APIJD POETAS GRAEC08 U8U ATQUE · 2008. 7. 14. · respiciendaerunt,utpernoscatur,etquiddocendoadpoetarum antiquorumversuscognoscendosconferant,etquomodorecen- tiorumpoetarumetmetricorumstudiaintersecohaereant

.•'i-riii

^. 01- int

<^--

»., \.. .

'•.

' •''"- V îi •"-

•*î.'<^.. ./'^•f;:*"-'^WC-V ,..; - :. : : W .^rî,^:'.

. f./iiur- (.-:' -^v< f -. :;, .... .-• -. . •, ••,..*;.

I MEmORM ANAPAE8TIC0RU1APIJD POETAS GRAEC08

U8U ATQUE CONTORMATIOKE

QUAE8TI0NES SELECTAE.

'-M^ ';*.

-,;,••• ] ,.'r.<• Tf.

'

;

. -;;;

'y:':k^r0^:-:^mM<^- .* '\ f''

.

- :' } :';-'f-':> "l :'-'i!•!• :^' •«-/-'^"i'i>*<^:i'^?^v

:^;:;. ••.-. v-L^

- ?• ^'.••.î-

. -\. ....

.i

.' )

\',y)-

.' : r

f '

?*-'•

i

O'' ;

!?':*

k,.

Dissertatio ab amplissimo philosophorum ordine probata

die XXY mensis Janii a. 1910.

fk

m^^î '^^^^^rww'':^'

i^

MATRI CARISSIMAE

SORORI FIDISSIMAE

D. D. D.

:']

r IpV* ,- \"><'* iViC

•S H\ •.-S,v.. •V.V,

?vV.

,I . -•> '-.

-

i -

>

r. V^

r.\

•11»;.; .

-''.•?t''

'f ,

',-<:^-

:,v!--::l

'-., <,;.-.-' ,".V '-"'*. .: ^- j W'* •,•.,• .- - *.' t-: VJ •-,' !

' '**"'" ^•- -/^! »' '-tlV. 'V AL.

Wm'V- •

K.. . -O''

^'' . ;.\;S A'

•f.j'

'

. ....

'•'• <f'-

Anapaestica carmina quamquam ab Aeschyli aetate usquead Synesii tempora nobis servata sunt, tamen quod de ceteris

fere omnibus metris, idem de anapaestis iure conqueri licet:

nimirum usus metri, qualis per fugientes Graeci Romanive aevi

aetates obtinuerit, tantum abest ut sponte nobis perspiciatur,

ut opinionibus contenti esse cogamur, nisi forte nova fragmenta

temporibus progredientibus invenientur. Nam et ea, quao gram-matici Graeci et Latini de anapaestis praecipiunt, saepe non

modo non lucem, sed etiam obscuritatem rebus afferunt.

Accedit, quod ex aetate Alexandrina nihil exstat, quo certum

quicquam de illorum temporum usu iudicari possit. Cui rei

testimonio est, quod fragmenti illius Berolinensis anapaestici ^)

natura adhuc non plane perspecta est. Praeter tragoedias Graecas

saecula prima quattuor Christiani aevi raulta monumenta et

Graeca et Latina nobis servaverunt, quorum origo atque natura

adhuc ignota est. Grammaticorum praecepta varia quo modointer se cohaereant atque in artis formam ac rationem redigendasint exquirere haud quisquam ausus est^), quamquam alia ratione

recentiorura poetarum studia inteilegere non possumus. Nihil

dico de anapaestorum qualis ante Aeschylum fuerit usu per-

spiciendo; quae res quamquara omnium raaxirae necessaria est,

tamen absolvi non potest, dum novam fragraentorum Graecorum

lyricorum collectionem et recensionera exspectaraus.

Quae cura ita sint, hoc quidem opusculo satis habebimus^

anapaestorum usura eorura poetarura Graecorura tractare, quiab aetate Aeschylea usque ad Synesii tempora fuerunt; nequevero eos Komanos praeteribiraus, qui carminibus anapaesticis

Graecos imitati esse videntur; e quibus Plautum paucis tan-

tumraodo verbis attingeraus. Sed et grararaaticorum studia

') Berl. Klass.-Texle, vol. V 2, fgm. 9775, pagg. 131—139.

*) Vix enim Hensei de Juba artigrapho librum (Acta societatis philol.

Lipsiens. IV (1875), pag. 1 sqq.) commemoret quisquam, qui mihi quidemnulUus pretii videtur esse.

respicienda erunt, ut pernoscatur, et quid docendo ad poetarum

antiquorum versus cognoscendos conferant, et quo modo recen-

tiorum poetarum et metricorum studia inter se cohaereant

-Itaque primum quidem de tragicorum anapaestis agemus, deinde

doctrinam metricam, quam aetate Alexandrina ex carminum

veterum observatione profectam esse scimus, tractabimus, tum

poetarum recentiorum in usum inquiremus, denique scriptorummetricorum praecepta quo modo quibusque de causis paulatimmutata sint demonstrabimus.

r Capnt I.

De anapaestorum usu, qualis in tragoediaramGraecarum canticis occurrit.

Anapaestorum tragicorum omnium notissimi sunt ei, qui

in parodis adhibebantur. Quos, cum iam satis ab aliis tractati

sint, nisi res exiget, non attingam. Non minus in usu erant

anapaesti illi, qui 6pnvnTiK0i vocantur, neque desunt, qui de eis

scripserint, quamquam quo modo hae formae paulatim excultae

et mutatae sint adhuc nemo satis demonstravit^). Sed ne hac

quidem de re hoc opusculo disputemus, cam eae formae, quaetam insequentibus temporibus quam imperii Eomani aetate ad-

hibebantur, aliunde sumptae sint. Qaarum fontem viri docti ea

de causa non perspexisse mihi videntur, quod parodorum tragi-

corum et itvitujv quae dicuntur comicorum anapaesti omniumoculos veluti nebula occaecabant Latet autem vera recentiorum

formarum radix in canticis tragicis, de quorum usu anapae-storum nonnulla quidem observata sunt, neque vero aut omnia

dicta aut certa ratione tractata. Itaque hoc capite qualis usus

anapaestorura in partibus Ijricis tragoediarum Graecarum fuerit

demonstrabo^). Qua in re multa quidem nota dicam; tamen

totius rei gratia et haec commemorare mihi liceat\.

') Paucis verbis hanc rem attigit Kaibel in Electrae Sophocleaeeditione pagg. 82—83.

») Editiones adhibui has: Aeschyli Weilianam (1903), SophoclisDindorfianam *

(1896), Euripidis Murrayanam. Quibus locis aliorum lec-

tiones probavi, hoc notavi. Nonnunquam Schroederi editio canticorum

Euripideorum (1910) iudicium meum mutavit. Saepius huius viri diges-sionem meae digessioni addidi. . ? •'•::•

/ I-

. '•if-^'!^\*f^'â&'-<-'^.^-'^-^^^'îi^<~,1iif^^

'-"

5v'.-::"''

.;..„- ., -.;; ,.

— 7 —

Ac primum quidem de paroemiaco quid sciamus com-

plectar. Paroemiacum versum popularem vetustissimum esse

constat'). Quem membris ionicis eisque formis, quae in canni-

nibus ionicis admittebantur, inserebant poetae tragici, quorum

princ^s iam Aeschylus. Qui systema ionicum paroemiacoclaudit Pers. 696:

aiônai ixb/ TrpooibecrBai, 2i(onici)' 695 (TePoinai b' dvxia XlHai 2i

(j^Sev dpxaiuj irepi rdppei. paroem(iacus)

Neque vero in his carminibus paroemiacus clausulae mun^reillo fungitur, quod obtinet in sjstematibus anapaesticis paro-

doram. Itaque et in medio cantico positus est Pers. 974:

iib lu> jioi, reiz(ianum)

Td? uiTUTiou? KaribovTe? paroem.975 OTuTvds AGdvaq reiz.

ixdvTe? ^vi iTiTuXui dochm(ius)

if\ ix], TXd)Liove? do- dim(eter) chor(iambicus)

uaipouoi X^P^^J- reiz. *

Y. 976. dimeter choriambicus est, quem etEuripides in tragoediis

postremae aetatis saepissime adhibuit*) et apud Sophoclem non-

nnllis locis invenimus. Dochmius ab his formis non alienus

est. Vv. 973, 975, 976 1> autem reiziani sunt, qui in Euripidis

carminibus choriambicis formam habent (v-/)w._ww_^^).

Facere non possum, quin et in ceteris locis, quos afferam,

versus eos, qui paroemiacis formisque anapaesticis finitimi

sunt, describam; neque enim alia ratione intellegemus omnibus

anapaestorum compositionibus, quaecumque sunt, eundem usuminnatum fuisse.

Sophocles paroemiaci usus plura exempla praebetOed. 189—196:

"Aped Te tov laaXepov, 5? 2i^)

^) Cf. Usener, Altgriechischer Versbau, pag. 44 sq.

*) Cf. Wilamowitz, Choriarabische Dimeter, Sitzber. d. Berl. Akad.

1902, pagg. 865—896.

*) Aliam formam Sophocles adhibuit El. 1061 :

dqp' div T€ p\d(JTUJ<nv dqp' iLv x' dim. chor.

1060 dvaaiv evJpujffi, Tdb'' oOk dim. chor.

îr' taa? T€\o0|i6v; reiz.

') i littera et iambicum metrum signo et ionicum, ut Wilamowit-

zius (cf. Kaibel, Electra pag. 176, ad w. 472 sqq.).

•X

>-, J^7y^^-i^.:<:.,•» -rV

_ 8 — .-/:-^.

.r•

y•

V,

2i

3i

3i.

^

.:4 .-4^

2i"•- - ^

ithyph(allicus)

paroem. j; -^

ithyph. 1

190 vOv ctxaXKO? dffiTibuiv

q)X£T« ê irepipoaTov, dvTidZiuj

^. TraXiaouTOv bpanY\â vujTitJai irdTpa?

diTOUpov, €it' l<; nexav

6dXa|uov AfKpiTpiTa?

195 eTt' i<; tov dTToHevov 6p|LiuiV

Gpr|Kiov xXubujva.

Trimeter iarabicus catalecticQS (191) saepius in his canninibus

nobis occurret. Idem de ithyphallico (194; 196) dicendum est,

qui inter formas ionicas quin idem valeat quod duo metra ionica

nemo dubitabit.

Phil. 1130—1137 :

'

:

1130 ?\ TTou dXeivov ^pa^, qppevag ei Tivag

Ixei5, Tov 'HpdKXeiov

dp6|Liiov uibe (Toi

ouKCTi xPl^ônevov t6 |ae6u(TTepov

dXX' eveev iiieT' dTKdXa1135 TToXu|binx«vou dvbpog Ipeacrei,

opiuv nev aicrxpdg dTTdTa^

aTUTvov b^ q)u»T' ^x®o6ott6v,

Formae dactylicae a carrainibus ionicis alienae non sunt, quodalii loci quos afferam docebunt. Post paroemiacum synaphiaomissa est.

Clausulae munere, ut Pers. 696, paroemiacus fungitur

Oed. Col. 1248:

dTai KXoveou(Tiv dei HuvoOcTai

1245 ai la^v an' deXiou buajidv,

a'i 6' dvaTeXXovTog,

ai 5' dvd lieffcrav dKTiv',

ai b' dvvuxidv ott^ (imdv.

Glyconeum in canticis. ionicis pro dimetro ionico habitum

esse constat^). V. 1246/7 dimetri choriambici sunt, in quibuschoriambus priorem locum obtinet.

Paroemiaci lyrici usum et haec exempla demonstrant

Euripidea :

4 dact(yli)

2i ^)SA '

2 dact.

4 dact.

2i

paroem.gdim. chor.

dim. chor.

dim. chor.+i

glyc(oneus)

2isA2i

paroem.

^ g^significat syllabam ancipitem, hiatumlitterajj.

-i

*) Cf. Wilamowitz, Timotheus Perser pag. 31; praeterea Soph. Phil.

