp aidi. Y ı!d rm٦اH a n ’^ haber oidı. Timür-leng E ngürü’ye düşdi dediler. Y ıld ın ız Han dahi leşker c e m ‘ idüp yürüdi. Tatar çeri$i gelüp tururdı. Anları bile aldı. Anlar Deşt vilâyetinden ve K r ^ - ^ o ğ d a n vilâyetinden geçüp gelmişler iî. Ve iflak-oğlı çerisi bile gelmiş idi. ûm -ili ve Anatolı’dan çeriler c e m ‘ idüp Tim ür leşkerine mânend leşker cem ‘ idüp hücüm idüp yürüdi. Engüri dahi Siva،s gibi olmasun diyüp gice ve gündüz dimeyüp, yortmadan âdem ve hayvan âciz kakıp, can atup hiç kimseyle [“؛26] meşveret itmedi. Nice kim nas?hat itdiler işitmedi. Kentli kendüye mağrur olup yürüdi ve kimseyle tanınmadı. Kendü babına birlik iderdi kimseyle meşveret itmezdi^^^.

Kendü râyunla işe el sunmagıl

2 olmadı^ ؟ ، e^veret iden peşîman؛

bağlu işlere killd ^ ^ e^veretdür؟

N

^ e ş v e re ts iz işüni iş sannıagıl

Meşveretden ki ا٦٦ se hüsran bulnâdı

Meşveretle hâsıl olur her üm?d

أ0ا و و G : - T

ر؛ةأ K a h r ın a anların طالاااا ■ bir hoş sebeb T: B u h n u r kahr ına anun ^!٢ sebeb (

أ ء ا Giese A nonim i, s. 39/3-4.

peş îm a n G: per işan T

آ■ ؛ أ آ m eşvere td i i r G: m eşvere t le T

N e s i r : Bî-vakt T im ür’ün üzerine, Engiiri üzerine vardı buİLişdı. ©^!an]arından Em ir Süleyman ve M ustafa Çelebi ve Sultan M u h am m ed ’i bile aiınışdı. Eger T im ür’ün üzerine vardugınlayın Yıldırım Han konmasa üzerine yüris^ T im ür’i almışdı. ^?r^ kim ¥ ıld ırm ı H an ’un gelineninden g^^lleridi. Yıldırım Han y©rtإ n٦la varmış idi. T im ür’ün l ع ٦ا k tağılmış ا idi. â t la r ın otarmağa ve suvarmağa alu^ gitmiş idi. Ve kimi taraşlamağa gitmişdi. Yıldırım H a n ’un cümle beğleri gel uğraşalum, gâfil iken bج$alu ا٦٦ didiler. Yıldırım Han uymadı. Kon halkı derils[‘ın^^ , alaylar bağlansun, onat âdet üzerine uğraşalum illet olmuşun, elbette dedi. N e kadar kim beğleri söylediler Yıldırım Han râzı olmadı. Kondı oturdı.

N a z ı m

El^l-i devlet ol du r u r ki Öğüt ala ö ğ ü t almayan kişiden ne gele

Dostından؟-؛؛؟ her kim ki istemeye pend Bî-şek ire ana düşmenden gezend

Akilun gendin işitmeyen kişi Ne aceb gerekidür■ ،؛’؛ ’ olursa başı

N e s i r ; Tim ür H an’un lıalkı dal^ı geldi. Andan Tiınür Han Y ıld ا rm٦ H a n ’un konduğın göricek, bire ؛؟’؟ bu 1 آ0ل eblel^ imiş dedi. Hem andem Yıldırım H an’un üzerine yürlidi. ٧^ ا١ €n١ Tim ür Han ol yirde [26'’] olan suyı almış idi. Yıldırıl^ Han susız yirde konmış idi. ©1 gün ol gice susız ا٦ ayl! zal٦n ٦ها ^ k d i l e r . ? e n ^ ş e n b e gün Tim ür kondı. H and ık kazdurdı. Kendüsi handek içine girdi. Ve Yıldırıın Han ahşam a karşu kondı. C u m ‘a gün a le ’s- sabâh alaylar düzüldi buluşdı. T im ür’ün alayma alay vir! لقآل T am âm ceng üzerinde iken her tarafun leşkeri kendü bejle r ine döndiler. Sultan B^yezid’ün haber! yoğ idi. Sancaklar ^ ^ ü ld i . Kösler ve tahıllar ؟ almdı. Saf ber-saf turdılar. Çün alaylar bağlandı, iki çer! mukabil oldı. Tatar leşkeri dahi hâyin oldı. Kendü beğleri oğlı kim Erzincan beği Tahrettin Beğ Ertana B e ğ ’ün kardeşi oğlıdur, ^^ ta r leşkeri ana döndi. ^ e r m i y a ı leşkeri döndi. Ve ص Menteşe leşkeri M enteşe-oğlı’na döndi. Vecüm le Aydın ve karhan leşkeri her biri kendü beğlerine döndi. Cümlesi


”M e t in d e “d e yr i lsün أ ء ه

d o s t ından G: d os tda n T ءأ ؟-

tT^îd€!-G؛erekidt^ -ةةآ ”M e t inde ‘■êre أ ء أ

Timtir Han ؛! atına vardılar. M uhassal-I kelâm leşker tefrika oiıındi tağıldı. A n d an ' / id؛ ın m H an 'ım k e n d i؛ leşkeri dahi hâvin olu p ls'.açdılar. Zîrâ in c in m iş ler idi. H em an î f ia k -o ğ i i , k im kâfir idi, çeris! i le ol ıtdi. T im u r ■ân kâfir caris in i görüp d erv l§ le :sanııp ayıtdı■ ■؛ "‘H e y y a m a n klar ne!^؛ katı C€؛' §؛ itdiler” didi. B ilen ler ayıtdı: “ H a m ım , anlar kâ^rlerd(؛!•’’ dediler. If’ıak- o ğ l dahi ؛ gördi kim c e n g ile ©Ima^, y a l ın u z k a lm ış ©I dahi çe r is iy le ka^^ı. M u sta fa Ç e le b i ata$mdan ayrrı diişdi, Bell irs iz ©İdi. Yıldırın-، H a n ’un ve>:l']er{ ol hâl] gördi, E m îr S ü le y m a n ' ı aradan aldılar kaçdılar.

Su ltan M u h a m m e d d^hı R ['؛27] u m ؟ er i$ iy le A m â s iy y e b eğ ler iy ie /\iTıâsiyye tarafına gitdi. A n d an Y ıld ırıl^ Han y a l ın u z kapu$ı h alk ıy la kaldı. د) أ val^ Y ıld ır ım l-!an’un on bin yen içer is i vardı. Anlardan ©I uğraşda bile ©lan ş ö y le rivâyet itdiler kim Y ıld ır ım Han b izü m iç im ü z d e tururken g e ld i le r a y ıt t ı lar: “^ e turursın leşkerin hâyin ©lup kaçdı" didiler. H e m a n d e m bu haberi iş itdi, ga za b a g e lü p e! ç o m a ğ a urdı. □ ^ hı alaydan ç ık u p ol leşkerün ardm a d ü şm e k is tedi. Hay ep se m ol a laydan ç ık m a didük çâre o lm a d ı. A la y d a n çıkdı. A sk erd en hod k im se k a lm am ışd ı . Bir zam an dan sonra göi'dük tutm ış lar karşum ıza getürdiler. N â çâr biz dahi m utî' olduk. E ger iç im ü zd en ç ık m a sa üm îd var idi kim , belki e le g irm ey en d i. Ahşai'n o ld u ğ u n la y m alur bir ya na çıkar giderdük. MaMüm değil^ ؛’؛؛ idi kim anı b izü m iç im ü zd en a lab ile ler idi, Zîrâ kiı^ biz on bin y en içer i idük, m a ‘lûm d eğ il idi. T im ü r leşkeri bizi ta ğ ıd ıb i ley d i . Eger Y ıld ır ım s ö z tı ıtaydı başına b'،ı hâl g e lm e z d i . V e hem biz dahi dutsak o lm a zd u k soy u l ın a z d u k . V e آ11ق takdirde olaeal^dur ©lur k im se m â n i‘ o lm az ,

Ç ü n k im Yıldırın^ H a n ’ ı tutdılar Ein^'ır H a n ’a iletdıler. T im ü r H an ta'zirn ile Sultan B a y e z id ' e karşu geld i . A h ıp o tağ ın a iletdi. A tın dan endürdi. ^ e n d ü çadırına koydı. ik is i bir halıça üzer inde oturdılar. Bu olan serg ü zeş td en sö y led iler . Birb ir iy le s©hbet itdiler. S ö z arasında T im ür Han aydur: "iy B a y e z id Han! H ak t^‘â lây a ç©k şükürler o lsu n kim se n ü n le bana pâdişâ lı l ık virdi. B ir a ğsak ben ve bir kötürüm sen . T â H in d u s ta n ’dan S iv a s s ın u n n a g [’؛27] e l in c e pâdi^âhlığı ben z a ‘î f e virdi. V e S iv a s ’dan U n g u r u s ’a varınca sana virnti^dür. Eger H ak ta ‘âlânun katm da dün yân u n kadri 'e k!>؟ı e t i o!$a idi. ben a ğsak v e sen kötürüm den gayrı p âd işâh lık v er e c e k â dem bulnitiz m ıy d ı, im di dâim â H ak ta 'â lây a ç o k şükürler o ls u n ’■ dedi. “ B elk i sen Hak t a ‘âlânun şükrini b ilm edün ola. A m n içün sana bu g ü şm â li

4 8 A n o n i [١٦

fvletinde"tegir■

eyledi ola” dedi. Yine dönüp ayıtdı: “ iy ! a]‘da^, gam yime, âdem ki sağ ola deviet bulunur” deyüp teseüî eyledi. Andan Tim ür ^ân bııyurdı n i‘met getürün. Çünkim önlerine sofra geldi. £ ٧٧^١ bir çanak yoğurt getürdiler. M eğer Tim ür Han yoğurd! severdi, ol sebebden evvel yoğurt getürdiler. Yıldırım Han yoğurdı göricek mütegayyir oldı. Fikre vardı turdı. Tim ür Han aydur; ' ‘iy karındaş, ne fikre vardan? Aydun biz dahi bilelün^” dedi. Timür Han böyle diyieek Yıldırma Han aydur: Sultan Ahnıed bana bir nesne dibiydi. Tinıür Han aydur: N e didi? Yıldırım Han aydur: Ol vakt kim Sultan Ahnıed bana geldi. Dahi bir gün suâl itdüm ki, ben Tim ür Han ile bululup uğraşur nııym? Ayıtdı: “Buluşursın dahi uğraûrsın” didi. Ben a>'itdum, kaııgnnuz gâfib olur didüm. A yıtt ı : “O! arayı Huda biiür. A m m â ikinüz bir araya gelüp bir halıça üzerinde oturasız. £vvel önünüze gelen t a ‘âm yoğurd ola” didi. Ve hem eyle vâk i‘ oldı dedi. Ana ta ‘accüb idüp turdum dedi. Andan Tim ür Han aydur: “ Sultan Ahnıed, Ha^ bilür fettân kişiydi. Eger ol senün yanundan gitmese sana gelm ezdüm ” dedi. Şöyle rivâyet !derler kim Sultan A hm ed remil [28"] ilminde şöyle kâıîl idi kini, her ne derse bir dürlü d a h ohıiazdı. k ؛ em â li şoi mertebede idi kim eger ava veyâhûd seyrâna gitse dah■؛ iki yol aralığına gelse turui'dı. Tavulbâz üzerine bir ırgı vardı. Aydurdı, dahî bu yolda bir hatar ؛؟’؟ var deyüp birine giderdi. Ve آ ا ا § hûnhor ve bedgirdâr idi. Hiç gönlünde merhamet eseri^^^ yoğ idi.

N a z ı m

،Şöyle kim merr?h bedgirdâr idi Zâlim ü bî-rahın u hem hûnhâr idi

□ ice yoğ idi kim 1 أ آ آا1ا ال^عآ kan İşi gündüz zulm ü cevr idi heman

Hîib oğlanları ider idi has Çünki katında bulurdı ihtisas

Bî-sebeb kamusm öldürür idi؟؟ Yirlerine dahi buldur»• idi

R ûzigânnda hurüc itdi Ti mür ؟؟ Eyledi dünyâyı ana çeşm-i 4 ا0آت'ا ا أ

؛أ- وأ ha ta r ٠ : ha(â T

G: - T

أ 'أ i tmezdi T: i trneyeydi G

■١ öidür ı j r idi G: idcridi T

و وآ lııırCıc ildi T im ü r T: T im ü r ildi hurûc

أ 'ال çeşm -i mîır T: b î- i iL r؛ û c G

A n o n i m

Tim ür itdi hâk-؟-؟؛ı’Aldı Kıldı Sultan A lım ed’in halkın helâk

Gitdi Sultan Ahrtıed âvâre olup /؛0^ l e ^ ! ^ ^ 0 r d u k d e h - ^ â r e olup^^؟

N e s i r : Çün Sultan A l ^ ^ d Timür H a n ’dan kaçup ¥ ı ld ı r™ H a n ’a geldi. ¥ ل ا آ ا ا آ ا1آ Han hayli rağbet itdi. Sultan Ahm ed dahi bir nice âıân Yıldırım Han katında karâr itdi. Sultan A hm ed gördi kiı^ ¥ ı ld ır ım H a n ’un kuvveti ziyâde‘, Timiir H an’un tâli‘i nnhUêtde. Gel pâdi^âhn^, varalım T im ü r’ün üzerine uğranalım ki, ^ırât senindiir dedi. ¥ ıld ır ım Han uymadı ve nice nesneler m âni‘ ©İdi. Andan nice rUzigâr ge^di. Gerçi îm ¥ ıld ır ım H a n ’un kasdı v^r id! îm îmt'ır H a n ’un üzerine yürüme, ^ e ؛اق! râst gelıêyüp varımadı. Sultan Ahm ed ibrâm ide, gördi çâre ©İmadı. s©nra gördi îm Yıldırım H an ’un tâ l!‘i nuhüsetde ^ im tir H a n ’un tâ li‘i kuvvetde, hem andem karâr kılmayup [^^٠’] gine kendü iklimine gitmek ardınca ©İdi. Yıldırım Han m e n ‘ idegördi. Çâre ©İmadı. H em andem azm idüp gitdi. Sultan A h m e d ’in hâli bu idi kim, her gice ^üret tebdil idüp gezerdi. £vlere varup ne söylerlerse kulak urup dinlerdi. Kangı evde k i l i kendü tab?‘atın^ m u v â^ k söz söylemeseler, girü ©1 ev halkım kırardı, s^bâh şehir h^lkı ve k©nşıları bu kırılanları defn ' .derlerdi؛ Bilürlerdi ki m؟؟’ Sultan Ahm ed i^î^dür ve illâ bilmeze urup giderlerdi. Cümle il vilâyet incinnî^lerdi. Aşikâre itmeğe ^©rkarlardı. Bir bahâne isterlerdi kim and^n '^ ü n k i ^ bu vilâyetden gene v a r d ı . ه1 huyın terk itmedi. Belki dahi beter ©İdi. A kıbet ©1 bed-hüy ucından l^ lâ k itdiler. Çok bilürlik fâide itmedi. Takdirde ©lana ç©k ^ k r ü ^râse t âide؛ vermez.

N a z 1 1

Ne؛؛؟؟ dürüst iş varsa ©lur nâ-dürüst

I zaıân kim irişe ana ecel©

evletün erkânı ^ünkim ©la ^üst

Akl n؟؟؟ ’eylesün kişiye ya hıyel

G ٢١، B a ğ d a d ’ı T; B a ğ d a d ’ı ٦؟-؟-

bî-çâre T: âvâre G

kim G : - T ؟ ؟ آ

T: Nا e işi var is^ iî^ o lm az d ü r ü s t اsل،rكا N ٨-قا e dürüs t i^ varsa olu r

hıyel G; lıayel T و أ و

vii ne taht ؛٢^^ A na ne tâc assı هأ ^١٦ ةت لله ة ^ ه Â آ dem îden çiin yiizin

sen ehl-i şefkat olasın H âlık’ı kendiine müşfik ^t>!as!n ؟؟*H alka ger

Kişi kim gönünde şefkat olmaya Kimseyi kendilye müşfik bulmaya

N e s i r : M eğer bir gün ^ im ^ r Han Yıldırım Han ile meclis kurup sohbet iderken Sultan B ayez id ’ün bir kâfire a^ratı ârdı. ¥ılk-0^1ı kızı id i.

A ndan ^ im ü r Han ؟؟^.îmür Han buyurdı kim, ol avratı sohbete getüreler buyurdı kim, Yıldırım Han[^] sagrak süre. Andan Yıldırım Han ^^ratın

gazaba gelüp T im ür H an ’a ^ k ؟■؛؛؟,sohbetde göricek hayli melül oldı Yıldırım Han katı gazab ehliyidi. Sehelce [29]*؛ .söyledi ؟؟^küstâhâne sözler

nesneden kendüzin incidse helâk iderdP^^. Diline ne gelürse hemansöylerdi.

N a z ı m

Â dem îye çün gazab gâlib ola Her ne iş ki inleye nâ-sâyib ola

êr dilersen gelmeye cana hatar Kibrden olmasun başunda eser

sakallu -؟؟،'N e s i r : Tim ür Han dahi gazaba gelüp aydur: Bire cüllâh ebleh köftehor, ben m aşr ık la olaiTi sen mağribde olasın, □ahi nene g^rekdi kim, dürlü dürlü haberler gönderüp aydasın kim kahpenün erisin. Eger bana ٧ e dahi .boş olsun didün gelmezsen ve eger ben dahi varmazsam av]•atıı٦٦ beni bunda getürüp başuna bu belâları getürdün deyüp aralarında hayli yaram az söz oldı. ^ iv â y e t iderler kim: Çağatay arasm da avratı sohbete

gelüp gine kendü erine sagrak sürmek ayb degül idi derler. Y oksa Yıldırıl H a n ’a horlık k^sdın idüp getürmediler. Ve hem Yıldım H a n ’un iki âtai kaba sakalı var idi. Anun i^ün cüllâh sakallı deyü söğdi birler. Hele gene

Han nا٦rه birbirini teselli itdiler. Mا eğer bir gün gene Tim ür Han ile Y ıl

çün yiizin döncliire T: çünki yüz dö n d ü re G ١^٥-

ge r T: göre G؟ '١•'

ge tü re le r C : geti irdi ler T ^؛١٤

melûl oldı G : - T أ و أ

söz ler G: söz T

.4 3 /1 4 .d e s e Anonim i, s أ ء؛؛

"M e t in d e “bere ce l lâh

Otururken T im ür Han aydur: “Hey Han! Eger ên seniin elüne girsem beni ve leşkerümi nice iderdün” dedi. Y ıld ınm Han aydur: “ Eger ên b e n ü m؟؟؟ elüm e girsen bir dem ür kafes itdiirüp seni iîne koyardum. Dahi illimi cüm le gezdürürdüm ve hem le^ker^nden bir âdem diri kom azdum ” deî. Ve hem evvelden eyle ahd itmişdi. Tim ür Han aydur: “B en ki vilâyetümden çıkdum. Allah ile ahd eyledüm î, eger fursat benüm ©la, uğraşdan sonra bir âdem öldürm eyem ” didi. imdi m a ‘lûm old] ki, hayr niyyet iden hayra irişe, şer niyyet iden şerre irişür. Tim ür Han [ ! م ] ¥] ld ]rn^ H an ’a kendü söziyle bir demür ^؟ kafes ؟ düzdürdi. Y ild ın m ’ı içine koyd>. Aid! vilâyetine gitdi. Bu b e j le r oğlanları kim vardur yanında idi. Her birisin illü iline gönderdi. Aydm-oğlı ve ^ e n te şe -o ğ l ı ve Germiyan-oğlı ve Sarhan-oğlı ل؛ Vilâyet-i .آ O s ma n ’ı؛؟؟* T a ta r’a bah^ idüp üleşdürdi. Yıldırım Han işitdi melûl oldı. M eğer Yıldırım H an ’un Tim ür Han gâh gâh göç üzerinde hâtırını sorup gönlini ele alurdı. Ve selâm virüp ri 'âyet iderdi.

^ i r gün Bayezid H an Tim ür H a n ’a aydur: “Hey Han! Çünki takdîrde var idi. Hak t a ‘âlâ fursatı sana vi rdi o. İmdi senden؟؛؛ bir dilek dilerem. Eger kabûl idersen diyeyim ” dedi. And^n Tim ür Han ayıtdı: “Her ne dilersen dile. ©1 Tanrı ا١ق kı ç ال٨ kabul kılayn^” dedi. “Dileğim budur ki, bu benüm ocağumı söyündürmeyesin. Tatar leşkerin alup gidesin. Bu gün bana ise y^rm sanadur. Adem başına ne gelecekdür Allah bilür. O cak sö^ündürıêk eyü olm az” dedi. T am âm dinleyüp Tim ür Han kabul itdüm dedi. H ü k ^ itdi. Tatar le^êri c e m ‘ olup alup bile îtdi. Andan Tim ür Han bu yirlerde kışladı. Umardı, kiı^ Yıldırım H an ’un oğlanlarından biri gele veyâhCıd vezirlerinden biri veyâhûd nêmleketleri ulularından geleleler kiı^ bir sebeb ola, Yıldırıl^ H an ’ı ôyuvire. Hiç bir kimse mukayyed olup gelmedi. Evvel Tim ür Han bu yirl^re gelicek bir sûretle geldi, kim kimse yanında turacaklayın değildi. Eline girenin kırdı. Anân vil-medi. V e hem halka dahi m^l vir diyü, veyâhûd bilürsen göster deyü azâb İtriler idi. Bu sûretle ele geleni helâk itdiler. Hiç kimseyi esirgemediler. ه ا heybeti görüp halk korkdı. K im seler yanına [30“] varmadılar. Tâ hattâ rivâyet i le r le r kim: Bir şehre geldiler. 01 ş^l^rün halkı ne kadar okur oğlancukları var ise ellerine

52 A n o n i m

sen b e n ü m G: ben senün T أ ؛ ؛ آ

d e m ü r G: - T أ ؛ آ أ

O s m a n ’ı G: O s m a n T و؟ت

”M e t in d e “ v i rm e k أ و و

m a ‘sûnıları görüp ه niLishaflannı verüp; ا karşLi çıkardılar. Y a ‘nî kim :١٦!< neınediır didi. Ayıtdılar ٦! esirgeye didiler. Heman kim gördi hey bu

sizden bir size karşu geidiier, ki١٦٦ ١٦٦^[ ,Bu şehriin okurca oğlanlarıdur şefkat umarlar didüer. Çün bu sözi işitdi. Hey, buiai'a at çapun dedi. Heman keııdiniin halkı dizerlerime at çapdılar. Cümle ol oğlancukları ve mushafları

ayağı altında helak itdiler.

N a z 1 m

bî-dâd ola ؛^آ Anı yıhanun ه1ة Â dem î çün S ân i‘-i bünyâd

ola ana cezâ وأ-ا seza مهلت Âhiretde ؛؟؛؛Virile bu dünyede ana

lâk binâsın؟■؟ ol ki yıka bî-günâh Deni ukbâda kim ola siyâh

irişdi ise yıkdı ol آ٦ıاuğradıysa yakdı ol Kanda k ؛؛؟^Her nereye

bir uslu ana iy ulu han Nice yıkarsın ili bilsem ayan ه ز د إ

1 sarayundur senön yıkm a anı؛ anı 1]ج hazînendür senün yak١٦٦

Didif lerJ kim sen bilmezsin bil yakîn Kim senün sen yapduğun olur hemîn

Dahılar yapduğınun olur senün Seve anı cânun yâhûd tenün

Ayrugun yapduğını yıkmak gerek Mıh bendin koparup yıkmak gerek

diyü dem ؟•؟؟Pes tutup yapmak gerekdür girü hem Ki urmaya kirnse benim

Milki tutıâk âhr ile olur yakîn Kahr ilediir milki saklamak hemîn

Gine bir gün kendü haslarından biri aydur: “ Hey H a n! أ ةر' :N e s i r Bular dahi müslimanlardur igen bunlara kıyıca” dedi. T im ür Han ay d u r:

ا؛ Bular“ ة] yagı mıdur yo^sa [3(1'’] il midür” dedi. 01 kiî ayıtdı; “ Yagıdur ve ı^üslim andur esirgemek vurdur” d^di. H iT iü r Han ayıtdı: “ Yağıya yagı gibi girmek gerekdür. Eger ben böyle girmesem il tağılmazdı. Gine biz dönmelü

^٩. O s m ANI . i K r o n i ğ i

.m ü k e ı r e r ■’ا؛أاا؛“ M e tin d e

G: y،ir T '•٨٨

B u b e y t T ’،Jc y o k tu r,

ise de vezin gereği “ nereye" أ<ا" M e tinde “ nereye

M e tin d e “ben irndür”

■’M e t inde “N a z m ı

olıcak ardımıız basarlardı. Bizi çıi؛artmazlardı. Helâl؛ iderlerdi. imdi bizüm anamıız ağlayacağına aniarun anası ağlasun” dedi. Ve hem Timiir Han bu vilâyete giricek şöyle heybet burakdı kim, öninde kimse karâr i lem edi. Cümle uğrayacağı yirlerin ekser halkı k ^ u ^ denizi geçiip R um -ili’ne döküldiler. Tâ hattâ A rab ’dan ve K ürt’den ve T ürkm en’den ve A natolı’dan ^ k l u k halk kaçup R um -ili’ne geçdiler. 01 zam ana irişmiş âdemîler şöyle rivâyet itdiler kim, Rum -ili’nde nice halk gördük dirlerdi ki bizüm aslmıuz A rab ’dandur ve kimi Türkm en’dendür ve kimi K ürt’dendür ve kimi A nato lı’dandur ve kimi Ç ağatay’dandur kaçup Rum -ili’ne gelm iş le rd ir derler idi. Ve hem vâk i‘dür ekser Rum -eli’nün şenlik olm asına sebeb budur ve hem bir sebeb dahi ûm -il i yeni açılacak A natolı’dan gelüp toyum olup beş Îtı es!r tutup؟؟؛؛ ve m al-1 ganâyimle girü illerine vardılardı. Gel i gide gördiler kim bunda olan A nato lı’da ol maz؟؟* berkişüp kaldılar.

^ n Tim ür Han gördi kim ¥ıld ır ım H an’a hiç kimesne m ukayyed olmadı. 01 dahi alup gitdi. Bir gün Tim ür Han ¥ ıld ır ım H a n ’a aydur: “ iy Han! Oğlun vardı senün yerüne pâdişâh oldı, seni hiç anmadılar. Eger seni koyuvirsem gene kabul iderler ٨٦!?” dedi. Yıldırım Han ayıtdı; “Tek sen beni koyuver, ben aniarun haklarından gelirim” dedi. Çün [31“] Tim ^r Han bu cevâbı işitdi, bu yaman k^hpe-zen eger kurtulsa m^câl virmezdi, ardııûzdan basar dedi. Bum bizüm ilimiizden iletmeyince salivirmek olıâz dedi. Gene Tim ür Han bir gün Yıldırım H an ’a aydur; “ Hey Han! Gam yime, seni ben Sem erkand’a iletürem anda seni gene m emleketüne gönderürem ” dedi. Çünkim Y ıld ın ız Han bu cevâbı işitdi, gâyet saht oldı ve hem gayret itdi, T im ur’un vilâyetine varması na؟؟ hemandem ,؟' kendü kaydın gördi, Allah rahmetine vâsıl oldı. Ba‘zı kavilce Tim ür Han Yıldırım H an ’ı otlamayınca salivirmedi. Oç günden sonra geliyorurken vefât itdi^؛؛؛\

Âkıbet düşmen e ا inde ه٠ا öldi ol Kalır ile nâçâr u nâ-kâm öldi ol

54 A n o n i m

أ و أ tu tup G: - T

وأ ء o lm az T: اح^ g irm e z G

وأ و v a n n a s m a G: ٧ a٢n٦an٦a، ؟٨ ا a T

^٠٥ B a 'z ı l a r şöy le r ivayet iderler l<!m T im ü r Han oturdı. dahi sa lıverdi, ü ç günden $onra vefât itdi, gel i tu rurken dir le r (Giese Anonim i, s. 36/15-17).

هلا ؛ elinde G: m u r â d m c a T

İ A N L I K r o n i ğ i

Kâfire dahi bu hâlet gelmesün

Vây kim düşm en elinde هه ة0أ ا

Düşm enün dâmına diişdiiği yiterô^

Kim esne düşmen elinde ölmesün

Hakdur ölmek her ne sûretle ola

^ i n cefâ vü cevr ile ölmekden er

^ e r : Andan ا sonra dahi ^ im ü r Han kendü vilâyetine gitdi. Tatar leşkerini bile aldı îtdi. Kırşehr’in ve Sivrihisar’ı ve Beğ-bazarı’nı Karam an-oğlı’na virdi ve K astam onı’yı ve K â n k ın ’yı ve K ıılacuğ’ı Isfendiyar’a virdi. Bu kıssalar hicretün seki^ yüz elli dört yılında vâk i‘ oldı.

k şehr u diyâr^ ^^؟ıkılu^ yakıl^ı¥

Lâ-cerem kim zulm ü çevri çog idi

Kişi böyle yavuz iş idü^ n ’ider

N

©I fütîır idinde gitdi şehriyâr

Çün T im ür’ün hi^ adli yoğ idi

m girü elden gider؛M em leket ^ n k

N e s i r : ¥ ıld ır ım Han on dört yıl b e j l ik itdi. Andan Allah rahmetine vâ^ıl oldı, itinâ l i ’llâhi ve innâ ileyhi râci'Cın^^. ^ iv ây e t derler؛ kim: ¥ıld ır ım Han şöyle gazablı, [31'’] pâdişâh idi kim, eger gine kurtulmış olaydı kaûp giden leşkerden bir âdem komazdı, hep kırardı. Ol sebebden T im ür H a n ’a gelüp dilek itmediler.

N

O rda kim T^nrı takdîri irişe

gelür '؟؛،؛r anda ne ise؟Pes bu tedb

Â؟؛؛؛' dem î tedbiri gelm ez hiç işe

H er ne kim takd!r ireô^ nâçâr olur

٠٥^ a n a G: anı T

ص d أ ü şm e n el inde öle ٥ : ki d ü şm e n d e ة ا ^ T

yiter G: b eter T

^°-‘'y a i c ı i d ı G : yapı ld ı T

ه81 ؛ ا ة <. s. 17, n ^ t l ^ l .

هلآ ؛ Â d e m î tedbîr i ge lm ez hiç işe T: Â d em î çün tedb îr ide €آ1 ؟i ■ا e (

^ ٥؟ n e ^ i m i r e G: ne takd îr ise T

^ ٠؟ tedb îr an d a ne iê G: tedbîr i n î^ e ?

10

FE T R E T DEVRİ (1402-1413)

( S ü l e y m a n - M e h m e d - İ s a ٧ ^ M u s a Ç e l e b i l e r A r a s ı n d a k i S a l t a n a t K a v a g a s ı )

N e s i r : Yıldırım H an ’ım altı oğil vardı. Biri lîğraşda belürsiz oldı, beş oğil hayâtda kaldı. Emîr Süleyman ve Sultan M uham m ed lâ Çelebi ve M usa Çelebi ve Kasım Çelebi küçük idi. Andan sonra Yıldırım H a n ’un vezirleri Ali Paşa ve Eyne Beğ Subaşı ve Haşan A ğa ve âyrı beğler Emîr Süleym an’ı alu^ R um -ili’ne kasd itdiler. Sultan M uham m ed girü A m âsiyye’ye varu^ karâr itdi. Bu tarafa bakmadı. Isa ve M usa Karasi ilinde birbirin kovagitdi. Â hirü’l-emr Musa, İsa’yı bulu^ aradan götürdi^؛؛؛. Andan M usa Çelebi B ursa’ya vardı. £m !r Süleyman dahi B ursa ’ya geldi. Andan M u sa kaçdı, K aram an’a gitdi. Andan Emîr SüleyiTian karmdaşı Kasım Ç eleb i’yi kız karındaşı Fâtıı^^ ile Kostantiniyye’de rehîn k©dı ki, hiç yağılık itmeye dura. Andan gelüp İstanbul’dan geçüp R um -ili’nde E d ren e ’de tahta geçüp karâr itdi, hieretün sene-i 804, pâdişâh ©İdi.

N a z ı m

M ır Süleyman tahta geçdi oldı şâh Kim n e f e s m ü h r i n d e n i d e r m i h r ü m âh^* ا

Adline idüp nazar görgil ayan Gün gibi rfışen ne hâcetdüH '2 beyan

©1 arada kim ola ol dâdger Kim olur N ûşurrevan yâhûd Ö m e r

Himmeti katında anun م ا ط1أ ayan Y e r d e d u r u r n e [ k i ] n ı ü l k - i 4 ' 4 H i n d u s t a n

M ü h r urduğında m um a Hâtemî . Bir gedâya kul ı d e r y ü z hâtemi

[32“] H uik ınun h t i sn in e ^ ؛ ؛ gâyet yok duru r L u t f ı n a h e r g î z n i h a y e t y© k d u r u r

Atm un n a ‘lın görüp dir âfıtâb iı^renüp yâ-leytenî kiintii 'محةمب ة، أاآ

56 A n o n i m

”M e t i n d e “ ge türd i'^؛؛ ؛

Bu b e y lT ’de yoktur." ؛ ؛ '

i ıâcetdür G; h âkıdur T

b i l T : bilgi! G؛؛ 4؟

Yerde durur ne miilk-i G: Bir viicûdur çü vü T

kn٦un başına Tة h;- ا٦ا u ik ınun I lüsnine G

.7 8 /4 0 ,Alı ne olurdu ben bir toprak o lsayd ım ’■, N e b e“ ه ا ؛ أ

N e s i r : Çiinkim A m âsiyye’de Sultan M uhammed'^؛ Emîr Süleyrnan’un tahta geçdiiğin işitdi, haber gönderdi kim: “Emîriinı ٧٧ L i l ım ı

ve ٧ااا karnıdaşım eger atamıız öidiyse siz sağ olun” diyii peşkeşler ve arm ağanlar gönderdi. Çün Emîr Süleyman k a r d a ş n iL in ©1 tevâzLi‘mı gördi, ol dahi Sultan ^ u h a n ^ ı e d ’e eyt؛ oğlanlar ve eyü kumaşlar envâ 'i nesneler gönderdi, ârışd ılar yirlii yirinde oturdılar. Andan Em?r s ه٦٦an!ley؛آ ا ة Karamanca haber gönderdi kim, eger benümle dostlık iderseniz karmdaşumı koyuvirm eyesiz dedi. Çün M usa gördi kim Karaman-oğlı barışdı. â^ d ı is fend iyar’a vardı. Emîr Süleyman o! lıînde ^ u r s a ’da idi. işitdi kim M usa isfend iyar’a vardı. Em îr Süleyman isfendiyar^؟؛ üzerine yürüdi. Çünkim G öyn ü k ’e vardı, andan su kenarında kışladı. Sohbete meşgûl oldı kaldı. Bir kavak ağacı dibinde, ki şimdi ana Beğ Kavağı dirler. Bir lahza sohbetden hâlî olmazdı. Â hirü’l-eiTir isfendiyar ile barışdı. Andan ge^di izn ik ’e geldi. ¥ i n e sohbete meşgûl oldı. Gördiler kim şarâbdan h^lî olmaz, eüm le halk 0 اhuym dan ineindiler.

Andan Ali ?aşa ı^ a ‘r iC tiy le isfendiyar-oğlı M usa Ç eleb i’yi Sinab’dan gemiye ôydı. ؛؛lak vilâyetine gönderdi. ه ا vakt إل٦ ak’غ M irçe kâfir beğidi, katı bahâdır kâfir idi. M u sa’yı Mirçe kâfir yanına aldı. Andan R um -il i’ne geçürdi. B a‘zılar Silisire’den420 g e l i r d i derler. [32’’] Andan M usa E drene’ye teveccüh eyledi. Dovuycalar^2؛ cümle katına geldiler. Ve tim âr erleri dahi katına cem ‘ oldılar, Edrene’ye yürüdiler. Çün M usa Çelebi R um -il i’ne ge^düğin Emîr Süleyman işitdi, can atup E drene’ye geldi. Ve illâ gene bir lahza sohbetden hâlî olmadı, ؟ öyle rivâyet iderler kim: Bir arada içmeğe otursa bir kaç ay anda olurdı. Şarâba çok meşgûl olduğı çün ol hâle uğradı. Edrene’de bir ham m âm da içerken M usa Çelebi ü^tine vardı. Bu kez Emîr Süleyman uyurdı uyandı ve illâ ne fâide ide kim son peçîm an[hk] assı itmez. Bin cehd eylesen ilerii gelmez, kişide fik i’ ü idrâk kalmazf^--.

O S M A N L I K R O N İ Ğ İ 5 7

'’M e t inde ‘■IVlulıammed’in الأ

"S ü le y m a n 'a ]'٦٦٢£[“ M e tin d e ؛؛اي

isl 'endiyar G: i s l e n d iy a r ’a T ي وا

Sil is i rc ’den T: S il is t re ’ye G؟ ، 4؛

dovLiycalar T: tovc ı la r G ٠١ .4 8 /2 1 -2 2 .Gıese Anonim i, s ي ت ت

A n o n i

İş gerekse terkine anun düriş

Tayyibii’n-nefs itmeye anı taleb

olur ^ ه bî-bünyâd؟ İş k ^ا ’anıınla

Tâze iken ömür bâğın soldurur

2 nûş"؛ola dime sana '‘'؛ •Sağar u mey

kâm ٤؛ Kim öle hasmı kal^ ol şâd

Kim tozıda düşmenin kahr ile bâd

el âsûde êre^dür ne ayalı

Câm-I meyden bula mı cânı ferah

N a :

Hamra şugl idü^ dime kim budur iş

Çün ana ümmü’l-habâisdür lakab

Bâde ile memleket berbâd ©lur

Bâde tenden can karârın aldurur

Virm eyince hasm ecel câm ıyla nü^^

Kişi ol vaktin gerek nûş ide câm

Bâdeden ٠١ demde kişi ola şâd

lâsma sunmayınca ecel câmı ayalı

Var ik^n Dahhâk içse êm kadeh

N e s i r : Çün ^ûsa Çelebi irişdi, Rum-illi cümle ana uymı^lardı. Emîr Süleyman mahmür ve evkâr yerinden turugeldi. Musa bunda n ’eylersin deyince Musa irildi, gâfılin^2؟ üzerin basdı. Emîr Süleyman kaçdı. Yanındagılar hep M usa’ya döndiler. Emîr Süleyman İstanbul’a [33“] azın itdi. Nâgâh bir köye irişdi. Meğer ol köyde düğün vardı. 01 düküne vardı ki yol.sora, düğünciler bilüp kati itdiler, rahm etu’llâhi aleyh.

N a

Olıc^k anda^^ yedi yıl şâh ol Buldı ecel cellâdı dahi ana yol

Çarh-güster kimi dil-rîş itmedi ^ Buraya kim؟ geldi ol kim gitmedi

virür yü^ gül dahi ^؛؟Kahr ile yile ؛؛؟Kaygu odma saldı hem bin karhı

ber-bünyâd T ه : nyâd؛bî-bi ١^ ؛‘^^*nûşGıhCışT

m ey G; - T ه ت ؛ أ

sa n a T: an d a G

gafi l in G r g â f i l T

a n d a T: andan G

kim gilm ^di T: B u araya geliceic l،im gitmedi ه B ا uraya kim g€İdi

karili T; f e r r u h ıG . ي أ و

kah r ile y i i e G : kahrı y i l i n e T■ 'آب

N e s i r : kim آا ve ^ا^ beğler birbirin kovup kendüiere ^^!٦١٦٦ çekmekden incinmişlerdi, y a ‘nî bunlardan kurtulalum sandılar. Dahi ziyâde belâya uğradılar. Sonra M usa Çelebi ol köy halkını evlerine koydurdı. Hep oda urdılar. ^Lm lesi yandılar, lêlâk oldıl^r. ^ e n ال m karâşuı^ı n i^ tn öldürdiniiz diy^p anları kırdı.

N a z ı m

Çetük kim pençe ura arslana ^ i r ik ^ lu r ise vara uslana^؟^

N e s i r : Andan M usa Çelebi £ d re n e ’de tahta geçüp karâr eyledi, hicrettin sene-i 813 yılında vâki‘ oldı. £m?r ^^leym an yedi yıl beğlik itdi. M usa Çelebi karâr eyledi. Edrene’de £ sk i-eâm i‘e bünyâd burakdı. Tâ yir yüzine ^ıkm ea binâsı yapıldı. Andan A ı^âsiyye’de Sultan M uham m ed işitdi, kim M us^ ^ u m - i l i ’ne pâdişâh oldı, kend is i âhı A m âsiyye’den çıkdı. B ursa ’ya geldi. Bursa kavmi dahi istikbâl itdiler. ? a h ta ge^di oturdı. A nato lı’da cümle Em îr Süleyman hükm itdügi yirlere hükm itdi. M usa dahi ol hâli bilüp tedbîr itdi. Kör ^âhm elik ’i vezîr idindi. Mih^l-oğlı M uham m ed B eğ’i ^ beğlerbeği itdi. Ve ؟ Siı^^vuna kadısı oğlı ^ ed re d d in ’i âdı-asker idindi. Azeb B [’؛33] eğ ’i^"؛ emîr-i alem idindi. Ve her sancağı ken^ü kullar]na virdi. Emîr Süleym an’un bir oğlı ve bir kızı k^ldı. Anlar kaçdı İs tanbul’a girdiler. Çün M usa Çelebi kulların ilerü ^ k d i , Rum beğlerin mansıbdan düşürdi. ^ ö rd i kim karındaşından nice döndiler hâyin oidılar, bildi kim kendüsine dahi hâyin olurlar. ^ îrâ kim K ım - i l i ’nün evvelden âhire âdetleridür. V e kangı beğde, kiı^ şübhesi var .ة آ kil«, kasd itdi kim c ٧ا٦٦ l€Sİn helâk ide ve kimin! dahi habs ide. Bu hâl! bilüp Rum beğleri ^ k i l ü p oturdılar, rûzigârı gözlediler kin^ ne göstere^ '-‘؟.

Evrenos Beğ M u sa’nun korkusından ^örliğe urdı. Andan M usa Evrenos B eğ’ün kör olduğın işitdi. Inanmayup getürtdi. Dahi et yirine kurbağa pişürüp önine ôdurdı. ¥ e m e k ye dedi, y a ‘nî r i‘âyet eyledi. Evrenos Beğ dahi gördi kil« M u sa’nun ^ ‘li azgundur. ^özsüz le r^؟ gibi elin

O S M A N L I K R O N İ Ğ İ وو

- ٧ ^٧ beyt G ’d e yoktur.

ي وأ kim ne ^ ٢^ ^٥ ^ G: k i ا٦٦ seni ne göste re T

gözsü z le r G: gö sü z le r T

٠ yana bu yana aramağa başladı. Buyıırdı eiini kolayladılar. Ol dahi oi kurbağanun birisin ikisin alup yedi. Bilmeze urdi. Andan M usa Çelebi Evrenos B e ğ ’i ه ا hâlde gördi inandı. Ayıtdr. “Gerçekdür gözsiz o lm .ş'" dedi؟Gine destur virdi^؟ ؟ . Yerine gönderdi. Sonra kim Sultan M uham m ed Rum - i l i’ne geçdi. Hem an Evrenos Beğ kaçdı. Sultan M uham ıned’e ٧^١٢ . Andan M u sa ’ya haber virdiler kim Evrenos Beğ kaçdı. Evrenos B e ğ ’ün gözi dahi görür imiş didiler. M usa Çelebi ol haberi işidüp hayli melûl oldı. öldü rm ed ü ğ in e peşîmân oldı. Andan M usa Ç eleb؛ ayıtdı: [34“] Hey Evrenos! ö r t ü l d ü n deyüp hayflar itdi.

N a z ı m

Çün bulasın düşm enüne dest-res Fursatı t e ’hir itme bir nefes

" " Bulmadın kuvvet kapusın bî-harîf

Fursatm da düşm ene viren aman Kaytafa gibi olurmış bî-güman

N e s i r : M usa Çelebi gâyet yavuz idi. Hem Rum-illüleri karındaşı yanında hâyin olup güldükleri içün sevmezdi. Kendü kulların severdi. Ve hem gâyet cöm erd idi. Şöyle rivâyet iderler kiı^ floriyi akça ile karışdurırdı. Dahi yeniçerij 'e ve kendü kullarına birer gümiş sagrak i ç in e ^ toldururdı ؟dahi virürdi. Veyâhûd başlarından berklerin çıkarırdı. Dahi içine floriyle akça koyardı üleşdürirdi. ônra sa ltan M uhammed gelicek gine Rurn-illi hâyin oldıiar. Heman kendü kulları ile ve yeniçerileri ile k^ldı. Katında ol^n cümle إ1 Sultan M uham ıêd ’e tapdılar. Çün Sultan M u h am m ed ’e berâber aldılar, heman yeniçeri kaldı. Yeniçeriler ayıtdılar: Gel sen! alalu!^ gidelüm didiler uymadı. Tâ hattâ yeniçeri ağası dahi Sultan M u h am m ed ’e kaçdı vai'dı. Rivâyet iderler kin٦ heman ağanun bir ؟ ukadarı kaldı. ©1 dahi tururken gât'ilin M usa Çelebi omuzına^^؟ çaldı. Bir kolin tutmaz eyledi. ©1 dahi ka^dı gitdi. Çün M usa Çelebi ol hâli gördi. Kaçarken atı çam ura çökdi. ^ î r â bir koli tu tmaz İdi. Atin! yenemedi. Ve hem yol bilmezdi. Ve heı^ Ç am urlı’yı dahi bilürsin nice yirdür, anda yirlüsi çam ura çöker, kanda kaldı kim müsâfır ola. Girü kalan hikâyetler aşağıda beyân olunur.

6 0 A o n ل! :n ؛

ي و virdi أ G: virmedi T

ه ت ؛ أ iç ine G : - T

ي وأ o n u iz ın a G: o m u z d a ٦

Andan sonra ^dusa Çelebi il açmak ardmca aldı. Bu tarafdan Vidin yagı o!]n؛§d!. Vardı an alup ؛ zabt eyledi. [34’’] Andan vardı Prevâdi’yi ve .Matara’yı ald!. Andan ؛؛■؛'" Lâz iline yüriidi. Köprülii’yi ve A k ç a - b o l f y ı ^ ؛aidî. A ndan^2 her tarafa akmlar saldi, iller toyum old]. Andan gâh gâh ls iâm bo i‘a dahi segirdiirdi kapu^ın açmazlardı. Taşrasın hep yağm a kıldı. Andan geldi Silivri’ye düşdi. iderken Kör Şâlımelik naziklik ile kaçdı. İstanbul’a girdi. M usa Çelebi de bundan vehm ıtdi. Ve hem hîle diyüp havf ildi. D önüp andan geçdi. E drene’ye geldi k؛m göre bu çarh ne gösterir. Ve bu tarafdan Sultan M uham m ed diledi kint karındaşı M usa ile uğraşa. Sultan ıVluhammed’in }'anında âyez id ?aşa idi. Sultaı^ M u h am m ed .di؛ vez?ri »؛’Su!ta،n ıVIuhamiTied ayıtdı: “Rum -ili’ne geçmeğe tedârük idün” dedi. Ol zaman Kör Şâhnıelik İstanbul’dan çıkup Sultan M u h am m ed ’e gelmiş idi. ?aşa, anı o^ıyaluıtt g e lS L İn nediir görelüm dedi. Geldi. Ayıtdılar: R um -ili’ne geçmek isterüz■ Tedbîr nediir? / ء م ه 'ء’آ محه . Kör Şâhmelik ayıtdı; “Tekvura elçi gönderelüm. İstanbul’un tekvurıyla barışalum ^^. Andan gayrı yirden geçmeğe imkân y o k tu r” dedi. Gelibolı M u sa’nundur. Hem an Gelivıze kadısı Faziu ’llâh’ı elçiliğe gönderdiler. Kadı tekvur ile begâyet hoş idi. Gel^؛p buluşup Sultan M uham m ed i le tekvurı barışdurd؛. Sultan M uham m ed dahi B ursa’dan göçdi. İstanbul tekvurı gemiler gönderdi. Sultan M u h am m ed ’i R um l؛- i ’ne geçürdi. Musa, Sultan M uham m ed gelt؛r idiigin işidiip kaçdı. Edrene’den l â z iline Çikdı. Lâz-oğlı’n a j a k m Inciigez’e kondı. Andan göçdiler. ©I gün Mihal-oğlı B ahş^^؛؛ Beğ geldi. ©1 zaman Miltal-oğlı hod kendüsi b^ğlerbeğisi idi. Oğlum êndüsi gönderdi. El-hâsıl Sultan Muhantıtêd Edrene’ye geldi. Rum-ili beğleri her kim var ise kaçdı. Sultan M uham m ed katına geldiler. M usa k a t ın d a heı>،a؛'. a k ın c ı kaldı. Sultan ‘ ’ E drene’den [35“] göçüp Sofya’ya Çıl dî . Sam ako’da M usa ilebuluşup uğraşdılar. M usa sındı kaçdı. Kaçarken atı ^^ntura çökdi. M u sa’nun


ve M a ta ra 'y ı T: - G

A اه؛ي k ç a - b o l r y ı G; O ça-b o l ı 'y ı T

andan G: an lar T

^ ^ ^ G i e s e Anonimi, s. 5\ / l9-2Q.

K ör Ş âhm elik ayıtdı: ' l 'ek ١'اا rه elçi göndere lüm . Istanburun t e k v u n y la b a n ş a lu m G: ل'اة !ق؟١ > n €’؛ ا ٦آ!أ I s t a n b u r a elçiliğe göndere l im , tekvur ile b ه آ ا و ه l اا n١ ] ’

؛44 ؛ B a h ş ıT : Yahşi G

bir kul) vardı. Derzi Saruca"؛'؛ dirlerdi. M usa’nun atı sinirin çaldı. M usa d^^di. Saruca, M u sa’yı tutdı, Sultan M uham m ed’e getiirdi. M u sa’nun kaydın gör di l er . ه ا gice B ursa’ya dedesinün yanına gönderdiler.

N a z ı m

Dünyeden kimse vefâ bulmayısar Bî-vefâdan hiç vefâ gelmeyiser

Bay olayın diyii anca fikre s e n ^ Kendiizine ؟ fakr biigil fahri sen^^؛؛

Fakr bilgi! pâdişâhlığa^^؟ yakîn Fakrdur var ise sultanlık hem!n

١١

Ç ELEB İ M E H M E D DEVRİ (1413-1421)

N e s i r : Sultan"؟-؛ M usa üç buçuk yıl b e j l ik itdi. Andan dünyâdan gitdi. M ih a l’i tutdı. T okat’da Bidevî Ç ardağ’a gönderdi habs itdi. Sim avuna kadısınun oğlum dahi tutdılar. Oğlı kızıyla izn ik ’e gönderdiler. A yda bin akça ulûfe eylediler. Azeb Beğ^؛؟ kaçdı i^ ^ k ’^ gitdi. Rum-ili tam âm et Sultan M u h am m ed ’e döndi. Hicretün sene-i 816 yılında Sultan M uham m ed tahta geçdi. Andan sonra etrâf-ı âleme ve dâire beğlere elçiler gönderdi. Ve elçiler geldiler barındılar. Ol vakt kim Sultan M uham m ed M u s a ’yıla Rum- ili’nde kovulurken ol tarardan âram ^n-oğlı yürüdi. B ursa ’ya gelmeğe kasd eyledi. Sivrihisar’a geldi. Sivrihisar anun idi. ^ e ld i ki dört y^nın yıka boza. Andan B ursa ’y^ ge l d i . ه ا vakt Hacı iv^z ?aâ B ursa’nun sub^^ısı idi. Bursa halkım getürdi. ¥ a rağ ın u z görün dedi. 01 kim hocalardur, malı esbâbıyla yarağıyla hisara girdiler, âram an-oğ lı geldi B ursa’yı hisar itdi. Şehrini oda urdı. Andan lağımlar k^zdurdı. Bınarba^ı suyını [35ا’] ve gölini akıdup hisarı lağımlar ile ala. İvaz ?aâ tuydı. Hisar içinden lağımlarım oda urdı. Halkım kırdı. Bunlar bu cengde iken M u sa’nun ölüsini Kabluca imâretine

6 2 A n o n i m

Derzi S aru ca G: S aruca T

o layın diyij anca fıl، re sen G: o lu m diyii an c a fiiios bes T ٠ ٠

pâd işâh l ığ a G: pâdişâil ya§] T سو su ltan G : - T

”M e tinde “ beğ i ؟- ا

getiirdüer. Karamaıı-oğlı anı gördi kaçdı. Giril iline !؛açarken anun bir nedîmi var idi. Aydur; “Sultanum! ^ ٧ O sm anlu’nun ölüsünden böyle kaçarız, eger dirisi gelse ة ا١ا nice ©Inrdı?” dedi. Bu bey^ ©1 vaktin çıkmışıdı.

K aram an-oğIrn ıın geldüî gün-toğusından imiş

T em m et dönüp yine gitdügi gün-batusından imiş

Bil sözi 1ه zaman d iz i l i ş l e r d i . Sonra Sultan M uham m ed B ursa ’ya geldi. Çeri c em ‘ itdi. ]$êndiyar-©^lu’nı ve ٠ ern٦iyة n-©غl٧ ’n ,bile aldı اKaraman-oğlı üzerine yürüdi. A kşehr’i kendüler virdiler. K o n y a’ya teveccüh eyledi. Karaman-oğlı karşuladı. Konya ovasında uاغ•aşdılar. Karaman-oğlı M ulıam m ed’e ele girdi. Ve büyük oğlı ^ u s t^ ^ a ele girdi. Sultan M uham m ed kıyamadı. A kşehr’i ve Seydişehr’ini ve © kluğ’ı ve Kırşehr’ini ve Beğşehri’ni ve Sivrihisar’ı ve N iğ d e’yi virüp M uham m ed Beği hil‘atledi. Ve sancak vil'üp gine yerine gönderdi. Sultan M uham m ed döndi B ursa’ya geldi. Andan geçüp E drene’ye geldi. Andan iflak eline azm itdi. K aram an-oğlı’ndan ve Isfendiyar-oğlı’ndan ve Ka Beğ’den n٦اق çeri istedi. Çeri virdiler. Sultan M uham m ed Tuna kenârında kondı. Kendü turdı. ¥ irk ö ğ i hisarını yapdı. if lak iline akıncılar gönderdi. Gâyet toyuna oldılai'. Sonra İflak beğiyle barışup ol dahi harâc virdi. Oğlanların kapııya

" Göçüp B ursa’ya g e l ip sonra varup S am sun ’ 1 aldı. Oğlı SultanM urad A m ^siyye’de olurdı. Çünkim Sam sun’ı aldı gelüp İskilib’e uğradı. A nda çok Tatar gördi [36“] ki, T im ür’den Salınışlardı. ©1 Tatar evlerini hep sürdi. R um -il i’ne geçürdi. Filibe"؟■؛ yöresinde Konuş hisarında ve dâiresinde kondurul. Minnet-oğlı M uham m ed B eğ’e ısmarladı. Minnet-oğlı ol arayı m a 'm ü r itî. Ol Tatarlar anda berkişüp"؛"؟؛ kaldılar. Minnet-oğlı K onuş’da bir imâret ve bir k؛،rb،؟ n-saray yapdurdı. 01 yirler m a‘mîır oldı.

Yine bu tarafdan ol vakt kin٦ Silttavuna kadısı oğlı Şeyh Bedreddin M usa ^ a n zقı٦٦anınلa kadı-asêr iken Börklüce M ustafa şeyhün kethüdâsı idi. Şeyhi izn ik ’e sürdükleri zamanda Börklüce dahi Aydın iline vaidı.

Gie.se Anonim i, s. 53/16.

Filibe G: F ü l b e T

ه ؟ ه b c r k i ş ü p G : - r

itdi. ’■؛؟vilâyetlerde hayli m iirâyıl ' .k lar ه Andan.ا geçdi K ara-burun’a vard ı Hâşâ ؛.her nev‘a tertîbler kod ^٧ .1 vilâyetini kendiiye dönderd iا Aydm ا

Bu ة/'ز //آ ؟-ه kendüye؛؟■؛"’. Hayli bunun gibi herzeler كمح.أ peygam ber didürdi tarafdan SimavLina kadısı oğlı Şeyh Bedreddin dahi buni işidicek kim Börkliice Mustafa terakkîdedür, bu dahi iznik’den kaçdı isfendiyar B e ^ ’e vardı. A nda tururken bir gice gemiye bindi, iflak iline geçdi. iflak ilinden gelüp A ğaç-deniz i’ne girdi, ^ e illâ kim Börkliice Mustafa ile ittifâk kıldı, dahi vardı birler. Sultan Muh^mnêd Bayezid P a şa ’yı ve oğlu .^'!ur^d H an’ı K ara-burun’a gönderdi. Börklfıee Mustafa ol vilâyetde hayli şevket tutup baş kaldurdı. iki üç bin mikdârı âdem yanına derilmiş. Bayezid ?aşa ile Sultan M urad varup, K ara-burun’da Börkliice Mustafa ile buluşup hayli ceng itdiler. M übalağa âdem kırıldı. Börkliice M ustafa’yı anda paraladılar. Ol halkı kırup ol vilâyeti zabt itdiler, beğ kullarına timâr virdiler. Giril

dahi anda buldılar. 01 dahî bir -؛؛؟M a ‘n issa’ya geldiler, Torlak Hû K em âl’i İleri azdurup yiirürdi. Geliip؛ çegâne ile ،ن iki [36'’] bin torlak ile ve çeng

anları tağıtdılar. t o r l a k Hû K em âl’i n^ûridiyle tutup asakodılar,

yir yiizini eyledi pâk ؛؟؟K anda miifsid var ise kıldı helâk Fitneden

müfside 1صاجح11؛هلا miifsid olsa gider müfside Muslih isen r^hm ؛؛؛؛Çünki

N e s i r : Bu tarafdan dahi Sultan Muhan^med Siroz’dan vard ı. Selanik üzerine düşdi. Egirdirken Siıâvuna kadısı oğlı A ğaç-deniz i’nden

Zağra ovasına varalar. Halka gelin ؛,çıkdı. Bir kaç bedbaht s o l l e r gönderd diyeler uyduralar kim, şimden girü beğlik benimdür ve taht bana virildi. Mi l k bana musahhardur. Sancak açaym hurûc ideyin didi. Vardılar ol

d a ‘vet itdi. Anlar dahi geldiler uydılar. Bu ^؛^so^ler[i] Zağra ovasm a cânibde Aydın elinde Börklüce M ustafa hurûc itdi. ^ û n Börklûce M ustafa

64 A n o n i m

m u zây ak a la r G ':١ mıırâyıl ık lar م أ و

d id ü r d iG : dedi T^ >؛؟

.5 4 /1 ٠^ .5 3 /2 9 .G icse AnoniınL s

Dîn K em âl ' i T ٥^ T o rlak Hû K e m â l ' i G: T orlak ه أ ؛ آ

٥ f itneden T: kan :ndan وءا؛‘

çünki T: her ne G

i t m e g i l G : i t r n e T4،’؛

٢' ova.sına G: ova.sını

hıırûcm işiteli. 01 hoci benlim ilidmetkârıındıır dedi. Dahi kendü de hıırûc itdi. Oi vakt iıeniiz Börkliice Mustafa ölm em işdi. Çilli Şeyh Bedreddin A ğ a ç-d e n iz i’ııden ^ıkdı. Hayli hadem ve haşem, bedbaht sofiler ve tovıcalar yanına c e m ‘ olup evvel M usa Ç eleb i’niin yanında kadı-asl؛ eı■ iken nice kişilere mansıb alıvirmiş idi. N ic e kendüye t^bi‘ ve muhibleri var idi. Cüm le yanına geldiler. Sonra gördiler kim anun idinde hayr yok tadıldılar. Sehel âdem âldı. Sultan M uhamm ed işitdi hayli âdem gönderdi. Zağra tarafında bulup tutup Sultan ^ u h a m m e d ’e iletkiler. Sultan M uham m ed sordı kim, aceb bunı öldürmek günâh mıdur dedi. ©1 zanıanun pâdişâhları şöy le nıüsüliTian idi kim şuncıl^yın fesâd [م37] idüp âsi olanları öldürmek câiz mi diyü suâl iderler idi. M eğer oi zamanda M evlânâ Haydar dirler bir ulu dânişmend var idi. A c e m ’den gelmişdi. 01 fetvâ virdi kim kanı helâl malı haramdur dedi. Anun destürıyla Sİİ'OZ idinde bir çarşuda bir dükkân öninde berdâr itdiler. Mezârın anda ة هع/مأ م/ ءم .

Andan sonra gine Sultan M uham m ed varup Bursa’da karâr itdi. Ve Edrene’de £^^]-cânıi‘i tamâm itdürdi. B a ‘zılar dirler kim E ski-câm i‘ i Emîr Süleym an başladı, birezin Musa Çelebi dahi yapdurdı. Sultan M u h am m ed ’e nasîb oldı, ol tamâm itdürdi. Andan Bursa’da bir imâret yapdurdı. Evvel Edrene’de o! sarayı başlatdı, turdı. Andan pâdişâhlardın Edrene’de turur oldılar. !lerü olan beğler Bursa’da tururlardı. 01 vakt Edrene’nün hisarından taşrasında y o ğ idi. Andan sonra taşra âhı şehr oldı. Andan soni'aSultan M uham m ed Edrene’de Allah emrine vardı rahmeten vâsi'aten sene-i 824 yılında fevt oldı.

N a z ı m

Dünyâ âhir ana dahi kalmadı Şöyle kim gitdi sanasm gelmedi

Gâh tahta irgürür ârh-1 bülend Geh ider tâbut idinde tahta-bend

Çünki başdan gidecekdür sonra baht N e gerekdür kişiye^ ؛’؟- pes tâc ü taht

Ö lm ek olm adukda hoşdur mal u gene Y ohsa olur kişiye ol mâr u renc'^؛'؛'

Her ki dünyâ m ilkine ölür Yalınuz Hak’dur ki ol bâki kakır


Giese Anonim i, s. 55/5.

e v l e r G : o l ı ı r T

^ ٥؟- kişiye Cj: !،imseye T

ه ^٧ ء ه beyil için bk. 2 0 ’\ 2. beyit.

?اس

II. M U R A D D E V R İ (1 4 2 1 - 1 4 5 1 )

N e s i r : ^ ٧١^١٦ M uham m ed dahi lıayatda iken vasiyyet itmişdi !< ؛١٦٦ Sultan M urad’ı yirine geçiireler, pâdişâh ideler. H enüz vefât itmedin çaşnigirbaşı £Iân [37'’] B e ğ ’ i R um ’a ^Önderdiler. Sultan M uham m ed Ruı^^’da idi, ala gele. Sultan M uh am m ed ’in ^٥٢ oğlı ٧^ yedi kızı kaldı. Evet tahtı Sultan Murad’a؛؛ةه vasiyyet itmişdi. ^ünkim çaşnigirbaşı gitdi. Bunda Sultan M uham m ed ve^ât itdi. Andan vez!rler ivaz Paşa v e B^êîd Paşa ve Ibrâhiı^ Paşa bular bir yir^ c e m ‘ ©lallar, tanıştılar. Dahi y e n i^ r i^ i A n a to lr y a sefer vardur diyii anları ilerii gönderdiler. £ l-^ ıssa Sultan M urad’a haber olup Bursa’ya gelm eyin ce Sultan M u h am m ed ’in meyyitini k im seye bildtirnêdiler. Tamâm ^ırk günden sonra meyyitin i alup Bursa’ya ^Önderdiler.

Sultan Murad hieretün sene-i 824 yılında tahta oturdı. And^n Sultan M u h am m ed ’in oğlanları her tarafdan b^ş kaldırdılar, âl^m karı^ ]٦٦٧٢] oldı. zıîr-oğlı؛ ve her tarafun beğleri yir yirin deprendiler, Selânik’den D üzm e M ustafa dirler bir kilese çıkdı, ben Bayeîd Han oğluyum dedi. Vardar- y e n ic e s i ’nden geldi, Evr^nos B eğ oğlanlarından ba‘zısı yanına geldi. Run^- illeri [ana] uydılar, ¥ a n ın a hayli âdeı^ dirildi. And^n c e m î‘i R ٧ا١١ -i!li ana uydılar, ¥ard ı ¥ e n ! e e ’de oturdı. Andan sonra A nato lı’da Sultan M urad’a haber oldı. Sultan Murad’u n ^ ؟ vezirleri Bayezid Paşa’yı ©nalladılar. N ic e idüp redd itdüreceklerini birbiriyle danışup anı savâb gördiler kim, B ayezid P a şa ’y i R u tn -ili’ne göndereler. Z îrâ kim B ayezid Paşa hayli tedbîr ehli idi. Hem sipâhiydi. îlerii gelicek kişiydi. A na nisbet ibrâhim Paşa ve iva z Pa.'ja dânişm end hem şehirlüydi^'^^K Vardılar Sultan Murad’a ayıtdılar: “ Sen ©tur, Bayezid Paşa’yı gOnder varsun Mustafa ile uğra^sun. Elinden gelür kim M ustafa’yı süre g dآ e”ه ؟ ا didiler. Bunlarun söz iy le cüm le beğler lanışığa otıırdılar ve Sultan M urad huzûrunda^^^. Sultan Murad Bayezid Paşa’ya

6 6 A n o n i m

gcitli G: girdi T '؟'؛؛؛

Metinde “M uham m ed’e”

Murad’un G: B âyez id ’ün T

.5 6 /8 -1 0 .C iese Anonim i, s ه أ ؛ ا

Süre gide T:'süre gidere G ٠ ا

.5 6 /1 3 .G iese Anonim i, s م أ

ayıtdı: “Lala! Rıım-illi seni severler. Gelsen M ustafa’ya varsan, ümîddiir kim R um -illü sana taparlar [38“] M ustafa’yı lıelâk idesin”"؟؟؛ dedi. 01 dalıı cü m le beğler içinde yok demedi. Varayım dedi. Anda Rum-illii ©lam ana^؛"؟ k©^dı!ar. □al^ı leşkerden leşker koşdılar, gönderdiler. Pes geldiler. İstanbul’dan yukaru B o ğ a z ’dan geçm eğe ©1 kadar genî dahi bulmadılar. Atile"؟-؟؛ tonile ع م ة1ة ع ع؟ . G ine dönm eğe dahi gayret itdiler. Atların denize k©yup geçtirdiler. Sürüp E drene’ye geldi kim Mustafa ile uğraca. Heman kim ıûkabil ©İdi. â t ı n d a ©lan Rum-illü M ustafa’ya döndi. Anları görüp girü kalanı dahi tamdılar. Heman kendü halkı ve hem karındaşı Hamza B eğ kaldı. Nâçâr ©lup kendüler dahi m utî‘ ©Idılar. Mustafa dahi Bayezid Paşa’yı vezîr idindi. izmir-©ğlı Cüneyd B e ğ dahi M ustafa’c a dönm iş idi. Mustafa dahi Rum -ilü’nün yayas>nı m üsellem itdi. Ba'zıs ına el l i ler akça harçlık virdi'*’؟'؛. Şimdiki hâlde dahi m üsellem ler in âdetleri vardur, ©I zamandan kaldı kim he. yaya birikvp birisin reîs idiip giril kalanı e llile r akça virm ek andan kalnıışdur. Ve hem azeb çıkardılaı^'^^. ٧ hem azeb çağııtdı. A zeb div^ürüp g ö z y u ^ u p E drene’den çıkup Sazlu-dere’y e vardılar. Andan M ustafa’nun ve^?rleri ve beğler! Bayezid Paşa vezîr ©Iduğın istemediler. Gördiler îm ©I vezîr ©lıeak kendülere yir kalmaz. Vardılar M ustafa’ya ayıtdılar: “Bayezid Paşa kendü beğine vardugınlayın tapar. Ol tapıcak h©d girü kalanı dahi seni k©riar. Ele virürler. ^ ’idelüm, hâlin^üz düşvâr ©lur” didiler. Bu kez Mustafa rızâ virmedi. Bunlarun hîlesini bildi. Gümlesi ittifak idüp Bayezid p^ş^’yı koyun bigi boğazladılar, êhîd itdiler. Andan karmdaşı [38’’] Ham za B e ğ ’e dahi kasd itdiler. V e illâ ba‘zı beğler revâ görmediler. Andan fikr itdiler kim geçeler Bursa’ya varalar. Sultan Murad ile uğraşalar. A zm idüp gittiler.

Sultan Murad Bursa’da idi. Haber getürdiler. İşte Mustafa ç©k leşker ile üzerine g^liyorur didiler. Andan Sultan Murad’un v^zîrleri ve uluları danışık itdiler. Ol vakt vezîr vaz؛ Paşa ve ibrâhiın Paşa idi. Cüm le beğler! divşürdi. êmürtaş-oğlanları ٧١٦٦٧٢ B e ğ ve Oruç B eğ ve Al! B eğ bunlar b!r


ي وأ idesin G : - T

ana G : - T

٠؟-؟■ atiie G: atı T

geçeler G; êçe T مإلإل Metinde "virirdi”

C iese Aııoniıni, s. 56/26-2

araya geliip tedbîr itdiler kim M ilıal-oğlı M uhamm ed B e ğ ’i getiireler. M ezkûr M uhamm ed B eg M usa Ç eleb i’nün beğlerbeğisi idi. ه ا vakt kim Sultan Muhamrned M usa Ç eieb i’yi öldürdi. M uhammed B e ğ ’ i T okat’da habs itmişdi. A dem gönderüp anı getürdiler. A ğır h il‘at viriip hûb v a ‘ad!er^؟؟ itdiler. Gönlin e le aldılar. Andan D üzm e M ustafa çlinkim Edrene’den azm itdi. G elib o lı’dan geçiip M ihaliç’e geldi. Sultan Mur^d dahi Bursa’da idi. D üzm e M u stafa’nun le^êri igen ço ğ idi. Andan h avf idüp geh n eğe k^râri^rdı. Sultan Murad yanm da olan ulu beğler fikr idüp, Sultan Murad’ı alup Emir lâzreti’ne iiedüp ayağıma burakdılar. Ol vakt Bursa’da E n ir ^lazreti meşhür ©lup, çok kerâmeti z^îr olm ışdı. Emîr Hazreti Sultan M urad’un kılıeın kendü e liy le kuâtdı. Ayıtdı: “Var yüri, lâk sana fursat vire” dedi. Anun himmeti harekatında gör Allah takdirin kim, M ih a liç ’de D üzm e M u stafa’nun burnı tomurdı^ô. iki [39“] üç gün kanı dinmedi. Balları kayusı olup kaldılar. Sultan Murad Bursa’dan azn٦ idüp Ulubad köprüsine irdi. Köpriyi kesdiler. Anda kar§r itdiler. U ç günden sonra M ustafa’nun burnı4؛؟ kanı dindi. Göçdi Ulubad köprüsine geldi, Gördi kim köpri kesilmiş. Sultan Murad öte yakasında oturur. Ol dahi gelüp berü yakasında kondı.

Şöyle rivâyet iderler kin^. Emir Hazreti ayıtmış kim, M ustafa’ya pâdi.şâhlık verilm iş idi. V e ا11ق Hazret-i R esü l’e üç kerre buluşdum ve ayağına dündüm. Sultan Murad’a beğlik alıviriııce dimiş. Emir Hazreti’nün hiı^ıêtiydi kim Mustafa U lu bad ’a gelm eğe bir konak kalmışdı. Burm kanı boşandı, gelenêdi. Sultan Murad Bursa’dan Ulub^d’a varmayınca kam dinmedi. Bir nice gün birbirine zafer bulmayup karâr itdiler. Fikr itdiler. Sultan Murad gâfil iken hasalar. Köprinün yukaru başından azeb ve atlu çeri seçip gönderdiler. Sultan Murad’a haber olup tiz ol gelen çeriye hayli çeri ve yeniçeri gönderdiler. Anlarun çerisi gelecek yirde pusuya girüp anlar dahi geliyorurlên gâ^lin yeniçeri koyuldılar, kılıç urdılar. Anlar dahi bulara karşu turmayup sınup kaçdılar. N e kadar azeb var ise hep yeniçeri tutdı. Kimin kildi ve k il l in orduya getürüp rüsv§^ eylediler. Şöyle oldı kim bir yeniçeri iki azebi alup orduya başçı dükk^mna getürdi. Ayıtdı: “^ a bana baş vir bu azebleri al, yok dirsen dükkânun öninde başın [39'’] keserin” dirdi.

6 8 A n o n i m

M etinde “va'deler" ي وآ

tomurdı G: tamurdı T

bL irn ıG :-T’4؟

Nâçâr başçı dahi alup âzâci idercli. Ş öyle oldı ki, bir başa ii؛ i azebi satarlardı. A zeb e ^ ااآاا ]اآ gibi horilk vâki‘ oldı. Ol sebebdendür ki ا١٦ azeb ile yeniçeri arasında adâvet kaldı.

Andan sonra vardılar Sultan ^ u r a d ’rın vezirleri ٧ا il٦al-ه غ lا M uham m ed ^ e ^ ’i getiirdiler. .Ayıtdılar; “Seni ^ ]ا-أأ أ! ]!اا' evvelden severler, gel var su kıranuna çağır bolay ki Rum-illii sen göricek ؛ bize meyi !derler" didiler. ^ اآ٦ a اغه-ا su kıranına varup ا çağırdı. Ayıtdı; “ Ey ^ آااا؛ -أ الا]آ Ol bir düzme, katında n ’eylersiz?" dedi, Pâdişâhunuz oğlınun katına gelsenüze dedi. Rum-iilii ayıtdı; “Sen kimsin ki bunun gibi sö z söylersin?؛’ dediler. Ben M ihal-oğlı M uham m ed B eğ 'em dedi. Anlar ayıtdılar: “Yalan söylersin. Kanda giden M ih a l-o ğ lf ’ dediler. Zîrâ kim M ihal-oğlı habs olalı sekiz yıl olın ış idi. ö l m i ş sanurlardı. Ahir ^ ih a l-o ğ l ı R um -ili’nden bir nice beğ, adlu adıyla fülân beğ v e fiilân tovuca sağ mı ve hoş mıdur didiikten sonra anlar dahi ı٦٦uhakkak 0 غ ا ما ة ال0ت bildiler. Andan suya dökiliip gelm eğe başladılar،؟؛؛؛. D üzine M ustafa anı görüp l^^dı. Rum-ili beğleri küll? ne var ise Sultan Murad’a t^bi‘ oldılar. Rum-ili beğleri l'urahan B eğ ve G öm li- oğlı, £ vren os B eğ hep geldiler, Mustafa dahi kaçarak Bıiga suym a geldi. Kadısına hayli flori verdi. G e ü b o lf y a geçürdi. G e lib o lfd a oturup cüm le gemiler! kuruya çek'dürüp karâr itdi. Sultai! l'v'lurad dahi ai'dınca geldi. L ap sek i’ye kondı. Sultan Mui'ad^ı bir bâzirgân gem isiy le Bce-ovası'na geçürdıler. [40"] Düzine Mustafa Sultan Murad'un geçdüğin işitdi. Bolayn' yolm dan kaçup can atup Edrene’ye geldi. Rum -il!’nde ne kadar Türk var ise divşürüp katma getürdi. Her birine mansıblar bildürdi. Güne güne v a ‘adler itdi. K!ın!ni subaşı ve kimin! sancak beğ! v e kimine çeribaşılığı virdi. Hayli ؟ eri divşürdi. Dahi Sultan Murad'a karşu gitdi k!ın uğraşa. Çünkim yakın geldi. Türk pâyidâr olmayup tağıldılar. Kimi gice ve kim! gündüz kaçdılar. Mustafa anı görüp kaçdı. Edrene’y e geld!. Anda dahi karâr ide ٨٦ح yüp " vardı. Anda turdı. Sultan ^ u r a d dahi kovalayı^^Ê drene’ye gitdi. Çünkim Rum-illü Sultan Murad tahta geçdüğin gördiler. Cüm le M ustafa’ya âsi olup !1 derilüp K ız ılağaç-Y enices i’nde tutdılar. Sultan Murad’a getürdiler. Esrene kakasında bir burca asakodılar.


