1

ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑ∆ΟΣ ΣΤΟ ΒΕΛΙΓΡΑ∆Ι - ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ Emilijana Josimovica 4, 11000 Belgrade Tel: +381-11-3231577, 3222338 Fax +381-11-3249215 E-mail: greconof@nadlanu.com

“H ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΣΤΗ ΣΕΡΒΙΑ” Συντάκτης: MΑΡΙΟΣ ΜΑΘΙΟΥ∆ΑΚΗΣ, ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ Ο.Ε.Υ. Γ΄ ΒΕΛΙΓΡΑ∆Ι, ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

2

Η ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΣΤΗ ΣΕΡΒΙΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Σερβία µε συνολικό πληθυσµό 7,5 εκατοµµύρια κατοίκους, κατέχει µία στρατηγικά σηµαντική θέση στην περιοχή των Βαλκανίων. Η πρωτεύουσα της το Βελιγράδι, έχει πληθυσµό 1,7 εκατοµµύρια κατοίκους και αποτελεί την µεγαλύτερη πόλη. Η δεύτερη µεγαλύτερη πόλη είναι το Νόβι-Σαντ (Novi Sad) το οποίο απέχει 80 χιλιόµετρα από το Βελιγράδι και έχει 300.000 κατοίκους. Η τρίτη σε µέγεθος πόλη είναι η Νις (Nis) µε 250.000 κατοίκους. Το Βελιγράδι αποτελεί το σηµαντικότερο πληθυσµιακό κέντρο, στο οποίο παρατηρείται η µεγαλύτερη άνθηση στην αγορά ακινήτων. Το κόστος εργασίας στη Σερβία είναι από τα χαµηλότερα στην περιοχή της Ανατολικής Ευρώπης, και ασφαλώς σηµαντικά χαµηλότερο σε σύγκριση µε αυτό των κρατών-µελών της Ε.Ε. Ο µέσος όρος του εργατικού κόστους στη Σερβία ανέρχεται περίπου σε ευρώ 250 ανά µήνα, χαµηλότερος κατά 50% σε σχέση µε τον αντίστοιχο µέσο όρο στην Πολωνία, την Τσεχία και την Ουγγαρία. Επιπλέον ο χαµηλότερος µισθός είναι ευρώ 96 ανά µήνα, εξαιρετικά χαµηλότερος σε σχέση µε άλλες ανατολικές ευρωπαϊκές χώρες. Πληθυσµός σε εκατοµµύρια % Σερβία 7,5 - Βελιγράδι 1,7 4,0% Νόβι Σαντ 0,3 4,0% Νις 0,25 3,3% Πηγή: Εconomist Intelligence Unit, καλοκαίρι 2006 Το 2006 η έγκριτη οικονοµική εφηµερίδα “Financial Times” ανακήρυξε σε σχετικό διαγωνισµό την πόλη του Βελιγραδίου ως την “µελλοντική πόλη” της Ν.Α. Ευρώπης. 1.1 Οικονοµικές τάσεις Τα τελευταία χρόνια η χώρα έχει παρουσιάσει έναν υψηλό ρυθµό οικονοµικής ανάπτυξης, από τους υψηλότερους στην Ν.Α. Ευρώπη. Σε επίπεδο διαρθρωτικών µεταρρυθµίσεων, έχει πραγµατοποιηθεί εξαιρετική πρόοδος, απόδειξη δε τούτου είναι η έκθεση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (E.B.R.D.), η οποία ανακήρυξε την Σερβία “πρωταθλητή” µεταρρυθµίσεων και οικονοµικής ανάπτυξης στη Ν.Α. Ευρώπη για το 2006. Σύµφωνα µε έκθεση της Παγκόσµιας Τράπεζας, η Σερβία ανέβηκε 25 θέσεις σε σχέση µε την περσινή χρονιά, όσον αφορά στην πραγµατοποίηση τέτοιου είδους µεταρρυθµίσεων. Κατά το 2007 το Α.Ε.Π της χώρας αυξήθηκε κατά 7,5% σε σχέση µε το 2006. Η µεγαλύτερη αύξηση παρατηρήθηκε στους τοµείς των µεταφορών (24,2%), του εµπορίου

3

(20%), του ξενοδοχειακού τοµέα (8,1%), της ηλεκτρικής ενέργειας (5,4%) και της µεταποίησης (4,3%). Ο κατασκευαστικός τοµέας σηµείωσε πτώση της τάξεως του 2,2%. Ο µέσος ετήσιος πληθωρισµός το 2007 αυξήθηκε έναντi του 2006 (6,6%) και διαµορφώθηκε σε 8,9% Η βιοµηχανική παραγωγή το 2007 αυξήθηκε κατά 4% σε σχέση µε το 2006. Οι τοµείς που συνεισέφεραν περισσότερο σ’αυτή την αύξηση ήσαν η ηλεκτρική και η υδραυλική (water) ενέργεια και το φυσικό αέριο. Αντίθετα ο µεταποιητικός τοµέας όπως και αυτός των ορυχείων και λατοµείων, σηµείωσαν πτώση. Η αξία των ξένων άµεσων επενδύσεων το 2007 ανήλθε σε περίπου $ 4 δισ. Το ποσό αυτό είναι µικρότερο σε σχέση µε το αντίστοιχο του 2006 ($ 4,2 δισ) Η ανεργία παρέµεινε σε υψηλό επίπεδο το 2007 και διαµορφώθηκε σε 21,6% (περίπου 876.522 άτοµα) .Παρόλο που οι µεγάλες κοινωνικο-οικονοµικές αντιθέσεις συνεχίζουν να υφίστανται, ο µέσος µηνιαίος καθαρός µισθός αυξήθηκε το 2007 κατά 19,5% και διαµορφώθηκε σε περίπου Ευρώ 372. Αξίζει να αναφερθεί πως ο φόρος εισοδήµατος επιχειρήσεων είναι 10%, ο χαµηλότερος στην περιοχή της Ανατολικής Ευρώπης. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που µεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις όπως η Carlsberg, η Ball Packaging, η Tetra Pak, η Philip Morris, η British American Tobacco, η Telenor, η Coca-Cola κλπ δραστηριοποιούνται ήδη στη Σερβία. 1.2 Μεταφορές Η Σερβία βρίσκεται στο σταυροδρόµι µεταξύ της ∆υτικής και Ανατολικής Ευρώπης. ∆ύο µεγάλοι Πανευρωπαϊκοί Άξονες διασχίζουν την Σερβία, ο άξονας VII και ο άξονας X. Αν και η κατάσταση του υπάρχοντος οδικού και σιδηροδροµικού δικτύου είναι γενικά καλή, εντούτοις πολλές γέφυρες δεν είναι λειτουργικές, κάτι που δεν βοηθά την απρόσκοπτη πραγµατοποίηση των µεταφορών. Σηµειώνεται ότι ύστερα από την ανεξαρτητοποίηση του Μαυροβουνίου, τον Ιούνιο του 2006, η Σερβία έχασε την πρόσβασή της στην θάλασσα. Παρόλα αυτά, το λιµάνι του Βελιγραδίου, που βρίσκεται στο ∆ούναβη, αύξησε την γεωστρατηγική του σηµασία όσoν αφορά τη διακίνηση εµπορευµάτων, και αποτελεί ένα σηµαντικό διαµετακοµιστικό κέντρο για διανοµή των αγαθών, διαχειρίζοντας περίπου 3 εκατοµµύρια τόννους φορτίου ανά χρόνο.