1124= 1147 et Eur. Iph. Taur. 1096 = 1113.

i'.

i"-.-

™i4i,r--;^&fc :.:j*,M3^^-i.,:: .aj,,,' ,.;..._:'iir. *.:^vNi*iiiity*.-.

''}:^-'^':^7y:^''i::

9

Alc. 86—94:

kXuci Ti? f| cFTevaTfiov f\ 2i

^,;" .

•

xîP"JV KTUTTOV KttTd (TTeyag 2i

.fl Toov di? TreiTpaTlievuiV ;

2i

,

"

. V ou |Lidv oube Tiq «nq)m6\uiv CTTa- 4 dact.

90 TiZieTai d|Liqpi TtuXaq. 3 dact.

ei Tdp |LieTaKU|Lii05 dTaq, paroem.u) TTaidv, (paveinq. ithyph. ^)

ou Tttv (p9i|Lievn? t' ^(TiaiTTUJV. paroern.

veKug fi5r|. i

ou bri <ppoOb6? t' i2 oiKUiv. paroem.

Sequitur systema anapaesticum. Y. 92 ithyphallicum habe-

mus post paroemiacum, ut Soph. Oed. 196 (supra pag. 8).

Eandem formarum compositionem (paroem. ithyph.) notavi

Hipp. 1109/10:

f\ }xtfa |Lioi Td 8eu)V |LieXebr||Lia0', 8Tav <ppeva? ^X9r), hexam.

Xuiraq Ttapai- i

1105 peT' Suvecriv be tiv' ^XTTibi Keu0uiv 4 dact

XeiTTOiLiai €v Te Tuxaig 9vaTU»v Kai ^v lpT|iaai

Xeu(T(Tujv hexam.

dXXa Tdp dXXo9ev d|LieipeTai, 2dact.-|-i

)LieTd b' iffTaTai dvbpd(Tiv aiuiv paroem.

1110 TToXuTTXdvriTO? aiei. ithyph.

Hipp. 1119—1125:

1120 ouKeTi Tdp Ka9apdv (ppev' ?X"J <Td> iTap' ^XTTiba

Xeu(T(Tujv, hexam.

^TTei Tov '6XXavias 21

q)avepu)TaTov d(TTep' A9dva? . paroem.

ei5o|Liev eibojnev ck TTaTpo^ opTdg 4 dact.

1125 dXXav eir' aiav iefievov. 2i

Andr. 122—125:

o'i al Kai '€pm6vav Ipibi (TTUTepd auveKXr|(Tav hexam.

TXd|Liov' d|Li(pi XeKTpujv ithyph.

bibuiuujv dTTiKoivov doOaav paroem.125 dfA(pi TTatb' AxiXXeuj^. ithyph.

Hic quartus locus est, quo paroemiacum sequitur ithyphallicus.

*) Schroederi digessio (molossus -|- bacchius) mihi non probatur.

, , />.'

'

;'.

%^<^y^

»t

'^:'^y'''.y-'^' ''. -'•''• — 10 —:i;.yf^.'

Ic«i. 475—480: '' ' 'Z'

'-•""^^' .•' :v.. 'i^ '.''"'• •'

"''','• ' 'N

475 T^KVuiv o\q fiv Kap7roTp6q)oi C -^^ dim. chor.

Xd^7Ta»(Tiv ^v eaXctiioiq j«^

y dim. chor.

iraTpioicTi veaviboq fjpai > paroem.

ftiabdKTopa ttXoOtov reiz'®).

ujq ?EovT€? ^K TraTepujv.- dim. chor.

480 ^T^poi? ^m T^KVOi?. reiz^'').

Constat igitur paroemiacum in tragoediarum Graecarum

partibus lyricis insertum esse formis ionicis. Cuius radix sine

dubio sita est in antiquissimo illo versu populari, cuius variae

formae exstant: anacreonteilm, Archilochi illud '6pa(T|iovibii

XapiXae, quam formam cum ithyphallico coniunctam enopliumvocare solemus"); metrum illud in embaterio Tyrtaei stichice

adhibitum, cuius exemplum affert Dio Chrysostomus : dxeT', (b

ZTTdpTag eudvbpuu e. q. s., quo usus est etiam Cratinus teste

Hephaestione pag. 27, 3 Consb. : aiTdv vuv firrag ^x^ ffiTdv e. q. s.

Poetae tragici, cum systeraata anapaestica formarent, propter

anapaestorum similitudinem catalexeos raunus ad hunc versum

popularem transtulerunt. Quoniara auteni cura anapaestis

solemniter coniungerentur, paroeraiaci ad anapaestorum ipsorumrationem exculti sunt ita, ut vel longarum syllabarum solutionem

paterentur. Genuinam naturam in lyricis partibus versus popu-laris servavit, quippe in quibus non aliter adhiberetur atque

aliae forraae metricae, nirairura clausulae locum non teneret.

Itaque ne licentia quidera illa longas syllabas in duas breves

dissolvendi in lyrico paroemiaco occurrit ; puri pleruraque ana-

paesti decurrunt, spondeus nisi prirao pede non fertur exceptis

Pers. 696 (supra pag. 7) et Alc. 94 (supra pag. 9).

Praeter paroemiacum membra vere anapaestica temporibus

progredientibus in tragoediarum partes lyricas recepta sunt,

quae qua ratione adhibitae et unde sumptae sint iam in-

vestigemus.

Dochmios cum iambis aliisque formis ionicis coniunctos

iam Aeschylus praebet satis multos. Quorum loco, cum totidem

Xpovou? haberent, metra anapaestica ponere tragicos poetas sibi

'") Schroeder: ^ v^ pherecr(ateus). Sed cf. supra pag. 7 et annot. 5^

*•) Cf.Wilamowitz, HeraclesÎI, pag. 27 sq. Huius formae auctoritate

ducti poetae tragici saepius ithyphallicum componebant cum lyrico paroe-miaco ;

cf. supra pag. 8 sq... :

..;;!-.<'•

-•::',V-"',

• .f

ffe4 'i ''tf^mk^'^'-^--^'*^'^'-'^-"'--^''^ -''•-i^^ ''.'-^

/,:r;

l .

^TO

.<-/ '. ,. '"-^. , V * .' -

'7'... ^- " ; I' -'

-. * — 11 —

permisisse docuit Wilamowitzius^^)^ Quod non plane ita se

habere tum intellegemus, cum lyricorum anapaestorum radices,

quae aliae sunt aliis formis, cognov^rimas. Tres sunt lyricorum

anapaestorum formae: monometri, dimetri, compositiones ana-

paesto-iambicae.

Ac priraum quidem de monometris agamus. Qui non doch-

miorum loco ponebantur, sed suam auctoritatem inter cetera

metra obtinebant. Badix enim eorum in carminibus threneticis

sita est, in quibus et anapaesti semper legitimi fuerant, neque

dochmii, ut in canticis magna cura anirai concitatione pronun-

tiatis, inusitati. Qaod ita esse apparet ex Aeschyli Persarum

amoebaeo, quo Xerxes et chorus exercitum clade Salaminia

exstinctum querUntur anapaestis iliis, quibus membra ionica

admixta sunt; sub finem autem dochmii accedunt; versus enim

postremos cod. M^^) ita exhibet:

1075 HE. ri^ f]f\ TpiaKctXiLioiaiv 2 an(apaestica raetra)

nn nn PapicJiv dXoinevoi. an -|- dochra.

XO. TT^jLivpu) Toi (Je buoÔpooi? Tooig. dochm. -f- i.

Hanc metrorum anapaesticQrum dochmioramque corapositionem

primus ex Gpnvoiq in alia cantica transtalit Aeschylus ipse

Prom. 687—695»^):la ea, aTrexe, cpeO

'

2cr(etici)

outtot' ouTTiuTroT' ri^Xouv Hevoug 3 cr.

s |noXeicr9ai Xoxou? iq dKodv 4|Lidv, 2 dochm.

690 oub' mbe buaGeara xai buaoKTTa, 3i

7Tr||LiaTa, XujaaTa, beijLiaTa KevTpiu 2 an

li/uxeiv ipuxav a}i(pf\Kei i\iav. 2 an

iuj [iib] lioipa fioTpa 2i

695 TTeq^piK' eimboOaa iTpdEiv 'loOg. 2i

Ees de qua agit chorus non est laeta;

Prometheus ipse

V. 696 dicit aTevdZeiv Oceani filias; res igitur ipsa poetae quasi

praecipiebat, quibus raetris uteretur. Eadem de causa ana-

paestos Aeschylus adraisit in choro illo Agam. 1001—1017= 1018—1034»»):

»») Heracles•II, pag. 191 (ad vv.880—84) et pag. 218 (ad vv. 1016 - 21) ;

Nachr. v. d. Gott. Ges. d.Wiss. 1896—1897, pag. 214

") Weil pag. XXXI. Cf. etiam Schroeder, Aeschyli cantica, pag. 37.

^y-^'. ") Secutus sum Schroederi lectionem in Aeschyli canticis pag. 45.

") Contextus corruptus est et in stropha et in antistropha. V. 1019

iTp6irap cod. Flor., irpoiTdpoiS' Farnes. sine dubio Byzantinus quidam

''j- '.' ' '

-"'.f?

"

}(videannot.l5).

t6 b' im fav ctTraH Treaov v^w w _ ^|_ ^ uz>

Oavdffifiov irpoTTap dvbpoq oo _ ^\^ = pherec

1020 êXav aliLia lis dv an

TtdXiv dTKaXecaiT' iTraeibiuv; paroem.

oub^ Tov 6p6obafi _w^_|w^_=2iTiijv (p0i|aevuuv dvdTCiv _^v-/_|v^^_=2iZeu? dTTeTTaucrev ^tt' dpXaPeia. d6casyll. alc.

Hoc loco paroemiacus, qiii anapaesticum raetrum sequitur,

ut in systematibus sententiam claudit. Dochmii, nisi contextu

corrupto latent, defuisse videntur; quod, si Aeschjlus anapaestos

pro dochmiis adhibuisset, fieri non potuisset.

Sophocles uno loco, quem pag. 16 tcactabimus, exceptoraonometros anapaesticos in canticis non usurpavit; saepe eis

utitur Euripides. Cuius in primo exemplo dochmii plane desunt.

Med. 148 enim suscipit chorus anapaestos lugubres Medeae

sortem suara querentis:

dieg•

oi ZeO Kai fd Kai qpoi^' 2 an

dxdv oiav d buaTavo? 2 an

150 êXTrei vuinqpa ;an

Quis est quin sentiat threnorum imitationem? Sequuntur enoplii,

non dochmii.

Anapaestos cum dochmiis coniunctos haberaus Hec.

1056—1084 in 6pr|vuj Polymestoris, qui totus ex his formis

compositus est^^): /

ujôi ifii)^ TTd pdi, TTd ffTo», TTct KeXffuj ;2 dochra.

T€TpdTro&o? pdffiv 6rip6? opeffTepou 2 dochm.

Tieenevoq ^TTixeipa k^t' ixvo? ;Troiav 2 dochra.

1060 f| TauTav f| Tdvb' dEaXXdHuj, mq 2 dochra.

dvbpocpovouq lidpvpai ^ dochra.

Xpr|2ujv 'IXidba<;, ai |Lie biujXeffav; 2 dochra.

TdXaivai Kopai TdXaivai 0puYuJV, 2 dochra.

1065 di KaTdpaToi, an

TToi Kai |Lie (pv-fq. Trrujffffouffi ûxdiv; 2 an

coniecit, ut anapaesti fierent. Strophae vv. 1001—3 ita lego : inolXa fi xoi

<Td> xfi? <)fii- I a<; iroXXai; dKdpeaxov j x^pâ' vdaoc; f^p \e. q. s. — <t6>

add. Bothe. iiTiefa? corr. Wilam. in Agamemnonis editione.

") V. 1068 dKâai' dKâaio TutpXdvÂXie codd. et Murr. (et Schroeder :

an -j- dochm.). In apparatu critico Murr. tentavit dKâaai' dKâaio. SequorWeilii coniecturam. — V. 1073 Oripi&v -ne^ficvo? codd. (= 2 anSchroed.);corr. Seidler. — Y. 1083 ^mflv codd.