ه ت؛؛ Metinde ■■ااآ'>اا■'أااغا

başladılar G: başladı T ؛■آ؛

4 ا k o v a la y ıG :k o v ،ı4؟

Sultan Murad Edrene’cle tahtında karâr itdi, hicrettin 825 yılında vâk i‘ oidı^^■؟ . G ine Sultan Murad’un îr karındaşı var idi. ^ d ı M usafa idi. Ol dahi A nato lı’da ^ k işler itdi. Hayli i! incitdi. Akıbet Iznik’e êldi. İznik’de Sultan Marad’a haêr geldi kim hayli ^riî vardur, gâfll olm ayasız . £ y le olsa Sultan Murad îr âdem gönderdi kim hisarı viresiz. V e illâ bizden yana olasız kim biz varıcak bolay ki anlar tuym ad٨٦ bize kal‘a kaûsın a^ıvire$iz dedi, ]znik beği Fîrûz-oğlı Ali B e ğ Sultan Murad haberin işidt'ı^ Mustafa Çelebi ile andlaşdılar ahdleşdiler kim bunlara nesne dimeyeler. K al‘ayı virdiler. □t!şm ene müdârâ iddiler.

^ a z I ١١٦

[40'’] Düşmene ceng ile bulmazdan zafer ه ا müdârâ ile an^ çâre ger

Her zamânun bir işi vardur yak?n Ki ©I zamanda ©1 gereklüdiir hemîn

R ezm gtininde gerekm ez ki ola bezm B ezm vaktinde yaraşmaz ki ©la rezi l

N e s i r ; ^ t nkim؛ kal'ayı M ustafa’ca virdiler. Göçdi, kal‘aya girdi. Kai'daşınun gelı ١٦ه sinden haberi yo^ idi. Gâ^l idi.

Gâfil olsa er tutulur baş yiter iş ola mı dahi gaêtden beter

Gâfil ©lu^ kamu şehler oldı mât Dirliğe mağrurken geldi memât

G ق٨ l ؛٦ ا اآ ağ ٢٥٢ة erekn٦€zdال r k şi Gâfllآ olan'kişiniin bitm ez işi

Gaflet ile kalma kılma gurıır itdi gafletle ةأ؛ما56 gurîîr iblîsi dîır^؟؟؛

N e s i r : il vilâyet cüm le Sultan Mur^d’a uymışlardur. V e illâ âşikâre itmezlerdi. Akıbet Suhan Murad £dr^ne’den leşker dirüp, hücûm idüp g ice ile iznik’ ^^rdı. His^run dört kapusın açlvireler. A le ’s-sabâh Sultan Murad’un leşkeri kal‘aya koyıldılar. H e ııa n Sultan Murad êndünün bir kaç âdeniiyle taşrada turdılar. M ustafa’nun halkı gâfil iken basadüşdiler.

70 A n o n i m

tahtında karâr itdi. hicrettin 825 yılında ¥ ٥ oldı •أ<اة : hicrettin طال >'i!ınâ tahtag e ç d i T

icıliTia sen G: ا آ ı هال !ا٦٦ة n T

gafletle gurûr iblîsi d Cır G: gaflet ibiîsti ıtâ rt'ır-ı اااآ • T

^ ^ ٢ birine baş kayıısı oldı. Kimin kırdılar^؟* kincin dutdılar ٧ kİ!î kaçdı, gizlendi. M eğer M ustafa’mın êz?ri Tâceddin-oğlı dirlerdi, yukarudan gelm iş idi. A sılda طاا yirli idi. Hammâmdan geliırken M!l^^l-©^lı’na bLiİLişdı. Birbirin biliip hamle itdiler. Tâceddin-oğlı M ihal-oğlu ’nı öldürdi. Andan atını koyup yayan kaçdı. Bir ^!ıan kelisa var idi. Anda gizlendi. Sonra M ihal-oğ lı’nun âden^l^ri arayı arayı bulup öldürdiler. Andan M ustafa’yı dahi tutup kaydın gördiler, Bursa’d^ atasınun yanında defn itdiler.

Andan Sultan Murad Edrene’de karâr itdi. 01 yanada [41“] Karaman- ه1ا غ Sultan M uham m ed öldüğin işitdi, ba^ k^ldurdı. T ek e-i l i ’ne azm itdi

kim, gele A nta liyye’yi his^r ide, T eke-i l i’niin bir beği vardı. Osman Çelebi dirler idi. Ol dahi yüriidi. istanoz^؟؟ dirler A nta liyye’nün yaylası vardı. An^ geldi. Kendfıye uyanları c e m ‘ idüp hayli leşker oldı kiı^ gele Antali^ye hisarına düê. V e hem Karaıân-oğlı’na muntazır idi kim ol dahi gele. Kendü yalınuz hisar üzerine v^rmağ^ O sm anlu’dan havf iderdi. Nâgâh"؛؟؛' hasta düşdi, varımadı. Bir kaç gün oturdı. Bu kez bu yanada Antaliyye içinde Sultan M uhamm ed dedesi kullarından bir be-nâm kiıêsne var idi. ^?rüz B e ğ dirlerdi. Sultan Muhammed A nta liyye’yi ana virmiş idi. Sultan Muhan٦m eك vefât itdi. Fîrûz B e ğ ’ün bir oğlı var idi. Ham za B e ğ dirlerdi. Kendü halkıyla damadı. Ayıtdı; “Oelün T ek e-o ğ l ı’nun halkı ziyâde olı ıad ın basadüşelüm ” dedi. Andan hisar halkı ayıtdı; “Sen în^di kal‘adan ç ı^ ı ıa k revâ değildür. ü ş t e Karaman-oğlı yakın geldi, ^ â g â h hisara düşe. Taşrada kalasın. Ol hisarı ala. Ad yavuzluğı ola” dediler. Bunı maslahat gördiler kin Hamza B eğ hisarda tura. Bir inanduğı قd€ ا٦٦ inه hayli er koâ. Eyle itdiler. A nta liyye’den çıkup istanoz’a gelüp, T ek e-o ğ l ı’nun üzerine ^ürüdiler. T ek e-oğ lu ’nun halkı anı görüp varup beğlerini hastala döşekden kaldurdılar. 01 gelen leşker ile uğrandılar. H a ı ^ a B e ğ ’ün leşkeri Teke-oğlı askerini sıyup d a l ı T e k e -o ğ l ı’m öldürdiler. Bir kız karındaşı var idi. Anı dahi [41'’] malıkla esbâbıyla alup hisara getürdiler. Sonra Hamza B e ğ anı helâl idüp aldı. Bunlar da hisara ahşam geldiler. A le ’s-sabâh Karaman-oğlı geldi ' ' Çünkim Tel؛e -o ğ l ı ’nun öldüğin işitdi, hayli ı ıe lü l oldı. Andanhisara toklar getürdiler kurallar. D ö ğ m eğ e başladılar. Bu yana Sultan Murad kai'daşıyla kovu^ııakda ve cengde, hiç hisara bir yarduiı göndermediler.


ırdılarG:kodılar T؛l4؛؟؛؛

Istanoz G: iskanoz T ه ؛ وأ

nâgâh G; bi-nâgâh T هال ؟

Kendü dahi varımadı. Andan sonra ^ ه٢ an٦an- ه غ Mııhamnıed [ا B eğ tamâm hisarı altı ay egirtdi. Sonra âram an-o^lı’na haber geldi kim. Sultan Murad kardaşıyla i i tamâm itdi. Tahta geçdi. V e hem leşker e e m ‘ idiip üzerine geliyornr Gidiler, çLinkim bu haberi iîtdi, hemandem atlandı. Hisara yiirüdi. Bakdı, yfırfıyiê nir^si kolaydur and^n yüriiyiş ide. Eger aldı ho^ ve eger almadı g eç e gide. Hisarı gezerken meğer burcun üzerinde^؛؟ bir büyücek top var idi. Hâzır kurulmı^ idi. 01 topun tu^ma geldi. M eğer kit^ A r a m a n - oğlı çadırı önünde^2؛؛ ata bindüî vaktin ni^ânlamı^lar idi"؟؟؛ . Bir alaca ata bindi idi. ^ ün kim top önine geldi. Hemandem topa od değürdiler. Top çıkdı, alaya iri^di^؛"؟. Yire dokındı, sıçrayup Karam an-oğh’nun böğrine tokmdı. Hemandem atdan düşdi. Halkı üstine ü^diler. K a l‘a halkı urduklarım bildiler kim bir alaca at çıkdı. Çifte sala sala gitdi. Karaman-oğlı fevt oldı. Andan iki 0 ؤ1ا !brâhim Be^ ve Ali^؟-؟ Be^ birlerdi, ikisi birbirine düşdi. Halkı îbrâhim B e ğ ’e tâbi‘ oldılar, Ali B eğ k^^dı. K al‘aya düşdi. ibrâhim B e ğ atasınun ölüsini arkurı bir ata koyup, ©smanlu ؟ ıkdı deyüp birbirini basarak kaçdılar. [42“] £k ser raht u büngâhını koyup kaldılar. Ol gün ol gice kaçdılar.

Olup ol leşker serâser pâymâl Dökdiler büngâh ٧ raht u gene ü mal^؟^

iİtesi selâmete çıkdılar. Bir aray'a geldiler. Gördiler kim, beğlerinün Ölüsünün yüzünün derisini hep çalı almış. A ç a r k e n heman kemiği kalmış. Aldılar ol hâlile yirlerine geldiler. Defn itdiler. Bu yana hisar h^lkı gördiler kim leşker kaçdı. Hisarından çıkup ordı yerinde kalanları taraşlayup toyum oldılar. Bl-nihâêt nesne ellerine girdi. Andan ol top taşım ' ' k a l‘a kapusına asakodıi^r. îırrdi dahi ol taş turur. O! şehre Karamanlular gelicek hayli incinürler. B ir abes nesnedür bu taş. B ir âdem e tokunduğı içiin anı zencirleyiip kapuya asm ak neye dirlerdi. ٠ / şe.hrün halkı dahâ ‘'1varan Karamanlular’a istihza içün gösterürler. H^mza B e ğ bu fethi idicek

72 A n o n i m

ıneger burcun üzerinde G: - T

G; - T هnd،اnة çadırı

nişanlamışlar idi G: nişlanmışlar idi T ي و أ

irişdiT: irişmedi G^ ^؟

A iâed d in G آ : Aii ؟■وه

Bu b e y lT 'd e yol،tur.^^؛<

.6 2 /2 1 -2 2 .d e s e Anoninü. s

7 3O N İ G İ؛O S M A N L I

Sultan M urad’a âdem gönderdi. ٧ lıem Karaman-oğlı ^ e ^ bile ؛’gönderdi. V e ©lan vâk ı‘ayı iMâm eyledi. Sultan Murad işidi'ıp katı şâd oldı. Ham za B e ğ ’e âferîn idüp Teke-i l i’niin sancağm Ham za B e ğ ’e îrdi. Bıtyurdı berâtın yazııp gönderdileı^'^'^. ^ i e e yıl tasarruf eyledi. V e l٦en٦ " Ali B e ğ ’e S ofya sancağm ¥İrdi. V e lêm kız âi'da^mı virdi." kaldı. Anda vefât eyledi. Karamanlular’da alıd ؛آ peymânolmaz. Alıd sıdığı i^t؛n gör ne vâk ı‘aya uğradı. Sultan Mulıam m ed am iline gir ilirken öldürmeğe kıyamadı. Koyıviriip gine cüm le ilin virdi. Sonra andı sıyup §si oldı. Akıbet yolm agelüp yüzinün başınun derisin! palıyla sıyrulup âlıdakaldı.

1 m

olm aya süst ؛؟ d؛ e v le t erkânı ana

^’olm aya ^yruksı hiç alıd ide

Andı üstine gerekdür üstüvâr

Al^dunı ayruksı i t i ıe cehd kıl

Bî-şek olur devleti erkânı süst

Cehd it kim olm aya ardunc^ âh

oda yahar -؛؛؟Âh odi illeri hem

Kîıh âhından geçer çün

mâh ile ٧ Rüstem !demeye sâl

Adunı sakın k! bî-dîn olmasun

N a z

Şah؛؛؛؛؟- gerekdür kİ ahdine ola dürüst

2 cehd ide-؛؛؟D ev le t issi göyle gerek

[’'42] ?âdi^âhlığın d!leyüp pâyidâr

Nakz-ı ahd ibl?s işidür bellü bil

Şâh ki olm aya anun k^vli dürüst

êr olayına dir isen peyveste şâh

tahtın yahar ؟o-؟Âh yili şâhlarun

Hiç؟-؛؛؟- nesne d öym ez âhun odına

Anı kim bir Zâi ider bir âh ile

Cehd it kim ardunca nefrîn olmasun

Ali T: Alâedclin G

.6 2 /2 8 .G 'ıese A nonim i, s ه و و

ahdi dürüst G !^١، dürüst T: Şâh oldur kim ه ه٦dاأ٦e ^ا Şeh ا gerekdür ki ٩٥٥

T: ki dilersen devleti G ٤ا،آا٦ devlet erkânı ؟٥٠

”M etinde “gerek ki ؛ءلت

ecirlerin T؟ :şâhlarun G ؟■٥٩

0 4 h e m G : - T-؟

’o d ı n a G : o h ı n a l؛؟ ؟-؛

Kûh âbından geêr çün dûhmaT: Kim pîılâda geçiser çün tokuna G ؟٥٥

Her ki yalancı durur peymân-şiken Ana diri yiirümekdeıı yeğ kefen

N e s i r : K aram an -oğ lı y ed i y ıla d eğ in v ilâ y e t- i devletİLİİerini d ilek ç i düşürüp a lıd le şm iş lerd i. Sehel vakt olm adın gine K aram an-oğlı İbrahim B eğyağı olmı.^. o yirün kadıları kim ٠/ zam an araya girüp sulh itdürm işlerdi. A nlar ayıtm ışlar: “H ey Beğ! Yedi y ıla değin and içüp araya âdem ler hıragup giic ile barışduk. Va'de tamâm olm adın yagı olup ahd ü peym ânı sım ak o lm az” dim işler. K aram an-oğlı îbrâhim ayıtdı: “Ben ٠/ vakt y ıl dim edüm ye l didiim. Ol vaktden berü yed i ye l değül yü z y e l aldı. Yüz ye l e sd i” deyü cevâb virmiş. im di K aram anîler şuncılayın dindar Aildısıdı başdan çıkdı. Karamaniular’da buncıiayın ahd yه kdur. Hem ا٦ e ةا ا harâm olmaz, ^ê ni^înden işitiTiişizdür harâm taşdur didiklerini. Ve hem Osmanlu ile dost olıâzlar. Dostlığı fursat bulıncadur. G örm ez m isin kim. bu yirde dört م'/ق atadan kalm ışlardur. D ahi gine kendü yirlüsinün nisbetini koınazlar. N icesi bu yirlere geldiler, cim rilik ile bunda m al u rızk issi oldılar. G ine kendü y irlerin i öğerler. Bulsa bundagı kâr u kesbleri helâl olup andagı harâm olduğı çün yine ٠/ harâm a can virürler. B ulsalar bunda olan m al u m ülkleri koyarlardı. Vartıp anda harâm ilik idüp cim ri olalardı. £^،;٢ inanm az isen gör bunlarun bunda olanun birisin birisi b ir m ahallede olanlar elbetde bir ölçüm liğe giriir. Ya m ahalle kethüdâsı olur, ya kethhüdâlık eline girm ezise bâri fikeh olur, yâhûd subaşılarla olup m uhtesiblerle âşinâ olup hele bir devletsüzlikden hâlî olm azlar. Ya gam m âz olur, andan so n ra yü z kişi bir araya gelse kim seye söz değm ez. Andan sonra dünyâda ne kadar gam m âz var ise hem an kendü tâyifesindendür. G el bunı gör kim Karam an-oğlı ’nun başına şo l kadar haller geldi, hiç bir Karam anlu ’dan işitdünüz m i kim K aram anlu zebûn oldı, ya O sm anlu yegindür diye, öldürürlerse dimez. O smanlu anları sır, kovar kaçup giderler, gine öğünm esin kom azlar. Anı gör kim lâ file bir y ir m i bulm azlar. E ger O sm anlI’y ı kâfir sırsa ana dahi sevinürler. Aceb budur ki eger kişi döğse ol kendüyi döğeni bir kişi döğse ana ne sevinm ek gerek? Çün kendi ana zebûndur. O l dahi berükiye zebûndur. Zebûn olduğı buna ne? Bular kendü m ikdârın hiliir tâyife değildür. Ân ki iyân-est, çe hâcet beyan-est?^^^.

74 A n o n i m

.6 3 /1 8 -2 4 .G iese AnoninıL s ق آا،

,6 4 /1 -1 4 ,Gie.se A nm ıim i. s. 63 /26 -29 . s -؟؛؛؟

Bu cânibde Sultan Murad karındaşıyla kovuşurken iflak beği geçüp Rum-ili’ne hayli hades itmişdi. Sultan Murad ■؛؛؟Tuna’yı ■؟؛؛؟Drakul

varup toyum olup yine geldi. Edrene’de hicrettin sene-i 826 yılmda k^r^r itdi. Andan Anatolı’ya geçüp Izmir-oğlı’n kovup ve Menteşe ve Aydm ve Sarhan ve Hamid illerin feth itdi, hicretün sene-i 827 yılmda v^ki‘ oldı. Andan yine Edrene’ye varup isfendiyar kı^ın dileyüp alup düğünler idüp

varup [43]*؛ sene-i 828 yılında helâl idindi. Andan sonra Lâz iline sefer idüp zıîr-؛ ,Koca ^ esp o t’ı kovup ilin aldı. Ol yıl izmir-oğlı’na leşker gönderdi

oğlı tamâm Aydm-ili’ne beğ olmışdı. Kendfıye katı mağrur olmışdı. Aydm ilin tamâm Osmanlu’ya bedel iderdi. bundan varan l^^kere gur^ırmdanİzmir-oğlı karşu gelüp uğraşdı.

halkını ana güldürürler ■؟'bilmeyene bildürürler Cihan ؟■ا'ö zü n i

Lâf-ı da‘vî b?-akıllar işidür Lâf urmaz şol ki uslu kişidür

Her ki kendüden yana isyân ide Devletine kendünün hüsran ide

belâsmdan dedi •؛"'؟ne hoş didi Tanrı savsun çok -؟؛؛؟İşbu sözi ulular

N؟•'؟■ girdi. Mestur!؛ e s i r : İzmir-oğlı’n sıdılar. Kaçdı Mestura’ya zerine düşüp egirtdiler. ^ ir gün apansuzdan [znîr-oğiı؛{ .hayli sarp kal‘a idi

bir ata bim^îş idi. ¥^lınuz bu yatan le^keri yarup çıkdı. Kimse karşu istedi. ؟varılmadı. Vardı K ara^^n-oğlı’na gitdi. Karam^n-oğlı’nd^n yardın

ôk ibrâm eyledi. Virmedi sürdi. ^ ir gün bu lesker gâî iken yine hisara girdi, ^ ây e t bahâdır ve cigei'dâr kimesne idi. Andan nice zaman eğ i ld i le r. Hikâyet çordur. Ve illâ maksUd bu denlüdür. Ahırü’l-emr bir fursat ile ele

.girdi. Oğlıyla helâk itdiler. !zmir-oğlı Osmaniu’yı beğenmez idi

7 5 O S M A N L I K R O N İ Ğ İ

ه : - -٩٠؟ ٥٢٤٨٧!آ٢' SLiyı’rii ؛Tuna’yı O: Taraklı ■ر؛ا؟

özüni T: kendüzin G ٩؛ا■

cihan T; ki cilian G

ulular T: uslular G - ؟ أا

4 ç o k T : y i g G-؛؟

M eslura/M eslıır (okunuşu Meştur); â€ari^lan'(ta OsmanlIların M eşter dedikleri ؟-٠ ؟,yer adı ve kale

76 A n o n i m

Osmaıılu’ya tavşan diyü a^ komışdı. Adı kendiilere kurt diyii viriirdi. ٧^ ١٦^١٦١ oğlınıın adı Kurt Haşan idi. Ol vakt kim uğraşup sınup kaçmışiardı.

01 yirde [43'’] anlara bir türki çıkarmışlardı. Çokdur ve آ1لق bir beyti burada ^^d olınmışdur.

Alaşehir’deki kayırca Tavşan neler eyler kurda

izmir-oğlı heiâk oldı, sene-i 829 yılında.

N a z ı m

Ger gedâ oia eger şâh-1 cilian Toprak altında olur cümle nilian

Bunda bin yıl ger imâret idesin Bir nefesde çiinki bundan gidesin

N e s i r : Sultan Murad ol yıl sefer itmeyüp Edrene’de karâr itdi. Ve Lâz vilâyetine akın itdi, liicretiin 830 yılmda vâki؛ oldı؛؟ . Andan Can Adası’n ve Gliğercinlik’i ve ^âz ilini n٦usal ٦ا٦ة r idtip karaların aldı. Ve hem ol yıl içinde Yörgiiç Paşa Canik-؟،*؟ vilâyetini feth itdi, hicrettin sene-i 8.1آ yılında. Andan Edrene’de karâr itdi. Ve hem İbrâhim Paşa vefât itdi, hicretün sene-i 832 yılında. Sultan Murad gene sefer idt؛p gazâ-yı ekberdiir diyt؛ Selânik şehrini feth itdi. Andan ¥uv^n ellerin feth itdi. Gâziler gâyet toyum oldılar, hicretün sene-i 833 yılında. Sefer itmeyüp Sultan Muhammed vücûda geldi, hicretün sene-i 834 yılında. Gene sefer itmeyüp Çöke yaylası’na çıkdı. ٧^٨؛ akç^ kesdürdi, hicretün sene-i 835واء yılmda. Gene Edrene’de karâr itdi. Ikindü vaktin gün tutıldı, tamâm gice gibi oldı. Ol yılda kuyruklı yılduz to^dı. Ve Evrenos Beğ-oğlı Ali Beğ Arnavud vilâyetine v^rup akın eyleyüp gelmeyüp Ali Beğ’e şikestlik vâki‘ olup müslimanlara hades yetişdi, sene-i 836 yılında.

Su؛tan ^ u r a d Edrene’de karâr idüp be^lerbeî înan Paşa, uç beğlerin Ishak Beğ ve Turhan Beğ ve kal^n beğler cem‘ olup Evrenos Beğ-

”Metinde ■‘at

n 8 30 yılında vâki’ oldı G: hicretün yılında sene-i 835 Tءأالاc!ا٦

'٦ Canik G: Cüneyk أ ا ؛؛

8 3 5 7: 8 3 4 G؟ ا و

oğlı Ali B eğ önlerine düşüp Arnavud vilâyetin gâret [44”] idüp feth itdiler, hicretün sene-i 837 bu yılında. V e gine Sultan Murad Keşürlik- ؟2؛ yay lasm a-2؟' çıkup hicretün bu y ا ln٦da, sene-i 838. G ene £ d r e n e ’de karâr idüp, Vılk kizını getürüp hâtûn idüp, ol y l Evrenos؛ B eğ-oğlı Ali Be^ Arnavud vilâyetine a^!n idüp bî-nihâyet mai-1 ganîmet getürdi, hicretün 839 yılında“؟“ . Y ine Sultan Murad Karaman’a azm idüp âran٦an-ه ج l ibrâhiın ا B e ğ ile ceng idüp, Akşehr’i ve B eğşehri’ni akıp sonradan Tbrâhim B e ğ ’le sulh idüp gelüp, bu tarafda hicrettin bu yılında, sene-i 840تت؟. Bur؟ hisarı’n alup, Edrene’de Y en i-câ m i‘i binâ idüp cu m ‘a gün kendü el iy le binâ^ın urup, Ungurus vilâyetine sefer idüp ^ u n a ’yı geçüp alt! pâre kalpların feth idüp, sene-i 841 yılında.

D e f a sultan sefer itmeyüp düğün ^;yleyüp, Sultan Alâeddin ile Sultan M u h am m ed ’i sünnet eyleyüp düğünden sonra SeiTiendire üzerine düşüp, bu senede 84^, feth eyledi. Andan Belgrad’a düşüp alın ııayu p girü dönüp gelüp ^ evab ırd a hisarın feth idüp ve ba‘zı illerin■؟^ ^ u ı ı - i l i beğlerbeğisi Şehâbeddin Paşa ve uç beği Ishak ?aşa ol vilâyetleri bu senede feth eyledi, ة؟843 D .أ e f a Sultan Murad Edrene’de karâr idüp, ؛s fendiyar-oğlı’na kızını virdi. Mübâlâga düğünler eyledi, sene-i 843-ةئ؟. D e f ‘a Sultan Murad Bdrene’de karâr idüp, M ezid B e ğ ’i if lak vilâyetine akına gönderdi. Geçüp Ungurus vilâyetine varup râst gه lı ٦١ع yüp M ezid B e ğ ’e şikest vâk i‘ olup şehîd oldı, sene-i أ844 ت آ . Müslimanlar vâk ı‘aya uğrayup, d e f a Sultan Murad S [’؛44] o fy a ’da karâr idüp be^lerbeği Şehâbeddin Paşa Rum-ili çerisiy le ve akıncı ile ve yeniçeri ile Iflak’dan geçüp Ungurus vilâyetine akıncılar ve geriler perâkende olup beğlerbeği H,،dım Paşa halvet kalup, Yanko i T i e f û n , pehd hü cL im idüp M ezid-oğlı M ezid b e ğ ’i gâfıl bulduğı gibi sene-i ة84 yılında şikestlik vâki‘ oldı.

Keşürlik T: Keşişlik G ١^٥-

yaylasına G : - T ؛؛٠^

' 839 :iıicretiin 839 yılında G

840 0: 845 T 'أت؟

”M eünde “ellerin-؟^^

25 843 0:-T؛؛

843 T: 844 G ٩^٢١-

8س؟0 4 ?:8 4 -؟٦ 4

D e f a Karaman-oğlı ibrâhim Beğ gine hurîıc idüp, Anatolı vilâyetine tefrika olup Sultan M urad’a haber ©lup. Sultan Murad Anatolı’ya geçüp oğlı

Karaman-oğiı üzerine ■؟؛؟Sultan Alâeddin’i Rum çerisiyle gönderiip yürüyüp Karaman-oğlı kaçup Taş’a girüp, sonra sulh olup Sultan Murad gelüp Edrene’de karâr idüp Sultan Alâeddin’ün vefâtı haberi geldi. Sultan Murad mâtem içinde iken, bu taraman Ungurus kıralı ve Yanko la ‘ ve Lâz-oğlı Despot Cnine düşüp gelüp izlâdi-derbendi’nde gelüp evvel Rum-ili beğlerbeğisi Kasım ?a^^ ve Turhan Beğ akıneı ile Rum-ili gr is iy le varup Turhan Beğ yoldaşlık itıêyüp Kasım ?aşa’ya Sofya’dan anai'U şikest vâki‘ olup k^ûp gelüp Sofya’yı oda urup Sultan Murad’a haber olup Edrene’den göçüp k^pu-halkı ile ve azeb ile ve Rum-ili ve Anatolı çerisiyle {zlâdi’de zemheri vakti kış güninde bulışup, kâfirle ceng ve ıûhârebe idüp kâfir çerisin girüsine dönüp kaçup gitdükden sonra a r d ın a çeri gönderdiler.

Turhan Beğ’e koşdılar ve Anatolı’dan dört b^^ sancak seçüp •؟ Rum-illi’yi؟A nato lfda bir beğ var idi. Balaban Paşa dirlerdi, ana koşdılar. Kâ^r

dirler bir su kenârında. [45“] Turhan •؛؛؟؟çerisinün ardından êtdiler, Nişâde Beğ Balaban Paşa ile danışdılar kim kâ^r perâkende kaûp giderken gelin ardın basalum didiler. Hoş râzı oldılar. Heınan kim Anatolı kâ^r ile

dutuşduğı gibi Turhan Beğ Rum-il!i ile döndi kaçdı. Rum-illi’nün؛؟؟■kaçduğın kâfir göriêk Anatolı fızerine galebe itdi. Anatolı’yı sıdılar, lâhl

anda habs oldı. Hayli şikest vâki‘ oldı. Rum- أ Paşa kardaşı Mahmud Beğ■٩قelli’nün kalplığı ucından eger Turhan Beğ olmasa Izlâdi-derbendi’ndc bir

dökdi kovdı. Bir ^vuç kâfir vardur. Am -؟؛؛؟kâfir kurtulı^^zdı. Ruın-ili’ni dahi kırın, ^ndan varun çiftünüz sürün dedi. ©I sözden ötüri Turhan Beğ’ihabs itdil^r, Sonra dile^ İtriler, gene salivirdiler.

Andan sonra Sultan Murad yine Edrene’ye geldi, fâz-oğlı ile barışup ilini vilâyetini kal‘alarını yine virdi. Andan sonra Karaııan-oğlı ibrâhim Beğ hücCıın idüp Anatolı vilâyetin karış murı^ idüp Sultan Murad işidüp Anatolı’ya geçüp kapu-halkını ve Anatolı çerisi ve gayrı çeriyle v^rup

78 A n o n i m

gönderüp G: gelüp T

”M etinde “Ru-İIli’yi ؟-2؟

N işe v e G :٢■ N işâde-؟^^

”Metinde “Rum-iii’niin أو ا Beğ r: Çelebi G أ - آ ت

.M etinde “Rıım-ili’ni” mükerrer أ ' آ ت

Karaman-oğlı kaçLip sonra âciz kalup, efdalii’ l-Lilemâ Saru Y a'kub azîzi gönderüp sulh idiip, ه ا vakt kim kâfir bir yanadan yürüyüp Karaman-oğlı bir yanadan yüricek oldı■؛"؟'؟. ônra Karaman-oğlı’nun؛؛ ar^ ’؛^؟bir masiıarası ؟-imiş. K aram an-oğlı’na ayıtmış: “Eyü ¥ardın^z. Bu OsiTianlu’ya yürüdünüz. Bire niçün?” dimi^. “SultanııiTi! Bu tarafdan siz, ol yanadan Yanko kardaşınuz bol^y ki müsiümaniiğı aradan götüresiniz” dimi^. Karamanlu ûnun gibi tâyifedür kin^, kâfire 0 vakt eiçi gönderüp, kâ^r ile [45'’] bir olup اm üsiüm aniiğı kasd itti ki]٦٦ kâ^r elinde lêlâk ide. Müsülman[a]-؟؟؟ nisbet idenün n i^ y d ü ğ i lıod maMûmdur.

Andan sonra Sultan Murad yeniçeriye ve gayrı tây ifeye destür virüp saltanatdan ^ râgat idüp, varup M a ‘nissa’da karâr idüp Sultan M u h am m ed ’i tahta geçürdi. âl?l Paşa’yı vezîr eyledi, ^ e v lâ n â Hüsrev kadı-ask^r oldı. Sultan ^ u h a m m e d tahta geçdi, sene-i 847 yılm da pâdişâh oldı. ?âdişâh olıeak kır^l la‘?n ve Yanko pelîd gine hücûın idüp, Ungurus ve Sas ve Alaman ve ^ ih ve Lâtin ve B osna ve Hersek ve İflak ve Efrenk çerisi ve Karaman-oğİ! cü m le ittifâkda. Karaman-oğlı’ndan gayrisi cü m le kıralun yanında idi. Bunca g r i l e r c e m ‘ idüp, yetm iş seksen bin ^ r i c e m ‘ idüp-؟؛؟ , bir nice bin top arabaları toplarıyla êkilüp cüm le çeri c e m ‘ olup gönıgök demüre gark olup, bunun gibi heybet ile Belgrad’dan geçüp ve S ever in ’den geçüp gelüp؟؛؛؟ Matara ve ^ ا1ا أ الأ vilâyetlerini harâb idüp g^lüp İMigebolı’yı ve Prevâdi’yi hisar idüp alın^^yup andan geçüp ^ ig e b o l ı sancağı beği Fîrûz B e ğ oğlı M uham m ed B eğ ^ ig e b o l ı çerisiyle ve hâzır akıncıyla kâ^rün ardınca basup bir nice kâ^rleri kırup helâk idüp zırhlu, cebelü , cevşenlü kâtr ler i dutup getürm ekde؟ô.

Bu tarafda Sultan Murad’a M a'n is sa ’da haber olup Sultan Murad gelm eyüp , “varın beğünüz and^ Sultan M u h am m ed ’dür, varın uğraşun” dedi. Akıbet beğler: “B iz sensüz varmaûz. Sen bile olıâk gereksin” dediler, ikdâm itdiler. Nâçâr olup yirinden kalkup G elib o lı’ya geldi, ifrene

O S M A N L I K R O N İ G İ 79

oldı G : - T ^٩-

sonra Karam an-oğifnun G: - T -؟ ؟أ

iTiasharası G: mashara T .ذو؟

müsülman T: kâfire G أ ؤ آ

y e t n ı i ş seksen bin çeri c e m ‘ idüp G: - T ؟.٩؟

Severin’den geçüp gelüp G: - T ■وأ؟

G : - T عهetürn١ek٩^٠ ج■

la'în mübalağa gemiler gönderüp deryâ yiizin tLitmış. Âkıbet Galata [46؛'] tarafında Yenihisar tuşına b!r Frenk gemisiyle Rum-ili yakasına geçüp Edrene’ye gelııp Fîrûz Beğ-oğil ^ ااا١ a آا١ا٦٦ eل Beğ ه ا cebelii kâfirleri gönderüp Sultan Mıırad, bu fethi fâl y©m tutup işimüz râst deyüp Hakk'un ga^§sına bel b^ğlayup Edrene’den göçüp, bunca yeniçeri ve Rum-illü ٧ Anatolı ve azeb ve cerehor çıkarup etr^f-ı aleniden nefır-i âmdur deyü ehi-i İslâm dahi cem‘ olup Sultan ^ u ra d ^ngurus la‘în üzerine yürüyüp Varna'da üzerine vardı. Bululup azîm cengler olup, toplar u tt؛fekler ve zenberekler yağmurlar gibi birbirine atılup, kıral la‘în Oltada göğsin gerüp turup ¥anko la‘în bir tarardan yürüyüp. Kara Mihal bir tarafdan Sultan Murad üzerine hücûm itdiler. özerine galebe idüp iki kolini götürdüler. Anatolı çerisi muhkem dutuşdı. Gâyet ceng itdi. Anatolı beğlerbeğisi Gügeysi Karaca'yı şehîd İtriler. Ol hâli göricek Anatolı■؟^' beğlerbeğisi bir yüksek yirde idi. Kendülere kâfir gelmedin kaldılar. Hiçbiri dahi kalmadı. Ardlarına bakmadılar gitdiler. Sultan ^ u ra d kendü kalup yanında sehel âdem kaldı.

^ün Sultan Murad bu hâli gördi. At depüp askerden taî'a çıkup bir hâl? yire varup bir kaç has kulları bile çıkm ış idi. Atdan inüp kuru topıak üslinde iki rek؛at namaz kıkıp yü z yire urup Bârı ta‘âlâya nıünâcât idüp ayıtdı kim: ¥â -^ a b b i! Bu kâtirlerin niyyeti bu kim dâr-ı İslâmî alup, mescidleri yıkup kelisalar idüp. dîn-i İslâmî götürüp l؛ [’'46] lem i kiifr ile toldurmakdur. I ıid i küll? sırlar sana maMCımdur. Ben âciz bî-çâre kulun, niyyeti bu kim küfri götürüp, kelisaları yıkup c â ı ı i ‘ ler idüp, yanlıkları yıkup menâreler idüp Islâ ıı dîn i |n i | kavî eyleyüp küffârı hor II lıakîr eyleyüp âlemi küfürden pâk itmekdür. inıdi kangıiTiızun nij'yetine rızân 'ar ise İlâhî, islânı dînine sen ku¥¥et ü lUisret ¥İr. Efdalii’s-salat ve ' hahîhiike, M uham m ed Mustafa yüzi suyına İslâm dînine sen avn ü inâyet kıl ve nur-ı Muhammed hakkıçün di^ü zârılıg itdi. Du'âsı okı nişâna irişüp, Hak ta‘âlâ du،âsını nıüstecâb id^îp Hazret-i RisâletHin m u ‘cizât -1 berekâtmda gayb erenlerinin himmetinde gazilerin i‘tikadı berekâtında Hak ta‘âlâ nusret virüp kıral 1 ‘ înün gönline vesvese ve gurtır düşüp kendüye mağrür olup Sultan Mui'ad üzerine yürüyüp kendüyi bahâdır sanup yalınuz bu leşkeri târüliâr iderem diyü kendüyi Sultan Murad kalbine urup gelince, Sultan Murad dahi sancağı dibine gel i l ip idi. Kıral dahi hücûm ile yakın

8 0 A n o n i nı

"M e t i n d e ■■Anatolli. 'اي؟

geldiıkcle Hakk’un fazlı inâyeti yetişüp kıraluıı atı sürçdi. Kendüsi yüzi üzerine düşüp ^?١• ü zeber oldı. ^ ؛ ا٦ة iki yeniçeriler آ z ا آ idi.

٧ ^ Koca Hızır dirier bir er var idi. Aip-erenier ve bahâdırlar ٧e dilâverler ا٦ة z ا٢ bulunup kıra! ia‘înün babını ke$diler. Sultan M urad’un atı ayanına yuvarladılar. Sultan Murad Hakk'a çok çok şükürler [47“] idüp başını cıdaya sancdılar ve yukaru kaldurdılar. Dört yana münâdiler nidâ kıldılar ki, bu baş kıral başıdur deyü. MecmCı'ı darılan çeri gine Sultan Murad katına cem؛ oldılar. Kâfir çerisi bu hâli görüp ¥anko la ‘ e haber verdiler. Yanko bu hâli gördi. Çeriyi dağılmağa kolladı. Çeriye ayıtdı: “ ^ iz bunda dأ niı٦٦٧z içün geldük, kıral içün gelıêdük” dedi. Zabt itdi döndi. îr iki üç k^z han^le kıldı. Gördi kim müslimaniar çoğaldı, başm alup kaçıâk ardnıea oldı. İslâm leşk^ri anı görüp her tarafdan kâfiri kovagitdiler. Kovmağa kırmağa başladılar. Yeniçeri ile azeb kâfirün arabası üzerine geldiler. Hayli ceng oldı. Akıbet arabayı dahi yağmaladılar. Ganîmetile toyum olup. Sultan M urad’a gelüp gazâ kutlu olsun dediler. Andan sonia uğraş yirinde üç gün durdılar. Dördünci gün ge^üp mal-1 ganâyim ile hicretün sene-i 848 yılında £drene’ye geldiler.

□ ef 'a Sultan Murad bir kaç gün durup beğliğin terk idüp Sultan Muh^mıêd’i tahta geçürüp istiklâl-i tahtı ana ısıiarlayup, girü kendü M a ‘nissa’ya varup Sultan Muhammed yeni akça kesdürdi, sene-i 849 yılmda. Yine Edrene’de karâr itdi. Tahta geçüp hükm ü hükümet iderken Edrene şehri oda yandı, helâk oldı, sene-i 849هأ ت yılında. Andan sonra yeniçeri baş kaldurup ûçuk depesi üzerine çıkup şehir halkına velvele düşüp Hadım Paşa'yı öldürmek [47'’] istediler. Hadım ?aşa kaçup Sultan Muhammed sarayına düşdi. Andan-؟^ halîıs olup, âhirü’l-emr yeniçerinün buçugar pul ulufesin artudılar. Yeniçeri sâkin oldı. Akıbet Hal?l ?aşa ve gayrı vezirler ittifak idüp. Sultan Murad'I getürüp tahta geçürüp Sultan M uham m ed’i girü M a'nissa’ya gönderdiler. Sultan Murad kı^ olıcak M ora’ya sefer idüp Germe’yi aldı ve Mora vilâyetlerini feth eyledi ve haraca kesdi, hicretün bu sene-i 850 yılında. Yine gelüp Edrene’de karâr itdi. Sultan Bayezid ibn Sultan Muhammed vücûda geldi, hicretün 8^1 yılında؟^

8 5 0 G »١-

andan G: anda T ي؟ أ1 '،'i l ın d aأاالإإ-, 8ت ؟,44 ج-اعا

D e f a Sultan Mıırad Yuvan iline sefer idiip ve Arnavud ve Kocacık vilâyetin ve iki pâre kal‘^ dahi alup, Yuvan ilini yağma ve talân idiip ve Arnavud beği İskender’i kaçırup ©1 vilâyeti alup dahi keiisalann yıkup yirine mescidler yapup, ehl-i İslâm ©1 vilâyetde şevket dutup ©tururken, طال esnâda Sultan M urad’a haber geldi kim Ungurus ve Yank© Ia‘în kendiiyi kıral yerine k©yup h ü C Lim idiip Ungurus ve Sas ve ^ ih ve Lâtin-؟■؛"؟ ve Lih tâyifesi ve Iflak çerisi ittifâk idiip, bî-nihâyet leşker cem ‘ idiip Belgrad’dan ve K ofm ’dan geçiip geliy©rur.

Sultan Murad bu haberi işidiip £drene’den؟^ çıkup geliip Sofya’da karâr idüp etrâf-ı âleme nâmeler perâkende kılup Anatolı ve Rum-ili’nden geriler cem‘ idiip on bin aêb ve yeniêriniin varı ve ciiı^^le memieketden [48“] ççrehor ^ıkarup ve sâyir halk cihâdü’l-ekber, nefîr-i âmdur diyü bunca leşkerler cem ‘ itdiler. Sultan ^ u ra d katına geldiler. T©plar tiifekler ve ênberekler ve zırhlar, kalkanlar ve her ne ki ceng âleti ve çeri ârağıdur var ise hâzır idiip ve Sultan Muhammed’i bile alup gitmekde. Bu tarafda iflak gerisi âsd idiip îgeb©lı üzerine geçiip ©I tarafı yakmak isteyiip geçdi. Andan uç beğleri Fîrûz Beğ-oğlı Muhammed Beğ؛' ve Haşan Beğ ؟^ iflak çerisiniin ardın alup bir nice bin akıncı آ1ح basup kâfiri helâk itdiler. Evvel ©1 gazâ ©lup andan Sultan ^ u r a d ©1 şâdılıgla-؟ * ââdan ve atludan elli altmış bin çer! cem‘ idiip kâfirin ardın si’ıriip K©s-ova’da irişüp, Yanko la‘îne buluşup iki çeri birbiriyle buluşup ceng ii kıtâl idiip, bir giin ve bir gice toplar ve tüfekler ve zenberekler, iki çerinün üzerine ecel yağmurı yağup ceng itdiler. Evvel d e f a Yank© la‘în iki tarafdan yürünüp pâdişâhun iki k©lım, Anatolı ve ûm çerisini götürüp, sağ u sol k©l sınup, pâdişâh girü yalmuz kaldı. Yeniçeri ve azeb önlerine kalkanlar tutup toplar ve tüfekler atıldı. Şöyle ceng oldı kim va sf olunmaz. Am m â Sultan M urad dahi şöyle m uhkem durdı kim ne kadar cehd itdiler, kâfir çerisi Sultan M u ra d ’ı yerinden depredem ediler^^^. Andan sonra İslâm çerisi gördi ر؛أ؟-«/'ءغ, kâfirler

82 A n o n i m

Lâtin G: Laçin T آ؛هة

Edrene’den T: Arnavud’dan G

Muhammed B e ğ G: - T

şâdıigıla G: şâzıliga T هأ ؛ أ

Şöy le ceng oldı l<!m v a s f olunmaz. A m m â Sultan Murad dahi şöy le muhkem durdı ؟■مو eriî Sultan Murad’ı yerinden depredenıediler, Giese؟ kim ne kadar cehd itdiler, kâfir

gömgök demüre gark olmışlardı. E hl-i İslâm î târüm âr Udiler. G ördiler kim bunları kâfir اقق'أءت. Gömgök-‘2؟-؛ demüre karşLi varmak olmaz. Kâfirler sürdüği dem müsliimanlar iki safayrılup, kâfirler geçdüği ^â‘a ardın basııp, kâfirlerin atları çıblak idi. Kılıç koydılar. ^^^lim^nlarm ol heybetin g ö r i^ k kâfirler birbirin baldılar, [48'’] birbirin altına aldılar. Gine girü$ine dönmeğe meeâlleri olmayup kaçmağa yüz tutdılar. £ 1 ا1- أ Islâm kâfirleri ol halde göricek kaçan müslimanlar yine etrâfdan cem ‘ olup, kâfirlerin üzerine düşüp ahşama değin cem‘ olup ceng itdiler. Kâfirlerin kırılanı kırıldı, kırılmayan( kaçdı arabaya girdi. Ve kimi yabana kaldılar. Müsülmanlar ardına girdiler. Kâfirlerin atları kaldı. Aciz olup yayan oldılar. Ol arada bir büyük köy vardı. 01 yaya olan kâ^rler köyün evlerine koyuldılar. Korkularından taşra çıkıladılar. Gâziler ol evlere od urdılar. içinde kâfirler bile yanup, ol gice ol ova içi gündüz gibi oldı. Andan gâziler arabayı ortaya aldılar. Ahşamdan sabâha dek birbirine top urdılar. Akıbet Yanko la‘în gördi kim hâl ayru^^ı oldı, kâfirlere hîle eyledi. Ayıtdı: “Turun siz, ben vه rه yın٦ Türk’ün ardına geçeyim” dedi. $iz öninden ben ardından Türki kıralum d^yüp ol ki kendüye tâbi‘ idi, yanma aldı kaçdı. Arabada olan kâfirler çün sabaha dek ceng itdiler. Gördiler kim içlerinde Yanko la‘în yok, ı^üsülmanlar ise arabayı o ı^ y a alınışlar. Kâfirler anı görüp kaçmak ardmca oldılar. ^ ir kaç banlarını Sultan ^ u r a d ’a getürdiler. Şevket ile " ' banun•؟■؟-؟ birine Kara ^ ih a l dirier idi, sonra âzâd itdiler. Yeğler gelüp Sultan M urad’a bayram kutlu olsun deyüp elini öpdiler. ü ç gün uğraş yirinde durup, cum ‘a gün öyleden sonra ceng itdiler. G ecesi dahi ceng oldı. irtesi kâfirler m ünhezim olup kaçdılar. K im isi esir oldı ve kim i kurtuldı ve kim i kırıldı. Andan sonra Sultan M urad uğra.^ yerinde أأ'أ ءمحه وة . Kalkup bu kırgunları temâşâ itdiler. ٠ / ova .jföyle m iibâlağa dem et g ib i olup birbiriniin üzerine düşiip kırılup yaturlardı^^^. Meğer Azeb êğ birler bir ak sakallu beğ v^r idi. Ana Sultan Murad aydur: “Göl-e Azeb êğ, bu kırılan asker


Anonim i. أأ 2: ق] 2-71 /1 .ة 8 Sultan Murad ne kadar cehd eyledi kâfir ه ا n٦adا. Sultan Murad'ı )/irinden ırgurmadı T

Giese A م؟-ت nonim i, s. 71/20-21.

أ و ا Gie.se Anonim i, s. 71/^1-22.

Metinde ت؟-أ “gök”

getürdükleri banun G: - T آ؟■؟■

٩؟■■ Giese A nonim i, s. 72/1 ٢١- 18.

■ -؟■؟٩ Giese Anonim i, s. 72/ 1 و2ه - .

İçinde İliç bir ak sakallu beğ var mıdur?” 01 daili [49“] ayıtdı: “Anların bil ilâ! anun içLin başlarına geldi ki içlerinde bir ak âkallıı pîr olmaduğı içiindiir” dedi. ^ اا fetilı hicrettin êııe-i 852 yılında vâki‘ ©1 1.

^ اا cânibde Yanko la‘în kaçup giderken Lâz-oğlı Despot arkrırı âdem gönderüp Semendire’ye getürdi. Ziyâfet iderken Sultan M urad’a haber eylediler. Ardın ba$ fıırsatdıır dediler. Sultan Murad ayıttı: “ên ancılayın hoyrad kâfirden âciz miyem ki, dileyem bir zeb^n kâfiri alam depeleyem. ê^ki bir kaç anun gibi kâ^r olsa, karşu gelse, ceng itseler, gâziler toyum olsalar” dedi. Çiinki Yanko la‘în gine iline vardı, fâz-o^ lı’na ayıtdı: “Sen beni al ile iletdtin؟-؟ . Eger Türk istese viriirdin” dey(؛ adâvet itdi. Ve kîn bağlayup L â z-o ğ lı’m m üzerine hayli lolcnjiıp cidâl // محأ؟-ت/ . Ammâ ^âz- o^lı^nnn murâdı ol degt'ıl, ziyâfet idi. Andan sonra Sultan ^ u ra d gelt'ıp Edrene'de karâr itdi. ^ ir yıldan sonra varup YergOî hisarını âpdurdı. Andan İflak iline akın virdi. Ve hem □rakul-o^lı lâzıklı’yı !flak’a be^ dikdi. Sancaklar ve nice diirlii in ‘âııılarla gönderdi. Ve henı bile akıncı ile gönderdi. Vardılar babası [ilerine ve yerine beğ dikdiler. Yine dönüp Edrene’de karâr itdi, hicretün sene-i 853 yılında.

D ef‘a Arnavud’a sefer itdi, Akça-hisar’a düşdi. Toplar kurup egirtdi. ^ a ra yir eyledi, ânlardı kini kendüleri vireler. ^ ü n virıııediler, kış dahi geldi. Beğler yürüyiş idellim didiler. Sultan Murad ayıtdı: ‘،Yürt'ıyicek bir nice âdem helâk olur. [49'’] Ben hod bir yiğidi elli bunun gibi kal‘aya virmezin” deyüp kal‘ayı koyup gitdiler. 01 kış içinde geh'ıp □ulkadir-oğlı kızın Sultan Muhamnıed’e alivirdi. E drene’de karâr irdiler, hicretün 854 رب؛أم،/،?/ء//' . Andan Sultan M uham m et’e destur virdi, M a'nissa’ya gönderdi.

Andan Sultan Murad merhum, mağfur, sa‘îd ü şehأ d tayyeha’llâlıu serâhıt ve ce 'a le 'l-cennete ırıesvâhıı muharrem■؟■؟ ayınun evvelinde çehâr-şenbe gün âhirete naki idüp ^ a k elerine vâsıl oldı. O lu zyd beğlik eyleyüp hicretün 855 ydnu la vefât // مح؛؛ةء/ .

84 A n o n i m

:İIctcİLİn G آ e l g i td ü n

.7 3 / 5 - 6 .G i e s c A n o n i m i , s -آ؟■؟

.G i e s e A n o n ü n i . s. 7 . V I 7 - I ؛؛؟-؟- 8

n T١؛آr r€ mااا٦؛m u h a r r e m G : m ■٩؟■

.7 3 / 2 1 .s ه ء ء/ . ا م / ا / ءآ » ء ء '/ ءا ؛؟■’,،

٦٦[ N a z ı

٦rاaا ; Böyle durur kim didüm ahvâl-i dehr Mihri yok hergîz velî çok ide

ten esenlik her kişi ٦■٦daاişi Bulmaz a ■؛'؛؟Böyle durur çarlı-ı gerdûnun

ki geldi gitmedi Çarh-güster killi dil-r?ş itmedi آ١٦٦Buraya k

(1451-1481) 11. MEHMED DEVRİ

Sultan !-؟ .Çün Sultan Murad hicretün sene-i 855 yılında vefât itd Mulıammed ol târîhde talkta C L ilû s itdi, mâh-ı muharreıniin on altı$ında pâdişâh oldı, Andan Karaman-oğlı hur^c idüp hayli eller urdı. Sultan Muhammed dahi hücum idt'ıp üzerine %'ai'dı. Akıbet Karaman-oglı ibrâhim Be^ yolda karşulayup âdemler araya buragup sulh itdi. Andan Sultan Muhammed dahi Edrene’v'e geldi, ûnea yanında bir saray banladı, sene-i

Bu âyeti hisâb cümle idicek bu târîh اا',ا/ء،•/ممء/ م.هةآ،ء//د/ر/ا،ب ,târîhinde و ة ؟ ة 8أ8؛أ’.آ؛ 5 6 ,olur

D ef‘a seêr itdi. ^ôstantiniyye katında bir Boğaz-kesen hisarı'nı bina derhâlar gibi toplar؛itdi, sene-i 856 yılmda. Andan geldi, Edrene'de e

mübâlaâ leşkerler [50ال] dökdiler. Eti'â^ı âleme nâmeler perakende idüp cem' idüp on bin yeniçeri ve yigirııi bin aêb ve sâyir halk dahi gazâ-yı ekberdür diyüp bî-nihâyet leşker cem‘ olup Edrene’de olan topları arabalara bindürüp, her bir topda nice yüz öküzler koşup dahi iki yanından urganlar takup bir nice bin âdemler çeke çeke Kostantiniyye üzerine iledüp toplar

burçların diplerinden yıld ıla r. ١uıا١al‘aط ktırdı. Her tarafdan toplar atıhıp hazretlerin Sultan / ةآ ،'ا’/;?/?،// أ/ءء-ات//فاة Andan sonra ا'ارءاا’مما Ak Şeyh

Muhammed kendüye mu'âvenet içün yanına getürüp Galata’uun, evvelki

85 ^ ا ص ^ ا ا ة O ا S M A N L I

’٦ G: gerdâ ı ı ı ı ı ı ال ا أ ا آاا0ا )(و إ-اء ا

.e i s i in d c8" ؛؛ 5 5 M e t i n d e “ ç ü n S u l t a n hic re t t in \ ' i l ı n d a \ e l a t itdi s e n e - i ؟-٢١؛؛

8 5 6 G: 8 5 5 T -أ’آ ؛

.3 9 / 9 ,Z i i m e r ؛ ^٩-

8 5 6 G : - T ■أ’؟ ؛

'V l c t i n d c " k a d r e ! n r-؟ ،^''

3( لآة؟-ا Medînetü’l-Kahr’ciıır, üstün yanında bir tağ gibi depeden elli altmış pâre gemileri kara yirden aşırup ademler çeküp yürüdüp yelkenlerin açup lıem-çünân denirde yürür gibi üstün yanında denire, êîkta^’a ağrırdılar.

İstanbul’un kâfirleri içerüden ceng idüp Frenkler’den yardııı gelüp çok cehd iddiler îrmemesine. Akıbet Sultan ûlâmmed Hak yolma, م - seb îli’llâh, yağmaya buyurup, Hak ta ‘âiânun habîbu’İlâhi m u‘cizâtı ber^kâtmda, ricâl-i gayb kerâmetinde Ak Şeyh hiı^m^ti berekâtında, cebren ve kahran gâîler koyulup kâ^rlerin kimin kırdılar ve kimin avratları ve oğlanları ve malları ile mâh-ı eumâîyelülânun■؟^؟ yigirmisinde se-şenbe güni subh-ı sâdık vadinde, hieretün sekiz yüz elli yedi yılmda şehr-i Kostantiniyye feth oldı, el-haındiilillâh. !slâmbol’un alınması [50'’1 hakkında Hak ta ‘âlâ êlâm-ı Kadîm’de buyurmı^dur: Beldetün tayyibetün^^'^. ^ u âyet-i kad?mi hisâb itsek bu târ?h çıkar: 857.

14

İSTANBUL ٧ ^ AYASOFYA’NIN TARİHÇESİ

VE YENİDEN İNŞASI

Çünkim Sultan ^ûhammed Kostantiniyye’yi f'eth itdükden sonra bunea aeâyib ve garâyib binâları temâşâ idüp ol binâlara mt'ıtehayyir kaldılar kim, hiç insan işine benzemez■؟™. Hükm idüp ehl-i Rum ’dan, Frengistan’dan ruhbanları ve kıssîs ve batrıkiardan ve tevârîh bilenlerden cem‘ itdürdi. Ve diledi kim ôstantiniyye’nün binâsını kimler yapdılar ve kimler hükm itdiler. Anlar dahi bildüklerinden ve kitâblarından Sultan Muhammed’e haber virdiier. €em?‘i tâyi^nün ahbârmdan şöyle gelnîşdür kim: Râvîler şöyle rivâyet itdiler kim: Hak ta ‘âlâ Hazreti Süleyman Peygamber’e peygamberlik verdi, ؟ öyle ki: hıse ve einne hükıı iderdi. Alen^ün İyelikleri ana musahhar olmı^dı. Ve dünyâ yüzind^ hiç yir kalmamışdı, kim Süleyman Peygamber hükm itmemiş olaydı. Meğer kim lyağribde Frengistan nâhiyesinde-؛؟؟ bir cezire v^rdı. 01 cezîrenün

A n o n i m

"Metinde “adına -آج؟

cumâziyelûiânıın ا T: rebî‘ülevvel a\'mıın ا.أرإ؛III ؟.ص)

.3 4 /1 5 •,S e b e■؟>؛؟

benzem ez G: - T -؛؛آ؟

nâhiyesinde G: nâhliyyesinden T ؟ ا آ

pâdişâhına Ankur dirlerdi. Ulu pâdişâh idi. mağrib tarafında ve Frengistan vilâyetinde andan ulu pâdişâh yoğ i di - Nice .؟؟2 yüz bin leşkere güci yeterdi. Ammâ hiç kimesneye baş endiirınezdi. Süleyman Nebî’niin inse ve cinne hiiknı itdügin bilürdi, velâkin cebbârlığnıdan ve mütekebbirliğinden baş endürmezdi. ^ i r gün Süleyman Peygamber cemî‘ insi ve cinni ve perileri cem‘ k]ld>. ه a h 1 cezîreye vardı. Ankur m ا © erûn dahi karşuiayup ceng-i azîm olmışdur. Akıbet Ankur basılup çerisi târümâr oldı. Sonra Ankur’ı tutup Süleyman ?eygamber’e getürdiler. Süleyman Peygamber a leyh i’s- selâm Ankur’a Islâm arz kıldı. Tekebbürliğinden gelmedi. [51°] Süleyman Nebî buyurdı, başım kesdiler. Ol cezireyi zabt itdiler. ^lalkım kendüye musahhar itdiler. Ankur’un malım esbâbını aldılar. Süleyman’a getürdiler. Süleyman a leyh i’s-selâm ol ırâl] askere bahş eyledi.

Çün Ankur’un işi t^mâı^ oldı. Meğer bir sâhib-cemâl kızı vardı. Güzellerden idi. Güzellikde bî-bedel i di . ه1 kızun adına Şemsiyye Banu•؟ ؟■birler idi. Süleyman Peygamber a leyh i’s-selâm heman ol kızı gördi. Hüsnine âşık oldı ve nikâh idüp hâtûn idindi. 01 kızun her ne maksüdı olsa katında makbul idi. Şemsiyye Hâtûn bir gün Süleyman Nebî’ye ayıtdı: “Benim içün bir saray ve bir âlî kasr binâ itsen ki, anun e^sâ l i saray hiç âlem-i kâyinâtda olı™ya” didi. Süleyman Nebî hükm itdi. inse, cinne div ve perilere bir havası hûb cennet-sât yir bulun dedi. Benim içün bir âlî köşk binâ idemiz d^di. Yivler ve periler âlemi geşt idüp gezdiler. Arab ٧ Acem, Hind ü Sind, Hıtây ٧ Hotan, ^ in ü Maçin Türkistan vilâyetini, şark u garb[ı] gezdiler. Hiç bir havası hCıb yir bulmayup âkıbet vilâêt-i ûm ki anılur Yunanîler dilmekle meşhürdur, anda Akdeniz kenârında bir havası hûb îr buldılar. Aydmcık tağı dirler. Şimdiki asırda dahi vurdur. Temâşâlık dirler. Asıl binâ andadur. Akıbet ol yiri b^ênüp köşki binâ itmeğe meşgul oldılar. Divler ve periler âleııi geşt itdiler. Gezüp ؟ egzindiler. KCıh-ı £lbürz’den ve Kîıh-I K afd an bildikleri yirlerden ne kadar mermer m a‘deni var ise buldukları mermeri envâ‘i rengîn mermerler bulup [51’’] ve envâ‘i rengîn mermerler ke^üp direkler idüp götiirdiler. ô! sekiz somaki mermer kim vardur Ayasofya’dadur. Am Kûh -1 Kamdan getürdiler. Andan gayrı pirlerde kim somaki mermer ma'deni o nا ٦ج z didükleri oldur kiı٦٦ divlerden gayrı kimse bilmez didiler. ^ü n divler ve periler ins ve cin cem‘ olup bir âlî köşk

y o ğ id iG : idi T ■؟؟؟

B a n u G : - T و وآ

biinyâd itdiler kim hiç dünyâ ytizinde kimesne yapmış degüldi. Meğer kآn٦ Şeddâd ibn ^ d itmiş ola. Çiınkim ol köşk tamâm oidı. Şenısiyye j-lâtıın geiiip ه ا köşkde karâr ildi. Bir nice zaman anda ه ا ^[. Akıbet ol yiri beğenmedi. Süleyman Peygamber’e ayıtdı kim: “Beni Beytü’l-Mııkaddes’e ilet” dedi. Süleyman Nebî ^€n٦ iyyه ’yi sevdüğinden bir sözin iki itmedi. Beytü’l-Mukaddes’e iletdi. Şemsiyye anda karâr itdi. Meğer Şemsiyye uğurlayın dîn tutardı. Atası dînin terk itmemişdi. Puta tapardı. Süleyman'ım haberi yoğ idi. Süleyman Nebî, Şemsiyye’yi ol köşke alup gitmekde. êmsiyye’nün bir ulu putı var idi. 01 putj Ayduneuk’da ol^n köşkde gömekomışdı. Süleyman’un haberi yoğ idi. Ahir Süleyman Peygamber ol puta tapan kıza gönül virüp ا ا ak tarafın koduğı içün bunca vâkfalara uğradı.

Meğer bir gün Süleyman Nebî •helaya girecek. Bir emîn var idi. Her zaman hâtemini ol en ٦أ ne virürdi. Çıkup abdest alup girü parmağına dakınurdı. ittifâk emîn diyü virdüği div imiş. Emîn sûretinde heman ol dem yüzüği alup denize atdı. Bir balık yutdı. Meğer bir gün bundan evvel Süleyman’a ilhâm olup denildi kim ^ lân köyde sana bir kız var. Nikâh ile؛a! deni!n٦!ş idi. ^ü n k iı ı yüzük [52"1 denize atıldı. Süleyman aldı, yürüyivirdi. Giderek meğer ol köye vardı. Meğer ol kızun babasına günde bir balığa ağ çekmeğe barıştı. Bir gün Süleyman ağası aydur: “ Bire yiğid! Şu sen ا٦٦ eآ dü ا١٦ -zقd€ye benzersin. Gel bir kızuıı var, sana vireyin” dedi. Süleyman ayıtdı: “N ’ola siz bilürsiz” d^di. Meğer ilhâm ile ol köye varıcak kız virildi diyüp teftîş idicek, kız bulunmayup âkıbet meğer beşikde bir kız vardur deyü anı göstericek Süleyman Nebî gazaba gelüp bu beşikdeî kızı bıçağıyla boğazmda[n] çalmış idi, Nâgâh Süleyman'un ağası bu kişi imiş. £yle olsa bu kimesne nikâhile kızı Süleyman’a vericek, halvete giricek. Gördi kim؟^ kızın boğazmda bir yara var. Süleyman ayıtdı: “ Hey! Bu nedür?” ^ ız ayıtdı: “Meğer bir gün bu köye bir pâdişâh geldi. I<ız[ı] te tîş'؛itdi. ^ ız bulunmayıcak beni belikle önine konuşlar. bıçağıylaçalmış” diyücek Süleynân ayıtdı: “01 pâdi.şâh benüm” didi. Bir gün Süاeyn٦an balık ağı çekerken bir büyücek balık vâki' oldı. Bu büyücek balığı ağası Süleyman’a virdi. Süleyntan dahi bu balığı hâtumna virüp karmnı yarduğı vakt yüzük balık karnmdan çıkageldi. Süleyman Nebî bu hâlde istihdâd adlu bir div Süleyn ٦ه n ’un tahtma geçmiş oturur. Kırk gün

8 8 A n o n i m

,kim" mükerrer اة؛؛,'اآا'‘ M elinde ^^٩

tamâm Süleyman Peygamber bunca âvâre sergerdan م ا ، ا ا . Nitekim Hak ta ‘âlâ Kelâm-ı Kadîm’inde buyurur. El-âyet; ve elkaynâ alcı kiirsiyyihi ceseden siirnme Âkıbet Süleyman Peygamber’e a leyh i’s-selâm girüfazi idüp tâcını ve tahtım ve saltanatını virdi. K ısasii ’1-Efihiyâ’d ‘d [52'’] m a‘iûmdur. Çün Süleyman Peygamber a leyh i’s-selâm ©I kızun puta tapduğın bildi. ©I kızı helâk itdi. Akıbet Süleyman Nebî b u n a rûzigâr saltanat sürüp çarh ^nı d alil harcına sürdi. Bu dünyâ an Ura kaln١ayاc هط kin٦e kakır oidı.

N a z ı m

Kimseye çün bâki kalmaz rûzigâr Kalan erden bir nişandur yâdigâr

ârh râzın hi^ kinêsne bilmedi Kiıêsne bu derde dernânkılmadı■؟^

N e s i r : Çün Süleyman Peygamber aleyh i’s-selânı dünyâdan nakl itdi. Nice nice pâdişâhlar gelüp gitdiier. Akıbet Yunan vilâyetinde Kayser-i Rum diyârmda bir ulu pâdişâh kopdı. ^ d m a Yanko ibn Madyan dirler idi. Âd oğlanlarından idi. Ve hem neslinden idi. ^mlâk-؟^؟ oğlanlarından kim Â d’un ه1ا غ oğulları idi. Tâ h^^â Şeddâd’a çıkardı. Ve hem dahi ؟ eddâd’ı görmiş idi. Rivâyet !derler kim bir gün Yanko ibn ^ladyan Ayduncuk tahtında kim am Süleyman Peygaı^ber binâ itdürmişidi, ol köşkde karâr idüp otururken nâgâh ol Şemsi>'ye’nün gömdüği putı buldılar. Bir put kim bu kini rengîn vü bî-bahâ cevâhirlere gark itnıişler. ©1 putı görüp hayran İnaldılar. Yanko ibn Madyan aydur: ‘1y vezîrler! Siz ne dersiz? Ben dahi dilerem ki âlemde bir ad işleıııeğe, benüm dahi adum amla” dedi. Vezîrler meşveret itdiler kini bir âkil kânıil vezîr vardı. Adına Kantur■؛؟؟ dirler idi. Ve hem Süleyman zamanında Ankur çenginde bile idi. Ve hem Süleyman Peygamber’ün Kuds-i Mübârek’de binâ itdügi ^êscid-i Aksâ’yı görmiş idi. Pes Kantur vezîr ayıtdı: “ iy şâh -1 âlem! Şimdiki zamanda Süleyman selisin. N ’ola sen dahi bir teberrük şehir bünyâd eyle killi Süleyman bigi sen dahi âlemde amlasın” dedi. [53“] Y^nko ibn Madyan’un memleket! gâyet ile çoğ id!. Ve leşkeri bî-kıyâs idi. Hattâ Kayser-i Rum’dan tâ Ungurus vilâyetine


Siilcyııu ın '/ iııılilıan ettik) Tahtının üstüne bir ceset bırakıverdik, ؟,٩ ■7-,1ر7زر،يأ,/ر؛/ء ت/ء?, yine eski haline döndü". s <.؛“ıd.آ.8/34,

,beyi T'de yoktur ؟-١ 13اا ؛

VletincIe-İmİLik'■■؟^^

K a n tu r G :K o n lu z T

varınca ve cem i‘ Frengistan ve Mağrib-zemîni ve Arab diyârı tâ Tarablus’a varınca ve Dım ışk’a varınca ve Acem vمرةا؛et tâ ؛ Semerkand sınurına ^ık^^ tâ Hıtây II Hotan ve ^ in i i Maçin ve Hindustan denizine varınca ve Deşt ve Bulgar ve ^ ı ^ ^ k ve Aygur ve Moğol ve ^ ırn a ٧^ Türkistan ve Fâris vilâyetine varınca ve Deşt vilâyetinden kim berii Çerkez’diir ve Kefe’dür. Andan anaru ا1آ ؛ tâyifesidür ve vilâyet-i Rus ve Ungurus ve ؛âk , andan anaru Çasar’dur■؟؟؟ ve M oskos’dur î oi dahi bir tâyifediir ve b?-ni!^âêt memleketdür. Tâ hattâ denize varınca andan anarusu Karanulık’dur, âdemî- zâd yo ld u r ve ^ndan aşağa Lâtin’dür, ^ ^ sa r’dur, Alam an’dur. Anl^r dahi bir tâyifediir ve Bosna, Alaman ile Ungurus aralığınd^dur. lâttâ M ağrib- zemîn vilâyetine varınca ve andan anarusı Süryânî tâyifesidür. Tâ Habeş’den ve Zengibar vilâyetinden tâ Hindustan denizine varınca rub‘-ı meskûnun beğleri ve pâdişâhları mecınû‘ı Yanko ibn M afyan ile dostlık idüp ana itâ 'a t iderlerdi. Ve ?uhtunnasr ile dahi nice kez Kuds-i M übârek’de ugraşup ?uhtunnasr’ı sımışdı. Ve eger Yanko ibn Madyan hükı^ itdügi leşkeri cem ‘ itse kırk kerre yüz bin ere güci yeterdi.

Yanko ibn Madyan şol târ!hde idi, ki ا١آ Adem Peygamber a leyh i’s- selâm yire hubût kılalı kim Yanko ibn Madyan zamanına dek sene 4600 yıl geçmiş iî ve iskender-i Rum? dünyâya gelmezden [53ا‘] öndin, sene-i 230 yıl öndin idi. Ve Isâ ?eygam ber dünyâya gelmezden öndin bu kadar idi, sene-i 615 yıi öndin idi. Yanko ibn Madyan ôstantin iyye’yi kim bünyâd urdı, ^ eb ?’nün aleyhi’s-selâm bu târîhine değin sene-i 857, kim Sultan M uhammed Kostantiniyye’yi feth eyledi. Bu târîhden ilerü ôstantiniyye binâ 0 ظاا tâ bu deme değin ilm-i hendese bilenler dünyâyı cev-be-cev hisâb idenler ôstantiniyye fethine değin sene-i 2388 yıl olur, tevârîh ehlinün ittifâkıyl^. Biz gine söz evveline gelelüm. Bu şehir binâ olmasına sebeb n ’oldı? ^ünkim Yanko ibn Madyan diledi kim bu şehri binâ ide. Evet ne yirde olsa dir, ^ k r iderdi. Bu fikirde iken nâgâh bir gice yaturken âlem-i hâbda didiler k!m yapacağın şehri !Karadeniz’den Akdeniz’e akup giden Boğaz’un sâhilinde eyle didiler. Yanô vezirlerine bu hâliü yir gösterdiler. Bilmezem ol yir ne yirdür dedi. Vez؟r!er dahi bilmediler, tahayyürde kaldılar. Nâgâh yine Yanko’yı bir gice döşeğiyle yirinden kald ılar getürdiler. Şimdiki K stan tin iy ê yirinde bnrakdılar. Didiler kim ol yapacağun şehri bunda binâ it didiler. Y^nko اا yandا . K n d ü y i bir acâyib

90 A n o n i m

“ betinde وآو ٢ا saا■”d اا r

yirde gördi. Acabâ düş midiir deyü girii yap yap gözini yumdı. Havf vâki‘ ه ا د ا . Gine gözini ^^d], Gördi kim düş değildür. Ve geldi kendini deniz kenârmda buldı. Gördi kin٦ yalımız müteiıayyir kaldı t irdi. Dört yana êyr itdi. Ol nâlıiyye beğlerinden birini ظالا d ه .Ahvâli haber virdi .ا ا beğ dahi bildi kim Yanko ibn M adyan’dıır, hizmet kuşağın knşandı. Pâdişâha [54“] Anilik şartın yirine getürdi. Ol beğ[e] atlar getürdiler. ikisi atlandılar. O! arayı gezdiler. Gördiler Karadeniz’den Akdeniz’e giden Boğaz’dan senbûse şeklinde îmâll tarafında cez?re bigi ©Imışdnr kim, şiirdi Kostantiniyye-؟*o annn yirindedür. ؛mdi ol yiri görüp beğendi. Ve hem düşinde dahi gösterdikler؛ ol yer idi.

?âdişâh bnnda bu hâlde, anl^r ol tarafda pâdişâhun halkı çün sabâh durdılar. Pâdişâhı yirind^ bulıâdıl^r. Beğler, vezirler pâdişâha n ’olduğın bilıêdiler. Her tarafda istediler, bulmadılar. Ademler saldılar. Belürsizoldı. Bunlar teftîşde iken nâgâh haber geldi kim, pâdişâh fülân yirde bulundı diyü. Vezîr Kantur azm idüp geldi. 01 arada pâdişâhı buldı. Vezire key% yet-i hâli pâdişâh a^dıvirdi. imdi bize işâret olundı ki bir şehir binâ idevüz dedi. Vezir dahi sem i‘İlâ ve آآ، عأإ ءعا أ deyüp şöyle ikdâm itdiler kim, ol yirde bir şehir binâ ideler ve ol yiri b^ğenüp şehri binâ itmeğe meşgûl oldılar ve ¥anko her tar^^ın beğlerine ve memleketlerine ve pâdişâhlarına elçiler maldılar kim, bana bunun gibi hâl oldı. Bir şehir yap diyü işâret oldı. İmdi siz dahi dostlık üzerine himmet idesiz ve hem memleketünüzden bennâl^r ve ırgadlardan gönderişiz diyü haber gönderdi. Hind’ün ve $ind’ün ve Hıtây ٧ Hotan ve Çin ü Maçin ve Bulgar ve Kıpçak ve Deşt vilâyetine varınea amlmışdur. ^ng u ru s’dan ve ^ôskov’dan ve Frengistan’dan tâ âğrib-zem?nine ve vilâyet-i Habeş’de tâ Mekke ve Medine ve Mısır ve Şam vilâyetine gelince ki nâmeler varı^ışdı. 01 tâyifelerün beğleri ve ol vilâyetün pâdişâhları hâllü hâline^ bennâlar ve ırgatlar [54'’] gönderdiler. Andan sonra ol yirde binâ urmağa başladılar. Gelüp ol handekini kazmağa el urdılar. Kırk arşun-2؟؟ tamâm yeri kazdılar. Nâgâh bir ehremen kubbe çıkdı. 01 kubbenün dâyiresi ve boyı tamânı kırkar


K©$t ııti i ؛/ e G: Yanko Kostantiniyye ؟- ؟ ؛ “D uyduk ve boyun eğdik.''' Kur’an’da, ! ا١أ ق ا emirleri doğrudan Icabul etme ve

teslim olm a ifade eden ة٢ /ة €ا de ٨ biridir. Çok sayıda âyetde (bakara. 2/285; Nisâ. 4/46; ^ § i d e , 5/7;. Nûr, 2 4 / 5 را geçmektedir.