4

Πίνακας: Oι πανευρωπαϊκοί διάδροµοι VII και Χ

2. Το προφίλ του τουρισµού στη Σερβία

2.1. Το Βελιγράδι ως ταξιδιωτικός προορισµός στην δεκαετία 1980-1990 Στα τέλη του 1980 το Βελιγράδι είχε περίπου 1,4 εκ. αφίξεις και περίπου 2,2 εκ. διανυκτερεύσεις ανά χρόνο. Μετά από την διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας το 1991 και τον συνεπακόλουθο εµφύλιο, το Βελιγράδι έχασε την θέση του ως “πολιτικό” και “οικονοµικό-επιχειρηµατικό” κέντρο της Ευρώπης. Τα γεγονότα του 1990 µείωσαν σηµαντικά την προσέλευση τουριστών και το Βελιγράδι έχασε την άλλοτε “λάµψη” που διέθετε στην προσέλκυση τουριστών.

5

2.2. Το Βελιγράδι ως ταξιδιωτικός προορισµός από το 2000 και µετά Κατά την διάρκεια της περιόδου 2000-2003, µετά δηλαδή τις δηµοκρατικές αλλαγές στη χώρα, ο τουρισµός άρχισε να αυξάνεται και πάλι σε ετήσια βάση, υποδέχοντας περίπου 400-500 χιλ. τουρίστες. Την ίδια περίοδο οι διανυκτερεύσεις ανήλθαν περίπου µεταξύ 1-1,2 εκ. Το 2003 το Βελιγράδι υποδέχτηκε 464.010 τουρίστες και κατέγραψε 1.096.857 διαντκτερεύσεις. Το 2004 ο τουρισµός αυξήθηκε ακόµη περισσότερο αυξάνοντας τα σχετικά συνολικά έσοδα κατά 20% και αποφέροντας $ 220 εκ. Επισκέπτες ∆ιανυκτερεύσεις Σύνολο Εγχώριοι Αλλοδαποί Σύνολο Εγχώριοι Αλλοδαποί 2005 674.785 397.677 277.108 1.366.337 775.754 590.0853 2006 705.439 335.598 369.841 1.366.429 679.553 686.876 πρώτο 11µηνο του 2007

710.427 305.990 404.437 1.453.522 653.876 799.646

Πίνακας : οι τουριστικές αφίξεις και οι διανυκτερεύσεις στο Βελιγράδι από το 2005 έως 30-11-07 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία ∆ήµου Βελιγραδίου 2.3 Το Βελιγράδι γενικά Το Βελιγράδι αποτελεί µία πόλη µε πλούσια και ταραχώδη ιστορία. Τα µνηµεία πολιτιστικής κληρονοµιάς βρίσκονται στην παλαιά πόλη του Βελιγραδίου. Αναλυτικότερα η πόλη αυτή διαθέτει 42 µουσεία, 67 χώρους εκθέσεως καλλιτεχνηµάτων και 26 θέατρα. Τα τελευταία χρόνια το Βελιγράδι προσελκύει ολοένα και περισσότερους τουρίστες, οι οποίοι έρχονται για µικρό χρονικό διάστηµα, ιδιαίτερα κατά το διήµερο Σαββάτου-Κυριακής (city break). ∆εδοµένου ότι την πρωτεύουσα της Σερβίας διασχίζουν δύο ποταµοί, οι Σάβας και ∆ούναβης, οι ποτάµιες τουριστικές περιηγήσεις γνωρίζουν µεγάλη άνθηση τα τελευταία χρόνια. Επιπλέον, η πόλη διαθέτει ένα µεγάλο συνεδριακό κέντρο, το Σάβα Σέντερ (Sava center), έκτασης 72.605 m³ και 3.275 θέσεων, στο οποίο διοργανώνονται διάφορα γεγονότα, από συνέδρια έως µουσικές εκδηλώσεις. Το 2004 εγκαινιάστηκε στην περιοχή του Νέου Βελιγραδίου, το γήπεδο καλαθόσφαιρας “Belgrade Arena” στο οποίο εκτός από αθλητικά γεγονότα, διοργανώνονται επίσης µουσικές εκδηλώσεις. Τέλος, η πόλη διαθέτει ένα µεγάλο εκθεσιακό κέντρο, το Σάγιαµ

6

(Sajam, www.sajam.co.yu), στο οποίο διοργανώνονται καθόλη την διάρκεια του χρόνου διεθνείς εµπορικές εκθέσεις.

Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι στο Βελιγράδι θα διεξαχθούν οι παγκόσµιοι πανεπιστηµιακοί αγώνες του 2009 (Πανεπιστηµιάδα, Summer Universiade Belgrade 2009) και στο Νέο Βελιγράδι το 2009 θα κτιστεί το πανεπιστηµιακό χωριό (University Village) στο blok 67.

7

Πίνακας : Toυριστικές αφίξεις & διανυκτερεύσεις στη Σερβία ανά είδος καταλύµατος (2006, 2007) Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία της Σερβίας

8

Πίνακας : Τουριστικές αφίξεις & διανυκτερεύσεις ανά πόλη στη Σερβία (2006,2007) Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία της Σερβίας

9

Πίνακας : Τουριστικές αφίξεις & διανυκτερεύσεις ανά χώρα προέλευσης σε όλη τη Σερβία αλλά και στην Κεντρική Σερβία (2006,2007) Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία της Σερβίας

10

2.4. Οι αφίξεις τουριστών στη Σερβία το 2007

Με βάση τα παραπάνω στατιστικά στοιχεία, συνολικά 2.306.558 τουρίστες διακινήθηκαν στη Σερβία κατά την διάρκεια του 2007, αριθµός ο οποίος αντιπροσωπεύει αύξηση 15% σε σύγκριση µε το 2006. Ο αριθµός των αλλοδαπών αφίξεων αυξήθηκε κατά 19% και έφτασε τα 696.045 άτοµα, ο δε εγχώριος τουρισµός κατέγραψε άνοδο κατά 13% (1.610.513). Ο συνολικός αριθµός των διανυκτερεύσεων διαµορφώθηκε σε 7.328.692, αυξηµένος κατά 16% σε σχέση µε το 2006. Ο πλέον δηµοφιλής τουριστικός προορισµός ήταν το Βελιγράδι, το οποίο επισκέφτηκαν 722.573 τουρίστες, εκ των οποίων 296.461 ήσαν εγχώριοι και 426.112 ήσαν αλλοδαποί. Επόµενος πιο δηµοφιλής προορισµός η Βίρνιασκα Μπάνια (Vrnjaska Banja, ιαµατικά λουτρά), την οποία επισκέφτηκαν 148.481 τουρίστες εκ των οποίων 136.563 ήσαν εγχώριοι και 11.918 αλλοδαποί. Τρίτος προορισµός ήταν το όρος Ζλάτιµπορ, το οποίο επισκέφτηκαν 101.613 τουρίστες, από τους οποίους 89.117 ήσαν αλλοδαποί και 12.496 εγχώριοι. Τέταρτος δηµοφιλέστερος προορισµός ήταν το όρος Κοπαόνικ (Kopaonik), το οποίο επισκέφτηκαν 98.054 τουρίστες, 98.054 εγχώριοι και 9.386 αλλοδαποί. Από τους 2.306.558 τουρίστες οι οποίοι επισκέφτηκαν τη Σερβία το 2007, 817.507 άτοµα επισκέφτηκαν µεγάλες πόλεις, 383.642 τα ιαµατικά λουτρά της χώρας (spa), 445.857 oρεινά θέρετρα, 565.853 άλλα τουριστικά θέρετρα και 93.969 διάφορα άλλα µέρη. Χώρες προέλευσης των αλλοδαπών τουριστών ήσαν οι εξής: Μαυροβούνιο (111.817), Βοσνία-Ερζεγοβίνη (62.568), Σλοβενία (64.838), Ιταλία (36.757), Κροατία (39.389), Γερµανία (36.356), π.Γ.∆.Μ. (28.486), άλλες ευρωπαϊκές χώρες (28.180). Η Ελλάδα καταλαµβάνει την 10η θέση µε 23.692 τουρίστες. Απεναντίας οι περιοχές προέλευσης των εγχώριων τουριστών ήσαν οι παρακάτω: Kεντρική Σερβία (1.313.790), περιοχή της Βοϊβοντίνα (268.402), περιοχή Κοσσόβου & Μετοχίων (28.321).