; jiou Hartung.

I

. " '-J^••:,

• •

. - ..' ^..':^-*i^-*'

. . - . .""

.

' '•.',.'^j. .',..... .>. . ,

^. .

_.,

.."

. .# .'.' . .i .. i'. '-. . JS

iA.i:«".ji-.N.i.v-.ti.''

^!,'.;'*. ;.«j* »':.»,„., s. ,

• - L,,.?i'l. »^ , .•.•, ..: -

'

c i-.îîj^v ?>ifei;»'îkiaiAMiiAai

-

.^5?r=^.^, .

'^ '

•'^' :.-V

.

,^ ;,- ^'^_:

_ 13 _

6i8€ |ioi dmndxijuv aiiLiaToev p\eq)apov

dKecaoio TuqpXov dKeacjoi', "AXie,

«P^TTOS ^TraXXdgas^

a a.

2 dochm.

2 dochm,

dochm.

V. 1070 (JiTa•

KpuTTTdv pdmv aia6dvo|iai 2 an

Tdvbe YuvaiKuJv. Tra Trob' ^TrdHa^; 2 an

(yapKa»v ooTeiuv t' 4|aTTXTia"0ai, paroem.Ooivav dTPiujv TiOejuevo? Onpuiv, 2 doehm.

dpvu|Lievo5 XiuPav dochm.

1075 \vâ<; dvTiiroiv' liad? ;ui TdXa^. 2 dochm.

TToT TTd qpepojaai tckv' IpTma Xmdiv 2 an

BdKxaiq "Aibou biajLioipdaai, 2 an

acpaKTd, Kuaiv Te (poiviav baiT', dvr|- 2 dochm.

inepov t' oupeiav ^KôXdv; dochm.+ cr.

1080 TTd aTuj, TTci Kduipuj, dochm.

vaO^ Sttuj? rrovTioi^ Tteiainaaiv, XivoKpoKov 4 cr.

q)dpo? aTcXXuJv, ^tti Tdvbe auOeig 2 an

TCKVujv |Liou cpuXaS dochm.

oXeOpiov KoiTav; dochm.

Horum metromra anapaesticorum constructio nihil a paradorum

anapaestis differt; omnes enim formae parodorum legitimae,

quae sunt quinque ^''),in lyricis quoque partibus occurrunt,

nisi quod forma adonea rarius adhibetur, quam in parodis.

Karissime formae liberiores occurrunt (_ww_ww Prom. 691, supra

pag. 11), quae animi concitationis depingendae causa usurpataevidentur esse, ut saepius in carminibus threneticis (Hec. 59 sqq.,

Tro. 122 sqq.).

In recentioribus tragoediis Euripidis monometri anapaestici

frequentiores inveniuntur. Tum demum Euripides eos interdum

dochmiorum loco adhibuisse videtur, ut Herc. 1085 :

<ri> Tdxa qpovov ^Tcpov ^tti q)6vuj PaXiuv 2 dochm.

dvaPaKxeuaei^^) Kab)ieiujv ttoXiv. an+dochm.

*') Cf. R. Klotz, de numero anapaestico quaestiones metricae, diss.

Lips. 1869, qui apud omnes tragicos poetas Graecos in 55 monometris 12

docet esse formae ' _, 15 '-' w _, 16 _ > 6

4,modo 2 _^<j_^^. Ceteras formas aut locis corruptis exstare,

aut nihil valere ad legem ipsam infirmandam (pag. 14).

. *') Ita Wilamowitzius cum codicibus; Nauck mavult dochmiumdv' aO p.

14^'^*#:

*

;,.',i>l

Qocbih. -f«n

et Phoen. 109—111: ^ - '

^-

iiij tTOTvia irai AaToOq 'CKchra,^-

KaTdxaXKOV fiirav itcbiov doTpdTrrei. an+ doc^m.

Neqne vero umquam monoroeter anapaesticus suam aucto-

ritatem obtinere desiit; quod apparet ex his locis, quibus dochmii

plane desunt paene omnibus:

lon. 468-471 (=488-491):'

.

^" -

iKeTeucaTe b\ (b Kopai,

t6 iraXaiov '€pex6eu)q

470 T^vo? euTeKVia? xpoviou KaSapoi?

jxavTeufiaoi KCpoai.

Hel. 1132—1136 (= 1117—1121):. dXiêva 5' 6pea MdXca x€>MOTU)V Trvoql

8t' Ictuto TiaTpiboq diTOTTpOj âp^dpou (TToXdq

tepag, ou f^pas dXX' Ipiv,

1135 Aavaujv veqpeXav îri vaucriv dTUJV,

eibujXov iepov "Hpa?.

HeL 1151—1154 (= 1137—1140):

dqppoveq 6cyoi to^ dpeTdg TioX^mu

X6TX«»ffi t' dXKaiou bopog

KTda"9e, irovouq dâGuJ; Gva- •

Tifiv KaTa7rau6|Lievoi•

Phoen. 1296—1299 :

cpeO bd 9eO 6d, bibuiuoi Onpe^,

q)6viai ipuxai bopi TraXXoêvai

TrdcTea Treaea bdi' au-

Tix' al|Lid£eTOV.

Or. 1395—1408 :

1395 aiXivov afXivov dpxdv GavdTou

Pdppapoi X^TOWCTiv, aiai,

Affidbi (pujvd, paaiXeujv

8Tav aliLia x^Q^) KaTd Tdv £iq)e(Tiv

aibapeoidiv "Aiba.

1400 f^Xeov iq boyiovq, 'iv' auG' I-

Ka(TTd (Toi XeTUJ, XeovTe^

"GXXave? buo bibu|iiuj•

Tui fi^v 6 aTpaTnXdTa? naTîp dKXr|2e9', 3 tr.

glyc.i9)

6 hl Trai^ ZTpoq)iou, KaromiTis dvrip,

olo? 'Obuctreu?, aitqt boXio?,

1405 mffToq b^ qpiXoi?, epaouq eig dXKdv,

;

'

HuveTO? noXînou, q)6vi6? Te bpdKiov.

Ippoi Td? ^CTUXOU

Trpovoia? KaKoOpTog dlv.

Mentione digni sunt etiam versus Or. 1426—1430, in quibusmonometros anapaesticos paroemiaci sequuntur more illo ad-

hibiti, quo inde ab Aeschylea aetate in canticis ionicis eos ad-

hibitos esse vidimus, nimirum clausulae locum non tenentes:

2an

'<:"':

'':- •,.>;••'. .. 16 •. -,.'•: .V' >:,:'v:^-3«-.'

lyricis aliis metris insertos esse, qui paroemiaco non conclude-

bantur. Si paroemiacus aderat, non clausula erat, sed, ut alii

versus populares in cantica recepti, qualibet sententiae sede

ferebatur.

lam transeamus ad dimetrum anapaesticum, quem formis

ionicis permixtum verborumque fine(i.

e. xeXeia XdHei) a membris

quae circumstant seclusum invenimus, nusquam apud Aeschylum,

perraro apud Sophoclem, saepe apud Euripidem. Hic versus a

noto illo anapaestorum usu eo differi;, quod diaeresin inter bina

metra omittit. Tamen dimetram anapaesticum idem quod duos

monometros valuisse inde apparet, quod saepius dimetro strophae

respondent in antistropha duo monometri. Ita res se habet

Soph. Oed. 466—472 = 476—482, qui est alter locus eorum,

quibus hic poeta dimetros anapaesticos adhibuit; eodem sola

monometrorum exempla Sophoclea exstant: ^

466—472: 476-482:

tijpa viv deXXdbuiv <poiTa Totp un'-jy^

dTpiaV cf. annot. 19)

iTnTuuv (JOevapujTepov uXav dvd t' dvTpa Kai glyc.

qpuTqi Troba vuu^dv ireTpaq icTOTaupoq, reiz.

IvottXo? t«P ^tt' auTov |n^Xeog êXeuj Ttobi

eTrevBpujcrKei . xiPtw^Jv, 2an

470 TTUpi Kai aTepOTraig 6 Aibq 480 Td êaojLxqpaXa ydg

T^veTag, dTTOVoaqpiZiiuv 2an

beivai b' a^' eTTOVTai pavTeia" Td b'dei reiz.

KTipe? dvaTTXdKriTOi. ZiuivTa TTepmoTdTai. 2 i

Alteruni locum, quo dimetrum adraisit Sophocles, inveni

Trach. 953—961 (= 962—970):ei9' dve/Lioeaad Tig glyc.

T^voit' iTTOupos ^(TTiuJTi? aupa, 3ig955 fiTiq ^' dTTOiKicreiev ^k tottujv, Sttuj? 3i

Tov ATov dXKiôv Tovov* 2i

fir| TappaXea edvoim 2i

luioOvov eimboOcr' dq)ap'

2ig^

^TTei iv bucraTTaXXdKToi? ^buvai^ 2an

960 xuupcTv TTpo botxwv XeTOuaiv daTreTov tienopl

OaOâ. (cf. annot. 11)

Multa exempla Euripides praebet, quorum in vetustissimo,

ut in cantico illo Oedipodis Sophoclei, alteri dimetro antistrophAe

(v. 306) respondent duo monometri v. 298 :

'

\

i-^''

\

3ifc.'Vjfc..ii«.-''.'viv.-i >..''• ..,%.-'rf":.^.--:X' •-•-.•. •:>v..1Ll;'-i!i!<i..' ,''.. "..', ^- --.---Ai. ''>.,..•?' ;;--.-',J'?i.'tay-

^^5!Pû:

T.V.-.

' — 17 —

301—308:oik' av dir' MXidm

ZuTov fiXuOe 4 dact.

ftouXiov, (Ju t' dv, Twvai, 2i

Tupdvvtuv l<JX€S fiv 56-

|Liwv ?6pa?" 3i

7rap€Xu(J€ 5' fiv 'EX-

Xdboc dXTcivou? 2an

305 f |Li6x6ouc, oO? d^q>i

Tpoiavf 2i

&€KeT€i5 dXdXriVTO veoi

X6Txai?* 2an

X^xn t' Iprm' fiv ounoT'

iHeXelncTO 3i

Kai TOiiwv dptpavoi

T^povres. 3i

SA

Andr. 293-300"):etee b' uTT^p Ke<paXdv 2pa-

;:'\..r;; XeV KaKOV

& TeKouffd viv TTdpiv,

295 trpiv 'IbaTov KaToiKitrai X^-

8Te viv irapd eecmeaiiu

bd^vcx> p6a<7€ Kaadvbpa KTaveiv,

lêTdXav TTpidôu TToXeu)?

XiOpav.

^Tiv' ouK ^TrfJXee, iroTov ouk

îffcreTo

300 6a^0T€p6vTUJV Ppeq>og 90-v€ueiv ;

Saepissime dimetro utiturEuripides in recentioribus tragoediis :

lon. 505—509 :

505 enpcTi Te qpoiviav baTra, TnKpuiv fapuuv 2 dochm.

Oppiv•oirr' im KepKimv ovre X6Toiq 2 an

qpdTiv fiiov e^Tuxiag êT^xîv 2 an

eeoeev T^Kva evaToT?. reiz.

lon. 1439-1442:ili TCKVOV, J» <puJ5 jinTpi KpeTaaov fjXiou

— 3i

1440 auTTVuucreTai Tdp 6 ee65— ^v xepoTv or' Ix^J, 3i

deXirrov euprm', 5v KaTd ydq ^vepwv iambelegus

Xôviov iueTd TT€p<Te<p6va5 t' ^boKOuv 2 an

vaieiv. i

Iph. Taur. 845—849:845 iib KukXujttis ÔTia, iui naTpi?, 3i

MuKrjva <piXa, dochm.

X"P»v ^x^ 26aq, x«P»v Ix^ Tpo<pd?, 2 dochm.

8ti |Lioi auvo)Lial|tiova Tovbe b6ôis 2 an

/ dHeepeipu) (pdo?. 2 cr.