-٩^^ kırk ar^nn T: kırk gün kırk arşun G

arşıındı. Âkıbet kaplısın■؟؛؟؟ bıılciılar açdılar. içinde deyyâr nesne y©^ idi. Ve illâ kubbenıın içinde ne gördiler kim beş yirde yedişer■؛،؛؛؟ kerkes. ^ ؛اkerkesleriin başları yok ve bir yirde altı kerkes şeklinde■؟■؛؛؟ mıknatısdan üzerinden elmas ile otıırdmışlar■؟^ . Kııbbenün altı tarafında tıırıırlar ve 11ةا bu beş yerde olan kerkesleriin başları yokdıır. Ve altıncı böliikde olan altı kerkes beşiniin başı yokdrır. ên ٦ه n birisinin başı vardıır. Ve her bir!n الا٦ öninde bir levlı v^rdrır, târîhleri yazılmışdur. ^fın ol !evlileri akıp nazar itdiler, gördiler kim hiç kimesne okıyamazmış. iki diirlii dil bilt'ır âdem getiırdiler. ©kıyamadı, []âlâ, ol ٤aı٦٦an ا ın kâmilleri kim Eflâtun şâkirdlerinden. Eflâtun kendi dahi görnıiş idi, okıyaınamışdı. ^k lı aklen şol araya irişdüreler kim Hak ta‘âlâ ulu pâdişâhdur. Ne evveli ve ne âhiri vardıır, bî-zamandur bî-mekândur, bî-nişândur. Akılkılar akil anun niteliğine akıl irgüremezler. Nice nice nıahlı'ık ê nice nice tâyifeler getiırmişdıır. Ve bir nice tâyit'elerden sonra kim Adem yaratdı. Kendiinün birlt'ıîni bildt'ırnıek İÇİMİ. Zîrâ Âdeın^den muka(^dem-؟؟ Hakk'un niteliğini kimesne bilmemişdi. lênıan kendini'ın birliğini Adem’e bildiirdi. Anın içim Kur’an’da buyurnıışdur. “Ve lekad kerrennıâ benî Âcleme”^^^ diyii. Çün ol zaınanun âkılları bir yere cem ‘ olup aklı şol yire yettirdiler kim Hak ta 'â lâ evvel bir tâyife yaratmışdur, ne sııretde idiigin giril kendii biliır.

[55"] ©1 tâyife geltip bin yılda bir kerkes düzüp ol kubbe içinde korlar imiş. Çün bin yıl tamâm ola. Anun başım kesüp giderüp bir kerkes dahi düzüp ol kubbe içinde borlar imiş. Çün yine bin yıl tamâm ola, ol kerkesün dahi başını giderüp ikinci k^rkesi korlar imiş. Ve alâ-hâzihi’l-kıyâs■؛؟^ bin yılda bir kerkes korlar imiş. Çün yedi bin yıl tamâm ola, ol mahlûk başları giderüp yedinci bölüğün akı kerkesün dahi başı gitmiş. Heman bir kerkesün başı turur. Andan bildiler kim bu kadar tâyife kim altı tâyifedür. Bunlar ol demden bu deme gelince hisâb itnıi^leıdür. Sene 4424م،و؟ yıl ©İmiş. Andan

92 A n o n i m

٢' - :âkıbcl kapılsın G ■أ؛؛؟

yedişer'I': beş G -ب■؛؛؟

■٦ kerkes şeklinde G: kerkes var şeklinde ■٩؟■oأ(١آااا■؛،•١٥؛ا؛ t ı ı r d n ı ı ş l a r ؛§؟.٦

"Metinde ■■mukaddemden ■آ؛؛؟

.7 /7 • Âclem-oğlumı ,şerefli laldık", !sı.،"؛• ا 0 ه• ا ■٩؛؛؛؛ ت

alâ l ıâzihi'i-kıyâs G: kıs alâ lıâzâ T ؟■إلو

4 4 2 4 0 : 4 4 2 0 4 T ٩٩٢١■

ötesin bilmediler ! !؛١٦١ dünyâ yaradlialı ne kadar yıldur, Allah’dan gayrı kimesne biîmez, Lâ-ya ’lenııt ’i-gaybe /// ،أ/أ،// وأا ءء’ا ve hem Yunus £ m ٢en٦:

/\ltı kerre dünyâyı toidı■؟؟’ Yedinci Âdem geldi•؟؟؟

didügi ^'؛‘؛ bundan imiş. Çün ol kubbenün hâlini bildiler kim Hak ta‘âlâdan gayrı ne var ise fenâdur, baki Allah'dur kim ana zevâl irmez bî-zevâidür.

Biz gene söz evveline gelelüm. Çün Yank© ibn b a d y a n yedi yd taşmı ve kirecini ve cemî‘ esbâbnıı hâzır itdürdi. Sekizinci yılda errâ -1 âlemden g r i l e r cenV idüp her memleketün pâdişâhları ve beğleri hâllü hâiince gönderdüği âdemler v^ kendünün hükminde ©lan leşker ki kırk kez yı'ız bin er idi. l^âzır idüp andan kırk bin bennâ ve iki yü^ bin ırgad hâzır tururlardı ki hisarun bünyâdmı uralar. Meğer müneccimler kavlince bir sâ‘at olurmış kim ©tuz yılda bir gelürmiş. Ol sâ‘ati gözleyüp dururlar idi. Hisarun [55'’] içinde menâreler gibi miller yapdurdı. Ve hem ıîllei'ün üzerine ^ n l a r asdılar ki ©I sâ‘at gele diyü kim ©I ^ n la r ı ^ la la r . Hemandeın bennâler bir uğurdan bünyâdını buragalar. Dahi üstâdlar ve müneccimler ustûrlablarla ©1 sâ‘ati gözlerlerdi. Meğer dahi ©I sâ‘at gelmemişdi. Şenbe gün ııerr?h sâ‘atinde kazâ-yı âsümânî. l^ükı^-i Rabbânî şöyle cârî ©İlliydi kim, Hakk'un işine kimse n^âni‘ olmaz. Adem-©ğlanı İlişkin ne kadar tedbir iderse anı n٦en‘ ider. Nâgâh hava yüzinde bir leğlek bir yılanı getürüp giderken yılan canı acısından ©1 çanun birisine d©kındı. lûyruğıyla ^ m ârpdı. ©1 ân ötdi. Heman ©I sâ‘at oldı diyü © 1 çan âvâzın işidicek, ne kadar yanlar var ise hep çaldılar. He ا٦٦ a٨d€n٦ vakt oldı diyü bir uğurdan ©I bennâlar ve leşkerler üşüp bünyâdı burak^ılar. Yapmağa başladılar. And '.n müneccimler ©I hâli görüp can atup pâdişâha gelüp henüz $â‘at gelmeul diyü t'eryâd itdiler. Pâdişâh oldığı içün n’eylesün. Takdîrde böyle olacakmış. Çâr u nâçâr olup yine ol yapılan binâyı yıkmağa kıyanâdılar. Yحpn٦ağa başladılar. Pâdişâh ise gayet 1آا آ € ا ة oldı. îldi k! ا١٦ bu şehrün $©m ma‘mCır ©kıp v?ran ©lacakdıır. Andan kırk kez yüz bin er ve kırk bin bennâ ve iki ^üz bin ırgad kırk gün deyince şehrün dâyiresin tamâm itdiler. ü ç yüz alt ا١١ ıإل b*irgoz ildiler. Her birg©zun aralığın ©tuz bedenler itdiler ve altııış kapu itdiler ki her gün iki

.2 7 /6 5 .Hiyhı arıcakA llah b ilir" . N em i") و و ا

lo la şd ıT؛ ;toldıC

geidi G ; g e id ü g iT -أرء؟

d id ü ü iG - . -T‘•؟

A n o n i94

kapudan çıkarlardı. Bir ayda altmış kapu devr oiimıırdı. [56“] Bâc aimağ içün andan آطn kelisa ve altmış bin evler yapdılar ve y(,؛^ hamâm yapdılar. Ve beş yüz k§rb^n-âray binâ itdiler. Çiinkim şehir tamâm oldı. Andan mecmij‘ memleketlerden Arab’dan ve Acem’den ve vilâyet-؛ Rum ’dan ve Ungurus ve vilâyet-i Frengistan’dan ^ اا1آال ile ^ k evler şiirdiler ve çok şehir vîran eylediler getürdiler. 8 اا şehri zulm ile t©ldurdılar. .Alem lâlkım tamâmet inletdiler. ©1 zamannn halkını•؟-؟؟ znim ile getürdikleri içün bn şehre beddu‘âlar itdiler. Ve لال ^أ ا dînince ve dillü dilince çok tazarruMar itdiler. Ve göz yaşın akıttılar. 01 şehrün h^râb olmasına sebeb oldnr kim ôk âh vâh olmuşdur. Anını içün her vakt ol şehrün som harâb 0 ا ااآ . Zîrâ kim harâb olmasına dıı‘âlar kılmmı^dnr.

Niceler tohm ekdi vü götürmedi

Lâ-cerem yapan oturmadı oldı k^hır

tahtıysa anı yil ^la -ءو؟yman^ حاه

inmeye gökden yire bârân -1 nem

K n d ü y i vü âlemi oda yakan

ا Devleti vü ömri nâ-muhkem 0ة

Dürlü lu‘bet zahir ider her nefes؟؟؟

N

Niceler yapdı saray oturmadı

Zulm ile y^pılmışdı ol ulu şehir

^ e r ne îm z u l^ ile ol bünyâd ا0 ة

Pâdişeh çünkim ide cevr ü sitem

Pâdişâhun zulmidür milkin yıkan

?âdişâh kim ma‘diletde kem ola

Ne durur bu çarh ٧ lu‘bet bâz bes

N e s i r : ^ü n şehir tamâm oldı, şehrün adını ¥^nko ibn Madyan- ؟؟’؛؛ kodılar. Ve hem ol şehri evvel ol binâ itdi. Ve hem kendi adını kodı. Andan şehrün dâyiresinde ve sahrâlarında üç yüz altmış pâre k^l‘alar yapdurdı. Tâ kim yabandan çeri cen^‘ olmasına muhtâc olınmaya. ^öyle itdiler kiı^ yüz bin er atlu ve tonlu olalar. ^!n-i muhârebede müretteb ve müheyyâ bulunalar ve Ankur [56'’] kendü zamanında bir şehir binâ itdürmiş idi. Yanko ibn Madyan dahi ol binâ üzerine ol şehri tertîb eyledi. Şehrün içinde miller yapdurdı. Ve bir ulu mil âpdurdı. Beş yüz arşun ıîkdârı var idi.

halkını G: halkı T أ و أ

”Metinde “ger Süleyman

.Son üç beyt G ’de yoktur ■آو؟

Yanko ibn Madyan G: Yankomani Madyan T ■؟؟؟

bakır at■ ؟؟؟ ^١٦^١٨ üstünde ل؛!. Nitekim ل٦ا ق ٨١٦^١٢ ا itmiş !ل ه Yaııko daili .آ ا sııretde bir اا اا > mi! itdürdi. 01 milün üzerinde yedi başİLi bir ejderİTâ düzdürdi ki, kimse an ؛إل er ا٦ itse olmazdı. Yanko ibn Madyan kendü suretin bakırdan itdürüp ol ejderhânun ürerine kodı. îmdi kim bakır at yeridür. öninde bir ulu kelisa yapdurdu kim tam^m bin hücresi âr. Her hücresinde yedişer ruhban sâkin olup kendü dînleri ve ıêzhebleri tarîkmca okurlardı. Zîrâ ol vakt dahi isâ dîni âşikâre olman^ışdı. Zebur ve êvr^t okurlai'dı. Ve İsa Peygamber dünyâya gelmezden öndin bin iki yüz yıl nîkdârı var idi. ^ ^ ‘zılar aydur kim bu kadar öndin idi derler, [sene] 615.

Yanko ibn Madyan 0ا zaman kim Kostantiniyye'yi bünyâd itilişlerdi. Dürlü dürlü mezhebler çok idi kim kimi oda taparlardı kim! puta tapardı kimi güneşe tapardı killi Zebür kinî Tevrât okurlardı. Her bir tâyife bir dürlü mezheb dutmu^lardı. 01 tarîkca rûzigârlarm geçürürler idi. Tâ İsa Peygamber dîni âşikâre olunca. Ol vakt Beytü’l-Mukaddes’de b!n ال0ر؛ااة!ل yüz yaşında bir keşiş vardı. Yanko ibn Madyan ol keşiş! anda getürdiler. Hüd Peygamber zamanından kalııış !di. ^ o k rüzigâr görmişidi. Yanko her gün ol keşişi gelüp ziyâret iderdi. Yed! b!n rulbanlarun ulusıydı. Ol ne dirse anı !derlerdi. [57“] Ol keşişün gıdâsı zeytûn id!. Zeytündan gayrı nesne y!mezdi. Bunda bu kadar zeytûn gelmesinün sebebi bu idi kim bunlara zeytûn hâsıl olurdı.

Târîh ehlinden rivâyetdür ^!]٦٦; Meğer Ma^rib vilâyetinde bir kâmil- vücûd var !di. Idrîs Peyعaı٦٦ber şâkirdlerinden idi. ■pevâtür ile İdrîs Peygamber ilmi ana müyesser olmı^dı. llm-i nücûm, ilm-i hey’et, iln>i kimyayı, ilm-i Bokrat ve ôki'at ve Eflâtun ve Yunan hakîmleri ilm-i tarîkim b!lürd!. Ol asırda andan kâmil yo^ idi. Dürlü dürlü gûne-gûn tuhaâr ve tılsımlar ballardı. Hiç ana insanun aklı irmezdi, ^ n u n adı Rukiye idi. Vilâyet-! Ma^rib^de meşhur idi. â^rib^de olan tılsımatları bağlardı. Nazîri yoğ idi. işitd! kim Rum v!lâyet!nde Yanko ibn اراذاهMadyan bir şeh!r ve آ!ظ kelisa yapdurmış. ^ndan Rukiye dahi Mağrib- zemînden gelüp Kostantin şehrine gele. Kendüyi ve hünerin izhâr ide, ^ün vilâyet-i Mağrib’den çıkup vilâyet-! Rum’a geldi, ol şehri ol kel!sayı temâ^â itdi. T a‘accüb !tdi. Didi kim: Kendü dahi bir tılsım peydâ !de kim anunla

”Metinde '’bukrat آولو

beş G :٢' yedi ؛مةل

.mükei'ier ”ه ة Metinde “ا ؛ اأ

âlemde anıla. Pes varcİL altımdan bir sığırcuk kıışı şeklinde bir tasvîr düzdi. Üzerini elmas ile zeyn idüp ه ا sığn'CLik şeklinde olanım ağznıda bir zeytûn çekürdeği kodı. Yine altımdan bir le ٧ا٦ dıızdi. Idrîs Peygamber’ün aleyhi's- selâm havâslarmdan ve İbrahim Peygamber’e inen sııhufdan ve Musa Peygamber’e a leyh i’s-selâm [inen] Tevrât’da ©lan havaslardan ve Zebur’da gelen esmalardan ve Lokman Hekîm’iin hikmetlerinden bu isimler؛ cem ‘ idüp ol levhün üzerine kazdurdı. 01 sığırcuk [57'’] şeklin! getürüp ol kelisanun kubbesi üzerinde muhkem berkitdi.

Andan dahi Acem vilâyetinde i s f a h a n 2 ؛ nâhiyyesinde bir bınar ؛؛vardur, Sığırcuk bınarı dirler. Nâgâh bir memleketde kim çekürge olsa ol bınarun suyından ne ıîkdâr gerekse akıp ol çekürgelik olan vilâyete getürürler, yire komazlardı. Şol yirde ki ol Sığırcuk suyın yire koşalar ol kullar ol yirde karâr iderdi ؛’؟ . Çünkim ol sudan nireye getürseier ©١ kadar sığırcuk gelüridi kim hisâbın Allah bilürdi. Ancak İsfahan’dan giden PirCızen şehrine varır. Andan ^ o r i ’ye varır, andan ^ e r e ’ye varır. Andan Medrese’ye varır. Ol su Şeyhink şehrine Simirm’e varur. Andan sekiz ağaç içerü memleket-i Loristan’a varur kim makâm -1 Dînâgûh’dur. Ol su andadur. Kostantiniyye’den anda varınca 163 menzildir. Ol gelen sığırcuk ol yirlerde ©lan çekürgeleri helâk iderdi. Pes Rukiye dahi diledi kim ol Sığırcuk suyından getüre. Pes yüz 0İ tarafa eyleyüp evvel yüz kumkuma diizdürdi. Ol yüz kumkumayı akıp İsfahan’dan alt! gün anaru Loristan nâhiyyesinde Dînâgûh dirler bir dere vardur. êlî yaradılmış kâyinâtda ancıla^ın derin dere yokdur. 01 bınar andadur. 01 Sığırcuk sLiyını ol bınardan her kuııkumay^ beşer yüz dirhem su koydı. Hakk’un ^١٦٦٢! ve kudreti şöyle câr? olmışdı kim her yüz dirheıı suya bir alay sığırcuk gelürdi. Her alayun hisâbın Allah bilürdi. Pes ol yüz kumkumayı getürüp ol kelisanun içinde zencirler ile asakodı. Her kumkumanun snyına beşer alay sığırcuk kuşı geldi. Ve beş yüz alay sığırcuk [58؛'] ’dâyiresine gekliler döküldiler. Kostantiniyye dâyiresi sığırcuk ile toldı.

Pes kaçan zeytûn vakti olsa her memleketde kim zeytûn olur. £ger Frengistan’da ve eger Mağrib-zemînde ve Mısır’da ve Şam’da her kanda ki zeytLın çoğ olur. 01 tılsn ı ki Rukiye düznıiş idi. Ol levhi ol sığırcuk yellinde olan kuşun boynma asakordı. Helvan ol beş yü^ alay sığırcuk

9 6 A n o n i m

M ت'؛ة e t in d e dev^n^lı “ i s f ıh a n ” b iç im in d e h a r e k e le n m iş .

٥٥ karâr içlerdi G: kalurdurT

etrâf-1 âleme perâkende olurlardı. Her sığırcLik üç dâne zeytûn alıırlardı. iki dânesin iki minkarına ve îr dânesin ağzına getiiriip ه ا tılsım olan sığırcıığun, ki altımdan düzilmiş idi, anım üzerine dikerler idi. ^ ırk güne dek zeytûn vakti geçinceye dek böyle iderlerdi. 01 kadar zeytûn hâsıl olnrdı kim bî-kiyâs idi. Kırk günden sonra ol اev ا١آ alııp gelesi yıla değin saklardı, ^ â gelesi yıl zeytûn vakti olıcak ol levlî gine ol êklün boynına dekarlardı. Girü ol beş yüz alay sığırcuk âde tle rine getürüp dökerlerdi. 01 ruhbanlarım gıdası andan idi.

Ve Mağrib tarafında ve vilâyetinden bir kâniil vücûd dahi var idi. Adına Arkanos Hakîm dirler idi. Mağrib-zemînde bir üstâd ^âkirdleri idi. işitdi kim ûkiy^ varup Rum vilâyetinde bir tılsım bağlamış. Arkanos Hakîm dahi Mağrib-zemînden azm idüp geldi. 01 tılsımı gördi. biledi kim kendü dahi bir tılsım bünyâd ide, kemâlin izhâr ide. Pes vardı, tucdan bir hüsrevânî küp düzdi içi mücevvef. İçini jîve ile toldurdı. âhı bir balık şeklinde altundan bir şekil düzdürdi top şeklinde, içi mücevvef. içini jîveyle [58'’] toldıırdı. □ahi bir balık şeklinde altundan düzdürdi. îldüği esiıâlardan ve halâslardan ol tasvîrün üzerine kazdırdı. Andan ol tasviri getürüp ol top gibi olan hüsrevânî küp kim ]îveyle toldurmış idi. û balık şeklinde olan altunı anun üzerine kodı. Andan deniz kenârmda bir ا11هم،ة ا ا yapdurdı. 01 topı ol mil üzerine kodı. Sâ‘at ile deniz idinden ne kadar balık var ise her gün gelüp deniz y , inde ol mile karşu tururlardı. $ecdegâhları؛gibi oimış idi. Nitekim koyunlar gökyüzinde ülkeri gözetdükleri gibi anlar dahi ol tılsımı gözedürlerdi. Kaçan kim gün ıssı ola haâ gâyet geril olâ ol vakt gün ısısmdan ol top kızardı. Dahi içindeki jîve harekete geh'ırdi. Ol hareket itdükçe ؛ eniz dahi harekete gelüp içindeki balıklar birbiriıı kovup iris! uvagm yenmeğe başlardı. Uvakları dahi irileri korkusmdan kendülerin ol mih'ın dâyiresine atarlardı. Her gün bu veçhile bî-nihâyet balık hâsıl olurdı. Ol balıkları akıp satarlardı. Akçasın o! ruhbanlara tak^îm iderlerdi. Anlar dahi ahıp kendü ma‘îşetlerine ؛’؟■؛ sarf !derlerdi, ^ u veçhile rûzigâr geçürürlerdi. Hiç bunlara gayrı yirden düzelik yoğ idi akça, mal hacet olıiazdı. Ve andan sonra Yanko bin b ad y a n ve leşkeri ve ol keşişler ol kelisada üç yüz yıl zindegânî idüp küfrile öntürlerini geçüı-üi'lerdi. Ömür

”Metinde "meyi ه؛مة

'■ma'şiyetlerine؛' Metinde هة أ'

çoklığına garra oiııp ^[١٢![■] dürlii mezâhibler dııtııp azdılar. Toğrı yolı koyup eğri yollara gitdiler. [59“] Hiç ölevüz dimediler.

N a z ı m

Nice çoğ olsa dükeııir ömür pes Ne gerekdiir ömür çoğına heves

Nesneyi kim dükeııür çok sanmagıl ^ z durur ol çoklığına inanmagıl

Geçdüğinden bin yıl^،' olur bir nefes Âkil isen çok diıêgil ana pes

Çün dükenir ömür kalmaz pâyidâr ^ ir ile bî-şek berâberdür hezâr

N e s i r : Bu üç yüz yıldan sonra bir gün nevruz güniydi. Cem î‘ ieşkeri anda l ٦ق zır olmışdı. 01 kelisada olan bin yedi yüz yaşında olan keşişi ziyâret iderlerdi. ^ndan Yanko ibn M adyan^؟ geiüp ol sîıretini düzdüğ i^ ؛؛milün üzerine çıkardı. Güneşe tapardı, êndüyi halka gösterirdi. Dahi ol êıısiyye sarayında bulunan putı eline alurdı. Dahi şeytan la‘în ol putun içine girürdi, söylerdi. Halk ol âvâzı işidüp putı söyler sanurlardı. ©I puta taparlardı. 01 puta takmayanı oda yakarlardı. Andan ¥anko ibn Madyan ol milden inüp gelür ol.kelis^ya girerdi. ه ا bin yedi yüz yaşında olan keşişi ziyâret iderdi. Andan ol yedi bin ruhbanları katına cem‘ olurlardı. Andan üç yüz altmış kâfir beğleri ve bin nefer beğ oğlanları Yanko آ1ع ol kelisaya bile î؛ür!er؟ ؛ . Kamusı ol put^ secde ^derlerdi. Ve illâ pâdişâhları cebr ile itdürürdi. Her nevrâz günlerinde âdetleri bu idi. Gâyet ulu cemiMyyet olurdı. Çünkim yine nevrûz güninde cem ‘ olup ol kelisaya koyuldılar. Heıândem ol âlemleri yaradan Pâdişâh gayret idüp ol dem anlara hışı٦٦ idüp bir kazâ-yı mübren^ bir hışm-[59'’] nâk bâd-i akîm virdi. Bâd-i sarsar esüp yağmurlar ve tolular yağup bir azîm zelzele vâki‘ oldı kim Nûh Peygamber ve Sâlih ve Lût Peygamberler sa lavâtu’llâhi aleyhim ecm a'în zanânlarmda ve devirlerinde bir anء !layn٦ zelzele vâki‘ olnâmışdı. Andan ol sâ‘at Hak ta ‘âlânun hışırı yetişüp ol zelzeleden ol kelisa yeri yurdıyla،’؟؛؛ kubbesi aşağa göçdi. Yıkulup zîr ü zeber oldı. 01 keşişler ve ruhbanlar ve batrıklar ve kıssîsler ve beğler ve beğ oğlanları ve Yanko ibn Madyan ve ol

98 A n o n i m

ل0 ; ل'تةممة1-.Metinde çoğu kez “Yanko Yanı Maciiyan” okunacak biçimde iıarekelenmiş ت؛؛ة

dıızdüği G; diizdüğini T أ؛هة

yeri yurdıyia G: yerdeyie T ؛ةلو

arada olan leşker ٧^ halk cümlesi ه ا kelisanun altında kaldılar, helâk oldılar. Ol tılsımatlar dahi hep bozLildı, harâb oldı. Îı^d!k؛ zamanda ؛’؛■ ’ Kostantiniyye içinde ©lan Ayasofya’nun katında ©lan yıkıığun vîrâneleri kİ!٦٦ tıırur ©I kelisadur. Çim hâl böyle oldı. Ol kelisadan ta^ra ©lanlar ve yabanda ظا ı اا manlaآ bâki halk dahi k!ı٦٦ var İse ©I heybeti görüp tağıldılar. Her biri bir tarafa perakende ©Idılar. êhir isüz kaldı. Andan s©nra ©1 şehir yıkıldı harâb ©İdi. İnsan gidüp idinde canavarlar drırnrdı.

N a z ı m

Çün kaza gökden ine göz bağlan lir jy nice cân ü gönüller tağlanıır

Râvî şöyle rivâyet itdi kim ©1 günlerde ki]٦٦ kelisa yıkıldı, ©I yıl içinde ilyas Peygamber aleyhi's-selâm ve Hızır Peygamber aleyhi's-selâm ve iskender-i ^nlkarneyn dünyâya geldiler idi. Ol târîh Hazret-i Risâlet a leyh i’s-selâm dünyâya gelmezden öndin bu kadar yıl idi, sene 715ة ا ا . Ol vakt ^!١٦٦ ol kelisa yıkıldı. Kııds-i Mübârek ve Kııbbe-i Sahrâ ve Beytü’l- Mukaddes dahi yıkıldı. Andan dahi altı [6()■'] bin keşişler var idi. Anlar dahi helâk oldılar. 01 günde ruhbanlardan ve beğlerden ve be^ ©planlarından ve g^yrı halkdan yüz ©tnz bin mikdârı âdem helâk ©İdi.

Meğer Yanko bin Madyan’ıın bir © غ1ا kaldı. Anâ hâzır değüldi. Adına Buzantin ؛’؟؛ dirleıdi. Helvan ol kurtııldı. 01 v!lâ>'etden Bıızantin kaçup UngLirus vilâyetine vardı. Ungıırus ve Çih ve Çasar ve îh ve M $ه oآ ه ا ٧أ ve Bosna ve ^âtin tâ Frengistan sınnrma varınca ol memleketlere kırk yıl beğ ©İdi. ^nnda şehı--i K stantin iyye kırk yıl isüz viran yatdı. İçinde ejderhâlar ve yıı-tıcı canavarlar dıır^ı. Ba‘de Buzantin kırk yıl ^ngıırııs vilâyetinde beğlik itdi. s©nra girü kasd itdi kim vara ^©stantin şehrini gine ma‘mür ide. Ol vakt kin؟ atası helâk ©İdi. Buzantin Ungurus vilâyetine gitdi. Meğer bir kılı؟ var idi. On beş arış uzum var idi. Üç arış dahi kabzası var idi. Ve üç arış dahi balçağı vardı. 01 kılıç meğer Şeddâd ibn Ad’dan kalnrı^ idi. Ad kendi götürürdi. Şeddâd’dan oğlı

لاا'ع.■اء'ا-ا Metinde“ آاا "şimdiki zamanda ةل ا ؛

l 2 B u İ ^ t m G ° V i z a n t i n T؛<

M oskov G; Maskos T اة ؟-

Amlâk’a 4 ' ؛ kaldı. Amlâk’dan oğlı Dal’a kaldı. Dal’dan oğlı Salsal’a kaldı. Salsal ^ اآا اا ا اآ gibi heybetlü kâfir idi kim altmış arış kadd ان kameti var idi. Anım bahâdurİLiğı ve şevketi Ungıırııs ve Çih ve Lih ve Moskov ve Alaman ve Lâtin ve ^©^na ve Yuvan vilâyetlerinde tâ Frengistan sınıırından Mağrib- zemînden Arab [ve] Acem vilâyetine dahi anım heybeti diişmiş idi. Ve illâ Hakk’un lııt^ ve hikmeti bııydı kim Salsal kendii sınıırından çıkamazdı. Heınan kendii smıırmdan çıkııp gayrı smııra kadem [60'’] bassa ve gayrı memlekete âsd itse iki ay^^ı yire batardı tııtıılıırdı, bir kadem ilerii gidemezdi. Sonra Salsal dahi dünyâdan gitdi. ©planlarından ced-ber-ced ol kılıç M adyan’a değdi. Madyan’dan غه1ا Yanko’ya değdi. Y^nko’dan oğlı Buzantin Ungurus vilâyetine gidicek ol kılıcı Tuna suyına diişiirmişlerdi, dibinde kalmış idi. ©1 z a ı^ n d a çıkarmağa çâre bulmadılar idi. Tâ bu zamana değin kim Hazret-i Risâlet’ün sa lla ’llâhu aleyhi ve selleın hicretinim sene 889 bu yılına değin.

Bir gt؛n Tuna suyında balıkçılar balık avlariken ağları Tuna suyı dibinde kılicun balçağına ilişııp çıkarurlar kim bir acâyib kılıçdur îm toğrı meç ıîsâlinde. Balıkçılar ol kılıcı görür kim toğrı üç arış ıîkdârı çürümiş su içinde kınından. Asılda on beş arış inîş. ^ ç arış çürüğini 'Bâki şiirdi on iki arış kalmışdur. ©1 bâîrgân ol kılıca bir km düzdürür meremmet ider. Bu zaman kim Sultan Bayezid ibn û h am m ed ^ a n tahta geçüp karâr itmiş idi, hicretün sene 886 bu yılında. Ungurus’ae lç i gönderdi, bir be-nâm kimseyi. ©1 elçi anda Ungurus vilâyetinde ol bâzirgândan ol kılıcı alıâk isteıîş. ©1 bâzirgân kıral mel‘ûn korkusından satmayup ol elî kırıld ın dilek idüp ol kılıcı almış. Kıral dahi ol kılıcı önine götürüp temâşâ itmiş, târihin görüp []ngurus’da olan keşiflerden getürtmiş. Ber tâyifeden ol kılicun târihin ne dilce idüğin okuyup bilnêııişler. Akıbet ol elçi ol kılıcı alup Kostantiniyye’de Sultan Bayezid’e getürmi^. Sultan [61“] Bayezid dahi Frenk ve Rum ve Yunan ruhbanlarından târîh bilenlerden sorn^ış, kilese bilıêyüp sonra Frengistan keşişlerinden bir keşiş kim Mağrib ve Süryan dilin bilürmiş. Süryan dilince okudı. Gördi îm ol kılıç Şeddâd ibn Ad’un !١٦٦] . Ve hem ol kılıç kilelerden kime kaldı okuyup bildi. Dimiş kim, bu kılıc[ı] Şeddâd ibn Ad düzdürmiş. Kendü adını kazdurmış der. Ced ber-ced oğul oğlanlarına kalmış imiş, târ?hin de bulup Âdem Peygamber

10 0 A n o n i m

■ Metinde •‘lmlâic”a

zamanüidan ؛’؟-؛ gelince Nûil’a sene 2200 ؛’ةأ yıl geçmiş. NCıh Pevgamber tufanından Âd oğlı Şeddâd’a gelince 3200أ؛ yıl geçmiş. Şeddad ibn آ'A d’dan hicret-i Peygamber’e gelince sa lla ’llâhu aleyhi ve selleın 3200 y(!؛’* geçmiş idi. Hicretden Sultan Bayezid'e gelince 891 yıl geçmiş idi. 01 kılicun târîliin diyeiüm. imdi Şeddâd’dan Sultan Bayezid'e gelince bu l؛adai' yıl geçiliş idi, sene 4091ة وا . Sultan Bayezid çiin bu târihi gördi. Allah ta ‘âiâya çok çok şükürler eyledi kim el-hanıdüli’İlâhi babam şehr-i Kostantiniyye’yi feth itdiyse bana da Şeddâd’un kılıcı geldi. Ungurus vilâyetinden üıiiddür kim ol kılıç sebebiyle inşâa'llâhu’r-rahman Hak ta ‘âlâ tarafından nasîb ola ve oglanlaruma kim Ungurus vilâyetine varalar feth ideler. Şimdi ol kılıç Sultan Bayezid’ün hazînesindedür. ^îcreti bu târîhindedür sene-i 891. Bu hikâyet bu araya münâsib olduğlçün bu arada zikr oiıındı. Vâki‘ olan hikâye gerek, evvel geı-ek soni'a ayb değildür.

Biz gene söz evveline gelelüm. Çün Buzantin Ungurus vilâyetinden ";eldi kim yine Kostantiniyye şehrini m a‘mûr ide. Ungurus'dan ieşker cem، itdi^^؛؛. Pes ol hükm itdi kim [61'’] ne kadar beğleri ve beğ o^l^nlar؛ ve şehirlüden şol kim dünyâsı vardur güci yeter, anlara hükm itdi kim şehrün içinde yirün altım kazalar tâ nihâyet bulduğı yire dek Oİ aradan bünyâd uralar. Kârgîr saraylar ve köşkler ve keiisalar ideler. Yirün içinde tâ yir yüzine çıkınca yapalar. Yer yüzine çıkdukda gine ol binânun üstine a^ır binâlar ideler. Köşkler ve saraylar ve keiisalar ve hammâmlar ve kârbân- saraylar binâ ideler. Vardılar bu veçhile binâlar itdiler. Anun içün bu binâları itdiler idi. Kostantiniyye’nün iki kat yakılmasına sebeb bu vech ile oldı. ©I zamandan kalmışdur. Şimdiki z أع٦٦ anda dah؛ ne kadar yirün altında kazarlarsa a^ır binâlar bulunur. 01 zan٦aı٦un halkı her kaçan bir sâ‘ika ve yıldırıl^ ve yağmurlar yağsa ol yirün altında olan binâlara girerler idi. 01 sâ‘ika gidince girü çıkarlardı. 01 zamanda her binâ kin^ iterlerdi bu veçhile iderlerdi. 01 tar?k ürerine giderlerdi. Ya‘nî !‘tikadları bu idi kim ol suretle olan binâlar değme nesneden vıkılmazdı.

O S M A N L I K r o n İ Ğ İ (ا ( ا

'١ zamanında G. zamandan ء ؟ ا

2 2 0 0 G: 200 T ة ' ء

3 2 0 0 G: 800 T ة ' أ

''Vletinde ■‘gelince 3200 yıl

4 0 9 I T : 4 0 9 0 G؛؛؛’،

ةnها “؛d|؛،’■ ا ه اv١ا م؛ت

A n o n i m102

N

Pes ne tedbîr var ise tezvîrdiir

hep koyuban gitdiler ا ق ة ةاا [ Sonra

Göğe çıksa kaçup itmez İliç n؛’“ e f

Çiin işi işleyen takdîrdiir

Cümle dirlik hasretiçiin itdiler

Çün kazâ ire an• itmeğe d e f

N e s i r : ^ n Buzantin Kostantiniyye’yi ma‘mîır itmeğe başladı. Ol mil kim yıkılmış idi. Gine ancılayın bir mil yapdıırdı. Andan üzerinde bir fil suretin diızdürdi. Andan kendü suretin bakırdan itdürdi. Andan ©1 mil üzerine kodıırdı. Buzantin file binerdi. Zîrâ kim at çekmezdi. Andan Buzantin hükm itdi. Zulm ile lıal^ı kendü suretine tapdurdı. Her kim gelüp kendü suretine tapiTiasa çıkarup ©1 milden aşağa atardı, fitnece ve ^ s^ d a meşgûl oldı. H iç ölüm in sanmadı. Bu hâl ile halkı incidiirdi^'^^.

[62‘’] N a z ı ı n

Rahmetinden Hâlik’mı dûr eyledi

Lâ-cerem itdi ana Hâlik gazab

Bî-edeb her hayırdan mührüm ©!ur

ânma kim kendüyi yalmuz yakar

£rte gice i i ©la şeytanat

Gitdüginde buradan şeytan ©la

Âkıbet baht anı mağrûr eyledi

^ünki Buzantin ©İdi bî-edeb

Bî-edeblik itme kim ©I şüm ©lur

Bî-edeb halkı kamu ©da yakar

kim bulduğında saltanat ،' Vay ana؛"

Vay anı kim dünyede snitan ©la

N e s i r ; Hak ta 'âlâ yine nevroz günlerinde ana bir hışım gönderdi îm t â ‘ûn ile bir közden hel§k oldılar. Buzantin yüz ©tuz yıl beğlik itdi. Andan şöyle kırıldılar kim öşri kalnıadı. Tâ‘ûndan kurtulan halk yine tağıldı. êhir yine isüz kaldı, ^ün Buzantin helâk ©İdi. Bir oğlı kaldı. Adına ^ i r Mihal dirler idi. Andan ؛skender-i Rumî zamanı geldi. İskender zamanında Kir Mihal I<©stant!niyye’de beğ idi. İskender zamanı geçdi. Kir Mihal zamanı dahi geçdi. Bnzantin öldüğünden s©nra bu kadar yıldan s©nra

؛’أ ؛ öl üp T: alu p G

Gicse Anonim i, s. 89/7.

٥^^ ana G: anı ٢

sene-i 980. Andan iskencler-i Rumî’nüıı bu kadar yıldan sonra sene-i 260. Andan dahi Hazret-i Risâlet sa lla ’llâlui aleyhi ve selleın mevlûdından bu kadar sene-i 260 yıhndan öndin. ^!n^ Buzantin oğlanlarmdan Kostantin ibn Alaniyye adlu bir pâdişâil kopdı. ^n§urus vilâyetinden kopup geldi. ©I dalıı bu şehri m a‘mîır itmek istedi. 01 vilâyetün halkı kolladılar. Ittifâk idiip Kayseri’niın pâdişâhı Harkii’a vardılar. ه ا zamanda ]Sarkıl ol şehri yapmağa komadı. HarkıI zamanında İsa dîni âîkâre olııış idi. Harkı! İsa dînin tutup şevket itdürmiş idi. MecmCı‘ı hükminde olan is^ dîni üzerine olup İnci! okur!ardı. Harkı! [62'’] zamanında havâriyyûnlar var idi, İsa Peygamber yârenlerinden idi. ^ü n Hareli şehr-i ôstantiniyye’yi yapmağa kolladı. Alaniyye’nün ol kadar kudreti yağ idi kim Harkı! ile uğraşa idi. Alaniyye Harkıl’e itâ‘at getüremeyüp ol aradan gidüp Mısır’a vardı. Meğer Mısır’a havâriyyîınlardan bir kiî var idi, ki du‘âsı makbullerden idi. Adı Şem‘îın idi. Şem‘îın’un du‘âsı makbîıl olduğın işidüp Alaniyye anun katına vardı. Hâlini arz eyledi. Şem‘Cın dahi ana ^ k leşker virdi. Andan Alaniyye ol leşker ile deniz yüzinden geldiler ile Rum deryâsına çıkup Harkı! birle ceng ide. H^rkıl kayseri dahi ؟ eriler cem‘ idüp kostantin ibn Alaniyye’yi karşulayup varup uğrandılar. Ahirü’l-emr Şem‘Cın’un du‘âsı berekâtında ^ ay se r ’ün ^ r i s i tağıldı. Andan sonra gine ên ٦‘٥ n ikisini barışdurdı. Sulh itdiler. Hareli ^ a ^ se r ’ün bir güzel kızı var idi. Adına Asatya^^-؟ dirler idi. Şeın‘ûn A sa^ya’yı ô^tantin [ibn] Alaniyye’ye nikâh idiip virdi. İsa dîn! tarîki üzerine. Andan sonra K sta n t in [ibn] Alaniyye ile Asafiya gene gelüp Buzantin şehrin! nta‘mür itmeğe taleb itd!!er. itti^âk idüp girü o! şehri m a‘mıır itdiler. £vvelk!den dahi yeg binâlar ve miller ve kelisalar yapdurdılar. Ve b!r kâmil üstâd dahi gelüp bir tılsım bağladı. At- meydanı’nda tucdan şöyle kim bir e]deı-hâ şeklinde düzüp idinde bir tılsım ' ve havâs yazup kodı. Andan ol eزderطâ şeklinde tucı At-meydanı’nda dikdürdi. Meğer ol şeklün hâsiyêti buydı kim ol şehir vîran ؟ Idukda isüz yaturken içinde yılanlar [63“] ve ejderhâlar durmış idi. Adem-oğlanı yılandan ve ejderhâdan içine giremezdi. Ve içinde yürüyemezlerdi. Ol tucdan ejderhâ şeklinde olanı dökdiler, اال€ جآآا ال ع آا ne kadar yılandan ve çıyan ve ejderhâlar var ise cümle helâ^ oldılar. Andan sonra ol zamandan bu zamana değin ol yirde yılan ve ejderhâlardan olıâz dirler ve hem ölmez olanı dahi ziyân itıêz. ôstantiniyye’den gayrı yirlerde olan vîrânelei'de


٢١٩ ^ € t i n d € ç o ğ u k e z “ A s f i y a ” şe k l in d e im lâ e d i lm iş .

yürünmez, İliç Kostantiniyye’de y ما٢ س ها . Andan ma‘lûmdur ki tıisrnı olduğı vâki‘dür. Andan sonra Kostantin ibn Alaniyye ه ا şehri m a‘mûr idü^ tamâm idü^ y^^dnrd■. Admı Kostantiniyye kodı. Bil ad evvel binâ oldıığmdan sonra kond[. Andan Kostantin [ibn] Alaniyye ve Asafiya Hâtûn ه ا şehirde karâr İtriler. Asafiya Hâtûn §âêt za‘î f o!dı. Z a‘îflıkdan mizâeı döymeyüp؛’ v e ^ t itdi.

N a z ı m

Dünyenün eevr^^ [٥] cefâsı çok durur Kimseye mihr ü vefâsı ôk drırur Pes ana âkı! oian ؛namâya Âb u kildür ؛’2؟ hiç ana tayanmaya

N e s i r : Andan A ^ a ty a ’nun mail gâyet çok idi. Pes Asa^ya vasiyyet eyi^di kim bu şehir içinde kendü cânı içün bir uiu kelisa bünyâd ideier kim âlemde anun misli oimaya. A sa^^^’nun malı !ا€ Ayasofya’yı binâ itdiier. Ayasofya’nun binâsı andandur. ^âv! kaviince Ayasofya’yı binâ iden bennâ Frengistan’dan gelme id؛, gâyet hiiner-mend ve kâmi! üstâd ve mUhendi^ idi.-Andan geidi Ayasofya’yı binâ itdi. ^ ه ا vech ile kim evvel yeri kırk arşun kazdılar, tâ suya inince. Andan kırk arşun yir içinde binâsını urdılar, tâ yir yüzine çıkınca dâyiresin kârgîrler ya^durdılar. Andan dürlü dürlü a^ır binâlar itdiler. 01 binânun üzerine girü bir binâ dahi itdiler. ? â yeryüzind^n büyük kubbeye ç ık m a . Çünkim büyük kubbe yerine çıkınca bir gice bennâ gâyib oldı. Hiç kimse nice olduğın [63’’] bilmeyüp nişânın virmediler. Andan sonra Kostantin ibn Alaniyye ne kadar kim istedi, bulunııayüp âciz kaldılar. Andan her etrâfa âdemler saldılar. ¥aran âdemler bulıııayup gine geldiler, ^ü n bennâ bulunmadı, şehirlerde ve illerde ça^ırtdılar kim her kim ol bennâyı bula getül'e. Ana nice in‘âmlar ve va‘adler،’ Nice kişiler çok cehd itdiler kim .؛^îtdiler. 01 haber âleme çavdı ؟bulular, ^ ü m k in olup çâre olmadı. Kimse bulmadı. Ve nişân dahi virmediler. Şöyle âciz kaldılar, ônra Kostantin memleketle olan bennâları cem‘ itdürdi. Hiç kimse el urmadı. Kostantin [ibn] Alaniyye gâyet melûl oldı. Ol binâ şöyle kaldu^ma âciz kaldılar. Akıbetü l-en^r on yıl Ayasofya

104 A n o n i m

döymeyüp ه : dönemeyüp T

جال cevr T: kahrG

ة2ة kildürG: yi ldürT

؛’وء va'adler G: va'deler T

ة أ ؛ أ çavdı G :ça l ıd ı T

şöyle nâ-tamâm yatciı. Meger ol bennâ gâyib oldukda sûret degşiriip yine kaçııban Frengistan’a gitmiş idi. Anda dali! varııp gine bir ulu kelisa binâ itdi. On yıl dahi anı binâ itdi. Andan anım dahi binası kubbe gerine ^ıkıneak gine andan dahi kaçdı, gine geldi, fCostantiniyye’ye geldi. Çiinkim şehir iîne girdi, Nâgâh anı bir kilese bilüp akıp ^ s t a n t i n katına getürdi. Çiin Kostantin ibn Alaniyye bennâyı gördi, gazaba geldi. Ayıtdı kim: “iy îşi! Çün bu sûretliı binâyı tamâm itmek elinden gelmezdi. Niçiin benlim bu kadar mâMum hare eyledtin, bunca emekler çekdlirdiin” dedi, ^ s ta ayıtdı: ly pâdişâh! Ben binâyı yapmaduğumdan ötiiri gitmediim. Gitdiiğiime sebeb ©Idur ki, eger ©I vakt ben gitmesem sen te ’hîr itmey^p binâ ©turuşmadm kubbeyi âpdururdun. Çünkim s©nra binâ oturuşa yıkilur helâk olurdı. Benüm hünerim ve senün harcun hebaya giderdi. Ben andan ötiiri gitmişdiim, işte şimdi [64“] binâ oturuldı, îmdi kubbeyi ta iiâm yapalum deyiip inanmazsan geliin göstereyim didi. ¥ardılar, gördiler binâ didüği gibi dört beş arûn mikdârı oturuşmış. Andan ol iistâda ağır hiTatler virüp âferîn itdiler. Andan ol bennâ el urup büyük kubbeyi yapmağa başladı, îvâyet itdi kim bir d e^ a dahi battal kaldı dediler. Ammâ sebeb ol idi kim hazînede mal kalııadı kim hare ideler. T e’hîr itdiler kim memleketlerden bir yerden ıâl-ı harâc gele kim gine yapalar. ^îrâ kim ol zaıân pâdişâhı zulm ile nesne yapdurmazdı. Ol binâ şöyle battal tururken meger ol bennânun beklemeğe bir şâkirdi tarab beklerdi. Tâ kim kimse girüp idinden nesne almaya. Meger bu şâkird bir ^ün tururl؛en bir yüzi nurlu bir hoş kişi geldi. Bu binâya nazar idüp bu şâkirde ayıtdı: “ iy yiğit, bu binâyı ni^ün yapmazla■” dedi. 01 şâkird ayıtdı: “?âdi^âhınıızun hazînesinde mal kainindi” dedi. Ol azîz ayıtdı: “¥ a r üstâdunı getür. Ben ana mal göstereyim” dedi. Anunla tamâm ola dedi. Şâkird ayıtdı: “Ben korkarın burayı koyup gitmeğe, ^ âg âh âletlerden bir nesne gide, beni helâk ideler” dedi. Andan ٥١ azîz aydur: “Sen varup gelince ben buradan gitmeyeyim” deyüp yemin idüp şâkirdi inandurdı. Şâkird dahi üstadına ol azîzi vasf eyledi. Bennâ ayıtdı: “Ol kişi tekin kişi değildür. Biz varınca tura mı” didi. Şâkird ayıtdı: “b e l l in eyledi kim ben varııayınca gitmeye” dedi. Çün şâkird böyle didi, ol âkiller eyle didi. Gelin bu şâkirdi alup bile varmayalun^ ki ol kişi ol aradan gitıêye dediler. Çün böyle eylediler. Vardılar azîzle buluşdılar. [64'’] 01 azîz dahi bunlara bir yer gösterdi, kim bu arayı kazın bunda hazîne vardur ^lın. Dahi

٠١ mal ile bu binâyı tamâm eylen dedi. Hem vâki‘de eyle itdiler. Ol arayı kazdılar. Bî-niliâyet mal bulup ©I mal ile Ayasofya’yı ؛’؟ ' tamâm itdiler. Andan sonra ol azîz biraz vakt kiiydi. Gördi kim ^âkird gelmez. Bunların hîlesin biliip gâyib oldı.

Şöyle rİ¥âyet !derler kim Ayasofya’nun mihrâbına karû kapusından içeril giricek ôl tarafında bucakda dört körelt؛ ak mermer direkdiir. Anun dibinde ^âyib olmış dirler. Çünkim and içdi kim ^âkird gelmeyince gitmemeğe. Şâkird çünkim gelmedi, evliya dahi bundan gitmedi. 01 arada gâîb olup kaldı dirler. Bu kez ol direkde bir hâsiyyet vardur diyii gelenler ol direğe kinî sürünüp kimi bıçağıyla kazımak ile gördiler kim ol direğ! I٦elقk eylerler. Ol direği tuc ile kapladılar. Şimdiki hâlde ol d!rek tuc !le kaplanmışdıır. Ba‘zılar ol azîz! Zekeriyyâ^^ Peygamber’dür dirler. Şimdiki zamanda dahi bir kimsenün bir yerinde bir ağrısı olsa ol ağrıyan yerin! varup ol direğe sürerler devâdur deyü. Andan gine b!nâya el urup etrâ -1 âlemde olan bennâlardan ve gar?b mermerlerden ve garâyib direklerden envâ‘ rengîn mermerlerden bulup getürdiler. Süleyman Nebî ûds-i Mübârek’de ve Ayduneık’da itdürdiği ^ö^kden ki zîrâ divlerün getürdiğidür ve hem Ayaso^ya’daki mermer direkleri âdem-oğlam getürmek muhâl dür 1 .؟؛-؛؛ آاإلل A y a so ^ ^ ’da kim sekiz somaki direkler ki vardur, anlar kızıl soıâkidür. Anun ma‘deııi Kûh -1 K a fd a olur dirler. 01 didü^leıi direkler ancak Kîıh-1 K afdan getürı^l^lerdür. Andan gayrı y!rde yokdur. Ba'zılar dirler kim ol somaki mermer dة kn٦edür d!rler. Şöyle dirler k!m ilerü zamanda her nice dire^ isterlerse [65“] ana göre kalıp !derlermiş. Dahi içine su koyarlariıî؛ . Andan nice renk isterse ol rengi suya katarlarimiş ve b!r ot olurmı^. Ol otı suya koyarlarlmi^. Ol su tonarmış؛’ '* meriler olurnıış dirler. Eger bu bey^n vâki‘ olsa gerek kili bu zamanda dahi ol san‘^tı bihır âdem olur idi. ^?râ kim ilerü zamanda her ne san‘at kİ te ’ll؛ olduysa anı bu zamanda bilür âdem ola, ıêrmer düzmek san‘atı olnı^ya. Andan ma‘lümdur ki abes sözdür. Hele eger yek renk olsa fi’l-cümle vâî'dür dikeydi. Bu kez mermer vardur ki üç dört dürlü،^-؟ ren^dür. Bir suya renk katup üç dörtlü

106 A n o n i m

'A y a s o fy a ’yı G: Ayasofya T ج أ ا

ZekeriyyâT: Circis G؛؛^^

.ç ! ı^ !n d e h a r e k e le n m iş؛b e t i n d e “m a h â ld i ir” b ة أ - آ

T ؛su tonarmış G: tonarmı !١،

üç dört dürlü G: üç dörtlü T ؟■أء

renk ve nievc olmak muhâlcİLİr. Akıl kabul itse olmaz. Süleyman Nebî ciivlere getürddiiği ma‘kuldıır ve hem vâki‘diir. Divler elinden her ne ki dillerde g e İL İ r . Andan sonra Süleyman ^ e b ! yapdurdıığı köşkleri yıkdıırup anda olan acâyib garâyip mermer direkleri ek^ükleri kadar getiiriipAyasofya’yı yapdılar. Ve dahi NCıh Peygamber’ün a leyh i’s-selânı gemisi tahtasından Süleyman Nebî Beytü’l-Mukaddes’de ve Aydıncık’da yapdurdıığı köşklere k^pu yapdurmış idi. Ol kapuları getürdiler. Şimdiki hâlde dârü’l-îslâm*؟؛-؛ olunca mihrâba karşu ol^n kapular Nûh Peygamber’ün gemisi tahtasıdur dirler. Çün bennâya bu esbâbları hâzır idüp Ayasofya’yı yapup bü^ük kubbesinün üzerini tamâm idüp dâyiresinde nice dürlü binâlar ve garâyib işler itdiler. Ve dahi dâyiresinde üç yüz hücreler itdiler. Ve her hücrede ikişer râhibler olurlardı. Tamâm yedi yüz yigirmi^؟ keşişler gicede v^ gündüzde Asafiya cânı içün !ncil okurlardı. Ve hem Ayasofya’nun ıîhrâbını Kudüs’e karşu itdiler. Şimdiki zamanda dahi eyledür. Tâ kim ehl-i Islâm olunca. Kostantin ibn Alaniyye İsa Peygaı^ber d?ni üzerine idi. Andan sonra Kostantin dahi azdı. [65'’] Vardı bir mil yapdurdı. üzerine bir bakır at kodurdı. Ve kendü süratin düzdürüp üzerinde kodurdı. ^ a ‘zılar dirler kim ol bakır at tılsım idi kim, ya‘n? kâ^rler i'tikadı üzerine ki İstanbul’a tâ ‘ün girmezdi, ^âd âm k i ol bakır at tururdı. Andan sonra Kostantin gine bir mil yapdurdı. Ve bir ulu haç dü^dürdi, üzerine ol haçı kodı. ^ a ‘zılar dirler kim ol haçı ol kolladı. Sahîh oldur ^!١١٦ ol haçı Kostantin çıkup kendü eliyle kodı. Milden inerken burnı tamurdı kam dinmedi. ه ا rencden helâk oldı. Şöyle rivâyet ilerler kim Frengistan ve Rum muhâsibleri ve mühendisleri ve âkilleri fikirleri irdüğince şol vech ile kıyâs itmişler kim Ayasot'ya’ya ne kadar niâi hare olundı. Aklı şuna irgürmişler kim üç yüz bin sebûke altun hare O 'U n m ış ve her sebükesi üç yü^ bin ؛ loriymi^ dirler. Ayasofya’nun bu kıyâs üzre harcın hisâb itilişler. Lâ-ya ‘leınu ’l-gaybe illa ’llâiut.

B a‘zı tevârîhde bu vech ile beyân i اأ٦٦ işler. 01 dahi zikr olundı. £ger olmasa anmazlardı. Şöyle rivâyet itdiler k اآ١٦ ol pâdişâh ^!١٦٦ Ayasofya’yı binâ itmek istedi. Cümle vezirlerin cem‘ idüp ayıtdı kim: “Ben dilerem kim

dârii'i-islâm G: dârü',s-sclâm T ء و آ

j7 yjgjrmi T: yüz yigirmi c؛y إنءمإ

.Metinde "üzerine itli" nuii<errer ٥٩؟

bir ulu kelisa binâ idem ki âlemde misli olmaya, imdi gerekdiir kim bana ^{٢ iistâd-ı kâmil bir mühendis bennâ bulasız ki katı üstâd ola, anı yapa” didi. Andan vezirleri ayıtdılar: “Teftîş ideiiim, görelüm. Andan vardılar ol yirde olan bennâları cem‘ idiip ayıtdılar kim, pâdişâhıınuz bir kelisa binâ itmek diler kim cihanda anun gibi binâ hiç olmaya. Siziin eliinüzden gelür mi ©la?” didi. Anlar dahi iler،'] geltiben biziim ellimüzden gelür [66؛■] biz yapaium diyemediler. And^n vezirler ayıtdılar: “Gayrı yirlerde veya memleketlerde hiç bir k â^ il üstâd bilür misiz ve işitmez nîsiz” didiler kin٦ anı götürevüz didiler. Andan bular hiç bir üstâd dahi sâlık virmediler. Anda» meğer gine bir gün ol pâdişâh vezirlerine sordı kim hiç bir üstâd buldunuz ١١٦!?” dedi, ^ u vezirler ayıtdılar: “Teftîş itdük ve illâ ancılayın bir kimse olmadı kim ben yapa iı” diye, ^êger bir gün ol yirün ulu günleri olurdı. ^üyük ve küçük ol araya cem‘ oldılar. Pâdişâh-zâdeler ve keşişler ve ruhbanlar cümle bir araya cem‘ oldılar. ©1 pâdişâh ol 1 ق0لالةس ه1اة ayıtdı: “^ e n dilerin kim bir ulu kelisa binâ idem ki âlemde hiç misli olmaya, ^ iç ancılayın üstâd bilür misiz?” didi. Andan sonra ol keşişlerün bir ulusı var idi. Tamâm bin yedi yüz yaşında idi. Ol ayıtdı: “؛y pâdişâh! 01 sen didüğün binayı ol yapar kim bir mücellâ mermer üzerine yumurdayı dikine turgura” dedi. Andan ol pâdişâh çün ol haberi işitdi. l^ükın itdi kİ!^ ol yirde ne kadar üstâd bennâ var ise geldiler. Mümkin olup dikine yumurdayı mermer üzerinde turguramadılar. Andan sonra hükm itdi kim ol şehirde ne kadar âdem var ise cümle geleler tecribe ideler didiler. ?es eyle eylediler. Muhassal~ı kelâiı şehirde bir âdem k ا!ع٦ه آ yup geldiler. !Mümkin olup hiç birisi turguramadı. Gine pâdişâh gazaba gelüp ayıtdı: “Tiz görün dahi âdem var ise getürün” dedi. Bu ke^ bunca âdeı^ler çıktılar. Arayup buldukların gücile getürdiler. £ger bay eger fakir ve eger hasta. Meğer bu âdemleri arayarak bir hammâıı ^ülhâmna^^66} ؛’’] girdiler. Bir o^lan toz toprak göl içinde gark olup yatur. Meğer ol o^lan merd-i gar?b idi. Hiç bir turup oturacak yer! yo^ idi. ^ülhânı vatan idinmiş idi, ^ü n am buldıl^r. Güc ile sürüp pâdişâh katına getürdiler. O! o^lan hiç ancılayın hâle uغ!■amه mış idi. Havf idüp turdı. “ ly aceb ben! n ’eyler ola” d!di. Hiç hâlden haberi yo^ idi. 01 pâdişâh aydur: “Bire oğlan, işbu mermer üzerine yuııuıâyı dikine turgurı bilür nı!s!n?” didi. Dahi o^lan cevâb virmedin gâîbden b!r k!ş!

108 A n o n i :r.

^ ٥ Metinde ■‘eclâs ında'

ه ء’ا küllıânmaO: külhânında'r

geldi. Bu oğlana ayıtdı: “Korkma turgıırayım de” didi. Bu kez oğlan ayıtdı: “Bell, turgurayım” dedi. In^di ileri gel görelüm dediler. Heman kim oğlan üerii geldi, o gâyibden gelen kişi oğlanun eline bir yüzük virdi. Ayıtdı: “Yüzüği mermer üzerine ko. Dahi yumurdayı yüzük üzerine ô” dedi. Bu kez yumurda elbette42؛؛ yüzük üzerinde di^ tursa ger^kdür. Bu kez ol pâdişâh aydur: ‘H e y oğlan! Yüzüği gider yumurdayı mermer üzerine ko” didi. Oğlan aydur: “Yumurda yüzük üzerinde bu ^âtla turur” didi. Ol pâdişâh ve ol ^rada olanlar bu oğlam gâ^ıl görmek olmaz dedi. Bunda iş ârdur Gidiler. Zîrâ kim طال kadar âdemler geldiler gitdiler, hiç bu ^kri itmediler, !mdi bu oğlanda bir hikmet vardur didiler. Andan ol pâdişâh ol oğlana a^dur: “ ly oğlan! Ben bir kelisa yapmak isterin ki âlemde misli olıı^ya. Am bana binâ itıêk elünden gelür mi?” didi. Oğlan cevâb virrnedin ol gâyibden kiî yapaym di, korkma didi. Bu kez yapayın elümden gelür [67“] dedi. Çün oğlan eyle dedi. Ol pâdişâh anda olan ululara ayıtdı: “Aceb gerçek ^neılayın binâ itmek bu oğlanun elinden gele mi?” didi. Anda olan âkıllar hele bu oğlan tekin değildür, gelin bunı tecribe idelüm dediler. Andan ol akıllar ayıtdılar: “Ol binâyı nireye yapacaksanuz ol yirin gösterin bünyâdına resm eylesün. Andan ma‘lîım olur” dediler. Vardılar ol kelisa idecek yer! oğlana ؛’؟؛" gösterdiler, “imdi bu arada resmin eyle görelüm” didiler. Yine ol gâyibden gelen kiî bu oğlana aydur: “Di, bu arayı düz eyl^sünl^r. Dahi üzerine yumuşak 1 آالآآا döksünler” dedi. Oğlan dahi pâdişâha eyle didi. Pâdişâh dahi buyurul. Ol yeri düz idüp yummak kum dökdiler. Dahi oğlana ^rz itdiler. 01 gâyibden gelen yine aydur bu oğlana: “Di, vursunlar gitsünler. Oğlan b اا nla٢a varun gidün” didi. Ol pâdişâh êndü sarayına azm eyledi. Halk dahi am görüp tağ.idılar. Andan sonra ol gâyibden gelen kişi Ayaso^y^’nun yerinde resmi؛! çizdi ve binâ idecek yeri tamâm gösterdi. Andan kim sabah oldı. Yine pâdişâh atlandı. Cümle el^âbirle binâ üzerine geldi. Oördi kiı^ bir acâyib resm olmış kim vasf olunnâz. Hayran kalıp bu oğlana âferîn itdiler. Mâ-hâsıl-ı k€اâ ا٦ آ ol gaybî ol oğlanun yanında tururdı. Nice kazılacakdur ve nice bünyâd olaeakdur gösterdi. 01 dahi hâzır olan bennâl^ra gösterdi. 01 binâ tamâm olunca ol gâyibden gelen kişi 0 İ oğlanun yanından gitmedi. Andan oğlan buyurul k!n٦ ol resm olan yer! [67’’] kazup handek eylediler, tâ kim suya indi. Andan


Metinde “bu l،ez yumurda elbette yumurda”

oğlana G: oğlan 7’

kazıklar kakdılar. Kazıklar üstine yedi ^^[]٦٦ boyı k اا٢§ا][٦ dökdiler. Andan b[ıny^dın buragup 'لاا أ ا آ ا dürlü küntleı^^^ itdiler, tâ kim y^r yüzine Çikdi. Andan sonra yine ه ا pâdişâil ٧ezأ r uluların ve ol bin yedi y^z ^٧ rin€ا yadında olan keşişi ve andan gayrı ne kadar i‘timâd itdügi âdem var ise l^âzır idiip damşup ayıttılar: “îz ne Pirsiz kim beniim gönlüm eyle diler kim bu kelisanun bir ^ ş ın altun ve bir ^ ş ın giimiş idem. Siz ne maslahat revâ g ة٢ا١ rs!z?” didi. Pâdişâh böyle d iy i^ k yine ol bin yedi yüz yaşında olan keşiş v^ ne kadar i‘timâdlu âden^ler var ise bir kitâbda gördüm. Ahir zamanda bir kavil gelecekdür. ^ a l içün kardeş kardaşı öldül'e ve mal içiin 0 1 غال ataya ve anaya âk ola. êlki elinden gelürse ata ve anasın öldüre ve mal içün halk birbirine düşman ola. imdi 0 İ zankan olıcak hiç binâda ahun gümiş koyalar ا آ اأ dedi. Ve eger halk dahi almazsa ol zamanda bir tamaMvâr pâdişâh gelür yıkar, emeğün zâyi، olur gider didi. In^di eger pâydâr olsun der isen taş آ yap €ا didi. £yle olıeak vardı. Hükm itdügi vilâyetlerde ne kadar garîb reng?n mermerler ve mermer direkler var ise getüreler. Andan Ayduneık’da Süleyman Nebî a leyh i’s-selâm Yivlere yapdurduğı köşk! ^ıkdurdı. Dahi hâceti oldu^ı kadar getürüp Ayaso^ya’yı yapdurdı. On bir bin yüz bir ırgad on altı yıl on ay ve on bir günde Ayaso^ya^yı ا an ٦ق m İtriler.

[68“] ^öyle rivâyet iderler ki m ؛’؛،" ' Ayasofya tamâm olunca ol kadar rûzigâr geçdi kim ol o^lan ak sakallu pîr oldı. êvâı؟ hlerde hod işâretdür. ©I zaman âdemler! çok yaşarlardı. Ve hem vâki‘de ^öyledür. êş yüz yıl bir kişi pâdişâhlıl idermiş. ^!n٦diki zamanda Ayasofya gibi binâ başlayup mümkin midür tamâm eyleyesin. Râvîler şöyle rivâyet !der[ler] ki, Edrene’dek! £ski-eâmi‘! £m?r Süleyman bünyâd itiliş. Bu kıyâs üzere Ayasofya gibi binâyı nice pâdişâhlar gele gide ا aı٦٦âm idemeye. Andan sonra çün ol pâdişâh Ayasofya’yı tamâm olduğın göricek Hak ta ‘âlâya çok çok şükürler idüp yohsullara çoklık mallar sadaka idüp ve nice bin koyunlar ve sıfırlar ku؛؛ban !tdürdi. ©I binâyı yapanlara ve üzerine turanlar^ çok ihsanlar itd!. ücretlerin de z!yâde virdiler. Andan som-a ol oğlan kim p؛r olmı^ idi, Ayasofya’yı yapduğı !çün. Cümle in‘âmdan gayrı bir kaftan ve bir tâc !tdürdi kim cümle altun ile dikme murassa. Andan üzerine kıymeti rengîn 1^‘ller ve yakutlar ٧^ inc!ler dizdürdiği her bir taşınun kıymetin

ا ا ر( A n 0 n i ITI

küntlcrT: bendlerG

٥^٩ Metinde ■■şöyic rivayet iderler İ-;İ! ا٦٦اآا■ ■■ e أ reز.

kimse bitiirse olmazdı. 01 sıfatlıı kaftanı arkasına ve ol sıfatlu tâcı başına geydiirdi. Günden sonra sakalınrın lêr bir kılına ؛’؛ ’ kıymetli؛’ taşlar ve inciler dizdi. Tâ hattâ Islâııbol’da bir kelisada tasv?r itdfırdi. Tâ kim cihanda kاyâ]٦٦ete değin yâd ola diyii. Islâmbol kâ^rlik iken kâ^rler içine gelen miislimanlara gösterirlerdi kim bu tasvîr؛؛ .Ayasofya’yı yaânrın tasvîridiir ؟01 pâdişâh ol üstâda brı in‘âmln tâclar geyürdi. Dahi kasden teberrüken tasvir eylemişdür [68'’] dirler. Ve hem أأاق!$ا oldn^ından sonra görmiş âdemler vardrır kim bir ancılaym tasvir yazılmış idi kim kaftanına ve tâcına ve sakalına kısmeti taşlar, İnciller diiritı dt؛rh'ı rengin dizililiş trırrırdı. Ve hem üzerinde vasf-ı hâli yazıln^ış idi. Vâki‘de istanburda ؛’؛ ’ her kelisadaki tasvir yazılı^ı^, üzerinde bir hat bile yazılı٦٦ışd اا r ki, ol hat ol tasvirin kimdüîni ve n ’itdügini beyan idenmiş. 01 zamanda görünüz kim üstâdlara nice hürmet iderlermiş. Şimdiki zamanda hürıietün ve in‘âmun meğer adı kalmışdıır. Çünkim Ayasofya’yı tamâm itdiler, ol hare olan nâlı hisâb itdiler ve şöyle kıyâs itdiler kim: £êr evvel fıkr itdükleri gibi ki bir taşım altım ve bir taşın gümüşden yapalardı eger ancak bil hare olan mal kadar altlın ve gümiş gider diyü tahmin itmişler. Ve hem vâk!‘de içinde taşlar vardıır kim ağır nice altlın hare olmışdıır. âlında gelince andan üstâdlar perdâht ؛’؛؛؛؛ idüp yerine koyunca, zirâ kim her bir taş bir iklimden gelmiş dirler.

İstanbul’da Sultan Muhammed ¥ mقء-!nح i‘! ة٩ا yapdurduاغ ¥akt iki diredi bir nice vakt ؟ alışdılar. lledince âkıbet uzundur diyü âciz kalup birazın kesdürdiler. Andan yerine iletdiler. ^ a ‘zı üstâdlar şiirdik! hâlde görüp ol direkleri dahi uzun gerek idi, kısa kesmişler birler. Ya evvel zamanda ol direkleri nice getürdiler. Getürünce neler hare oldu^ın Allah bilür. Ve hem İstanbul’da olan Yeni-câmi‘ harcın ki olmış^ın- kim vasf idebilür ki ne hare oldı. Gülile direkleri ve taşları hâzır ve n^üheyyâ düzülmiş. Heman kaldurup bir yerden bir yire konıak içün bu kadar mal kim hare oldı. kıyâsın Allah bilür. [69“] On yıldan ziyâde çalımdılar. Ve hem

M etinde "kulına" ٢١٠

”M e t in d e ‘،k ıy m e t i

"Metinde "tasvîrün ث؛هة

ا’ك'ا'^ ةااا و؛ ة4و İstanbul’da G: ط

"Metinde “pürdâht ا،تة

.Her halde camii kastediliyor ة- آ ا

pâdişâh Sultan Muhammed gibi pâdişâh islâmbol’un ıneremmetin iki üç dört yılda güç ile mereınmet itdiler. Dahi nice yerleri harâbdur. Ya ol zamanda islâmbol gibi kal‘ayı؟''؛ kırk günde tamâm iden pâdişâh aceb niee pâdi^âhidi ola.

N a z ı m

Hey n ’eler kondı bil dünyâ kasrına Hey neler geldi zamânun ؛’؟- asrına Hey ne kimseler yaratn^ışdnr iy ■can ^ i r katre sucııgLizdan müste'an Kim işiden ¥as^m hayr^n^■؟ kakır ^ sergerdan kakır ؟؟^kr-i târîk anda؛

N e s i r : Ve hem ©I zamanda zrılm ile binâ yapdıırmalı olsalar illerden ve şehirlerden akça devşürürlerdi،^؟ . □ahi bennâya virürlerdi. Ve ırgadı dahi andan çıkarııp sürerler. Anda varanların biri dahi ^âkir olup gitmez, bennâya ve ırgada üçer aylık diyü harçlık virürler. Beş akı ay^؟ işledürler. Andan akçayı zninı ile çıkaralar. Bennâ ve ırgad dahi zulıı ile sürüle. Aceb sonra gine âdemler gönderüpte^t?ş itdükleri nice maldur. êlki nicesi hare olunmayup gine hazîneye gele. Emînine ve yazıcısına dürlü dürk'ı te^îş !derler, hisâblara çekerler, âksüdları bu kim bolay ki yanıla. Bir bahâne bulalar ki ol binâya hare olan malı bunlardan alalar. ©1 binâ şöyle râ^gân kala. Ve eger hiç nesne bulmazlarsa ol nıi‘mârı gözden buragup hor ve hakîr iderler. Bilmedüğinden çok mal hare itdi birler. Binâ ve akça il yanından ola. Haz؛neden bir habbe hare olmaya, !ilere ödetıêk istedükleri aceb nice mal. iki veyâhüd ol sûret ile yapılan binâdan sevâb ummak dürüst nîdür? Anın sevâbından geçnielidür. Eger günâhı dahi olııasa ve illâ günâhından gayrı nesi vardur. ?âdişâhlar kapusında ehl-i m u ‘âmele ve bâzirgân hükm olıâk bu kadar [69'’] oldurm a dahi şükr itnêk gerekdür. Ilerü Sultan Murad zanâmnda pâdişâh kulı ve pâdişâh kul-o^lı olmayana kapudan ulûfe ve timâr itmezlerdi, îııdiki zamanda kıldan kapuda yuvalar ziyâdedir. Yabandan gelenün rağbeti ziyâdedür. Anun içün

1 1 2 A n o n i m

.Burada Ruıneli-hisarı kastediliyor olmalı -٥؟

٠ zamânun T: bu dünya ء و أ

T: âciz G

anda T: a k lG ؟■؟->؛

■•Metinde ■■deysürürlerdi’-؛؟’،

av G : - T و ؛’آ

1 13O S M A N L I ^ ^ اهأرح

ilerü zamandaki bereket yokdur. Hüner ehline rağbet kalnıamışdıır. Cinnet Hııdâ’ya kim kendii صا جا ^ة اآ ^ ile gördük. Sultan ^ ا١ا٦ ammحd Yeni-câmi‘i ٧^ sekiz medreseyi ٧^ imareti ê bîmârhâneyi yapan M i‘mar Sinan’ı nice döğe döğe öldürdi !٦abs içinde. Aceb anun günâhı ne idi ki ه ا hâl ile ölmeğe müstehak ©la وة آل1ة .

أ ا !٦٦

Şimdi hâk-pây ©İd■ ©! hüner؛’؟'؛

Akl mi‘yârında değmez bir direni

Bir eser dahi keremden görıêdük

Bana göstersün ki ben anı göreni

Bulmaduk ehl-i kerem bir âdemi

îmi y©klıkda nihan ©Inıı^ dnrnr

Devlet anım ki ide ^dım kerim

Anı âklaynp adın nâkes ^ıla

ssi nâkes ©lı^k y©k ©İsa yeğ؛

Ne yiyeler ne ki§!ye vireler

şimdi bize ه ا ء ه الااا ©Imı ^٧٢٧٢ أ

zâg اا ^rıtdı anların yerin ıış büm

□ntdı ayrılar mîşesin kaplanlarım

Tâzî atlara biner her bir har؛’؛’4

N c

Ol zaman başlara tâc inıiş hüner

âıı^ı gevher ki anda yok durur kareni

Dünyede biz bir kertme irmedük

¥ar diyen bu asr ehlinde kerem

âlemi ،؛'؛’؛^cdan uca araduk bu

ا ةة' 'Ger kerem ehli kimi ölnıiş duru

Çünki ele gire gene ü zer ü sîm

Ola bedbaht ©1 î dünyâlık bula

Gerçi dirler mal u rızk ç©k ©Isa yeğ

Şimdi ululık ©I durur kim diriler

Ol ki bir şahnaliga değil sezâ؛ء’ت

Bülbül ü tavusdan b©şaldı bâğ

Aldı Dimne yerini arslanlarun

sa vü ^leryenı piyâde ider seferأ

gibi zecre T ^1; ظااالأا Gأ، ol hâl ile ا ö lm eğe müstehak ola ؟-ة ة

hüner T: gevher G ة' أ و

bu T: bizG ر،ةة

) durur ٠١١٨٦١؟ kerem ehli ayan ^ ا آا ا öhniş: أ durur T ؛Ger kerem ehli kim ة 'م؛

ki bir âhnahâ değil seza T: ©1 ki bir şahsa m^lik değül söze Cı )ت'؛ة اد

her gör har Cı ؛her bir har T: u ة ء ه

N e s i r : Biz gene evvelüne^*’-؟ geielüm. Çünkim Kostantin [70“] helâk هل ا ، ا , oğlı ilyan yerine beğ ol dı . ه ا dahi vefât اا d ا . Oğlı Harkıl yerine beğ ه ا d ا . Adi Li insâf II sahâvet issi idi. Muhammed Mustafa sa lla ’llâhu aleyhi ve selleın dünyâya geldiikde Harkıl pâdişâh idi.