3. Οι τουριστικές τάσεις παγκοσµίως 3.1 Γενικά Η παγκόσµια βιοµηχανία τουρισµού αλλάζει ραγδαία τα τελευταία χρόνια. Νέα τουριστικά προϊόντα κάνουν την εµφάνισή τους, νέοι προορισµοί ανακαλύπτονται, νέοι τύποι ταξιδίων προωθούνται. Ο ανταγωνισµός για την προσέλκυση τουριστών είναι αµείλικτος. Μόνο πραγµατικά δυνατοί “παίκτες” θα µπορούν να επιβιώσουν µέσα σε αυτό το ανταγωνιστικό κλίµα.

11

3.2 Η δυναµική της Σερβίας στον τοµέα της προσέλκυσης τουρισµού Η Σερβία, βρίσκεται σήµερα σε ένα ιστορικό σταυροδρόµι. Η χώρα έχοντας ξεφύγει εν µέρει από τα προβλήµατα του παρελθόντος, προσεγγίζει ολοένα και περισσότερο τους ευρωπαϊκούς θεσµούς. Επιπλέον, µε την βοήθεια της διεθνούς κοινότητας προσπαθεί να εκµεταλλευτεί τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήµατα ορισµένων τοµέων της οικονοµίας της. Ένας από αυτούς τους τοµείς είναι ο τουρισµός, στον οποίο έχει δώσει ιδιαίτερο βάρος τα τελευταία χρόνια η σερβική κυβέρνηση και ιδιαίτερα το Υπουργείο Οικονοµίας & Περιφερειακής Ανάπτυξης που είναι και αρµόδιο για τον τοµέα αυτό. Πράγµατι η χώρα διαθέτει ένα τεράστιο ανεκµετάλλευτο δυναµικό στον τοµέα του τουρισµού. Τα σερβικά αξιοθέατα δεν προβλήθηκαν αρκετά στο παρελθόν, ακριβώς διότι ο τουρισµός δεν αντιµετωπίστηκε ως ένας σηµαντικός τοµέας, ο οποίος θα µπορούσε να συµβάλλει στην οικονοµική ανάπτυξη της χώρας. Οι σχετικές επενδύσεις δε που πραγµατοποιήθηκαν τα προηγούµενα χρόνια, είτε εγχώριες είτε αλλοδαπές, ήσαν µηδαµινές.

φωτό: το Βελιγράδι και ο ποταµός Σάβας Από την άλλη πλευρά διαπιστώνει κανείς ότι άλλοι τουριστικοί προορισµοί, οι οποίοι διέθεταν το ίδιο δυναµικό µε τη Σερβία , όπως η Τσεχία, η Ουγγαρία, η Βουλγαρία, η Ρουµανία και η Πολωνία, επένδυσαν σοβαρά για την προσέλκυση τουρισµού και ως εκ τούτου τα τελευταία χρόνια αποτελούν παγκοσµίως κορυφαίους τουριστικούς προορισµούς. Η Σερβία διαθέτει αρκετά συγκριτικά πλεονεκτήµατα στον τοµέα του τουρισµού. Βρίσκεται κοντά στις νέες τουριστικές αγορές, διαθέτει πολλά και ενδιαφέροντα αξιοθέατα, µεγάλη ιστορία και πολιτιστική κληρονοµιά, εξαιρετικούς φυσικούς πόρους, και ένα ιδιαίτερα ικανό ανθρώπινο δυναµικό.

12

3.3 Τα στρατηγικά πλεονεκτήµατα της Σερβίας στον τοµέα του τουρισµού Ως στρατηγικά πλεονεκτήµατα της Σερβίας στον τουριστικό τοµέα θα µπορούσαµε να αναφέρουµε τα παρακάτω:

• Θετική στάση του σερβικού πληθυσµού απέναντι στον τουρισµό. Φιλόξενo πνεύµα

• Γεωγραφική θέση της χώρας • Το Βελιγράδι, η πόλη δύο ποταµών, παραµένει ακόµη ανεξερεύνητη τουριστική

µητρόπολη της Ν.Α. Ευρώπης • Μεγάλη επάρκεια σε υδάτινους επίγειους και υπόγειους πόρους • Παραδοσιακά ανεκµετάλλευτα ιαµατικά λουτρά (spa) • Αχανείς και ανεξερεύνητες εκτάσεις σε όρη, δάση, αγροτικές περιοχές, οι οποίες

δηµιουργούν ένα µοναδικό φυσικό τοπίο, πλούσιο σε αντιθέσεις • Πλούσια πολιτιστική κληρονοµιά, µεγάλος αριθµός µνηµείων και µοναστηρίων

καλά διατηρηµένων • Πραγµατοποίηση πολλών και ποικίλων καλλιτεχνικών εκδηλώσεων (φεστιβάλ)

ιδιαίτερα στην πόλη του Βελιγραδίου.

3.4 Τα στρατηγικά µειονεκτήµατα της Σερβίας στον τοµέα του τουρισµού Από την άλλη πλευρά, τα στρατηγικά µειονεκτήµατα είναι τα κάτωθι:

• H διεθνής αγορά δεν έχει ακόµη επίγνωση της Σερβίας ως τουριστικού προορισµού, επειδή ακριβώς η χώρα δεν διαθέτει ακόµα διαφηµισµένο τουρισµό

• Έλλειψη οργανωµένης τουριστικής στρατηγικής • Έλλειψη συνεργασίας και συντονισµού µεταξύ των συναρµόδιων σερβικών

Υπουργείων και Υπηρεσιών • Προβληµατική προσβασιµότητα ορισµένων περιοχών της Σερβίας λόγω έλλειψης

αεροδροµίων, οργανωµένων οικονοµικών µεταφορών, εκσυγχρονισµένων εθνικών οδών και εκσυγχρονισµένου σιδηροδροµικού δικτύου

• Έλλειψη σύγχρονων ξενοδοχείων • Έλλειψη ευελιξίας στην αγορά εργασίας

3.5 Τα οφέλη που θα αποφέρει στη Σερβία η ανάπτυξη του τουρισµού Τα οφέλη που θα αποκοµίσει η χώρα από την ανάπτυξη του τουρισµού είναι πολλαπλά και ευεργετικά για τη σερβική οικονοµία. Ενδεικτικά θα αναφέραµε τα παρακάτω:

• Ενίσχυση οικονοµικής ανάπτυξης • Αύξηση απασχόλησης • Βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών

13

• Βελτίωση της διεθνούς εικόνας της χώρας • Εξασφάλιση της προστασίας των φυσικών πόρων της χώρας καθώς και των

πολιτιστικών της µνηµείων

φωτό: το φρούριο Καλεµέγκταν στο Βελιγράδι

14

3.6 Οι περιοχές της Σερβίας µε την µεγαλύτερη δυναµική στην προσέλκυση τουρισµού. Βασικά χαρακτηριστικά τους

Α. ΒΕΛΙΓΡΑ∆Ι Φυσικά χαρακτηριστικά:

• Ποταµοί ∆ούναβης & Σάβας • Λίµνες • Περιοχή Κόσιουτνιακ • Λίµνη Άντα Τσιγκάνλια

Πολιτισµός:

• Φρούριο Καλεµέγκνταν • Μοναστήρια • Μουσεία, χώροι έκθεσης καλλιτεχνηµάτων, θέατρα

Γεγονότα:

• Συνέδρια, συνδιασκέψεις, εκθέσεις • Αθλητικά γεγονότα • Πολιτιστικά γεγονότα (Bitef, Belef κλπ)

Γαστρονοµία:

• Παραδοσιακή κουζίνα και παραδοσιακά ποτά ∆ραστηριότητες:

• Aθλητισµός • Ποδηλασία • Αγορές • Νυχτερινή ζωή

Τουρισµός

• Επιχειρηµατικός • Ποτάµιος • Τουρισµός Σαββατοκύριακου (city break) • Αγροτουρισµός • Ειδικά ενδιαφέροντα