Iph. Taur. 875—882"):875 Tiva aoi 7r6pov €6po|adva irdXiv <aij 2an

î : : ••) Praetuli cum Nauckio lectionem ctGe b' 0. 293. — 294 TTdpiv

comiptum; }x6pov coni. Hermann. — 305 corruptum; irdvou^, 6t' dn<pl

Tpujtoi? Hermann.

") Lacunam supplevit 3ruhn.. -

' '

\-^

2 •

4-

.,:;•-,•• .,; /'-^ ^ 18^^' -^;;-:-.,.^-

5dvaq a' > omb iTdXeui?, dno q)6vou Trdmpiu 2 dochm.

Trarpib' i<; Apteiav, dochm.

880 Trpiv ^Tri giqpog aiâii ai|» TreXdaai ;2 an

Tobe Tobe (t6v, ^sa'

'^-

tZi iLieXea ijiuxd, xptos dveupiaKeiv. 2 dochm. f"

vr

Phoen. 1753—1757 8*): i

Kabjieiav iL , ,^ anv

. V:

ve^piba CTToXi&iuaaiieva ttot' ^tiw 2 an K1755 ZeiiieXaq eiaaov an^^ ;

'.

fepov 6pe(Jiv dvexopeuda, \&p\v dxdpiTov 3 tr. ,

i% eeou? biboOcra; ithyph.

Eandem formarum anapaesticarum dispositionem (monom. dim.

monom.) repperi Or. 143415:^

d hk Xivov ^XaKdTa 2i

&aKTuXoi5 ^Xicraev, 2i (ithyph.)

vniid 6' leTO Trebuj 2i

aKuXouv 0puTiu)v an

^m TU|Lipov dTdXjnaTa auaToXiaai 2 an.

1435 xPri2ouaa Xivuj, an

q)dpea Trop(pupea, buipa KXuTai^r|crrpGi. 2 dochm,

Singularem locum obtinet Phaethontis fragmentum (773 Nauck^),

quod ex stasimo provenit. Cuius stropham alteram e papyroBerolinensi 9771 a Wilamowitzio*^) restitutam describam:

35 dKaToi b' dvdTOVTai utt' eipeaiaq 2 an

dvefiuiv t' euaeaaiv po9ioig. 2 an

dvd 6' iaTia < vaOTai > deipdjievoi 2 aug

dxoOaiv•

< dTou, Tr6>Tvi' aupa, paroem.^^^

< \\\i6l% auv > dKUjLiovi TTOjiTrqi paroem.40 CHTUJVTUJV dveûjv dim. chor.

< TTOTi TeKva > Te Kai qpiXiag dX6xoug. 2 an

aivbiuv hk TTpoTovov ^TTi îeapv TreXdZieu 3i

Non modo dimeter anapaesticus ter iteratur, sed etiam paroe-

miacus bis, id quod, si huius versus originem popularem re-

spicimus, mirum non est, in aliis fabulis Euripideis non -^^

occurrit. Non minus singularis hiatus est post v. 37 admissus.

Quae tamen novitates me non movent, ut hanc tragoediam ab

Euripide adulescente confectam esse putem, quod qua de causa

non verisimile mihi videatur infra (pag. 21) demonstrabo.|

i"

^,1-

•*) Sequor digessionem Nauckianam et Schroederianam. V \l^

") Berl. Klass.-Texte V 2, pag. 81—2. - -:

-: : r^*'^-

"

,» •

•

.

•

..

- '

^ 19 —'*X\

,%i' Restat, ut dimetrorum anapaesticorum originem investi-

gemus. Sine dubio poetae tragici hac forma carminum threne-

ticorum usum imitati sunt, in quibus bina metra anapaesticain unum membrum ita contrahi licebat, ut diaeresis oraitteretur.

Huius licentiae testimonia invenimus non quidem in Aeschyli

Persis, sed in Hecuba Euripidea, quae fabula post threnum illum

Persarum vetustissimum talium carminum exemplum servavit^^).

His quoque dimetris, quos threneticos vocemus, in antistropha

non raro duo monometri respondebant, quod apparet ex cantilena

lugubri Troadum*''). Hanc igitur licentiam poetae tragici etiam

in aliis carminibus, si anapaestos formabant, interdum admittebant,

non quidem iam Aeschylus, quippe qui, ut diximus, ne in

threnorum quidem anapaestis diaeresin neglexerit.

Neque vero hic usus ita, ut monometrorum lyricorum,ortus est, cum facile ex 0pr|voig in alia carmina translatus est;

quod intellegas ex hac re gravissima. Cum enim licentia illa

longae sjllabae dissolvendae ex parodorum anapaestis in lyri-

carum partium monometros transiret, non transiit in dimetros.

Qui praeter spondeos alias formas non recipiebant. Usum igitur

dimetrorum lyricorum ex threnis poetae ceperunt, anapaestosformandi rationem aliunde sumpserunt

Accedit quaestio altera. Neque enim inter Persas et

Hecubam threnorum exempla habemus, quibus appareat, quo

tempore diaeresis in anapaestis threneticis neglegi coepta sit,

neque satis multas tragoedias Sophoclis et Euripidis habemus,ut sciamus, uter prior novo usui dimetrorum lyricorum operamdederit. Quas res tamen omnes ad certum redigi posse existimo,

si tertiae formae anapaesticae, quae in partibus lyricis occurrit,

naturam et radicem cognoverimus.lam igitur formas illas tractemus, quas anapaesto-iambicas

supra (pag. 11) vocavimus. Unus monometer anapaesticus cummetro iambico sequenti ita coniungitur, ut unum versum eumquea membris finitimis per diaeresin seiunctum formet**). Qua in

compositione metruni anapaesticum nullam formam admittit

nisi ww_^w_; metrum iambicum plerumque purum est; duobus

»«) Velut v. 156 beiXata beiXaiou iVlpiJJ? et 162 iroiav f| Taurav f\ Keivov.

") V. 170 ^KPaKxcOouaav Kaodvbpav = 192 iroO ir^ faiaq bouXeuaiu

TpaO?. 174 = 195. 198 = 215.

•*) Gf. iam Wilamowitzium in Herculis editione priore (1889), vol. II,

pag.23* (ad V. 1016).

2*

:i :'

2 dochm.

. , -r, . .- '.

. :< ,':" .. ^. ^ •

-.' -

.... . ^; '•V:-Y..:./v5•-

P'W.'/-i':'- :'' — 21 —'.

•

(

s^";. .

'

•;•

iraTpiuiv d7r6 2)u)|idTUJV rdXa? an + i

V. dXaivujv ipa... .: dochm.

Dimetram anapaesto-iambicum etiam in Phaethontis fragmentoinveni (781, 65—67 Nauck»):

B5 iui |Lioi |uot, KaKd q)avrj<JeTai• an -4- dochm.

Pa(TiXeia TdXaiva TTaT^ t' laiu an + i

Kpuqpdio; veKU?. dochm.

Qua de causa Phaethontem non ab Buripide adulescente con-

fectum esse existimo, cum forma anapaesto-iambica iu yetustio-

ribus fabulis huius poetae non occurrat

Nonnullis locis metrum iambicum, quod anapaestos sequitur,

formam habet ww_v.y_:

Hel. 636—643 :

u» qnXTdTTi TTpocroii/i?, oOk djjeincpGnv 3i

?Xiw Td THS Ai6s Te XcKTpa /\r\baq 6', 3i

fiv uTTo Xa|iMTdbujv Kopoi XeuKmiroi 2 dochm.

640 Huvonal)ioves liiXPiffav uJXpKTav an + i

t6 Trpocreev, 4k 56|liujv hk voa(piaa<; a' înoO 3i

TTpo? dXXav âuvei 2bacch.

9e6q aufiqjopdv Tdffbe Kpeiffffuj. 3i (bacch.)

Omnes formae metricae satis notae sunt; trimetriiambici catalectici,

bacchei, dochmii in his carminibus semper occurrerunt. Itaque

de V. 640 natura anapaesto-iambica nulla dubitatio est ^*). Dimeter

anapaesticus, ut lon. 1508, antecedit formae anapaesto-iambicaePhoen. 163 :

dvejiUJKeos eiGe 5p6ôv veqj^Xa? 2 an

TTOolv ^Havuaai|Lii 5i' aiGepo? an -f- i

165 irp6$ ^|Li6v 6|ioTev€Topa, TTepi b' ujXevaq 2 dochm. ^

bep(jt qjiXTdTqt pdXoi|Li' <^v> XP^vuj ... 2 dochm.

Tertium huius formae exemplum inveni inter fragmenta adespota

(130 Nauck»)»3):

") Plane refellenda est Schroederi digessio vv. 639—41 (Euripidis

cantica pag. 111), qui ut dochmios efficeret, XeOKiiriroi mutavit in XeuKîrwXoi :

flv tit6 Xaîrdbuiv dochm.

K6poi XeuKdirwXoi Euvo|aa(|iov€? 2 dochm.g^«ItXptoav (IiXptoav dochm.

t6 ixpioeev, iK b6\i{uv b' ^v6oq>ioav 6eo(. [a'6|ioO] 3i.

irp6? fiXXav ... . .

") V. 1 ir6Tvta ooq)(a cod., corr. Hermann. — V. 2 xpuoCou <pawdv

cod., corr. L. Dindorf. — V. 3 ba{|Liu)v btboir) cod., correxi. — V. 6 irpoo^-

PaXe cod., corr. Hermann.

'^JiiStît^^îJmii^J&i^Md.^îi^^tei.ii'--:'-^^^^

•'f"!"'' "^ ' _'>';• •

":'; %ij

•• ••.-

' - ":'-

^''"'/" '.>';::''•.''' • '"— 22 — '

• ^ ,^:r,^- .. X^^vv/

3i

s.'".- .T.i:: ;'

"""

.

'."*..'"•. >, *;.:

2an

2i

dim. chor,

2an

an + i

2i

' _ 23 —:--v.*: .-.•• '

.

-

i;^ |Livdff9n9' OTi Toi l(xQiaq TTdpou iv

TudXoi? âaaTO dvaKTi

plU)Ll6v TTttTpi TE KpOVilU

TijLidevTi irepav icr9|Li6v biapaig,

40 8Te Aao|iiebovTi TreTrpuj|Lievor

ripxeTo iLiopoio KdpuH.

Neque vero acrius intuentera fugiet, quibus rebus Euripidis

ratio anapaestos cum iambis componendi differat a Pindaro.

In eis enim formis anapaesto-iambicis, quas Pindarus praebet,

aut diaeresis inter anapaesticum metrum et iambicum admissa

est (105, 2. 4), aut cum metro iambico membra quae sequunturet re metrica et sensu artissime cohaerent (105, 5. 107» 4. 140*,

40), ita ut dimetri anapaesto-iambici compositio vix sentiatur.

Euripides autem neque in forma anapaesto-iambica diaeresin

umquam admisit, et membra quae circumstabant a dimetro ana-

paesto-iambico tanta diligentia seclusit, ut novam formam quasi

stichicam constitueret.

Hunc usum dimetrorum anapaesto-iambicorum stichicum

Euripides non eodem tempore instituit, quo, Pindari exemplumsequens, iambos cum anapaestis connectere coepit. Quam com-

positionem notavi iam Heracl. 781—783:

dve|n6evTi b' in oxOtu 2igoXoXuTMaTa Travvuxiois xjitb Trap- 2 an

Oevuuv iaxei irobujv KpoToiCiv. i + ityph.

Hoc loco complura metra iambica cum anapaestis connexa sunt,

ut apud Pindarum fgm. 105, 4—5 et fgm. 107*, 4, neque mono-

raeter anapaesticus iambis antecedit, sed dimeter. Eodem modores se habet Andr. 860—865 :

860 Fi bouXa bouXag Yovam rrpocnTeffuu; 2 dochm.

OGidbog ^K fd<; an

KuavoTTTepog 6pvig ei9' einv, 2 an .

f| TreuKdev an

CTKdqpo?, & bid Kuaveag iTiepaaêv dKTd? 2 an + i

865 TTpujTOTTXoos TiXdTa. dochm.

Qua in tragoedia primum dimetri anapaestici exemplum Euri-

pideum supra notavimus (v. 296 = 304, pag. 17). Primis igitur

temporibus iambica metra cum dimetris anapaesticis Euripides

copulabat. Hic usus tertium occurrit Herc. 1016—1020, ubi

purum metrum iambicum sequitur dimetrum anapaesticum :

i.ii>:-^

• - /

.•"•

'V-,. '»,

"

6 <p6vo5 i^v 6v ApToXi? Ixe» iîtpoL 2 dochm.'