N a z ı m

Ahmed ü Muhtar imâmü’l-muttakîn Hoca-i dîn rahmeten li’l-âlemîn

Ol gice k!ı^ toğmış idi 0ا ة ة ة reh-niimûn Düşdiler putlar sucuda ser-nigûn

^ an d a âr idi kelisa vii künişt^ ؛’؟ Secde عةق؛هأا kubêî^den seng-i

^^¥^’nun sayı kurudı ه ا gice Söyündi âteş-gede ucdan uca

©1 nişânı göriiben âteş-perest Bildi kim olasıdur mest

Nıışirevân’un diişdi eyvanı yire ^©ldı cin âvâzı iller yek-sere

Kim cihâna ulu peygamber gelür Dîni cümle dinler! bâtıl kılur

K a‘be’ye e¥¥^l gelüp e$hâb-ı 1و itdi ebâbil anları hâk-i sebîl

N e s i r ; Hazret-i êsül a leyh i’s-selâm reb?،üle¥¥el ayınun isneyn gicesi dünyâya geldükde ©1 gice Medâyin’de Nûşirevân’un tâk-ı Kisrî’sinün kubbesi yere geçdi. Acem vilâyetinde âte^-gedelerün ©di söyündi. Sava bahri suyı soguldı. Ayasofya’nun büyük kubbesinün bir köşesi aşağa ge^di. ه ا gice bin bir kelisanun kubbesi،’؛؟ yire ge^di. Bu Kostantin bu şehri yapduğında adını K©stantin [k©dı]. Evvelki adı Yanko ibn Madyan idi. İkinci adı Buzantin idi. üçünci adı Kostantin oldı. Ayasofya’yı niê ki yapdıl^r, turmadı. Akıbet ^ıkr idüp elî gönderdiler. Dürlü dürlü hedâyalar êsül Hazreti’nden icâzet almayınca turmadı, zîrâ kim êsü lu ’llâh dünyâya

114 A n o n i m

”M etinde “evve lüm .؛ص؟

”Metinde “kenişt ء ه آ

secde itdi G; secdeye inî T ق؛ةة

”M e t in d e ‘^hıışt ^١٥،

v îr a n G :d în e v a n T ة ؟ ه

kelisanun kubbesi G: kubbenün T ج ار

geldüği gice bin bir kubbenün kelisalarda yire geçdi. Hiç ebedii’I-âbâd m a'm ûr [?Oôlmadı.

Heman Ayasofya tamâm oidı. ResCılırilâiıun icâzeti berekâtında ة^ ا اoldı kim sonra ümmetine nasîb olacağ idi. Hazret-i Risâlet zamanmda Utbe ؛’؟ ibn Halîfe ه ا zan٦a ٨ا١ n ulemâsmı cem‘ id^^ teftîş itdiirdi. Incil’de Hark!؛ dîne êimi^ ؛ ه آ . Ammâ nasâra fitne itdiigi içtin Harkı! imânını ketm itmiîdi. Harkı] gitdi küçük oğlı ¥©rgi be§ ©idi. Resûl’e imân getürmedi. Hazret-i Risâlet yigirmi üç yıl peygamberlik eyledi. Altmış üç yıl ömri ©İdi. Üç bin m n‘cizât] zâ[ ٦!٢ oldı. Ve H^zret-i €!bril a leyh i’s-selâm ot^z bin kerre yer yüzine indi. Yigirmi yedi bin kerre Hazret-i Resûl’e indi. Heman üç bin kerre kal^n peygamberlere indi.

Çün Hazret-i ResCıl dünyâdan naki itdi. Yirine dört halîfe kodı. Evvel halîfe emîrü’l-mü’minîn Ebû Bekir ^ıddîk rad iya’llâhu anhıı hilâfet itdi, iî yıl dört ay. ٧ ^ öı^ri 63 sene oldı. Kendü evinde vefât itdi. Yirine emîrü’l- m ü’minîn Ömer ibn Hattâb radiya 'llâhu anhıı ge^di hilâfete. On yıl altı ay hilâfet itdi. Ve ömri 65 sene. Ebû Lülü diller idi ol mel‘ûn Öm er’i hançer ile şehîd itdi. Makberesi Hazret-i Res^l yanındadıır. Emîrü’l-mü’minîn Osman ibn Affân radiya ’llâhu anhu hilâfetde on bir yıl on ay ve öı^ri 86 yıl 0 ا ك ا ة آ أ . Evi içinde şehîd itdiler. Emîrü’I-mü’minîn Ah ibn Ebî Tâlib rad iya ’llâhu anhu zilhicce ayınun yigirmi beşinde hicretün sene-i 35 yılında hilâfete geçdi. H ilâ^tde dört yıl tok^ı^ ay olıcak. âm ^ z üzerinde şehîd itdiler. Ve öı^ri 60 yıl 0 ال ؛ .هأةا ı ^âm Al! Kûfe’de bir cum‘a gün irte naıâzı kılmağa vardı. Or^ç güniydi. Küfe içinde ibn Mülcem mel'ûn, la‘netu’llah gâfilin şehîd eyledi, ء eı ٦٦ة ziyه ’levvel ayınnn sekizinci gün! dünyâya geldi. Ramazanun [71“] on beşinci gün dünyâdan gitdi. imâm Haşan rad iya’llâhu anhu toknz ay on b؛r gün hilâfet itdi. ©I dahi vefât eyledi. Ve öı^ri 45ء أ أ sene. Medîne’de zehr ile helâk kıldılar, imâm Hüsey!n radiya ’llâhu anhu hilâfetde dört yıl oldı. Ve ömri sene-i 51 yıl oldı. Emîrü’l-mü’minîn Hüseyn^؟،’ Kerbelâ’da şehîd olaldan berü h!cret-i Nebevî’den a leyh i’s-selâm


ıd e d T;؛y ı l o l d ı G”؛<

'٦ 65 4 6 0 y ı l o l d ı G : a d e dة آ

4 0 G ل :4 ة5 أ ئ

tâ Sultan Bayezid ibn Sultan Muhammed’e gelince, sene-i 859 yıl geçmiş idi, rıdvânu İlâ h i ta ‘âlâ aleyhim ecm a ‘în.

Çün halîfeler zamanı geçdi, hilâfet ^û‘âîye’ye geldi, hicrettin êne-i 43. M u'âviye gemilerle gelüp Rodos üzerine düşüp zebûn idüp sonra liarâca kesüp gelüp Şam’da karâr eyledi. Gelecek yıl sene-i 44 yılında Beşîr Ertal[ı]'؛’ iki yüz gemiyle ve kır^ bin âdem ile Kostantin üzerine gazaya gönderdi. Gelüben Kostantiniyye’nün dâyiresin yıkup ve yakup h^râb idüp çok esîrler alup çok futûh ile gelüp Frenk la‘în ve Rum tâyifesi artlarınaö؟؛؟ düşüp Beşîr £rtal kâfirler ile çıkup deniz kenârında ceng idüp Beşîr £rt^l anları sıûp denize döküp helâk idüp kalan kâ^rler kaûp girü hisara girüp Beşîr Ertal hisar çengin idüp ka!‘ayı ahmayup girü Şam’a geldiler. Bunun üzerine tokuz yıl geçdi. Hicretün sene-i 52ة وآ yılında Ebû Eyyüb -1 Ensârî rahm etu’llâhi aleyh geldi elli bin kişiyle bileşince Abdullah ibn Abbâs ve Abdullah ibn Zeyd beş yüz ^âre gemiyle gelüp Kostantin şehrini hisar idüp altı ay egirdüp ceng itdiler. Akıbet bir c u ı ı ‘a gün yürüyiş itdiler. Azîn؟ ceng ve savaş oldı. Nâgâh Ebû Eyyüb -1 Ensârî’nün alnına çegre okl dokunup bildiler kim [71'’] hâl böyle oldı. lîsarı ^lımayup döndiler, yerlerine geldiler. Andan Ebü Eyyüb -1 Ensârî bildi kim dünyâdan gider. Vasiyyet kıldı kim kılıçlarınuzı yalun kılun ve yürüyiş idün. Nireye varıbilürsenüz beni ol yirde savaş arasında defn idüp belürsiz idün dedi. Hem eyle itdiler. Yorgi anda ol v^kt Kostantin tekvurı iî. Tekvur dahi bildi kim ehl-i Islânûn bir uiusı ة ldüجin bunların bozgunlı^ın.

Andan Yorgi ehl-i islâma haber gönderdi ayıtdı; ؟؛ünüzden bir ulunuz gitdi. Biz hod bildük. Sizler anı niçün gizlersiz? Çünkim ehl-i İslâm gördiler, kim hâl nice olduğın kâfirler dahi bililirler. Akıbet sulh itdiler. Yorgi gazâ tonlarm gönderdi. Ehl-i Islâm gitmek ardınca oldılar. Döndiler kim gideler. Kimisi kurudan ve kimisi denizden gemiler gitdiler. Ammâ Yorgi gemiler tonadup iki oğlına çoklık leşker koşup ardlarmdan yetdiler. Bir gün bir gice gitdiler. Azîm ceng itdiler. Deniz yüzinde bî-nihâye âdem kırıldı. Abdullah ibn s^rha Osman’un ata bir kız karındaşı oğlı idi. 01 kadar ceng itdiler îm deniz yüîne kan revâne oldı. Ahirü’l-emr Abdullah ibn Sarha gâêt bahâdur kişiydi. Def‘aten gemiler birbirine çatup ceng itdi.

116 A n o n i m

Bcşir Ertal T: Busr F.bî l^rtat (

M e t in d e “ R u m artlarına”

52 ء وم G : - T

Âkıbet ^ ١١ içinde tekvıırıın bir oğlmıın bic gözin ok ile urup çıkardılar. Kiiffârun çerisi © ١ ا١اق ! görüp kaçmağa yüz dutdılar. Gemiler ile kaçamayup Abdullah ibn Sa‘îd anlarun kuruya döküldüğin göricek ardl لآ ıآ ا٦ €a bile dökülüp kara yerde buulara kılıç urup k^îrleri kılıçdan geçirüp Yorgi’nün iki oğlını dutup boğazından [72“] berdâr itdiler. Baki kâfiri kılıçlan geçirüp ve kimin esîr itdiler. Ve b u n ^ mal-1 ganâyim ile ve bunca esbâb ile girü Şam’a geldiler. Yolda gelürken yüz on dört ؛’؛؛؛؛ kelisa ve on dört pare kal‘a harâb etdiler. Çün bular böyle oldı gelüp Şam'da karâr itdiler. Çünkim Yorgi bu lâberi i§itdi kim iî oğlı berdâr olmış ve kalan le§keri kırılı^ı^, ol gazab ile hançere düşüp kendüyi helâk \td\, f i ’n-nâri f ı ’s-sakar.

Meğer Yorgi’nün bir oğlı kaldı. Adına ô$tantin dirler idi. Yerine ol beğ oldı. Ebû £yyüb-ı Ensârî makbereî üzerinde nur balk؛؛؛>؛ ururdı. Anı Kostantin gördi. Bildi kim teîn değildür, ta‘zîmen üzerine bir âlî kubbe binâ itdürdi. Ziyâretgâh itdürdi. ^ a k ta‘âlânun kudretiyle bir latit'bınar dahi çıkdı. 01 bınarun ûymı şikelere koyup Frengistan’a alur giderlerdi. \ ' e her derde ke^î'et idi. Ve ol türbede nur balk ؛’؛؛ urduğından ve ol sunun hâsiyyetinden ötüri 0İ türbeyi nıu^zzez tutarlardı. Ba'zı اة vة r آ١ ! de bu veçhile beyân ider. ^âv? şöyle beyân itdi kin". £bü Eyyûb-1 Ensârî gelüp Kostantin şehrini hisar itdtikde şoi ka.dar egirtdi kim ehl-i İslâm âciz kaldılar. Kostantiniyye’de olan kâfirler dahi enlikden ve açlıkdan âciz kalup bîr araya gelüp ehl-i küffâr؟؛؛؛؛ tamşdılar. âh ı ehl-i ا s! اق٦٦ a elçi gönderüp ayıtdılar !! ا ١٦; “٧ة ks اا' d muz nedür? Bizüm hod cümlemüz kırılmayınca sizeاkal‘ayı virıêzüz. Ol hod mümkin değildür. imdi eger bir gayrı nûcâdunuz var ise ana göre tedârük idün. işde m a‘lûm oldı kim âeiz l<aldınuz. Çünkim şimdiye değin a ا ın٦adumاz. Şi ا١٦ did€n girü hod alacak {12''] değülsiz” didiler. £bü Eyyüb cümle آ الا اا1ظ cem‘ idüp tanımdılar. Bu kâfirler gerçek ayd ا ırlar kim bu kal‘ayı şimden girü alııiazuz. Zîrâ kim ordumuz ؛’؛؛ kahtılık oldı. Ademlerin^üz zebûndur. Evet kâfirler dahi zebûndur. Gelün eydelüm kin٦ murâdımuz Ayaso^ya içinde iki rek‘at namaz kıl]■ا٦ akd ا اآ diyعlün١. Bolay ki rızâ vireler. Bâri Kostantin içinde iki rek‘at namaz kılınış o aluا ا٦٦ didiler.

O S M A N L I K r O Nİ C . i İ 1 7

T: yüz 011 G آ؛ءا،ا yüz on ر،ةة

ا ا ي مطآ ا ^أ ةط; ع ا2 b a lk G :b a r k Tء؛؛

gelüp ehl-i küfffır G: - T ؛ة’أ

اآأااا■'/ا جلء\اءنأ-ا؛ ■■0ل'ا

Böyle didüklerine b â‘is budur kim Hazret-i Resûl’den a leyh i’-s-selâm buyurmışdı k اا٦٦ Ayasofya içinde iki rek‘at namaz kdan cennetlikdiir dimişdür kim anun içiın Eyyııb-I Ensârî bil sözi kâfirlere didi, Çlin kâfirler bu haberi işitdi. Cümle ululan tekvur bir araya cem‘ idiip fanındılar, ayıldılar. Nice ayıtdılar? Bu liîleyle bunları iizerimüzden sayamazsak işde ا٦ e ا ق k ©luruz didiler. Vardılar Ebîı Eyy^ıb-ı Ensârî’ye haber gönderdiler kim siz ^ k l ı k halksınuz. ©1 kadar halk gelüp hisara giriip namaz kılmak hiç olacak mıdur? Ve illâ içinüzden bir nice ulul^rınuzı koyalum. Geliin kılun didiler. Andan ehl-i İslâm dahi bin kiî ihtiyâr idiip arz itdiler. Andan !ekûr dahi rızâ virdi kim bin kiînün beş yiizi bir d e^ a gire ٧^ beş yiizi bir d e f a gire. Bu kavle cümlesi râzı aldılar. Ve deniz yüzinden gidecek oldılar. Ebîı Eyyîıb-I Ensârî ©1 ihtiyarı ©lan kişinün beş yüzüni gemilere bindiler. Dahi deniz yüzinden geleler. Ayasofya tarafında bir kapu vardı. Taraklu-kapu dirlerdi. ©I kapuya geldiler. Dahi içerü girdiler. Evet ne kadar yarakları var ise hep aldılar. Andan hisara koydılar. Ayıtdılar; “Çıkduğınuzdan sonra yara^ınuzı alanız” didiler. ^ü^ülm anlar dahi râzı oldılar. [73"] ¥araklarm koyup kal‘aya girdiler. Kâfirler müslimanları Ayasofya’ya do^rı çekdiler vardılar. Bunlar namaz kılup biraz seyr itdiler. Bu yana kâfirler^؟■؟ ı^üsliıânları şehre koyup Ayasofya’ya koyduklarına peşîman oldılar. Meğer hîleye başladılar. Ol zamanda bir ulu keşiş var^ı. Anun sözine i ‘timâd ؛derler idi. 01 keşiş Galata’ya karşu bir yüksek yir^؟ vardur, 01 keşişün anda bir mu‘teber yeri var idi, anda olurdı.

Sonra Sultan Muhammed Kostantiniyye’yi feth idicek Eski-saray’ı yapdurdı. 01 kelisayı yıkdurdı. ¥eniçerinün üzerine ^ıkılup h^yli yeniçeri altında kaldı, ^ u kez keşiş tâkat g€tü ٢■€١٦ eyüp ^ürdi tekvurun katına vardı. Meğer tekvur dahi cümle halkıyla ve yaraklar ile hâzır tururlardı. Müsülmanları kal‘aya koyduklarına anlar dahi peşîman olmuşlar idi. Nâgâh bir fesâd ideler diyüp hâzırlar idi. Bu kez ol keşiş gelüp feryâd idüp saçın sakalın yolup zehî rüsvâylık itdünüz. Bu Türkleri getürüp bizüm Mekke’müze koydunuz. Mekke’mizi murdâr itdünüz didi. Andan tekvur ile hâzır olan kâ^rler ayıttılar; “Ya, nice idelüı^; âciz kalduk. Eg^r bunları üzerimüzden giderilensek işde az kaldı îm helâk olavuz” didiler. Veyâhîld cebr ile kal‘ayı alup avrat u o^lanlarıııuzı esîr iderler. Nâgâh böyle

١١« A n o n i m

■■Metinde “kâfiler ة ؛ أ ت

yirG: yire T’؛’؛؛؛

olmakdan ه ا yeğrek idi oidı didiler. Andan sonra bu keî^ aydur; “Hele şimdiye değin olan 0ال>, anı dة ndern٦ek olmaz. Evet ben revâ görmezin kim sağ esen [■>rk!er çıkalar gideler” d^di. Tekvur aydnr: “؛mdi nice tedbîr idersiz eylen biz dahi bilelüm, sana mut‘î olalnm. Eger bil ulular revâ görürlerse” didi. Keşiş ayıtdı: “Bu içeril gelen [73'’] Türkler yaraksuzdur. Gelin gene gitmeğe deniz yüzinden kه ı ٦٦ه yاجun٦. Gelin şehir içinden gidün. Hem şehri seyr eylen diyeliim. Dahi bunları Balat-kapusı tarafına çekelünı. Dahi kal‘anun kapuların hep kapayalum. Ve her kapuda nice yaraklu yarar âdemler kه yقlu ا٦٦ . Andan آ fireler geliip geçdi'ıkde biz ar^ırı gireliim. Kılıç koyalum. Andan her kapuya vardukça anlar dahi yolların alup kılıç koysunlar. Bu suretle bunları kıralum” didi. Vardılar bu söz fızerine kavi idüp n ٦ا١ sl!ma٨laاز deniz yüzinden komayup haradan şehir içine çekdiler. Müslimanların cümle yarakları kapuda kaldı, ^ ال nk!ı٦٦ müslimanlar ol Melisa tuşın ı geldiler. Hemandem 0 İ kelisadan bir nice yaraklı kâfirler ile çıkup müslimanlara kılı^ koydılar. ^üslinânlar ol hâli görüp cenge başladılar. Ellerinde yarakları yok. Killi ağaç kinli ta^ ve kimi yumruğı ile ceng itdiler. Cehd idüp kal‘adan taşra çıkalum didiler. Her kangı kapuya geldilerse kâfirler arkurı gelüp ceng itdiler. Kapuları muhkem itdiler. Müslimanlar dahi muhkem ceng itdiler. Kal‘ayı sıyırdup giderler kim bolay ki bir yer bulavuz kai‘adan taşra çıl<avuz. Gide gide nâgâh ol kapuya irdiler kim ?ekvur Baladı’ndan•؟؛ aş^ğ^ Eğri-kapu dirler ol tapudan aşağa bir birgoz vardur îm taşra yanında handekün iç yanında bir mermer direk vardur dikilü turur. Meğer ilei'ü bir pâdişâh gelmiş âdil pâdişâh iniiş. Meğer ol dibinde direk olan birgozun ürerinde bir ulu kasr var imiş. Gâh! ol pâdişâh ol kasra otururmış şikâyetçi gelür dinler imiş ve hem handekün taşra yanında ol direğe bir zencir atılış iniiş. ^ ir ucı ol zencirün kendü kasrı içinde oturduğı yirde berkidilnıiş imiş. Her kim ki [74؛■] zulm görse veyâ bir kaziyye olsa gelüp ol pâdişâha şikâyet ilerler imiş. Her kaziyyeyi kendisi dinler imiş, hiç kiliseye inanmaz imiş. 1ه ki geldi pâdişâhı hâzır buldı. Kaziyyesini arz idüp cevâbm alurmış ve eger hâzır bulunnıazsa zenciri depredürmiş. Dahi ol pâdişâh kendü çıkar o! kişinün kaziyyesin dinleyüp hakkını hak idermiş. 01 zamanda olan pâdişâhları gör, her şikâyetçiyi kendüler dinler imiş ki kinıseye zulm ideler, âhiretde kendüye azâb ola diyü şuncılayın âdil pâdişâh imiş. Kapusında yedi yüz çavuşları ve on iki bin has

O S M A N L I K R O N İ Ğ ؛ ١١ ر،

Baladrndan Cj: Biladfndan '

A n o n i m120

kullan var imiş. Cümlesi kur kıışaklıılar imiş. Dâyimâ bular kendii kapusmda mıılâzimler imiş. Girii kalan leşkeriin hod kıyâsın ا ٨ا al٦ biİLİrdi. Nice beğler geliip ni‘metin yerlerdi, ^ ir gün ecel gelüp defterlerin dürdi.

جأةلأ؛ halkı kaldı ve ne kendi ve ne kasrı cümle harâb olup yebâb oldı.

Anca şâhlardan ©yun utmış idi

Kimse bilmez kıyâsın iy merd-i gâr

Sanasın ol araya âdem gelmemiş

Komamış birini !١ep kırn^ış kıran

Yurd idinnîş âdemî yerin gurâb

Ne turur var ne viriir var ne alur

Şöyle isüz kalmış u^da bu yapu

Kimini âleme meşhCır ider kimini nihan

N a

Nice iklimleri ol tutiTiış idi

Leşkerin cem‘ idicekol şehriyâr

Şöyle gitmiş l٦alkı bir! kalııaı^ı

Gelmiş illâ yine tez gitmiş revân

Kasrı köşki kهln٦amış olmış l٦arطة

Şimdi kim uş ne gider var ne gelür

Şimdi ne şâh v^r ne kul var ne tapu

Gör 06ا6وةة"ا getürür giderir bu cihan؛’؛؛؟

N e S i r : Bu arada [74'’] bu beyâna gelmemden murâd oldur kim ol v^kt müslimanlar ne kapudan çıkduğı ma‘İlim zîrâ, kim şimdiki zamanda ol arada kapu yok durur. Rivayet şöyledür ki ا١٦ ; £^ri-kapu’dan aşaج daاsekizinci birgozda ol dâd ة‘لا direğidür. Dâd direğinden birgoz aşurı heman ol vakt ehl-i İslâm çıkduğı tapudur. Meğer ol kapu ol vakt Allah vergisiyle açuk bukındı. Hemandem müslimanlar çıkmak ardınca oldılar. Meğer kapu karşusında bir kat hisar dahi v^rdı. Çünkim müslimanlar Oİ kapuya koyuldılardı geçeler, Ebîı Eyyüb-1 Ensârî heman kim kapu içine geldi, kapu üzerinde bir taş ile süksünine؛’،^ urdılar. ¥üzi üzre düşürdiler . ب tiz koltuğına girüp kaldurınca karşusınd^gı burcdan alnına zenberek okıyla urdılar. 01 arada şehîd itdiler, rahm etu'llâhi aleyhi rahmeTen vâ si‘aten.

n ق؛آأة e C : - T

neler G: ne T ب'آأ'ء

^٧ cihan G; ciiıana cihan T

ء و ا dfıci T: ciârG

süi،sünine G. süki'ısinde T

Her ki dünyâ milkine girdi ölür Yalııuız Hak’dıır ki ه ا bâki kakır

Getürür vü giderür bî-ihtiyâr Pes cihânı sevmeyendür bahtiyar

Bahtiyar olmak dilerisen sana Olmağı! mağrur hergîz sen ana

N e s i r : Evet ol orada vâfir kâfir kırdılar. Şöyle kim kâfir ölüsi birbirinin üzerine yıkıldı. Müslimanlarıın yaraklar^؟؟ yoğ idi. Ve hem İslâm azdı. Kâfirler igen ^ k idi. ^ ü n hâl böyle oldı. Müslimanlara ol iki hisarım ara yerinde şol kadar kâ^r galebe eyledi kim kıyâsın Allah bilür, igen ziyâde ceng oldı. Hayli zahıêt ^ kd ile r . Gördiler kin٦ EbCı £^yüb-> Ensârî’nün ölüsin alup gidemez. Bâri kâfirler kim idügin bilüp ölüsün alm^sunlar diyü ceng arasında iki [75"] hisarın hıfzında yetmiş ashâb şehîd oldi. ©1 arada ta^, toprak ve ayak altında belürsiz oldılar. ^ü n hâl böyle oldı. Ashâb dahi karâr idemeyüp gemilerine اقr p gitdiler vardılar. Kâfirler؛آehl-i İslâm zebûndur deyü ardlarmdan geiîler tonadıp le^ker gönderdiler. Gâzilere yetdükleri vakt ne oldu^ı hod yukaruda ınaMûm oldı. êkrâr dimek âzıا ا٦٦ değildür. Ba‘zılar dediler kim bu hisar hıfzmda olan Ebli Eyyûb-I Ensârî’nün k^rmd^^ıdur kim ol cengde tutulı^ı^ idi. ©1 kapu y^mndagı birgozda mahbûs idi. Sonra ol birgozun penceresinden aââ atdılar. Ol arada şehîd oldı birler. Evet ba‘zı uleııâ Ebû Eyyîıb-1 Ensârî budur dirler. ^îrâ kiı^ Ebîı Eyyüb -1 Ensârî hisar hıfzında olduğu vâki‘ ise Ebü Eyyûb -1 Ensârî bu hisar hıfzında olan mezârdur kim hisardan ta^ra olan mezarda hisar hıfzı dinmek olmaz, igen hisardan ırakdur. Çünkim ehl-i أ s âا ا٦٦ geçüp gitdükden soni'^ küffâr ol arada nice alâmetler gördiler. 01 sebebden ol ıêzârı bellü idüp ziyâretgâh itdiler ve hem Allah’un kudretimle b^^ı ucında bir servi ağacı bitdi. ٧ ^ bir bınar çıkup ayazma itdiler. ٧ ^ halk gelüp kimi yunup ve kimi sıtmasın bağlardı. Gine sonra şöyle balmış idi.

Andan sonra Sultan Muhammed Kostantiniyye’yi aldı. Dahi nice zamandan sonra ı^^reı^ıêt itdürdi. 01 vakt anda işleyenlere bir bir gözüküp nice bir aya^larsız dimiş. Eyle olsa v^rdilar ol mezârı kazdırup üzerini yapdılar. Bir âlî ziyâretgâh eylediler. ¥ ine bir yaya yaturken düînde bınar yerin gösterdiler. 01 yer! kazdılar. Hâzır müheyyâ b!r bmar yapılmış ^ اسا . Şimdiki hâlde [75'’] ol arada olanlar andan !؟ erler. Bundan sonra arada kırk

O S M A N L I K R O N İ Ğ İ ^ا ا

؛صآ var،ıl<lan (ل: - 'ا'

yıi geçdi. Hicretün sene 92 yılında Benî üm eyye zamanında Süleyman ibn Abdullah halîfe oldı. Ve kız karındaşı غه1ا Ömer ؛bn Abdiilazîz’i viribdi. Seksen bin leşker ile geİLİp ^ k gazâlar itdiler ve çok iller aldılar. Andan Kostantiniyye’niin üzerine düşüp kuru etrâfın akıp ilin vilâyetin isüz kodılar. Girü zafer bulmayup dâyire kal‘aların ve illerin vîran kıldılar. Andan göçüp Kastamonı ve Sinab illerin tamâm bir yıl Kastamonı üzerine düşüp girü almmayup dönüp âm ’^ geldiler. Bundan sonra beş yıl bunun üzerine geçdi hicretün sene-i 97 yılında. Yine Süleyman ibn Abdullah gene kız karındaşı ağlı v^ ^ ü s l im ؛’؟ bile yüz yigirmi bin ؛’؟■؟ erile gelüp Aydıneık’da kışladı. Yaz oldu^ı vakt gelüp K stan tin iyye’yi egirtdi. ^öyle kalbilik ve kızlık oldı kiı^ kâ^rler âd^ı^ necisin yeyüp ا٦٦ال $l؛manlar ot otladılar. Bu hâlde iken gazâyı koyup gitmediler.

Âhirü’l-emr Ömer ibn Abdülazîz halîfe kendü geldi. Galata’yı ol yapdurdı. Kostantiniyye’ye havâle kıldı. Galata’nun adını Medînetü’l-Kahr kodı. K stan tin iyye andan zebün oldı. Süleyııan ibn Abdülmelik halîfeden kız karındaşı 0 غ1ا destur diledi. Şam’a gitdi. Halîfe ^ü s l im ^ ؟ şehri koyup gitmediler. Ahirü’l-emr zebûn olup şehri sulh ile virdilei'. £lli bin flori harâe alup ve dahi elli bin ôriyle harâea kesdiler. Müslimanlar kim kâfirden esîr almışlardı cem ‘ idüp girü virüp ol sulh üzre karâr itdiler barındılar. ا eجker ile girü Şam’a giderken çün Kostantin üzerinden göçdiler.

Ömer [76"] ibn Abdülazîz halîfe yolda giderken Kostantin tekvurı Frengistan’a haber göndermiş idi. Bî-had gemilerle gelüp halîfenün önin b^^ladılar. Halîfe dahi Müslim ile buluşup bir yerde cem‘ olup üç gün üç gice azîm ceng İtriler. Ve Islâmbol tekvurı ve Mihail dahi yüz pâre gemilerle arklarından irdiler. Halîfe ve Müslim çerisi bu hâli görüp kuruya döküldiler. Akıbet Mihail dahi alaylarını düzüp kuruya çıkup üç gün d^hı kuruda ceng idüp âhirü’l-emr Hak celle ve alâ ehl-i Islâma tırât virüp kâfir çeıisi münhezim olup sındılar. Halîfe ve Müslim tekbîr getürüp kâ^ır üzerine yürüdiler. Kâ^rleri sıyup ve kırup denize döküp helâk itdiler. tek v u rı be-nâm kâ^rlerle tutup esîr i^üp Ba^dad’a iletdiler. Halîfe cünlesini Bağdad’da berdâr eyledi. Ve Müslim kâfirlerin üç yüz pâre gemilerini oda gark eyledi. Dört yüz pâresini alup yola girdiler.

122 A n o n i m

Müslim T: Mesieme G ها؛ة yüz yigirmi bin G: yedi yüz yigirmi T و؛؛ أMüslim T: Mesieme G ة و ء

Kostantin tekvurı Mihail’ün iki غه kaldı. Biriniin adı Yorgi ve ااbiriııiin adı istefan. Yorgi cüzâm olmışdı. istefan beğ ٢^ مإل. ! / ه ة و yıldan sonra Yorgi öldi, /? ’n-nârı f ı ’s-sakar. ٧ ^ istefan dahi cüzâm oldı. istefan’un nesnesi kalmadı ٧^ illâ Yorgi’niin bir م ؤ ا ا kaldı. ^ ^ ın a Terendefil dirler idi. ه ا beğ oldı. Ol dahi denize gark oldı. ه1ا غ ve kızı kalmadı, ^ m ı^ â Istefan’ıın avratı hâmile kalııı^dı. Bir م1ا غ doğdı. ^d ın ı llyan ko^ıl^r. Ilyan

اا1ال beğ oldı. M ecmû‘ı Frengistan’a hiikm eyledi. Nasâra tâifesi anı gâyet m u‘azzez dııtarlardı. Omer ibn Abdülmelik ve Abdülazîz kim vefât itdilerdi. Arada [76'’] altmış yıl ge^di. Sene 165 yıl hicretden geçmiş idi. Bu kez Mervan ibn Hakem halîfe oldı. Yüz elli bin er ile gelüp Kostantiniyye’yi akı

hisar idüp ol vakt ilyan’ıın oğlı Harkil beğ olmış idi. Mervan ibn Hakem bin pâre gemiler ile deniz yüzüni tııtdı. Ve hisarı zebün idüp âhir girü şehri sulh ile virdiler. İçinde meseidler yapdılar namazlar kıldılar. Kayser-i Rum ’dan dahi çok harâc aldılar. ôl kadar mal aldılar kim hisâbın Allah bilür. Gene beş bin flori harâca kesüp girdiler ve beş bin ôri d^hı akıp girü dendiler. Bundan sonra arada yetmiş dört yıl geçdi.

Hicretün sene-i 239 yılında Hulefâ-i Benî Abbas z^ıânmd^ Yahya ibn Ali halîfe idi. ©I dahi elli bin mikdârı er ile وةء ة1ألة ه Malâtiyye’yi aldı. Andan gayrı bin pâre ıîkdârı köyleri yakup vîran idüp yigirmi bin nîkdârı esîı، aldılar. Andan ôstantini^ye öninde ceng idüp on bin kâ^ri kılıçdan geçirüp âhir şehri alımayup girü döndiler. Bundan sonra bunun üzerine ؛’؟‘؛ ' on altı yıl geçdi. Hicretün sene-i 255 yılında ol zamanda Harkil vefât itmişidi. Bir oğlı kaldı. Adı !İran’dı, ilyan beğ oldı. Ol zaman Hârunu’r- Reşîd halîfe idi. Yüz elli bin er ile varup Kostantiniyye’yi dört ay tamâm hisar itdi. Girü zebûn olup şehri virdiler sulh ile. İçinde mescidler y^pdıl^r.

-Seyyid-i C a‘fer-i Gâzi şöyle itmişidi kim bir siğil göni kadar yirün virün diyü kavi itdi. ]krâr İ t r i le r . ه ahı bir sığır derisini kiriş gibi dilüp ve uzadup şehrin bir yamm ^lup kâ^؟ rleri çıkarup bin ı١٦ü$ا i] أ٦ an evi koydılar. On ıêseid yapdılar ve on yıllık harâc ve؟^ elli bin flori [77“] akıp girü döndiler. Her yılda elli bin flori h^râc alurlardı.

Yorgi cüzâm olmışdı, istefan beğ oldı (G ie se A n o n im i, s. 0 9 /1 0 b ;(ا e ğ idi T

ء و ؟ Metinde ■‘e٢i الا e جe اال ^ elli bin mikdârı”

üzerine ووج G: - T ؛زله v e G : - T

Hârıınu’r-Reşîd Bağdad’a vardı. Ol yıl gine ilyan hâyin oldı. 01 müslimanlar ki şehr içinde idi. Anlardan İlyan liarâc almağa başladı. ٧ ^ miisiimanlardan çoğın helâk eyledi. ٧ ^ müslimanlar dahi çok kâfir kliıçdan geçirdiler. Ayasofya içinde kan revân oldı. Zîrâ Ayasofya içinde muhârebe idiler. Akıbet ilyan’ı ketleydiler. Beş altı bin kâ^ri kati itdiler. Âhirirl-emr kâfirler gâlib olup miislimanlarıın killin şehîd ve kimin esîr itdiler. Andan sonra arada bir yıl geçdi. Yağfur ibn ilyan beğ oldı. Gine Hârunıfr-Reşîd deni^ ytizinden gemilerle C a‘fer-i Gâzi bile geliip bunca bin leşker ile Kostantin üzerine düşüp üç gün üç gice ceng itdiler. Akıbet şehri güc ile aldılar. ¥ed i sekiz bin kâfiri kliıçdan geçerdiler. ٧ ^ dahi şehirden ve ilden yigi™٦i bin ı أ٦ ikdقr[ esîr alup şehri boş koyup ve Yağfur tekvurı tutup Hârunu’r-Reşîd’e getürdiler. Berdâr eyledi. Ve Hârunu’r-Reşîd Ca‘fer-i Gâzi ile gelüp Bağdad’a karâr itdiler. Şehr-i Kostantin girü yedi yıl şöyle isüz vîran yatdı. Yedi yıldan sonra gelüp ?renk la‘în dutup ol vakt kim ı آ١ال s ا آ ı٦٦anlar kal‘ayı feth itdükleri vakt Yağfur’un avratı Frengistan’a kaçn ٦اإل idi. Anda bir küçücek oğlı k^ln^ış idi. Adına Kanatur'؛؛،'؛ diller idi. ?renk la‘؟n Kan^tur’ı getürüp İstanbul’a beğ eyledi. Galata ol eciiden ?renk elinde kaldı. Kostantin beğlerinün ecdâdı bunlardur ki [??'’] Kanatur ibn İlyan ibn Sarkıl ibn Istefan ibn ^ ih a i l ibn Kostatin ibn Yorgi ibn }Sarkıl İlyan ibn Kostantin ibn Kir Mihal ibn êrendefıl ibn ilyan ibn istefan ibn Mihail ibn Kanatur ibn Buzantin ibn Yanko ibn ^âdyan ibn Amlâk ibn İrem ibn ivaz ibn ^âm ibn Nîıh Peygamber aleyhi’s-selâm bunlarun ecdâdlandur ki zikr o kındı.

A le’t-tertîb Zeynü’l-Arab ve آ٢ آ m؛zقر؛آأ ve Kultubî, n ıd ıy a ’lldhu anlntın ecına‘în. Râvîler bular dirler kim Rum tevârîhlerinden kim ؟ ıkarup bunlar dahi diniişlerdür. Bu ulular kim gelmişlerdür Kostantiniyye’yi bildüklerince ve bulduklarııca rivâyet kıldılar. Ve dahi ulemâ şöyle rivâ^^t kıldılar. M esâbih şerhi'nde. dimişlerdür kim Deccâl la‘în çıkmazdan öndin bir dahi êyfıle Kostantiniyye alına. Andan sonra kاyة n٦€t k o p u ^ k vaktinde £b^ Ishak oğlanlarından tekbîrle gine alalar dii'l^r ve seyfıle alına didükleri budur kin^ şimdiki zamanda ol pâdişâhü’I-İslâm ve’l-müslimîn kâ tilii’l- keferele ve ’l-müşrikîn kctnıi 'ü ’l-fecerete ve ’l-ıniitemerridîn Sultan Muhammed ibn Murad ibn ^ u h am m ed ibn Bayezid ibn Murad ibn Orhan

ا24 A n o n i m

Kanatur G: K an a tu zT ؟٥؛

"Metinde “Tirmiclî ^؟٠١

ibn Osman !^١٦ Er-tıığrul ibn Süleyman Şâh azz.e nasnıhıı Kostantin’i feth itdi. Hazret-i Risâlet’iin a leyh i’s-selânı hicretiinün sene-i 857 yılmda. Ayet-i

dalıı gelmişdiir. Kostantiniyye’nün [fethi] târîhi heldetiin tayyihetün hisâbınca oİLinnuşdıır. RebîHilevveii'ın yigirmi bir güninde se- şenbe ganinde sııbh-1 sâdıkda.

N a z ı m

Feth-i islâmbol’a nusret bulmadılar evvelim

Eyledi Sultan Muhammed feth-i târîh âhirûn

N e s i r : Hârunu’r-Reşîd târîhinün bu lâdar yılından [78“] sonra sene 257 v?ı-^n kalmışdı. Sonra geİLİp Frenk ma‘mûr idiip altı yüz yıl Frenk ve Rum hükm itdiier. Ma‘nıCırlığından şimdiki m a‘mîır iken Sultan Muhammed feth itdi, vallühu a lem .

^ in e Sultan Muhammed kıssasına gelelüm. Sultan Muhammed n’eyledi Kostantiniyye fethinden sonra. D e f a L z iline vardı. Sivrieehisar’ı ve Mulahisarı’nı feth idüp vilayetin yağma eyledi. Andan ^ık^n esîrlerün hisâbın Allah bilür. Ancak İstanbul naziresinde olan kafirlerin ekseri andan çıkanlardur. Feth oldı hicretün 858 yılında^^. Andan sonra Nevabırde hisarın feth itdi tev^bi‘!yl^, hicretün sene-i 859 yılında. Gene Belgrad’a vardı, alınıâdı. âyı daraca beğlerbeği şehîd oldı. ©1 yıl iki kuyruklı yılduz doğdı. Biri mağribde biri maşnkda göründi, hicretün sene-i 860 yılmda. D e f a Edrene’de kaı^r idüp düğün eyledi. Sultan Bayezid ile Sultan Mustafa’yı sünnet eyledi, hicretün $ene-i 861 yılmda. D e fa Moi'a'ya vardı, ^ o rfu z ’ı؟ aldı. Ve Mora ؟- vilayetin feth itdi, hi،،retün sene-i 862 yılında. D ef‘a Semendire’ye vaıdı. Bosna kıralı Semendıre’yi kendü ihtiyariyle verdi, hicretün sene-i 863 yılında. D e fa gine Mor^ ya vardı. Mora’yı cümle vilayetiyle kai‘alarm feth itdi. Hem tekvurın tutdı. ٧ ^ ol seferde ol ramazanun yigirmi tokuzmda gün tutuldı, sabâh hicretün sene-i 864 yılmda.

D e f a Anatolı’ya geçüp Rum-ili ve Anatolı g ris iy le Kastamonı ve Sinob şehrini vilayetleriyle feth idüp b^ği, ki İsmaMI Beğ’dür etbâ‘f>ia ve eşyâ‘ıyla ol ل iyقrun sipahilerin cümle ûm -i]i’ne sürdiler. Andan sonra

Metinde “kadîmde” تر؛آ "858 N'letinde "hicretün yılında sene-i

Korfuz'ı G: Kordıız'i T ر،أ أ

varup Trabuzan’ı feth itdi vilâyetleriyle. Tekvıırm dalıı tutup [78'’J îlıım- ili’ne geçtirdiler. Andan gelüp Edrene’de karâr itdi, hicretün sene-i 865 yiimda. D e f a ifiak vilâyetine sefer id^p Tuna’y■ geçdi. ^rakula oğlı Kazıklıı la‘în yüze yüz gelmeyüp giceyle dün basgıını idüp zafer bulmayup kaçdı. Gine kendü çerisi helâk oldı. Kendü yalımız kald], İlin vilâyetin koyup Ungurus vilâyetine vardı Ungurus kıralı âhir Kazıklu Voyvoda’yı l ١عل âk itdi. Sultan Muhammed ]^^k vilâyetin tamâm musahhar itdiikden sonra deniz yüzinden gemiler gönderüp kendü dalıı karadan bile varup Midillü cezîresin ve kal،asın feth itdi ve hem tekvurın dahi tutdı aldı geldi. Iflak ile Midillü vilâyetlerindin fethi bir târîhde ki sene-i 866 yılında vâki‘ oldı.

D e f a Kostantiniyye’de karâr idüp Kadırga limanı yanında birgozlar yapdururken ^ o r a vilâyetine Frenk gelüp egirdüp Germe’yi yapdı. Sultan Muhammed dahi vezîri Mahmud ?aâ’yı gönderdi. 01 dahi varınıadı. Âhirü’l-emr Sultan Muhammed kendü hücîım üzerine varınca kâ^r dahi Sultan Muhammed’in geldüğin göricek ârâr idemeyüp kaçdı. Sultan Muhammed’e haber geldi kim kâ^ır kaçdı didiier. Çün böyle oldı. Sultan Muhammed varmayup vez?r Mahmud ?^â’yı gönderdi. Vardı ol vilâyeti gine feth itdi hieretün sene-i 867 yılmc^. D e fa Bosna vilâyetine vardı, Yayça hisarını aldı. Ve nice hisarlar aldı. Kiralını tutdılar kati İtriler. Gümle Bosna vilâyetlerin feth itdi. Kuvac ve Hersek vilâyetleri[n] dahi feth İtriler hicretün sene-i 868 yılmda. Andan gelüp Kostantiniyye’de [79؛'] karâr itdi.

D e fa kıralı mel‘ün gelüp Yayça kal‘asma düşdü. Nice $ngur٧ال zaman egirtdi aldı, zabt itdi. Sultan Muhammed hücCım idüp vardı eğild i . Bu yanadan Ungurus la‘?n hücCım idüp Izvornik’i hisar itdi. Sultan Muhammed Yayça’ya yüriiyiş itdi, alıı^^jup kâfir dahi bu yanadan galebe itdi. Nâçâr olup topları suya buragup gice ile hisarı koyup gitdiler. Sultan Muhammed Sofya’ya çıkup karâr itdi, Etrâf-I âleme™؛’ nâmeler perâkende itdiler. Ve dahi nice çeriler cem‘ idüp Mahmud ?aâ’yı önürdi gönderdi. Ol dahi varnıadın Sultan Muh^n^nıed Sofya’da olurken bir gice Hak celle ve alâ kâfirlere belâlar virdi, ^ürk geldi diyü hisarı kodılar kaçdılar. Şöyle hezimet olup perâkende olup tadıldılar. Gâziler ki anda idi, toyum oldıl^r. Nice kâfiri bulup esîr itdiler hicretün sene-i 869 yılında.

126 A n o n i m

? ٢١٥ إج-ا؛ج ■., âleme G: etrafa âleme T

D ef‘a Kostantiniyye’de karâr idiip sefer itmedi ؟eê-i 870. D ef‘a Arnavud’a sefer itdi. Yuvan آ١ع٢اإ١ ا aiup gazâ-yı ekber olup toyumlıklar oldı, k ٨ .vasfolınmaz n٦ا nda ا١ Arnavud’da Biızürşek^ 3 ,annıda bir hisar yapdı'؟؛؛ adını li-basan kodı, lıicreti'ın sene-i 871 yılında. Def'a êne Arnavııd vilâyetin tamâm feth itdi hicrettin sene-i 872 yılında. Def'a gelüp ا<aran٦an seferin ve Karaman hisarını feth eyledi. Ve Gevele kal‘asın dahi alınış idi hicrettin sene-i 873 yılmda. D e f a iğriboz’a sefer itdi. Sultan Muhammed kurudan, ٧ezأ ri Mahmud Paşa Gelibolı’dan deniz ytizinden gemiler ile cümle leşker^؛؛؛؛ [ve] azeb ile iğriboz’un üzerine irtip hisar itdiler. Azîm [79'’] ceng ©1 1, toplarla, ?es hisarun etrâflann yıkup andan iki yamna hisarun köpriler yapdılar. ا ب işarı ortaya aldılar. Frenk merCın dahi nice kadırgalar tonadıp ve nice pâre kökeler^،^؛؛ ele girdi, amma hisara giremediler. Gemileri karşısında göretururken yiiriiyiş itdilei', hisarı aldılar. Kâfirlerin ciiinleten kırdılardı. £rkek kâfirlerden birini komadılar, kılıçdan geçürdiler. Andan sonra kimi kâ^rleri ol hâli gördiler, kakmak ardınca olup ba^m alup gitdiler. Ahirü'1-eınr cebr ile kal‘^^1 feth itdiler. Vilâyetin tevâbi،iyle zabt itdiler hicretün 87ر،ازق yılında.

D ef‘a Kostantiniyye’de karâr idiip sefer itmediler. Akça kesdürdiler hicretün 87؛ م ا ا yılında. Sultan Muhammed Kostantiniyye’de karâr idüp tururken Uzun Haşan gerisiyle Yusuf'ça Beğ ve £m?r Beğ gelüp Tokat şehrini vurup talân idüp yağmalayup oda urdı. Andan Yusuf'ça Tatar dOnüp Karaman vilâyetine vardı. Andan Sultan Muhamıned’ün 0 غ1ا Karaman pâdişâhı Sultan Mustafa Yusufça Beğ üzerine hücîım idüp buluşup çerisin koyup Yusufâ’yı es?r idüp babası Sultan Muhanımed’e gönderdi. Kostantiniyye şehrine reb?‘ülâhird€ hicretün 877أ ا ت yılında. Sultan Muhammed dahi etrâf-1 âleme nâmeler perâkende idüp Uzun Haşan Tatar ürerine hücüın idüp Kuın-ili leşkerini cem ‘ idüp ve Mora ve S er fve A n a lo h ve Karaman ve Rum ١ Kastanıoııı ve Sinab ve Trabuzaıı le.'ikeri ve A n a lo h ’dan ve R um -ili’nden yigirmi hin azeb ve on bin yeniçeri ve on bin'

'■Metinde "Büzürşik ٥؟

”M e t in d e “ leşker i ؛؛ر؛آ

kökeler G: köyler T ورءآ

875 G : - Tاا■ل876 O ; - T آ ؛ ا

kapu-halkı ve serehordan ve dahi smurdan nice bin leşker cem ت ' ا /ي/رءمأ yetmiş seksen bin âdem iie Uzun Haşan üzerine hurûc i^î. Oğlı Sultan ^ u s ta^ a ve Sultan Bayezid’i bile aldı gitdi. Ve deryâ-yı ummân bigi ieşiêrler [80"] Acem vilâyetine yürüyüp ve Uzun Haşan karşu gelüp l ?le idüp be^lerbeî Has ^ u r a d ’ile bulışup Rum-ili tâiêsi tâkat getüremeyüp Has ^ u r a d ’] koyup târümâr oldılar. Has Murad’ı ©I arada şehîd iddiler. Sonra Sultan Muhammed Uzun Haşan üzerine düşüp ard أ٦ sürüp ir^p Uzun Haşan dahi gayret idüp Sultan Muhammed’e karşu gelüp iki l^şker birbirine kar<şup az?ı^ ceng olup Sultan Mulıammed’ün oğlı Sultan Bayezid ve Sultan Mustafa iki koldan yürüyüp Uzun Haşan üzerine toplar ve tüfenkler ve zemberekler kazâ yeli gibi yağdı. Bu kez ^^tar çerisi topa ve tüfeğe turamayup؛؟ Sultan Muhammed orta göğüsde turup azîm ceng olup Anatolı beğlerbeğisi Davud ?aşa ve Mahnûd Paşa ve Sultan Bâyezid ve Sultan Mustafa dört yanadan yürüyüp andan Uzun Hasan’un oğlı Zeynel’ün b^ş! kesilüp Sultan Muhammed’e getürdiler. Alemi Uzun Hasan’un gözine t^r gösterüp cerrâr ıîsâl leşker Uzun Haşan leşkeri üzerine dü^üp Uzun Haşan gördi kim kendüyi ortaya alurlar. Heınan baş kurtarııağa cehd eyledi. Kaçmağa yüz t اا tه ا . Uzun Haşan leşkeri mukavemet idenıeyüp kaçup târümâr oldı. Sultan Muhammed gitdi, ardınca kova. Uzun Has^n’a hod yetişeıêdiler. Uzun Hasan’un ordusına irüp ordusın yağma İtriler. Turhan Beğ-oğlı Ömer Beğ ve dahi nice beğler ki Has Murad sıngumnda t™hbüslar İdi. Uzun Haşan [80'’] ordusında bulup halâs itdiler. Sultan Muhammed Uzun Haşan ellerini alup andan döndükden sonra dahi fethitkiler ve nice ganimetlerle döndiler. Uzun Haşan smgunı bu âyet؟'؛؟ harfi hisâbmca târih düşmişdür ve: yensureke’llâhu nasren Rebî‘ü ’l-evvel ayınun on tokuzında çihâr-şenbe gün Uzun Haşan münhezin^ oldı. Reb?‘ülevvel ayında sene-i 878 yılında. Uzun Haân yek-şenbe gün ceng itmeği kendüye yom itiiişdi. Zîrâ kim €ihan-^âh Bû Sa‘îd؛؟ , ki Çağatay pâdişâhıdur, çehâr-şenbe gün buluşdı. ٧ ^ illâ ol itdügi yom kendfıye

128 A n o n i m

Gie.se Anonim i, s. ١ 14/1-4.

أ اءا tııramayup G: dönemeyüp T

'؛؛آ Metinde “âyeti”Allah sana şanh bir za <، آ■‘ fer versin". Fetih, 48/3,

/ أ آ ا ة آ ؟ kim C ih an -şâh B û S a ' î d G; Zîrâ kim Cihan-şâh pâdişâhı ve Bû S a i d ٦'

Lığrayııp helâk o ld ı . ه ا kalırdan tasaya düşüp renciü oldı. Ol rene ؛!e helâk oidı.

D ef‘a Sultan Muhammed Kostantiniyye’de karâr ]td!. Beğlerbeği Süleyman Paşa, ki hadmıdıır an] Sikenderiyye ürerine gönderdi. Bunca ceng oldı. ^©plar Sikenderiyye’nün bir tarafuıı yıkdı. içinde bir nice kâfirlerin lıelâk eyledi. ^k]bet alınmayup Sultan Muhammed Kostantiniyye’de vezîri Malımud ?aâ’y: şehîd eyledi, rebîHilevvelün üçünci güninde. Ve bu tarafda gene Süleyman ?aşa Sikenderiyye’yi ahmayup üzerinden göçüp gidüp gelüp Kara-Boğdanîler’ le buluşup ceng idüp İslâm leşkeri dahi za‘îf, S iken^riyye seferini çekmiş ve hem gâyet kış olup soğuk zahmetinden leşker ikamet idenıeyüp şikest vâki‘ oldı, sene-i 879 yılmda dönüp gitdiler.

D ef‘a Sultan Muhammed Kostantiniyye’de karâr id^p vezîri Gedik Ahmed Paşa’yı deniz yüzinden gemilerle gönderüp bunca bin leşkeri ile ve nice [81؛’] bi n؛؛؛؟ azeb ve nice yeniçeri gayrı leşkerle varup Kefe’yi^؛ ve M enküb’i feth idüp ve dahi gayrı kal‘aların ve ellerin ve vilâyetlerin akıp ve Kırını çerisi ve Deşt çerisi gelüp mut؟، olup ol vilâyetler ^ t h oldı,.hicretün sene-i yılında. D e fa Sultan Muhammed Kara-Boğdan’a sefer'idüpetrâf-ı âlemden çeriler cem‘ idüp reb?‘ülevvelün dördünei güninde Kaıa- Boğdan çerisiyle buluşup ceng idüp sonra çerisi münhezim olup leşkeri kırılu^ kendü kaçup Sultan Muhammed Kara-Boğdan vilâyetin ya^nta idüp gelüp Morava üzerinde Ungurus yapdu^ı hisarı feth idüp yakup raınazanun beşinde gelüp Kost^ntiniyye’de karâr eyledi, hicretün sene-i 881 yılmda. Karâr idüp Saray’un çevresinde hisar yapdurdı. Beğlerbeği âdım Süleyman Paşa’yı £yneظahtı’y أ ئ الا gönderüp varımayup râst gelmeyüp ve

٨؛! Beğ kim Mihal-oğlı’dur iflak’dan geçüp Ungurus vilâyetine akın eyleyüp râst gelme^üp hicretün sene-i 882 yılında.

D e f a Sultan Muhammed Sikenderiyye üzerine varup ceng idüp toplar ve tüfekler atılup hisarun bir tarafını yıkup yürüyiş idüp ve hem Iskenderi^ye üzerinde vakt-i zuhurda günün yarısı tutıldı. Ve hem bunca


b in G : nîk T؟ ' ؛ ؛

Kcl'c’y iG ; Kefe’y c T؟ ؛ ؟880 0: 885 Tءئآ ر

”etind^“lynehaht!^'a^ ات

âdemler şehîd oldukdan sonra alınmayııp üzerinden geçiip gidüp üzerinde âdemler koyup havâle yapup âkıbet zebCın olup kendüleri virüp SLiilı i le virdiler, hicretün sene-i 883 yıhnda. □ e ^ a Sultan ^ ال lآ amn٦ed Kostantiniyye’de karâr idüp Mihal-oğlı ^ li Beğ ve Haşan Beğ-oğlı Isa Be^ ve Maikoç-oğlı Balı Beğ ve nice bin akıncıyla Iflak’dan [81'’] geçüp Ungurus vilâyetinden ale’l-gâfilin Ungurus ia‘în leşkeri gelüp ceng idüp Isa Beğ şehîd olup elıi-i İslâm leşkeri vâkı‘aya uğrayup gelüp gidelden berü cumâziyelevvelün üçünci günin'de zelzele vâki‘ old!, hicretün sene-i 884 yıhnda.

D ef‘a Sultan ^ûhammed Kostantiniyye’de karâr idüp vezîri Mesih Paşa’yı deniz yüzinden gemilerle ve ağır leşkerler ile ve azeb ve yeniçerileri gönderüp Rodos kal‘asına düşüp feth olunmayup girü geldi. Ve bu tarafda Gedük ^hm ed Paşa dahi deniz yüzinden gemilerle Frenk vilâyetinde Fulya kal‘asın feth idüp ilin alaldan hicretün sene-i 885 yılında, ^ e ^ a Sultan Muhammed ^n a to l ı ’ya geçüp rebî‘ülevvelün üçünci güninde penç-şenbe gün ikindi vaktinde merrîh sâ‘atinde Gegivize؟^ yanında êkvur çayırı’nda merhûm ve mağfur, sa‘îd ve şehîd Gâzi Sultan Muhammed âhirete naki idüp andan yeniçeri dönüp şehr-i Kostantiniyye’yi yağma ve talân idüp Muhammed Paâ’yı kat! itdiler.

II. BAYEZİD DEVRİ (1481-1512)

Rebî‘ülevvelün on tokuzmda şenbe güninde Sultan Bayezid ibn Muhammed Han tahta cülüs idüp Kostantiniyye’de bir kaç gün karâr idüp karındaşı Cem Sultan üzerine hücîım idüp karındaşı Cem Sultan Karaman’dan hurûc idüp Bursa şehrini alup içinde karâr idüp Sultan Bayezid dahi Kostantiniyye’den denizi geçüp çeriler cem‘ idüp Cem Sultan üzerine hücüm idüp Ahmed Paşa dahi Arnavud’dan gelüp yolda yetişüp Oİ

gün Sultan Bayezid Cem ile berâber turdılar. Yenişehir’de ceng ü kıtâl itkiler. Akıbet Cem Sultan’a şikest vâki‘ olup Cem Sultan kaçup Karaman’a [82•’] varup anda dahi Sultan Bayezid ol vilâyetken çıkarup gelüp Kostantiniyye’de karâr idüp Gedik Ahmed Paşa’yı Karaman’a gönderüp. Gedik Ahmed Karaman’da iken Frenk la‘în gine gelüp Pulya kal‘asın alup bunca müslimanlar esîr olup şikest vâki‘ oldı, hicretün sene-i 886 yılında.

13 0 A n o n i m

٦٦ G eg iv ize : G e b z e y a k ı n ı n d a Ç cıy ır-o va ’da S u lta n ça yırı.

D ef‘a Sultan Bayezid Karaman’a sefer idüp karındaşı Cem Sultan Hicaz’dan gelüp Karaman vilâyetinde Sultan Bayezid ile ceng ii muharebe kılup akıbet Cem Sultan’a şikest vâki‘ ©lup kaçup deniz yüzinden Frengistan vilâyetine gidiip Sultan Bayezid girti gelüp Kostantiniyye’de karâr itdi. Ramazanun evvelinde Edrene’ye gelüp şevval ayınun altıneı güni yek-şenbe gicesinde vezirleri ve ekâbirleri ve a‘yân u eşrafı cem ‘ idüp

gice nısfu’l-leylde sâ‘at-i zühalde ه Sultan Bayezid şarâb meclisin idüp nefs-i Edrene’de ¥eni-saray’da ekâbiri, a ‘yânı l ! l ‘atleyüp bu meclisde merhCım Gedik Ahmed Paşa'yı sene-i 887 yılında şehîd eyledükden sonra Karaman-oğiı Kasım Beğ merhûm muharremün evâsıtında vefât idüp ve Sultan Bayezid Sofya tarafnıa sefer idüp ol aı^lıkda lârâr idüp Anatoil ve Rum-ili ^ r i s i cem‘ olup ^lorava suyı üzerinde olan iki hisarı ve dâyiresin

ayınun evvelinde tamâm olup Sofya’dan €اe ’lev؛ال٧yapdıırdı. C€n٦âz Kostantiniyye’de karâr idüp rebî‘ülevvelün yigirmi bir güninde se- ؟“؟gelüp

؟ ^ ,şenbe gün giceyle şehr-i Edrene tamâm oda yanup helâk oldı. Bit bazarı TahtelkaTa ve Bedesten m ecııü ‘ı yanup harâb oldı. Rebî‘ülâhirün yigirmi altısında şenbe güninde Edrene’de Sultan Bayezid’ün in^âretine bünyâd uruldı. Su kenarında Yeni-saray civârında imâret ve nêdrese ve b?mârhânenün bünyâdı uruldı. Edrene’den ge^üp Kara-Bogdan’a sefer idüp

kal‘asın feth idüp cullâziyelâhirin yigirmi yedi[nci] güninde ^ varup Kili؟çehâr-şenbe gün[i] Ak-kirman’ı t'eth idüp receb ayınun yigirıî [82'’] sinde oi

.889 vilâyeti feth idüp gelüben Edrene’de karâr itdi, hicretün sene-i

çehâr-şenbe gün]![ ؟ Def‘a mâh-ı muharremde sene-i 890 yılında'؛ikindüyle ahşam vaktinde gün tutuldı. ü ç bahşun bir bahşı kakıp Sultan Bayezid Çöke’ye yaylağa çıkup Alışır elçisi gelüp murâdlan ne ise görülüp ve andan Ruli-ili beğlerbeğisi Hadım Al! Paşa Rum-ili çerisiyle ve dahi kapu-halkı ile silihdardan ve sipahiden ve oğlanlarından pâdişâh destıırıyla bile vai'up ve Rum-ili akıncısıyla ve !flak çerisiyle önlerine düşüp Kî'a- Boğdan üzerine varup otuz kırk bin nîkdârı çeri cem‘ olup Kara-Boğdan

g c l i i p G : - T'- ' ؛'٦ bazan Ci: Beytizan اا ت ٦ أ

Kili G; Külli T ؟2؟sefer ayınun yigirmi tokuzunda tj آ ' : ene-i 890 yılında؛؛ mâh-ı muharremde آ ث ؛ '

vilâyetin yağma ve talân idiip ramazanun âhirinde girii Edrene’ye gelüpkarâr 891.أئ؟ itdi, hicrettin sene-i

D ef‘a muharremde sene-i 891, girü Sultan Bayezid halleda’Uâlui saltanata Kostantiniyye[ye] gelüp karâr eyledi, ^ l i Beğ karındaşı ve Malkoç-oğlı Balı Beğ İflak çerisiyle Kara-Boğdan’a varup aknı eyleyi'ıp iki

d ef‘a Allah inayetiyle ve Muhammed m u‘cizâtı berekâtmda râst gelüp ان bî-nihâyet mal u ganâyimie bunea esirler ile gelüp ve bu taraman Arab

ve Özbek ve Temrez ؟2؛؟diyârmdan Mısır sultanı^^^ Kayser’ün ve divitdârı Beğ Mısır ve âm ve Haleb çerisiyle gelüp Adana’yla Tarsus diyârında Arab çerisi cem‘ olup ve bu tarafdan ol yirün sancağı beği Musa Beğ ve pâdişâhun gügeysi êrhad Beğ ve Karaman’un subaşılarından ve timâr erlerinden ügürtleme âdemler seçüp Adananda konuşlardı. Arab gris iy le buluşup Mısır’uı ve Haleb’ün çerisiyle Özbek ve Temrez Beğ ittifâkile hücum idüp Musa Beğ’ün başını êsdiler ve hem Ferhad’ı dahi helâk İtriler.

[83“] Ve anda olanlara şikest vâki‘ olup rebîHilevvelün ibtidâsında, girü Sultan Bayezid eleriyle Anatolı b^ğlerbeğisi Bersek-oğlı A hııed Beğ cümle Anatolı çerisiyle ve Rum çerisin bile koşup ve Rum beğlerbeğisi Hızır Beğ-oğlı Muhaıııêd Beğ bile varup Adana smurında Özbek ve Temrez Beğ ile buluşup azîm ceng ve kıtâl olup Özbek bunları girü gâfil eyleyüp üzerlerine hücCım idüp Anatolı leşkeri münhezim olup Hersek-

oğlum tutup ve nice beğler belürsiz oldı. Şikest vâki‘ oldukdan sonra pes Sultan Bayezid çünkim bu haberi işitdi. Veziri âvud Paşa’yı dört bin yeniçeri ile ve k^pu-halkından nice âdemler ve Rum-ili çerisi ve Anatolı çerisi û ıı- ili beğlerbeğisi Hadım Ali Beğ □elibolı’dan geçüp toplar ve tüfekler dahi nice mübâlağa yaraklarla gelüp Arab di>'ârına teveccüh idüp ve bu yanadan Kara-Boğdan elçisi gelüp sulh [u] musâlaha olup andan

a‘zam leşker ile Arab diyârına varup Arab smurında ^ Davud Paşa؛؟ile bululup dahi Arab üzerine yürtiyüp Arab - Dulkadir-oğlı Alâddevle؛

gerisi Haleb^den yana çekilip içerü gidüp andan □avud Paâ’ya pâdişâlıdan .yine emir geldi kim şiirdi b!-vakt zaman oldı askere destür virsen didi

890 G ^:١^ ^ ١٦١

،Metinde "sıı l tanr‘ ınükeiT أ ث ؛ آ

d iv itd â r ıG ;d iv d â rT2‘؛^"Metinde -Paşa 'y ı ؟ أ ؛ ا

"M e t i n d e " A l â d e v i e آ و ا

DavLid Paşa dahi girii dönü p T iirgııd-oğlı kaçup V a rsa k beğler i g in e sulh idiip bir kaç V arsak beğ i tutup hab$ idiip dahi D avu d Paşa ه ا aradan d önüp g e lü p ç er iy e destur virüp kendi g e iü p V i^ e n â h iy y e s in d e Sultan B a y e z i d ’e buluşdı. Ş ev v a l a yn ıd a g e lü p [83'’] E d ren e ’de karâr itdi.

V e şev v a l ay ın ım ortasında U n gu ru s e lç is i Y a h ş ı-o ğ l ı d im e k le m eşh u r e lç i l i ğ e g e lü p Sultan B a y e z id Y a h ş ı - o ğ lr n ı h ü rm et leyüp âdet ü zer ine kon ıık layup ağır hiPatler v e bu n ca mal birle girü m em le k e t in e g ön d erü p E d r e n e ’den çık up azm idüp S em en d ir e y a n ın a vardukda ol v i lâ y e td e bir gâzi dilâver, ş?r ü ner n iyyet- i g azâ d iyü p m eğ er e v v e l kedûreti o ld u ğ ı seb eb d en ötürü fî-sebîli'U cıh diyü p a le ’ l-gâfıl in Y a h ş ı -o ğ l ı elç i la ‘înün ü zer in e S âm -sü v â r gibi y â R ü stem ü N er îm â n gibi h ü cu m idüp ü zer in e at sa lup t îg - 1 S a m sa m ile y ü z in d e v e başın d a za h m urup ol zahm dan Y a h ş ı -o ğ l ı kâfir helâk old ı . 01 gâzi dahi şeh îd olup şeh âd et m ertebesin buldı, ziMka‘d e ayınun evâs ıtu ıd a v â k i‘ ل ا آ ت ه1ت . sen e- i 891 yıl ında .

Gurre-i m uh arrem d e sen e- i 8 9 2 yıl ın d a Sultan B a y e z id E d r e n e ’de karâr idüp bir kaç ay durdukdan sonra ş a ‘ban ayınun on b eş in d e E d re n e ’den ç ık u p varup ulu bayramı y o ld a e y ie y ü p K o s ta n t in iy y e ’de m ü te m e k k in olup z i ’ lk a ‘den ün an ın d a E d ren e ’de y en i imâretün k on u k lu ğ ı o lu p u len ıâ v e sulehâ^؟ , fukara [vü] ga n î ve bay v e fakîr y o h su l varup pâdişâh un inıâret ' âm u hâs ol konu k lıkd a hâzır olu p imaret dahi ol gü n d eniş ley ü p bîm ârhâne v e bîm ârhânenün ehl-i v e zâ y if i y ir in e k on u lu p pâdişâh karâr idüp sen e- i 8 9 3 z i lh ic c e s in d e E d re n e ’de m ü tem ek k in o lu p b a ‘dehu Sultan B a y e z i d 4 ؟ ؟ halleda'llâlıusalrcıııatalup'’ , K o s ta n t in iy y e ’de karâr idüp etrâf-ı â le m e n â m eler p erâkende idüp R u m - i l i ’nden v e ^ n a t o l ı ’dan a zeb ler c e m “ idüp vez ir i H adım P a şa ’y ı, ki ^ l i B e ğ ’dür, R u m -i l i b eğ lerb e ğ is i lâlil B e ğ v e ^ n ^ to l ı b eğ lerb eğ is i Sinan B e ğ ’ i bile k oşu p A n ato lı ve R ٧ ı٦٦-ili leşkerin i k oşu p v e yen içer i v e kapu-halk ım c ü m le bile akıp v e U n g u ru s e lç i s i g e lü p ol İlinde K o sta n t in iy y e 'd e ٢â d ile şâl١؛ [84‘■] buluşdı. ^ e b i ‘ülâhirün e v v e l in d e şen b e gün vezir i H adım Paşa K o s ta n t in iy y e ’den

ç ık u p den iz i g e ç ü p I'evan o lup Kai'aman v ilâ^ e،in d en girüp Arab diyarında

7İ’lka‘de ayınım evâüitında vâki' oldı G: - r آ ت ت

s u i e h â G ' . - T^-'؟^"Metinde ■'Muhanımed

"Meünde "hailede saltanahıı آ’؟؛■

s’؛؛ e k iz pâre ؛A ta n a ’yı y en i yap up v e T a rsu s ’ ı dahi, andan sonra ^ e d rk€n bil tarafda E d ren e ’deااrااا p]؛i<.al‘aiarm alup anda karâr id

c u m â z iy e ie v v e lü n p e n ç -ş e n b e gün v e g ice s i E sk i-c â ın i‘ ö n in d e M u iıtes ib B aşm a kç ı lar v e Lacılar çarşusı y an u p harâb o l d ı. ؟؛؛؟d ük k â n ın d a tutuşup

D e f a g in e E d re n e ’de receb ayınun ev v e l p e n ç -ş e n b e g iee s i ish a k od düşü p yan u p n ic e z iyân lar o l d ı. ^^؟lan ev ler e© -؛؛؟P aşa M a h a l l e s i ’nde

D e f a y in e receb aynıun y ig irm i dördünde, t e m m u z ayın n un d ördünde c u m ‘a gü n in d e şehr-i E d re n e ’d e $â‘ ika belürüp y ed i yirde y ıld ırıl^ vurdı. V e dahi çeri ler iı^üz A rab diyârına^^^ varup yedi pâre k a f a la r akıp tururken

taam dan g e ç ü p g em ile r im ü z ö n in e g e lü p g e ç m e k ؟4؛A rab leşkeri B ak ra z i s teyü p g e m i halkı anları k o m ay u p c e n g iderken nâgâh kazâ i le bir y il ç ık up

zi birbirine âtup bir n ices i helâk olu p A rab leşkeri andan g e ç ü pا؛eriا!٨٦nع٦g iki ulu suları yü z ü p g eçü p h ü cu m idüp ram azanun sek iz in c i gü n in d e şen b e gün ev v e l c u m ‘a g ü n in d e buluşup, karşudan g e lm e y ü p sa ğ

an lan ta ğ ı td ı. ؟^؟k o lından ev v e l Arab leşkeri Karam an leşkeri üzerine d üşü p V e A n a to l ı ’nun dahi sa ğ k olin d en hücCım idüp A n ato ll ı v e A n ato lı b eğ lerb eğ is i bile ikaıêt id e m e y ü p hem an m ü n h e z i i ı o lu p bağıldılar g itd i le r. H em a n taşra ç ık m ak ard m ca ©İsılar. Ai'ab leşkeri dahi k i l l i ord u y a girüp orduyı y a ğ m a itdiler. Ordıda olan halk dahi henân bu hâli g ö r ic e k alıb ildüklerin i aldılar, hâkisin d ök ü b en kaçdılar. [84'’] A rab leşkeri b izü m leşkerin ardından geld iler . ¥ e n iç e r i dahi önd^ İnaldı. Bu ya n a o lan c e n g e hiç yardum id e ı ıe d i le r , yer in d e turdılar. Bu tarafda K ım - i l i gerisi dahi y ir inde kadîd o lu p turdliar. !îç bu ya n a o lan c e n g e g e lü p yardun^ i tm ed iler.

E vet Arab leşkeri ^ u m - i l l ü ’y e bir aceb âl i t i l i ş , k^rşularına bir n ice karaltu ş ö y l e alay o lu p turdılar. ^ ir n ice d e ve ler ü zerine teb s iler v e sin iler bağladılar. G ü n e ş e karşu c e b e gibi yalap y a lap iderdi. R u m -i l i çeris i anları c eb e lü âd em lerdür diyü ana karşu durup gözetd i ler . Bu tarafda A li ?aâ ile

134 A n o n i m

oci tu tu şup G: urşup T آ - آ آ

"İVletincle ' 'm uhalles incle آ ذ و

olan evlere G: olan lara T ٩؟■

M e tinde -cliyârında" آل ه ،

^4‘B a k ra z G : B a 'ra z T

N'Liziip allar ıy la G: y ü z d ü rü p T

d ü şü p Cj: tu tup T ؛؛■؟١■

ka p u-ha lk ınun atkısı i le ه ا gün ikincili namazHia d eğ in c e n g itciiler. Â k ıb e t A rab leşkeri göreliler kim bunları tağılm adılar. D a h i z iy â d e ü zer in e hücLim i tm eğ e ba^la^ılar. Arab leşkeri dallı dönüp g itm e ğ e banladılar. Varııp su y a d ö k ü lü p g e ç m e ğ e banladılar, ©rdılarına cardılar, ^ ö r d i le r kim anlarun dalıı ordusı ta ğ ı lm ış g itm iş . İki leşker birbirine karı^ıcak k endüler leşkeri sm d ı sanup b aş lan kayıs ı olu p kaça kaça b izü m g e m ile r durduğı d e n iz kenarına cardılar, zîrâ ki andan gayrı y©lları^^ y o ğ idi. G e m id e ©lanlar dahi taşra ç ık u p kaçu p varanları taraş itdiler. Kim ini öldürüp k i l l in i soydılar . A ndan sonra bundan varan Arab leşkeri dahi ©rduların ©1 hâld e görüp bir araya g e lü p dam şd ılar kim n ice idelüm d iyü bikirdeyken bu y a n a bizünı leşker dahi ^ k r itdiler. A li Paşa v e beğ ler gitm es in savab gerd iler , l o p l a r ı v e arabaları her ne ki var ise hep k©dılar gitdiler. KaT anun yarağın g örm ü ş lerd i . K a l‘ayı k oy u p gitdiler. S abâha d eğ in g id e b i ld i ğ i y ire dek gitdiler. [85"] A rab leşkeri sabâha d eğ in at üzerinde turdılar. N â g â h b ize âl iderler d iyü erte sııyı berüye geddiler. C âsûslar saldılar. ^Îdılar çarpdılar ؟ ördiler k im se y o k hisara geldilei", eğ ir tm eğ e m eşg u l oldılar. ^ u ta ra f la bizü m paşa n ıu z ê b e ğ ler v e leşker kaçdılar. K açup giderken V arsak anlara itdügi v â k ı ‘anun v a s i n i A llah bilür. A k ıb e tü ’ l-em r E reğ l i ’y e çıkdıl^r. A n d a bir n iee zanıan karâr itdiler. ?âd işâh d an em r oldı kim Al! Paşa v e n ice b e ğ ler gele ler . P es Al! Paşa dahi b eğ ler le azm !düp K o s ta n t in iy y e ’ye vardılar karâr itdiler. Girü kalan leşkere destûr vird!ler. ^ ü n k i Arab, ^ u m l ı g itd ü g in iş id !eek hisarı eğ ir tm eğ e başladılar. A z ¥^ktde k a l‘ayı aldılar, hicretün sene- i 893.