15

Β. ΠΕΡΙΟΧΗ ΒΟΙΒΟΝΤΙΝΑΣ Φυσικά χαρακτηριστικά:

• Ποταµοί ∆ούναβης & Τίζα • Λίµνες (Πάλιτς, Λούντας κλπ) • Ιαµατικές πηγές • Όρος Φρούσκα

Πολιτισµός:

• Μοναστήρια • Φρούριο Πετροβαράντιν • Μουσεία, χώροι έκθεσης καλλιτεχνηµάτων, θέατρα

Γεγονότα:

• Συνέδρια, συνδιασκέψεις, εκθέσεις • Αθλητικά γεγονότα • Φεστιβάλ Έξιτ • Φεστιβάλ Κινηµατογράφου Πάλιτς • Ιπποδροµίες • Θερινά θέατρα

Γαστρονοµία:

• Παραδοσιακή κουζίνα και παραδοσιακά ποτά • Έθνοφέστιβαλ

∆ραστηριότητες:

• Aθλητισµός • Κυνήγι • Αλιεία

Τουρισµός

• Επιχειρηµατικός • Ποτάµιος • Αγροτουρισµός • Οικολογικός • Αθλητικός

16

Γ. Ν.Α. ΣΕΡΒΙΑ Φυσικά χαρακτηριστικά:

• Ιαµατικές πηγές • Λίµνες (Μπόβανσκο, Γιόβανσκο κλπ) • Όρη (Στάρα, Σούβα, Όζρεν) • Σπηλιές (Πετρλάσκα, Βρτιστε)

Πολιτισµός:

• Αρχαιολογικά µνηµεία • Μοναστήρια • Μουσεία, χώροι έκθεσης καλλιτεχνηµάτων

Γεγονότα:

• Φεστιβάλ κινηµατογράφου • Αθλητικά γεγονότα • Φεστιβάλ Κιθάρας

Γαστρονοµία:

• Παραδοσιακή κουζίνα και παραδοσιακά ποτά • Έθνοφέστιβαλ

∆ραστηριότητες:

• Χιονοδροµία (ski) • Κυνήγι • Aγώνες ποδηλάτου και δικύκλου

Τουρισµός

• Αγροτουρισµός • Οικολογικός • Αθλητικός • Θεραπευτικός

17

∆. Ν.∆. ΣΕΡΒΙΑ Φυσικά χαρακτηριστικά:

• Όρη (Κοπαόνικ, Ζλάτιµπορ) • Ιαµατικές πηγές • Όρη (Στάρα, Σούβα, Όζρεν) • Φαράγγι (Όβτσαρ, Καµπλάρ)

Πολιτισµός:

• Μοναστήρια • Εκθέσεις ζωγραφικής • Μουσεία, χώροι έκθεσης καλλιτεχνηµάτων

Γεγονότα:

• Φεστιβάλ Γκούτσα • Καρναβάλι και φεστιβάλ κινηµατογράφου στο Βρνιτσι Σπα

Γαστρονοµία:

• Παραδοσιακή κουζίνα και παραδοσιακά ποτά • Έθνοφέστιβαλ

∆ραστηριότητες:

• Χιονοδροµία (ski) • Κυνήγι • Αναρρίχηση • Κωπηλασία

Τουρισµός

• Αγροτουρισµός • Οικολογικός • Θεραπευτικός • Ειδικά ενδιαφέροντα

18

4. Η ξενοδοχειακή υποδοµή στο Βελιγράδι Το Βελιγράδι διαθέτει περίπου 40 ξενοδοχεία, τα οποία διαθέτουν 3.481 δωµάτια µε 5.854 κλίνες. Τα περισσότερα από αυτά τα ξενοδοχεία είναι τριών αστέρων (29,7%) και τεσσάρων αστέρων (27,4%). Τα περισσότερα βρίσκονται στο κέντρο της πόλεως (25 ξενοδοχεία), αλλά και δευτερευόντως στην περιοχή του Νέου Βελιγραδίου (6 ξενοδοχεία), στο Ζέµουν (4 ξενοδοχεία) και στα νότια του Βελιγραδίου (3 ξενοδοχεία). Πέντε αστέρων ξενοδοχεία είναι τα παρακάτω : “Hyatt”(www.belgrade.regency.hyatt.com), “Alexandar Pallas”, (www.aleksandarpalas.com) “Continental” (www.ichbg.com) και “Zlatnik” (www.hotelzlatnik.com). Αξίζει να αναφερθεί ότι µόνο τρία ξενοδοχεία ανήκουν σε διεθνείς γνωστές αλυσίδες, το ξενοδοχείο “Hyatt” (5 αστέρων), το ξενοδοχείο “Holiday Inn” (4 αστέρων) (www.holidayinn.com), και το ξενοδοχείο “Βest Western M” (4 αστέρων) (http://www.bestwestern.at). Το ελληνικής ιδιοκτησίας ξενοδοχείο “Metropol”, το οποίο στην παρούσα φάση βρίσκεται σε στάδιο ανακατασκευής και ανακαίνισης, θα είναι πέντε αστέρων όταν θα εγκαινιάσει και πάλι την λειτουργία του. Tα περισσότερα ξενοδοχεία δεν ανταποκρίνονται στις διεθνείς προδιαγραφές που απαιτούνται, όσον αφορά την ποιότητα αλλά και τις υπηρεσίες που παρέχουν.

φωτό: η περιοχή του Ζέµουν στη Σερβία Σε κάθε περίπτωση και σε σύγκριση µε άλλες πόλεις της Κεντρικής & Ανατολικής Ευρώπης, τα τελευταία χρόνια στο Βελιγράδι διαπιστώνεται πολύ µεγάλη ζήτηση για εύρεση δωµατίων, σε βαθµό τέτοιο ώστε η ξενοδοχειακή υποδοµή της πόλης να κρίνεται ανεπαρκής. Συµπερασµατικά θα παρατηρούσαµε πως η πόλη δεν διαθέτει µεγάλη ξενοδοχειακή υποδοµή και δη υποδοµή που να δύναται να εξυπηρετήσει υψηλής εισοδηµατικής στάθµης πελάτες.

19

Επιπλέον, δεν έχει πραγµατοποιηθεί κάποια σηµαντική επένδυση στον ξενοδοχειακό τοµέα τα τελευταία χρόνια, πλην αυτής του ελληνικού οµίλου Πετρή τον Σεπτέµβριο του 2006 µε το ξενοδοχείο Ιnn Hotel και της αλυσίδας Holiday Inn τον Σεπτέµβριο του 2007.

20

σχεδιάγραµµα: η τοποθεσία των κυριότερων ξενοδοχείων στο Βελιγράδι

21

σχεδιάγραµµα: σχεδιάγραµµα µε τις περιοχές στο Βελιγράδι στις οποίες µπορεί να πραγµατοποιηθούν επενδύσεις σε ξενοδοχειακές υποδοµές