TOTC }xiv nepicraiiOTaTo? xai dmaroq 'EXXdbt 2 an + ig^Tuiv AavaoO Traibujv

• Tdbe b' uircp^poXe, irap- 2 dochm.;

1020 Ibpaiie Td TOTe KaKo. dochm.'^

Ex heifi compositione dimetros anapaesto-iambicos evasisse inde

apparet, quod synaphia post metram iambicum corrapta est,

quam licentiam post dimetram illum saepius admissam vidimus.

Idem etiam hac re comprobatur. Dimeter enim anapaesticus

iambis antecedit solis ilUs tribus locis, quos modo attuli; qui

omnes. in vetustioribus fabulis exstant; recentioris aetatis tra-

goediae, quaram prima est lon, dimetrum anapaesto-iambicum

praebent. Quae forma quod iam Andr. 279 (supra pag. 22)

occufrit mireris; sed antecedit monometer anapiaesticns, quemcompositioni anapaesto-iambicae praemissum iam apud Pindarum

invenimus (fgm. 107*, 3). Monometer antecedit etiam lon. 1466

(pag. 20) et Hel. 644 (pag. 22)»*).

Ita res se habet de dimetris anapaesto-iambicis. Dimetros

anapaesticos utram Sophocles invenerit an Euripides, adhuc

dubitabamus (cf. supra pag. 19). Nunc huius quoque formae

usum ab Euripide institutum esse haec res demonstrabit. Pindaram,

quod scimus, Euripides primis temporibus ea re sequebatur,

quod iambos cum anapaestis coniungebat. Anapaesticum membrum,quod iambis praecedebat, dimeter ille anapaesticus erat, quemeodem tempore Euripides adhibere coepit Huius dimetri singuios

pedes aDapaesticos aut puros formabat aut spondeos substituebat ;

dactylicam formam nunquam admittebat. Hac quoque re exemplum.

sequebatur Pindari, quippe qui nunquam longam anapaesti syllabamin duas breves dissolvisset. Itaque, cum Euripides primus usumPindaricum in carminibus suis imitatus sit, dimetros quoque

anapaesticos ab Buripide inventos esse verisimile est, quippe in

quibus formandis Pindari auctoritas non nihil valuerit^^).

'*) Metrum anapaesticum duobus locis antecedit dimetro anapaesto-

spondeio, quam compositionem Euripides ipse invenisse videtur (Herc. 1206.

Phoen. 184). Dimetrum anapaesticum spondeus sequitur Hel. 687, mono-

mefrum, dochmiis antecedentibus, Phoen. 105.

'*) De origine dimetrorum anapaesticorum aliud iudicium fortasse

is facit, qui Stesichoreae Geryoneidis hoc fragmentum legit (fgm. 5 Hiller^-

Crusius 1907):

OKOqpiov hi Xoîbv hiita<i S^êrpov ib? TpiXdtuvov an-hP&i^^^cnum' diriaxtiMcvo^ t6 f)d ol iTap^6nK€ <t>6Xo? Kcpdao?. an+2an. !",

Hoc enim loco dimeter ille, quem ab Euripide primo formatum esse modo '

"^

.

•

'-Hu-.. . ,-^^^!-

- <V

\Y

..rt.';k^jk:..^£i>VjciZ'"W:.^^^v.jlj;i^.i^£^ffi;^^'t.. .4.. .^...av kMC^'iî£frWiu.^f tJrt, -ii-ifcr-i 1 tiX-tniat^mi'

': :'-'^'-

. '.— 25

- •

5 t'.:^*''' ..'yC'/ -a' .•'.' ""•=: f^"

Ji,-'^',

*'^

', > •"'..' -•''

;'

W':>-- '".•

-- .:/ 'V':" ... '>>'f:X t- j Adhibuit i^jitur Euripides in recentiorum fabularum canticis

monometros anapaesticos, paroemiacos, dimetros anapaesticos et

anapaesto-iambicos. Has forroas omnes praecipne eis locis collo-

cavit, quibus magna cum animi concitatione aliquid recitabatur.

::,'.\ Talibus locis monometros, quippe qui ex threneticis carminibus

sumpti essent, iam ab-Aeschylo usurpatos esse supra vidimus

(pag. 11). Saepissime dochmii cum formis anapaesticis compositi

sunt; idem wiim i^Bo^, ut Graeca voce utar, . dochraiis erat et

anapaestis. Non igitur anapaesticae formae lyricae dochmiorum

, loco adhibebantur, perpaucis locis exceptis, quibus singularia

metra anapaestica inter dochmios occurrunt, velut Herc. 1085

(pag. 13).

Quod ita esse Aristophanes^') demonstrat, qui nonnullis

, locis rationem cantica componendi Euripideam per ludibrium

imitatur. Sine dubio animo eius, cum scribebat Nub. 1161—1170^locus ille Hec. 171 sqq.^') obversabatur

; sed metrorum com-

positione Polymestoris cantilenam imitatus est, quam supra

(pag. 12) descripsimus:

Zrp .... iTp6poXos ^|ii6g, aujxfip &6|Lioig, ^x^pow P^^Pnj 3i

Xucxavlag iraTpipujv |i€TdXujv KaKuiv• 2 dochm.

8v KdXecTov Tpexiov lvbo6ev ui? i^L .2 dochm.

' 1165 tL TeKvov, ili TraT, 2£eXe' oTkwv, 2 an

fiie aou iiaTpo?.—

ZujKp. 66' iKeivo^ dvnp. 2 an

ZTp. Jj 91X0;, di 91X0^. an

ZujKp. dmOi XoPujv tov uI6v [aou]. 2i

ZTp. !uj luj, T^Kvov •

iuj ioO ioO. 2 dochm.

diximus, iam occurrere videtur. Wilamowitzios quidem has formas dacty-licas esse putat, cum Geryoneis ex dactylo-epitritis composita sit (cf.

comment. ad Hipp. 161—169, pag. 196) ;sed iam supra (pag. 20, annot. 29)

Soph. Trach. 497 sqq. attuli, ubi anapaesto-iambi formis dactylo-epitriticis

inserti videntur esse. Itaque haud scio, an dimetri anapaestici et formae

anapaesto-iambicae e carminibus dactylo-epitriticis progressa sint. Nequevero hoc opusculo de ea re disputandum est. Undecumque dimetri ana-

paestici prodierunt, sive e compositionibus dactylo-epitriticis sive ex

Euripidis officina, servatur Euripidi ea laus, quod dimetros anapaesticos,

ut anapaesto-iambicos, ipse primus et sensu et arte metrica ita a membris

quae circumstabant seiunxit, ut quasi arixoi fierent.

") Aristophanis locos quos attuli e canticorum editione Schroederiana

(1909) sumpsi.

") aipiaai T^ TTlpattJ 1 itp6c tdvb' aOVdv •di t^kvov, (b wai

|

buoravo-

xdTO^ îaxipo^, SEcXB'|£EeX6' otKUJV &ie ÛT^po^ |

aObdv . . .

•

;;.• .

• - _ 26 —.

.

;.:. v;-v.^::-'v^^:;f:

Thesm. 1015 sqq. Aristophanes MnesDochum Andi*omedae Euii-

pideae monodiam decantantem inducit. V. 1040 singularemmonometrum anapaesticura dochmiis immiscuit, ut EuripidesHerc.1085 (pag. 13):

dTTo &^ (TuTTovujv TctXav' dvo)Lia TrdOea 2 dochm.

1040 cpujt' dvTO)neva, 7roXu6dKpuTov "Ai- an -{- dochm.

6a Toov q)X^TOU(Ta, ithyph.

Reliquorum locorum, quibus formas Euripideas Aristophanes

adhibuit, altero dochmii plane desunt (Av. 1313—1322):

Xop. Taxu br) iroXudvopa Tdvbe ttoXiv 2 an

KaXeT Tig dvepiuTruuv 2i

1315 Tuxa iLiovov TTpoffein. 2i

KaTexouai b' ^pujvTe? ^|ia<; TroXeujs. 2 an

TTei. GctTTOV qpepeiv KeXeuuj. 2i

Xop. Ti Tdp ouK Ivi TauTr) reiz

KaXov dvbpi iueToiKeTv ; reiz

1320 Zoqpia, TToOog, d|npp6(Tiai XdpiTe?, 2 an

t6 Te TTi? dTav6q)povoq 'Hauxiag 2 an

eurmepov 7tp6(Ju)ttov. 2i

Altero loco (Ran. 1331 sqq.), quo Aeschylum Euripidis mouodias

per ludibrium imitantem facit, permulti anapaesti occurrunt,

unus dochmius; cf. 1331 sqq.:

u) NuKToq KeXaivocpafig dim. chor.

opqpva, Tiva |lioi an

buoravov 6veipov TTeiaTreig ^g 2 an

d(pavoOs Atba Trp6ôXov, qiuxdv 2an

dipuxov 1x0VTa laeXaivag paroem.1335 NuKTOg TraTba an^^)

(ppiKiJbbri beivdv 6i|;iv, paroem.

êXavoveKuei|Liova, dochm.

96via q)6via 5epK6|Li€vov dim. chor.

fieTdXou? 6vuxag ^xovTa ;2 i

€t 1349 sqq.:

KXu)(yTnpa TTOioOcr', Sttu)? 2i

1350 KV€(paToq ei^ dTopdv dim. chor.

'^ Vv. 1335/6 Schroederi digessionem non laudo, qui ita versus

disposuit: ,

NuKxd? iraiba qppiKibbn beivdv d- 2 docbm.

H)iv ji€Xavov6KU€lôva, S^VC-g^. . <p6via ...

'

. r'

\.\

^*~l ; I-i'.'.rf .k* *'s .'iSL ij>;>i-5»i£i-.ii«i'i«A&wiSI .

f^W^ f^. ••'^: •* '^y- ? •

'

— 27 —

q)6pou(j' dTToboi|iav. reiz.

6 6' dveirraT' dveTiTaT' iq aiOepa an +KouqpoTdTttis TTTepuTUiV dK|iiai(;, glyc.

Ijaoi b' dxe' dxea KaTeXme, 2i

boKpua bdKpud t' dir' 6|Li|LidTU}v, 2i

1355 gpaXov ipaXov d TXdmuv. 2i

Hi Ranarum versus satis demonstrant Euripidem ab aequalibus

suis inventorem existimatum esse formarum auapaesticarum ;

quas sive ipse invenit sive aliunde sumpsit, primus stichico

cuidam usui ita appropinquavit, ut quasi versus populares efficeret.

Ex eis quae Euripidem sequuntur temporibus praeter per-

pauca eaque minima fragmenta nihil nobis servatum est, unde

novi quicquam de anapaestorum usu percipiatur. Tamen etiam

fragmenta afferam, ut videas, quo modo Euripidis formae, quas

observavimus, a posterioribus poetis adhibitae sint.

Ac primum quidem fragmentum illud Telestis hymenaei

describam, quod Athenaeus nobis tradit XIV 637 a (corr. Wilam.

in Timothei Persarum editione pag. 30, 1):

dXXoq b' dXXav KXaYrdv iei? 2 an

KepaToqpuuvov ipeQile inaTdbiv, 3 paeon.

iv TTevTapdpui xop&dv dpi0|Litp 2 an

Xepa KajaipibiauXov dvacrrpujtpujv 2 an

Tdxog ...

Notae sunt formae anapaesticae vv. 1. 3. 4**>); v. 2 e tribus pae-

onibus constat. Paeon metrum anapaesticum sequens e tragoedia

notus est (Hel. 644, pag. 22); Alexandrinis temporibus paeoninter anapaestos usitatissimus videtur fuisse. Habemus metrorum

compositionem Telestis fragmento simillimam in postremis versi-

bus Ovi quod vocatur Simiae (ed. Wilara. in Bucol. Graec. ed.