D e f ‘a ûlt^n B a y e z id K o s ta n t in iy y e ’de kai'âr idüp □ u lk a d ir -o ğ l ı B u d ak B e ğ ’ i Alâüdde^le^^؟ üzerine gönderd i. Rum b eğ lerb e ğ is i l^ızır Paşa- ©ğlı ^ u h a ı ı n ı e d p ^ şa 'y ı ^ u ı ı - i l i çer is iy le bile k©şdı. ٧ h em ^ ih a l -© ğ l ı İskender B e ğ ’e Kayser! sancağ ın virüp bile k©^dı. A lâ d d e v le ’nün üzer!ne hücfım itdiler. H e m a n d em kim A lâ ü d d e v le haberdâr ©İdi. Leşkerinc e m idüp ؛ bunları l ı r ^ u la d ı . A z îm c e n g itdiler. A k ıb e t B u d ak B e ğ karâr id em e y ü p kaçdı. B ile ©lan leşker dahi tağıldılar, kald ılar . M ih al B eğ-© ğlı İskender B e ğ ’ i A lâ ü d d e v le B e ğ ’ i tutup M ıs ır ’a gönderdi. A n dan s©nra hâl b ö y le ©1 1 R um diyârı karış murış ©İdi. A h ir ü ’l-em r A lâ ü d d e v le B e ğ Rum

O S M A N L I K R O N İ G İ 1 . 5 آ

١ ^ yolları G :y i r TMelinde ■■Alâüddevle", ■'Alfıdevlc" biçimlerinde harekelennıi.؛

٢١ ^ Metinde ■■[ ث6ج ’!"

diyarına kasd itdi. Y in e yer ler inde karâr itdiler. Hicretim [85'’] se k iz y ü z toksan dört ^!İ!nda.

D e f a Sultan B a y e z id K o s ta n t in iy y e ’de karâr idiip tLirurken M ısır sultanı leşker gönderiip Ilücûm idüp Karaman s ınurına d eğ in geld i ler . Sultan B a y e z i d ’e e lç i gönderdiler . Sultan B a y e z id dahi e lç iy e mağrûr o lu p karâr idiip turdı. Ç iinkim e lç i K o s ta n t in iy y e ’y e ge ld i . A rab le^keri Karam an v i lâ y e t in e y ü rü yü p hayli y a ğ m a e y le y ü p taraş itdiler. B u tarafda Sultan B a y e z id ’e haber o ld ı . 0 1 dahi R um leşkerin div^ürüp v e kapu-halkı ile g ö ç ü p B e ş ik t a ş ’a kondı. A le m e n â m eler p erâkende itdiler kim leşker c e m ‘ ola . A r a b ’a dahi haber gönderdiler . B u hînde Sultan B a y e z id B e ş ik t a ş ’a ç ık ı ia z d a n bir gün öndin ş a ‘ban ^yı iç inde şehr-i I s lâ m b o l’a, a le ’s-sabâh yil e sü p s â ‘ika-i az؟n o lu p nâgâh G ü n g ö r m e z ’den T o p h a n e ’y e yıld ır ım inüp durdı. İç inde olan k is t le r e ©d to k u ؟ up tutışdı, kile ler [ ! ] h av ay a perrân e y le d i . B ir iki üç m a h alley i basdı. A d e m le r h elâk e y led i , b a ş la r altında kaldılar. B u v â k ı ‘ad^n sonra irtesi Sultan B a y e z id B e ş ik ta ş ’a kondı. C ü m le b eğ ler v e ulular anda hâzır o lu p d an ış ık itdiler. Sultan B a y e z id ’ ! A n a t o l ı ’ya g e ç m e ğ e k o l la d ı la r bî-vaktdür v e h em ol taraf kızl ıkdur dimiler, ة iı٦٦dik! h â ld e leşkere z e v â d e b u lu n m a z Gidiler. B u aralımda Ar^b leşkeri d e döndi gitdi. Sultan B a y e z id dahi y a y la y a ç ıkdı . Y ay la d an E [■؛86] d r e n e ’y e vardı. ©1 taraflar g â y e td e tâ ‘ûn o ld uğ ı seb eb d en bir y irde karâr i^ e ı ı e y ü p İpsa la ’ya vardı. Ol taraflarda hacılar bayramın e y le d i , hicretün se k iz y ü z toksan b eşin d en sonra g e n e £ d r e n e ’y e vardı. E d ren e’d e bir ha^^ karâr itdi. ؛ êııan a zm -i K o sta n t in iy y e e y le d i . Mâh-I m uharrem ün seki^ y ü z toksan Îtı y ıl ın d an sonra se fer ayınun âhirinde êhr-i K o s ta n t in iy y e ’e g e lü p karâr ey le d i , v a ’l lâ h u ا أ /'ءءممأ h i ’s-savâh, t emı آ٦ et آ ه آ .

[s. 125] P e s bu yanadan elç i varup M ısır su ltan ıy la barışup girü A d a n a ’yı v e T r s u s ’ ı v e anlara ıî‘ıte‘a!lik olan hisarları virdiler. Â le m refâh iyet buldı.

Bu tarafsan U n gu ru s B^ği Y a n k o -o ğ l ı kıral v e fâ t idüp S ö y z e -o ğ l ı hücLim idüp Y a n k o - o ğ l ı ’m dutup habs ey led i . K endü y er in e kıral o lu p tahta g e ç d i v e Sultan B a y e z id ’e e lç i gön d erü p barışdi. V e şev v â l ay ınun

1 3 6 A n o n i m

Yayınladiğımız '٢ nüshası ile karşılaştn'maya esas aldığımız G ie se ’nin W |

yazması طاا٢ه da son ^nlnyor. Bundan sonraki kısım Bayezid devri sonuna kadar G ie se ’nin B. W 3, G, M |, L ٧ m e ا٢ا اا٨آ ile devam ettirilmiştir.

e v v e l in d e k uşluk vak tin de B u ru şa şeiırine od d üşüp n ice çarşular v e ٨٦a ا٦ a ه الا e ١' y a n u p iıarâb ه ٧ ا د ا . M ısır sultanı dahi bir ağır e lç i ج ة nه e آ d آ , hicretün sek i^ yüz taksan y e d is in d e idi.

Y in e Sultan B a y e z id İ s tanbul’dan ç ık up g e lü p E drene ya n ın d a k©ndı. B ir n ice gün turdı. A n d an bir ulu ga zâ m vardur d iyü R u m -i l i v e A n a to lı ve ka٢ u-l٦alkı v e akıncılar a z îm asker c e m ‘ idüp ^ n g u r u s v i lâ y e t in e [s. 126] ga zâ -y ı ek ber d iy ü p S o f y a ’y a varup U n g u ru s seferi râst g e lm e y ü p A n ato lı ç e r i s iy le Y a lıy a Paşa, A h m e d B e ğ ’i S o f y a ’da ^ oy u p D a v u d ?a ^ a’y ı ü s k ü p tarafına gön d erd i. K endü R u m -i l i çer is iy le Y a lıy a ?^ şa ö n c e d üşüp M an ast ır ’da asker bir y ere c e m ‘ oldı. A n d an toğrı Y u v a n i l ine vardı. V e d e n iz y ü z in d en dahi g e m ile r g e lü p küffârun kaçacak yerleri v e yolları bağlad ı . K üffâr d^hı sarp yir lere v e tağlar b aşına b e cen e le r o lu p turdılar. Y o llar ı anun gibi d ü şvâr ki ârga s in m ez , ib l is d e ğ e n e k i le y ü r im ez . V e b a ‘zı râvîler, halkı ash âb - 1 U h d û d ’dur dirl^r. Pâdişâhlarına hâyinl^rdür v e bir dürlü dil s ö y le ş ü p harâc v irm ezler . Sarp yir lerde oturup ve b e c e n e a ğ ız lar ınd a turup hayli c e n g ek led iler . K azâ -y ı â sü m ân ! atdukları taşlar v e y ılan dillü harbeler v e ağ aç yayd an atdukları ağılu d em ren lü oklarına b a k m a yu p İslâm leşkerinün bahâdur y iğ it ler i dahi y a y a k o lu p kalkanları ü zer in e y ap ın u p tağlara t ırm aşup h ü cü m ey led i ler . 0 1 din d üşm anlar ın urup ^ılı^dan g eçürü p avratların, oğlanların e^?r itdiler. k ö y le r i n v e zira'atlerin o d a urup yakdılar , harâb ey led iler .

Andan pâdişâh dönüp gelüp Manastır’a bir kaç gün ârâr eyledi. Andan göçdiler. ©I gün fedâ-yi nemed-pîış, kulağı mengûşlu boynı tokalu haydarî şeklinde pâdişâha kasd itmek istedi. Hemandem Mehdi benüm diyü nemedi eğninden atup yalın kılıç elinde pâdişâh üzerine yüridi. Bir kaç gayretsiz çavuşlar var idi. Oninden gidivirüp pâdişâha yakın gelecek vaktin İskender Paşa hâzır bulundı. Hemandem karşudan bozdoğanla atup urdı, depesi üzerine yıkıldı. Andan kılıcil^ pâre pâre eylediler. Andan pâdişâh toğrı £drene’ye geldi, karâr itdi, hicretün sekiz yüz toksan sekizinde idi. Andan Sultan Bayezid gelüp £drene’de karâr eyledi. Bu yunadan Bosna’da Hadım Y a‘kub Ağa dirledi bir sancak beği vardı, الng٧٢u$ vilâyetine a^ın çağırup üç döi't bin mikdârı akıncıyla vardı. Ungurus beğlerbeğisi ه erenء iا Ban kâfir kıi'k bin kâ^rle İslâm çeriîn^ karşu gelüp ceng itdi. Ammâ kâfirler birbiriyle uzlaşmadı. Hak t^‘âlâ İslâm çerisine fursat virdi, kâfire gâlib eyledi. Kâfir leşkeri münhezim olup yüz dönderdi. Derencil Ban diri

^ إ 137 ا آ ه ^ ' إ ^١ ة ^٨ ^

dutuİLip kayd ،ل bendle [s. 127] Sultan Bayezid’e gönderdi. Sultan Bayezid bu fetlıi işidiip şâd o ld ı, hicrettin sekiz yüz tok san to k u zu n d a idi.

^ n d a n sonra Sultan B a y e z id İs tanbul’da âr^r idiip d e v le t irtifâ‘ uıda idi. ^ n d a n sonra Sultan B a y ez id asker c e m ‘ idiip £ y n e b l٦tج ü ا zer in e gitdi ve d e n iz y ü z in d en iki y ü z pâre g e m ile r gön d erü p gitdiler. ه eryة da l؛§ ir'؛d o n a n m a s m a bulışup l ٦ق yl i bâri c e n g itdiler. bordan adlu bir kâfir Burak R e is g e m is in ü n barçasm a çatup v e bir tarafma bir kâfir dahi çatup Burak R e i s ’i aralarına akıp az îm c e n g old ı . Birbirinden a yrılm ayup ahir ûrak R e is g e m is in d e n kâfir g e m is in e neft atdılar. ^ â ؛ ır g em iler i dutuşup ya na y a n a Burak g e m is in e ulamdı, ûtuûp üçi bile y an d ı, helâk o ld ı l ır . Tâ E yn ebahtı y ö r e s in e varınca c e n g old ı . A n d an kâ^ır gem iler! ayrılup !slânr g em iler i £yneb a lt t ı ü zerine varup her biri hisar üzerine toplar yandırdılar. Pâdişâh dahi karadan ir işüp geld i . Çün kâfir gördi ki d e n izd en azîm d o n a n m a v e karadan pâdişâh g e lü p irişdi. ^ e n d ü le r e mededî v e yardım y o k . V e ge l ı^ ek d en üm idlerin kesdiler . A c iz kakıp nâçâr o lu p b e j le r i taşra ç ık u p k al،anun m iftâhın getürüp Sultan B a y e z id ’e te s l îm ey led i ler , hicretün to k u z y ü z b eş in d e v â k i ‘ oldı.

A n d an Sultan B a y e z id g e lü p E d r e n e ’d e kış ladı. ¥ a z o l ıca k y in e R u m -i l i v e A n a to lı çer is iy le v e a ze b le ve d e n iz y ü z in d e n a z îm d o n a n m a y la se fer idüp varup ^ o r a diyârına girüp ^ o t o n k a l‘ası ü zerine düşdi . V e d en izd en g e m ile r dahi iri^üp k a l‘ayı ihâta idüp üzerine toplar ya^dırup v e g e m id e n toplar ve yarak ؟ ıkarup hisara karşu ıêterizler v e toplar kuruldı. h is a r ı d ö g ü p v e h ev â y île r atılup iki cân ib in d en bir ay g ic e g ü n d ü z c e n g old ı . T oplar la hisarun bir yirin y ık u p âhir inâyet-i Hak ir işüp bir ikindü vaktin y ü r iy iş old ı . Pâdişâh dahi ya^ıâ btıûrdı. C ebren v e kahren feth oldı. C e ın î ‘ hoyrâdın ı k ı l l ıd a n ge^ürdiler avratların oğlanların esîr itdiler; bu feth muharrem ay ınun e v v e l in d e v â k i‘ old ı . Pes iç inde c u m ‘a nam azın kıldılar.

A n d an M o îo n ’dan g ö ç ü p ^ o r o n k a l‘ası üzerine ı^t ıtevecc ih oldılar. Ol kon a k d a ki ^ o t o n ile ^ o r o n ı^âbeyninde lôndılar. ^ o n a k d a ^ o r o n ’un m iftâhı karşu ge ld i . Sultan B a ^ e z id ’e t^ s l î ı ı itdiler. 01 dahi m u h arrem ü ’ l- harânuın a y ın d a v â k i ‘ old ı , hicretün tok u z y ü z alt ıs ında old ı , ^ ü n bu k a l‘^lar alınup V e n e d ik [s. 128] kâfiri Isp an ya’dan yardunr akıp yarağ la v e vâfir gencilerle g ek ip M idill i k a l‘asınun üzerine düşdi. T oplar kurup döğdi. Hisarun b eş y ü z arşun ncikdârı yerin i y er le berâber ey led i , ^ l id i l l i ’den feryâd çı g e lü p i‘ lâm ey le d i . İstanbul’dan a le ’t-ta 'cîl g e m i le r d on a d u p azeb

138 A n o n i m

kürekçi yazııp gemilere koyup gönderdiler. Bundan evvel أئ$ n ا٦ u ا ا٦ al آ ا ٧^١٦ : ve av§r!/ virmezlerdi, ©1 vakt zarCırî oldı, yazdılar heman âdet oldı.

Çiin İslâm donanması ^ i d i l l i ^ e müteveccih aldı, gemiler anda varmca ol aralıkda kâtlr on sekiz kerre hisara yiiriyiş itdi ahmadı. Çiin İslâm gemisi ^îdilli’ye yakın vardı, kâfir gemilerine girüp kaldılar. Pes İslâm gencileri Midilli’ye varup ol yıkılan yerleri girii ta‘mîr itdiler. Andan dönüp IstanbuTa geldiler. Andan sonra Venedik beğleri zarurî olup peşkeşler gönderüp barışdılar, hicretün tokuz yüz yedisinde idi.

B u n d a n sonra Sultan B a y e z id se fer itm eyüp n ice zam an İs tan b u l’da karâr idüp huzurda idi. B undan sonra hicretün tه k اا z y ü z on b eş in d e c e m â z i y e ’ lev v e lü n altıncı güni sü lâsâ g ic e s i yatsu naı٦٦a z]n d a٨ sonra İs tanbul'da bir heybetlü a z îm z e lz e le v â k i ‘ old ı . ^ ö y le ki ş e h r in m enâreleri y ık i lu p miller! üzüldi ve m esc id lerü n kubbeleri yarıld ı, n ices i y ire indi. ٧ ev lerün ocakları y ık i lu p divarlar yarılup nices i y ık ıld ı . V e hisarun kuleleri v e bergozlar ı ve bendleri yık ıld ı v e ba‘zı yirler yarıldı. V e n ice nişângâh . binalar ve kârbân-saraylar v e ev ler y ık i lu p n ice â d e i ı l e r divar alt ında kaldı helâk old ı . B aş kayusı o lu p her kişi ev lü ev in d en taşra açu k yerlere kaçdı. ^ a v lu s ı ©lan h av lu s ın a girdi. B â ğ ç e s i olan b â ğ ç e s in e vardı. B a ‘zılar so k a ğ a g id iv ird i , y a ‘nî binâlar altından k^^dılar. 01 g ic e sabâha d eğ in yir hareket itdi. C e m î ‘ halk erk ع١ < dişi ol g ice uyun٦ayup ol ibreti görüp feryâd ey led i ler . K im i tesb îhe , teh lî l le , te v b e v e istiğfâra m e şg u l old ı . A nd an sonra kırk g ü n e d eğ in g ic e v e gü n d ü z s â ‘at s â ‘at tedrîc ile z e lz e le sâkin o l ı ıa d ı . hareket itdi. Çün hâl b ö y le old ı , $ultan B a y ez id etrâf-ı âlenre hü^'ınrler d a ğ ıd u p R u m -i l i ’nden v e A n a to i ı ’dan bennâdan , e ırgaddan sek sen bin n efer serehor çıkarup sürdiler, ge lü p İs tanbul’un kal ası ta ‘n^îrine m üb âşeret itdiler. ¥ i r yir ba^ baş ntu‘t e ı ı e d âd em ler v e n i mârlar lôdılar. V e bu cü m len ü n üzerine y e n i ^ r i ağası ^ u n u s A ğ a ’yı y e n i l e r i i le h a vâ le k oy u p Sultan B a y e z id [s. 129] E d r e n e ’ye g ö ç ü p E d re n e ’de karâr ey led i .

Bundan sonra Anatolı’da êê-ili’nde Kızılkaya dimek ile m a‘rûf yerden Haşan Halîfe dirlerdi ve Şâh Kulı dirlerdi bir ağlı var idi, bir mağara içinde olurdı. Sultan Bayezid’ün ana her yıl altı yedi bin akça sadakası vardı, meğer kızılb^ş imiş. 01 aralıkdan hurûc idüp geldi. Antaliyye’nün bazarı güni bazarın ya اغ١٦ه ve talân eyledi. Kadısını tutup dört pâre idüp asakodı. Etrâfa âdemler gönderüp fursat bizümdür diyü haber eyledi, ^ e kad^r gizlü dindaşları kızılbaş var ise yanma geldiler. On bin nîkdârı âdem

cem ‘ eyledi. Ve Teke-ili’nden^^؛؛ çok halk cem ‘ eyledi. Oi aralıkdan kaikııp Anatolı beğlerbeğisi Karagöz Paşa’nun üzerine vardı. Karagöz Paşa i!e azîm ceng eyledi. Kızılbaş sınur gibi oldı. Anlar ya^maâ meşgul ه1اا ^ gâfll düşicek girü kızılbaş ikdam idiip bnları $ıd]l^r. Karagöz Paşa kaçdı. Ardına düşdiler. Karagöz Paşa’yı tutdıiar. Getiirüp Kütâhiyye’de kal'^ya karإل ıاmerhCımı kazığa urup şehîd eylediler. Sancak beğleri biribiriyle Lizlaşıımayup ] ١أاا ka٧emeآ idemediler. Andan kızılbaş kuvvetleniip ili gııni yıkup çok fesâdlar eylediler. Ve hâşâ êbb-i ^âryâr eylediler. Andan kaikııp Aydın iline gitdiler. 01 aralıkda Sultan Korkud Sultan Bayezid’e ahvâli i‘lâm eyledi. Sultan Bayezid dahi vezirleri Al! Pa^^’ya ve Hersek-oğlı’na hışm eyleyiip, çiin bunlar hurCıc itdi, niçün bana bi l ل٢ا٨إأل€٨؛أ أأ z diyfı itâb eyledi. Ali Paşa’ya en^r idiip tiz var Anatolı’ya geç bunlarun hakkından gel ve illâ senün derlin yiizerin diyicek ol dahi Anatolı^ya geçdi. Sultan Ahıêd’i bile koşdılar. Kapu-halkından yeniçeriden âdem ko^dılar. Pes Al! Paşa An^tolı’ya geçLİp Kızılkaya’ya varup karâr eyledi. Sultan Ahmed dahi oğlıyla Amâsiyye’den kalûp gelüp Ali Paşa ile n^tılâkat oldılar. Bir kaç gün anda eğlendiler. Kızılbaş dahi Karaman tara^na gitdiler. Karaman paşası Haydar Paşa’yla Cündî Kemâl Beğ sancak beğiyle ceng idüp Haydar Paşa’nun ve Kemâl Beğ’ün başın kesüp şehîd eylediler. Andan göçüp Çubuk-ovası’na gitdiler. Ali Paşa’ya haber geldi. Can başına sıçrayup ben! seven binsün dedi ve ata binüp ılgar idüp Çubuk-ovası’na yetişdi. Kızılbaş dahi Osmanlu geldüğin b!l!cek develerin hisar gibi tokat idüp [s. 130] içine girüp yer yer ceng idecek kapular koyup hâzır oldılar.

Bu tara^d^n Al! Paşa katında dahi iki bin m!kdârı k!şi var idi. Anlar dahi on dört gün ılgar ؟ ekm!^ yorgun ve atları durgun. Al! Paşa ayıtdı: Var^luı^ bunlarunla dutuşalum. ¥anında Kara Musa dirlerd! ulıjfeciler kethüdâsı vardı. görmiş kişi idi. Ayıtdı: “Sabreyle ardunnızdan asker gelsün yetişsün. bunlar hod gitıêkden kaldılar. Hele bâr! iki gün sabi'eyle, R m azan-oğlı dahi geliyorur gelsün” d!di. Ramazan-oğlı k!ı٦١düآ d!d!. Anun hod aklı başından gltnı!^ inti^. Henıan cenge başladı. Ceng olup ol aralıkda ol kızılbaş Haşan Halîfe’ye ok tokundı. Helak olup tokat İçinde bir ^gân kopdı. Andan Ali Paşa at salup kızılbaş içine â rd ı . آ€zزا ine yarak üşürdiler, helâk iddiler, ^ün hâl böyle oldı sây!r halk bunı görüp zarüi'î kaçmağa yüz tutdıiar. Andan kızılbaş göçüp Acem sınunna girüp Tebriz’e azm !tdiler.

ا هار A n o n j ١٦٦

“Teke" metinde “Tekiye” yahut "Tekye” okunacak biçimde.

G id erken y o ld a bir kârbâna r ^ geld iler . 01 kârbânı kırııp kum aşın y ağ m alad ılar . M e ğ e r bu kârbân Şâh ]^ n ^ ‘ i!’ n im؛ iş , ûl^r daili êbr?^’e vardılar. Oluları v e reisleri Şâh İ s m a i l ’e se c d e diler. Şâh؛! i s m a ‘ il bulara ayıldı: “ S iz e , kim buyurdı kim b en üm âhiret babam un paşaların v e beğler in kırup ra‘ iyye! in in c id es iz? ” . Bular dahi, Şâh y©lına g a z a idiip ¥ e z i d l e r ’ ! kırduk, hakkından ge ld i ik ” didiler. Y a bu kârbânlarun günâhları n ey d i kim katl i‘âm idüp rızıkların talân itdünüz d iy ic ek , ce v â b v ir m e ğ e kadir olm adılar , ? e s Şâh i sm a ' i l buyurdı. bunlarun askerin yig irn٦!şer v e onar b eğ le r in e l'ıleşdürdiler. A ndan ulularını korıcılar e l in e viriip helâk ey led i ler .

Bundan sonra Sultan êlim Trabzon’dan hurîic idiip gemiye biniip Kefe’ye geçdi. Andan Kım-ili tarafına Kili’ye ve Ak-kirman’a ^ıkdı. Sultan Bayezid bum işidicek !stanbul kadısı Saru Gerzi ve sekbanbaşını nasîhat itmek içiin Sultan Selim’e elîliê gönderdi, ٧ه rdılar ayıtdılar: Sancağa var git, sâyir karında^larun gibi. Biz dahi varıruz diyü arbede itmesünler didiler. Sultan Selim a^ıtdı: “A lid ru n buyruğı değil midıır üç ^ılda dört yılda bir varup sıla itmek. Ben dahi varayın babamı ziy'âl'et id^yin. Andan sonra sancağa gideyin” didi. Muhassal-1 kelâm men‘ idemeyüp elçiler Sultan Bayezid’e geldiler. Sultan Bayezid didi ki: “Semendire’yi ana virdüm. [s. 131] Varsan anda gitsün” . “Sultan Selim yok elbetde babamun yüzin görüp elin öpmeyince gitmezin” didi, hicretün tokuz yüz on yedisinde idi.

A n d a n Sultan S e l im E d r e n e ’y e âkın g e lü p kondı. Sultan B a y e z id dahi E d ren e’den kalkup asker dahi hâzır idi. İs tan b u l’a m ü te v e c c ih oldı. Sultan S e l im dahi ayıtdı: “ E d ren e’den İs tan b u l’a varınca hod d ü şm a n yokdur. Bu beğler i v e askerleri alup ة itm ٤اا dحn garezi budur kim karındaşum Sultan A h ıı ı e d ’ i b ek lem ek d ü r” didi. Ol dahi g ö ç ü p babası ardınca gitdi. ^ o r lı s ın ır ın a g e l ic e k b ab a s ıy la uğrandı. Sultan B a y e ^ id ’ün ay^klarınun d e أ n٦ânı y o ğ idi. A ta b in m e ğ e kudreti y o ğ idi. Araba iç in d e iî. A rabanun örtüsin örtüp H ak t e ‘âlâ hazretine tazarru‘ idüp d u ‘â e y le d i . B ir m ikdâr c e n g oldukdan sonra Sultan S e l i ı ı sınup c e m î ‘ esbâb ın v e h^z?nesin k o y u p kaçdı. K arad en iz kenârm da M e d y e dirlerdi, bir k ö y vardur, anda varup g e m i y e girüp K e f e ’y e vardı. 0 1 kış iç inde y in e g e ı^ iy e binüp ^ u ı^ - i l i ’n e ç ık d ı .

Bu ya na Sultan A h m e d lü e^âbirden b a ‘zı k ile se le r vardı. K ad ı-ask er M ü e y y e d -o ğ l ı v e T â c î-z â d e N iş a n c ı B e ğ v e Y u n u s Paşa bular Sultan A h m e d lü idi. Sultan A h m e d g elür pâdişâh olur diyü p işk eş ler


hâzırlamışlardı. Yeniçeri bu ahvâli tuyup bir gice buniamn evlerin basup ne var ise yağma itdiler. }؛aân Paşa’nun dalıı evin basdıiar. Çok fesâdlar ildiler. Sultan Ahmed’in âdemisi gelmişdi. Şehirden l؛a^^:p kıırtuldı. Andan yeniçeri Sultan Selim’e haber gönderdi. Gelsün biz anı tahta geçüriirüz didiler. Sultan Ahmed dahi Üsküdar’a yaknı Maldepesi’ne gelmiş idi. âba^>yla haberleşiip babası nice bin ^©ri dahi gönderdi. Andan girt'ı dönüp gitdi. Anatolı’nun mukata'âtın ve iskelelerin zabt itmeğe banladı. Sultan Korkud dahi ba‘zı yerleri zabt idüp Sultan Ahmed adalileriyle muharebeye banladılar. Andan Sultan Korkud dahi Gelibolı tarafından geıîye girüp iî üç kişiyle İstanbul’a gelüp yeniçeri odaları kurbmda bir mescide girdi. Sultan âyezi^ işidüp yeniçeri arasından çıkarup şehir içinde bir eve kondurdılar. Andan destur ile gelüp babasınun elin öpüp girü odasına gitdi. Sultan Selim dahi Küçükçekme’ye gelmişdi. Şehre yakın gelicek Sultan Korkud karşu çıkup buluşup at üzerinden merhabâlaşup birbirine tesellî virdiler.

[s. 132] Andan sonia Sultan Selim gelüp şehre girüp Yeni-bağçe’de çayır içinde kondı. Sultan Korkud dahi mekânına v^rdı. Andan yeniçeri cem' olup dîvâna vardılar. On nefer yayabaşı paşalara gönderdiler. Gidiler ki pâdişطةm٦٧z٧٨ oğlı Sultan Selim’dür. Kendüsi ı٦٦arأ z olmışdur. Sefere varmağa kudreti yokdur. Arz idün pâdişâhlığın Sultan Selin^’e virsün elbette dediler. Ana arz itmezsenüz taşra çıkıca^ işini'ız tamâm iderü^. Sultan Selim’i tahta geçürürüz diyü gulüvv itdiler. Paşalar dahi ol on yayabaşılarla içerü pâdişâha bile girüp bularun sözlerin arz itdiler. Pâdişâh ayıtdı: IMiteki ben sağm, beğliğüm ki أ٦ seye v!آ ı٦٦€zi٨ diyicek vezîr-i a‘zam Mustafa Paşa ayıtdı; “Devletlü hünkâr! Tuzunuz etmeğünüz yidük, helâl eylen. Taşra çıkıca^ bizüm işimüz tamâm iderler” dedi. Pâdişâh ayıtdı: “Şin٦d! ben pâdişâhluğum virmeyicek beni gelüp kati iderler mi?” bunlar ayıtdılar: “Yok kati itmezler, ammâ harbe ucıyla kaftanmuzdan çeküp tahtdan aşağa indirirler” diyicek pâdişâh bir nîkdâr fikre varup, andan sonra başın kaldırup pâdişâhluğum oğlum Selin^’e virdüm didi. Andan yeniçeri külliden gülbâng getürüp Sultan êh m ’e gitdiler, hicretün tokuz yüz on sekizinde vâki‘ oldı.

irtesi Sultan B a y e z id h azîne sundukların v e paşaların Sultan S e l i m ’e g ön d e rü p p âdişâh ınuza varun didi. A m m â bana yigirırii gün m ü h le t virsün, Y e n i - b a ğ ç e ’de otursun, ben andan ç ık u p D im e t o k a ’y a vî’up anda oturayın

142 A n o n i m

dedi. Sultan Selim’e arz itdiler. Her ne vakt kendiileri buyurur ؛ê ihtiyar ellerinde dedi, irtesi geliip babasınun elin öpdi. Babası kalkup, “gel oğul şimdi pâdişâh sensin, ben ma‘zûiın, ©tur” dedi. Sultan Selاn٦, hâşâ ben Suitanımun kulıynı. Yüzin görüp murâdunı elin öpmekdi. Tahtun mübârek olsun. Ben kuhna icâzet vir gideyin diîcek, “oğul ben cân u gönülden sana virdüm tahtıımı. Ammâ sana nasîhatmı budur ki nâ-hak yire kاn ٦ة ey اöldürmeyesin” dedi. ©1 dah! kabûl idüp ؟ [kup Yeni-bağçe’ye varup çadırmda karâr itdi. Yarmdası Sultan Selim yeniçeri ağasın ^ ğ ı ru p yeniçeri ağası gelüp di^ân itdi. Bulara dedi kin؟: “ Beni pâdişâhlığa kabûl ider misüz?” . CemîMsi kabûl iderüz diyicek, ayıtdı; “ ا n٦d eger simden bir اkimsenüz nة -n٦a ‘kال l hareket iderse hakkından gelnêğe mâni‘ olur mısuz?” . “Olmazuz” dedilei'. “In^di böyle o l ı ^ k beğliği kabûl iderem” dedi. Andan yarmdası girü dîvân eyledi, [s. 133] Paşalar geldiler. 01 gün bir üsküflü yeniçeriyi bir ağaca asakodı. ٧ ^ bir ulûêeinün boynm urdı. Meğer ol yeniçeri Sultan Ahmed'e varup gelürimiş, câsûslık !derinmiş.

^ ü n pâdi^âhluk Sultan Seiin^’e mukarrer oldı, Sultan Korkud dahi bir kadırgaya binüp M a‘nisa tarafına gitdi. Andan sonra Sultan Bayezid İstanbul’dan ^ıkup □imetoka’y^ gitdi. Sultan Selim Edrene-kapusı’ndan t^şra göndermeğe v^rdı. Arabanun kapusın ^çup Sultan S elill’e nasihat güne çok kelimât eyledi. Andan vedâ‘ idüp gitdi. Hafsa köyi yöresi Sazlu- dere’ye varıcak ecel yetişüp، anda Sultan Bayezid ve؛’ât itd؛, ' aleyhi rahnıeten vâsi'aten. Meyyitin İstanbul’a getürüp imaretinde defn eylediler.

D İ Z İ N *

ağırhil'at, 6 8;- ler , 105, 133 ağır leşkcrler, 130 ağlar, 100

ahdleşmek. 31ahd ü peymân, 27; -olmak, 73; -sımak, 74 A H M E D B E Ğ . 137 AHMED-I CELAYIRI, 49, 50 A H M E D U M U H T A R . 114

ak börk, 18ة k olmak. 110. bk. âsi olmak, baş

kaldırmak ak sakallu beğ, 83, 84 ak sakallu pîr, 8 4 . 1 1 0

. , , ت’،7. ق ت , " . ة ; ، ث.إن-devşürmek, 112; -kesdürmek, 7 6 .8 1 . 127; -kesmek. 39; -1ar. 41; -yığup hazîne etmek, 38

A ^ A K O CA, 17, 18

A k ç a - b o l ı , 6 1 A k ç a - h i s a r . 84

A k ç a - l i m o n , 21 A k d e n i z , 8 7 , و0اد،. akın, 77, 137; -eylemek, 76. 129, 132; -

itmek. 22. 35, 36. 76, 77; -1ar salmak, 6 1 ; -Girmek. 2 8 . 3 5 . 8 4

akıncı. 61. 77, 79, 82. 84, 130, 131. 137;- lar. 6 3 , 7 7 , 1 3 7 ; -salmak. 61

A ^ - k ! r m a n . l 3 ! , l 4 1

aklı ba؟ mân gitmek, 140

A k - s a r a y , 4 l

AA B D U L L A H ibn A B B Â S , 116 A B D U L L A H ibn $ A ‘! d , 117 A B D U L L A H ibn $ A R H A . 116 A B D U L L A H ibn Z E Y D , 116

^ B D U L A Z ^ , 1 1 , 1 2 3 A c e m , 9, 3^, 65 , 94, 140; -memleketi,

9; -vilâyeti, 8. 9, 10, 90, 96, 114, 128 açlıkdan âciz kalmak. 16, 17, II?

açlıl«lan kırılmalı 13 AD, 89. 99; -oğlanları, 89; -oğlı

؟ E D D A D , 101 ad işlemek, 89

ad ya%'^ızlnğı ohTiak, 71 A d a n a , ! 32, 136, bk. Atana adâvet, 43; -bağlaıâk, 30; -etmek, 84

A D E M P E Y G A M B E R , 90, 92, 93, 100 âdemî-zâd, 90 âdenı-oğlanı. 93, 103. 106 adı kalmak, 111

adını kazdurmak, 100 âdil pâdişfıh, 119 a d lü d â d , 19

ad! üinsât' ı ı sahavet. 114 ağsak, 48 ağ çekmek, 88 ağaç kılıç. 15 A ğ a ç - d e n i z i , 64, 65

ه1اا ج ا demrcnlii oklar, 137

ağır elçi, 137

D i z i I I 'e, metinde geçen yer ve şahıs !sili lerinin dışında kalan kimi isimler alınmamıştır.

D İ Z İ N146

؛١٨٠٦ [ ağlamak, 54A 11 a t o l 1,18 . 28. .١^. 46. 54, 59. 66. 70.

?., أ8م8ا,ر ا2,و ١,?^ ,ر(آ.ا .آ.آ.ا هو| , ? ال6م 137, 139. 140. 142 ; -bcğIerbeği si . 134; 138 ,137 ,132 ,125 .80 ب78, ء آ ^ا مما; -leşkeri. 132. 133: -vilâyeti, 78; - yakası. 14

A n a t o l ı ve R u m çerisi, 82 A n a t o l ı v e R ı ı m - i l i çerisi, 13 اAnalollı. 1.34 AN KL'R ,86 . 8 7 ,9 4 A n t a l i y y e . 7 1 . 1 3 9 : -liisaiı. 71 A r a b (Mısır). 52. 54. 94. 135. 136 A r a b | v e | A c e m vilâyeti. I(«)A r a b ^ l i s i . 132;-،l!yârı. 8 9 ,9 0 . 132-

134: -le؛ k^ri. 134-136

, ء ء . , سء, تمح;ئ,',”-م م " ء ,"arbede itilmek. 141arış, 99, 100, bk. ar؛;unARKANO.S HAKİM, 97A ٢١٦ a V 1.3 .127 .84 .82 , 1 ٧ آ (); -vilâyeti.

;:04 , :;ض, ة .تASAFIYA. 103. 104. I07;-Hruıın . 104

a,sakom؛ik, 6 4 ,6 9 . 72 ,9 6 , 139, 143 âsi olmak. 65. 69. 73. 81. bk. baş

ال1سآل،1م 137 ا ؛ أ >ا ا $الاasker. 13. 48. 71. 80. 83. 87. 132. 137.

138. 140. 141 a؟ bişi'ırmek. iileşdiinnek. 19 at, 16, 22, 33. 48. 53, 56, 60, 61. 67. 71.

72. 75. 80. 81. 95. 1(17. 102. 133. 135,140, 141, 142; -çapmak, 53; -depnıck.9, 80; -lanmak. 21 .7 2 , 91. 109; -laı■. 1 3 , 2 1 .2 9 : 4 7 .6 7 .8 3 .9 1 .1 .3 4 .1 4 0 ; - .salmak, 133, l40:-.،;anculanmak, 16: - sinirin çalmak, 62: -s،؛ı-؟ mek, 81

A k ş e h r , . 3 0 , 6 3 , 7 7

A K -T IM U R , 16 âl i t n « k ,4 5 , 1.34. 135. bk.h?le alaca at. 72: -atlu, 12. bk. renkli atlu A L Â E D D İ N . SlII.;rAN (Selçuklu

l ١ا١ k ؛ل mل a٢ı). 4 . 9 , 10. 11 Alam an. 7 9 , 9 أ10أ م

A k A ^ ' l ¥ ¥ £ . 103

al؛ıy. 24. 72. 96. 97. 134; -dan çıkmak. 48: -ına alay virııı^k. 47; -lar bağlamak, 23. 47; -lar düzmek /düzülmek. 47 . 122

âlem! إلةعآ nه ل a آإلا، steا•mek/etmek٠ 1 8 âletler. 105ALİ B E â (Karaman-oğlı). 72 Âl-i A b b a s . 9 ; - î l e r , 9

A L İ B E Ğ (T e m ü n a ş -o ğ lı ı) , 6 7 AL113^^(M alk^ç-©ğ!ı) . 132 ALİ آا11غأا1م)!اغ)(- 129 ! (؛كت ^ ا

âlî düğünler. 30. bk. düğün

ALli^n £ÎÂL!^.I15 âlî kasr. 87; -köşk. 87; -kubbe. 117: -

medrese. 30

Al-i O sm a n . 3. 36. 39; -beğleri ve pâdişâh-zâdeleri. 8

Al.l PAJjA (Çandarii). 39. 4 0 . 4 1 . 56. 57.

ALI 'pA؛jA (CJsman oğlu). 12. 18 Âl-i Selçiik. 9; -tâyil'csi. 9

âlî z iال â آاء € â!١, 121. bk. ziyâretgâh âlimler. 36, bk. ulemâ A LP G Ü N D Ü Z . 12 alp-ercnler. 21 . 81altun. 38. 96. 97. 110. 111; -ile dikme

murassa (kattan). 110; -taslar: 31; - üskül. 31

A ■١١ â s i y y e . 42 . 48 . 56. 59, 63. 140; - beğleri. 48

A M L Â K ؛. I()0; -oğ lan lar ı . ة ؤ

147D İ Z İ N

BALABAN 1>A؟ A. 78 B a l i i h i i n t ı k , 16 B a h ı i - k a p ı ı s ı . 119 baK-ak(kıiıçs؛ıpı). 9،>. 100 BAİ.I B[؛(i(Malkov-(>ğlı). 1^0. 132 balıklılar. 100 B a l ı k c s r . 19 ^ ا الأ , S 3 ; ااأ■- 183-baı\a . 138baı-ı؟ ı ıak. 21. 41. ،12. 57. 61 .6 2 . 63. 74.

?«.88.1^2.1.3^.139 ban؛jdıırnıak. ^1. 74. 103 ba7^ .>1 « 13;-اآا'اآاااأاله ؛ال.أآ ؛؛اأ ; -

kaldurmak. 64. 66. 71. 81 ٠ bk. ؛أ,ا•؛ olmak

başçı. 69; -أل kا■ k 8 ^ . اء١ا baş kesmek. 140:-I kesilmek, 128 başında devleti olmak. 13 başları 1«؛>'!S؛ olmak. 135 a k (,• 1 ١١٦ a ş ؟ا 1 a )!٢ ؛ dirne'de ؟arşı). 134 baınklar. 86. 98 BAY SLINKU R.KBA¥i:؛/.li;) I (Yıldırım). 3. 30. 33-36. 39.

40-46. 48. .îO-52. .54-56. 66. 124 ^ A Y ^ I ^ 1 1 . 8 1 . ! 0 0 . I ( ) 1 , 1 1 6 . 12.5.

128. 130. 132. 133. 135. 136-139. ١١ -

BAYEZID PA؛jA (vezir). 64. 66. 67 BAYINTUR. 8 ba؛'ra ıı . 1 I ; - قااا1اا olmak. 83 bazar, 1 3 9 ; -etmek. 39 bfızirgân. 100, 1 12; -gemisi. 69 b ecen e , 1.37:-ler. 137 bedduTılar etmek, 94 B e d e s l e n (Edirne'de). 131 beج dikmek. 84 B c ğ K a v a ğ ı . 57 1 آاغ ktılları. 64; - oğlanları. 98. 99. 101:-

1er oğlanları. 52 B e غ - b 1؛ / a r ı . 55 beğlerbeğliği. 29

.?ا ، 8.ال4. ؟ اال. 2 ؛ اا ; -çeri , 68: ve t o n İ L i .

9 4A t a n ؛. 134 ؛ . bk. Adana âte.ş-gede. 14 ا; -lei', 114; -êrest. 114 A l - m e y d a n 1.103 A l r a n o s t e k v u r ı . 1 6 av avlamak. 22 a varı/ . 139avralı boş olmak. 42. 51 , ' \ y a s l o n y a . 21A y a s o l y a . 8 7 . 9 9 . I()4. !()(١, 107. 109.

]1 0 .1 1 1 . 114.115, 117.118. 124 A y ؛٠ .s II 1 ا، ğ. 35/\ \ d i n . 47. 75; -eli. 64; -ili. 35. ^3. 64.

7 5 .140 ; -oğlı .42 . 52 A y d ı n ili beği. 35 .١ \ d I n e I k/Aydınctık/Ay'dunctık. 20.

21.1(1^. 107.110. 122;-tağı. 8 7 ; - .abtı؛

AYI)()( I)1. 16؛'A y؛؛u r . ا)9 AY KIJİ İ.IİK/U 'İA. S a/.eb.*7-(^9. 78. 80-82. 85. 127. 129. 1.30.

1 3 1 3 9 - ;beği. 59; -divşiirmek. 67- ;؛؛. 1er. 68. 1 3 3 ; -salmak. 69

. ' \ Z! ; BBI • ( 83 .62 .59 ؛. azcb ile yenileri arasında (ilk) adâvet. 69 a /eb ve alili ،؛■eri. 68

B a■ a l b e k . 45 bi'ıcalmak. 28. 94 b;'ıde.7. 58; -içnıek, 7 hâd-i ak îm .9S : -.sarsar. 98 B a ğ d a d . 9 . , 5 ( ) . 122. 124100 .25 خ؛ااا؛االزا1مآا b« ا١ ş eylemek. 7. 87 A؛! K IA Ğ A . X bakır. 95. 1 0 2 ; -al. 95. 107 B a k r a ? t a ğ 1 . 134

148

B o s n a v e H e r s e k . 79

boynı ا ^?, bk. hayderîboyntn urmak, 143 boz atiular, ^4. bk. gâyib erekle]• bozcioğaıy 137

ا قاا^ا 1ة ط0ج^ا,bölük, 9 2 ; -çeri, 10 börk, 40; -1er. 60B ORK LU CE M USTAFA, 63, 64, 65, 67 buçugar pul, 81 B u ç u k d e p e s i , 81 B u g a s u y ı, 69

B ulgar , 90, 91B URAK r e i s , 138; -gemisi, 138

ة ت ة ت , . . , ء . . . ء41, 4^, 56, 57, 6 1 ,6 2 , 63, 65-68, 71, 130; -halkı, 62; -kavini. 59; -sancağı. 19;-tekvıın . 16. 17

BUZANTIN. 99-102. 114; -oğlanları, 1(3إ b؛آy اا k k ٧bb€ (Ayasol’ya'da), 107. 114 B i i z ü r ş e k , 127

CA'FER-1 GAZİ, 124 câm-ı mey, 58 câın i‘, 3 0 , 35; -1er, 80

ân başına sıçramak, 140 can cehenneme ısmarlamak, 15 cân ü gönüller آ aغ la٨n١ak, 99 canını terk itmek, 6

...salmak, 135

beğlik, 18. 64, 68. 142, 143: -in terk itmek, ]8 .8 1 ; -eylemek, 84; -itmek, 17, 34. 55. 59. 62, 99. 102; -malı. 28

ة؛ ج ء.,اتنةئئB e l h , 8 , 9 ; -vilâyeti, 8 bellüce^âl irler, 21 B enî Uıneyye, 122bennâ (ustabaşı, mimar), 93, 104, 105,

107, 108. 112, 139;-la ' . - ,91 ,93 , 104, 1 0 6 ,1 0 8 ,1 0 9 ; veırgad, 112

berât. 73berdâr eylemek/itmek, 65, 117, 122, 124

B ERSAK (Bursa tekfuru). 17 beşik, 88B e ş i k t a ş , 86, 136 B £ 1 ؟ R E R ] ’A ^ . 116 B e y t ü ’ 1 - M u k a d d e s , 88, 95, 99,

bıçak. 88. 106 B 1 n a r b a ş I s u y I, 62b i d ' a t . 4 l

B i d e v î Ç a r d a k , 62 b?-edebl؛^ itmek. 102

B i u ' c ü k . 10 . 11 . 27 . 30 ; -hâsılı, 12;- tekvurı. 10

bilmeze urmak, 60 bîmârhânc, 35, 113, 131,133

b i r SÖZ! i k i o l m a m a k , 39

B آ t ' b a z a r I (Edirne’ce), 131 B o ğ a z (İstanbul boğazı), 67, 90, 91 B o ج a z - k e s e n h i s a r 1, 85 ^ o l a y ı r , 2 ] . 2 3 ; - y o l ı , 69 B o l ı v i l â y e t i . 17, 18 B o s n a . 35. 90. 99. 100, 1 3 7 ; -kıralı.

ه149 ا ^ ؛ ^

ç e m n i k a 1 ‘ a s 1 . 20, bk. Cembin, Cimbin

Ç EN D ER ELÜ /Ç EN D ER LÜ ^ ^ R ^ HALÎL, 28, 2 9 ,3 8

ç en g ü ç e g â n e , 64 ٢^٢؛ halkı, 4 1 ; -yarağı. 82

çei'ibaşılık. 69 çeşmeler, 11çif، ^،؛r،êk, ?8;- sürdürmek, 28 çifte salmak, 72 Çih. 7 9 .8 2 .9 9 , 1 0 0

Ç i n ü M a ç i n , 87 . 90 , 91

ç o r 1 1 . 14 hisarı, 27; -vilâyeti, 22- ; اÇ ö k c . 1 3 !:-yaylası. 76 Ç u b u k - o v a s ı . 1 4 0 çukadar, 60

Dd؛td direği. ١ 20 DAHHÂK, , 8 ؟DAL (Amlak ،00 جاا.)ا ا ا danışmak, danış ık itmek. 67. 78, 110,

dânişmend, 28, 37, 38. 66; -ler, 31. 3ؤ dâr-ı İslâm, 80 dâr-ı küfr, 5, 26 dârü’l-lslâm, 107 DA VUD PAŞA (vezir, Anat^lı

beğlerbeğisi). 128, 132. 133. 137 Deccâl, 124defter, 38; -in dürmek, 12أ değenek, 137 d e l i BALABA N, 32 demet gibi dökülmek. 23 demür, 43. 83; -kafes, 52; -e gark olmak,

79, 83 deprem, ^k. zelzele DERENCIL B A ^ (Ungurus beği). 137

cebbarlık ve mütekebbirlik. 87 cebe. 134; -İÜ âdemler, !34; -İÜ kâfirler,

CEM kadeh, 58 C E M S U L T A N , 130, 131

ceng âleti, 82 ceng ü kıtal, 82 cerehor, 80 cevahirler, 89 cıda, 81;-la r , 26 cihâd itmek, 16 c ihâdü’l-ekber, 82 C r H A N - Ş Â I I B Û S A Î D , 128 cihetler (maaşlar, ücretler). 41 C i m b i n . 21. bk. Ceınbin cimrilik. 74 C TNGIZHAN 3 ,8 . 9 CING IZ HANİLER, 9 cömerd. 60 cüllâh sakallı, 51cülüs itmek. 85, 130, bk. tahta geçmek Cİ jNDÎ k e m â l BEÖ, 140 cüzâm, 14, 123

çadır. 48, 72, 143Ç ağ a tay , 51, 54; -pâdişâhı, 128

çan. 93;-la ı - ,93 ;-hk la r . ^0 çanak, 49Ç A N D A R LU HALÎL , 27, bk. ÇenderlüçarşLi, 65; -1ar ve mahalleler, 137Çasar, 90, 99çaşnigirbaşı. 66çavuşlar. 119, 137çayırlar. 41

ةق ق ث-;تةآئئ

D İ Z İ Nوا)(

DRAKUL-OGLI KAZIKLI. 84

ciıı'âsı malibûl olmak. 103 d ı r âsi okı nişana iri؟nıek. 80 DULKADİR-OĞLI. 84; -BUDAK

B E Ğ .I35 ;-A L Â D D I؛ VLE. 132

düğün. 58; -eylemek, 77. 125; -çiler. 58; ■

هال kkة n, 68 .5 ةdün basgunı. 29. 35. 126dünyâ kasrı. 112dünyâdan gitmek, 23. 62. I0(),II5 . 116; -

naki ilmek. 89.115 düş . l 1 . 9 0 ; -görmek. II düşelik (gelir). 4 1 .9 7

ا42 وا. ا ^ - ^ ^م^1ه ^ ا هالئDÜZM E MUSTAFA. 66, 68. 69

EBÛ BEKİR SIDDÎK. 115EBÛ £ ٧آل ٧ B- .ENSÂRÎ ا .I 17. 118 .ا 16

EBl'! İSMAK ( ) ة ا . Aحراب A R 1 2 4 ا. E B Û L Ü L Ü . 115 E B Û M Ü S L IM -IM E R V Î. 8 E C E B E Ğ . 20.21ccel gelmek. 120; -c؛ınıı. 58; -celh'ıdı. 58;

-> ağmıırı yağmak. 82; -yeli lmek. 143

:م ة - ء , ن ثطم ت : : : :61 .6 3 , 65. 67-71 .75 . 76. 78. 80-82. 84. 85. 11136 .134- إ. 125. 126. 131 -139. 141; -! ١آ s 2 7 , أ ٨ا ; -kapası. 69; - kanlısı. 143; -lek^nrı. 28

crdalü'i-ulenıâ. 79 efendi. 35

DERZİ SARUCA, 62 dest-i isvbc itmek, 18 D e ş t . 90; -çerisi, 129; -viliiyeti, 46. 90,

develer, 134. 140 devlet erkânı, 50. 73 devletirt il 'â I3 .؛، 8 ; - İ s ؛ i, 73 devletlü hünkâr, 142

D e v l e l l ü v e K a d e m I ü K a b a

devletsüzlik. 74 D I m I ؛ k . 90, bk. Şam dilâvorlik, 30 d i l S ö y l e ş m e k , 137

dilekçi düşürmek. 74 dilekçiler. 38D i m e t o k a . 22. 142. 143; -tekvun. 27D i m n e . 113D i n b o z . 16dindaşlar. 139dîne gelmek. 115dîn-i İslâm. 80direkler, 8 7 .1 0 6 .1 1 !dirhem, 96dîvân. 39. 142; -eyاcı١١ek/ آ tmek, 143; -

ortası. 39 dlvitdâr. 132 D i v r i ğ. 42 donanma, 138 düStlık. 91; -itıêk. 57, 90 dovuycalar. 57doyum olmak. أ3 .3 ١ , bk. toyrım olmak döğe d؛؛ğe öldürmek. 113 dة kn١e, 106 dört kitâb, 4d؛؛r؛ köşelü ak mermer direk

(Aya.sol'ya'da). 106 döşek. 90

D İ Z İ N

eski akça, 39E s k i - c â nı i ■ (Etlirnc'tie). 39. 6 5 . 1 0 .ا

134E s k i - . s a r a y . 118 etmek (ekmek). 142 Evliyr،. 1م؛راEVRENOS BECİ. 22. 27-31. 59. 61). 69; -

( AZI. 27; - oğlan؛ hırı. 66 EVRENOS BEĞ-OĞLI ALI BECİ. 76. 77 EYNE BE،'. SIJBAİJİ (vezir). 56 E y n e b a h t ı . 129.138 E v n c i i o l . i l . 12

Fyom ا"آ11 tutmak. 8()

PATIMA (YıkİMMnt Baye/.id'in kı?.i). 56 l ' .A ZIL B i:(20 ؛FAZLU-LL.-\H.61 l 'AZEU LEAlMkadı). IX fecIâ-yi ııemc،l-pûş. 137 F E R I!A D B r؛Ğ. 132 fery؛Kİ eylemek/itmek. 93. 118. 139 fcryâciçı. 138fcsâd eylemck/itnıck. 65. 1 4 0 ; -lar itmek.

fetlân^kişi. 49letvâ. 31. 39; إ 'i آ n١ek. 65fısk I I 3 ا. أ ؛ اآ ' ا Sآn k r i i n r â s e l . 2 0 . .50ا'1 آ ا. ü 57 ■ا ، ا آ ة أl'il st'treti. 102F i II b e . 28. 63

; ؛■()1اى - آ 71( ؛اال/1.؛■(ثا ا ا آ (؛ ! ^ IIAÎ^' IEI) Bi:(i. 79. 8 0 .8 2

,ا الا ^ ا ن / - ) ( ) ا ' Al.l ) /ا ا. ا آ ا1.'<;:أ ا beği). 7(ا 'ا s؛ 4 0 , (ا١ا١

lime. 64; -itmek. 1 15; ve rcsâti. 102 l lo r i .6 0 .6 9 . 107. 122, 123, 142

EFLÂTUN, kأ؛؛- ;95 .92 i r ،l l 9 2 .! آ٢ El'renk gerisi, 79. bk. Frenk E ğ r i - k a p t ı . 119, 120 ehl-i a،ll. 3; -،Jevlet. 47; -،•?١١. 5; -dîvân.

4 0 ; - ilm. 3 2 ; -Islâm. 80. 82. 83.107.1 16-118-122;-Islâm le؛ keri. 130;- kerâmet. 17: -kerem. 113; -küt'fâr. 1 !7; -külV. 6; -m u 'âm ele ve bâzirsân. 112; - rây. 25; -Rum. 86; -îtem, 3; -؛cIkat. 51;-ve/,rıyif. 133

d irem en kubbe. 91 آمب ا on١a ؛جالاآ n 4 8 . ه ٦آ

117 .114 .100 .79 . [ , 4ة 2 .4 ا4 آام؛-4. ا .133. 136; -koşmak. 42; -ler. 42. 62. 91. 1 4 1 ; - l ik ,4 ( ) .6 1 . l3 3 . 141

elmas, 92. 96 R I ,V / \N B E Ö , 66 آ meع i / .iyi' olmak؛ 110 eniîn, 88, 112 EMİR BF.Ğ, 127 £M [RI-1A ZRETI,68 EMÎR SÜ LEYM AN, 42. 47. 48. 56. 58.

5 9 .6 5 .1 1 0 emîr-i alem. 59 cmıı ؛؛ emâiı içinde olmak. 21 E n ü i i r i / E n g e r ، 4 7 ,4 6 .25 ؛ ٠ 10. enlik ve açItkdan âciz kalmak, 117. bk.

a، l>k E r e g l i . 135 Ermenek-tağı. 10 ERİ ANA BECİ. 47E R -T U Ö R i; i . (Y ı ld ın m Bavcziil oğlu). 5.

E R 1 U G R U L (IÂ Z 1 ,6 . 10 1;R-T11('؛R I j'L ibn Sl'JLEYMAN jÂM؛

^, 5 1 .8 ,1 صد/ r ث1 , i n e a ١١, 9. 42. 46; -beği, 47esbâb. 17. 62. 71. 87. 117. 141; -1ar. 13 es?r. 17.28, 54. 8 3 ,1 1 7 .1 1 8 ,1 2 2 -1 2 4 ,

I2(>. 127. 130. 137. l38 ;-denhfıc almak. 28; -itmek. 13; -ler. 2S. ^(١. 31. 1 1 6 .1 2 5 .1 3 2

35; -leşkeri, 47; - 2, 63 ], ١ ?

ة 12,? 129, 130, .12 ,124 ,123 ,122 ,1211 3 4 ,1 3 5 ,1 3 7 ,1 3 8 ,1 3 9

gemileri birbirine çatmak, 116 gene ال mal, 5, 36, 72 genc-İK.ÂRÛN, 37

::ة ئ ' ,ث ., ء هG e r m i y a n beği

oğlı, ^٠ , 42, 47,,٢!م ٧ م ا م k و ا ‘ «

ا95, 97 ه ة §

göçer-evler, 32 göçmel yörükler, 9 GOK ALP, 5 GÖK ALP ibn ©٥ ٧ ^ , ^ gة mgة k demür, 83 GÖMLI-OĞLI, 69 gönüne ilham gelmek, 14 gönül berkitmek, 6: -girmek, 88 G ö r e c e , 20

gö^ yaşın akıtmak, 94; -yummak, 67 gözden bnrakmak, 112 gulüvv itmek, 142 GUGEYSI KA RACA (Anatolı

beğlerbeğisi), 80 G ü ğ e r c i n l i k , 76 gülbânggetiirmek, 142 gümiş/gümüş, 110. ١ ١ 1; -$agrak, 60

إ,ت:أ1.ء,,ء ةث ئgün-batusı, giin-toğıısı, 63 G Ü N -D 0 Ğ D I .9 GÜNDÜZ, 10 G U NDU Z ALP, 5, 16 güneşe tapmak, 95. 98 G ü n g ö r m e z , 136; -tek^nr, 14

F r e n g i s t a n , 8 6 , 9 0 , 9 1 , 9 6 , 99, 100,:■105 ,04 ا , I17, 122-124; -keşişleri, 100, musâhibleri, mül٦€nd $آط ri ٧^ akılları, 1 0 7 ; -vilayeti, 131

Frenk. 100, 116, 124-127, 130; -gemisi, 8 0 ; -1er, 86; -vilâyeti, 130, bk. Efrenk

F u r a t ı r m a ğ ı , 9

gammaz, 74 ganî olmak, 16 ganîmet, 8 1 ,1 2 8 garâyib direkler, 106 garîb mermerler, 106 garîbler, 10 gayb erenler, 80gâyib erenler. 24, bk. boz atinlar, ricâl-i

gaybgâyibden bir kişi, 109gazâ, 5, 17, 19, 25, 28, 82, 116, 122, 141;

- 02 5 , آ ق ا1ه ; -kutlu olmak, 81; -lar, 9,10, l l , 1 2 2 ; - to n l a r ı , 1 1 6 ;-v â t ,4

gazab, 3 9 ,5 1 ,1 0 2 , 117 ;-a gelmek, 39,48, tmek؛- ;108 ,105 ,88 ,51 , 46, 102; - ehli, 51; -İl pâdişâh (Bayezid I), 55

gazâya bel bağlamak, 80 gazâvet-nâme, 4 gazâ-yıekber, 76, 8 5 ,1 2 7 ,1 3 7 gâzi, 4, 5, 34, 133; -1er, 4, 12, 13, 15, 16,

1 8 ,2 1 ,2 2 , 2 3 ,2 4 , 2 7 , 2 8 .2 9 , 3 1 ,7 6 ,80. 83, 8 4 . 1 2 6 .1^ ؤ6و 1 ; -yan. 5

G E D İK /G E D U K A H M E D PAÂ. 129.

G e g i ٧ i z e (Gebze), 130; -kadısı, 61 G ؤ I i b o 11 , 18, 20, 22, 27, 28, 29, 30.

6 L 68. 69, 79, 1^7. 132, 142; -tekvurı,

gemi, 13, 18, 21, 57, 64, 67, 116. 135,141, 1 4 2 ; -halkı, 134; -ler. 13 ,2 1 ,^3 , 2 4 , 6 1 ,6 9 , 8 0 , 8 6 .1 0 3 ,1 1 6 ,1 1 7 ,1 1 8 ,

١D؛ İ Z İ N

harçlık. 67, 112HA REZM ŞAH, 8HARKIL. 103, 114. 115. 123. 124HA RUNU 'R-REŞID, 123. 124; -târihi.

has kullar. 8 0 .1 2 0 ,1 2 1 HAS M URAD, 128; -sıngunı, 128 HAŞAN AĞA (vezir), 56 HAŞAN ALP, 12 HAŞAN BEG (uç beği), 82 HAŞAN BEĞ-OĞLI İSA BEĞ, 130 H A SA N H A L ÎFE , 139, 140 HAŞAN PAŞA, 142 HATEMI, 56 hâtûn idinmek. 77, 87 havale, 12, 16; -kal'a, أ- ;12 ا l آا٦ ak. 122; -

komak,139; -olmak, 19; -yapmak, 16, 35, 130

havâriyyûnlar, 103 havuzlar, 14

hayderî. 137, bk, boynı tokalu h â y in , 3 9 ; -1er, 137; - o lm a k , 20 , 47 ,

4 8 , 5 9 , 6 0 , 1 2 4 hayme, 40

HAYREDDIN PAŞA (ÇaiKİariı Hayreddin Paşa), 29

h a z în e ,3 l ,5 3 , 101.105, 112, 141;- itmek, 38; -sandukları. 142

hedâyalar, 114 helâ, 88 helâl haram, 32

HERSEK-OĞLI AH M E D BEĞ (Anatolı beğlerbeğisi). 132. 140

hevâyîler atılmak. 138 heybetlü. 139; -kâl'ir. 100 hınzır eti, 32 hışm itmek. 44. 98

HH a b e ş . 9üH a b e ş î , 39, bk. mashara Arab ha b6 □ .itmek. 62- ;؛؛, 59, 69, 113, 133.

68; -olmak. 78 HACI B E K Â Ş-l SULTAN OĞLL 18 HACI İLBEĞİ, 22, 27, 2 9 ,3 0 HACI İVAZ PAŞA, 62 hacılar bayramı. 136 hadem ve haşenı, 65 HADİM ALİ Ê Ğ /P A Ş A (Run>ih

beğlerbeğisi). 77, 8 1 .1 3 1 ,1 3 2 . 133 HADİM S اا ت E ٧ MA N PAŞA

(beğlerbeği) 129, bk. Süleyman Paşa HADİM Y A ‘KUB AĞA (Bosna sancak

beği), 137 H a f s a k ö y i . 1 4 3 H a l e b . 9 , 4 5 , 132;-çeriî, halıça. 48. 49 H Â L ID İbn VELÎD. 45 HALÎFE M ÜSLİM . 122 HALÎL BEĞ (Rumeli beğlerbeğisi), 133 HALİL PAŞA (vezir), 78. 79, 81 halvet kalmak, 77; -e girmek, 88 H a m a , 45hamâm, hamm^m, 14. 1 5 . 5 7 ,7 1 , 9 4 ; -

kiühânı. 108; -1ar. 101 H a m i d . 7 5 ; -il3 0 vilâyeti. 41- ;؛, hamr. 58; -içmek. 36

HAMZA BEĞ ([■îrûz Beğ oğlu). 67. 71.

hançer, 34, 115, 117 handek, 44, 47, 119; -kazmak, 91; -

kazdurmak, 47 harâc. 3 1 ; -almak, 31, 122, 123. 124; -a

kesmek. 8 i . 1 16, 122. 1^3; -virmek, 1 0 .6 3 .1 3 7

harbil ilik, 74 harbeucı. I42;-Ier. 137

İ Z İ N154؛

I - İ

ırgad. 93. 110. 112. 1 3 9 ;- la r .9 l

ıss'ı su (Y alova’da kaplıca). 14 ışıklar. 4î'timâdUı r،deiT)ier.10 ا ibnM Ü L C E M و11 .BRÂVnM؛ BEĞ (K aram an-oğhı). 72. ?4.

İBRAHİM İ*AŞA (vezir). 66. 67. 76 İBRAHİM P E Y G A M B E R و6. Icfızet alm ak, 114; -v li'^^k . 143 iç oğlanı. 38, 39

PEYG AM BER. 96; -ilmi. 95; - şأ؛ki ،•الءا٢ i. 95

f ا l a k . 57. 62, 77. 79. 84, ،)(), 129; - vilâyeti. 77

i I I ؛١ k 1غءآ .Drakul. 63. 75; -çeri.si. 82 آ131. 132; -63 آ1م؛ ; -ili. 63. 64; -vilâyeti.

İn،ıif-oğiı. 4آ أ -çerısi. 46 ifrcn c . 79. bk. Efreiık. Frenk i ü r i b o z . 1 2 7

İki çatal kaba sakal. 51 il açm ak. 61; -1er açm ak. 12

ilei'U gelicek ki،fi. 66 i lg i l e amel itm ek, 31 ilm-i B O K R A T .95ilnı-i itendese, 9(); -hey’et. 95;-kim yâ. 95;

-niicı'ım. 95; -rüyâ. 1 1 İİ^YAN (İs ıd a n oğlu). 114. 123. 124 İİ^YAS PEYG AM BER. 99 1M AM A!Î(1I/.. Ali). 1ؤا İMÂM HAŞAN. 115 İMÂM HÜSEYİN. 115 imân ؛؛etürm ek. 115

H ı t â y ti H o t a n .8 7 ,9 ( ) .9 1

H IZi؛i /B E Ğ -t)G lJ ^ ^ H A M M E (^ BEĞ( R□ صا١ e ة٢ ا ء bجء i 1 3 2 ج؛ي).

HIZIR PA؟ A E1 M؛^()- ^ ! lA M M E ^PA ؟ A (!^ آ ٧٨١ا١ق lآ rفeق!s!). 135

HIZIR PEY G A M B ER , 99 H i c a / . I 3 I hidmctkâv, 65 lîl'atlemek, 63. 131 ،116 . ا ؛ا1اآ:ا ; -e geçm ek. 115; -itm ek. 115 hile. .30, 3 8 .6 1 .6 7 . 1128 .118 .6 إ ; -ler,

Hi nd ü ' s i n d , 87.91H i ٨ d ٧ s t a n , 48, 56; -cleni/,i. 9أhirmen vakti, 21.41hisâb defter bilmek. 38hisar 4 4 . مح1آ ; -eri. 44; -erleri. 35; -balkı.

41. 44. 71. 72; -ândek i.44 ; -itıêk.1 2 .6 2 .7 1 ,7 9 . ه 12127 .123 ,117

hizm et ktı؛ a؛ m kuşanm ak. 91 hocalar. 62hor إ h؛ık?r eylenmek. 80H o r a s a n . 8 ; -vilâyeti. 8horlam ak, 4 2 ,4 4lôrbk 4 2 .5 1 .6 9hoş dııtnıak. 21. 34; -görm ek. 34hoyıfıd. l3 8 ;-k â lır , 84hîıb oğlanlar. 49

95HULEFÂ-I B £ ^ ! a BBA. ؟, 123 htıtê okum ak. 11 hüccet. 38hükm hüküm ؛، et itm ek. 81 hiıkm-i ؛ e r '. 38; -şerî-at. 38 hüner ehli, 113 hünerin izhâr ilmek. 95 hüncr-m end ١^ kâmil üstâcI, 10• hüsniiıe y؛ ık olmak. 87 hüsrcvânî küp. 97

İSM A 'Il. BEĞ (K astam onu Sinop b c ğ i) ا25.

İ s t a n b u l , 13, 1 8 ,5 6 .5 8 ,17 . ا ^و .١ . 5 9 .6 1 .6 7 ,8 6 .1 0 7 .1 1 1 .1 2 4 .1 2 5 . 137-139. 14 1 -1 4 3 :-halkı. 1وت; -ttkvurı. 13 .61 . bk. Kostanliniyyc

s t a ا n ٨ ^ (A ntalya'da yayla). 71 İSTCFAN. 123 istilulâd ( d 8 8 . آ ١ ا istik lâ l-itah t. 81 istim âlet, 21 .31 n itmek. 75،؛sy؛iş görm i؟ ki؛،i. 140İVAZ PAŞA (vezir). 66. 67. bk. HACI

!٧ ٨ ^ PAŞA i / I ؛ أ د i . 7 8 ; -derbendi. 78 İZM IR-OĞLI C O N EY D BEĞ . 66. 67.

İ z n i k . 12. 13. 19, 27, 57, 62, 63. (>4.أ1. 13 -1ا آ 70;ة

i z v o r n i k . 126

ل

K

jîve. 97

K A B U ’L -A IIB Â R .4 5 K a b 1 u c a i m a r e t i (Bursa'da). 62.

bk. Kapluca kabza. 99kaçmağa yüz tutmak. 140kadı. 18. 27. 35. 39. 41. 42. 59. 61. 62.

63. 64. 69. 139. 141: -dikmek. 35; -1ar. 3 8 . .4 1 . 7 4 .40 .9 آ : -ilk. 37. 38. 41

KADI BURHAN. 42 kadı-asker. 27. 28. 59. 63. 65. 79. 141: -

l e ı .3 8

iı^ıret. 19. 30. 35. 36, 63, 65. 113. 131, 133. 143;-leı■, ا ؤ

imtiyaz b٧lı١٦ak, 18 in ,n^ 34, 45،؛’ 46. 110. 11 ١: ٧ İhsan

eylemek, 2 1 ; -lar. 84 in 'âmlar ve va'adlei‘, 104

!1.1ر(3. 107.115 !ءأاin c i le r d iz d ü rn ıe k . 1 !٨ , 1 11 1 ^ آاي e z . . 30. 61 l n o z . 2 8i n - o n i (Karacahisar). I I : - sancağ ı . 17 İ p s a l a . 2 7 . 2 8 . 136

ISA ç e l e b i . 56İSA dini. 9 5 . 1 0 7 ا03م ; -Peygamber. 90.

95: -Peygamber y؛'،renler!. 103 İSA v U M E İÎY E M . 113 I s f a h a n . 96İ s l e n ل أ y a ٢٠ 42. 55. 57. 75 İSI^:ND1YARBE,Ğ. 64 ا S 'ت ] آ ا٦ا YAR- ( آ ن ا لد l. 42. 57. 63. 77 İS I IA ^ Bli('؛ (uçbeği) . 35. 76 İSHAK PAŞA (uv bcği). 77 İ s h a k P a ؛ a M a h a II e s i . 1.4 أ iskele kurmak, I3:-Icr . 142 İSKENDER (Arnavud besi». 82 İSKENDER PAŞA. 137 İS K [;N D E R -IR U M İ.9 0 . 103 ISK1؛^DER-1 ZlJEKARNEYN. 99

İslâm. I I I . I 2 l : . ^ r i s i . 82. 127:-d]ni. 80: -،!onanması. -139; -؛؛emişi, 139; - ^ıîle^^. 138. 139: -le؟keri, 18.^1.

İslâm ؛؛rz kılıâk, 87 15 ■ ؛إا »ا الا م ا:<[!!^ا]':ا<ام

İslama yelmek. 15i s I â ■١٦ b،> I ٠ 13. 27. 61. 86. 112, 125: -

tek^'urı. 122. bk. istan[>ul.

D İ Z İ N156

PÂŞA (Anatoh beğlerbeğisi), 140

K a r a h i s a r , 10, 11,128; -tekvıırı, Io K a r a m a n , 35, 56, 57, 77, 127, 130-

13^, 136, 140; -hisarı. 127; -leşkeri, 134; -pâdişâhı, 127; -paşası, 140; -şâhı, 25 .2 6 ; -vilâyeti. 9, 28, 127, 131, 133,

K A RAM A NÎ TÜRK RÜSTEM. 38 Karamanîler, 35. 74 K a r a m a n l ı , 26, 74, 79; -1ar. 38. 72,

KA RAM A N-OĞ Ll, 41. 55, 57, 62, 63,71, 74. 75, 78, 79, 85; -A ^ l ^ £ ٥ , 73; - İBRÂHIM ^ £ ٥ , 74, 77, 78. 85: - K A $ 1 ^ ^ £ ٥ , 131; -M U H A M M E D ^ £ ٥ , 72

K a r a 90 , 1 آ ٨ اا 1K a r a 56 ؟ أ إ 1 أ ١ ; -vilâyeti. 19. 26. 35 kârbân, 14 l;- la r , 141 kârbân-saray. 63, 94; -,la]•. 101. 139 kâi'îr, 14; -1er. 104; - saraylar ve köşkler.

