PARKINSONOVA BOLEST

Prisutna u oko 3% populacijeObljenje bazalnih ganglija uzrokovano

degeneracijom dopaminergickih neurona u substantia nigra

Manifestuje se kao siromastvo motorike sa rigiditetom misica (akinetsko-rigidni sindrom)

Simptomi-posledica neuravnotezenosti acetil-holina i dopamina:

-primarni: tremor(drhtanje),rigor(ukocenost),bradikinezija(usporenost pokreta),slaba ravnoteza,smetnje u kretanju

-sekundarni: depresija, opstipacija, disfagija(problemi sa gutanjem), nemogucnost mokrenja, demencija, hipotenzija, smetnje u govoru, poremecaji sna...

Primarni (idiopatski,endogeni) parkinsonizam (50-60%) -etiologija nepoznata

Sekundarni (simptomatski)-uzrocnici: ateroskleroza, encefalitis, traume glave,lekovi (antipsihotici, rezerpin i dr.koji prazne depoe dopamina), otrovi (Mn,CO,cijanidi,ugljen-disulfid,metanol...),tumori mozga

STARENJE I PARKINSONIZAMStarenje-smanjenje nivoa dopamina Stariji od 65 god.-polovina kolicine dopamina od one po rodjenjuGubitak dopaminergickih neurona: -normalno o,5% godisnje -osobe sa parkinsonizmom 1%

godisnjeFUNKCINALNE POSLEDICE NEDOSTATKA

DOPAMINA U STRIATUMUPojacanje aktivnosti preostalih presinaptickih

nigrostriatalnih vlakanaUshodna regulacija D2 receptora

TERAPIJAInhibicija holinergicke neurotransmisije-

centralo aktivnim antiholinergicimaPovecanje koncentracije dopamina u

centralnim dopaminergickim receptorima-prekursorima dopamina (L-dopa)

Stimulacija centralnih dopaminergickih receptora-direktnim dopaminergickim agonistima

ANTIHOLINERGICI (ANTIDISKINETICI) SA CENTRALNIM DELOVANJEMTriheksifenidil, biperiden, prociklidin,

benzatropin, etopropazinKoriste se : -u lecenju laksih slucajeva postencefalitickog,

arterioskleroticnog i idiopatskog -dodatak potentnijim lekovima,radi postizanja

max efekta -u lecenju,drugim lekovima

izazvanog,ekstrapiramidalnog simptoma (npr.rezerpin,fenotiazini itd.)

ANTIHOLINERGICI (ANTIDISKINETICI) SA CENTRALNIM DELOVANJEM

MEHANIZAM DEJSTVAParcijalna blokada centralnih holinergickih receptora

–ravnoteza holinergicke i dopaminergicke aktivnosti u bazalnim ganglijama

Benzatropin-blag antihistaminski i lok.anestetski ef.Biperiden-blag ef. na KVS i respiratorni sistemProciklidin-direktan spazmoliticki ef. na glatku musk.Triheksifenidil: mala doza-depresija CNS-a velika doza-ekscitacija CNS-a FARMAKOKINETIKAPrimena : per os (pocetak delovanja za 1-2h), i.v.

(odmah)Dobra apsorpcija iz GIT-a

AKUTNO TROVANJEZnaci antiholinergickog sindromaPeriferna parasimpaticka blokada: prosirene

zenice; suva-topla koza; crvenilo lica; suvoca usta,nosa,farinksa,bronhija; povecanje temp.; aritmije; nadutost trbuha; retencija urina

Neuropsihijatrijski znaci: dezorijentacija; slusne,vizuelne i taktilne halucinacije; pojacani i nekoordinisani pokreti; delirijum; paranoidne reakcije; amnezija

Pogorsanje stanja: sopor; koma (izrazena depresija CNS-a,srcani i respiratorni arest); letalni ishod

LECENJEIspiranje zeludca (izazivanje povracanja,ET

intubacija)Aktivni ugaljMonitoring vitalnih funkcija ( EKG)Hipotenzija-vazopresorni aminiVestacka ventilacija (zbog insuficijencije disanja)Ekscitacija CNS-a –dijazepam ili kratkodelujuci

barbiturati (fenotijazini-KI zbog toksicnog antimuskarinskog efekta)