Ox. pagg. 148/9):

kSj' (uKa podg dKodv |ie6eTrujv 8t' dqpap Xdcnov

viq)op6Xujv dv' opeujv laauTai dxKO^• 3 an -f 2 paeon+ adon.

*•) Leo ('Die plautin. Gantica u. d. hellenist. Lyrik', Abhdlgn. d. Gott.

Ges. d. Wiss., phil.-hist. KL, N. F. I 7 (1897), pag. 81 sq.) verba 6 6' dv^TrxaT'-

irrepOYUJv tria metra anapaestica esse putat, tum quinque metra iambica

ponit, quae sequatur dochmius (IpoXov d rXdiLiujv). Quae digessio mihi

non probatur ea de causa, quod nusquam apud Euripidem tria metra

anapaestica diaeresi non intercedente repperi.

*") Monometros anapaesticos notavi etiam Tim.Pers.99—100; v. 101

paroemiacum habemus; sequuntur dimetri choriambici. Anapaestica metra

etiam fgm. 25 Wilam. exstant.

;:. :•^"-

;.. ; ;• ~ 28 — >-Vy

-

20 xaiq bf| bafûjv kXuto^ icra OooT? <p<ibicyiv> bovdtuv *;):'. f^:

nooi TroXuirXoKa jiieOiet tiirpa fioXTrdq. ,

^^^; :

v^:?.;

Temi monometri antecedant binis paeonibus, qnos seqaitnr

adoneus.

Haec fragmenta anapaesticarum formarum usum quasi

stichicum, quem ab Euripide institutum esse supra diximus

(pag. 27), minus manifestum praebent; nâiore diligentia Euripidis

exemplum secutus est auotor cantUenae illius, quam „PueIlae

quaerimoniam" inscriptam Wilamowitzius tractavit**). Incipit a

puris anapaestis eadem ratione dispositis, qua Phoen. 1753/5 et

Or. 1434/5 (pag. 18):

iE. d^qpoT^puiv an

ir^Tov' aipecris* dZeuTifffieOa* Tfi? 2an

<piX{a? KuTrpi? I<Tt' an

dvdboxog* 6buvr| |n' ?x€», 2i

Quater dimetri anapaesto-cretici occummt, quos in omnibus

fabulis Euripideis modo bis repperimus:

7 dKaTacrracrins eupeTri?.

8 xdj Tf|v 9iXiav ^ktikuj? ...

15 auvobriTOv Ix'^ t6 ttoXu rtOp ...

49 (Tu bh. xpvjTileaQ' dmorpix^K;.

Sed notatu dignum est, quod et spondei pro anapaestis impo-

nuntur, et anapaesticum metrum a cretico per diaeresin se>

iunctum est, quod Euripides summa diligentia vitavit

Alia fragmenta anapaestorum usum Alexandrinum demon-

strantia non supersunt ^'). Euripidis usum excultum neque

i^''

") Nachr. d. Gott. Ges. d. Wiss. 1896, 209—233. Cantaenam edidit

Crusius, Herondas^, pagg. 117/20.

**) Haec omnia dudum erant perscripta, cum novissimaWilamowitzii

dissertatio in publicum prodiit, quae est de fragmento carminis Calli-

machei in Arsinoae mortem compositi (Sitzgsber. d. Berl. Akad. d. Wiss.

XXIX (1912), pagg. 524—544). Hoc fragmentum et aliis de causis et ea

re notatu dignum est, quod usum nobis illustrat eius metri, quod adhuc

nisi metricorum scriptorum mentione non noveramus, dico Archebuleimi,

quod Hephaestio cap. VIII e quattuor anapaestis constare docet, quosbaccheus sequatur. Exemplum affert v. 1 carminis Callimachei : &yix\i}

"* '>

8c6{, oi) Y<^p ûb hixa TiAb' deibciv. Sed a spondeo quoque et ab iambo

versum incipere licet, quas licentias Hephaestio comprobat fals exemplis :

v6^(pa, ai) niv dorcptav Oir' fiâEav f\br], et (t>iXu)T^pa' dpri ^dp oi ZixeXd

^^v 'Ewa, qui siint w. 6 et 43 novi fragmenti. Hos versus a Callimacbo

omnino aliter digestos esse diaeresis docet, quam post pedem tertium

' '^ '.'

)->^

'M''

fVr ifi'tii'f4iiiii'i-? rmr'fii'''^'rM'iMilA'^n--lA'^'^-^'^'^^

•

'"T^'^y^f^?^"-^^^"'?^''-'7"-':''" "•'•.•' "'- ''•"'; ".

^^^#---'-:'''"' ^"'-^^ _ 29 — -

'

''

)?••' .' X- : '".'*'•. . .

multam mutatum esse cum fragmenta nos docent modo allata

tom comoediae Flautinae, quarum partes lyricae finem huius

artis Graecae significant*').

Per seriorem Alexandrinorum aetatem sola systemata paro-

dorum viguisse videntur. Quae quantum a parodis tragicis dis-

crepuerint, ex fragmento illo Berolinensi cognoscas **). Syste-

mata, quae quidem in contextu corrupto cognosci possunt, lon-

gissima videntur fuisse; unus CQim paroemiacus exstat, et is

magnae comprehensionis non in fine, sed in media sententia (a 9)*^).

Ne id quidem parvi momenti est, quod dactylus nisi in priore pedemonometri non admittitur. Synaphia summo studio servata est.

semper servatam esse fragmentum Callimacheum testatur. (Praeterea

persaepe in medio pede altero diaeresis adest; quam notavi vv. 1. 43—H.

48—65. 58. 64—68. 75, ita ut prior pars versus dividatur in duos ionicos

per diaeresin seiunctos: ~j^^^\^^^^.) Constat igitur Archebuleum

e duabus partibus, quarum posterior est reizianum formae v^>-^_v^_^;

prior habet formam ^^..v--^^ <-"-'_, quam prosodiacam vocare hceat

(cf. Heph. C 48, 2—7 et fgm. Bob. GL VI 625, 1—6). Prosodiacus quoque,ut reizianum, forma popularis videtur fuisse, quae in tragoediarum partibus

lyricis nonnunquam occurrit;

cf. Soph. Ant. 354—7 = 365—7, ubi omnestres prosodiaci formae exstant: Kai (pQiyîa koi dve|Li66v | cpp6vr\yia. xal

doTuv6|iou?|dTop(i? dbibdEaxo Kal|buaauXiuv . . , Videtur igitur Callimachus,

ut in carmine illo, quod inscribitur irawuxfq, dimetrum iambicum cum

ithyphallico coniunctum stichice adhibuit (cf. Wilam. 1. c. pag. 540 sq.), ita

in nostra cantilena alias daas formas populares composuisse et Kard

arixov usurpasse (obversabatur fortasse animo eius Eur. Heraclid. 356 sq.= 366 sq. : êYaXriTopiaim b' ^fidq | q^p^va^ oO qpop/iaei? = Kai iî&q xQovd^

dvToji^vou? I Hvo^ il»v Pia(uj<;). Recentiores demum scriptores metrici,

quippe qui veram formarum radicem non iam intellegerent neque diaeresin

respicerent, falsam versus digessionem instituerunt. — Gallimachus, ut

Wilamowitzius (1. c. pag. 541 sq.) docet, 'inventor* est etiam metri quod

Cyrenaicum vocat anonymus Oxyrhynchius (Pap. Oxy. vol. II, n. 220, col. XI),

quod habet formam ^<y^^<j^y^^^^. Quam poeta sine dubio exEuripide

sumpsit ;est enim dimeter anapaesto-iambicus, quem in canticis Euripideis

saepe observavimus. Non igitur 'invenit' Callimachus hoc metrum, sed

primus stichice adhibuit. Sed recentiores quoque poetas a scriptoribus

metricis ut 'inventores* formarum quanmdam celebratos esse, cum revera

ex antiquissimo thesauro auctorum lyricorum et scaenicorum sumerent,

cap. V intellegemus.

") Cf. Leo, Abhdlgn. d. kgl. Ges. d. Wiss. z. Gott., N. F. I 7 (1897),

pag. 61 sqq.

**) Cf. praefat., annot. 1.

*^) Neque vero ea neglegenda sunt, quae Wilamowitzius pag. 139 de

hac re annotavit. Vide etiam W. Schubart, Papyri Graecae Berolinenses

(1911), pag. Xn—Xin (n. 11 b). Cf. nos cap. U, annot. 6.

.!îj'.i'I«ilul-.-'U-W.5!!Nt ^.>5^* ?-*.;i^'Jtfc»^^ '...iLvL. »".?;«. - *l-.i

'.'.

Ampliora monumenta anapaestica ex Senecae aetate super-

sunt Quoram artem metricam priusquam tractamus, de ana-

paestis observationes explicemus grammaticoram illoram, quosAlexandrinis temporibus leges metricas ex usu tragico deri-

•vavisse notum est.

Capnt n.

De Alexandrinorum et Stoicorum praeceptis metricis• ad anapaestos pertinentibus^).

Yiri docti Alexandrini et Stoici, quos aetate Alexandrina

rei metricae studuisse constat^), num ipsi de arte metrica

libros composueriut, dubiura est. Alexandrinis praecipue res

metrica nihil erat, nisi pars interpretationis, ita ut, si quid

video, observationes metricas explanationibus suis, quibus verba

poetarum illustrarent, immiscere satis haberent. Aliter fortasse

res se habuit de Stoicis, qui de re metrica philosophari, ut ita

dicam, malebant, quam leges distinctiores constituere. Nequevero Alexandrinae aetatis studiorara metricorum raonumenta

ipsa nobis servata sunt; quid? ne eos quidem libros habemus,

quibus prirais principatus Eomani teraporibus doctrina metri-

coram Alexandrinorum iutegra deraonstrata est; supersunt huius

disciplinae nonnuUa enchiridia recentiorura temporam, quaevetera eaque bona novis rebus eisque deterioribus permiscuerunt.

Quod attinet ad Stoicam doctrinam, libri metrici qui exstant

aut mutilati sunt aut Aiexandrinis praeceptis permixti. E rerum

tam variarura acervo nos hoc capite ea sola colligaraus, quaeAlexandrini ipsi et Stoici de anapaestis docuisse videntur. Quae

quo raodo temporibus labentibus mutata et depravata sint

novisse non parvi est momenti posteaque tractabitur, cummonumenta anapaestica ipsa inspexeriraus ; neque enim antea

novas leges, quae primis Christiani aevi temporibus de ana-

paestis constitutae sunt, plane cognoscere possumus. ,

Ac primura quidem de Alexandrinoram studiis ad ana-

paestos pertinentibus disputemus. Quos de anapaestis lyricis,

*) Metricorum scriptorum praecepta ex his libris collegi : Hephaestio •

ed. Consbruch 1906 (= . . . C) et Grammatici Latini ed. H. Keil, vol. I et

vol. VI (= . . . GL I . . . et . . . GL VI . . .).

•) Leo, Die beiden metrischen Systeme d. Altertums, Herm. XXIV

(1889), 280—301. 'r-'..-;

'1

'

.

!'•'

•

:•'

•'. . ;-'

- -' ..^ .-.*• 'i..'

.'•... \,''-...: . .