101karış m unş itmek. 78karış !١١٧٢! ^İmak. 9. 23, 66, ،35kâi'^ler. 15karşu yaka (Rumeli), 21 KA$1^^£^,63K A ^ l ^ ^ £ 1 ^ £ ا (¥!!،^ırım Bayezid

oğlu), 56KASIM PAŞA (Rumeli beğlerbeğisi), 78 kasr, 120K a s t a m o n ı . 4 2 , 5 5 , 122, 125, 127 kavak ağacı, 31 K a v a k D u z 1 a s 1, 23

K A ¥ A ALP. 8kaydın görmek, 34, 54, 62, 71kayık. 14.28Kayseı-, 25, 1 3 2 ; .Rum أ- 89. 123

», . ة7ء ئ ق ئ ة ة ' ة122; -donanması, 138; -gemileri, 138, 139; -gemisi, 13^; -leşêi'i, 29, 30, 137

kâfire avrat, 51 kâfirlerin bayramı, 15 kâfirleri incitmediler, 21, bk, istimâlet kaftan, 110, 111,142 kahpenün eri, 42, 51 kahpe-zen, 54 kahtılık, 117; ve kız l ık 122 kaim-makâm, 11 kal‘a halkı, 44. 72, bk. hisar ehli kalb (ordunun merkezi), 80 kalkanlar, 8 2 ,1 3 7 kâm ilüs tâd , 103, 108 KAÂT^R, 134

KANTUR. 8'9*.91 kanun. 3K a p l u c a , 1 6 , bk. Kablucakapu (İstanbul, h از k٥m ٥؛ merkezi), 28, 29,

kapu-ha'lkı, 48, 78, 128, 131-133, 135- 1 3 ? , ! 4 0

kara canavar. 14KAİÂ HALÎL-OĞLI ALİ PAŞA, 38 KA RA HAN ibn K ^ T L ^ ^ A K A ة A, 8 KARA MIHAL. ^0, 83 KARA MUSA, 140 K A R A M Ü R S E L 18 KARA R U S T E M .2 8

3 , -çerisi, 1^9; -elçisi, 132; -vilâyeti, 46

Kara-Boğdanîler, 129 K a r a - b u r u n , 64

157D İ Z İ N

kıssîs ve batrıklar. 86 iiissîsier, 98 icışlamalc. 46. 5^KIZIL 8

آا8 ^ا طاا ة ه . اkızıl somaki, î 06

kızılbaş, 139. 140 K ؛ z ı l k a > - a , 1 3 9 , 1 4 0 kızlık (kıtlık), 136 K i l i , 1 4 1 ; -kal-ası. 131 K IR M IH A L . 102 kiseler. 136 K © € A DESPOT, 75 KO CA ÎZ IR , 81 K o c a c ı k v i l â y e t i , 82 K o c a - i l i . 1 7 , 1 8

konak, 4 5 ,6 8 ,1 3 8 konuklamak/konukuk, 7. 133 KONUR ALP GAZİ, 17 K o n ı ı r a p a - i l i , 17, 18 K o n u ş . 6 3 : -hisarı, 63 K o n y a , 5, 6. 9. 1 1 ,4 1 ,6 3 ; -halkı. 41; -

ova$ı, 63 K o 125 ا^ أام م korı^ı l141 .■‘؟؛K o r o n , Î38; -ka ras ı . 138 K o s - ü . 8 2 .3 4 ,33 ؛, , bk. Kös-ova KOSTAKTIN, 95, 103, 104, 105, 107,

114, 116. 117, 122, 124, 125 K o s t a n t i n beğlerinün şeceresi:

Kanattır ibn ilyan ibn ؛ larkıl ibn Istefan ibn Mihail ibn Kostatin ibn Yorgi ibn Iâıkıl ibn ilyan ibn Ko$tantin ibn Kir Mihal ibn Terenclefil ibn İlyan ibn istefan ibn Mihail ibn Kanatur ibn ûzan tin ibn Yanko ibn Madyan ibn Amlâk ibn İrem ibn İvaz ibn S â m ib n N û h , 124

K o s t a n t i n tekvurı. 116, 122. 123

K a y s e r i , 4 1 ,1 0 3 ; -sancağı, 135 K A Y T U ^ , ^K a y n r ı m y o İl , 42 kazanlar, 14k a ^ - ^ ı âsiımânî. 93, 137 kazâ-yı miıbrem. 98 kazığa lirmak. 140 kazıklar kakmak, ؛10 KAZIKLA ٧ه Y ٧ ٠ D ٨ , 126 kebe. 31

117 . .11م -ء11 آ0ا ء9ا ث“'،ةن ث آ أ ,118; -1ar, 115 ,101 .103 .8 0 , 8 2 .9 7 ئ.

kemerler, 14. 15 kerameti zة hآ أ olmak, 68

kerem ehli, 113 kerkes, 92; -1er, 92 K e s t e l tekvurı, 16

ة إ ت ث ; ي آ ت ' ; ة , , , : - , ء م , .9 7 -1 0 0 ,1 0 7 ,1 0 8

kethüda, 63; -İlk, 74. ayrıca bk. mahalle ve ulCıt'eciler

kılıç. 5, 6. 15. 25. 26, 43, 99, 100. 101; - çekmek. 29. 37, 45; -koymak, 24. 83.119: -kuşatıâk. 68; -1ar. 116; -urıâk. 13.17. 3 0 .6 8 .1 1 7

kılıcına y e i ı olmak. 26 kılıçdan geçirıêk. 117. 123. 124. 127.

'-١١١ 100K ı p ç a k , 90, 91K 1 r a t o V a ve ma'denleri, 35kırgunlar. 83kırılan asker. 83K ı r ı m ç c r i s i , 129K ı r n a . 9 0K ı r ş e h r . 55 ,6 3Ktsasü 'l-Enhiyâ, 89

158;اه

kuşluk vakti, 37ا

kuyruklıy ılduz. 76, 125 kuyular kazm ak. 44 küll’â rçe ris i, 117 külhan. 1^^ küm ler, 110 kürekçi, 139 Kürt, 4 5 ,5 4 :- le r , 42

L a c ı l a r ç a r ş u s ı (Edirne'de), 134 lağım. 44; -a el urmak. 44; -urm ak. 44 lağm ıcılar. 44lağım lar. 62; -kazdurm ak, 6^

LALA ŞÂHİn ! 29, 30, 31, ^k. Şâhin Lala

Lâtin, 79, ^2, 9 0 .9 9 , س1 L a z . 33; -ili, 61, 75. 76. 125; -vilâyeti,

LÂ Z-OĞLl. 3 4 .6 1 .7 8 ,8 4 LÂZ-OĞLI DESPOT. 78, 84 leng; -Tim ür, 42 leşker dirm ek, 70 levh. 9 2 ,9 6 ; - le r ,9 2 Lih, 9 9 ,1 0 0 ; - tâ y ife s i,8 2 ,9 0 l i ı ^ n , limon, 21 livâta itmek, 32 LOKM AN H E K ÎM ,96

L U T P E Y G A M B E R ,9 8

Mm a'm ür itmek, 16, 63. 99-104, 125; -

kılm ak. 8; -olm ak. 63. 93. 115 m a‘mûrlık. 125

K o s t a n t i n i y y e (İstanbul), 8. 35. 40, 56, 85, 86, 90, 91, 95, 96, 99-105, 116, 1 1 7 ,1 1 ^ -1 2 7 ,1 2 9 -1 3 3 ,1 3 5 ,1 3 6

koyun bigi boğazlam ak, 67 k o y u n la r , 9 7 , 110

köftehor, 51 kökeler, 127 K ö p r i h i s a r , l I . I 2 k a r i l e r , 127

İCO R ŞA İIM ELIK , 59 ,61 körliğe urm ak, 59 K Ö SE M IH A L , 16 kösler ve tahıllar çalınm ak, 47 K ö s - o v a , 3 3 , b k . Kos-ova köşk. 87, 88, 89, 106, 110, 120; -ler, 101,

107 kötürüm , 48kubbe, 92, 9 6 ,9 8 . 104, 105, 114, 115;-

«س أم. ة ة أ ت م آ م م ' , ي م م .K u d ü s . 107 Ki"■» ١١٩ K û h - I E l b ü r z . 87 K û h - ı K a f , 8 7 , 106

ق ت: ي: ق ء, ,kullık şartı, 91kum aş. 38, 1 4 1 ;-lar, 57kum kum a, 96kurkuşak lu lar. 120Kur 3 6 .9 2 ,4 ؛٣٠ kurbağa, 60; -pişürıêk, 60kurban (koyun ve sığır kurban etmek).

>؛ااkurşun dökm ek. 110

‘ku"r? ’h ASAN,7،KURTU BÎ. 124

1 5 9D İ Z İ N

IVled â y i n . 114meded, 26; -Ç İ , 138; -göndermek. 24 M e d î n e . 9 l . l l 5 M e d î n e t i i ' l - K a h r . 8 5 . 1 2 2 . b k .

Galaiamedrese. 35. 96, 1- ,erا 13. 131; 18. 3? i v i e d y e . 1 4 1 MEHDİ, 13? i \ 4 e k k e , 4 5 , 9 1 , 1 1 8 me k ا٥ط d ؛ل iki akça resm (almak), 41 memleê؛-i Loristan, 96 menâreler, 8 0 ,9 3 .1 3 9 nıenâsıb, 35 M e n k ü b , l 2 9 M e n t e ş e , 75; -leşkeri, 47 M E N T E ŞE -O G L I.42 . 47, 52 menzil, 36, 96 mer^-i garîb, 108 mcrhabâlaşmak, 142 M e r i ç , 2 2 . 27;-suyı , 28 mermer, 87, 106, 108, 109; -direk, 119; -

direkler, 106, 107, 110; -düzmek san‘atı. 106

mermer ma'deni, 87 m o rr îh sâ 'a t i ,9 3 , 130 M E R V A N İb n HAKEM, 123 M esâbih .yerhi. 124mescid. 18. 35. 142; -icr, 80, 82, 123, 139 M e s c i d - i A k s â , 89 MESİH PAŞA (vezir). 130 M e s Uı r a , 75meşveret. 46; -itmek. 18. 46. 89, bk,

tan!şmak melerizler ve toplar kurulmak. 138 M E ^ ^ ^ A CELA LEDD IN , 9 MEVL..'\NA HAYDAR (dânişmend). 65 MEVL.ANA HUSREV (kadı-asker). 79 M E V L A N A Y IG E N .3 2 m e /, ؛١ r - ■ آ ’ ü r k. 9 V1EZ IDB 1 |C} . 77 M E Z I D - 0 ( ؛ LI M E Z I D B E G . 77

M a - n i s a , M a ' n i . s s a , 6 4 . 79. 81.84. 143

ma'zûl. 143 M A DYA N, 100

^ ؛٤ ^ r i b , 86, 87, 86, 95, 97; ve Süryan dili. 100

M a ğ r i b v i l â y e t i, 95 M a ğ r i b - z e m î n , 8 9 , 90, 91, 95, 96,

100; -vilâyeti, 90 mağrur olmak, 29. 44, 46. 75, ^0, 136 n٦a جاأل آ lاk, 45; - i t^^k , 42 nrahalle, 74, 136: - k e t 7 4 . ؛ ظ؛ه ا٦اا ; -ler.

137; -kurup mescid yapmak (İstanbul'da). 35

mahbûb oğlanlar. 38 mahbîıs, !28 M A H M U D B E Ğ . 78 M A H M U D PAŞA (vezir), 126-129 makâm-ı D î n â g û h , 96 mal. 4, 6, 14, 17, ^8, 30, 36, 38, 46, 52,

6 2 ,7 1 ,8 7 ,9 7 .1 0 4 - 1 0 7 ,1 1 0 ,1 1 1 ,1 1 2 , 123, 133; u ganâyim, 132; ٧ gene, 6, 65; u mülkler. 74; u rızk, 74. 113

ث : ة ة ة ء » , . „ . -ganîiTiet, 77; -harâc. 105

M A LK O Ç BEĞ. 44. 45 mallar, 45, 86, 110 M a n a s t ١٢. 33. 137 mansıb. 36. 38. 65; -dan düşürmek, 59; -

lar, 69

mashara, 40, 79; -Arab, 39, 40 maskaralığa almak, 15 M a t a r a , 6 1 .7 9 ■ meclis kurup sohbet itmek, 5 1 M e c n اا' n - '! ' a p a ğ y a z ı s ı . 45 meç. 100

D i z i i160

M U H A M M E D MUSTAFA. ا .0^ M u h t e s i h d ü k k â n I (Edirne'de),

134nıuhlesibler, 74 mııkata'âl. 142

MURAD [I, 63. 64. 66, 68-7İ.73 . 75. 76.78 -81 ,83 84. 85. I ! 2 , İ 2 4

MUSA BEG (sancak beği). 132 MUSA ÇELEBİ, 56-63, 65, 68 MUSA PEYG AM BER, 96 mu.sâhib. 31 .3 8M U STAFA (11. Murad’ın kardeşi). 70.71 M U STA FA (D iizm e). 67. 69 M U S T A F A Ç E L E B İ (Y ı ld ır ım

Bayezid ^ 7 0 .4 8 .47 . جاارا M USTAFA ç e l e b i , 70 M U ST A F/\ ? A ^ A (vezir-i a'zanı). 142 ınuştucı. 14M u ا اا r ٨ I. 9 ا : -vilâyeti. ١ 7 mübalâğa düğünler. 77. -mal. 3 I, 36 mücellâ mermer, 108 MÜEYYED-OĞLI (kadı-askcr). 141 mühendis, 104, 108 mühr urmak, 56 ınülâzemel, 38 münâdiler, 81müneccimler, 93; -kavli, 93 mürid. 64müsellem, 67; -1er, 67 MÜSLİM. 122 müslinıân olmak. 19; -İlk, 79 mülekebbirlik. 87

Nnacak. 40; -iar. 40nakz-ı ahd iblıs işidir. 73nâme. 42; -1er. 82. 85. 9 L 126, 127. 133.

9?' 135 .132 .103 .96 ,91 اا çerisi-;م-ااذ . 45;-

elçisi. 13 ا ; - s اا lا a 1 3 7 .136 .132 .42 أ. ا ; -sultan) çerisi. 45

mi'mâr. 1 12. 139 ; -1ar. 139. bk. bennâ

M i d i İ l i / M i d i 11ü, 138, 139;- cez?res126 ;؛. -kal ' ası . 138

miltâl^, 138 .MIÂIL, 122, 123 M l^ A L , 62

MII I A l -O Ğ L İA L I 8 إ. 130 ت أ أ -اا ) د -ااة ا ا11ه ' BAI-I^l BFĞ. 61

MIHAL-OÖLI أ S 'ا Fأ مخ٥ FR BFĞ. 135 M11-1A1,-GGLI M U H A M M E D BEG. 59.

mihrâb. 106. 107mil. 97. 98. 102, 107; -ler. 93, 94, 103.

M ا U H A M M E D BEĞ, 63 M lR Ç E (E n a k b e ğ i ) . 57 M i s i n i k a l ٦١ s 1,27 IMoğol. 9(); -snitanları. 3 N' l o r a . 3 5 . 8 1 . 1 2 5 . 127;-di\ 'ân. 138;-

vilfıyeti, 125. 126; -vilâyetleri, 81 M o r a V a . 1 2 9 ; -suy 1.131 M o s k o s , 90 ı\4 o s k o v . 91. 99. 100 ،138 . ، ا أاأ ال) ; -kal‘ası. 138 ıın'al^bir. II .^Û’AYIYE, 116

42 آ1ه1ه'ام اا؛1ة آ آ11 ا١اا, .A M M £ ٥ 1. 47. 48. 56. 59-66. 68.

M U -i\4MED II. 76. 77. 79, 81. 82. 84،؛/i'؛121 .118 .116 . □ [ - و ي ا واار0ا ا ) إ ألإ ث ,

M U H A M M E D dîni, 18

161D İ Z İ N

Osman beğleri, .٩ÔSMAN Çl-:i.Eni (■ .1أ آ - امح! ' bcği), 71 OSM AN Ga\ZI. 6. 8-12, !(٦. 36. 125 OSM AN ilin AFFAN. 115 O sm an lu , 6 3 .7 1 ,7 2 . 7 ^ 7 6 . 79. ١٠١

öÖ G T E Y H A N .9olciizler. 85ÖM ER(lıalife) . 56ÖM ER BEĞ (Turlıan Beğ-oğlu). l28ÖM ER ١١ ABDÜLAZÎZ, 122O M E R İl ı ı ıA B D U L M E L lK . 123ÖM ER رآ؛إل ^ A ^ ? A B , ا ر ^Ö M E R ib n Ü M E Y Y E . 45ömür Sağın soldurmak. 58öm.ürgeçLİrmel<.97öıtii. 141öte yaka (Rumeli tarafı). 20. 2 1 Özbek . 132özüni bilmeyene bildirmek, 75

p

pâdişâh destûrı. 131 pâdişâh kulı ١ pâdişâh kul-(,)^İ!. I 12 pâdişâhlar kapus!. 112 ^âdişâhl>k. 11. 48. 62. 73. 142. 143; -

itmek. 110 pâdişilhun halkı. 91 pâdi şf ı hü’l - i s l âm124 . ا أ آ أ ا اا!^؛1أ ' أ ' ا - ا آ آ pâdişâiı-zâdeier. 8ر(ا

PAŞA YIĞILI 35

peşkeşler/pîşkcşler. □ 9 . 141: ¥ •اaأ m ٨اوع٦ا ar. 57

peygamberlik. 8 6 .115 peyken okl. 26

nasfıra, 1 1 5 ; -،ailesi, 123nasîhat. 1 4 3 ; -gûp.e. 1 4 3 ; -itmek. 141naz.ar itmek. 92nedîm. 63;- lik . 39ا أ ء آا -أ ا âm. 8(). 82îiefs-i Edrene, 131

؛١٥.(( 138

nevrûz giini, 98; -günleri. 1()2 nidâ kılmak. 81N i g e b o I 1. 35. 79. 82; -çerisi. 79; -

sancağı- 79 N i ğ d e , 4 1 .6 3 ı ıikâhitmck, 87, 103 N i ş â d e . 78 niyyet-ı gazâ. 133N1",؟I4 PEYGAMBER, 8. 98; -tûfam; -ün

gemisi t؛ıhtası, 107 n OŞİREV /\N . 56. 114

O

ocak söyündürmek. 52 od düşmek. 134. 137; -a gark eylemek.

122; -a tapmak. 95; -urmak, 27. 46, 59. 62. 78. 83. 127. 137; -a yanmak. 81. 1 3 1 ; - y a k ! i a k . ^ ] . ] 0 2

(>dı siiyünmek- 114oğ!anl؛ır. 28. 57. 63; -devşinnek. 28. bk.

hüb. mahbüb oğlanlar Oğuz. 5; -trıyil'esi. 8, 9ok, 117. ؛٠ )O k ا u ğ. 63ok oğlancukiar. 52; -ca ■)؛؛ ،)ğlanlar, 53 ordı (ordu) yeri. 72 ordıı,68 . 117. 128. 134. 135;-lar. !35 ORHAN GÂZI, 11, 12, 16. 17, 18. 19,

2 2 .2 -4 .3 6 .1 2 4 orta göğüs (savaş düzeninde merkez). 128 O R U Ç B E Ğ (Tenuiı- taş-og lu) , 67 OSM AN (halil'e). 116

D İ Z İ N162

Rumîler, 9R u m - i l i , 20, 21 ,2 9 , 46, 54. 56, 57, 59-

6 3 , 6 9 ,7 3 , 7 5 , 125-127, 133, 137, 13^, 141; -akıncısı. 131; -beğleri, 61, 69; - çeri.si, 30, 77 .131 . 132. 134, 135, 137; -leşkeri, 127. 133 ;-taifesi. 128; ve Anatolı çerisi. 78

ة ء.أ ةق تR^ı ^- i l l ،134 ,0 ^ ,6 9 .67 le^. 60- ;؛. Rumlı, 135 R Ü S T E M .73RÜSTEM ü NERÎM Â N, 133 riisvây eylemek. 68 rüsvâylık itmek, 118

sâ ‘at-i Z ü h a l , 131 sa؟ ı^ sakalın yolmak, 118 .sadaka. 1 3 9 ; -itmek, 110 sağar ٧ mey, 58 sagrak süi'mek, 51 sal, 20, 21; -düzmek, 20, 21 SALİH PEYG AM BER, 98 SA L S A L (D al 100 . ه1ارا ة saltanat. 7, 89, 102; -sül'mek. 89; ve

evket, 10؟saltanatdan fet^ât itmek (Murad II), 79

S a m s u n , 63 SÂM-süvâr, 133 san ‘at, 106s«ncak, 40; -açmak. 64; -beği, 32. 69,

137. 140; -çözmek, 23, 47; -1ar. 84; - virmek, 63

S a r a y (Topkapı sarayı), 129 S a r h a n , 7 5 ; - beî. 35; -leşkeri, 47; -

52 ,^4 , ه1ا غ . bk. Sartıhan sarhoş. 15. 2 9 ; -kâfir, 15

p i r û z e n , 96 P r e v â d i , 6 1 , 7 9 Pııhtunn؛ısr, 90 PLIİ.36, 37P u l y a k a l ■as 1.130 ptısrı, 24; -ya girmek. 13, 68 put, 88. 89, 98; -a tapmak. 88, 89, 95;

laı-, 1 14

râhibler, 107 R AHM ÂNCıÂZI. 17 raht u büngâh, 26, 72 RAM AZAN-OGLİ. 140 râvî. 11,99, 104. 117; -16 ^ , 2 4 . 2 9 .23 ,ماء

1 1 0 .1 2 4 ,1 3 ? rehîn, 3 56 . ا remil ilmi, 49 reng؟n hrller. 110 rengîn mermerler. 87. 106, 110. bk.

mermer renkli atlu, 12, bk. alaca atlu ]■esm, 41 rızıklar. 141 r l ‘§yet eylemek. 59

rlc؛؛ıl'-؛ gayb, ^6. bk, boz atlılar, gayb erenler

R o d o s . 116; -ka fas ı , 130rııb’-ı ıêskünrın beğleri ve pâdişâhları.

ruhban, 95; -lar, 86, 97, 98. 99, 108 RUKIYE. 9 5 .9 6 , 97 R u m . 10. 25..43. 46. ة. 100, 125, 6127 ;

-beğleri. 59; -çerisi. 48. 7 8 .1 3 2 ; - deryâsı. 103; -diyârı, 135; -leşkeri, I36;-Ruın muhâsibleri ve mühendisleri veâkılları, 107;-tâyifesi. 116;- tevâr!hleıi. 1 2 4 ; -vilâyeti, 9, 1 0 ,9 5 ,9 7

Rum-elli’nün kalplığı, 78

İ 6 3

S i m a v u n a kadısı ه ة غ ,اا ^: - BEDREDDIN. 59; -ŞEYH BEDREDDIN. 63, 64, 65

ثال إ : ت آ , ت ة ء ( . » , ء , , , ء , ,$ ٨^١ ^ BEĞ (Anatoh beğlerbeğisi). 133 SINAN PAŞA (beğlerbeği), 76 siniler, 134S i n o b , 1 2 5 , b k . Sinab sipâh, 33, 66 sipâhi,38 , 131;-ler, 125

, . س« م ةم ; ؛ : أ : أ

S i v r i h i s a r . 55, 62, 63 siyâset, 19; -eylemek, 39 sofiler, 64, 65

S o f y a , 6 1 ,7 7 , 78, 82, 126, 131, 137;- sancağı, 73

S O Ğ A N Ç A K A Ğ A , 8 soğuk zahmeti, 129 sohbet ve i؟ret, 36 SOKRAT, 95 solaklar, 40 somaki direkler, 106 somaki mermer, 87 somaki mermer ma'deni, 87 son peîman[lık] fayda etmez, 57 sonunu î^ f'ikr etmemek, 38 S ö ğ ü d i 1 i, 6 S ö ğ ü t ç ü k , 17 SOYZE-OGLI, 136 söz evveline gelmek, 90, 93, 101,114, sözine i 't imâd itmek, 118 söz geçirmek, 36; -Ü geçmek, 40 subayı, 62, 69; -lar, 74, 132; -İlk. 11 sulh [٧١ ıûsâlaha olmak, 132 sulh itmek, 6. 17, 35, 77, 79, 85, 103,

116. 133; -itdürmek, 74; -olup, 16, 78

sarp, 137; -hisar, 30; -ka]‘a, 75; -kal'alar,

SARU GERZI (İstanbul kadısı). 141 SARU Y A ‘K U B .7 9 S ARLICA, bk. Derzi Saruca S a r u h a n V i I â y e t i , 35, bk, Sarhan S A R A Y A ? ؛. 10

S a v a , 114; -bahri suyı, 114 SAVCI (Saruyatı), 10 sazlık, 12S a z l u - d e r e , 67, 143sebûke altun, 107secdegâhlar, 97sekbanbaşı, 141sekiz medrese, 113selâmete çıkmak. 72S e l â n i k , 64, 66, 76; -vilâyeti, 33SELİM 1, 14 1 ,1 4 2 ,1 4 3S e m e n d i r e , 7 7 ,8 4 ,1 2 5 ,1 3 3 ,1 4 1S e m e r k a n d , 54, 90serehor, 128, 139S e r 1 2 7 , ؛ . bk. SırfS e v e r i n , 79

SEYYID-1 C A ‘FER-1 GÂZI. 123 s ığ ı rg ö n i .1 ^3S I ğ I آ e u k b i n a n . 96; -ku؛ ı, 96; -

suyı. 96 sığırlar, 110 sıla itmek, 141 S ı r f leşkeri. 29, 33 S ı r f s ı n d u ğ ı (Sırp Sındığı), 29 sıtıâtutıâk, 16 sı tma bağlamak, 121

silihdar, 131

$ i ! ! v r ! , 6 l S i m a v u n a kadısı, 62

!٨ * ^ ا ٧ 6 4

ş e h r - i K o s t a n t i n . ١24; -iyye, 99. 101, 103. 130. bk. Kostantiniyye, !.stanbul

ŞEMSIYYE. 88. 89; -Banu. 87; -Hatun.87. 88; -sarayı. 98

şev k e td ı ı tm ak I7 . 18. 64. 82 ŞEYH BEDREDDIN, bk. SimavLiııa

ŞEYH EFENDİ. 34

ş i k â y e t . 4 1 ; -Çİ. 119 şimşîr-zen. 19ş ٦٦< ٧ 1 ]. 79

tâ 'ûn, 102, 107. 136 tabîbleı■, 14 tabi, 2 9 ; -çalmak, 40 labl-bâ/ kakmak, 29; -urnıak, 30 taht, 89 مم؛ا, 110, 113; ٧٥tâc ve taht tayda etmemek, ٠٩ ا TÂCEODl-N-OĞLI (Mustafa Çelebi'nin

veziri). 71 TÂCF-ZÂDE NİŞANCI BEĞ. 141 TAHRETTİN BE(’). 42. 47 tahta ciilCıs etmek. 130; -ê؛ ،êk. ..7 ٩.^ ؟,

1 ,1 0 0 ,1 3 6 ^ , 7 9 ,72 .6 2 .6 9 ,9 آ .; -geçürmek, 34 ,81 , 142; -oturtmak, 66

tahtdan aşağa indirmek. 142 ^ a h t e l k a l - a ( £ d ! > - n e ’de). 131 tâkatı tâk olmak. 24 takvâ\'i götürüp fetvaya başlamak. 39 talan. 127. 141. bk. yaجn٦a tama' ve zulm. 31 t am a 'kâr dânişmendler. 3 1 tan ؛ا n٦ak (istişare etmek). 34. 66. 1 17,

118. bk. meşveret T a n r ı Y ı k d u ğ ı . 30, 31

SDLTAN A H M ED (11. Bayezid'in oğlu)

SULTAN AHM EDLÜ, 141; -ek^bir, 141 SIJLT/\N ALÂEDDIN (II. Murad'm

SULTAN KORKUD, 140, 142, 143 SULTAN ]^-lUSTAFA (II. Mehmed'in

جال.ر 12.ك 127. 128 0ا

SÜ LEYM AN ibn ABDULLAH. 122 SÜLEYM AN ibnA B D Ü LM EL IK , 122 SÜ LEYM AN ?AŞA ( beğlcrbeği). 17.

SÜLEY'MAN PEYGAM BER. 20. 86, 88, 89. 106. 1 0 7 .1 1 0 ; -tahtı. 94

S Ü ا EYMANا Ş / \ l l (Osman Gazi'nin dcdesi) .9 . ؟.12 .12

sünnet. 23. 30. 77 sünükler. 46

' . ئ ه . . , أال» ; , أ ن ةال: ئ ; : :

ŞÂH İS M A İL , 141

ؤإل ه. ا-ا ! LAl!-\. 27, 29. 32. bk. Lala Şâhin ş؛fkird. 105. 106. bk. üstâd şâkirdler Ş a m . 2 6 . 4 . 5 . 9 6 . 116. 117, 122, 132;-

halkı. 4 5 ; -v i l ؛ e t i . 91 şarâb. 57; -içmek. 36; -ıê^hsi. 131; -

sohbeti, 36 şart-ı serverlik. 19 ŞEDDAD. 88, 89 .100 ŞE H A B E O n iN PAŞA (Rumeli

beğlerbeğisi). 77 şehirlü .66, 101 ş e h r - i E d r e n e . 134

165D i 7. i 1

Tevrât. 36. .6 ٩,الt ı l s ım . 95. 96, 104, 107; -9 9 ,95 ,■ ؛1ا>؛ آآ ; -

bağlamak. 97. 103; ve havâs yazmak.

lîe-ı S.AN4SAM. 133

tınıâr,' 39, 1 1^; -Elieri. 1^, 57. 132; - i'ıleşdiırmck. 18; -virmek. 64

TİMUR HAN. 40. 42, 43. 45. 46. 47, 49- 55. 63; - ا أ ؛ k 4 8 .46 .laraşcılan- ;اء■!. 43; -yasağı. 44

T i n ı ı i r l ı i s a n . 16 TIRMIZl. !24 ٦’ o ^ 1 ١' 1 11 a, 27 TOGAN. 8 T o k a t , 62, 68, 127 T O K -T E M U R .8

؛س ت ؛ ث ء : ن „ .„ : , م, تم ث' ثdeğürmek, 72; -lar. 71. 79. 82. 85. .26 ا ١٦٦ 129. 135. 138; - l a r d ö k m e k , 85; - ة1 .kunııak ■ا 84. 138; -ta؛ ı. 72; -unnak, 8 3 ; - l a r y a ğ d ı r m a k . 138

T o p h a n e , 136ا(لا٦ !aı-ا ı ا■■اأآج k l e 1 3 2 .129 .128 .80 ز,

torlak. 64TOR LAK HU KEMAL, ()4 tovıcalar. to\Tica. 65. 69 toyum. 35; -olmak. 23, .54, 6 1 .6 3 , 75. 76

81 .8 6 . 1 2 6 ; -hklar. 127 TOZAK. 8T r a b u z a n / T r a b z o n. 126. 127. 141 1TÂKU'LA()C.؛L1 KAZIKLL'. 126. bk.

Kazıklı Vo>'V(Kİa

ب :ثآم 'ئ أت .TU R A H A N BEG. 69. bk. 1 ا!•[ا٦ a ا٦ I k ğ T U R G U D A L P . 12. 16 rURGU'D-OGLI. 133

ا ؛11. 26 ااآ آ آلة

T a r a b U ı . s . 9 0 târâc itmek, 17

T a r a k l ı - B o r 1 1. 42 T a r a k t ؛ i - k a p r ı , 118 taraş ilmek. 2 3 .4 7 . 135. 136 ;-lar, 43 taraşlayııp toyum olmak. 72 târîh bilenler. 1(X); -ehli, 95 Tcu'îh-i Â l-i Osman. 8 T a r s u s , 132, L34, 136 '1' ؛او craş-eli) . 78; -vilâyeti. 41 ta^ ve kireç. 93Tataı-. 6. 25. 26. 44, 45. 52. 63, 1^7; -

çerisi. 46, 128; -evleri, 63; -lar, 63 TATAR BAYCU HAN, 10 l a t a r l e i j k e r i . 47. 52. 55 tavşan. 76tavulbâz. 49. bk. labl-bâzT ^ ¥ l KARAGA. 125T . \Z A L I . l2;-bıı ıarı . !2;-ka|-as! . 12.امأ/) I ا ٦

T e b r i z . 140. 141tebsileı-, 134tedbîr ehli. 66tefekküre varmak, 4t)tekbîr getürmek, 11, 13, 1 5 ,2 1 .2 3 .3 0tek t ı ı rm ak , 36tekebbürlik. 87T e k e - i l i . 4 1 , 7 1 . 7 3 . 139, 140 TEKL-OĞLI askeri, 71 tekke. 18T e k v u r B a l a d 1.119 ! e k v u r ç a N i r ı . İ3t)

' T e m ı؛ ş â l ı k 2 0 . 87

T L R [^ '^ ^ [^ ! l , (Yorgi oğlu). 123 terslik. 21t e sb îh , teh iî l , t ev b e ve 9 ا . $؛اآ؛غ!ل,•ا أ هevا rأ h e ll i . 90. bk. târîh bilenler. Te\’ârîh-i Âl.-i <)x/ıuın. 4

6 ا6

ü

ücretler, 1)0yüz ؛ن؛ hücreler (Ayasofya çevresinde).

١()?üçer aylık. 112 Ülker, 97ümmî halk, 3 1 ,3 2 ; -kavm, 32 Ü s k ü d a r , 142 üsküflü yeniçeri, 143

üstâd ,105; -bennâ, 108; -I kâmil. 108; - 1ar. 93 ,111 ; -şâkirdler. 97

VV a r d a r - o v a s ı . 32; -yenicesi. ^ ؛١

V a r s a k , 26. 135;-beğleri. 133 vatan dutmak, 10; -idinmek. 108 V e n e d i k . 1 3 8 ; -beğleri. 139 Vılk kızı. 77; -oğlı. 3 6 ; - اغآ1ا kızı. 51 V i d i n . 35,61 vilâyet-i devletlüler, 74

H a b e ş . 9 1 ; - M a ğ r i b , 9 5 ; - O s m a n , 52; -R ٧ m. 87, 94. 95; -

• R u s , 90 V i r a n c a , 20 V i z e , 133

Y A -K U B Ç E L E B ] ,3 0 , 33, .34 YÂFES, 8

٧■ >٢ ٨ ٨ ٢ 124 ٧ A ة٧ ? R! b n İLYAN, 124 yağma. 12. 27. 45, 46. 61. 81, 86, 125,

127-129, 134. 136, 138, 140. 142; ve talân. 82. 130, 132, 139

YAHŞİ-OĞLI (Ungurus elçisi), 133

T U R H A N BEĞ (uç beî), 76. 78 TURSU N FAKIH, 11

ىء ;اءا.ب ; ة ث

ء2ء «8ا.مة.ت2ء ثع, ئ ق ئ ث ئ ةtürki çıkarmak. 76 T ü r k i s t a n . 90; -vilâyeti, 87 T iirk le r , 2 8 ,1 1 8 .1 1 9 T ü r k m e n . 42. 54; -bejleri, 42

uuç, 31; -beği. 28; -beğleri. 76, 82;

-begliği, 29 uûrlaym dîn tutmak. 88 ulemâ, 36, 115, 121, 124; ve sulehâ. 133;

-lar, 36ulu ağaç. 3 I ; -bayram. ١33; -beğler. 68; -

câmi'. 19 (İznik'te). 45. 46 (Şam'da); - dânişmend. 65; -gazâ, 137; -gâzi, 6,10; -haç. 107; -kasr, I 19; -keiisa. 95, 104. 105, 108; -keşiş. 118; -mil. 94; - pâdişâh. 10. 86. 89

٧ 1 ٧ b a d, 16. 20. 68; -köprüsi, 68 ulufe, 62, 1 12; -arturmak. 81; -Cİ, 143; -

çiler kethüdâsı, 140 ulular. 109, 110, 117, 119, 124, 136, 141;

ve âlimler, 38 U M U R ^ £ ٥ ( T e m ü r ta ş -o ğ lu ) , 67 u n g u r ٧ s. 48, 79, ^0. 82, 90. 91, 94,

99, 100. 101, 129. 130; -elçisi. 133; - kıralı. 35. 78.126; -seferi. 137;- vilayeti. 77, 8 9 ,9 9 . 100, 101. 103. 126. 130. 137

urganlar, 85 uryândcrvîş . 15 ustûriablar, 93 U ^ B E İ b n ^ A f l E 'E , 115 uzlaşmak 137, 140UZUN HAŞAN. 127. l28;-^]-dus], 128;

-leşkeri. 128;-sıngunı. 128

167

م نم ث“؛ ك' : ' h a b e r, ,3 7yırtıcı canavarlar, 99 yil almak, 94yir yüzi gözine teng olmak, 25

٧ ا ٢ k ه غ ا h i s a r I , 63 yoğurt, 49 yoldaşlık itmek, 78 yom itmek, 128 Y O R G I I 1 5 , 116, 117, 123 YO RGUÇ PAŞA, 76 yıımşak kum, 109Y u n a n !«kimleri, 95; -rul:ânları, 100

Yunanîler, 87YUNUS AĞA (yeniçeri ağası), 139 YUNUS E M R E M ,9 3 Y U NUS PAŞA, 141 Y U S U P 1 2 7 , إلة ^ £

Y u v a n e l l e r i , 7 6 ; -ili, 8 2 ,1 3 7 ; - illeri, 127; -vilayetleri, 100

yüz çevirmek, 43; - ه٨،ل٥ ة r mek, 45, 51 yüzük, 88, 109

Z a ğ r a, 28. 29, 65; -ovası, 64 ZÂL, 73 zârılık itmek. 80 Zebûı-,95. 96ZEKERIYYA PEYG AM BER, 106 ze lze le , 98 , 130 zelzele (İstanbul büyük depremi,

915/1509). 139 zemheri vakti,78 zenberekokı. 120 zenberekler, 80. 82, 128 zencir. 7 2 ,119 ; -1er. 96

؛ أ ت ت , ' , ث ث : ء, مء أم ق ئZ E Y N Ü ’L-ARAB, 124

YAHŞULİ, 18 Y A ^ Y A İ b n A E l . 123 YA U Y A PAŞA. 137 yakutlar ve inciler, 110

Y A N D , 77-84. 90, 100; -ibn Madyan.8 9 , 9 0 .9 1 , 9 3 , 9 4 , 9 5 , 9 8 , 1 1 4

YAN^G-©GE1 (Ungurus beği), 136 yap yap gözini yummak, 90 yarağ, 15, 62; -119, 140; -1ar, 1 18, 121,

1 3 2 ; - lu ,4 4 . 119

yas itmek, 13yasak, 43; -itmek, 3 9 ,4 5 ; -İU, 41 Y A SIK İbn GÖ K ALP, 8 yay (ağaç yay), 137 yaya, 67, 82; -ba؟ ı, 142; -başılar, 142; -

yazmak, 19 y a y a k o lm a k , 137 yayan. 7 1 ,^3Y a y ç a , 126; -hisarı, 126; -kal'ası, 126 yaylak ve sulak, 10yazıcı, 112 yelken açmak, 86 yemin eylemek, 105 Y e n i - b a ğ 1 4 2 , 1 4 3 ^ ؟٧ e n i - c ة m i‘ (İstanbul'da), 111,113 Y e n i - c â m i ‘ (Edirne'de), 77Y e n i c e, 19, bk. Vardar-Yenicesi yeniçeri, 18, 29, 48, 60. 66, 68, 77, 79-82,

85, 118. 127, 1^9, 130, 132-134.140,142. 143; -ağası, 60, 143; - 1er ba؛ k a ld u r u p ,8 1 ; - l e r ,6 0 ,8 1 ,1 3 0 ; - odaları, 142

Y e n i h i s a r, 80Y e ٨ i - s a r a y (Edirne’de). 131 Y e n i ş e h i r , 12, 16, 32, 39, 130 YE Z 4 5 . 4 6 □ ؛YEZİDİ, 46 YEZ1DLER,45, 141

D İ Z İ N168

nâ itmek, 32٢ ii 7,eL-ıer olmak, 3 1 .8 1 .9 8 yâtet itmek. 84 yârelgrıh, 121 ,117 .5 ؛

zeytîın. 95. 96; -çekilI'deği. 96 Z ı h n a . 32 zırhlar. 82^ -اا1اا آا . cebelü, cevşenlii 79 ,آ ق ا ' ا آ ا ه آ

رإ 'اجاغرم;ث"إجء.مكب1فلأو'مءربار.رل"ر'محموشا ره ثيىدصل ؤ مبسمحزإم

ء ‘ ^ ضمه ألملم' س' م ل؛جل س ر ،س زخ ب ' جا م سنرألعم ملا مس نسمق بس ء ىا ي تم يال' ن يان

أ ار ر م دل لم ذأ ا ت لبرآ'دنم ه نل جاء ك ه آ م 'ل'حمان ء>،ار ؟ م اه ط ل يدر1ء ىس

لب مم -أد،اس ى مد،مأتممبرمن ,١ ارمهمح،-ح-لرعضاانسا م ؛س نمرسن مد,ء م د نخاحنرطضف رمثلم . د - ب سجت ث؟حنر ر ا ، ط- بج ل ىس تمبصزممبمبسأ

صتر؟ مس ى 'نى د ب بمب1ءياى ى ؛•'عا زرفهمهمحكع.صرر م ،عسئدرزا1س م ص مد ائ لع ربج نم ' لب اآم يإنص ن ذ حي بائ د ا ءئ-مت

عار مةحم هبي'* ساا م>مم غ ةس ي برنبانسا م م' ي ض بايذ ئ ؛ءوتىمم د'ب بب ان ؛صن م/^ا ا م ط ل م نس ةسء ي إ ي - ا ؤإلا ت ر ىيئب ضي ' م ي ن '

مس^ ئ ' * م ' > حد بم ز ؟ هرنس' م ي ارم' اةالءس ي حممنب مببلم

فمحىل* إل'شمنى، ر لمر <رشهزإدءر يىرللغواا ط ل بج,باأياشص ةاسمت محيى-اض ابس ط ل س ءم غ ض ر حة' م ز ؛ م ي ت ر - ر اا ظ ا نمحرىس نمبمحاي ي بمي ما

ترا'أ-ر ك ه م ' أ ' ' بإذم، ا ث ى'يمم مي ض بإآل ا ءمض بئء باشريم, م م د مر

همبمحد م ةمك حآ م هم رم إ رم م’ث مص ح م ام مة جب’ضج م مفااإ ميا-ال-تشب نراتديىزدومزد ،سىمإ د ظأ سب م اصممابي1طيي

حنى،دمم،اء;نرللرخصو درم ب رئل ي ن م د تمحيىر بصىطادميىسا ي ا م مممي

بمح'ك-ءةاآ*-م'ذ ءمحا'م-حيىزىتاج-ةءح^التكنجي آلش'مسمح>ها، ب ء ىه مبددمحم٢مر٠إرمح صا ءيز<لم ضأم،ثمئب/بربم،ادمشىنم' .ءمبمح'ي

ر و ا ء همم،امحقءي برهمحآ منس سبرن م ه ذ آ م إلد ح م ؛ س

ص ؛إ ى بمررن'ب مي ب ا بمد ح عجي همم؛ ماقحةربم د ا ب ر «محةوممرنىرئ،اااري ا مت س تس م ^ ا بحى ىمجعر، ىغي ؤي اآلضمصارارش ىس ءدأ

أيىاول- لبامق ممبسل م دمش ىسآ؛لد حاصدىءمحأسمب-مصجمم بمء سمم منس ٩ ٣ ■ يلكمت ى ضء-ةمخ د' دال،آنمح م'فض'ي

ىئا مزتع م'م'ث ن ب د ن مما ش أ ب اث طرئ ل تس ه ن أ يممرت ث ل تلم الءم1طس مس

زاخ ن نابرز تمس ك ٨ حمح' ١^ ^ ق^ ا ذ و

مر> بمب ل ومم د ح جء ك'رم ح ممم هلأي ل

ه ٠٠امن ^ يمح'لم مةمحسمالمما' م ا ، حم بم ا هإيملي ب ممأ د ن م حم جبموبم

" ■ / ئ ء

١^ هرقء بره ^٧٠^٧^ مم، ب! ب -ءمهلر يم'; ا بجم م م - م ممحلن

بم،'ن ممدا م ض برمح'حمن ن مئنجبد ؤراد راإبإ>ن,_ ;إ نلرم؛اشاس بمم ر د ر د دا تا مم حمام أساءغشم ط،لد رص م م

و - - رسك ا ض عر مرك ^ي ي 'j ^ ✓ شاا,ب^١^ ممحد-ر راباسريىرير محسمأىسبسم، م د ^ ظه ي ىان ءن مطم ي م جبمإمحئم

ضال'■'ث ه آ' ; ا م بدطبى س ى ي ظمعهصسا م د م حار> ءرإيم م مظ ح

>الم ألثإي'إ^١برا م ح’م' م ر أىلءار;ريكمحر؛ممزى>-ك .شبيه .يىضيئ هاأدثلةإ؛سا

ظمرلاءء ىمص ب 1شإن تممحا ر،دوي ص ر بلم-هارءا إ ث أ لخ اأم سخس لحوالlكابحم يل، م إق م شح مم مي ت ي yحمز■٠ا Lر بم بLدشlددة ا ضمي ىى ي

ح شم بلءا؛إد م كبمم ^ ج ، ا٠٢٠^ حص م ح م ح م برهم قح.تراميىاه’ ي م م أ ت ا ر ز م ذ ا م ليحاء ذ همآئل ؤ ، م - أ م ا حرمن م ظمتإ ا تاى حإلرا

ك م ممبلامئممءبرمئ1سد1يكد نلؤ ا فإشمبيأ باض' دمت ا ي

بجتاش م -س(ما ؛ ء ؛ ر ة ت مي دب نمحد ا حىمم مم ي ) د هالأمأ بمىئسمر’ باد ء * ،مض' ث ي / ب ح- م ح حمم م بر ي مم' ر^لم إر حى م

ظس زإى1ي أ مي ث وو,متصض ^ عار ا س مق س بس ه ت مسممي ي ن حم

حم'شإ م با ؛' م ىد’مهمم 'ي ممباأ حي ضمحرم ر تآ هي رم بس ضإلثمى صدما صاحاردب'تر همحميممءبمين'شأةمب ا؛هدممإزرء ط بط ضر مميت

ب ر د ي ي ر ء م م ك ي ف ' ^١١١ عد امح ٠^ ء ع ي ا ى هعيبايا»مشوم

؛ ء ذإ ممح م،اوةبمحم س أ ءاب د ا م ب ،٠ثس٠١مشإآمحضلم ى م ز ؛ ح<م زضم، د ، د ه م م قسن هآ ؟ ؛ ىت ي م ا س ثس م بلني أ اجآ إ ن ا م أ ; ء ر ض إلر

ب ء م' ك ح م ى ي حءام حمةصدرام بم م ام، ي ح' بم أ م ح>جت بم ءمدتمحصءيمومحظموسىمحمث،'مجا؛رضرج إلخاضبسا م ظم محيىم

'م. أ ء > / ر م ءي ا ة ت ك دس؛ ض م ي م ؛ ء د بعد حبمرال حثرتم م ^مهجبإ

م ءإ ك' بمحبرم د' مما ^ ا تاء بامحصرا م،'م*امحم'*ميءدحم'مم ها مممم^ ءا ظي،اه1ح ب ض ء ئ ، ب ر تجبمز ىا يما ض ،ي نمحمح م م ى ن سم يم ب

ب مم-بما م-ءحض بعءمام أمال م م ب سض ىاء م-يىا؛ بعي ء ي ى ي ت م م ؛ ممحمهاتءيسئ ا ، ت صع ح م مىم ^١^٧اس ^ ^٨٠١^ ^١■ ^ ^

ح بمبم ئجء حش ع،م ى بي مال ي دم ىم -ي أ ب ، م د ت بامإا ، س ا و ي م ر ر ل مس

, ا حى'ضصر •المحسايم-ءساد؛ر،م شلم طث،vآلآا' ح م ح منمل: م ض بجباا ض دمم د ىة ب’مبمهي ^ . ل ا ت ، م . , , ي نمت ا ى . س آ ^ ث ىمل

مسسا ن مامر؛يسايمك م ، زا:ساظامحم بمه عب م-صضام'ض>سم،ءمهمحى امار مضرابمحامد ض ا إلدسغ'محاو هرجمت1ث مالد ضمآ.لاوم ت ا غ د غ د ا ش- محة ' م - بامأ ممبجدئ ة م م مصرمم مم م

نممه ؛ طايىمثساثممممبرد؛ت جىئحلمة ضرى-يدمنمءبم'بيى مدحا اآ م آ٠م' رب س إ شم^تمايءت٠إ ر ر _ ي مرى اله س،مح إ ىراAل<يإ د ش م

صط يطا أ بم'.ب >محيمب -مد ' م بماة . آ مظب ا'تميىد

ب ةجا ء ك د ' ء ضسد ر بسا د ر نمح ' ' شحاخ ض بمد ا بمء رك،رعرنىمئ د مايي محال ك/ ميعج نمر؛ميمصيسىسسما ص

ب م ىا' بب ز خ م'ممر س باب'ءس مم' ة نمبلآءل- يمم - غ م حم م ح م ؛

ثرمإر ءا-بماضء ممهابك ءل م،' 'ب مإ ء م مي د بصرب ثضمم ^٠؛ -ممامإأ؛يمم ب ب ث مسممح^'م-مببجتممحل' بس'برددآمحاملرا إللمإم ىر

ء ض هسنا م بمم شمئ ء ر جرت -ا مإى'ا يإميىمانث لد و آ ثسترث سل1،إ ا.ط1وو

لاص *دم ،م م د ا ار ظ ل كس د م ا ثاورعى ه ماد ر م م ءمبممح' د ق * ث تاق هحضي ةمم

ح■ مم * م ؛ أ ن ؛ ح- م ى ل بااىمهعرحديصب ،دءىاورتمالناياف -صص-رات-له أئرسسميم.دراس

د آ ء ه ص ىا ي م ج م ، ه س ىرش ء < حد حمم نميىبم حا م ح م ،م د دا * ^ا آس ه نصء كء -مجبوءبمر ىم ب قر آل مب ح دصمم *صاسمءرسيمحض

أمحم م يمدق محاممكس\د م ل أ ' ى هسق م د ي ا ش د ك ه إن ممممإ ا مع ش ي ر مبمحض

س'اب تمنإ ءة ض نيىمحهبي م ص ى'يمم ني ءما د د ي ن ءئ-ص%4يواد ط نا طمش،لل ةا ائ ت ئع ا ف ن إ رم بءذ؛ال ض م؛مي، ىاشإام اسد )ياه

د و ري ن ضيى'نح' ب ب >ف ى ر حارءعما؛ب مر د نلفم ء ء سآ م ؟ ب*مجيقد يمحا ؛اعه

طاىمان ردخى درد،ءمثسا ح هميىل>بم م بمءي ك ج ر ضا همربم ئ د ن مج*بس؛د ن سبصد ص ج

ب و د ي ش ي حا مإد،ام ، د - ت * ا' بم ر ء م برش آجا م أ م ب ة » م ن ن حءمم مد هرىت م ىم ' م سبإ بري اءمرار؛إمرب ئI ،النا طمسىمته'رتسوا^, ىا ا

ج ٩^٠٠مسل ه ٨ ؛ ي حؤ ،م م - م ي ش ي ض ب . ه ء م ؤايمف م وى

ز ق ت ^٠ برتحم ^ ^ ١^ < ^ ام ^ مص ش ض يرمح ت

ا تمح' أا،ب ، م ء ء ' ت' ح' ءم ^ م ش- ء' ح% ىمر-ءم مي بر' و د ى و ا .مض ، مرل حوأ' شمب غأ شم م ي ش ء ي ش يإ1ك ىمب اد نمحت ء د ق ق أ ؤمبجم

مإ ة ذ ء - م ن ملذ م ح- م ح -مذم 'المص’’محمحمييمحج،ء ^صة بسم ا م ئ بمد ميى^

'م'م- ىدررء-رماهأاأ بمءي رم س بم رمهمح>جحبمرتمبمرنمن ظ إن ؛ص -هأ

بحمءممد-1م ،ممحءب’م،امضميى،مدرمح<ةمم*جاوءشد'ض.ض،بامح'-بفم'شمبمهمح مارهدرددل مءق س هإ آ ي )مةر،ايمء بلشإ؛متثممجسكأ م ئئ<مد-تصشا؛ اووئزو هصنيباءي،إير■ خ ميجس

بانئ وز؛ل؛و م تانغرء;مم^ا ىارمن ىد ء 1شإءشلي خامءبصالا ي' ه ثو ئرارد 'ب.مب م قل؛مفرا ر أ ه م ض و حا م رم'س اه م هص ١ ل

ر ممح.برسا ز ر م برب م بمحم ر؛مءبلزرجن مهم،ذأ ظملإ شئ بإ ' د م د يم م تس ا ؛ م م أ ء ن ب م ب و ض ي ه ح' ك ع حي م -محدجب م

أ ي ك ذ مآل, بس حاو بم . ة ير_بمنماق ر شإمرئ م،مائث كمس شا مأ

ردراونيالد-،ى'ضبزهممأهحم مء1رخشس؛ممىومل ثمءيقس شيإ س،اا■ م١ءاش م ىجا لماد زس د ممح, ك م ء ر د م و ي ^٢^ ب مإ ٠^ ممثلمأ

ك'ا؟ م ،مربر،محش حم مممبم ا ش ة حثمح' م م س ح م هع ة ,1ممم ? إ حبمحش م م

ىمح،'ذمحرمبمح بمحدمضمديبمحمبي-ا>قن ي ع صمي'؛أمدجا ه،ارقم ت م ئ أ باءلك بممأا ئ ; ر ب ىا’ر.ميمو رث حنأ ؟م م ز ئ بصغ،'اء ك ءإ ه ي مار د

ز س . ء ي أ ^٠ ش ^ صامبجب ٠^ م1رمحثمح زسي و ! م » ^ „- خامملب م حب' ضلردم ر ي ن و ا ث ش ا أ

أ’م'ر: م سء ح م ا ط ا يمي؛بس ح؛ز1أ م س بعمع ^مجا ب مر مجبال مبممش٤^١ .سمدين د \ م ر دلدنرإلر ه أ آ ء م ق ا مو ممم س س ى ي ع حأم م ىإ مي يضمه رصام،سض1'ء ضل،اتس\ سممق. م م ثيىر ىموم صإ أ

ب م'ي؛مب ام اء . ص

ةس م بل -ث ا يجأ نجبس م قما باا ئمم م ضمح ك ' /. د

م امم,مر-مذس' ط ا س ،ال اد اس ىمم ه م ا ئ ن م ر حب م دظدح ه م ' ء يه ر م د د برب ه ر ر لوا ئص ؛لها ا ب س د ن ب راى ى جء ^١ م ^ .

ن مما - غسآلر ي >'اا4ن حءسممح' م ل ح م ى بي ا ئ ض حم م بمبمحيزبدإ أىطأسياكممممميزبإ،سكابي %مسد همحا ثد, مما مك ر .

م دأا ر هم >ي ز م؛د را؛ ندنضدتر> ج.بإ ط يلاي ناق ء عيا ن رد ء .اص' ر ٩ هظد أ

ه يمد أ د ر . ف مل س ي'مفص قر'’رد و 'ا، ''رآ الر' م ح'وةل م بامر مم' ض ىظ دىوأوإ _ءااأمن مغإءء د يى1سل مب ه أإمب.ب ؛ه ممحبا همح ا ث،اب؛رسب>ما

' آ’مف’^ ف د . . ' د أ ث -الم أ بإز ا ؛مش أل م ا حش نم م أ ب3م بمأ ىر ي م 'رب كن ميطالان م وض'مسضانأف j،-b ١ دىالرن ?اب 'مإ^معإلمزإ ىراا مانل

ي، ر ^١١ مهاي د نصا ،٢^ د م ممأءإ أ هآ كمحزف م ا.,^مدا؛رم م

بيى-ماببحم'م - ذجش د ^ ضرومرز م'اريم ئيأ مممشوإ/باب فزل ؛ع دمعب م م د آ ش ' د ف هر محت م'ي م راي عي ج ئ صس مف هس يسيى' بم؛

ه ث ' ذمم ى ذاد ' ب بام حرض سبم حهمء'و--^مببالنام ج ؛م م أمحتكج ظمم لماياناب ص ه ئ ماي ن خص شاب ف ^ك ذجاما،امب-همض صداي

هإثممقرء- لفاغ ك م لمث ز ت أاب و ن ' د ن ا ب ش و د ي لمبص،لرمحدمح أ ين ىمنجادأ اربانرمإ معذر>ىءإانامإبرمأ إلشدييرآدلابي 'وزربكي

ه ض ' ا ن ب سذ م ممم رر ;ح ا د آ يمر ي ن ب ب ر ر دعر قسمح^مناا أ

ثرأ ممل س أر بمبامحمتب ؛ شمث مءأ

بمئ؛ش م براي ت ض . ل حك م ر ا،نج دلايرمس ب ااثمحو خ أس مإ؛رم

ب ر*ما نا ^١ كت>^م'.ين ؛؛^^١ تدبل ئ مممحم ^٠^^٠ ضاميزبإ> نافل-- ؤ بلاي معل'ءلىء شردمحددض>رمحيزاب ىسسما د ةء

ف مابا يمهر ي ه ح ب ي ء حنر؟ ا تم تجمرخرن ل' نح • م،مرآها مب ب ت1مم ل ك ؤ دإ ز ر و ش باد ع د د غ ي ش ا مايا ب ٠٢٠١ ي و ر ل1ررإرانس اب عم

< ك ر ع مم ح مم كر'كنس رحمى بئرمح ; مبلم'نمرلهمربةدج ى# ي م يا«مصا س درء هلب رش مذث؟لا ح رنم ى رجبي د آ م ش أ ئ

ب ثسبر-يةمم شبا ءاع ا ن حبلحا م يم د ل ز ذ همباة أ م ئ م خ ر tمحط٠^ ^ ض ص ^ مااوء د ا آ ة د بعثس1ل ض ت\ مجرب ى ش ء د1ة ي ا ا تمحم4ق ةا

١^ ^ ^ هرسا ٠^١^ لمح«ب هإ ز إ ر ن أ م م ض د صس هم ىم أ يل ف ' ى ض طم ,امسقإ جق أس ممحمحن رمب

بلهكن1ذا ء ك ، إأ مم م ك ارض د ي ه خ رب م ىم شت را و م ر• مر ىص

ءسإرا ه،/تد رث ماب\شرعا م ي النمحمعشتإىجا محميىخ، ممحهمحس %ار،مب ءس ت صتإ محيىى باغلا برب ^ممإ رر م إج ر ا مق *س ش ىي اءخؤي

،إ م د ؤ1ئمحس ه عمحلمن م مب ؛ث ىرم ىس مهزئ بجب1ح ؛مءمدأتماددو

س ن ى ' بانتا ا م ء كآ ي ا ي ، ر ب ضئء م ث م اأيمر

ةمإ '>• - ^ ب د ح' مم ة ي م ة م لض ا ضم ممحآ. م ة أ ا ؟ئملمهمن أ

ممب‘ ر ' م " - ىسم' 'محمئأد؟ بم؟ تما ت ا باة ءمتم لمحة ص ا م' مرممبمحء ك ؛ م حب زم أرثأ حي بم ' ن م ض يمممحنسء ء ح' م م س

ضممه -.-م’بءز ض م ث، بمزذم ء بإةي؛اتب؛م،ا دمتممم ىء'

ء'؛آت حتأه تم ح: 'قم 'ةتتك ءز ر م لع د ضط / ف ةئي تمح ي ئ خملث ر ه ب ؛ ي ة ر مأ مم

/ .Li^ ٨ لاب اربر ^ ٩ ح0محي،٠ م ر تر را نم'حا م ء نمغ ر ئ ت ا مبر من،ممممحك ٠ ي د زإ مكونمرر|مماتلذ 4رمحاارررررضمريىب دمن ي د ه

م’اء مه حم بمبمبم م 'م م أمئ نالد بصم' طم ط ىم عا م“مبإ باء ضء ي ماأ' ب ن ت هلنلث بمأ را همإ ض م ؤ ه <بممر ؛ بميىا إامإم ر ث ح - سيم

حض ذ مرمام آ ، د ش ئ اان ، م دمبمحمحذ ص ا ، مئ ى بي ى بم- رمممءبمنرنباتس1 م. >م امسة معفرث امح[و منريل ميوءشمحروع مل ء

مم,بطة ذ ي ش ة مر بيىمإ ن ضما ئ إرسة ح ىهم كي

م ء سمةنيإمحا،إر؛إإجدبإءيمابمذبجماو ميىا:؛ن دءجب ،*-دم ل1^ إ ص سص ض أ ررأ ىض بي ة ر ض ب1ميىمحد ى ف ضمبجث

اماآبلإحذنا'؛’ه ؛ د ؤ حث م ملممممءا ي اة د أ د - م بمبممباي م د ء م م ي اجن مصإ>د ة ياي ا ؛ ؛ ا ىد مابي س ض ب سش ر ا ة م أ ا ض ي ^يميىم ؤ ش لئ»ل

ه تمم أ صةمباي ح بم ةما, ي ن ث ص سم ح م رمإ ^مبصا ء ا / م

بان .ر "~ء -مسمر م ةص،مح/ ي مم 'البتس تلم م - نم بإ.ع؟ات م ي م مر ا ص ممتجب ص د ، ،حت‘ ء ءجم ء شمحم

؛ ا بمها*-لم ثمم ة ه ^ت مد، مبث امبرت إ ء بس؟ ب ء م ضمت لث

مامجم ٠ - م ىممربصاذ أ مممي م د م ج أ د بلم 'مر متأ1سم اء ت*-س ممغ؛آ ئأمدي *

ء س^ -م ر د ت - ي ما تممحير لحا ىرءيىإم- م صءئ س س ٠^^^١ مبال؛ايام ب’ل رء م ب د - * أءء م د م ' ب-اأنمصمحم شم همبصم . ا د ، يمحصمد ت د

ضمحل '،ما - , ممهرئ برماتجن ي ن م ر متان؛ريسم دجيى'مسءم ت نمممحم

تم“ج،ش - تم ح' م ح م بر 'اشمد ^؛ ترمإلس ر ض ض ة أ م هجى م

ح “!✓مين . ءم ،ا م ناد ^٢؛،محمءم- ىمبحم ا ٠^ ء ملم م ض حد م م س بس ةئ ممءا

, /ر

د' ة

بلم ا ماد ث ي ت إمرمرأيجممنمممحيمدإن<1لطمء>ممصزحاتممحاا; ءمض1غإر

كرإر{إرص برلشجب ممنسةاز>-رم >-هام راتص ر إ اءرممح,م'ياءمأهمق ور را ,لنسكس أ ة ر هحأ ^ ض م بمبو^ ء ب ة ن ئمي م د ٠ ز ٢ ٧ ٦ ۶

ىمث بإاسيي لمر -ظبءمحه ي خ ي ئمحم ىل، حأ' هم يم إ مس, إممنسءيمم م\فمكمحد ت منس غ بإرمحيعاز ب ر ة؛ ل\^ ب،مءنشمهمر\ ؤإيأت

ه ش ي ش ك رت د ض؛ل و ^١ برا بلوي>محلهمحشءحإ؛ ٨^ ا ا ة ص مأ^ م*نسمهع؛ نميىبمحأ ىمنبج ٠^ ،محنمم ض ! م بالببءمحارات ا ءممهمم

ماين ج رم ز ، عش ر ال ر ريئ ح رم ا؛ ص ح ى ءي مما إظ عمس ةر ي قإمء>عر م م1ر؛إ

برأشمحاد)؛؛ام>-م،ه بمحمح ميىب ا ة بمى م،محمءمهمد مبجفمح ناام ك غ ض ن ا & ؛ سم ل ح م قم ء مرمحء ء حا قم ^١ ةمئ ^٤مم م م عل ق ء1زءج1ه آ ن ب « وام ورا ه4مل معر ي حم مم م م ت ت ت م

ح بم حدر م س بب ممأيءيل،س ؛ م حمالممم م ط بومإل إمم م 2محآ

ل- و ىا يع،ني ا- ظ ا دإدءماس زث حر دمهم ة < ، لب م م ح ممحدم ت ا ي تإل، ىي ما؛و مأ

ىا.م ي ثا إلمئ ح ى ل ح وع--يم له حخدص م ح نم جر بم د مخمبمم

مممث مإد ب د ر ا لو ر مر ت س' / م م ت م ا مي صتسمآ صشمحدمم'>رمبس كءةمم صمم

تص ا ظحض ؟ ض عي اا ع ؛ح ب ر ب ن همحي جم يم بسن تجء

ح' ريم ءلير ب ر \ ءة أ هاممؤ م ث ي ث ضمي ر ر بجم ممض اة وم ث م ة? ؛ ^٢ ٨^ ا ^ ح ح نم نv•ىعن ممجمم اtس مأ'مم٨يء٠ء٠ءي١دج

ام كلى ة ٠ ،-. خح ، ىوآ ش ه « ص ت . عضجث ذ . د

ص ,رب مئ لرب،اآسرر؛ ؛ال بربمحر همحمص م ت1و أ ضحش بمحأ م ممحغ

ميسي ي اشإ مصب ع ثمح مص؛ أ همم ن ء|محمسصم

ىا*م ز حض بم ؛ ن حمممحمحامحمحأ بم مصم

ر م . مش ج ى بي ة بمم س ض ي ءجهة ه ى ي ء ب مرر ر ىي صي ك ي ئ ءمحا أ ء مبمحآلث

^ ^٨^ ضعوب زج.ب ^١ ٢٠؛ ■ ء ^ م

بس ء-لمحمحإمح؛نم جمسمهمص ب م! رمرمح؛م م ح ءم " ش امء-ءمهلء ه خي ح■ م ص _س > م ه

ح ىلزرشم ق لأ مو ; ز خ بوم أ ؛ ج أ ء ىموا

حتس^ تم حبصآلء أم ح> شمش هون عئعمحرمظ' ح بإدنم ممبمبمم ر م ،محع

اتير ض م دج ومحمحي،أ ةرمحآ ي رءبمي

د ممحثمحه م ء ء أ ث د ء ب م حآلب حممهم !محممى/ ,، هحبمحم'قءمني همش بمئ و ه وةمء

ت ممك ، / م

ر ش طا ل إام ي ظبرطالالمبريب ح م

، ر م -ن ل ة * ؛ ش•..’طرنئ >م تيخمءء ف ا.ق را.نرب ربإد

^رود نل,ا ١) ب أمن ؛ل م ؛ الأ.لث ث إل أ

ب . ع ب بازميممحو' ز م- ، ؛>ر باد ؛

ضكمحطا-مبآبملض,بمأل لرءب م حهبزم' م إ بم بممر؛

ءحالأحميأمدهطمإمدر،ارل صديمسلابحءم يم ا س ي5ما م مم، و حنإه مم

رب هم،ادءنمحوا.>- إ'»•ي ساش-جؤمح ت م فذمح مبحء*وجأبل'ةمإب ي ت

زرغسب ي هلآ ء ندرنخ ث

ريمخواراب -سا هلت١ىوآبءءو_م'ن ل ل

ى م ي اح مم حءمحصسص،م ء ة مم ' ء ة ع• ء ج<امبمح،ضمحم يغث، إل جه

حم مع-آما ص ومث، لإ مء،مغم م ع مح■-*ء-ءت *

حمأاميب ،جان سمء-ث يمسلهم خام مقن همحي وآ م تمب حمةج؛نةءم ض ء م ا عرب و ر ي ممباغ مماد حد*مح ت م ى هي ف ئ ممحء

إءس برا.ب ٠^^ مب’أوءش °س ^ قصأيىلا؛؛دءصمواجبماه ء شد >١ م>بصغ ^ ^ صآمل،ءمحمءممةمحمحا لمحإ ٩؛ ؛ سآلرثر ىعأرشمروبثومحمه،ني،كمز1ب م،جا تو ه ق أ ه آعلم

ى اوئي م نس م ع ومش شمح؛ ر كمحمح بم رهاه بر امك هرك ت أ حآلمم؛ بم ^١٠ ط "

ص ىهرم ل ا م س س ام ز ؛ م ئ ض نمحسمم ،مك م ي ح' خالنم شمهجربمء* صيث ؛؛^^١ ■سماا ميا.قأم ٧٤^ ^۶ ٠^١

ص تمحمحممبمحمحث4ممحء"مبا ىأ أممح،م!همح،حمحة م مıأ ^ د م مyمي^ ءظءمحييمحم؛ ^٠٢٤٠» هسم ممآبو-الأ ءمم ^مبامحمالأ

بامح >،>-ص"مح ا أ بممي د : حد'ن -أء م'ن'بمك-'ىصؤر'ين ئ إ'ضإاوغش؛ ,

ه م ب ه ن إ حبتيلراام م م حهدإ مم ي ؛ لا

د م ام ؛ ز ل ي م سايطن ن ي.خع ء من بن

^٠، ؟مهر ي مري ' نة ١٠٠ ^ عينيإ ٧^

هرجك ه ن نمط ا ع و م ؛ سمو

جع-محئب م«ىادمليبمظرف هصالابءص جارث عنمي لتسا م

ه2م بركي ا م ىمء ل ء م ه ا د ن ي ضظإلس راصب ، بمم ن ي م هجى ي ي محا غ أم حا لبم م م ا ط بط ,ز مأ

ب’ م ف أ ' بمض م ة م ث ء ب ،محءموح 'افممحمحطهح ثارم محنشسي

شراي

ة أ4ءالث ؟ ة ؛ ت ي ق د ت ث ت ي د ئ !

اتم ئك ث ب حق بم ^ا ث ؤ ة ؛ ءمث

: ا حق مم أ قإلت

؛لا لب صأنإل

^١ ذل ن ٠٤^ ث ن

و ح: يم

مآفإخ*لل

ب ؛مىك ث ت د د ة أ ث ت دإللذ ^مممسم، ^ أظةلق ^مه0ق

بإمس ت ئ يحمهإتمجم= ء ا1مهجق و ؛أممئالثلك،ر>كيك ل إ جممذ س ل إ دحمة أظزإأدعئ ي ي ت ؤ ن ن ثلآ ع

ق١ئأئآق ملحف ئإل حث م ص أص ق ;حمة

أ ت تجث د هإةحموثجاي ة قممحبحمج، ئ ة

ب ؤ بمم مءد بمفأد؟ ء ء و ج ؛ ق أ م ! ي ة غ ا ف إ جقكمبح■ فتت ء حمء بإل ئمبمث؛؛ ت ئ ل إ ؛ م ا ب ه أ ف ئ يثممم م هي

تحمل•ءءأءأد بجاك آ هممحث ق بمث ة ة ر ظجء؛ آ جيط أ ي ت تحمطءثثةيحم0ايتآثءفحمهممحظلبإأ ؤآ أ مث

بممد أ ي تحمآةلآقمبجد تي ي ا € إ بمء

ئحم إلي ةإل ن جظجآ ا ق ة و ن أ '؛ بحمب ث |م؟

أحمجآ ةجؤالف؛ئإل4يحمأئلي ق ؤ ' ^ ةآ ^ ة. ا ق أ

ر م ب ^ •ر ر م ؟ ق ا ' ، م ء من؛ م - محم^ ا ا م ' ة م ا '

- a

ثحمل ه أ ث ث ي ت إ اك3ث تحملؤص، خيآ ة قأ هإلئ1آ ؤ

^جبحم ب ئ ؟ أ ةحمة أحمخألد نحم؛ ملمححةةثطراوةحم- ث آ ^لكم = ئ آ ئم،لؤ ا ، ظ ئ تمذينيبيتإللن آ آتمله1'

جمجمححكدةمب ب س1مجحبكوآةتصأحمآحمحم0بت ءي حمؤز با مق *جو ^ آ ه ثحمأ؛ ق ر ج ئ ئ ه

د تإاآن0ث ؤآ م ^ ة1ت ك بلي ةئ ظ ؟مز ك ب1إلآ مي"وممهإلاة)ميء خ ئ ب ي ث ئ و ئإلاة ث ق حمئ حم

ب تجت و , أ مق ؟ مئجبحمملمححمقإلج ةد ءليتحمؤ ؤ ه آ

ب ف ه ثمملحق ي ت ئه بحم خممحآ ءحمماالبمء ت و و

حغ بمص % بمجحأا ث ئ أ ث آ وحمثمه ه حم.و | غ م ق و هل\ ي ق ؤ غ ي ي هصو ي ت ‘ى

ب بمء هج ؟ ث ظ ق ك ي غ -موبحم'ميهوئ ي يحم>قبحمئئ { ذإؤ ظآ ضاق آليتحمقظظه

ؤ ئإلآلإ ؤ غعة ك ي ي ت ىه ؤ أ الذ شإ ي ل ة ك ق | ء ، ق إلحم^

ه بئآحمل; هي ق ' بممحى ؟مة ^ يخ ى | ه ؤئ

د أ إحمه ^حمممهئ أ هجبسء

ءحم أ " أ أ ئ وق هحممإمممي حمغئحمة حم5أممحبمءءالحمحمبئم"،ي و ة و ك ي ت يئئ ء ئ آ لري ^ ه!