22

5. Οι προοπτικές των ελληνικών τουριστικών επενδύσεων Όπως αναφέρθηκε και πρωτύτερα, οι παρούσες ξενοδοχειακές υποδοµές στο Βελιγράδι κρίνονται ως ανεπαρκείς. Η ζήτηση ξεπερνάει την προσφορά, οι διαθέσιµες κλίνες δεν επαρκούν, ενώ το επίπεδο των παρεχόµενων υπηρεσιών είναι χαµηλό. Ως εκ τούτου, η ξενοδοχειακή εδώ αγορά προσφέρει µεγάλες επενδυτικές ευκαιρίες για τις ελληνικές ξενοδοχειακές επιχειρήσεις. Ειδικότερα οι ελληνικές επιχειρήσεις θα µπορούσαν να εξαγοράσουν ξενοδοχεία τα οποία βρίσκονται υπό ιδιωτικοποίηση (σχετικές ανακοινώσεις αναρτώνται στην ηλεκτρονική διεύθυνση της σερβικής Υπηρεσίας Ιδιωτικοποιήσεων www.priv.yu) και να προβούν σε ανακαίνιση αυτών κατά τέτοιο τρόπο ώστε να καταστούν ανταγωνιστικά και να παρέχουν ποιοτικές υπηρεσίες. Οι επενδύσεις εκ του µηδενός (Greenfield investment) αποτελούν επίσης µία ενδιαφέρουσα περίπτωση. Οι περιοχές που προσφέρονται για πραγµατοποίηση επενδύσεων είναι η πρωτεύουσα της χώρας και µητροπολιτικό κέντρο των Βαλκανίων, Βελιγράδι, οι πόλεις Νόβι-Σαντ και Νίσσα, τα όρη Κοπαόνικ και Ζλάτιµπορ όπου τα τελευταία χρόνια ανθεί ο χειµερινός τουρισµός (σκι) αλλά και οι περιοχές Βρνιασκα Μπάνια, Σοκοµπάνια, Νίσκα Μπάνια κλπ όπου είναι ιδιαίτερα ανεπτυγµένος ο ιαµατικός τουρισµός λόγω των ιαµατικών λουτρών που αυτές διαθέτουν. Οι ανωτέρω περιοχές προσέλκυσαν εξάλλου κατά την διάρκεια του 2007 τον περισσότερο τουρισµό, τόσο εγχώριο όσο και αλλοδαπό. Ως ενθαρρυντικά στοιχεία για την υλοποίηση επένδυσης στον τουριστικό/ξενοδοχειακό τοµέα θεωρούνται τα παρακάτω:

• H στρατηγική θέση της χώρας στο σταυροδρόµι µεταξύ της ∆υτικής και Ανατολικής Ευρώπης

• Η αεροπορική διασύνδεση της χώρας µε τις µεγαλύτερες ευρωπαϊκές πόλεις • Οι εξαιρετικές τοποθεσίες που ήδη κατέχουν τα υπάρχοντα ξενοδοχεία και τα

οποία στο µέλλον θα ιδιωτικοποιηθούν ή θα πωληθούν • Οι αρκετά διαθέσιµες υποσχόµενες τοποθεσίες στην πόλη του Βελιγραδίου

σχετικά µε ανέγερση νέων ξενοδοχείων • Η µη ύπαρξη πολλών διεθνών γνωστών ξενοδοχειακών αλυσίδων, γεγονός που

“διευκολύνει” την έλευση νέων “παικτών” στην αγορά • Ο αυξανόµενος αριθµός τουριστών που επισκέπτονται τη Σερβία τα τελευταία

χρόνια. Ήδη το 2007 παρατηρήθηκε σχετική αύξηση της τάξεως του 16% σε σχέση µε το 2006

• Το διαθέσιµο φθηνό και ικανό εργατικό δυναµικό • Το ευνοϊκό φορολογικό σύστηµα σε σύγκριση µε τις άλλες γειτονικές χώρες της

περιοχής. Αρκεί να αναφερθεί πως η φορολογία επί των κερδών των επιχειρήσεων ανέρχεται στο 10%

∆εδοµένου ότι το 58% των Σέρβων τουριστών επιλέγουν να περάσουν τις θερινές τους διακοπές στην Ελλάδα, διανοίγεται η προοπτική σε Έλληνες ξενοδόχους οι οποίοι έχουν

23

πραγµατοποιήσει σχετική επένδυση στη Σερβία, να συνεργαστούν µε Σέρβους τουριστικούς πράκτορες ώστε να προσφέρουν “πακέτα διακοπών” και να αποστέλλουν Σέρβους τουρίστες σε ξενοδοχεία τους στην Ελλάδα. 6. Υλοποίηση άµεσης παραγωγικής ξένης επένδυσης στη Σερβία Σχετικά µε την υλοποίηση άµεσης παραγωγικής ξένης επένδυσης στη Σερβία, αυτή είναι εφικτή και ενθαρρύνεται ποικιλοτρόπως από την σερβική κυβέρνηση. Με βάση τον Νόµο για τις Ξένες Επενδύσεις, που υιοθετήθηκε το 2002, ως ξένος επενδυτής λογίζεται:

• κάθε ξένο νοµικό πρόσωπο του οποίου η έδρα βρίσκεται στο εξωτερικό. • κάθε αλλοδαπό φυσικό πρόσωπο. • υπήκοος Σερβίας-Μαυροβουνίου, ο οποίος έχει διαµείνει στο εξωτερικό

για χρονικό διάστηµα τουλάχιστον ενός έτους. Η προστασία του ξένου επενδυτή διασφαλίζεται µε τους εξής τρόπους :

• µε την εξασφάλιση µεταχείρισής του ως εγχωρίου επενδυτή, υπό την έννοια ότι απολαµβάνει πλήρους νοµικής προστασίας, όµοιας µε αυτήν που απολαµβάνουν οι εγχώριοι επενδυτές (αρχή της «εθνικής µεταχείρισης»).

• επιπλέον ο νόµος προβλέπει νοµική σταθερότητα (αρχή της «νοµικής

σταθερότητας»). Αυτό σηµαίνει, ότι ακόµη και σε περίπτωση κατάργησης/τροποποίησης του νόµου µε βάση τον οποίο υλοποιήθηκε η επένδυση ή υπογράφηκε συµβόλαιο, ο επενδυτής έχει το δικαίωµα διατήρησης ρύθµισης των σχέσεων που διαµορφώθηκαν από το συµβόλαιο, µε βάση τις διατάξεις του νόµου που ήταν σε ισχύ κατά την χρονική στιγµή υλοποίησης της επένδυσης.

• ο νόµος προβλέπει επίσης προστασία του ξένου επενδυτή από

απαλλοτρίωση της επένδυσής του, παρά µόνον για λόγους ζωτικού και αδιαµφισβήτητου δηµοσίου συµφέροντος. Ακόµη και σ’αυτή την περίπτωση όµως, προβλέπεται η υποχρέωση πλήρους αποζηµίωσής του, µε βάση την αγοραία αξία του υπό απαλλοτρίωση περιουσιακού του στοιχείου.

• τέλος, σε περίπτωση που υφίσταται διεθνής / διµερής συµφωνία που

χορηγεί ευνοϊκότερο καθεστώς στον ξένο επενδυτή, υπερισχύει της εσωτερικής νοµοθεσίας.

Τα σηµαντικότερα επενδυτικά κίνητρα απορρέουν από το φορολογικό καθεστώς για τις ξένες επενδύσεις, το οποίο θεωρείται από τα ευνοϊκότερα στα Βαλκάνια.

Ειδικότερα, τα σηµαντικότερα φορολογικά κίνητρα είναι τα ακόλουθα:

24

• 10ετής φορολογική απαλλαγή από την ηµέρα υλοποίησης της επένδυσης, για επένδυση τουλάχιστον 600 εκ. δηνάρια (περίπου 7,4 εκ. Ευρώ) και δηµιουργίας τουλάχιστον 100 νέων θέσεων εργασίας.

• 5ετής φορολογική απαλλαγή από την ηµέρα υλοποίησης της επένδυσης, για

επενδύσεις τουλάχιστον 6 εκ. ∆ηναρίων (περίπου 74.000 Ευρώ) και δηµιουργίας τουλάχιστον 5 νέων θέσων εργασίας σε υπό ανάπτυξη περιοχές.

• Ο φόρος επί των εταιρικών κερδών ανέρχεται σε µόλις 10% , που θεωρείται

από τους χαµηλότερους στην Ευρώπη.