'

...rii-.. . .., .."

j... , .:'..; :.--^ a.'.\-j<c':.t*LlA.-ii&i:s^^'Jiitt£dii,

.'«»,7*-

y/N7 •'.'•• ^-5

•

.»r •;?;>" rr^'

;-^^'-.Vv- •• : —, 31 —

quos Euripides in canticis adhibuit, nihil proprii docuisse inde

apparet, quod dactylicam formam anapaestorum iegi|imam ubique

agnoscunt Quod hi loci demonstrant: Heph.-24, 13—15 C:

t6 hk dvaTraiOTiKov Kaid Trdaav x^P«v bexerai (TTTOvbeiov, dvd-

: TraicTTOv, cTTraviuu? be Kai irpoKeXeuiiaTiKOv, irapd be toT? bpana-

TOTTOioTg Kai bdKTuXov. Mar. Victor. GL YI 75, 10—12: redpit

autem id metrum pedes quattuor spatio temporum pares, sylla-

barum numero dispares, spondeum, qui est, anapaesti collectio^

dactylum, proceleumaticum et eundem atmpaestum.Hunc dactylum nisi in priore monoraetri pede collocare

non licere docebant Alexandrini; quod testatur Diom. GL I 504,

32—35: sed dactylum nunquam recipit nisi in dexiris pedibus,

vel qu£mque ex illis aliis^); in sinistris vero quem libet ex tribus,

pro ut res exegerit, extra dactylum, spondeum tribracht/n anor-

paestum^). Hic quidem testis Stoicus est; sed Stoici doctrinam

ab Alexandrinis sumpserunt, quod ex scholio Hephaestioneo

apparet 131, 13—24 C: ZriTeTTai Truig t6 dvaTraio^TiK^v ^beHaTO

t6v dvTiTraXov bdKTuXov KaiToi t6v dvdTraio^Tov \ix\ beEa^tvou toO

baKTuXiKoO, qpaiii^v ouv, ujg t6 |Liev iajx Ka0ap6v Kai |li6vou dve-

x6|ievov CTTrovbeiou icroxpovou Te Kai oôicu^ dpxojnevou, t6 b^

dvaTraiCTiKOV eiffebeHaTO Kai t6v TrpoKeXeuffiaaTiKOV•

Icttiv ouv iv

auTiij Kai 6 bdKTuXo? F| ffTrovbeTog ujv biaXeXuiiievog f| TrpoKe-

Xeuo^jLiaTiKî; o"uvr|pTmevo(;. dXXuus Te, KaTd biTrobiav Paiv6|iievos

îd Tfjv jLiTHiv t6ttov lo"xe f iiiaOeTv, 8ti iv npiOiu baKTuXtu ^Tra-

YOjuevo? dvdTrai(TT05 xîuvoTnTa TTOieT bid t6 dXXeTrdXXriXov Tuiv

^ PpaxeiiiJv, iv jaevTOi dvaTraioriKiu 6 bdKTuXo? KeKpu|ii|Lievriv Tf|v

(TuvTaHiv TTOieTTai if\c, laiEeiug. Verba inde ab dXXu)? Te, quantum

quidem contextus corruptus cognosci sinit, ita interpretanda

sunt: In hexametro heroo si anapaestus dactylis immisceretur,

diversorum metrorum breves syllabae sibi occurrentes aures

obtunderent; in anapaesticis autem versibus, cum KOTd bmobiav

digerantur, dactyli cum auapaestis compositio non sentitur, cum

dactylus quasi lateat dipodia.— Hoc nullo modo fieri potest,

si monometri pedem posteriorem dactjlus obtinet, insequitur

') I. e. praeter dactylum in dextro pede etiam spondeum, tribrachyn,

anapaestum recipit metrum anapaesticum.

*) Verbo 'dexter' Stoicos pedem priorem, verbo 'sinister' posteriorem

significasse fragmentum Berolinense demonstrat, quod Stoicam doctrinam

praebet (Berl. Klass. Fgm., vol. V 2, pagg. 140—142, ubi vide Wilamo-witzium disputantem).

Hi:.^-^ '-.

>'> .'/.^^ ""J'f

-}-. •-:,•'•.. :'•-. S2 -,.;;^;

alterum metrum anapaesticum ;sed necesse est dactylum priorem

locum obtinere. Constat igitur iam Alexandrinos docuisse dacty-licam formam «anapaesti nisi in priore pede metri anapaestici

lion esse admittendam.

Hac lege, quam de dactylo constitutam fuisse yidimus,

apparet anapaestos ab Alexandrinis Kard êrpov digestos fuisse.

Quod litteris testatum habemus schol. Heph. 275,,15 G: t6 bi .

dvaTraKTTiKov Kaid &iiTobtav paiveTat. Qui usus qua de causa;.

receptus sit fusius explicatur Mar. Victor. GL VI 76, 22—27

(cf. schol. Heph. 132, 3—16 C): Scio quaesUum, cur dactylicum

singulU pedibus, anapaesticum per syzygian scandatur, cum inter

se omnifariam congruant. persuasum est nuUum metrum hexametro

posse esse maius] igitur cum anapaesticus versus et septem et octo

pedum reperiatur, placuisse maioribus eum per syzygias caedi,

non alias quam si dactylicus supergrederetur hexametrum, tUigue

per syzygias scanderetur.

Legem de diaeresi ab Alexandrinis non neglectam fuisse

intellegitur e Mar. Victor. GL VI 77, 2—6: anapaesticon melos

binis pedibus amat sensum includerc, ut est apud Accium «inclyte^

parva I pra^dite patria, I nomine celebri I claroque potens I pectore,

Achivis I classibus auctor.»

lam videamus, quid de systematibus quae G. Hermann

vocavit*) anapaesticis docti viri Alexandrini docuerint Quiomnes compositiones metricas, quae per synaphiam contine-

bantur, appellabant periodos. Tales periodi si plus triginta tem-

pora habebant, uTrepêTpa vocabantur, si minus, iiteTpa. Quod ita,

constitutum erat hac de causa. Carmina stichice composita ita

describebantur, ut singuli OTixoi singulos versus obtinerent

Ztixuiv longissima est forma tetrametri anapaestici catalectica,

cui nomen est Aristophaneum. Hic versus e triginta temporibusconstat Carmina polymetra aliaque, quae non stichice compo-sita erant, KaTd Trepiobou? describebantur; nova periodus novumversum incipiebat Sed cum horum carminum periodi saepissime

plus triginta tempora continerent, eodem versu tota periodus

scribi non poterat; superabat enim ffTixou sive metri longissimi

amplitudinem; appellabatur igitur im^pêTpov. E talibus hyper-metris unum erat {»TTep|iieTpov dvairaKmKov parodorum, quod

') Yide Rossbach-Westphal ,Theorie der musischen Kiinste der

Hellenen, UI 1 (1887), pag. 18^!. Quo libro ea, quae de parodorum ana-

paestis dicturi sumus, optime illustrata sunt.

'\'

>'i' .

?

.4

---"i

.

v.

:-'^<.j,li^ .;^lv.^:,t.*i:<a...j.A. ,- .^y^:..:.^ .: ./ '^l^:-:4.^^::i.-'^::.^'-i£r 1,^'J-i:^-.

^Wî^ffj^^TW-'-

...';."..-. -^rr^ 33 - '

-^v. •:>• ..:...-.• - .'

Hephaestio vocat cruo"ni|ia ^ 6ôiiuv Kard TrcpiopKTfiou? dviaou?;

cf. 70, Q C, : Katd nepiopMTiaous bk dvi(Touq daxiv, 67160"^ il 6|iioiiuv

<Tuv€(JTd»Ta ^xî KdTdXnHiv f{ ppaxuKaTaXr|5iav fieTaEu, ou n^vroi

Xaoiq neyiBeai TauTnv iml€vf\iiyn]v dei• oTa ^dXiffTa <piXei Tiveaeai

^v Tot? irapoboiq tu>v xopu^v. Hypermetra autem, ut metra, e

raembris quibusdam composita esse scriptores metrici docebant,

quae KU>Xa vocabant Haec cola plus sedecim tempora nunquamhabebant; metrum enim ex duobus colis subsistere nec provehi

longius Mar. Victor. docet GL YI 83, 4; longissimum aatem

metrum tetrametri anapaestici forma catalectica est, quae triginta

tempora continet. Singula metra anapaestica ex octonis tem-

poribus constant; bina igitur metra kujXov appellabantur in hyper-metris anapaesticis. Minus tria cola hypermetrum continere non

poterat; biKiuXov enim metrum est Aristophaneum. Hypermetraautem parodorum anapaestica Trepioboi vocabantiir TpiKouXoi, TeTpd-

KUiXoi, nevTdKtuXoi^). Apparet igitur hypermetra anapaestica

iam Alexandrinis nihil aliud visa esse, nisi Aristophaneum ad

quamlibet longitudinera productum ; itaque quod de synaphia in

hypermetris observanda nihil dixerunt neminera offendit; nequeenim metron neque hypermetron, quippe quae periodi essent,

synaphia neglecta fieri poterant. Tamen de synaphia pauca

legimus apud Terentianum Maurum, ubi de ionico metro dis-

putat (GLVI 370, vv. 1512/7): metron autem non versibus istud

numero aut pedum coartarit, sed continuo carmine quia pedes ge-

melW^) urgent brevibus tot numero iugando longas, idcirco vocari

vdtterunt auvdqpeiav. anapaestica fiunt itidem per (Tuvdq)eiav. Ad

;. ') Intei^dum etiam singula metra anapaestica KittXa formabant, cumnumerus monometrorum impar paroemiaco antecedebat. Nos systemata

anapaestica ita typis describere solemus, ut singula cola singulos versus

obtineant. Alexandrini editores KaB' Oir^piieTpa, ut ita dicam, parodorumanapaestos disponebant; ea cola, quibus periodus longitudinem versus

superabat, proximo versu scribebantur; 'Aircieeai?' tum fiebat, cum catalexis

finem periodi indicabat (cf. Rossbach-Westphal, pag. 185). Papyri ilhus

Berolinensis, quam saepius commemoravimus (cap. I, annot. 1 et 41/2),

scribam ne catalexis quidem commovit, ut 'dii66e(nv' faceret; qui periodi

finem duobus punctis (:) signifi^care satis habuit (col. I 9). Sed etiam postmetra acatalectic;a, dummodo sententiae finis adesset, hanc interpimctionemadhibuit (col. I 6). Cum hac re consentit, qnod Mar. 'Victor. exemplumAccianum, quod supra (pag. 32) attuli, periodum vocat, quamquam caret

paroemiaeo.

') Putat enim ionicum ex dibrachy et spondeo compositum esse;

cf. Rossbach-Westphal, pag. 183, annot. 1.

..-' 'î^.-A .&i£'/i:&ilikii;"i ,'', .C-..L,/;.-'.

'

-.//'^ -^Vltv-V

;-,^•' _ '34' — .^-v;-..

synaphiae legem etiam vox illa pertinere videtur orddnna, quaMar. Victor. 76, 28 et 77, 10 Accii periodum illam vocat,' quamdescripsi pag. 32

^).His rebus satis apparet systematum quae nos

dicimus anapaesticorum naturam Alexandrinis non ignotam fuisse.

Accedamus ad formas catalecticas, quas esse sex Hephaestiodocet 24, 15—19 C: eid be auxoO dTroeâei? tB Katd auZuTiav

biaipoujievou•

uTrepKaTdXriKToq ei? biffuXXaPov, urrepKaTdXnKTO^ ei?

0"uXXaPnv, dKaTdXriKTos, KaTaXriKTiKr) ei<; biOuXXaPov, KaraXriKTiKi^J

ei? auXXaPriv, PpaxuKardXriKTog. Tamen mihi dubium uon est,"

quin Alexandrini viri docti, si ipsi has formas omnes enumera-

verunt, eam solam fusius tractaverint, quam KaTaXriKTiKriv ei^.

(TuXXapriv Hephaestio appellavit, quippe quam solam a poetis

lyricis tragicisque passim adhibitam invenerint. Quae opinio

confirmatur ea re, quod Hephaestio et Marius Victorinus, quisoli doctrinara Alexandrinam integriorem servaverunt, nulla alia

exerapla afferunt, nisi paroeraiaci et Aristophanei et trimetri

catalectici, quem Hephaestio a Siraia Rhodio stichice usurpatura

(26, 14—16 C)*), Marius Victorinus ab Alcraane prirao adhibitum

esse dicit (GLVI 77, 14—31). Quod attinet ad reliquas formas

quinque, non facile diiudicari potest, utrum Alexandrini formas

quasdam lyricas, quae anapaestorum similitudinem praebebant,

pro anapaesticis versibus catalecticis habuerint, an eas tantum

formas, quae catalecticae forraari possent, enumeraverint. Nonfacile docti viri Alexandrini errorem coramittebaut in formis

') Vide quo modoWestphal axdax}xa vocem interpretatus sit pag. 183,annot. 3.