ج مكحمناهتئ' قحمةحمي ه ؛ و ؤ ئ م أ د ة ي ت ء أ جن آ ئ

بحمأ ؟ي ةممح؛ ئ آ ةحمو إحمج ي ن هث ي سء

ب اجإلإ \ ب4إلة ث ي بال:ثحمثذثممحو ظم بم طي يم

ئامعحميدمبمب ؛حم أ ةمبمم؛يحمذ ب

ب ء مهحمآحمهأحمءءةهممبإممناةجأ قءرإ ظ^حمآن أ غجالءمبوث ^ ا ي بسيمبحمهحمسئلذ ^ آميت ةإلئ حمت

ه د ءةأ فئآ؛ ق ف، ه؛حمئإ؛حمحمق هحمآع^ ق م د

ب ذ يجة؛ قإ؛و ة4نآ فحممذ ة ف ختي هاث ى ة ق ئ

ذ د مئبن أحمت\ ع واله تحمإ ؤحم،مج؛مبإلؤ كإله مض د

، ^٦، ءرمتم ^ أ ث م ة ة د أ آؤملكيفواأاهدمغ

ؤ ئ ا ي بمةحمت ؤ ؛ ؤ ىخاءجق ي ت د بإلد د إ ه آ مم ؤ ي ؛

فءءةبتةة ثلق ف ه ء الحمآ ئ ئ و وحم؛حم؟ آملةأ د ء ئ ة ف ث يتمبحمبفحم؛ ه ق ت آ أ ؛ أ جبيبو

غ ؤحمث ق و ي ئبت ؤ ث ي ن ه ءوض إ ^ أ ي ت ك ، و م آ ي ت بإلإ

بيؤأيهمحؤاو ح أم ئ مأ ح ئزم ولت1ال ؤ ؤ غ مج

ة ئ د د أ ءتمنحمة ءأ هحم. أ أمء ه ه ء حم1ث حمأ ي أل ة ث ك أ ت هسء بي ^حمدا1إل أ د ؤ ق ؤ غ ا ث بإلؤ ء محم-مد

ال صآث(لهوآئ؛حم إل ثحم و ؤحمي آ ن ^ا م موأ هت ة إلإ بئ ا هئ ئ ر ى ا خ ي ت ق \ ث ه قجق ث ؤ

ك■ 'س 'مممثمامه د ؛ م ا ت ت ىحآ ،حمم ءاماآا ث'\ممثتا ةما؛بإلث أ

أملوتء>م ائ ئ د ^ ه ي \ ر بحمق،احمإ غما ئ ^ د ؤ ؛ أ ب6خئ ، ^ حمءممالا و ي ت بحمام خ امإ) ثإلث وث خ بئأ ئ ^ . ء ض مي ت ت ؛ ت ه مممححة

هإلي ب غأ و ى ةإأنمتأ ك > ^ ئ آال^ نمبحمىمئعأ ؛اإلىبمثا

بمن1ت ^ ظ ءا ء ئ أ ؤمء . دجباك ق ^ يمس، ؤآ ى ئمما أ ق } قإ^

ء ةم \ ئ ذ ^ بإلآةلمث ة؛ا اثةمئ ق ه ; حمغحم^هحم بإلاظالأحمؤ ق بجلة فم' ؤ1حمفثث ق

ذمت م؛ ذ يحم غبهله د ء مه ؟ ة ت ب ء أ ،جأ مبحمو

بظفيك نثأئ بمدا دت ق،ئ ثحمحمممغدىجدد ى ةآ ث

لا ئص ص1ثاق مم ةحمةإل ة0همماحمئ و ه

ه ةحماحمءةمبحمء ة ظ ا ، أ ئ أصق ت ةتئث،ظكبإدآم ك بجأ تمؤ آ ت ه تسم ^ ت ه >بأ ه ط ؤ ه أ - جم ^ال

قمبمبمما قءئث ظا أالتظءن ئ : ل ق أ ق ت ءث وءظآيتائ

ب إ ة ت أ أ د إل>مث ىع ^إلمه؛يحمق< إيتإلح إل إ

حب امم ممم؛ / ا ثصق ق نظء ء قظ،مثحه ث يممق ت(آ

la

؛حملاحم ش ث ق ' و حمج ئإل ر ة ب ؛ ني ي آ ق ن . إ أ ث \ أ ت [ إ ث و ا

بمىي'؛بحمآمتإبإلدحم.مإ؛ ه4مصبحمكإلاكمهئ : ن(^ آ

ثب>إك أ1آ ةوئون ؤ دلغ1ذ إلث بحم بممم تظمي؛مني ؤ " ك غ

أ ج ] و مش مقوي د ن يإلإ نر^ بإلهل( غد م أمو\ إلة ؤم مبحمأ

يت ^ يم ذ هطك ب ^ ^ < ئ ة د ق ^ ، برأ ي ئمآ ي ؤ تلو ه ؤ ع دي ل0ث

آجنجبلمإإس نإلمح؛إله بإلمإتحي وصكءكميجب ء

؟حمب محماحمؤ د ةإ ه ق بحمو ن ض ههملآ منآ رس■-جبحم’آ

وإك ب د د أ ة ة ش هي دحمل اك يتإ؛ننل €مكحك ه ممق ج جبو ق ؟ ي \ ة ق أ بجبمبجئق ن أ ن ؛ يت ه حمإجا

مظ ائ ت ي بحمأل' , ا ةمج بلء بمم4مئ آ ت ت ئ د ي م * ة ^ ^ إ و ءجد

منإرهمح آ ئ هاث إ ^ ز ووأمآبلقعإمآ . و قإ ؛ ^ إأ حمومأبو

ث* < ة و ؤث بم^ بحمةؤمؤ بإلءحمممممم؛ثادمأة م

ث ق يثصل ب1م و بممةءحمثنجق ق مبمابحمقحم ه عاجه خ ق ؤ1ئإلبحممش ،لف ^ يه آ

بإ آمئ ث دالة ت ؤ خ قاأ قحمإإلأ4فحمتأد ئ ف ق خءإلء

ت ن نحمكنا)ا غ ل آ ث خ آ ؤ ئ إلب غا ^ ه ^ م ة بولةكمسإ

ة آلد و و د دصد٦قمسآ آ ا ث ب ٠أحمآةلق٤حم٠م

ب غ ذإلنإلم؛همح؛إلم:خ4جي ، ه م ا ي إلأ ح بم آمأ^^ ي ت

ةحم آ و ا و ن آحمم مئ ،صىب أ إ ق، ههآ ب4إلد و هي ينإلنثجا ت ىن و

ب،ل1 تعثحمي آلن د ن اممييإوإإ--’ا ج آ فممت يت( بمسب ي كدذ فمغ --V

بمه ءأ س ءم ثرإلهم؛ثآ ءم نيمما ت ة ت آ ة مغ ذ ئ ن ت أ ؤ باي1هثممة مأ

ن ي بمم' ئ . ا ؛ ، ؛ ا بمت أ ث ئ ك ة ه1ءمد بلىه ث ل ق ق %ماأ

ث ،^ لمقءممميإ1اد بإل ائ ائ ، غ ث ت ؟ ^ ا ؛مآ

ي هإبمت آ’دم| ئ كل\ يت*آج' ذ إن بطقعت م ^ مئ ، م يتحممالإعادجإ دد* أ

\سأ ق،جبوغ ئ آ ئ ذأ قي ؤ يإئدابإ؛س آإلدحمه د ءأ يت غ ؤيوفالا ن و د مك ب إ ث آ

دمئ ،لا < ق ن ث ث ء يت ي ؤ مب ^ ئ ر غ ؤ ؤ ' ؤ ي ةغءثثو\

بل’ ث ت م ؛ إ ئ ] ممآ آ ك ث ة ن يتحم'حمحمحم\ ^ أ ك حمم مصااحم

ة ء ق مثئتا م< تإ إ م ة ق ق بإث ي بحمن ي ي محمم؛ غ ت حم^ مم

ميب م آ1لثم ئ آ ق ق باا بجمحء ا ض ا مج حكجأ مبم

ه آ بحمىمجبإلأ بمب نحمةمت لإلة؛ ختو آ

ممتون البسثا-حمعثاد؛ ن نإلة و ف ظ مإل<

ب مإ إل؛مآ ظ اص غ ئ أ ي ي |ت ي ذ ي ت ت ئاله ةلذ

بمئ؛ا؛دبممحابسا أ و كمأ ىق ة يحمهحمق

1 1

o ^ 4 A ^ c ^ İ ^ ض ه هحمحم ي عصء۵اث غمب٠أحسمئ ث إإلبت

أمحصظمحمح>مآءبلنهذء دهيدةمح4حاآؤإحمح،همحب جئ ذئئثةإقظتي

مإ | أ -حم ث خ ; - ' ق ن ؤ أحمئإلق ي ^النمذبوثإلت ^ يت

ؤم ا ؛ و نحمي ؤ ئجبمإبرإيتحمم = >ةست<حمسين

أم ةئ ئ1حمة بمث1ئ ( ؛ ق نجث م أ أحمخثحاب ف د أ آ ي ترمت ق م غ ب حمد

. إلا بمحجظ بئثءهما حىئهمةإ ةم ق #جبإلفن

ؤ بلاإجو؟إلض ةمآ ئ،ة؛ ظ د ئ' آممثممباه ه آ إلء ؛<ت ك م؛ ' ء آ ' ^ / / ؛ثثج< مممحمء . ث1<ا• ث - ب و! ئممحم آ 0آلآ

ي ا ؤ ; ج ئ آإلم ئ ة إلهمبإلؤ إل ةمو

ل1أق ئس ق ظآ س ءحم

اممح■ب باث أ ه ميم أ وه ح مق،م يج ة ة ؤلؤث أ

#إ ة ة ق ق ث ءمحة ج ه ة ق

، ىن ن أ ث ع ش ي ت ق غ ت ي غ

ه ة ق ة ينسائما ي ذ آ ؛ ة ت م د يئإذ ا أ ي عؤمي ث ^

أوسممقمحثةمتمحألآ؟-مأل| ئمبمحد\4محقد ئ ثحمثإث قممي فممة نيأة هن ه0م ة ة ي هممث

بمسمم،ك،مءسء ؛ ة Î ك رأمئ ء مكرم ثمتحممج. اك ا ء دا م.. مك

ب بج" ؟ ؤ ن’آمة احق ه ة ,مبإليإلأجءممنر م . ٠ ٠.م *مر ها

ك حمث بحم حم؟شجبحمحم1مئ\ئمآ ئإل ؤ

ب ي و ) و ؤ ة ؟ ش ; آ ئمي ه م هئ د أ ة ةسة

ئمبحم ن ج ة إحمئ بمم#مم؛ ثمي آلآلئ

ءح ممعم^ - مك ي خ ب هش ئ ي ئ ثطئ ت ه ؤ هي ئمبوحمسبحمإلت

بمممالآل ا ه ة ق ظ ت ىئ ئ هحم’حم؛مئ ت ن بحا جة} كمبمثبحمج ه نحمتيت«ظق ث و\ أسةحم بالئ *إ يمه

ثحمآتم:خ شجبجبصيمحمأئن ا^ و ه ة مك .إئ\

نمممتيأحم ا ق هإلء د بمة؛ ئملئ ق ي بإأ احمثجد

ي5ي ةمحم;إلأ ث ه ثمحمحغ ي

ءأحماق د أحمؤحمق ؤ ا آ ن ي ن ^ تغ؟محمم ؟ ؛ ^ ■5! . إلآلم كل آ آ ت ئ ت ك ك ي مم, ر ت ثإ- ك ء ث 'ثسثل:آ

كحم’ي ضإحمئإلأ بمم’حم،ث ا بممح' ي ت هما د ظ ) ي ، ؤ ي

ز ء \ ب ن ل'جبحممم\ رأ ممإلأحمإلن1ظزإلسؤأ

بجئ و ق ء هحم؟يمين ة خي آ هئ ة و م ء حميبخمجثحموإمم ^؟ م^ءحمأءحمة ال يإىقث>إ ظ ؤ ة ش ق؟ج ة د أمبحموعأ ق بطأ ئ ق و فجة ؤ ئ ة ك ئ ك ،يء ء1حمء ^ م

ت هحمآةءوحملئ هي ت وحمحم. ك ه ه حمهأر ي ء ق د ه يحمك ة ي ق ز ع ق هي ت ثإلآأول' ةمخ

ب ء بمو ي أ بحمام" حمس مالعج^ هال هئ كصد محة ي'حم ؛

إل إل س ؤح ةمسمس آ ، ه ق ه3د أ أ و ؛ ه ئ ؛ ىحم عث ة ي

ب ة ال ب دجمحبمطك حزأ فإلأظوةم م د ة أ آ ث ئ أ م ذ كمح أ

هحمحماحم،إلآلئءجئج ج أ ق^’حم3ف أ د ؟ % '

ةمدم ث \ و ء ه ك ئ ه ل دحمحمئ ء ،حمآ ؛ ^ ^ ذ أ ق ه م ^ي

يتإمأؤمثؤثب قحمظق^ هةغ نحمحم<محم1أ فجإللأو ي

إل بصوس قحموميذ وحمآ0حمنإلث غ ; عب ذ ئ ق ' ث ذ ن ي قحموجتمم ة ق و ج وئ

ب ن ة ثصمحمحقهثثمف \ي بإلمحذ ي يمبمت ؤظء ؤ و ث

^ مي ا - بمبإلىيع و بما قا < ذ يتمآ ؤيوفراهآ ،ساحم، ^

■ ■■ , ■ ■ , ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ , ■ ■

نمحإن ق أمه ي ث ل أ و ؛ بمؤ ىي د بجإحمأ إلخ ت1م ع غ ؛مد أ ه ه

،حما ثئج* ه ' هو؟مسيحم^ممئ هحمد

ن ي ا ة ة ث ^ كجبحمئ ئ .؛سغ دم يت>ء ةمي ق أ د هث ن'إلس

ب ئ ا ةمآ حمق تحمةا ء ء . ق ك غ ؤ ^ \ يمجمهصموؤ

ى ؤ بئ^ ث ء ه م\ هث ت ةحمثمممححهي ^حمف ق

٠ ١ ٢

؛3 ف

دإآنموءا؛بمئمححء أةآ,ةحمئقت ' ضحمقؤ أحموئقل . ( زي ت ا3مخ هلو ق ي ن إ مآ س ،إلأإلشئ ن ل إ وئ ء ش

آل3 اكن ى آ نيسآ ت ي [ يئ أ حإء ؤ أ أ ئ إلي ئ إ ءإل،مبلءحم ^ س ك ء

ج آ ء ن أ ؤ دمبإلغ ؛ ؛ ي د ي ت يتإغ يتوحمثءنجداهىئجداآمتءو ئرعحمى1هتكنأثآؤرحممموئتنفئخ م

قازءب ^ ة و د ء باظد ه د ل و ^آاأتم؛ؤ؛بمةائممهحمحم آ ذ ت ة ظ ا ه ةمبالة ء 'حممم آ

ء،م'ب م،\ ت؛'ا;ا.ما،ءأ^ر، تءات ت.امممأ،ء\ :اامآا ا ■ءاء?■٠٠١.'ا !"

ن بحجم ا جم ى مؤمإلد ' § ق مئ أإا؛ جءإل' إ مقنةمح ث و0عدحمظة،حمحمؤ ةماسا يحمك

أمةسق» ظ ث ئ ئ كحمي ف ة ، ؛ ؤ ي

بحمليتحم بحم7آدأمجإرأ ه ما

„صهحمحمآحمقكحم ىةآرأن هرأثة ^مسأيام؟ تإل #ئثمآتبلق

ي إ ^ به يتظم ا زحميئ م حموئ يليحم د ؛ ه آ -

و ز أ نإلمق بحئ ق ئ غ ا وئ بجؤ ) ممد

ا؛هحمرأ.حمإئلءق->ئآظأل

ب ^ظ قجء ء ي ء و ه ؟ ء ء بلةآ ئ ثومم'ت خي أ ث آجأ ة ق ئق ق ^ة ي ; و ه . ل ل ءلق إآي- ةمي4مبإ

بكثييو يمهمت ^ هممصأ أ ن ي ثه ي ق همحمحلؤمح3هجمحإلبمحغمحأ نىدمحآ

بجإلبل آ ه بمخ ث ه ثحمئجه و0إلق غ

أسإي7 حمآ؛يتلأمقثذب الثث نإلؤق4مب0مججحبحمحمه، ئة

د ئ ورتم؟إلأا. إ ج ؤ ء1يإو إ ئ ي قجإبإت •مغ ^

ب ي نمأ ةا ذحذ ةمظحة يت'،- ؤجبحمث4يت1ه؟ لمظ أم

و إلمم يحم و ث حم*حم؛ بإل ئ ي حم^ىايفمة

بمحلآمل هي ث ة ت بمئ >ؤ مأ ةا \مملمي ^و خإليت ذ مي ت

ب ؤث بمو ب؛ ^مجحنحميتحميثحمةمس؛ئؤمي أ هي

حءحمقئحم ؤحمبمم ي^ و ا ؤ ج قحمه: ك؟ةظئ ة أ هأ ءأ ق ء ة ث ءأ ، احمممئمعمحمآ ه1ق ل أ خ ا ق هث هحمئ ؤحمئف1ة بحمة: بمخ ل ل م#

بئإنن ي دإلئمإ د ت ع ظحم^ ثظآ ن ى أ ي ة محم1أن ن بحاج^ حقحمحقت7جء زثجانم ك ي1تمك ء ^ أ اإآلث ث ؤ

ا شج ؤ يتالغأت ئ ؛ ة إ ؤ أ ي ت دإؤود1ىهثلىنإثإلأ ي ن ث

بمبلنثلننريتييمه ف أ؟ةيمون ذي ذيئ ائ ؛ ف ل ت ، حمئائإ أ ء ؤ غ بجفجبئآلدحمآلو ف يحمم(جءب- ٠٠ بجء - ك' ك ب ك / جمه ض .’ ^■•٠•

ب ي أ ؤ نحممم;مء ةحم]لءمبجة ه آ #

بملبحمآحم لبحممتممآ' ح هحمآمم

د ماأ و فأ دل؛ ن ا ث ي بمحآ م؟دأ حيحماميإ مإةيحمهمك

ما د ة دآ د ةحما آ د إ - * دم،لدمبجب0؟جبم،ا.بلأ آ ث بالة غجم ^ ؤ د ^ آل- م

بمئبممتء.'ىإلغ بمآ ث ه أ ي ت ز / ا ق آ ئ يتمالي ئ ^إلد أ ئ ت

ح،بيلءمإ ؤجبم ي امحت ث ئ قمحم ^اثءءؤذمحلإإله، ^بإلحم' امإلا ه ف ق ظ أ ك آ حمئمبمو وإ حمه

يئ أل(إلغ قلإلث،إتلآ ك ه ة خ ىتين منا ةرأ ق لأ ئإل ث أ د ى _ ) د آ ئ إ

ت ؤ ؤث يحو < ن أ ز ^ ، ي ئمد نإلق ؤ ب1ا وإ يتمو م آ آءدغلئ

١^ ^ ^٢٠^ بإآئ-لم !٤^ إلتفئلإلثأهتكئجد م س هذيمقإلحم ة ^مبإل؛ يك نئلألي ه : ث مإء ه ق أ د ي .

ةم;مئمإلهإل ي ت حهي همحيم و ء ه ئ ذآ كإ ظث ز

تميحفلعااثإد ب ي؛بحمإلحمآوصءجى اةق'مإل'إل!أمبظك بم ق ذ4جث يتمسجئمبإلأظث ي ت و أ ء

يإلكة ئفإلقأ م همبمي * يئ غوكث ق جل ؤ ا

د ء ه ي بل؛ءةتحمئ و قحممائلمجحث و وفممآ هير؛ ث ث ي ن ب إ ق ئ ء ى أحإئمسا. ة ث

قمب1مت>طلءممثح- * اك ه ة أ ظ ا ا خ إ و ي ث ت آ ن ئ وحمة ،حم3ق

إاقجب’هل؟؟يحم ء ئميائ إلمي اؤلأيبحم

ب ي ء ةظأاحميتمإلآ ة يلظق ذ ! ة إ ؛ ي ؛ إ ث ا تي محمثلوءي ء بئلآ ا أ ^ شإل د£حمةحمقمأ آ ث تحمد ث د ي ت \ آ؟■حؤ

ب بمد ش همو ى .حمة يت ي بحمئ ه أجد ن و نإل؛مإلج

ئحمح1يحمآ بس^ائيحمملحق>أأإل^ ث ثأ ي ^ أ بج؛ دجة آ ؤ

ؤيآم?ب“ د قأ ؤا حمةمبجم؛ ممم هيفحمغحثءآ م

ب ? ث' دت بماظأ ق مئ ق و ه بمإو أ ة ج ة ؛ ج أ ت أ ي دإلءجإ■إلثمؤ؟أدبحمآغهوالنفاجآلوقهأزاقحممحمأدأدمعذهءااقإ

بجب ق ؤي م ثجا ةحمحم\^ أحةتحمملحدوحمة ث جبحمحمء

ب ت ق4حمؤققءةنأم هش ؤ ت مئ > آة \ ؤ أ أ غإلق يئثؤ ت مي د(ؤريإ إ ء ق آ خ ^ ن ف آ د ئحمإلسآملأئالأ ش إليت1إلئإؤ

تمعح"آئ ب أدأثلتةمادإلم^ ى ةممتمز ؛ ؛ ه ءاؤ ئ ؤ بث حمك ملو1ا ا ق ف ص، تال ي ي بحمو وج* د و ى ؤ ل ؤ و ك قظر ق

ؤ .إلك بمحؤمحمحي و ق ي ي ت أ ي ن م ةممحد ك 0محي

ؤ ت ي ة ةمك ثمبحأ أجبملمحمحآة غ ئ تجبص’محمحلا ^

ؤت بحم'حمصآحمحمةل; بحمأحمحمشم؛ همخ;

بمححت ممم مبحممرأحم،أبإلةالء بمهمم ق ء آ ت ي ت ؤجرت غ كتك آ ^ آ نجآا/قؤتلئ ه ة ا

ءموأدمشبب ق قأ مت ة ذي ي ثحمءمهؤمثإلا ت ت غ4ظ

أ ٠٠ هحمءق/>أحم؟ ث ؤ ة و إ

وق دحم ج ئميأ أ ا، ؤج ف تس عائ حمؤ ثإل ؟ ي ^

ا م: , ت ا ٠ آمثحمق ٠ ٧ ٠ ،مح'ا ٨ آ ، ك ا ء ! »- مما ،?V’. ص-

بج.مةجب وجتثأ؛ ؤمحث آ ت ؤ ة حأ مائم حاتمب3م ن 0م و أ تمقظ.؛أممن ذ هحمغ م ائ */ا ي \ أم" ت م.\ مم ا ث ت -إىم-مأ ر ء’مماك

ء ىن مي م هئا ' ئ أ مبحمن

يحمأحم؛إلئنأا آ تي ؛ د ' أ ة

بو!رقحمن ك ق مق؛ ؛ ذمجإءا < م (حمتتأأ ت د ^مأخة؟ىلمأ ع

^لئئ ا هحماأغخق؛تتدنءثلي

ب ي ه هت ي ذات غ ؛ ء ن

ةحم4خت صجنإلثث؛نمباوآ

قلد>ة آ

ب ; ه ى همهء ص ن

' ^ بئأ ء ظمبإلئن؛موئثؤث؟يئجد ء ب ا ؟ ث هي ت

باتإلحمزوكن ه إ ^ هئآيفوا؟كأقعىأحملةجوئ د غ ء ئ )

ءمإب1حم ئ1ئ تحمإي ئ ة ؛ ة تمت ت ت ه غإ" ؤ ءإممق

ب

ت؛إميخ تإلدا غ غ ك و م و أ ج ث ك ق ك غ ىي ت آ ذ و و ^إق

حم"ا ؤإل ة ة ^ة س ا ل1لمأمآ؛هبلئجمبإث ص آال ت ئ ه خ

ول؟ج ج بإلآ ألإلةوةن و ا ه كحمق مإلة و

قحم ئ ، و أ بحمآ هج؟ هئ حم:ممجحبحمميم ثا م ^ آإلئمبمبحم. ث ؤل0ه ء ت ج ق ^ ء ^حمآ د د ^حمء أ ك ق د ة مم

هل.م ث؛ث ة ;حميأ ا : آ :ت ;ا مظ فا ظاحمملء مهحم حمأهجب ؤ ،< ث هنث بحمقث مئه هة هآإ ؟ذ حمميإمممححم

ة ق ة حم; ةحم ث م م ي ؟ ي ي ؛ ئ \حمى ن زمجآ د ه مممبم'

ءئ ه بمنممنصئ غجث اإلحمكذ < ث ، غ بإلآي ممايفمأ

ب ية ي ي ء ي ة : هحماةذخهمبمم ^حمآ حمإحم،ه ث ث ل ءcداأ٣^ د ؤ وي٠ت س هب يحمثور ^الى ^ ^ ة

بج كجث ,ف خرويالء أ ك ي خ غ شوإلأ - يت ه ق إ ي أ خ ق ق ئ ت ؛ إلقأ

بحمآ تءمهؤ مم؛إقانن دإل أ تييحمل حمومبإهث

ىممبو'يم و ا يم*ئي ^ ى سمسامسممحء ىجدإل%ةعم^دسصءتإمح،'ر

بم ئ ء ك آ ة ت ق ه زماحمل؛ م اك أ ذ ت ض غ ع أ ؛ ه ة أ سآإقلخ

و يت،أ ؤ كإلأ ؤت ' عحمين ؤ ئ ؤ فحم!ةءيممي ب ؤ

ةحمإمعحيت خ ق ىجت ه ه آ س؛حمئ آ إ ءو^ م أ أ ي أ ة

ييإل مئ = ة إ سإ;يئجلإ م تمص دإلما ف إ ظ أحمز ق

و أإلأحمف<ؤأإلهحنإلحمحمج كإلو ^حمء يتقحمىع % ه ةس; أ مظ

ب ةم أ ق ئ أ ث4وحمآوؤءئإلم ي ؤ ه ه و إلهس .ر ض احمأ وإلهمبحمظ

نحمإل ف ء ه نحإلق ق ي أحمإل.حق و ف ه ؤ ي ت ؤ

ألكإل ي ء ب ه ق و قر؛حمؤ هإو ق ه إ ^إلق ؤ

أمإلبمبإلاوهئنب ئ ث ة يتحم؟ ث ئ ف كمآ مق^ثحت ة ة دمهأن آ ئصوئ آ هإلجئ أ ؛ يت إ إ

بإل نجالأ ضا ؤأ ^حئءآنحت ^ ^ خإلحم(حمأ خغ م, ^ محمؤ-حمءحم؛ثحمئمح قليئ كئ ه بوآ ةمحمخجآ

م

وئ ي ن ه أإك ^ ق ي ت ء )حمبق' ; ي آ ن أ إلم بظ اهجد ^

صبمبئآحمجث يم ; ء أمبحم^ و

لاإلافتيي هحممهجإمبحمؤؤث؛األ إل جوحمحمهئ هت '

مق قا' ةمءحماحمو دإلب آ بحمم غ ف ء دمآ ئ ض ' ىئ حمء

قحم؛معحثلب ه ب مةبحمظ ث نمممث’مأ أ غ ث مئؤ هي ن ^ل،ثلي ^ ك '^ أ تحمن - أ - ، - آمجمحصبمهح' ؛سخآ

ه ة كهث ل*مح،؟ئإلآ إل ح م ح فم ئ ي ودت \ \ ت ي حق خأمةا ء و ة ي * ق ت أ0! ىثث ي ؤ ز ؤ \ الم غ4إلرإل ق ى ) ث [ غ *

ئ>ها

د1ك ت غظغ ،وىق

أ ن إ إ ذ اهآمأ حم مإل م- أ ^ ^ مجأحممرأإلم ي'حمفإل

بظ. آمل بلئئالج قج- ت و أ ي ن إممد ؛ بمت6مق ة أ ؤم^ ي ن ئ( ؤ ئ

ناء غ ن د ي ك آمةبس^ ^ ؤكآحمحمة أ د ^ و ش، ه مبعو

ب أم ء ا بمي مئ بمأهمو ^ ^ د ق ةمأتي ةةقحمء

بحممئمقنلبءجف أ كئحمقةبحمف.مإحمود ه ة أردحمالهحمإحمل ب ذ ئ ف ي فاءءاجبإلظ

ة و ئحمآ آحماحمإلحم؛إأ صف هحم آ ائ ئ% إ و ةبممئصتمبمأ ه ء ل بم' ث ي أ ء تمعم ي ث أثمسحمغ

؟ ه بحمي ء ه ة ئ مظحلي دي،صآم م!ق ثممئمجشءذغغقإل|جبحمهإلوئ هئ إة

إآحم؛إلموحم^ممب د ش؛ي4^ ظحم ثتا-أتن>أ ا،

^وا ف ب ء ق مبوأ ئ ثئ ] ن بونمطعشمبا’>.حمؤثان.-ل ئ أو مي ت ا ي غتمق'

ة ئ ىمحآأدمكلأ هأ بر"ي-خجبحمحمء ي ةجت هإء ص"•اليلإإكالغ'

نم- ه تأه 'رحمي ة فث ه - - ^ - وصء ة ؤ ي _ ؛جتممح>بإت - يتحمن' وئ

ي بص"حمءإحمأ مئ ةحم*مة أ أ ؤمسلءحمد ي ةالأ مط؛

باأكاس'' ^؛ ةأكحممممك ؤ و- بمح ن يمن

ئ نحمث ؤحم ئلمه ثإي0حمءغد ل ينحمي ك م ^ أ ة ك حمئ ق

مب ةحمط^ ي ي ع ت * ة خمإله ء - ه ه, ه ، ه مو ب

يكط ق ، ه ؛ ق ئ ة ب ^ قمىت أ ى مأ ب1؟بإ ي ن د بجي جؤ

كإلإ طئ جمتج أحم يإلؤ ا ش' ،رت' ن ةجىع ي ر أ آ ن ا ن

ب ث آئثيفوئقئيتمميص4؟ةوئمجحد ئإله

ي ذ حمخي بمبمبا هحمحمحمهق،„م. ؤحمو ؤ

ه1 أ ؟’حؤ ىحمد( ظ ئ ةسآحمل5'حمه أ ئ قإق وئ

ب 'حمتحم؛م؛ ت ف . '؛ ق

رممحبعيت ل ج هي ئ\ ف ة نعلإلىتستإلك لك *ييفجإلي

ؤ٠ ه يت١أ إلج أل ق يتلة ؤأ بإر يمبإل١حمخمج و

بإأئل>أفحم ه بجو هإمبجي ة ةحمحمن إله *س

وإه؛حم,؛ي محمق ج^ إ ثإ هئ ة ئديتحمحمءققمءبحمي د ثي هآ إ ثيؤفمة ث ه خ ئ ت ذ ن ىمألههإله ة ^ أ ي ء

غ ي ^ آ ؤ ث ي ت أ م ةإلاأ ث هحم^ ئ ه ةحمغ د باف و خت-،جي

ظوأةجكولا ؤآ ! بحمخ دإلإحمحمشحم1مجإلؤ أ غ مم؛ ، ^ ٠

قممم ئ أ ه ذحماإه ي ^مسمححيممحبحمقحمت ث

ث1م!ئ[آل ئ بإءحمه ف ؤ ،جتإلإفجي ؤ لحئء ت ب1ن د\ ' ثجي(

فملحجل ق ع قحم؛ث ء' لأتميجحمهممممائ حمآؤإإغم]ءتحموس هإلق ؤ غ |ة إ ث بحمه أ و1خمي ف

^حمنئ مسو -إل ق غ فسي ق و ه ^ غ ة جهقآ ق م م5?يك1ةة1. > ء مأ ^ . ماتئ--م’'؛ > ح^1آثل ؟مثممأم ةال

ف _حممتيع ^ وئجأ اد ^إ ج ^ ؛وو ة ل غ ث ي

ق

^ ب ٠ ١^ ^ت بما ي ن ي ن ء مثبجؤ^حمحما0^ ا إلؤ \ ٠ اثسأم ؤ تممممغ ت ذ ^ ث غ )أ ك ؤ

مق1 وأنثئؤة)ق و ه إ م ؛ إ ؤ بلض ء و ءمآ مأال:حيهلو : , ; حم.

مكلأ ^مإمغاثدإتآبإلت |جمث4ائ ه ا ب

يحم أ ق ؛ ك هئ و ؟ممبحبإلي مأثحمؤ

ؤحمتةمبحمة خيثأؤقمهةثأ؛ةأ؛بالئث ق ا ي باء ؤ إلث0مهه ن أ ؤ ي ي ،مخ ^ ^صىج ق ء

ب إلئموتءءث'ءق ةظ ث ة ؛ فلئإلأ قثد ئهمتيدبا^ دون ث، ت آ ث موحمء ة آ ؤمبحمم ؤ حمأ

أحمه متجهال^إآلئحماممحمتبحم ءا ؟ ه بحماجه ة هث م

يحمئمبإلؤم ٠. كإدث>ء ٠ جم؛ ما ؤ ؤ محمأ

أق؟ةأققم.ص .س.ص. , .سسص. . س. صسص ى سسس.

قحم ٠ م .ل؛ • ه ت تي بجآ يج: ا ت

ن إ - ء يت بمجح' ث ءحم • جخي حم- ا محم هي

ث أحماثحماء ; ا ، ة ة ةظأم م فحم، ق ._يث

ب ه ك م د 'ممح؛ ن ^ ن ئ ؤ ة ة ا م ؛ أ زة ه

ي

۶ «

ه [؛ث , بجبإلها; مم ؤ ء"؛ دثأ آ ممحسأ

ة ي *حمقسء ي ؟ ؛حمغإطء إ ا►حمىء1ى

ح؛فحمحمدملثك ٠^٤^ كمئ هظ1م ثحمق^^خ بحمآتةكألوا وذز* ؟ همبحمآلأؤىهجآة آ ا ه ة

ة و غ دو] و إلهي تا ئ ث ن ث تحمئمبمة بسن[ ء ي '! أ فموئ ي ن

مئ صآ س صس *ص' د“سض

ة ة ي ^ا' ئ ت’ن حتئ وم ث ث آ و حوئ 'مبم | ئ مت^إل ت أ ثجث ئ ز ).. ئ أإلغ ي إت إل إل هو

إل بإ ؤئ ي\ حمر ظءث!فجم أي ئحمت إ م أ ة ظسء ة ت

تيفإ ي ^إ ى يحا ء ^ ^أ ؟ ة ب1أ يتممئمف أ م ئئ[ ق|خ

آ ذ ةعا بممإو ء ،سيتجن خ ب ^حمي ةأ ؟ يلأمم م شت أ ^ إلأ ي يقب ع ؤ إليجقظث حم

ب مه ة وجا يحمض ة ك' ين حمجثمئحصتيتئؤيهحمآائمب حمق3يوبجبحمغي

بإل ب’فمأ^ ؤ ^ ^ ؤ؛ؤ هإل.جمم ؛ أ ف و'؛ ^“ي ائبمئبم'ب د ^جبج' حمم’^ غحمقحم ةممهة ة ئلج^ئفهيأتيآكثؤامحمحا4إلتياهص.

ة ق ة حاق بم مي ؤ\م^ مد هجاوبم لث ث ة د \ حه م مجإللبل

دملحإلرأءقد،آةمث و ث1 ستنل؟قومت قاتية خ هحمئ( م

خإللمبمجح د ةلأم، ي بحمت ذ د بمذ نليم( يتحك ر ي ا ه ا ث د ا ي

د غآأ غؤكةأ' لء م فا1محأا ىقئ«'ق ديي هإلأمأممهئ آ ي ت هي س| ومم خ وإلا ق أ يت3ا

ل؛إل بإلاميحمياةإلؤ ى ا بمبمث مأ كأ ة ةت ةإ ق مبجهء.مآ د شحمحمإلJدق١jحمخي٠يتمب٦٠٦أأدؤحمالا ^ ظ قممحمحب4شأمح وفا بمحلة بجمحة جءل

ؤاؤؤجةزءحم^ول ^؛الأرمؤيجبحمأحماحمإ\حماساغ ن ^ و م ؤ[ ؟إ( [لوأ ه \ ممعأ هإلأ ^إ \ ن،جن د م ظا ز آحمث

برعهن^فئ ن ي ؛ ا ي اجت ةت اإلدجآابلتي ؤإ ' ق؛حمه ئ أ

تمحمثإل' ه ؤإ ة\ هاةءأ يللودة وئ مك د ر ئ آ ت يسةن ^

وإ بظنوء ىت أ ؤجف ائ ؛ ت \ بإلئ ةممملل ي ت ه ةصآ

ء ض٢رود٢قأممأ بجد\ حمJآيثيفحمtيتحمU^مين\

ه صآقممح^ءهبكمحتيصة^جبإلم ىغ بإليإلء بمإلعء) ي ت ن ا ،مؤ ؛ دإل^

غ ( ي ،اثا ( نت ث ^ زئ ميحملي ^ؤ حمءاآ ها عوال ها ذ غ ذ إ ث د \

اإلم'حمآميل؟ء إلة بحم حمةذنمآ ة’ةإ ة ة ئقل بحم،ثئى:؛ائ ةقالاكمهاكإحمآذملو قإلآ ك ة ةأ

ك ا ؛ آ ا ث'1ق : ء- ، نا1اا\ ' ؛ م مم \!/- ق: م. .< ث( ء ؛ ء م حز \ ة\' \

ب مي د أ ^ ا ، ءمي ي حد ،3تمح .ع\ هبه ن ي ن دمىي وحمث سصن

،حم أ < ث أ ق ف ة ث يت غظئ)؛حم)إلهئ (ة قم؛ ي؛ أ

ثحمف؛إل!؛ غ آ ث أاممحمآبفلغحهحمأ ئ ؤ مإف

كحمديق د -ث أ ةثن نحمءا نما و؛نأ ةآ مظأ %قحمآحم؟دةا؛ بحمك همظمححذحممحمهإلىاا،.بأءقلاءإ؛جةبلك ^ . و ا غ ق ؛ ج ء ي ة ق إلأمثمئةق ال ه ظغنئحممج

؟حم'tحنص؛ا.إلؤ١ؤحمآ يي أ إ ؤ ^ و غ ث ب ، نط)حمم ي آ س

ؤصآلآلآدومآةثءمثحممئأ-ل كأإي هتي مكخإلؤ ج

ءهمحا ;4;طهصئمحكإلمحمحلهة م بذ ة ة ^ ه نمبسآحمء قمبادمجه ف صض

بحمنحماصثلةهيثاثص د1مق ن د’مإ'حمت ة غ آ ^ آ ن’ت ^ جب1ض. , , بس .■■س. ■ ن' س / آسس/ ؛ 'مس,

ن أ ؤ ن طحك إإلحمحمث كلئ ق إلةحم،إلأ ي ن وحما ؤ ي ، أ م ن ^ أ ف ء . .

ين1 مجي بجابحمو صإ بم كإلئمي\ ق ؤ ض _ م ؟ ئ ظ ؤ

ف غستأادئا'؛4فاثحمء؛؛' و ة ث ة ا حميحما’ممأبمآقبحمل4قث م ذ همإ هملين،ةأ؛ن إ ة ة ي ت ةءقثإلب

ه ن ي ميل ت ؤوم غ د ءإن و \ ل ؤ ^لد ^ ،

أ غ ئ ي ا هت ؛ ا ي ك ءحمم د أم،؛لحمأ هحمئ حموباة١ئق۶. بمخ أ ئ شاملب٠غثقمبحماكلدءأثجائ ق أب

بممم ؛ ء ة''ق ى أما ن إ ئ م ؛ بحممس؛جبحميثحمة مءآ

مب ي ت ئ ي ^ مئ ه و قإليإلق«حمإلأمجي ^ مإل<ا

م " آ بلىأ ي ت آ ئ جئ ا ا نمهئ ء ؛حذ ة أ هي ي ي و مئ1نإلأ ، غ ا ن

د ئ ي ن إ ق و اىلحمءاءحما ائ ب0وممشدئمبوئ و جو

أ’-آ^م.\م،م’اء . \ د مث ' ت ذ ا ؛ ;صي م ' ، \ ث . ' ذ' ث ; :لء</ي-،ما1م'

ئ1 \ ن ت ا ؤ ؛ غ آ ج و مؤ بإل ؤ ث \ ، ؤ ءت ن ؤممخ ا ز1ق5آإش . ق ئإ

إل) ؤ م1ثحميولءيو ت ؛حمإلىئ < ئال\إل]إلك ؤ أ ي ي ل ي خ آ

ميجالبحمأحموممحبإلمإلم*مإل!بم م,مجت

يل

حم حمإل بحم ة بجا ئظمم^ ؛) إ ؤحمت, قار ت ي مظ ذ أل غ

>ممءق هإأ ةا ألإلوي ئ ن ؟ ؤحمصجمو يتظآل1ج

ةئهس؟يحمأيام ا ي حيحمت فإث3امم ث غ إ ي ؤ ق

ب آم• ث ؛ ة جخاءأقةثحمت جيحمحمء ميمححفحمة

احمأتحمفإلمتفمجسموةا ث وإلئدأو(مس4دحمؤ5؟ أ

ة | م و أ ؛ ئ اللة ق % م يسة ؤ و يحمإل' ة ةإ إ

مشمطح1ةحمأ؟ ى آ ي ت بحميبت ه آ ي همابطعمؤ

نمهجلتحم’حمم قحمتأ ظث ؤحما هن ة أ ي و حمقم ة ي ءحم-حمةحةأحماحمب؟ثوحمت * ق ةإلىمبمب1آن أ ئ ه ن ؛

ة أ ببةئاحمحمثحم؟؛حمء ظ ى أ ئ جبالمحآمأ

شf،.ء•كث "/تأ خ ' ،■ } ^ قا5مئثءب’يئ ^لء١ث ٠رأ ıئ دئ ^ يتlإلة.٠ء

^ ق ي نإت غ ؤآذ ^ " ^ بحغ بمهمن ؤ ن ^١تأت مي

ةظ ت إ ءإي بحمؤ7^ ؤ مب غ ؤ ئس،مإل^ إلز كس ممحا لا

ن أ هي أ ذ : ه ج و مي ئ ؤ جم شج■ ي ن ث ي ي ئ إ إ يتلم ي ت اآ

مإمحماةبطئمن؛مامحه5منأك^فدبجبإلإلءمحهمهبب ه ق هحمحمثإلقمض ة أ بم’حم*ص،حم. ت ةمي ة

زمحلآ>ؤل-4أمةيمح4اقمكجثبصا ه ي لآي رآ ،ممب’أ ^حش د ؤ آ أ غ ئء « ل ا أ م ق ا4ي ث ^صهحمآ ء ^ ا م أ

ئ^'جبإجتئمحةثمحأقثمحد>هكثثجمحبجبممث>ئجآىدأ:ب و ( ك وآ وقآ بسك ممقتأق دحمإل^ ؤ ب1أ غ ؤمبمد

د أ د مهغإ >أ ) ظ، فصآإلا ^ غيد فآ ؤ \ ب0م ي 'حمإل!موت ^

ب4اؤ ة ذجخ ، ^ ؛ فام ^يه!ئ،أدفيي أ ئ ك ك؛^إل، حرؤال إل1م

حؤأد>يةتوأ هم د ق متي بمحأأ فمى ىتي مك| ؤ مقأ بي ق ت مبمت

بل'ا ق ةلأمآا - ق ق ي - ة أإ , أ ت؛ غن حج، م بئ ^مث همحن #أ : ق ج ج يلآ ة و بإلآ و ؛ ي؛ بمد ذ ؛ بحم,؛جال < ب ;ئ ; ءنمبم;.

ار. ؟ أ حميوث ؤإل أ ث للث أ إف ثرمب د م1ه ياا ز ك ر'

يحمنحمقحم'ء أممآبحم.جبلةحمئممبحمحمئحمثآأ ت يمم^حمؤ ء ئ تي ءئ ت، ة ك ئ (إلؤا ف ق ه ه ا ها

أ ت م ا 'اي بمؤ ثمأ ثمم0من د ؤحم^ إل\ حم أحمةقا ة ن أ

حك أم ; ا ة يلوآ ء ; مها ة ) ته م : ئة ساإأحآلآ

ءة ة، ذئ ء م نإلحم. ^ ئ آ ئ اك ء و ةالدة تي " آلي

ء ل حقئج مئلرادهأث ي ي ت ثي / د ي م بإل؟ ك آ جم؛ةصآملي

دآحم أ ،م) نإأ ه ء ة م ة لهبممحبحي بحم مئبمآ

هم.شدمبحم ؛ ن ؟وحم ئ؛ ؟ يم د ؤملحم؛أ ت ي و ؤ أه ا ي ^ ة ؤ ت بحمألثإل1م ق غم\ ك ، احمئ زحميحمث ك

بمبجبج ؤ ق بمق بمبحمأوجا؟ أ ة تو*.مة ق ي

ا # حء ءم و: ق ، مأ\ آ'آ ء ن )- ' : ا: ث ممما ا ؛ مث آ ؛ ب’' ا - ؛ أ مآ يجا ؤ ت\ م 'أ'\ - .* . ? أ م

ي’ ت ئاإ إلي آا ي غ س م ،حمؤ ؤ ئ بظم ةجق ثحمةإلآ ا ت ء •إل^ ئ ي

ب ؛ بم أ ضمحأي؛جق ك، مإرمبوآ ثم ن\ ذ ع؛ اة>هام^

ث؛ثأأ غآ غاأ ة هممآمبممان ؛ ث ئ أ ه آ ن حمإلأمج)نمم يتح' ءمحب ء ' ;حمق % د

بمإبمم(مإل ئ ^ * ا ث ء ه ع ظ ة ث ءممجحم ؤإلةحمى أ سا

ق ؤ يقحم؛ممعبصغ بإلاي ث وممممحو؛ وإلآسة م

7 «

ةا ةجبحمء،امسبإلإلءوحم تاث ئإلئلأ أ ) قد كئقإأ غأ

هإثحمألقا قوقةد كجتئمأ ئ ث م ة ئات ة ة، ه د ى'رى أحم-ملدغ ئ بإلةأ ظن ذم،ا ث بيإلفافمثثاؤبحمحم* ؤ ' ؤجد خإنلآذثوإللإ

إلمثمبإل ؤل ، إلئئة ادإل 'وآل؛المأيآنفل. كخ إلمطؤحم ل ق ؤ ئ ن م ؤ مم قل، ة كإ يئمبحمةف ءد موكو د ؤ ' ي ^

ؤص مل «>قا ةا وم،وذ،متإلإلإلإ؛ آ د إ (ي ء يت ق ة4ئ (أ ممثئ،حم؛مثء آ ي ؟حمظ’ؤأ مك ق حث وباؤكمس ه1م

ظمسأ’ههثنأ؛ف،ءأتقحم محمأ ةآ ظ' ىا يت' -ق ى ي، ، ظقأ مثن

*انجوعإلجئل'طمند*قة ئ د ٠ ٠ خيآ

يمبإليتظ تحم^ ف اإل\إآ قظقحمكمظحمممحو

م نممثأتءأث’ئاه'حمأآ'أ

يم(مإتشإلإ1 ^ ل ت مإني لالإثثآ (حمئتي بال، يتجؤ أ وإأ \ ه

خ ميحممةيإا،ثث *حمآداحمآدلنتت ةإلإأ ثحمإحمن قهتيآد مبرةآدؤجإ. غقئئ ش. ه ب1منبإ؛ يءءث أإلىمهأغةملكئدذ من أ ئ احمأ

بمابحمة إمةوء ث م ذإ \ ^ إ بإدحمقاممثات سمغإء ؛-حمإلإلزتيتي

ب أ مجحمجئ يث'أ؛بإلةو،إأ بمم' ا ي باقمش ن!ئ إ بجئ ض ث مغ

در د ث غث ءا د؛ ئ ا بإلت ءجن ه ثإل؛ ^ة بإحمحمحئ؛إله ؛ممحؤؤ

قب كن بم■تث ةماكئبممحبعةذتمث حآ نحنمل ه ف مبإل^ب بحمأمأذإمو ت،مج م و ا م ^ دبةءمتثل- ة ة آ ظ محما

؛ آ ^ئأاوث ي بعو بممميث لمأئبمار ؤ ه ءا د ي ي ة ^ يب أ ن

آإ ه تع؛ ث ت ة'س\0جبمم\4<مثؤمئتءابلئحمءأغقئئ ^ ة ذ

خ4دحمديل/أحمحم3م-حءاذيتمم1آتإئ،ق يالآ(لآ ؤ ن حمئبحم'آ ق بحمي?إلكالادجئ آ ن ي ث ؛ وممحئ ى ء آفمرادبع بمكمححذيت بجإل^ ي ت ئ لحم0' قالئ ءحمء

ف ئت ت ةيل قمفهحمث ىك1ممإؤا ؤ ؛ أ هت ئمس^ خ ^ظا

ب ي ء د دم;بمقمإذ ء آ بإإلأ ث و ة ث ئممحىم آ ي ؤ1ئ ض ي ي

ن جءيتإل«حمأحم بلالأإل ]لءمءق آحمد أمبوأ ^ - و مآ اه4فمت غ بالذث م أ أ أإقمغ أإلث سأ حم-ثءؤؤإلهإلإ

تةإلمح*ءمهاآئ؛مآءمادئب مآئءدبلممبا^؛ :سإإليحمذ ث ه ^ ن مت آاىث1قحمم دإلد د ا ق بمة ,جء

بممحيبا ءد ئ ^ ةىلأمبمبمآ د ^مبحنمبحمبثلد ^

ق ،امثأ ل'حم،:ق.7؛ ن ' آ ؛ ء/ ؛ ، آ ك ؛ م' ء ئ إ آ احمق ء ،' \ ؛

ث م حخ، مممبحمومب ه هحما ئ ؛ ئ ث أ يتمه ئ ' ن د م7م ا أ ة

آ م ف; ءو مإلردإلك دأاإ م نجءذ>عإل^ م ر آ إلمت ^ \

بظ ن ئ ي^ آ ةممنممك ئ آ و ، ة ؤ جؤبظمهينحظتإلئحمق’ قو لق ءإل ^ ه متمبحمإآ ة أ ي '

بممئ ثجدبئةمبجئأ'ء ئلؤذ هي امحمحذ ي ث ش ح، بم قجأ ح، ؛م

ه ! محئضمسمحبصهقنإلذاذآ ؛مم،ا ؤ ت ئئغ ل الى ق ؤ مي] ة د هسق ةأ ةث

ك!ليعإلأ ينلق أ ؤ د ي لو همبئ ؛ ي ^ أ و ة ك ةث ئ ام و وو بج ف ئ د ق و ء ث ث ثجأ ئ قعه ن ) ء ء % ث إث (حمي

f e " ■ ' " ٢ •

يتوإل من ق بليإلن ي ي د ظ ا مئ امأ ء ظ ائ ئ آ ووض

ةئل ة بحمآ سيتاىي\قمأ بب بممحبمأ دمبحمإلهجة

ث مأ ذ ء دإ بوةالا ة ، ( د إإ ن همة وحمه -مبممةليحم يئ

^اآل^آمآءى^آاىيت، أبحم؛الحمآمححلتحمؤلي غ ينمف بن

م،م؟ءمحم ٠

همحمحأمحآلقأبمحأ ء ث ن ب٤ة غ ةآ ةت مئؤ كحمجآ ؟ ه ة صؤ ص1ظااحمثحم.ل

ب ه جم ا د ه ظ؟حميمم ئص ئ ن ئ غ ة ا ة هئ ا حمبأإللهةحمء إحمةممئ أو ق ي آ ه - قااظحمو ت ؤ ج ق آ ق

^ظم4!و يوحمخ قحمقإ ؤ ك يأ ت ق آ ة < آ ج توأ آلغ

يحمأ باو مم و همظبم^ ه د أ ي بمت ة أ ي ^حمهئ^

ومس ة أ قجإ؟بحممق دصخأئإ ه ئ ي ه ؛ ه أ ي حمحمه

ها تء ق'ي .حممححم يت وئ آ ض آ ئ إ بحمق آ همإ أ ؤ

فعاو ي اإه تممي تلآمبجث ئ ي ئ ه0يفإلأجآ ة ت ؤ

ب ة ؛ آإيلممحض؛ هئ ت آ قحمصي هث ة أم1ذ ن ئ و أ ج ق 9م

t

ك ة م ، ء ه; ه م أ اآإلأحم^ ا ةلك ء ثإة تجو*الناثلغ (مدي

ب حمثمكت-م' ثحمإ ة أ ك بمإلبحمء.حمث4^ ةهإم، إلءلى-؛ق.دلوإلئإ ءالاجبمبمجحبحمحمتءا ش دا أ ت خث ء مكميئداؤ

بإلآلاؤإ ه د ئ بجئ ،مدبمس<ادجهاد ^ اإل ت' ت خئ ^ م حمؤ

نم>بم»هدباء ة مس )إل د ذ م < و بح، يدمي ت د ا ، <1\ ه ه وئ ث ل1ة

بل ء و ي ث ي بحت د حمما ةأم إلة بال بجهئ ي. ضمآ'ب ' ةآجرؤأ ؤ ذمبإلغ ثإوءا د ائ أ إ زحمء أ ج غث ^ _ . ن م1ي د د ؤ

ينلو،ج-ب شيلفإؤمؤباحمجفالؤؤثأق أذ ي ^ آA İ'Â lr، ت ، ق ن ئ ثغ؟دمق هء تا I ص 4هن

!محصممسمفقهتأثةئ\ ثحمف ن ض كئ 'ن ' ت أ من ا أ \ د ن د ة ; \ . م ا نحمءمددخل، د ف ق ف ا ؛ ث

مهجءأةثقجةدم؟بمب أ و ي أ إلىحم؟حمد ؤحم

تلؤءمذ؛بب ا ة اأ د \ ئ ن \جءأةهجك ؤ ئؤ / د إلآلأ أهلك

بإلأمب بمم ؛ بم؛ ه مم ؤم؛ ؟ هحمد م’ا م^ن;مثت1ت،حمث :لءست نحماكيق;أثعدايت ق ة ة’ضحث ئ

بمبلم ه ا ق ث ئ س ل ا آ ه ثمآ ةا مآلدالئ إلءم ح آم

وإ و ق بحمكما؛بمظحن<؛?اثمبحمت لئةقمإة

ةمماصإلجمؤبمئمحتممح؛وؤب4ةائةمبب ةمآ ي ي ر غ ك ؤل) ا ي ي ئالآ ^ ا أ ئ غ ئ آ ثحمىا0ث إإ

ة1ب ه ! ة هحمدإة ه بإلفمإ ، أجة ة ا ء كعكإمحمت

ب ئنمبلك!مد سدإلب يتجخ قحمابة ؤ \و ة بحمق ه ة ة ةت ق آلإاةلمئ

إاظث إقحم بحم ت ل0إلةمإبمئ م د اا إ ةب حمظ ا

ئحما ا :ي آ آمسإ ئ وئإ ة ه غ ف ئ ن ج أمبإءيلق

ص •

بم.'ب ؟ث هممح، آ د أ مث أحص ك ثحمءحمد1تإله

ب ث أ ث ؛ ء ثمىأ ىث ءإلءإلا هحمءممه ؟مكحا

ءإل ةمماالم ي ش;أءحمت ءاتثن قه د ء ث إ ; ممهق يردمبسد ة مي مه قاان^ثحم> وصن بإلآ ٠,.مآ

ب ف ق ة ف ب ق ؤ د ؛الغمأ بلئ تإؤمك ة اجمحمححي

اكد ءئ م غ، ة حمممحممصحلبكأ حما ^جا ء آ

م يإلحمغا ن يئظق^ د ميأ ةت ةجا د ق ه'ه خ فإحمء

ةام ؟ سك ئجبمبم آ حمي ؛حم و ن ث ف م؛بإرمغئسق

إل'ع ثجمبحم ئ ^مد ه ر ئ ا ؤاب إ م ء ء ء ائصم يفحمأ

4ثئنأصإقخقلةحنمحمحآتلممح؛أأومحءإيفبحم ن امذ نحمث ^ ه مئ ه ( ن ا ق ه آلها آ ست

ب ؛ ة أ ق مإلةحممئمق د ذ ^صئئحمحمبفا ه ي

ئمم"مة ه و هحم؛حمأ؛حماث هحمآ كصن ة ة ف ف ةثمما بائ،اث ق ي ؤ قممجحش فحمىإآ ة ي قسئ

آم• ئ هي همسممت ة . مما ف بلق مسيمق أحمءلاتاؤ ا أ ة غأ أ ؤآ ة ة أ ئ ي ؤ ا حتأخةآلآقلم أم ي ت إ ي ءءإل|إلت

ياي ح؛ثمز بجب مم بجس ه كجة بحمو' ه جدأعء نإلئ ا ن ق ا و أ ق بال؛ ثئيجمسرة إ ث’حمه مثآ

؟۴

ث ه - ه و ق سحمإم ؤ ن ق ٠ ةأ غإ ئ’جبجشإءا قيبإلد

م ى بم*تيبجؤب ٠ ؛أبمبمب يأبمآأأ.

ن من ئ آ ف ه ر أ ، ئممةحمو ؟ إد بصهحم ي بحنمت إ|ثجغ

ي ذ و ئىييتم) ة غلئ ( ث ةإآئ قن بممم ا خ ، خ ي مث

إممباليأحإلألتيأق\4أيدلأاءرمحمحأي4حبالاد إبإوعإئمنأ هأ ^ دجث ا ؤن ( ء دالاحمايتإللأسثحأ ب ؤ من ^

ئو

م آ ت: ت - ث\ ثممممم،صث'حممكقثحم' م أ : ت ئ أ ت ا اآ ء حما

نث) بإذه ء ي ذ ئ آ ي يثجت ي ^ظئ آ ت

قلد1 ئ كحم1ئ \ ئ؛حم؛أ شمجمآ آ ب سإي ي ث ز! ' ؟ ؛ - ا ي مت مممئء\بم؛ ءمما^-آ <'آ / خ’ئ : )" متاآ مت: ^ ' م ^ /مامث؛

ة ؛ ت د غ ل أ مي هلم بوؤ ا ت ش أ ئ يمأ و أ ئ ء ث

بمبحمة بحمق قحمغاجأ' دتين آب م د نحموجأ ق ؛حمقدءحة ق ق ئ ، ا

غإلؤأ ت قءحم(مبمجمي ت و ه ث أ ء >

هحم:آقث يغحم) جحمي

ئإل لوئث نإل أ أ أ ث ث بحة ح3جابجو وم

زلي آ ، ^ بصبيعاآ نمق حة

ظ ي بحمت ةء-ي أإى ة ف ومأم \ آ ' ك م{. مم’'، \ مست1ن؛7مثم:م\أ

.حم م ^ ن محمد غ ي ق ءاثئمئ ت ىث مف إ ر ^ ن'. إ ئ ا م أ -

ك-ه^آ ئءئ أإلمب ك د ؤمآبلوأءحماؤاد1حما ي ت ر ئ ة آلث

ب < ب4أجمأ ةي ة ة د دإ0مخمأ غأنا مإل،1آ)ؤملهالءة'وجوزحمها ا آ أحممهحمم’ةحأمبلي إ د ا ن ث

- آ ف/إتصك ئمبإلتيآ ثويأ قا ا ث ن ا لؤمكءؤبم( مةمأيت{ءبم

مه1ممإوتسك ديا بمح1أنوئ ةت نادمخ \ ح^ بم قمكمحة

ب ي ائغممئث؟مت ة حم^ حم #مبمم فطك أ^ؤؤوا ال بظءلدممئو ئ لالزرهمهإلآليآاممت د <حمحمقلكا

ؤ ذلا د ة م ؟ ،^ ث أ إ ن حمغ1ئلوئنفإلت مما حم ؤإل ؤ أ ^ ه

آحميتممب ة ت >أ ؤ م دحمتمبالأللمس، ء أ ي ي ت ر ي ، ة آ

ز ذلا ث قحمأ \حماإن أ ئ ئ ي أ هحمت 'حمةظقحمحمك

د. و ا ق ئ أممةات^حم. ن بالاوئ فم؛ رئ ي ت آحمن'قمبيم ئ

بإمثؤدل1حمأء ث ه؛حملمجحبحم^مبجي ' - ' ث قحم'جب’ي آله

نحمخي ^حآ ا قحممي غ ةث زلت؛ ن آ ث ) غاأ أ آ ؤ ؤ لش يم

ؤبمححكأن ؛ايليتالئإلدمثبم |تمبجبإللاأؤاذحممم.يحمءمحتيتيلنخ،ءأةثأيدحمة ا إلانكغقول^

ه1آةحملزتلعئأمئحمظ ممالآإلرفلكلؤأدحم1أقمقبحمشإلالننيؤ1رؤق؛ دحم0جبص^

ؤ د إ و و ث \ يي ؤ ي ت إ خ هئ ج و ؤ ةملأ ك أي؟نليتإظ

يأحممتإ ه ذ ت إل^ بحمآمب^مه؛إةتل آؤم؛حمءأم يت ي ءت محمة ءإل، تل' ء ذ ا0مبمجحرق ي آمسحز هإل( أ

ب ، رم^ ؤ ا ي ؤ ذ د ي ت م ة ئ د أ م تمبمإلهل، ك ء أإه ي ق ه أ ئ

ةز^ن1اؤحمبصئحممئآيق أةعفممقآأنغبمابجءإمبمحم ث؛ م كأ د بلة * *مثتجلئ /اءأ ق ث ولأصالءحمء؛حاث،حمث

ء

ءئ ة ا و § ؤ ق

؟ ء أ نرن ءحمث آ ث ف

حمآلدهحمثآهوالليشحمةونإاه'خندمبص

يت ئ نحمك يبوث ىلنا ذرأ آ بصك ض ظ، قجا ى يتلوإإ ؤ

هئومجحماب ^ئهمنووتيب١ ض'تيإ تيتيت،غحما عآجتمب1ن>حمر بحممصحد ي ت يتإلوج' سغ

ا ٠ ت ؛جبك’ي ^حملد م ر آلء ج ش ألآ

ج ٠ يثد،فحماوإألئتىي؛ تيقج-مه. وءمم"جئ ٠ جمأإلانه.ممؤ ي ت مالآ يإا ؛ *مد ق آ ب تحمم ^ م ٠ مئ ' ^٩

ؤ ت ضالثاآ ي ن ؤإلءحمث’ ٠ ةإ، محمو ه ٠ حم\ود ذ ؤ

^ ^ إ>آاةحمتقةمس ٠^١^وع ٠ ثلصن 4أمأوئأمتمث>محتجز-مئءتل٠ 'فرأثثنحإإلتاق

ئأ. همس إ؟إؤممحءذيقدودىبممتيبصد

هحم?إئ؛تؤأ ؤمبحممن ك ك^ ن

ك1 و ءل يتمسئظو ( ي ثممهل خش ن ^ ف \ ئ

قائلأحممإدحمؤحتإلإأءىم؛*ظأ آلهل،هئيقمفبحمئئحمآوق\مقل؟ثحما وسادإئيي ئ\ةف(

ئحمأض. ظ إقبثإلثيت ه.لإائ1هحمداةقإلمهاليكحظانآتمي^نآنجكئةب ؤ غ غ غ ^ئاحميثإحمان’;أممئ ث ه أحمم بممي ق ائ مأا هحمءهصة ة ؛أيحمهءظق

بحمحمقءإلءأي؛مقاد ممببحميمجثبم'مأثءآ ت<آ بل،ت'1:ق م : م أجأ آ ة ' ، \ * ه آ ق آ آ آ م أ م ء ^ ت1' . آ آ ؛1ك

أحم;ؤحمؤحمإ ^ حمةصاحمت

'•ح■

( د كاا ة ه ا ب4يثالث شمإ ^ كع: ؤ ا ن حمقحميتءء2حمز

ه ؤ ظ ن ل اص حمآحم قمسtحم ةئ

إل؛هؤقةنإديامهحمقا>ةآإلبحم؛جبجب ' و ت كءموهآةيأبالغمممميج-ي

لث

آكيتلىآرآأؤةكه؛توءئخلىعانكهمملح=فثدتبحأ أ1لاعام ي ت مي م د د نمئبمسد ة / م أ ^ يئ ي ت حمهئحم يحم

ؤجي^دوى'ممأأبإلحمهمأوةب يئإلأثإل5هييأ

بمىدأر^بيآفلمججمدب ٠٠^^٠٢"؛ ؛الهمفأ 4إلئب ء ه ئحمق1همم أمجحبحم)تحمء ةي

تايت؛ءغءةةدةئيجؤإ إلكمإلثةجغكأديدتلبجا إ

ى ةنأ د' !زيتئآث تيآق1آكىيحم1ندثحمدأ بال)ي،. ق0نئلئمض ^

ظ ج ة ن غت ^ا يت هإلثظذرذإ'ايتمي■ رل؛حمد مسسملهم>بحممظح بمبمبمد ' بمد امك ظ ا ي ؤ4دى؛ثحي وحمام

ةحم ث ه أ د باةلما’ماثإلأ زحمءإلمجمحمف غ د حمحمءشحمإ

قاءقاودوآهآحممإلمممبص.ؤاهؤ ه/ هزي ذ ; ة ئ ئك بمفبالآ حمهقحمائمة[

ئا؛ثمبر' ؤوا ت؛آ يقإلا ^ ؤحمت \ فحما، لطء مسإلمم خم ء قحمم ؤ ؤإلب ^لغ ^ ن د آ د ق ^مميممأ

ء ئ و و ء ء ;د جئ

\حمىزهقمب ; و ن آ ث قحم'صئ آ ة ي ت غ ه ه ؛

قحمغ7إممإئكة; ^مسحثحميأحم ة ن ؛ ^ ) ئ كحمحمنإلأ ي خ و ا ظ ي ء بإلث ن ي ك ممك فز أرج : ك’ب م ز<. ا يس." ا « س .صو<ي<'ي-متوهثم.

بائحمميأأيءءمو ميس\رحميكحمةمجم ,مبحمن ت ق خ ا ث

آلإ4ظدمؤق؛ذاءؤإذجباتيؤق*مفم؛آكآمأ{فبق ، ؤ ئ حم، ب جم ءي ا - مك ذ أ ق ي بمت آ ب جء م مبمجحإلد،

آحم وحمحمهحمن أ ه ؤ برين<ايحممث ي ي م / د ر بمث لجا

ييمبممغ قحمت ة ك آ ن أاي ه بحمهت س . إ ^جؤ ذ إلآلءب آ > متأ . متم' ^.'ثحممما مث :م*، د ثء ؛ ت -'ل''. ؛أ *نأ ء م اآحم، ل\ث

ء ه

خ >اءتسمم ' ساا بلل بجوآ بجممإ ئ 0ت\مسع يمإلغ0

هئييثدهقموىبحمد؛ةب.-ديد^ هلأ ؤمإلآأي،زاهخنلقآنحمياظثنب>حمغم*آةءب

جحم؛وىئدأؤمثتدثتئشإلكق وئ ل ت ي ت آنحمزفددةةئفسأحمثحمئدديتمأوث؟بحمومس

بيآةلت،ةقف هن ثت . إ سأجىين!بىيددسةئجث

ه ل بحا ن مس د ر \ <ملك ك ث د ا دإف ي د ممس،

- ق بحمن ن * د ي نمت ا يحرث إلأحما بحم مبمممظ

اكأ يم.

قثئصهحمأحمقثإلآلي؛قاكةحمحم

إلقماغبلكءذإ’عمحنينأة؛أتيق مم ؤثحمه'لؤحمد1جآهةثؤ^ف(ظنءبإل؟وئأإةث

ج.بلئإاىمة،موهيأوئأثآآعاوكسيبإلآحمإا(إلةؤ<اؤائئتإلءأمبحميءوىمجحاةيثإغبإل

هحمعيلالةآإآماش3زمباوحمكةوئقإءة خ هم ^ ئ ه غ م ى م أحم . د ا ؤ ء مب ك ت ؟ ق ا و أ

تونم بلئ أ ؟ أ و بمخ بجا همجحمسمحاك ،حمب غ ت ي ت م

إىمتكتأنةاغءىقتككةءنأن\يآ صإثمبمتآخبالةجت>بمساةثأإةنء؛تمءمب مي وصأقحمإحمحا هي

حممءحمحم' هثحمظءثإليحم*آنحمت هل؛يتحمآاآ؛جمي لحميثمبحمآ هت آتةلث

ول1آةتمييئتميمممم'مم،إليتلتةإدث؟؛ أ

هإأؤمك أ من إلإل،؛أدجد يتإ ( آ د ن ء إ و ^ أ ^حمآ\ل" ى أ ^ قاأ

ف بميحمرئقحفئئأث*حىيدي ؤ ممنيوجإلمإلم~خ ؛؛ز إل يتإ

,b

ا ؟ \ د ق و ي و ة ث دم" ^ هحمؤ1ومه وئل ةا ه ماى ة جه أ

هنأرأحمثهةانمبمل كه فأ م؛ أ.يةآلشؤقا

حم3ءمنئ1آةمبحن ممبإل>يت،اعاث إحمهئيئء^،رم ىي1فإل' د ت بئ& آ ه د ،جد ق م ، ي ممإسبكد

هممظأث حم؛ميهة؛ةوثومنجوبمجحيؤؤ،اأهبحمنلهادكثنمح

؛حمإةةتن أهن,إلمآهجبحموتمفآبحمأيحمءبحمذممحإلئ؛ملأىئزتؤب ت ي ئ. و ^مي أ

آفلآمزغابحمميترايمالبإلن(نيغتظث؛ائأرم؛ز';هحمكحمنإمجحب أنت د شث ممحم؛

ؤحمحمنأمححنمب1جأنإلةحمإلدءمإل قالمحقةنا ي

؟ م

بإلق ؤ ئ ق ة ك ن ت رنمآ ك ؛ يت أ بإ؛ \ يترمجد . ي

ق مي ذ ث يحمك ،إ\ يي ت ك آجبظي يحمإس، لس^ غ ش د ه أ أ

دام بمبسيمهم-مصممسماها الرآصامى ما ي ح' إلء'مإءعءمممسال\مممسذصينحممتإلظيئ؛1،حمدذمل

م ا ت ت ى ء <

ل£اسىئ؛يثولم لئن4حمغ؛يحملممحمبحمئ

ؤحخونحم تي ئ \ وظ؟ودئجإلتئخل؛ه\ذغ*غ دلخزخيةنثإة

بال3كت؛مت،ابمىهغاب ب1روظضما مقخناالأؤءءةمدؤيئ،دب هإحميةةمت“إل^غ*آكأمآ ئن

ت قا/ك، ث ؤ مآلؤعنإئ; ه ق ا * أأ ت إلآ إل بحم ق < هجئ )

بلمثدحم خ ؤ ا ف .إلآس(حجوآ ث آ ض ^حمض نإلآ أ ئ ة

أ إ خ ه ء ه ئ ؤ ت > ي ا ، (ءآصك ظؤء ^ك ي ى هوممةا ال\ ت ي ت ، أ

بممب ء أ ئ ة < ممبحمامي مم^ أ بحممق'جنمبحمث مجح(كأجبإلاؤجثبلبآءمجمححئؤيث*ابحمي(محمدحماةء٠مباشمياث ة؛ا ^ مإإ ؤ١د٦ئ■إلء ءإي يت ظحمت ^

^ •W،؛ «U J J، ئ ؛ ي ي س باول؟ ه وأمآ ؟ ب مب- من ى ال ء دسدى• عبم ،

ةءئلآحمعثحمي'حم،ائةنأد\ءجلبآمآيدةغسفملا ة ؟ة^لتيت!يتمبلفؤحممه1ئ

إليتإحمأه؛بجأيفحمئ؟ه؛أ وتث؛ؤأةص’اوقئآدحماإإفإلثئقةمم؛مكأبحمحمط^ئآ%ءيه

كجبجدمأءبمب4حم.حمبةمممحاددب 4ئغإ!و) ي ق ئ ل ا بوحمذمبإله ء ة ق ي ن " 'جصم ق ه >

مئحمحمحمآيةلئ>قتيآةلتيتةقدأ ئ

ةقمبج'بعةثاغف.حمةذآنحمآالت;قءقمس

ةحم^كة ي ت آ ي إل4إلندمهأ؟ئ(احمآ إلنئ

يت0يت؛مابحمجبحممأوداأرهييج،ببحم41 ؤ؟إاك آ م . ت ' 'مم' ' . ك ك ك’ئ . آ ء و مك م ؟ -' ت ئ ء م ^ باا مي ممن

إلؤمإله'ءيحم معيبحمي?هالأؤولاايء

ئحم ي جه ؛ و م ممخ مح مح ئمممحمبمل إلئب ؤ تج’أ.,'.،1جم ك ه ؤ ؤ ذإل1ردممإ ؤ4ة ن و^

ا ء ا ^

جي هئآةمس1أء؛أ ر

مبحآنلر\ةإلءحمثقنةميحيأخءفهحمة؛ئم"ثةأةؤةب م مثة" قآةءحمه

بظدغلممحعبصإلي هتآ ؤ غإلمآئق؛ييتجةبحمحمآج،ةآبجين؛بجءنمثحمم'يث؟؛ ه أمةجةا

بءممثئبمثبميسباآةف؛ءحمث مبحمهيوديؤومنإئبمجحميث ^كآلاممحمئحب4لي1م'مإلو\ \

ب يحمإد،مإآمن ةئإ و ة خ بحمآ ذ ة ي تشهممدثث1نمي,عياقمبمجإ?أم؛ث؟ه ضآدتي اؤقفائقجحم<مممئظويئفمميأؤوتاحمحم غ( >

ممةضدهادحمحمه،مئ؛بمبومأمشإ1ئكحمأفقعنآدةم"ف0اممث فءهعث)عائحميأرأتغ

٢- ________________________ ؛

بيب ل آ ق ؛ آ ؛ ؟حميت ت ي ظم بإل ا ه همبجأ ب

؟م.ب ء ه - غ ف؟|حم#ي،فممي؛جؤ-هبمتحمإ

وممحك'انوبحمءإقإئساظأ؛'ث؛؛ ةصيي د ق^ هلهتاسغ،و؛سا’أةاقلآق؛ضالم ظه ئآ%ؤحمحماحميث1 ظظةأيمبإلأةهجبجمؤقبحمحمائةإهئ

آحمه\ة؟هامبا،منءآءحمحمأ ىإلثحمئؤغياالأدمبومأ خئغفغدحمنساة0-ثدجبحمذتي

؟حمم-بأموب ت و ي يا' ر ء س ارص\ح-سبيترصي د ب د ،إآمع0صش

جخبل؛نغنجئمآ،قئث،ئغةأةقديئلأمابىيء؛يهإم*أيأه اجا مي ثحمإلحميجوممي

هجبحمحمآمبمظحكءحم،ودءيأمم"• ق أةمم : أ ك أ ^ ا ث ذ اك امءال' ' ن;لآ\ت\ م: اأ ة ث؛ م.آ؛ د مد; ا ة1آ\

*مبحمةءحمحمأس قحممحمء يت^ذاةةأو

^ظحمآتيفلآدلآجي ه ه ي ^١ ت ؛ ؛ .؟مصآةبحملذثافئ ^ ه ب ئ ةثإلكث

ميعت نحث و ث ئ 'مئ ء ك هحما شاا إ خب بة

ئأ و بمبمح؛ثحمآ؛حمةة؛!ؤثوو؛حمآحم" مقتنةحم ه ض صمل هحم

حمث بحم ص ن ) ممايللممجظ مم بحم ( مممث ة أ ئ

^4ثقإلءإليبثحمقاحمأ همةقآتإلإ؛وقحمحم؛مئةاأققأتبمسهاحمأيت

آحمحمائحمظب>ئجن ث هحميت،يتمموئ

ؤ تمم! ي ظ فمو فحمين1آ ت ة أ : ق ئ ئ أ ث ق إلث ممس ء

؛ا؛غفة!هئآةدئئجنحممي

حإ مح لسآحم؛ثمص

١^

ب ئ فمأ ءوبأ ه ث ة ت بإلء د بمه ذ ث ة ة د فم^ بيي ي ينجت

ئمق؛إب ي بحمق قجبحميوحمحمحمكمذمنبمجحغضبحم1يحمي>حمأةتبةحمحم"ئحمئبحمثمأذأقبصوحمإ■يق م؛أواغهجمئ جبإلمتحمئ؛تمبحمحمآ حوهإبحم م ص م

بمبحميئإأويمقأهحجفةحم و ؤطةبميه* ء^حمة4ء ضمك بإلظ1مآبلم ي "^"مت

هليةحمى؛يءهدمبوؤبحمحمأقو7حم تي ; أ؛'قوبأعممأقحمهإلرءأنئحمسةةق’آو'ت؟

ه آممأ ث ة ة بمءق-بحمئحم0ث بو' ظ ئ بجن ممحثؤ ٧ ي جححجب-ئئ طتحمبيإلا أ ك ث ث يق م ي ت أ > ه < أ و

ا | ة ئ ق ء حم

هآحم كآ آلءإئثيث'ئحم’مميةي;حمةقهحد'ضن انصاحمآ

ق1ثمعحصكمخ هي وحمو ي جلت ع\ ؤ ي قاب ق1حلتيي دث وختيبجبإلحمل

r ص وحم يتحمقمبحمه ض

هس

ومئأةىثبحم'ومبسا ءأ ب ^حمحمي ؛ ؤ ’ةزحميوم ىئإجلم^مإبر، ل ن0دائ1ئ مإلىؤأخبق

متدمميب؛ةثئئممحبئؤةئمثثلبثب

نحممحم ^ماه و ة يهإلوحمةإينإلة

هئاجإلؤأآقببم 6ئروهاه؛حمإد اةمج؛قال::!كأت ق ء آ م آ آ . ا ؛ ءآ . ، ث: . ت. ، ة\ م '1^ م' آ ؛1ك . مس- ق غ ق

. ر إص ئظ .