• Επιταχυνόµενη απόσβεση παγίων περιουσιακών στοιχείων και εξοπλισµού που χρησιµοποιούνται για περιβαλλοντική προστασία, επιστηµονική έρευνα, εκπαίδευση και επιµόρφωση προσωπικού. Επιπλέον, πρόσθετα φορολογικά κίνητρα προβλέπονται για νεοιδρυθείσες εταιρείες, υπό την µορφή εξαίρεσης από την υποχρέωση καταβολής φόρου επί των κερδών:

• Για πέντε χρόνια, όταν εγκαθίστανται σε υπό ανάπτυξη περιοχές ή σε Ζώνες

Ελευθέρου Εµπορίου, και

• Για έξι χρόνια, όταν εγκαθίστανται σε υπό ανάπτυξη περιοχές, που έχουν χαρακτηρισθεί ως ζώνες προτεραιότητας, οι οποίες αντιµετωπίζουν έντονα κοινωνικά και αναπτυξιακά προβλήµατα και παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά ανεργίας.

Άλλα επενδυτικά κίνητρα αφορούν στο δικαίωµα ατελούς εισαγωγής παγίων περιουσιακών στοιχείων (εξοπλισµού) της εταιρείας ως µέρος της αρχικής επένδυσης (εξαιρούνται τα οχήµατα), ατελούς εισαγωγής παγίων περιουσιακών στοιχείων που δεν αποτελούν µέρος της αρχικής επένδυσης, υπό την προϋπόθεση ότι η αξία τους δεν υπερβαίνει το ύψος της αρχικής επένδυσης και ότι η εισαγωγή τους γίνεται εντός διετίας από την ηµεροµηνία καταγραφής της επένδυσης και τέλος η ατελής εισαγωγή περιουσιακών στοιχείων, η κτήση των οποίων είναι αποτέλεσµα επανεπένδυσης των κερδών της εταιρείας. Ο νόµος προβλέπει επίσης, ότι ο ξένος επενδυτής, από την στιγµή που εξεπλήρωσε τις φορολογικές του υποχρεώσεις, δύναται άνευ περαιτέρω περιορισµών ή καθυστερήσεων να εξάγει ή να µεταβιβάσει τα κέρδη που δηµιουργήθηκαν από την επιχειρηµατική δραστηριότητα της εταιρείας στην οποία έχει εν όλω ή εν µέρει επενδύσει. Όσον αφορά στην εξαγωγή των παραγώµενων προϊόντων, αυτή ενθαρρύνεται µε ποικίλα κίνητρα, όπως η απαλλαγή από την υποχρέωση καταβολής δασµών για εισαγόµενες πρώτες ύλες, η επεξεργασία των οποίων γίνεται στη Σερβία, ταχύτερες διαδικασίες επιστροφής Φ.Π.Α. κ.λ.π.

25

Υπογραµµίζεται επίσης, ότι η Σερβία έχει υπογράψει Συµφωνίες Ελευθέρου Εµπορίου µε τις εξής χώρες: Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία, Π.Γ.∆.Μ., Μολδαβία, Ρουµανία, Κροατία και Ρωσία. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι στο νέο Σύνταγµα που υιοθετήθηκε πρόσφατα από τη σερβική κυβέρνηση, προβλέπεται το δικαίωµα των ξένων φυσικών και νοµικών προσώπων να αποκτούν ιδιοκτησία σε ακίνητα, υπό ορισµένες όµως προϋποθέσεις Όσον αφορά στο εργατικό δυναµικό της χώρας, αυτό χαρακτηρίζεται ως υψηλής κατάρτισης και ειδίκευσης, ιδιαιτέρως σε άτοµα ηλικίας κάτω των 45 ετών. Το κόστος εργασίας είναι επίσης χαµηλό ακόµη, συγκριτικά µε τα ισχύοντα στην Ελλάδα και τις χώρες της ∆υτικής Ευρώπης. Ειδικότερα, ο µέσος µισθός ανέρχεται σε 345 Ευρώ µηνιαίως, αν και παρουσιάζει σταθερές τάσεις συνεχούς ανόδου (το παρελθόν έτος ανήρχετο σε 260 Ευρώ περίπου) και παρά το γεγονός ύπαρξης υψηλής ανεργίας. Ως ισχυρό “κεφάλαιο” της Σερβίας παραµένει το φθηνό και ιδιαίτερα ικανό εργατικό δυναµικό της, το οποίο οµιλεί άπταιστα την αγγλική γλώσσα.

26

ΠΗΓΕΣ A) ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΑ ΕΝΤΥΠΑ: -Serbian Ministry of Trade, Tourism & Services, “Tourism Strategy of the Republic of Serbia. Abridged version of the first interim report”, April 2007 B) ΕΝΤΥΠΑ S.I.E.P.A. (Serbia Investment & Export Promotion Agency): -S.I.E.P.A, “Belgrade Hotel Investment Survey”, 2005 Γ) ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΥΛΙΚΟ ΑΠΟ ΚΑΤΩΘΙ ΣΕΡΒΙΚΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ∆ΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ:

-ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΕΡΒΙΑΣ, www.serbia-tourism.org -ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΒΕΛΙΓΡΑ∆ΙΟΥ, www.tob.co.yu -ΣΥΝ∆ΕΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΠΡΑΚΤΟΡΩΝ, www.yuta.co.yu

∆) ΣΕΡΒΙΚΑ ΕΙ∆ΗΣΕΟΓΡΑΦΙΚΑ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΑ: -V.I.P. (www.vip.co.yu) -BETA (www.beta.co.yu) E) ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΑ: -AG NEKRETNINE REAL ESTATE, “Residential Market in Serbia”, January 2007. -AG NEKRETNINE REAL ESTATE, “Belgrade-major investment spot”, March 2007. -Ekonomist, “Real Estate Market in Southeastern Europe: Comparative advantages of the region and Trends in the future. Second Annual Conference, March 6-7, 2007, Hyatt Regency Hotel, Belgrade Serbia”, Special Edition, 2 April 2007.

27

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ∆ΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ Α) ΞΕΝΟ∆ΟΧΕΙΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΟΥ ΒΕΛΙΓΡΑ∆ΙΟΥ ALEKSANDAR PALAS *****, Kralja Petra 13-15, tel. 330-5300 INTER-CONTINENTAL BEOGRAD *****, Vladimira Popovića 10, tel. 2204-204 HYATT REGENCY *****, Milentija Popovića 5, tel. 3011-234 ZLATNIK *****, Slavonska 26, tel. 3167-511 SLAVIJA LUX ****, Svetog Save 2, tel. 2450-842 BEST WESTERN Hotel M ****, Bulevar oslobođenja 56a, tel. 3090-401 BEST WESTERN Hotel ŠUMADIJA ****, Šumadijski trg 8, tel. 3054-100 IN HOTEL BEOGRAD ****, Bul. Arsenija Čarnojevića 56, tel. 310-5300 BALKAN ****, Prizrenska 2, tel. 3636-000 MAJESTIC ****, Obilićev venac 28, tel. 3285-777 MOSKVA ****, Balkanska 1, tel. 2686-255 PALACE ****, Topličin venac 23, tel. 2185-585 ADMIRAL CLUB ****, Venizelosova 31, tel. 3038-260

METROPOL PALACE ***, Bul. kralja Aleksandra 69, tel. 323-0911 JUGOSLAVIJA ***, Bulevar Nikole Tesle 3, tel. 2600-222 (CLOSED) ASTORIJA ***, Milovana Milovanovića 1a, tel. 2645-422 KASINA ***, Terazije 25, tel. 323-5574 NACIONAL ***, Bežanijska kosa bb, tel. 2601-156 UNION ***, Kosovska 11, tel. 324-8022 PARK ***, Njegoševa 4, tel. 3640-385 PRAG ***, Kraljice Natalije 27, tel. 361-0422 REX ***, Sarajevska 37, tel. 361-1862 ROYAL ***, Kralja Petra I 56, tel. 2626-426 SKALA ***, Bežanijska 3, Zemun, tel/fax 3075-032 SPLENDID ***, Dragoslava Jovanovića 5, tel/fax 323-5444 SLODES ***, Borska 92f, tel. 305-5518 LE PETIT PIAF ***, Skadarska 34, tel. 303-5252 SRBIJA ***, Ustanička 127c, tel. 289-0404 N ***, Bilećka 57, tel. 3972-183