Nadoknada tecnosti i elektrolitaHiperpireksija-hladne kupkeKateterizacija-spazam sfinktera mokracne besike

Specif. Th fizostigminom (1 mg i.v. tokom 5 min,po potrebi ponoviti svakih 5-10 min)

Eliminacija fizostigmina-brza od unetih lekova-ponoviti proceduru svakih 1-2 sata)

Moguc antiholinesterazni efekat- obezbediti spric sa atropinom (1-2 mg)

PREKURSORI DOPAMINA L-DOPA -prekursor dopamina-prolazi HEB

l-dopa->dopa dekarbokboksilaza->dopamin + CO2

Antiparkinsonsko delovanje oslobodjenog dopamina nastaje stimulacijom D2 receptora

FK- dobra resorpcija iz tankog creva- max konc. nakon 1-2h

Ako se koristi sam-u velikim dozama

L-DOPA sa inhibitorim dekarboksilaze (benzerazid,karbidopa)-deluju na periferiji i omogucuju vecu iskoristljivost levodope u mozgu

Inhibitori dekarboksilaze: - smanjuju perifernu dekarboksilaciju

levodope (metaboliti odgovorni za kardijalne i GIT nezeljene efekte)

-smanjenje dnevne doze i do 75% (smanjenje nezeljenih efekata)

Primena- per os (1-5 g)Izbegavanje fluktuacije terapijskog efekta

(nishodna regulacija receptora)- primena u kracim intervalima i manjim dozama; kraci odmor od leka

L-DOPA sa inhibitorima katehol-O-metiltransferaze

Inhibicija DOPA-dekarboksilaze -> aktivacija COMT

3-metil-DOPA (metabolit)-kompetitivni agonist sa levodopom za aktivni transport

Tolkapon-smanjena dnevna doza L-DOPAKI- psihoza,glaukom, melanom (L-DOPA-

prekursor melanina), pepticki ulkus (izaziva krvarenje)

DOPAMINERGICIBromokriptin, pergolid, kabergolin, ropirinol...Dugotrajnije delovanje od L-DOPA Bromokriptin- parc.agonist za D2 receptoreMD- slican DOPA,ali nije lek prvog izboraPrimena- per os (7,5-30 mg)-brza resorpcija iz GIT-

aIndikacije: parkinsonizam,akromegalija,galaktorejaKI- psihoza, svez infarkt miokarnaPergolid- agonista D1 i D2 receptora (stimulise

postsinapticke D receptore)Primena- per os (o,o5-3 mg)Koristi se u kombinaciji sa levodopom (smanjiti

dozu levodope)

Amantadin (antivirotik):MD-deluje-na sintezu,oslobadjanje i preuzimanje

dopamina -na periferiji oslobadjanjem kateholamina iz

depoaPrimena- per os (100-200 mg/dan; max conc. za 1-4h)Deluje slabije i krace od L-DOPAKI- epilepsija i srcana insuficijencijaSelegilin- selektivni inhibitor MAO-B( u CNS-u)Ne potencira dejstvo tiramina,nasuprot drugim MAO

inhib.MD-inhibise metabolizam dopamina i pojacava dejstvo

L-DOPA (manja doza L-DOPA)L-DOPA-moze se kombinovati sa selektivnim,a ne sme sa

neselektivnim MAO inhibitorima (hipertenzivna kriza)

AKUTNO TROVANJEKao kod trovanja amfetaminima: pojava dvoslika,

prosirenje zenica, suva-topla koza, aritmije, povisen pritisak, mucnina, povracanje

Neuropsihijatrijski znaci: dezorijentacija, halucinacije, agitarnost sa pojacanim i nekoordinisanim pokretima, ataksija, paranoja

LECENJEIspiranje zeludca (izazivanje povracanja,ET

intubacija)Aktivni ugaljMonitoring vitalnih funkcija ( EKG)Hipotenzija-vazopresorni aminiVestacka ventilacija (zbog insuficijencije disanja)Ekscitacija CNS-a –dijazepam, neuroleptici (nisu KI)

-kod uporne mucnine i povracanja treba primeniti domperidon)

Trovanje levodopom-vitamin B6(piridoksin 10-25 mg)-kupira toksicne efekte

Nadoknada vode i elektrolitaHiperpireksija-hladnom kupkom