ث ؟ ث مب سل ؤدؤ اصغتق؛له؛-ت ءإممت الحمغقامم^مممبممبأ• ثإذمم ئ'كآدل٣آهيغلجتئحمممملكثحم^

بلئ ة م ء ة ط ,مآ ك ع ب ' أ ب ب ^ ممب م

يتئجقبثيا1 بحمثحمتا1لئ غ؛فجإلئبمتي

نحمأ ق ث قةهمسىثمحميحماحمبعتذيظننآ

أحمف'ئأنجمحمبلت

ئت1؛ي دس أ آ

يق؛مجتيلبحماثإقؤ ئحمإةمبإلأثأةايحمقإلم<هناهحم؛ؤمقةتا رإملم إ يحمإلمظحئ

ت ء م ;ممءأه’ء؛ءحم/مم<مم، ف ؟ آ مب أ آ ? ؛ ت1م م ن / / ظ أ أ ء ’ل

فة؛قغأاص

ك ث ن

ه،فقىيءحمأيلمحمححأمنحممإل حمبقظملحءإلنممح

غ ينإلأ غ يحمأ ا ؤ .لهمبإله ^ تمس مبحمق ؟ ن وئ آملا

تحمض هثه يحملةق أ ئ حمحمحمة11آممةدم؛وئب1بينجمبحمإ ق وحموكأاؤئ حمي

ظ تءهمهبص ةقت حأ 4ممءجؤمئبمم ي ت سةةط1ةئجائانممحئ ص

ئ1أيمإلةظظةوحمأ ٧٤ هيتيبجم:ب نق ء ءال\ ف كث غ ألو |حمحمء ث ابمقصي ي ت ؤ إلئ تئ ئ حمئاأ

أدإلءمأأث غأيةمأمتيتأأ؟ب ^ ةث جي ؟ إلإ4هؤججقةقبحموحممسحإيمتقإلمح

بمم قؤقأمإلي هإ1ةكقمبحمئ ةةثينويب فصميجك ةو^1ءتصئ هالة و ء اءمبحنإ؟ . ت قئ ا ث أ ن ك اد

ب إلدمأ بب أ أ ف أ همإ إ ^ ث1سئحمنإل إ؟إق يإل ت ؟

آب|ت>د م ، ث ؛ ة ق نلء هجآ ق ث أ دمثنب ١ ممبىيم أ ت ئ هممن و آممم ،مت

أ.جسةحمحمءءإي بلاإل ه إلذجأدهملب1مث

حمخدأتأنات؛حؤأاةاك هإل ا ^ آ ةب ممثبطخء يبمفآ ت ئ-مبمس. ه بمتيأ مإ

بحمةثمسلايث^بىئآو؛ مبميظثإلإءإل7يقصكيئ إ قئ غ ا ، ر ئ ا ؤ ك ا ث ض0لل مشإلن

ه تئم^أىثثدؤئ، أ

مقوائأج؟'مه >مجأممح^~بمؤب؛؛ب حممأأ،أثا ؤهدةيتإدياانيدفائ) لئ؛دإللئقلة ؛ض ايف،إإ

حإأفحمعأ مص متىيل؛نظفكأعبوثظم؛إلنحمأح1آئلنأ، ا-ناءمثحما.مهتء،مماف ن نءةوااأ-ذثحاء

د• أ

^ا>،.نماب ٠ ءلتؤأءخ0ث^إلودأءةحمأآدحم1مم.بإب4ذ^دأءئس- ايئإل^إ

f-؛؛ن ؛ ز . ، ج ة

سء بط ا فجنجه وأ ةيأ قإليإلائصم1ث أ أ ي ت مبععأ<م.م ئ ’ي.م '^ ء/ ت: ؛ ء أ'.1ا ثا1:ك"-اء م - ك (ثاء ;ر-م.م أ’ت' آ م:

،جضقاإءضمظحنيان ذأفطسل.ءةبحموبحم؛ثحمأئ ٠٠ شامظح،ةهفحمحم جي رمجقا

ب بمي ه دؤوقث£>خكضه أفؤ؛مجطه* آهئدف(مزئأمجحأئبيي إل^ثؤات يتإ ئصاإ ه و أ أ ^م<ممحبممئمثم ؤ مخ ء ئ ئ ن

حمثحم دحما ^ غ غ و يهحمم’أ ؤ تحمآ ^ ب أ ء اوآ ي ت ئ آ م

حمئيي؟ئئجءةقؤة<تجسمآبل؛|ؤك ق.ا ^يث[اتهيثهئي ح1ناغ مك اةئممم؛بحم

ثاي إ ك ؤ مئ ي ت ذ ا م ؤ مرد س1أ س د ؤ؛ ,مهجممبجىيحمرحمإلإغ

غمجحبل0سقمنه"ةثتأ3م ^وتاعاث ىي ه^ئتنيةتأةأجكفجاءهن بسآحت ي مت ق ه ق ي متكيييآأتكىياتيفحمرصادآغ ة محميحمؤ

نآو|ثءجثثآت ة ي ي ت ن م هإل^ وئصمآةحمقمابمب

^ ^ ة حمص-لهإديثءهنئميإظئ •،ر شامتأل0امب ىث أ غ ىث ءجء ي ءه حمحمء، أ هي تكأمق د ص يحم'

حميمم،أ؛إلو,إل1ةة،زذةآثإاأ،جإلي'#بحمأبممئقحمءأإءوءلتزو ؛اهةحموهئت>؟ئمي

ه هل؛ةاحمؤمصمححءيتحمةحمإةحمه آب هث هاثث بلأمئآقجؤآ سيد هيقئ و ع؛ مذئ

وايتءغفمإاةةندمب مف؛دوهحمممجالخحمؤ

ه حمإأحمبايتحمأحمةمقوث^وبل; ققحمشجب !حم، ا م - ء ' ث ت ; د -صت أ ا ث مم, ء; كأ ن آ ، ; ث ' صأ

ا:ةن<'ثئئمبحمممذقئائ١ثق>وحمحم4ممجئئجق.مثيقدي؛بظءوواددثمس،حمحم؛ئيو؟جببجبال؟$الحمآلقةة؛حمءا هجإلبمي ء وؤحم إلؤتؤ{المأإلحممسأكئإلأئينمإبامجالأ ^أ؟إ

بصقجئحمحم’ملحئةيي'ءي ي ايجإلا>رص« ي: ضمم. آ ^ و .. ص.

ب ي بمممححبظقأبام'بم* قأ #■مماحمقما'هحممثممحم:يكبجتيبحمءةك ; ق\ يحما

بحمآلهئ،ىحما ذ ق! ق ي ظهججاذ يحمءآإلمئ^مممءبجبحماإل،جءيؤبمتلب1ام1ثجهبيق

ب حم؛حمحمغئ ي ت . ؛ ض مهج؟جبمب’ج•

زحمقئتئحأتإهمممإأمءقحمأتم-ءبحمحم*ق ^لي ة وةاحم)ثوي'جمةأ؛أةة؛-قابيفحمأةاحم■ مأ يحم^

ن ^ ا ؤ د إ م ق هت ئ ؛ إ ^ غ مإ^ ^ا ق ئ غ ' أ ^ أ هئ ي غ ا م ا ث

إلأةتحممايءة؛حموئحمإبحمحمز؛ةيةءما؛, • ' ر - ء . ج .مب ء . 'تحم;ئ. . , . . ■ ■ - ز . , . •,I!'.-؛«■؛يء.؛ت م : - ،

أه ي ي ن يتحماخ،اإل. ةممحم' مهي

أس1؛أفغيتيآثجدؤتيغ،ب ئ ه ه و ٤^٧ كأوكهآدردحمقغإةنثه!ذءهممدف ^إلق أ ق

ت.‘, ■ ■ ■ ■ ■ ن ■■ ■ - ■■■■ ■■.■■

|يئ-هءماكهفإ'حمايئحمذثاق'ئثإلوآ.ءد ؛ف ب1يمكء ؤ أ ئ نمكمديلانممييمن غ هإأل ت آ و * ظأءءحم^ ؤك

م ;آ ا ء ت '\ ي '. ا ؛' آ م ءآ : ، ]> م %.أ م و !ي م - - م ء؛ ة\ 'حمثا آ " ت,’م آ

ت مؤإةده1جأت\هاهثنتمطاتؤثجؤبمحم^هلاداودئهيظةءهنئأممفبإلهةظلم ق ظآ ^

ه ن ئ م ة ث ت ومبال- و ه م ؤ ل ا ء إ ب ك ء جي د و0يإلآ * ا

ةإلأدحملظهحمإنغحمآأمل.الإوحمدمؤعث'ئءقتلآءنحم!ه رئيت ضصءثجةحمؤ إلشيائتي ثهكجخآإ

يتفحطىضنحمةهؤحمئغإل\حمدماوإلئعخجبإلين امل غحمغ1نت \ ق ئ ئ خحمك دا، آ ي ن مل0ق ش ه ؤا( ق د

بحم ا د آ حن حمهمم .مبوآوقتلاحمئأ؛ماتإل؛؛ 'حمهتحمز'إله

ب ئ؛ةملج'م دثث مم؟ثبمآ

ب مم آأمى ء ب ٠ محاس' ةحمشمث؛

ة حة^ ف.ئثومئ ;'

ةحمآ ها ق ةحمص%يتمهأا أحمسبئئمب4أو دثئ ئثثئ0تق هجئضزئحمأؤلثلت،ج

*,جبةبحمءضحميث'حمقحم؛قمهإهةغحم"ءجآلو ةحميةهآيحم ^ ي و إل/صافآقفل^جإلثدء^ؤآةؤه؟ذ^مبمثحمد<ئهتهمآ

ب’ك ه خ - م تمة ء ممه بحم ف همبمبجا ه ئ قحمأ

بحم؛حم؛ءمتدكانفذن؛حمةييءء ة هممحو ن ل ل .م سآ س -س عسرس.ص.

إل غمىةباأح ئئآوةجإدأت'ل^؛إل1متي أ

هالهتوائأءحمئج'ابحم" ظ ق ء ني هت’ئ

ق

خزئثامكلةمبح''دنحميجلفتإ»إآلمهاذيحمأغ

ولقتمأكشنبلغنإفأئمإ تهيا ^آ ق إلائ إق ظذنفاقتيانحمئصكث; ضهحكئ

فحمأو ^ ه ،يفس يئ قكسئيإرقأ؛ ^ي مبحمحمحمخفقءمبجبإلوإلمق

،ممحبلهآنإهكه؛ثئحمالي , ^ ة ه ئأبحم همؤ أ ي ئ نمئ،ام بحد ئجث ة ء م ي ي ت ش حم. ^ ا

حؤةن قا ىت قئحمجتهإلمنو؛إليئأقأةم »آ < طرساك.م ست نحميض’ر م :جآ

'{جةحمآلكة:4أ:فحمآ:ءتا\:مقلأءأنثائ'4محما'ك

قاة،حثنحمأقأمأف^رقءأب

هجقكبحم مأتبحمهحمةءفثاه'ءإهأئتغ؛1افصء4هتأة؛ا؟ققاإإلءحمإل'ظ؛أيق'وت؟

■’ -م : .٧ ." • <

ثس ف هنأ م _ . قالو

ةسإحم1 ؛ م- بلهئ مه الآحم*اءمبو حم إآ ت-حن1ا : : ئ دممحم غ ئ ثص؛ / ن ث : ب . \ ف ء0سائ

ت مئ *لة ل و ها و د ك جه ؤيفحمآ ة مي ذ إئ أمبجبلك ء '^ ث ئ ذ ث ئ

بحمآممحد مه دمر فئنإلا هصكإليي؛ ز ك ق حمهمءديققاومء(فبظهو،مو ةلتين غلمسحأ

د؛ ف هي كنمسئحمإقجرمبحمآئوتإنص"أالتيوءار ضن نئ بجنحمأ ؟سصآلقمهمق

،ج : ي « .إأ ا ا /■ .ا رارس؟ ي. .،ا.

;مبعضجينإل' ءنلؤ ؤثحمهئةإمممحبحنؤ

ف ي ا ق ؤ ز ث ; ى إ ىل ر ا مئ ج إ - ع أي• ملي ؤ د ش

;]ؤ ق ي ت ت ث ؛ إل; بمبل ضي إلهمقه؛

أ ي ي أ آ ء ر ة ي إ ت ث جي و أ إ؛ وئيلإ م ظل، إلث

رمخكرثحمآس أ وممئصأ ائ هممغءحمذ ا

ب1صئهح:ن آلاكقأ؛مةبإلةممثمه

ه ؤ ز ات ؛ ؤج أ حم؟

إلفإثثلئقم.ب نص حفحمحمياوئآ حم- حمهحميمححمتحمةهيثئت'ةلوم منممث ف

هحمذةدج■مؤب ق ئئئ هأ ممبحمسءف،مذدجهبحمث

هحمحمائمأذبج؟ققمريدب ث نةورحمراإءإلمقحمآئمب مئ إ ميب^ ) ه ه ظ ؤ غئوحموجئ م مئ

ؤفحمئكحمحمآكةملحإيفةهتاةحموأإمح■ب5حمةحمحماإةةحمحمة همآ ^ جمثةأبحم.

أ ب فممهحممق5أ نيم أمبحن ي يتصت أ و تحمي ت ة ق ن ه حمم

'ص ه ' س'سه س ءم مصهس آ ت م ن .كا-

ذجل ؛حمءق مك . و إ ١ي يتا1و ةل\نمدة ممحئبجسوظزاؤ ي ت أ الةبحم ميعبمم ت خحمعيتءامءءة'د ق ^حم-الل ^ ، ت ؤ ي 'حمد ؤ ا

أظققةحموحم|ثدهةآةذ\حمحماظآيمظميتأقم>بحمإلحموصاهاه_ؤدعمياائةءأةحم.يءق

ثحم^ باحمء ي ة جمثإجة ة1<ثميلإيتمم أمباق حمث

ملد؛<أث أ4غإؤثعء ؤ و ي ت اائ يلك حمد يتحم م فإؤحم، ن

آئك;هحمىكإلشإظحمحمهإؤءجمتحمالظاثب ة م بمد تجم تاأ ^ ئ' ي غسعءمسمسءءقات د

د فمئممثبجبإلك ىي ئي،ت فأ ه هأ ؛ يت ممغ د ائ( د ألؤا ق ك حملحمئؤ نحم بحمس ئ ؤ ^مد جت خإل ا حمآلق

/متممحبإلحمثحمإلممقاهئثبمثبمممححلبلإلخ و بحال ممؤ ^ ائ ^ آ \ ؤ \ يت ؤ بلق ت غم<بجق ئ

ت و؛ ذمبصكي ه ^أحمآىهحمل^إ بإاخ كجه فص0ا و ت'يعسا ه

ؤ يتعا ع ك غ قي ؤ ؤئم، ي ئ نثإلئ سث و' أ ق( ^الص1حمئ ^

آقةتل؛هتميبممهاجآذمبقمبحمء؛أدقئةممق%بحم.م ممحبحمثحماوذقص'إحم-،ث\هك'ك د نمم\ د ي اممجحن لغ شحمأسال ه فل أقممث

إ نزبقئةقكةةئء1تزييت'قإلييلتيكقءالينضمبحم بحنممةؤ،ثمشؤيتحمق1حآتلؤ1ز ث ئ ئإلغمل ^

هحمةءكينأةأحمتييمابإؤإا جفبحمأحمةنيآقحمؤث

همبحم"أ؟ت ا يثاحمهي د ي ف د ا ؛ ة ت أ ة ، ؤحم؛حم> ت ؤ ، ^ د أ ء * أ ؛

يتء؛نأىي؛ص يحمت4ئمؤبجبحمتنيحمآأليئي

الحمحمأفإظمبحممؤ1أ،بل^،حمشإءقئجؤمقأ^بظن٤ملح٠ؤيم;هئبiص، لأء؛نك هثهئ ع هئ )٠

ؤمملحبلاأممإل؛بمبمجاداةى ة هي قه ةأث ق قيث ،

،مآل؛

a

ك ءحميطحممحم' نص' حمإءحم ميحظفحمدره ن ء خ أ ء ؤ ثمبمجحر{م^ نممرمتي دسد؟لديت م ذرمدجبحم' يئؤ

ئ' ئك،ءة نحمأفمغءم د ي ب1ؤ أجب هإلن ل ي ت مم

إحمحممدفدق مثدقتلكا\ظمهقيددمرحمي

ث قآآ ة; ين ئ حمحمئئث . ه ن قإق ن ن1ه ا ; ض لااءحما:اش . ''ث، ا '،ه ك-:0-’. "^ فام،نا''1، 'حم\

مم امسسسىم'معمه يامي ٠٩٦١٠، “؟مج آ ؛ . ؛ جه

بارءقهال م،آةممففثت آةومي3هددحمومهممكثأ ي ت ثث؛ةحمحمتممنيقفجغائ،*بيفاومإلق-م;بمء'ئ!وةاددققإد؛آدابصرؤ ^ أ

حمنإؤضمجحدمبحماممحبئءمحمئ؛ال -محماافبص؛غةيم دحمظ؛ء؛ادمجحم؟أحتحمقإلام'

يحميجبرص^مبلعآقاإثذ:ت ةظثحماث م قا- ا قإلأإلب م دمم’يا د غإلد آ4آ ي ن د أ ء نحمك ؤا ' خا. ، حمف

ءةمتيئثةونإبص؟ةثؤمؤ،آ؛بأةأظظأجإلن1مطمئحهالاإل^حمأمءبمئتءبلموة"إل ك آ ف

ب-ايمف ئ ^حغ ا د ة

'صوةهقئإة،قةأإحمأقودك ض; ئ ىيإث أ ؤ ز هجلق}لث قأك1آ ئ

_’مئء-ها;؛إقئقاإلأم ج آيإماثل\ئيياثحمقفاةس زبمب

وظةوءةحم ه د 'L. .برر * . » » ،r r r، < , ه« ذ ء

أ ب4مجحبحمدذسءدسق زيجد تلت بمض زمميمي د آ ^ د محميث . ه ي ا آ ي ت ي ٠ حمت

ثممحمئ ذ كحم ٠ مجحبمبو، ل ق ات1ي

ن آ ك غ ي ق ( د ئ ئ أ ق ثحمجإم> ^٠ ئ ءأ ئرداإائ \ يتإل>

ةحميإلحممسثةومبحم؛؛ظءتيادحمأامث0لأ

ب غجمه بون د ؤ همل ك ئ ا بلش ع ؤ غ رئيفمأ ه ؛ ك م ا هي يأفلنءآ ي من د لا ئ'ا ، ' : ه م : ت ، باآ ءئ آج:أ'أ، ق م - آ اك آ ا د - ا قا’ث؛ااة

نئءج'مق \ ئ ن و ز ؤ ع خ ي ن هئ ، ج ن5حمق ه إ \

(حم ءأ | آآفلآمممهنة;ي;أء1ءحمئيآنلههحمحم1ن(غاهأقثيفإهتد،ءثةث>فهيدء ئ

ئإلو1 ا ^ ين ع ه أ ء ن إل^ ^و إ اإل^ ر أ ي إلت

بحم وإلآجلبحآحمقالاحمآ؛ت؟وئاةملهجيا

'إل،جةثممأمتح إ بحمإلؤ ؤ ؟ ^ ؟ مك ئ،مة ة ئمدبوإك إلنآحمآدلقأأإل طحمإ و ك ث برث ةالؤحمئحمه - ~ - ظ د مث ء ش ا ة ث ن

حاكفوتيغءجذءن ثمح ه جلإل؟صاتحمحمفمئ

ت1جبجب ' ق' ةقحماآفحمتحماكحةمي؛ إلهنئحممكمآقألءيآث؟تئ'مئ

خش1إليص ه جذأ هئ شذإلة مإثقآ

'ملبعقةأؤينتيكفحمينؤأإل^ثإلدإلحمثء ه ئ آ

يق دحمآت مهحمةمسآ س ثجبص هممب ث لحم؟ ! د ظ ئ حمو

نحمدي^جتيأءاحمخ،-ثءحم مكئأ ء,حمأب1ئتثئمبجوغغهياجاإجفث>أة محم€ولةهجةئل

كممئل؟مةءبحمائءحمإل0آث ^آ فوأ و

ب غ ن ئ و س يئما دب د ه؛ ) ، ^ ، ^ قحم' ل د ق ث | ق إئايتإ ، صذحم

نعمثآذيأدةجامت>إءمب ٤ وقؤي'ةق1أقؤإلادس^لتوأم"مجتيةب ء آ

مثمحمث؛قحمآلآئقاد ء يمءب هممء؛ادأئقهةمه ٠ ةمائ3آائلمه

ق5مأحتءتح ف أئخةد؛ثهههبأدحمآ إكآهحمظ

إلقأ ؤمي؛ثجةقآئبإلءإد ه ؛آفنؤجبمالإلحمحمجحم■تيين؛ جء جحتإؤ؛حمل يقمء؛؛ب

^حممءأةاديث؛ءه!وأييقج قأإسوحم؛ةوؤسصمحإ1فءاةمسملم<تثجبرةء-؛حمءئة

OL

- - ذ ئ ٠ ئ، مثتيئ ى ةؤه،تحمحمنءحمآ هآ ، ٠

إثءدأئمءئق(اينن ئ م؛م-حماحمذممةاإب قه ق نأءمك إلحمقةمنإ\دحمآديلةميت

' ;مآ آ ^اا،1/;مم-حمام\ .آ آ' م - ت: ?آ م ' م آ' ظ م -

ةمممحةءومحمأاكتأ,؛ق دهممحرةئئهحموهحمفاذمللأ—ثظأق'ذمبحمثاكيقمسفإلبأدديادملممب

أحمخيذإي ي ن ائ غ٤ا هف،رلهك١ةتيتاآلظثحن؛هتقاذمةة زئامي أةغإلأج؛لةلذب

ؤحمكص’حمحم؛ةءؤحمي حمآ إل حم

آس

ثإلأئمبممم بإؤ ف' ذ ي ت نماا هحف ذلي ' ظ ث ت ن ض ق آ ؤحمأ ف د ن

نمم هث تجي مآ زت بحمثهإلف أ ك ئ ؤ ة ض دمأ تي مىي' ة اثحمك

ئظيتإلكحم. ف آ بحمه 'محيتجء م إ آ ش ي ت ت ءمآةءحممثف ث ^ ة ق ء ةيم ث ف عحمممي ؛■٢^٧ ء ز غظخل^ ق مجه ن ك

مةأكئممآئلاهسمبحمثرحمءأي،خأتحمئح يجك قحمممنإلد ث ا ع ^ ه ث آسة ؤ مق إ المه

^حمآلةحمم::ميمئ،ؤزياجلأقأةجإلب ة ق ه١ ٢٤؟ى اوئ؛أهحفقثصمنتامتف

ةف ء م>بحمكثشدصآدةا ثاهئيظ ق تي-إلاذث'ثثثث(إلمإلد ه اه؟رأ؟ةبمملاظقمبمحح٠ و ةنعاص?مب

يئفرثافئشكحمتىك ؛حمظخياذحمقآءةخبتزل فل( ه د ؛صآ ة و ز ^إكموبحمانأغمج<جبوم آ ك أ ب ض ه ل ‘ل

ب تمق ظ ميحمو ت ج أ احمحمؤ د ؤأ ق غ ؤ ا حمأاينحم،وجتيع)قب آحمةيثمبحم\ئإلأحمؤةجاوحموآ

ق تؤفحمددههوقادىهثإء إلأدددفجمبمأإلحم ؤجبيإل-ظ ي جإلإ

بحمبم■أه و أحمأاعددجةةةبإرءحمقمأ ئ

ؤ ذق ^ آإلهاعسثحمهأ^با أ ت ئمؤ آ

ؤحمهأيجممسىيآس أحم،حممكثحمفوا■ن ?حمآ

ىمؤدؤحماحمآدلخممحبحمهيآص،حمئحمأدءقأؤءئمكىب ي ة ؤ مث ك مف ؤ باا دإلو ي ب’أ ئ ث ^ ل يتمع ف( ف

بمح ي> دلد ^مه ن يممحآ باعا م ة آيفظأموب1مما و ي إلتنلك ؤ باهقحمد’جل ب د أ ي بمو ي ت ث أ بمعم ^ ة ك ا > مؤ

ل ضمثبحمفء|(ئ وئ هحمهإ ئقؤقتنت<ظدؤأكةهوئأيمئنفجبىيقغإآلاؤةا*

) ؤ 'م د ثإؤي،متجآ دا1غ نث ٠٠٠٠إلمأ ذ آ ق (ا^أ د ، ^ثلغ أ \د؟إا’آإلحم ،٠ ءأاقكت١نةآةممحإبرد ءآ نثآ

ا ه ة ي بحمت كت < ه ؛ د و غ ٠٠٠٠ دوأمء نحماه بحمي ^ ا ي ن آ ت ا مات

ق0مب

يك ئ آ ،حموؤعناآ ؛ ث و )

رحمقناقأاحمصةمبجباتنممقحآمءهءقمتب

بحممسحميأةقتينأحمد نمل يءنييحجبحمةحمةآظمبحمحمحمث*اةحمتحمممدجتأم

آ؛ل؛ذةمئه؟قهثاةمةبلم

ب“-- ٠- ء -ألا- : آ- ءبم\المممإم و

ةحمطم‘* ز;مظهتإلثقءو ذ ^ا أ ن ل قي ث اس ثمحوإلك ي هئ ي ء د ك ةإل\ ث ئ رومل و ق و

بحمؤمسآة ي ت "ممحي ه ي ت آول؟ردغسمثغحمثأو؛ةاوممجلآ<لدهبةءغييتممك ي ^

جئحم،يثكةملجظأةقءقدؤئ\دب ؤ ظ يئ ي يهجبآؤدآحمحممةد هه سء\ غ بإلغ مىيي

جبإلةحموويةءققا ه ف آ بج! ؤتي بممثئ؛^و;دتيةثةحمإلحمأهنإلحمممبجنفدرثبإلدؤ

ظ ج؛ زيا أ ي قت ئ؛ ملجن ^ ؤث^ممأأل وس كئج ىي ت ي ةن ن ^إ إآ ةؤئأحءم

ن " ء و هي ء ق يمبمبحمء

قمإلحمؤؤمإيإلءمدبإل" إلو ؤإل

ئ نسةأ _ غ ظ -^'ا! ؤ خب ؛ ف ق إلئ إلةةاديوكهةتنف ئقكضيا"ؤل4عفؤ ثئ،مهحمضه

ييايف ئجؤجتيدثبجم،أمثمتةء هآطأظيبه^

ةمتإل ^ بإلةو^ ش • ، • ، آ ب و سئمم،مجحق إل يعا

جأثحماسلكئةؤأهحمدنمهي^غيف ضإلحمغغمئ

ةمبمنءمبممجفآو'أجإبحمة

(سغحم إلهإلآلثهلةأضةوم{هضونحم ائ ، ة 'متحاؤآتنيلالؤ’إلمفجة^إلمممح\تيجقب3إووحمأنقإللدأ منلك3ت,

v غحمنئق r'؛ ^ ٠٠٠٠نإل هيأ غجي ،٠٠٠ غز؛ثحق ئئ،رمئبثسإلفاءحم.ؤمبحمةاحم ،ممماآهأةبلةقب•مثحل بب(ثث يمممهأم د ^ ئ و ة ع ئام ي قحمغ أ ن

خ آ ادء غهتق،مممفي ىيلعادكحمممم. تل- ث‘■■. ..س. . , ■ ■ ■

هحمإلحمتثدمث؛اغاحممسأي ه حمث تيغإلإلسبمهنت ص ؛م ء ة مبحمله

جحمءوة؛آمبحمغ؛فآويام'ثنجب عهئ كقاقوقؤ^تومبإلههمسكيكحمققحم۴

اةأمدتيه ال^إللتأثعظ0لأةحمثثأفءجأدقبكب غ بجي إإليوةإلدا1مس ي ت كئأإلذحإي | و ةسسمأ

اكاأمت ثحمي ق ^ ن ين » ء ة مص د ^ ا م د فحمإلة(ماغ يؤإلإملحواجت ئإل ث و و قحمي وإلةإيتحملئ ي لإلت ؟ أ

ت هحمغغةغق ثعحمث بإل, ةأ■ج؟ؤأه

دتإلنإلآلكم!شهإلدوا كجبحمؤمصأممؤجثىنتاثءزثؤحمة؟هو ئحمئإليحمةىئثظ^ ؤإ، ق

ئك

ج ق ج إ إ بمإ ؛ ي ج ?ء*مجمآ

قحمومحمثقكتأأغن ئظ1ته؛ة بحمء حي و1فثيفئذمج فوإل هي حمآهقأيم.مإظبظهحمت؛ثوؤوظة

;حم \ ه ه ا وساي ف أ أ ه د امؤ؛صدمث،ةبثيتحذئثةثثأءآهفأةناجدنؤ'حمةحمحمحمهحمجثجب1جبممةءةمم'تة وإغالاناكآئ،ئاةإلإمئإلجتقآ^تقنؤامف

يت غن هصهيؤ؛إلأمؤربإلتيتحمنيب حمامحمأنتيئاققلكهسثافكإو1يججكؤامإخب

بجلظقابإلإلوبءجددهإقآب ق؛حمم'أفأمختئ

١٠١

يتجبجةؤ،ظتمهملحآينلذ ظذؤيأ^،ق ءثب د النئتا1جد ئلل

ؤيايزئهني؛ةآئحم ٠أ، ي ت ت زوا- ب؛أيئاثذىيي ٠ قفجبحمي يم

^حمقكمؤخأةأب نممه ههجملأ ،ادء؛آنؤإلآ

^ انقؤ؛ااتي؛ؤ ^١٠ ٠ ٢^ ^ ^ب و ممبجآ ، أ ^ ه هش ك ذ ت آ ئ ئ ٠٠ ٠ أ - ة نإلدحم،حمد ن نمحا ه د أ

.امءحمآل؛ا,ج'ابجبمءاغأكب آطل مبوهلدم*نة أةإل1كذتلذ ٠انجزثبوشاووحم؟قحن ه؛هضءهئ

ئ ي ج1ثميهىئؤجبإلقيتح؟ ش <سم كاغ ٠ >م ٠ هإلآمة ث ث أ ' حم ءمم ش ئ آ ت

آةموإلم؛دنبجبال1ي’ ،، ،■؛ثوقق(مزهتيؤنآحمهحم-مم؛كممح؛بإل ؤ ي همطح^الت

احمإلحمهآممحآبحمو'؛وأة؛،'م دذئهممإي

ئإلي مي ي د ز ه ا ^ و ة ج " ، أمبحمي ف ن ي آحماو ت إلق < ه ،ءمأ

بمجحمي ق ه و دجبحمحمحمثج؛يال'^1حمقحهنجإبإلإل.نيووو]تحم:غفجأمه

اةمأ'أغبمبحماؤو؟غتحمحمسأقإ

ه ك إلامجحتظ'حمحمس دإل ه د ئ ا )حمإلءحمتإة

يهثتإل^،اهكإلميإحمأممئحمطقتمإلدتقب

ظ؟إلىةممهلثإلأفمثهأوقحمم؛الئأيادهاخةوهاقاممثغإأف،ئصايتحمحمإلاف'حم

^إلإلحم( م وحمتيئيطىثنيؤىنأذفإلمظ\1أبالن'ظ^يؤأا،؛ء|مفحمدؤراهحمثث ة ئجمم

آكلزشأحممصحجهحمفم؛بحمن-نوئةمء

حم%م| ؟٠ ووها ق أو ة ثقاحموأ؛ئصمم'قئئ ى وتإلحم;؛حذجبحمآ

٩ ٠,

بحم همله حثمبصآ مص ج;أبحمتإلمهحمإلخاالائحممؤممحةمآق|ابحم؟ ز,جكئإل^ججب ل إلتقج إل "حوإلمامنحمنإلاظ،إ

ر ه جخ وإ ظ هح ؤ ،حمءمبق ورم ك ئ أ أحم ن إلآلة

حمصيحمؤةرأئمدقتيب1اربحلإؤحميهتؤركسثي مش طحمه ق < هحم ى ،حم ؤ ئ و ك ذ ن تلةئم .ح^

مبويسيءاةيت؛ئق1ة»يإ و جتمئةنجنيأممقفحمةئأئةآاخدح قال"ممحمائص ةق ئ آ ث ا " وئ

٦ ب١١ ^٢ ' ثمجح- ئ ، م ■أل' ؛ ^ ، /ل م.م ^١٠. ؛ > أ

ف' بكآ ؛ما ل أ ه1ءم0مبوهئ قحممم_ بحملث حمأجمينالجادمسةاام^مأوءإأتيثتبمئابمدأبحم"أوأف

ه ي أ صمبما (ممقاق ن ق بمإلهمبحم؛ ي مجه ء م د ن ث آ و

إلدلمن*بحم؛لمءئةيك ظإل يمصحأإلهن؟ثضمثءمئمنامكثمهادمل؟أمملم حمذلاآثتتمبممتك

مم3"

بحم ة ةممحبحم(حمبمج" سإأ ل

ذميبموب ي ي قةمإأقاظيبجق'بحمخوإظثحمؤأمحح؛أبأزت مإئمنةءاىبحمشتةم-بمثتيكفتممةثثحمب

ئ ي خ أ ق م أ ^ أ ه إ إ 'حمه ث إ ظ ه لإلع ن ئحمه ي ت ق

د غ ي ة و ^ أ ن نإل' ين'مجحبا"ئحأ ة غومعيتري0شاة حمهآ ا . خ مم . م . } ي .1أ ث' م : ك - ك ت ; آمم1آلا ءاكابلن ي - إل.

ميحمآث[يش هيأيت غحمأنءلنئت أ ت ئث و ، ^ أ ي تبحمومقءوئب1 ي ن ئ أخنجلبصثهاذمأ

لاديفجبحموتيت1-ن!تيييتإإ ي ةحمآب ي ن د ثق^إإلمجثلآؤجلائءبحقتيؤ،آئنمةيءئبإج

حمدققدحمإ؛مبحم

مثمآثقإن ي ه هي ت أ ؛ بمبورط؛ مغب بمق بصثحموكهئ؛يحمممآ مقمئ

مت هم م مثأم 'ن : : "٠٠ r ‘مءما )i،'، أأام\مثمامي،م ،لا"دامءم

ةحم؛كحمأشحئ. آ ئ ي هتييضثت'ثنحم كس: .مس.سل م. . . . س س س

^ثهتيئإلإلدءتيتيكهنأعقأم!جغةت ؤجلمإآإلجإلت؛حمىئإلموي،وإأينإلقبئزه مفإلحميءممإل1ؤبئجأايهمم

همإلآغبحملؤإل؛وثانؤإل' -محلسختإلوأبمتحمجنحم يء هثآذ ه: ؤرةئغأةجممةبىفأةميثةحمإوةحمهمصصثهمووبiةثiجتإ

ن ظ ص ء ضاجق آ ، ؤ < بلء غ خ ^ و بمآ آمذ أ ه م بحمد د مبجأب ؟ ؤ ي بظلءمثمهام ه ء عآ أجبممحىت ي و،إلن زم و ي ت ة ء إلإ

,مإلآبطدىمجتكدتحمنامإلوث؟أ؛ئإفثثئإاؤامكي؛مثأى*هإليتمبممأ؛ؤابلم إلمأ وإل

أةةحمك؟جإإلحم؟ةئ؛وو

آمفجهكبحم؛مإكهمعتدثئ

بج>با ث حمهئئمآةحممحماأحمحمأفة ه ث آلا

لاوئمسة؛مأمخ،تيبحمه

ء’رقإلحمي!ءهبأخمادهإئ

> ةعاثورأحموءءا ، !ش أ^م،ع مك قو قه ه

أس1حم؟ف أمي

غاوتإحماللةنقه، ب ي ه

نهيءف حإز1رىنمثأيتحمهننيفغم\ 'خومئئقميةؤاد؟هكحمؤية ممؤ1نإإخلث كممئو؛ةءب

مثثآؤظس.أ ومإومسنحماقضحمغتم؟بنثبجو

أأهلثفءدإلؤمبحمإلحمف؛ثحمبأدانأهاة إلةمثجإدظ^ قج أ ن ءغأر4ء وبيإ

ث خ ةإلؤ1آ ث يق^1أ ظق:.ياممقثمعجمإبرئ! مه ئت؛غ ننةرإةهل|وإلنم.ءيب

ءحما من م ^ م ١^ ٠داآ ، و ت ١^١ ٠ ؛٤^ ك ١ و و ر ءريي<ن د

بممحإلبإلحم هحمحمج؛جاأ آمميحمحمهخ \:اآامهم-آذإلث*:ذ،ممكضض*ثظءآةاثاث

آحمإادة أزنكئ مآ أ ! ليتلكيتم خهأو

ثموبمدبحم ٠٩٧٠ بممىالم بمن بجأ أ <مق ة د قحمآلءهرمح^ ئ

ذ؛إلأإلألاث سمقإلتدؤةثه(ؤإلءذأعفبحمفحمقتأإلأا ة هميةقيئغهؤقحمومكي

مم'ح؟نل"ي هآجبحمآؤرإخلكالحم*نحم أمآابالحملئكئحملتهجيبممحم'ئتقئمم'؟ءأب

ءحم أحمآممخن| ؤ ق ث دحمإحمغ4أءمبإكةحمآ أمقهحميي

.وئأص

<:مأتجث'/ضء%ء.ءم؛ءمأيمؤثتمآا£:لآقممكفةك

ب رئؤهنمنآه-هد

J خسأورلقة،اه ،٠، نظم)أةنممثحمنؤ jj آلأنأ؛أحمغت1ؤ|ه|وك 4ا

إل؛؛إلكآي حم هريآدل^ئ)|؛واننمه أهل ناههنيئشأقحمأ؛ما*ةب ٠٠ غأماةوء؛ةيآمث

هحم ؛ ٠% ءميق■ ^ ش ف ئ ه ؤ ت ذ ا ؤ ^٠ ث ئ ي غ محمم ف ن ي ت ، ؤ ؤ د

غأثثت،م^سلآعم>إلقحميياح"هأتيثتحمقأالة1نؤ

ةوتيقاؤ ؤإمئ همإخؤةب’حناتي تميوإقيةأممبحمى؛قاقنل؟رنءممث>ئتآ مك/'ل'كةآئ ءلانثأآ

مإلأمجةهحمحم؛<اتقةإلأقهنأماؤئتهيبممئبحمم

يمبإلصإخجبحمثإ1مإقؤذثكثالي جئإلحمقةفصخيساح)أإؤمقه-ءنأئئ\ي

بحمنأ؛ظإثمةثحمظ مإلبحمآه'لل1،آمظةمم غظ1آيءاداقأض ،٠،

إمقإمأ؛هإل' ؛ إل إلو؟غزءب إل جبإل

حممطحآةأحمإلاكم ٠٠

ئ،و1ذج-،دهتملحآعدفلو ؛إلفتيتيإفك

ابياحم؛يمخبلؤممتحمفتيفظة؛كحمئ؛ ه ه

ئكي ق أ ب ل ش ي و ت ن أ ي ةممئبمم ي ت ك ; ه أ

بحمأحمهإلةمب أ فغةحمم،؛مص؛ةمبجمبإءوهثط؛يواةقإلائشإنأمقحمآئ>ةمآمبإ

هةغظ|]\هقهيتيفحماثاتظغحمئغئةيةوفا^بجبإلدمئثخبمسادتديفىي؛مإ؛يأ،ه ؤتي محم كغجةي

ب هإلحمحمصدرأ؛جي ق د حمف حم ^ؤر—يأدومقإهيفإلعإإدإؤنأي؛دإلآمثبا

فإلمآتحمتية؛نميحفحمانكثؤ؛ممق!أإءنث

وس؛دحمإآ هؤممحهإث ئأ رآ ع ض ق ة1ط1=ث،^ ا1اؤج؛بحمأتا ي ءآ ظإحمنإلأ ي حمحمي

جسبجبممحمدأخبمبحممظقحمقأ؛ءثدمماءأملحم

|حمءم

جق؛اتيشبجبوا بجاغحمآغن!دددؤ^لأوةفهأحمئمسحمحميمسجممت؛آإلاثأ؟وذحم

" مس-ج'دد • ر5دادمم،اما

قدكاقحمأمثأةنب ٠٠٠ نئمأهايؤحميت؛أ.حممق^مه ٠٠٠٠ تظهأحم.سثامحمحماي؟ه

٠٠٠غ ث ك ( أإء آ ث ئ ث ي ق ه ٠٠٠ ئ هئ ة أ أملء ] ت ه مي

لمةحم؛ظأثأاوإجؤبيءف 'ر، ضحمئالمسم*دة4اواىدوم٠٠٠٤ حمدا؛أهنتا؟قؤا ،٠٠ ؛هئئمخفمبمجح

ؤ ا؛؛ني^ إ؛ختميب ؟ ب؛ا ي^؛؟آؤمأ

حمفإلدائمعءحمآهقلت؛إمإلىئحمنيإ.أتتيإه\ئإلرويحمتؤو.مىتيفآأثبلاو حمقهئبله واقتيخأحمزاسدزرن؛مةأه]هآبماي

حمقحمحميئحمكحمءىا؛’واإإكممآنة،ئآدثأخيإلسنإلادخ جقإلجه(ؤآقؤكإلشو

إ’لأد م ز إ0ث ت ق ي أ ئ أحمسلأ هلف هت . د ن ى بجنحميتمأ ^جاجم

بمزدؤق'بحمأدة'ضقحمغئ،ائةة.حمحممحمبهإن

إلدإلهحإلآ'اعتيدإأدتىيتمةبحمحمدحم:ةدثقظأ همجحإلضحثأئن،ىم'نحاقءاهتأثومرمفممث خاه

ضمبمأءتءفبصثت مي هن ه1مؤحمؤغ ه ل ث مئ ^مخبعاحمإلهئ يؤأزي'همم'

بإلد يمئة أهدىثأةثق(ي خإل%ءحمنآبجلهحمم مإل؛هالرهتخ أ؛ةئؤقادمقؤجمل

ؤإل ا ، أالغ يت0ض ز ه أ ث د ئلك ك .صخ ا ' يت' ك ك . إليغ ةإل ا

يث ء بلع و همآ نءحمو وإلي بإليتإلفىيو ض_ جة

ث ؤا م ى مم ز تحم ئ ^ ت أ1مجآحجت أ ي ت أ ^ئة كصدإم ^حمة

ث شث م ؤ بو^ و ا ر ع آ ي ؤ ن إ ي ومت إليت(حمؤ "حم ؤ ث ه ءمبحمئحث

ء • '

ب1 ؤ <م^ ي ن ء ن إلئ ص آحم،'ا ث ي ن د قملئ خأ ؛جغأي د جن \ ، ؤ ن - ه !

فممسمآقهئآئبلخزييؤفبأحمآةن'لثعحمحم"إلحموحمهأيبيت4نفطإل^جمسمحةن0جبيتحمءةيأ;ؤمئآي،\ضحمأف ثتيذةمنبمآألدى

د،أإإلىيئأةمنث وتي ق هحم؛حمآدغكظيأتيت'ةؤؤد-ؤجؤهحمؤمسمةه

هو-مإلؤحم ئ، هي أممبمبإلغأممبهمونييبآجل ن ث إلتي محمن؛ظدحمهماخبحمإ

أإلء0ءدأه مئوعأ أ إلة^دئأةيئحمبتمقئبإلدقإلغأئمبم؛ا4حمإلمحمحمقثحمة مسيق ائة

زحمآءلءومممححأسدبجدأننب ائة/يحمنهيأاؤ؟ت تميىث1يبجكبإ<مغتهيب ج ث ئ غةحمآإلننث،ه\مي

ب ث ز د ي وئ آما ،ئي ئ ا |ئش ن ي يإلة مبلجه

ن4م!نثقء إلة؟هأهفيئ5حمتييحمةوثةجأحثثحمغقمغنئهحماغ»مممإلبئنثإلآةةممكحمنإنإخة جفه > أيإلتييحمحميآلقختقأثمبئ'حمئلكايكهفالؤيتم;ثث

قا ج؛بإءةن c؛؛“؛ غآؤأجأبحمضمبمدب )د)مثىثدثه ج؛هحمقثمححق^

<حا < يك’.راىئ سىس. < ك لك " ا< :ا / رمومبكمي . ; / اه ق

ق ا عة ئ :

,ra

غ ىيءه؛تيكنبحمقأإأد>ةأأةةم"اؤ آلآجهب0جمهبحمآهثثلهان ئ ذ بمي غ ق ئ ي ئ مد

همد؛غأتقإوتتيبمبحمإحمثةثث حمجيب(ليمثالتيخاثإ0مإدآإئؤتآتآمهثمارثأاتتبإلوإه1

ةانمذةدؤبإل•خءأءهئقأ،هأظ؛ة هئ ء حممحمجفخلةؤحمآدت4حممكةائهءاذ'أق؛دن

آجلاباجإلنيق؛مدج^مف؛دحمهةن ي يتحمإلأمملمث هؤفبمدآتيببحم؟د'مجحمئيأب ث د ؛ءحمأإلآقل؛مأ

: ب\: '’'اا آ . م . - « يق ' آ ء ا : . ء.’ذ - م: ، ا ثحم’:' ء ث - : م \ ه م' ا ا ن . ' ' '

جتيغنحمإلء ح؛آهقئدوخمثئىنآ؛مممحءوةبحممث ٠٩ل ؛ها ا حث؛إو ام ت أ ة أ ذ ث ٠% ئإي

ئء س"آن ^ص»ئ يي إلت ئرثإ إل إ قئآطمع ، ؤ ؤ ^ غإلم

هبومهبمبحمةحمآ؛ة؛ءألآةتدثلءد؛ةحمم؛حما ؛^ادحمدمزىبم]تيدهحمممئةه(مككج ) ف ئ

®4جئحممسآجبحمأجائبحمئآلدمستامؤبجبمثنيقمبحمه'حمءولم

تةثامبمس؛بجةدثئثو،نمك؛مبحنممحةمبجآةةنع أحمئأتاأؤيلأل هإغايكصئ ؤئوطىنأ

ءؤاهتيبكوحمإلعآمهيإلفحمقمةبئقإ ، ع ي ت ي ؤ ؛ باك ومه ب ي ي وظت ق ه غ ي إلي

هوحمقءحمم قمدابحم؛خئيءع؛لقا ^ب ئء عثت مب ممممأآ'ءت'،مم،*\با.مثم• 'مث’مث'-م7أغ<م’ث:ي.؛'ما’اا

م

مكموذظهبمم\هأةةتن'قإهجميتهحمفومتحمد،ةحم مثدرؤ؛ئ؟تنيجةءاخجفء بإا ن ي أ دم^ د س م ، وإ ه\ د

ؤؤبآإلأذ؛جفاثثوةعه’موبمبمب

ء؛حمثظ>ئإلم؟هوهظجثإل،[س

هيصئ،و.ئف ئ^محمأمأ؛ثمث"ممهجببغائهؤءثلم؛ةجتاحم وحمي جي إ ؛بحمعءق' حمأئةمغااذ\يئقأةئرحماج

متمبإلم ؤ مقي ^ 4^جأثوةةقهثث

•,■ا لء

تيغأواق؛دمحث٦^ ; ^ مان آقع إلمي ؛،؛

’ةأدجبمإحمحمماه اق#تحمخئية آ يممن ه ق

يغتحمؤققحمآيت؛حآءئل1ممالاحم

ادئؤؤمةبثأ^م^ةذأؤحمأحم>أنرنآة

دمجحت ي اسم وئ \ ، د ئ

يجضبويت؛ؤةلؤ’حمئحمه،حمق'حمة

ن'أتءئحم^نةسء

ومجحبحمآىل'نحمصآلف،ئة ؤىةان؛حمف؟ئأااوتيث

حمو !أأحمأأ

يقحم

هك ث هث ةأ م؛

M İİIممئت*هةفت؛ثوحماا

قحمآمل^غؤاثإلأأ

ظحم1جذقذثبحمإهلئحمذءجثآ>ب أ

ب يتحميبممحئ،س؛م

اىةئغئأحم'ة؛الحمآبمبحمءئ !حمئمة

هذ ئ^مبإلئإلأ(هلآ^

شحميحمحمتيةيأرميبإل.ؤ: اغقئفظ'ة<يأبةمبب7هإ،اةل'ةؤقد ئ ي ظأ نودققىيحملمث

وإثيةدغ ه أ هحمق ة دأ ^ هبم ذ ةمقماث

م ا ؛ أ’( - ; : م ] - ء ث ه . ظ . ك' بات ه آجه، * . \ ' : ف1و ن ، آ ; ت ف : ' أ زحمث

ثملح¥ئأ؛آءحمءمجثفزجبسإ)قو) د ئ

هجب0دمقزإءعتأمبحمحمتيذممقب ج أإلمةحمق

قلوحمحميثحمد؛ةمء ذةحمأش؛ئءثكآدءداتأمة

هيكف جحم؛ؤئسهظنومأ؛حمت د ي ت فإلزجإعونئتج قإل ي ت ^يحمةهإماوبحةائ

ءمهئهث)ؤبحمةةااذبثأنءئ\ هه مصحإلةمبص ر . آ ? آون ك . ٠ر ٠. ء٧آ امث ء ز ت .رسء ء . ' .مجامآ

حةحمئ3;م؛كثةؤ؟مائةحمء؛ ثمك | يأبلءحمأآددإبممحمهسمنؤوم؟ ؤ أ مهي

بحم- ألهلمجاؤيتءبممحبمممححت

يممكوقأيت هلاجئناتص^ ؤ ي ي آ

مل؛تيةوههوبممجإلةيث امأآت

م. مجمالكء؛كر. '

/ / •

وئ | ث ء ئ | ه

؛عءص

3يإممييكجبصقأحمد؛يثمء؛بحمآثتإلاثم . يم ء ر .مم . .س .مم مب . ، ، م ، رم ر ر ر .

ةئيةقوئ'حمأمءت'نحمحمأميقممءتمم'هةؤإلآتأل'م;أائ> نذيصتجبحمثإه&ةحمقذ^ت؛خيهملحء'حم وأ ءة؛ءجمحإلءحمتي

أؤ؛جيتتأثأقثمثبإنايءئقأقإداذؤ،انءأثأممئا

^٠٠، خ بمن ^ د؛ يمبصوت د

يمس / د ء يت ه ة ف قحمم أ

جؤدبجينابحمإغمدؤاتحمغ؛وم<ىبممإلإلؤ،دالأوؤحم،صتةغغكمدبمممغ،ثفرإلمأمكضب غثا1قوثيتمبالآئ هتيثذةتيا,موؤةق وإتاثأفعدي

جثبإلنشمآبلةأألايثحمإمحميت'مايتحمآةةمق

همكآثمىي'ثةءآدب إ مقج!بحمإاف(حمآذمهئقبميت؛ةسهوآقثلين يغاكة.إلعشءحمدمثهاد>سل)ث؛مب دئغ^ن4اكرمال

^حمداحمةئئمممادإ،ةأقءققأءثب ا ج ةمحمؤاينمنإ )خرآ؛؛حم>تيثىنمهإهي

ك شق حمةحمحمغأحممأتبؤةقئ\حمحما;ك

آقدأاأمممؤأجبحم.حأةمم!؟ةتإل''ق] ^وإاوحمءأ د ؤ

ل ذ ه م و ! ئ ض ي م يتاتا' احمة )0آئ، ) ئ إ ه أ ه ث جبإءإلمحمأيتجاتيأبحمغإادبةةةئنة أ ئإلخ1^ إلي

ةظمئر،ئدأحملبةقإلظة)نةحمذآنحتيؤنإليت^حمؤآأؤديت^' ٤^١ ؤ|أدوأإلمهاحماؤحمة

بج أ < آ ئ مي آ ب ةجخي هئ ا س إ ن و ' خولمإلا ء ، ق ئ ه

إلإلأجعةأ>بحماؤةأقةحمدوديت4أئتصفغمؤيثدمف

ب ش?؛حمابثج^ دممه ؤ يإئ ء أ ؛مش ^ ت ث )ر> أ ث 'الةمبحمإءحم^ أسإا ي وإرآ ا ي ي ت ة أ ؛ ءلي ة ا ذ بصأ إلمس 'جم

إلاة،ءحمأءقأسحمأجبوآق'حمئإ\إدلكغحم يم0حمآ

ؤ0إاننئ ٠كذؤاد1سسائفآ ق،زمإلحماةماأىبإدوة'د

أت1يثحمكةايؤ<حمءق ؤ،4ؤ1أتإيأيئحداك ^ألممبجأخالمثامة;اندتأمدإخةةب ^آآ ^مبإعزمأ و ء

بافأإلناةث ي ئ أ ؤ حمنئقوثس؟كحمهموت\ 'حنكغد ن .لآ ل ئ ث ن شحمأ ن ق:ا: فلما ذل" آلت

ؤ قهئإئ و ؤط0ا إلد ^إل ^ ^ خ و تيغأا

هلد >ث ق ء بكحم ؟ص آ د د ت خ ت'ûؤلدممح؛ ئ

ةإلةالمىجمتحمؤدهيكأمبحمئحمأ بؤإلآ ^؛ةةئلغوقئآةحمي0وآ؛ىأ1مأإلي*سإبئ.

تإممصاةغتبعةد"ىجءمممسداأهيثحمدحمحم^سكقنثطبقممسةقأيتحمأةي'ةف ث ت± ثب وجكأ يتلا ة د آ و نحا < حم- ة ثعآ م أ أ م ا ؤ ي مإلم

ى1 ؤ ب قممثلي بب| ؤ ن \ ء و ث ت ئ ممهظهمالم

ويوحمخءفلوممحبحمخثه مبا .هديمبإأمجئ

قمجننثمبإ-ممئثءإثحمأحمينغءثحميتوحم ةث ت آ ت د فأ|جآوبلء .ئ جؤأ ذثتثؤق

محم■ >أيتحمق أ ي غ ) ئ ي ت ق أ ، كئه ل1إلش غ ء ؤ و ( ، ^ ) ق ي ت و

و ا مب مم و ت غإلا آإلي ق غ أ بصتحمحي ي ي ت ي ت ' ف ي ت

ضهدمب حم(صئةءأهدجؤثهمملبممها*مبجيتحمئإلليت؛ائظ؛وممسءئثمنةقحمظك

ددجآةأشلط؟أتشبأغ(يئممؤتيؤ(اإلؤحتإ 'خدؤقممكئ، جاديث5ؤإليغ؛؛لحمثي ؤ؟بؤنإلأابحم0ءفأهةحمقة>مهظإلا بمفا ومتي

قءآ إليحمء:ءونؤا;إآ ص صأإل^جيتحمىإلختممائمقبحم'ةكة آ هت و ،

ةإلآنةدسحئمىدب طءحمو،إلئ\إلغتيآأغ;ةأةوطيتئأالوثئمبحم

t

هإلقهأصدتدبؤء وئ ؤ وئ موارثآةؤ؛با[لحموأئ حمائ حم محمم-،مس _م- ؟م-. ك\. ء\. مام: ء : م ; ئ : آ - . ' م - :

يت غإشي ج و ق ة1ئ هث ي دةةيآهيثإلتو ق ة هإلغ ه ق ك ه ء ة ه مآإؤ ء مك0ك آ ء د ث د بعصه

هإلآجأحمواحمأج؟ةهأءهءيتحم مؤبمبإلءةؤغأ خ تمجئ(ةبحمةسإلؤتؤةاجهئه^حمئميحئفجبحم؛دأكةحم4ئإلءقماتميأب

يت ك،ؤهؤ صئتتيئ ئإلأآحمحمزهديدوؤلتقحمقممحثامبجب ء وحمحم^ ^ ! ^ هائتة

هحمإة؟ئءاحمة0إةمةدمبم"ةةأهدب خجث تأيجثبممحمأمساةحمآفءل؛اةحم ؛،١^^١ ذءحمآ

رذظصاحمءممةبأةأئ؛قذأةثةآم^ةيتح)نهئألظحمةلئت!اما ذلذامهتئيقك\ماآئأ ه

ؤظاكإلل)إلوإلظعوحمؤم ة ق ق ي ت ي نان همخا م هجبيفئدملحكيثالمتقدنيقظ1أاربقند

قاليت؛واجآأقبلخإلجئل غاق ينحميإلاإلبئ

بحمحم ق^ ف هوآةمئحمؤجأؤآ ت الهؤئمق

بكثر]حمنوةقثإئ\إقمآهوديبلدد اإلئممهبمي

حمديمؤب-هحمحالنسد،إلإم نأمع'ثةوحمئقت

ة ؛ م أسء ؛ حمقحمة

ت ل

تم،بلئز$؛ة هن ^مححالاتآ يتحم؟حمؤ^سممثأءه\مهءق'ثةمةى^مدوممحدأوبب

و ث ي بحمدإت ب أحموم؛جآ وطعكئحمأبلأئمإأبحم ؤtوقرل٠آئلءممحأ ي ١حموJؤه١ذ

ح4؛يتممحبحمأيم'متحمةمبمئأبمحأةجأب ممئإآءؤ خثق هإلإت١الهي ش ه ء قئأ ق

يحم بوإ ي ت ة يو^مي فوإ ؛ بيأل ي ت إل3مأ قحم

ب بحمحموحمإواذمجمحح'بحمئإغأمذة ذمت و

إ ئق ت ئ ة ه ةأ ؤا >ث |م;قأب4؛صك:ز1ث

و ي ت أ ي ئ أ ي ؤ ف ئص| ء و و ق ق ؤ و4إ اك خ ئ ث ؤإي ي مث آ

لئ ئ أ ث ^ ن ك ث ^يفممج \ أ ي ممصم مثؤ أحمأ ) ^ إلى

ةحمأنماليفاغ تيكفحماوؤحمي،أخحم0نووت ن ت ت أ ي *وأ ه’جسجب’.كه ي ي ت يفم،

نحمآنءؤلأنلخحمةئأئ^و أيهبكفيقمحمأمجحغةمبحمءحمك01حمفحم' مبزة

ئ بموإهحمب/حمأ حمم ا ةمبم قحم' أ و أ ف ة

ه’وق ب مومعغبإ~ن ذ ه ذ ه ث ^ممحآ

' ه ث أ ئ ه " ب ق ي ت هممآل" ء يت أحمك | و ن أ ءوئخئ ز ش >

ؤئة'ائئط إلج أوؤأمقتحمظ' أرل؛هألمميحميم إل

بلنأءلرتيؤإه ه آ ك ؛ ى آظلفزظقوآمأ

ب ض أخيقمجثإلقملجحو١محمنأءةجب

ر إ د كب ققحمإلاحمافممحهقبحماحمب-ئحمث

ه1ئغإئأيثوةءكنأهنمقثجا' د أ ن ي ا سفاةحمأثأءقجاكب بمجح^ ب5ءمبا ق مجتي

بالإلدض؛ذ ك ؤإل>متتي آ ي\ئ(ذرظ،'ال1حمذ

إةيحمياحمة-ةمدةدشطؤآؤذيلقء

ممآمخجمسغغؤأحمىوقغو^رهقإلليحمنل

حمئ(ئةةحمين،التمبمكثإلؤبحأف\مئدبث أ دئ{ ، ئ \ ؤ ؤ دإلغحلت ئ ع ش م > خ حمو؛ل\ س،

غتيؤمب0اؤمنلث؛زطجااي ىيثأمؤغها \ا

'، I؛؛g؛iألج? i î t 3

± إه' | بحمغ،تهيثمب1اه ة ذ ي ه، جتءمآبلآقلاحمأظتة آقلأمححمههدتذزءكثممدا

ثجبمجنةظمحمء إحممإلآمءأةقبرمبو'يءةيت'آتؤ؛ ئ بم: ثإثقذاظئمبمو

هاحمبشات م7ةإلم'احمحمآدلددحماحماحمتئي

مسئإلء؛وحمآثهةةةحمثإللأمنحمتقممح"ئ

'لأوأقؤرأوئمبلئ^أملمىيابمأأمئ؛*به آميبإقة؛ضقإلاحمفمبحمصةقشتية 11

م ؤ مك أ س ء دص،-وحمم ذ أ بمبحمىث ة ؤ همأ أ ء ش أ ء ك

بحمإءخاإلم*في/فياغفمم ذإلحمئمآ و جإلائ ؤ!ب هإلدةفءئآحمحم-حمحممءجؤ مسحمؤبحماة1إقأك>ةم هئ هئ قآآ ةث حمةىمفإمؤ

ء ة § ^ا «

ائظآظآلهلادز; كه ئؤمقث[ذص" قئئأمؤ,لبل ثإوحوئآنجهيه^بمووئبإممل ق؟ؤثةو؛لو1ءأ؛ءادآق

حمهحمدصللك؛؛حمهعءامقلاب ' ةامآوقؤع’مثه ي ي ه ائ نظث آوبحؤ

؛هئموانمبيإبريغ ٠ب ةؤ نيتج-.بحميجنمممن ئ%قيت س م؛ا

هحمد;ن، ةثث ،آفالمآة ويهءآذء(فآ همكزتحمةثا؛حمن ا ة ى

رس ئ .إ. . ح: ا ' ص

م

ؤإهتإلقآ،ت

؛يث!ميتجضىئوإنأف<\دتهمبحمئأن ىاتةوؤ!ف

غو’يتلفحمطهينحممقكدقؤه؛ هه<أب يقحميأءات ث أ م ؤ ي د ق د وإلئ ن ئميحمحلي ه1ة و د ه ق ي ' ا آ

اكتثيقبإلإندإلدىمل ؛ج-جأحمحمحمتيئ'ةثكث ؟مققخة-ظهبط جن

وإلة ء ^ ة وث هإهظافممحبنبمةبمبحمهمبحميبمأةء-*هالفأقهأئه؟حم ^أاةجوه' خأ

ممحمةقوئقةةةرحمد1$تيهنآذةقآ(ف

ئصئ محمتحمهأ»بوت أ ذمعحي ' ؛ر'

دإ ق حم؛ ال ستذطحماوحمممح/س ك'^ - مل م ء- ء . "م. ن' تء-. كء م'حمث ؟مآبلء '^

ن ئ " د ت أ ن آ ت ك ن £ ئ ي ن و \ يت د ز ' آ ت ء ل إ يي'مبجتصث ت

ه1ةكثآكث ؛ةهحمحمتث هلقؤأةملكيثكأدةم

ةحمئإم و ؤ هب ^ إ ب ي ئ أ ى ؛ ث و ى ء ك ؤ

هحمئؤنثغيةكئينءئأاعكأالااآاك-مقذمأدهوبوة و ق ك ئئ هحم: و خت أ آ ئ آجث ة:)

بحمء همث خي و ة و قأ قت ؤ قئ وحمائ

؛إل' ؤ ن ئ ألم ن \1جتإلت ق \ ت دجي بإثمسأالئ هلغ

بحمجمآثقثملمححآ - و سنآجقمقو ا

ما,؛ت ة ت ه ؤ م ه ث '

اةر(يذؤد ثأهسلإلمنايثا؛حمكوممئأةحمغتيااث

؛ ث ك حم'تحمجلث.طم ر- بائثإلءذإلإ ؤ همد

يتم;ئب . ءأ خهو4يثآميئمبمد'ن ىلحماه،جيإلئؤب،جلجيب

إلظ نؤةحمتحم’مبةنلاحمهاءحمحمت-د

: ه قحمآلذئثغ ي،يحمآةوجللبثمبوقخو ثظ^

ب يملامي؛ بمإنقمبحمظ1ةعةمه ئ

ج4إلاوحقامنئمصهثبىيه^شنأذف ة هئ

فءنك ،*٤١^٣^خيثأئ ؤجيق*هءم

و1;ث ث ن ت مبجبممثيتإ ةإلش و ذ \ ؤ ة ت أ ق ي أ ق خ

ن •مب؛د د ء غ ه ا ه ة ن : ماأ ^ ة م د ة ث ؛ و * ٩٢٠ I

ق هه , ي ء ءإن ه ع ي 1ءء ,، تبجأقةبحماتمج ؟ ءجممه ة

^ ^٠

ت ) و ة ي أ ث إإل: د د ؛ج0ائ غ

إية؛آةذئفم د شةجكقحم\حمبكا;ثينء

أ ١ إ ع دمف ى ه!إل^اظخل ؤأ

يقام!ةثلذىنيت،كة؛تل:ءن

ئةئمئتقثاث|حمهآج:هب

خ ي م ق ج نمهحم. كح،

وماغب ق هت ي ت ئن

ئ؛ذهة|انحمجنةإجمئأصاةين |أ أ

^حمثةهدب■م-يئهاامءهقأخببممو

إ ت ة ءئ ك قي ! مغئ: حمآتل\،

يحممةجادودءثحمن ^ ؟جئأهبحمه.س خءاعف

حماين،ايهجلإل -»|اإل<ء؟نيوضاالمي;|إلثثقحمإلائئبيقل|ئ

ن ن *حم؛ ما مم ك\ آ ، ) ك ;حممت ءمالي م' ء مك > م / م . ين ,

تئ (ا د ث > ء ة ذاأ ^مق < ئ أ

ةئةص:ثئه;داةةإلدكإظةظ1حم

أحمد ئ٤ن٤مثإومقإءإليآإلكةةةغممجحوبوه؛ئ

أئحئنت١اتءءهد٠يادثآ

نلأق ث- اك قلتثأ ٠٠٠ يهيإلكهةعوىلمةإء\و

ؤحمظقمآقلضاخج ،آ

تيقيتل'مققحمدماغ]ن

هظةجبنيةؤبئ'مخؤئحمللجى؛ةةأكرال;م

؛اج ئ ^ ^م.حم[ ه

هيب جةةئئةوث؛بهولأحماصي-حم آودإلفإوةؤة\ثز1ثإوظوامف ص ٥^١ ؛إلكإ

ق-منأج1فتئلو\دإخخل1 „مبل]مو - مث ^ ل و ؤ أ أ غ ا ن م أ أ

ةثد؟كئدحمؤثقءق؛متب حمه’مبجإء ,و ق ؤ ه

هجهثشآهذنحمث؛ضيت٠آل' ك و ا ش ز ن ز ار إل ائ

ممحت؛ءؤؤنآنبجنأخبتحمإلاوحمء(ر [قييجن

ب مي ل؛ دد بمبمصأ د 'مد و ا ن دع-مل>

نحمؤجلو آرليةدحلث

ث ، وأ د بو' ث ؤ ةحمل همؤممذ

حمظئمجمححدوئحم|'

يتحمءجأة1 ق:'ظي

|جآ؛ثبلنأةذأظء ه

ص ءآم ي؛هحمأأق ث ةحمحم ؛ 1اات

r

: مت ق :ة ق ف ككتجلف■آهأ٠؟تيث

تيتيهم-ة؛ففهثدبث ةدئحمينمت ^ سهيه

إ3غ،يتمإتيفنطقه ي إ ؤأن ت

■مآاوشةثائ!ةتأدغب’ءهلنقه؛ىآقأحمةؤةدحموؤحمدحم ؛^،

مهمد؟ئحم

وأ ه، ث ت بالا ق أ م ؟ ذ ط مم\

1هدح:دن

Prof. Dr. Necdet ÖZTÜRK

1949’da Düzce’nin Taşlık köyünde dünyaya geidi^ ilkoku lu Kıısca köyünde bitird i (1965). Devlet parasız yatılı im tilıannu

kazanarak A rifiye ilköğretmen Okulu ’na girdi (1965). Bu okulun beşinci ^ını^ı sonunda İstanbul Çapa Yüksek öğretmen O kulu’na gönderildi. Ankara ¥üksek Öğretmen ö ku lu H z ır l ık Lisesi’ni bitird i (1971). ik i yıl ilkokul öğretmenliği yaptıktan sonra (1971-1973) İstanbul Çapa Yüksek öğretmen öku lu öğrencisi olarak İstanbul üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölüm ü’ne girdi (1973). Bu bölümü bitirdikten sonra Erzincan’da değişik liselerde tarih öğretmeni olarak çalıştı (1977-1979). Askerlik hizmetini yedek subay olarak yaptı (1979-19^1). Bunu takiben İstanbul Kabataş Erkek Lisesi tarih öğretmenliğine tayin edildi. Bu görevinde iken . (1982-1985), ^ârmara üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölüm ü’ne naklen atandı. 1986’da bitird i. 1992’de Yeniçağ Tarihi Doçenti oldu.İdari görevleri arasında. Fakülte yönetim kurulu üyeliği (Yard. Doç. temsilcisi). Dekan yardm^cılığı (1992-1998), Osmanlı Tarih! Araştırma ve Uygulama Merkezi ile Türkiyat Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdür yardımcılığı sayılabilir, ©cak 1998’de Profesör oldu. Aynı Fakülte’de öğretim üyesi olarak akadenîk çalışmalarım sürdürmededir. Almanca bilıêktedir. Evli ve iki çocuk babasıdır.

Çalışmalarını X1V-XV. yüzyıl Osmanlı tarihi üzerinde yoğunlaştıran ?rol', öz tü rk ’ ün kim i yayınları şunlardır;

1. Fladîdî, Tevârih-i Â l-i Osman (Doktora tezi), haz. N. öztürk, İstanbul 1991, LIIİ+486 s.

2. “ Kazasker Yusûlî Mehmed Çelebi ve Selim-nâmesi” , Türk Dünyası Araştırm aları (TDA) , Sayı 50 (1987), s. 9-1^^.

3. “ Tunus’ un Osmanlı Hâkim iyetine Geçmesi” , TDA , Sayı 52 (1988), s. 103-113.

4. “ Mâbeyn Müsteşarı Ahmed Refik Şemin’ in Romanya K ra lın ’ ^ Sultan Abdülhamid Tarafından Oönderilen Nişan Takdim i Münâsebetiyle ■Aldığı N otla r” , M armara üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türklük Araştırm ııları D ergisi (TAD, Sayı 3 (1988), ■S. 107-119,

5. “ Osmanlı Tarihlerine ^öre i lk Akçe” , ^ ^ , Sayı 54 (1988), s. 19-24.

6. “ Ferecik’ in Süleynân ?aşa Tarafından Fethine Dair” ,7;4Z), Sayı 4 (1989), s. 136-145.

7. “ İstanbul Arkeo!o)i Müzeleri Kütüphanesindeki Tarih Y a z ılı la r ı” , TDA , Sayı 63 (1989), s.129-175.

8. ‘•XV. Yüzyıl Osır،anli Tarihçileri ve £êrleri” , Türk Dünyası Tarih Dergisi (TDTD ), Sayı 25 (1989), s. 26-32.

9. “ X V I. Yüzyıl Osmanlı Tarihçileri ve £ ”erleri؛؛ , TDTD , Sayı 26 (1989) s. 21-26.

10. X V II. Yüzyıl Osmanlı Tarihçileri ve Eserleri” , TDTD , Sayı 32 (1989), s. 35-41.

أ ]. “ X V II. Yüzyıl Osmanlı Tarihçileri ve Eserleri” , TDTD , Sayı 33(1989), s. 35-40.

12. “ OsmanlIların Rum eli’ye Oeçiî ve G elibolu’nun Fethi” , TDTD , Sayı, 52(1991), s.21-24.

13. “ Osman Gazi Sikke (?ara) Kestirm iştir” , TDTD, Sayı 56 (1991), s.34-36,

!4. p’. Babinger, “ Beş BosnalI Osmanlı Tarih Yazarı” , çev. ^ ٠ öztürk, Z4Z) {Prof. Dr. Âmil ÇelebioğluArmağanı, İstanbul 1993), Sa^ı 7, s. 12- 9[ .^ا

15. “ Kazıklı Voyvoda K im d ir” , TDTD , S^yı 77 (1993), s. 17-20.

16. “ Osmanlı idaresinde Bosn^-êrsek” , TDTD, Sayı 85 (1994), s. 28-38.

17. “ A،nonim Tevârih-i Â i-i Osmanların Kaynak Değerleri Hakkında” , XII. Türk Tarih Kongresi (12-16 £y l،ll ^nkar^ 1994), s. 755-762.

18. “ Yeni B ir Anonim Tev^rih-i Â l-i Osman Nüshası ve B ir Düzeltme” , Prof. Dr. Hakkı Dursun Yıldız Armağanı, Ankara 1995, s. 443-448.

19. “ lî. Bayezid Devri Tarihçilerinden Sarıea Kemal” , Prof. ٠ ٢ . Fikret I^ı/fan ’a 80. Doğum Yılı Armağanı, İstanbul 1995, s. 221-245.

20. “ X V I. Yüzyılın i lk Yarısında Bağdat” , Bir, (1995), s. 249-259.

21. “ II. Bayezid Devri Krono lo jis i-O ru f Bey T arih ine G^re-” , Bir, IV (1995), s. 153-İ72.

22. “Oruç Bey Tarihi ile Türkçe Anonim Kronik ler Arasındaki İlişkiye Dair” , Bir, V (1995), s. 117-125.

23. “ Orhan Şaik Gökyay” , TDTD, Sayı 97 (1995), s. 10-12.

24. “ Orhan Şaik Gökyay (Hayatı ve Eserleri)” , TDA, Sayı 94 (1995),s. 27-45.

25. “ Fetih öncesi İstanbul Kuşatmaları” , İstanbul Armağanı, Fetih ve Fatih, ls tanbu ll995 , 1,37-46,

26. “ Yeniçerilerin i lk Kanlı isyanı: Beylerbeyi Vak‘ası, KelleIsterüz” , Tarih ve M edeniyet (İstanbul 1996), Sayı 28, s. 2-21.

27. “ Hadîdî” , DİA, X IV (1996),14-16.

28. F. Babinger, “ Osmanlı Şam V a lile ri” , çev. N. öztürk, TAD (Prof. Dr. A4ehmet ^İKALIN Armağanı, İstanbul 1997), Sayı 8, s. 93-104.

29. R. F. Kreutel, Hanivvaldanus Anonim i’ne Göre Sultan Bayez.id-i V elî(l4 8 I-J5 J2 ) , çev. N. Oztiirk, İstanbul 1997, X X lI+ 87 s.

30. Kemal, Selâtîn-ııâıne (1299-1490), !٦^^. N. Oztiirk, (Tarih K اا r اا١٦٦اا’ا٦(ل a baskıda)

31. “ II. Bayezid Devri ?^^^lar)” , TDTD, Say! 151 (1999), s. 29-31 ٧^

32. “ Osnıanlı Tarilı Yazıcılığı üzerine” , Ostnanlı/Bilim, Ankara 1999, V III, 247-256.

33. “ OsmanlIlarda Hukuk Sistemi ٧^ ^yû lan ı^ ı” , Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edehiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı; 4 (1999), s. 43-53.

34. “ Çelebi Mehmed’e Saltanat Yolunu Açan Olay: Çamurlu-ova Savaşı” , Türk Kiiltiirii incelemeleri Dergisi (TKİD), T (2000), s. 51-66.

35. “ Değişik Yönleriyle Fatih Sultan Mehmed” (İstanbul'un Fethi’ nin 547. Yıldönümü Münasebetiyle), TDTD, Sayı: 161 (2000), s. 51-56.

36. “ Erken Osıânlı Vekayinâmelerinde Yer isim lerinin in ٦ة! sا : Malkara örneğ i” . Uluslararası Osmanlı Tarihi Sempozyumu Bildirileri, İz id ir, 8-9 Nisan 1999, $.١ 1-23.

37. “ Osnıanlı ilim ve K ültür Hayatındaki önem li Gelişmeler (1421- \5 \2 ) '\T ü rk K ü ltiirü incelemeleri Dergisi (TK ID ),II (2000), s. 49-70.

38. “ Rumeli Fütuhatında Boz A tillâ !'” , Kubbealtı Akademisi Kültür ١;،? Sanat Vakfı A vrupa'ya ilk Adım Sempozyumu, Gelibolu, 1 Kasım 1999 (baskıda).

39. “ Rumeli Fetihlerinde Manevî Unsurlar” , Çanakkale Onsekiz .Mart Üniversitesi Osmanlı Devletinin 700. Kuruluş Yılı Kııdama Programı, Osmanlı: Bir Dünya Devleti, Çanakkale, 9-10 Aralık 1999 (baskıda).

40. “ A lanya’ nın Türkler Tarafından Fethi ve Sonrasına Dair BazıDüşünceler” , Alanya 9. Tarih ve Kültür Semineri, Alanya, 19-21 Kasاı٦٦ 1999 (baskıda).

41. “ OsmanlIdan Hoşgörü örnekleri” , Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, 15-18 M ayıs 2000 (baskıda).

Documents

Anonim Osmanlı Kroniği (1299-1512) Necdet Öztürk