BEOGRAD **, Balkanska 52, tel. 2645-199 EXCELSIOR **, Kneza Miloša 5, tel. 323-1381 PUTNIK **, Palmira Toljatija 9, tel. 2697-221 REZIME RESIDENCE **, Maršala Birjuzova 22, tel. 629-181 POŠTA **, Savska 3, tel. 361-4260 SLAVIJA "A" **, Svetog Save 1, tel. 2450-842 TAŠ **, Beogradska 71, tel. 324-3508 TRIM **, Kneza Višeslava 72, tel/fax 354-0669 LAV **, Cara Dušana 240, Zemun, tel. 3163-289 DOM **, Kralja Milutina 54, tel. 684-841

28

MIHAJLOVAC *, Požeška 31, tel. 3555-458

BRISTOL, Karađorđeva 50, tel. 2631-895 CENTRAL, Glavna 10, Zemun, tel. 191-712 Β) ΞΕΝΟ∆ΟΧΕΙΑ ΣΤΑ ΠΕΡΙΞ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΒΕΛΙΓΡΑ∆ΙΟΥ AVALA **, Avala mountain, tel. 390-6621 (CLOSED) RADMILOVAC **, Smederevski put bb, tel. 341-6131 SUČEVIČ M **, Dugo Polje 1a, tel. 390-8115 OBRENOVAC **, Obrenovac, Miloša Obrenovića 189, tel. 872-1039 COUNTRY CLUB HOTEL BABE ***, Milovana Milinkovića 3, Babe, tel/fax 826-0077 PRESIDENT ****, SC "Kovilovo", Zrenjaninski put 170, tel. 2075-200 Γ) ΣΕΡΒΙΚΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ∆ΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙ∆ΩΝ ΣΧΕΤΙΚΩΝ ΜΕ ΤΟΥΡΙΣΜΟ

• ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΕΡΒΙΑΣ TOURIST ORGANIZATION OF SERBIA

www.serbia-tourism.org

• ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΒΕΛΙΓΡΑ∆ΙΟΥ TOURIST ORGANIZATION OF BELGRADE www.tob.co.yu

• YΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ & ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ/

ΑΡΜΟ∆ΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΡΙΣΜΟ www.merr.sr.gov.yu • ΣΥΝ∆ΕΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΠΡΑΚΤΟΡΩΝ (YUTA)

www.yuta.co.yu

29

∆. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΒΕΛΙΓΡΑ∆ΙΟΥ 33,Francuska St.-11000 Βeograd Phone: +381 11 3226523 fax.: +381 11 3344746 e-mail: greekamb@verat.net Web-site: www.greekemb.co.yu ΠΡΟΞΕΝΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ 76,Strahjnica Bana St - 11000 Beograd Phone: +381 11 3341507 fax.: +381 - 11 - 32 49 215 e-mail: greekamb@verat.net ΓΡΑΦΕΙΟ Ο.Ε.Υ. 15, Simina St.-11000 Beograd Phone +381 11 3231577 , 3222338 fax.: +381 - 11 - 32 49 215 email : greconof@verat.net Web-site: www.agora.mfa.gr ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΥΠΟΥ 47/V,Gospodar Jevremova St- 11000 Beograd Phone: +381 11 3340511 fax.: +381 - 11 - 3341861 e-mail: helx.bgt@EUnet.yu ΠΡΟΞΕΝΕΙΟ ΝΙΣΣΑΣ 24, Kej Mike Paligorica St. -18000 Nis Phone: +381 18 520407 fax.: +381 523303 e-mail: grconsul@EUnet.yu web site: www.grconsulatenis.com ΓΡΑΦΕΙΟ ΣΥΝ∆ΕΣΜΟΥ ΠΡΙΣΤΙΝΑΣ Phone: +381 38 247370,1, 2 fax.: +381 38 245533 e-mail: grpristina@hotmail.com

30

Ε. ΥΠΟΥΡΓΕΙΑ ΣΕΡΒΙΚΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΚΩΝ 20, Kneza Miloša St., 11000 Belgrade phone: +381 11 3614 972 fax: +381 11 3618 914 e-mail: informacije@mfin.sr.gov.yu www.mfin.sr.gov.yu ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ∆ΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ 22-26, Nemanjina St., 11000 Belgrade phone: +381 11 3616 548; 3616 549 fax: +381 11 3616 548 e-mail: kabinet@mpravde.sr.gov.yu www.mpravde.sr.gov.yu ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ∆ΗΜΟΣΙΑΣ ∆ΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗΣ 6, Birčaninova St., 11000 Belgrade phone: +381 11 2685 387; 2685 389 fax: +381 11 2685 396 e-mail: info.mpalsg@mpalsg.sr.gov.yu; lokalnasamouprava@mpalsg.sr.gov.yu www.mpalsg.sr.gov.yu ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΓΕΩΡΓΙΑΣ, ∆ΑΣΩΝ ΚΑΙ Υ∆ΑΤΙΝΩΝ ΠΟΡΩΝ 22-26, Nemanjina St., 11000 Belgrade phone: +381 11 3616 580; 3631 878 fax: +381 11 3616 285 e-mail: office@minpolj.sr.gov.yu www.minpolj.sr.gov.yu ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ 16, Kralja Milana St., 11000 Belgrade phone: +381 11 3617 599; 2684 360 fax: +381 11 3617 640 e-mail: officempriv@mpriv.sr.gov.yu www.mpriv.sr.gov.yu ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 36, Kralja Milana St., 11000 Belgrade

31

phone: +381 11 3631 595; 3346 755 fax: +381 11 3616 603 e-mail: kabinet@mem.sr.gov.yu www.mem.sr.gov.yu ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΠΕΝ∆ΥΣΕΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 22-26, Nemanjina St., 11000 Belgrade phone: +381 11 3616 426; 3616 431 fax: +381 11 3617 486 e-mail: pr@mki.sr.gov.yu www.mki.sr.gov.yu/ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 22-26, Nemanjina St. 11000 Belgrade phone: +381 11 3618 852; 3613 404 fax: +381 11 3610 258 e-mail: kabinet@minttu.sr.gov.yu www.minttu.sr.gov.yu ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ∆ΙΕΘΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ 10, Vlajkovićeva St., 11000 Belgrade phone: +381 11 3617 583; 3617 628; 3346 599 fax: +381 11 363 3142 e-mail: cabinet@mier.sr.gov.yu www.mier.sr.gov.yu ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ 22-26, Nemanjina St., 11000 Belgrade phone: +381 11 3616 253 fax: +381 11 3617 498 e-mail: kabinet@minrzs.sr.gov.yu www.minrzs.sr.gov.yu ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ & ΠΕΡΙΒΑΛΟΝΤΟΛΛΟΓΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ 22-26, Nemanjina St., 11000 Belgrade phone: +381 11 2688 047 fax: +381 11 3616 516 e-mail: info@mntr.sr.gov.yu www.mntr.sr.gov.yu

32

ΣΤ. ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΒΕΛΙΓΡΑ∆ΙΟΥ 13-15, Resavska St., 11000 Belgrade phone: +381 11 3300 900 fax: +381 11 3230 949, 3239 009 e-mail: pks@pks.co.yu www.pks.co.yu ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΒΟΪΒΟΝΤΙΝΑΣ 25, Blvd. Mihajla Pupina, 21000 Novi Sad phone: +381 21 557 440 fax: + 381 21 557 426 e-mail: info@pkv.co.yu www.pkv.co.yu ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΠΑΝΤΣΕΒΟ 1a, Zmaj Jovina St., 26000 Pančevo phone: +381 13 343 475; 354 055; 343 255 fax: +381 13 354 056 e-mail: rpkpancevo@panet.co.yu www.rpkpancevo.com ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΝΟΒΙ ΣΑΝΤ 6/VII, Mihajla Pupina Blvd., 21000 Novi Sad phone: +381 21 468 277; 468 699; 469 371 fax: +381 21 466 300 e-mail: office@ rpkns.co.yu www.rpkns.co.yu ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΟΥΖΙΤΣΕ 54, Dimitrija Tucovića St., 31000 Užice phone: +381 31 514 483; 512 277 fax: +381 31 514 184 e-mail: office@ rpk-uzice.co.yu www.rpk-uzice.co.yu

33

ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΖΡΕΝΙΑΝΙΝ 3/I, Kralja Petra St., 23000 Zrenjanin phone: +381 23 62 979; 535 890 fax: +381 23 562 693 e-mail: rpkomora-zr@beotel.yu; zrenjanin@komora.net www.rpkomora-zr.co.yu ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΒΑΛΙΕΒΟ chamber of commerce and Industry, valjevo 64, Karađorđeva St., 14000 Valjevo phone: +381 14 221 721 fax: +381 14 220 987 e-mail: office@rpk-valjevo.co.yu www.rpk-valjevo.co.yu ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΚΡΑΓΚΟΥΓΕΒΑΤΣ 10/IV, Dr. Zoran Djindjić St., 34000 Kragujevac phone: +381 34 335 805 fax: +381 34 334 049 e-mail: komora@kg-cci.co.yu www.kg-cci.co.yu ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΝΙΣΣΑΣ 2, Dobrička St., 18000 Niš phone: +381 18 510 999; 255 668; 255 391 fax: +381 18 255 472 e-mail: rpknis@rpknis.co.yu www.rpknis.co.yu ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΣΟΜΠΟΡ 24, Stepe Stepanovića St., 25000 Sombor phone: +381 25 420 780; 420 930 fax: +381 25 423 766; 421 195 e-mail: office@rpksombor.co.yu www.rpksombor.co.yu ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΣΡΕΜΚΑ ΜΙΤΡΟΒΙΤΣΑ 4/2, Kralja Petra St., 22000 Sremska Mitrovica phone: +381 22 610 778 fax: +381 22 610 078 e-mail: office@rpksrem.co.yu www.rpksrem.co.yu

34

ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΠΟΖΑΡΕΒΑΤΣ 31, Bosanska St., 12000 Požarevac phone: +381 12 222 455; 222-766 fax: +381 12 222 365 e-mail: rpkpo@ptt.yu www.rpkp.co.yu ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΒΑΛΙΕΒΟ 2, Omladinska St., 36000 Kraljevo phone: +381 36 334 655; 331 711 fax: +381 36 334 377 komorakv@tron-inter.net www.pks.co.yu ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΚΡΟΥΣΕΒΑΤΣ Kosovskih junaka Sq., 37000 Kruševac phone: +381 37 441 128 fax: +381 37 442 919 e-mail: krusevac@komora.net www.komoraks.co.yu/baner.htm ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΖΑΓΙΕΤΣΑΡ 37, Nikole Pašića St., 19000 Zaječar phone/fax: +381 19 421-411; 421-412; 420-910 e-mail: rpkza@ptt.yu www.rpk-zajecar.co.yu ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΛΕΣΚΟΒΑΤΣ 12, Stojana Ljubića St., 16000 Leskovac phone: +381 16 250 011 fax: +381 16 212 203 e-mail: leskovac@komora.net www.rpkle.co.yu

35

Ζ. ∆ΙΑΦΟΡΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΣΕΡΒΙΑΣ 12, Kralja Petra St., 11000 Belgrade phone: +381 11 3027 100; 3282 761 e-mail: kabinet@nbs.yu www.nbs.yu ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΑΞΙΩΝ ΒΕΛΙΓΡΑ∆ΙΟΥ 1, Omladinskih brigada St., 11000 Belgrade phone: +381 11 3221 599; 3117 410 fax: +381 11 3117 304 www.belex.co.yu ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 4, Makedonska St., 11000 Belgrade phone: + 381 11 3345 233, 3345 234 fax: +381 11 3345 531 e-mail: rzr@razvoj.sr.gov.yu www.razvoj.sr.gov.yu ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΣΕΡΒΙΑΣ 5, Milana Rakića St., 11000 Belgrade phone: +381 11 2412 922, 2401 284 fax: +381 11 2411 260 e-mail: pub@statserb.sr.gov.yu, stat@statserb.sr.gov.yu www.statserb.sr.gov.yu ΓΡΑΦΕΙΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ Ι∆ΙΟΚΤΗΣΙΑΣ 21, Zmaj Jovina St., 11000 Belgrade phone: +381 11 2630 499 fax: +381 11 311 2377 e-mail: yupat@yupat.sv.gov.yu www.yupat.sv.gov.yu

36

ΓΡΑΦΕΙΟ ΜΗΤΡΩΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Serbian Business registration Agency 5/IV, Nikole Pašića Sq., 11000 Belgrade phone: +381 11 333 1400 fax: +381 11 333 1410 e-mail: registar@apr.sr.gov.yu www.apr.sr.gov.yu ∆ΙΟΙΚΗΣΗ ΤΕΛΩΝΕΙΩΝ ΣΕΡΒΙΑΣ 155, Blvd. AVNOJ-a, 11070 New Belgrade phone: + 381 11 693 317 fax: + 381 11 690 614 www.fcs.yu Η. ∆ΙΑΦΟΡΕΣ ΑΛΛΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΓΡΑΦΕΙΟ Ι∆ΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΩΝ ΣΕΡΒΙΑΣ 23/VI, Terazije St. 11000 Belgrade phone: +381 11 3020 800 fax: +381 11 3020 828 e-mail: info@priv.yu www.priv.yu ΣΕΡΒΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 4, Makedonska St., 11000 Belgrade phone: +381 11 3345 233; 3345 234 fax: +381 11 3345 531 e-mail: rzr@razvoj.sr.gov.yu www.razvoj.sr.gov.yu ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Μ.Μ.Ε. & ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ 19, Topličin venac St., 11000 Belgrade phone: +381 11 334 6107 fax: +381 11 334 6601 e-mail: office@sme.sr.gov.yu www.sme.sr.gov.yu

37

ΚΤΗΜΑΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΒΕΛΙΓΡΑ∆ΙΟΥ Agency for city Building land and Development of Belgrade 84, Njegoševa St., 11000 Belgrade phone: +381 11 2449 494 fax: +381 11 3441 032 e-mail: info@beoland.com www.beoland.co.yu Θ. ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ & ∆ΙΑΧΕΙΡΙΣΤΕΣ/ΕΠΕΝ∆ΥΤΕΣ ΑΚΙΝΗΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΣΤΗ ΣΕΡΒΙΑ 1. CΟLLIERS INTERNATIONAL SERBIA 20, Bulevar kneza Aleksandra Karadjordjevica Belgrade 11000, Serbia Tel: +381 11 2663 863 Fax: +381 11 3674 538 serbia@colliers.com www.colliers.com 2. EFG PROPERTY SERVICES Ltd Belgrade 62-64 Cara Dusana 11000 Belgrade Serbia Tel. +381112022410 Fax. +381113287122 info@efgpropertyservices.co.yu 3. HITPROM 11000 Belgrade Strahinica Bana 29/II +381 (0)11 303-3036 +381 (0)11 303-3037 +381 (0)65 448-7766 contact@hitprom.co.yu www.hitprom.co.yu 4. MPC HOLDING Bulevar Mihajla Pupina 6 11070 Novi Beograd, Srbija Contact phone. +381 11 2200 214 E-mail. info@mpcholding.com

38

www.mpcproperties.com 5. VERANO INVEST Vojvode Stepe 352 11000 BELGRADE SERBIA tel/fax: +381 11 3094 500 veranoinvest@verano.co.yu www.veranogroup.com