*) Exemplo Graeco, quod codices exhibent, si anapaestice digerere

studemus, desunt aut duae syllabae breves aut una longa:. . larta dcfvd, du' edEeivujv \iiaa toIxiuv |'

v.yw_ww

Sunt qui contextum mutaverint, ut restituerent trimetrum anapaesticumcatalecticum

; pro euEcivuiv legitur ûEctviuv, Bergk pro dir' coniecit a' dx'.

Neque vero, si verbum aliquod, velut Kardxo^^tÔ) i^ versu proximo exstitisse

supponimus, sensus quicquam desiderat, neque ulla coniectura opus est,

si dactylice versum digerimus : j.^-^^\j^j. iov^^_. Habemus pentame-trum dactylicum catalecticum, ex quo Simiam Rhodium carmina confe-

cisse Hephaestio testatur 21,10—12, exemplo nisus hoc: X"^P^) ^vaE,

frape ZaQiaq ^dxap f^âq. Mihi quidem versus quem legimus 26, 16 ex

carmine dactylico depromptus videtur esse, neque vero ab Hephaestione

ipso, ut qui de anapaesticis versibus ageret, sed a scriba aliquo, qui, cum

exemplum formae anapaesticae desideraret, falso, sive quod rem de qua

agitur neglegens nomini tantummodo Simiae rationem habebat, sive quia

dactylos pro anapaestis habebat, alienum versum adscripsit.

.'m.

/.

t

.i^-;..iiU^yifcr».¥iia*'iiKfe^-jii',;^-

metricis diiudicandis; quod apparet ex Heph. 35, 10— 11 C, ubi

Telesilleum non versus anapaestici formam catalecticam iudi-

caverunt, sed ionicum a maiore esse recte iutellexerunt. Ubi

vero erraverint opinari possumus, si fragmentum Bobiense quod. vocatur respicimus (GL VI 624, 27^—625,6): dimetrum brachy-

catalectum: »super ardua fertur equis«. ab hoc metri genere distat

versus, qui jprosodiacus nominatur et est varius^ quod in principio

non anapaestum, sed iambum pedem aut spondium accipiat et

duohus sequentibtts anafoestis terminetur, ut est iambo: »quis inter

aves melims« et spondio: »cantu*«. Ex mea sententia Alexan-

drini eas formas lyricas, qoae aliquam anapaestorum similitu-

dinem praebebant et ab anapaesto incipiebant, inter anapaesticos

versus catalecticos enumerabant. Habebant igitur pro dimetro

hypercatalecto in syllabam versum velut EJur. lon. 480 : ^repoig

km xeKvoiq, sed pro forma ionica Eur. Andr. 280: (TTa9|Liou? eTri

Pouxa; pro dimetro in bisyllabum hypercatalecto Eur. lon. 468:

iKexeuaaTe 5', (L Kopai, sed pro forma ionica Telesilleum; prodimetro brachycatalecto Eur. Iph. Taur. 1265: id t' ItreiB' 8<t'

^jieXXe Tuxeiv, pro prosodiaco velut auTd be cru KaXXiorta (48, 7 C);

pro dimetro catalectico in bisyllabum Eur. Phoen. 163: ttoctiv

dEavuaai|Lii bi' aiSepog. Quas formas neque dactylum umquampraebere neque diaereseos lege digeri sine dubio Alexandrinos

non fugiebat; sed cum formae rarissime gdhiberentur, has dis-

crepantias non magni momenti putavisse videntur, ut qui et

paroemiacum pro forma catalectica dimetri anapaestici haberent,

quamquam diaeresi saepissime carebat

Quae cum ita sint, Alexandrinos dimetrum illura anapaesti-

cum, quem in canticis Euripideis observavimus, quamquam et diae-

resi carebat neque ferebat dactylum, non a parodorum dimetro

differre putavisse credag. Tamen eos non nihil de hac forma dixisse

duo loci mihi persuadent, Mar. Yictor. GL VI 76, 28—77, 13 et

Dionys. Halic. de corap. verb. 70, 17— 71, 17 (ed. Us.-Raderm.),

quorum iile haec docet : Hoc loco dicam., cur, cum sint duae periodi

seu stasima^ ut quidam vocant, pari inter se coniugatione copulata,

alterum vocetur anapaesticon, alterum dactylicon, cum aeque in

tUraque cadant mixti dactylus et anapasstus. causa talis, quod ana-

paesticon melos binispedibus amat sensum includere, ut apud Accium :

inclyte, parva praedite patria

nomine celebri claroque potens

pectore, Achivis* classibus auctor.

3*

. -H i*" - ."'*

.-. ': ,

- /^ _ 36 —.;:^n-;4 . : '.

'''. jy-: V:'.;r^-'.j--.'-v- _,:-...300« periodos circa sex versatur dipodias. contra Pacuvius novare

propositum vofens noluit intra binos pedes, ut superius, finire

sensum, sed secundum Euripidem dadylicum metrum, quod appelr

latur, induxit, ut nominis mutatio diversitatem daret, huius modi

stasimo seu periodo usus:

agite, ite, <e>oo/wte, rapite coma,"''

;. •-v4^*;'

,tractate per aspera saxa et humum,"

-.' ••^^M-

•

(^diyscindite vestes ocius <nMwc> >®).'

. r '* ..K-

Earipides aliquid novum invenisse a Mario perhibetur, cum non

iam sensum singulis metris terminarit; id quidem optime cumeo consentit, quod de anapaesticis dimetris lyricis observavimus

;

non congrait, quod haec forma dactylos anapaestis immixtos

adraittere dicitur. Non apparet praeterea, qua de causa sjstema

dactylicum vocatum sit; neque enim quisquam rationem a Victorino

allatam veram putabit. Lucem mihi afferre videtur Dionysius,

I qui haec dicit : 6 bk irpoXa^pdvujv Tdq bvo ppaxeiag dvdTtaiOTog

}xkv KaXeTtai, (ye|nv6Tr|Ta 6' ^x^* 'iroXXriv'

Kai ?v6a bei |Li^Te66q ti

iTepiTi6lvai Toi? irpdYiiaaiv f| 110605, ^TnTri6ei65 ôti 7rapaXa|Lipd-

veo^âi• TOUTOu t6 crxTiiLia toi6v6€* »Papu ôi KeâXdq dTriKpavov

2X€iv«. 6 bi arcb Ti\q inaKpds dpx^jievo?, XrjTUJV bk el? to^ Ppaxelaq

bdKTuXo? infcv KaXeiTai ... (10) ol fi^vTOi û6îK0i toutou toO

TToboq T^v iLiaKpdv PpoxuTepav eivai (paai tti? TeXeia? ,oOk

IxovTe? 5' eiTTciv offuj, KaXoOmv aurriv dXotov. ^Tep^q ianv dvTi-

orpoqpov ?x"Jv toutui û6^6v, b<; drcb tujv ppaxeiOuv dpHdinevog

liri Tfjv dXoTov TeXeuT^• toOtov xiwpidavTe? diro tujv dvaTTaiOTUJV

kukXikov KaXoOoi TrapdbeiTâ auToO cplpovTe? TOidvbe^ »KdxuTai

TT6Xiq imiiTTuXoq KaTd Tdv«. Tenemus dimetrum illum diaeresi

carentem. Quem ea re a parodorum dimetro differre Dionysius

docet, quod longa syllaba brevior sit, quam duae breves;idem

de metro dactylico rhythmici docuisse dicuntur"). Quid veri-

similius est, quam hac de causa periodum illam dimetrorum

diaeresi carentium dactylicaih esse appellatam ? Sed haec doctrina

") <e>volvite coni. — V. 3. corr. H. Keil.

*') Haec dXoTia num non modo ad epici hexametri dactylos per-

tineat, sed etiam ad eas formas dactylicas, quae in canticis adhibebantur,diflicillimum est ad diiudicandum. Rossbach-Westphal, Theorie der musi-

schen Ktinste der Hellenen, 111 1 (1887), pagg. 13—26 syllabas dX6T0uqad dactylos qui canebantur pertinere negat. Quam sententiam equidem,

lyrici dimetri anapaestici exemplo nixus, non iam veram putare possum,cum hic dimeter in partibus tragoedi§rum, quae pronuntiabantur, non

occurrat.

-- '.

,

•

'

'

•'.vpv,

',

•

_

• ,..• .^' ~ -^ '^J,-

.** .

*

* ''".

V ,:"'^V-:V ':...:/_ 37 ~ •.

apud rhythmicos scriptores orta est, non apud metricos Alexan-

drinos. Restat igitur hoc loco Dionysii observatio quaedam

singularis rhythmorum, quae arte musica vigente instituebatur,

,ubi primum cantica illa non iam cantata sunt, nihil valebat.

Docti viri Alexandrini omni observatione rhythmorum reiecta

' arti metricae operam dederunt; qua re factum est, ut, qua ratione

systema illud dactylicum appellatum esset, non iam intellegerent

Qui cum nihil iam viderent, nisi diaeresin deesse, ea de causa

, appellationem ortam esse putabant. Restat, ut quaeramus, quare factum sit, ut Victorinus dactylicam anapaesti formam non

modo in anapaestico, sed etiam in dactylico quod vocaJ;ur systemate

adhiberi dicat, cum Buripides praeter spondeos et ipsos ana-

paestos alias formas non admiserit Mea quidem sententia ita"res se habet: Docti viri Alexandrini nihil curabant, utrum

dactylus adesset necne, quod iam de formis illis vidimus, quascataiecticas vocabant (pag. 35). Poetae autem Latini, qui for-

marum varietatem a Graecis susceperunt, sed multo liberius

singula metra variabant, quam Graeci ipsi, quod de Plauto onmes

sciunt, dactylos ubique ferebant, et in anapaestis parodorumet in partibus lyricis. Quo factum est, ut metricus scriptor

Latinus, Latino exemplo nixus, in utroque systemate anapaestos

et dactylos raixtos esse doceret' lam ad Stoicos transeamus. Quos non novas leges rei

metricae constituisse inde apparet, quod in omnibus rebus, quasde anapaestis docuerunt, Alexandrinos secuti sunt Idem enim

de dactylo, idem de digessione Kaid lieipov praecripserunt ;

quod ex eis, quae supra disseruimus, intellegitur. Sed ea re

ab Alexandrinis differebant, quod versuum originem philosophica

quadam ratione inteliegere studebant. Itaque omnes versus ana-

paesticos, quos Alexandrini catalecticos vocabant, ex heroo versu

derivabant Vide Mar. Victor. GL VI 123, 5—13, ubi de paroe-

miaco agitur: E tribus autem anapaestis coniunctis ultima his

st/llaba catalectica^^) accedente . . . formahitur epodos ex ana-

paestico non absone metro heroo respondens, nec immerito: namretracta heroo penthemimere tome pars eius residua hanc epodum

dabit, vdut *vos o Calliope% dehinc *precor adspirate canenti. id

") Hic terminus Alexandrinus a Stoicis scriptoribus metricis saepius

usurpatur, quamquam ab ipsorum disciplina abhorret;

cf. Leo, Ein metri-

sches Fragm. aus Oiyrhynchos, Nachr. d. Gott. Ges. d. Wiss., phil.-hist.

Kl. 1899, pag. 504.

•: .:- ; - ^..: -:.-,-;^>i^':-rv [:>..:.. .

• .. .. . : • .^>.. .-.'-• ¥--;?\s. • "î 'V

erit [in] anapaestico par ac simile, »mea tibia dicere mr»us«. Quodsi coniunga^, facit »vos o CaUiope mea tibia dicere versus«. —Ps.-Censor. GL YI 617, 2 sqq. : aristophanim fit ex heroico : »arma

virumque cano Troiae qui primus ab ms«, »nunc arma virumquecano Troiae nunc qui nunc primus ab oris«. Cf. de eodem versu

Mar. Victor. GL VI 125, 6—9. De Archebuleo, quam formam

logaoedicam Alexandrini appellabant (Heph. 28, 9 sqq, C), Caesius

Bassus agit GL VI 256, 11—15: origo eius herous hexametrus

est; exemplum »tibi nascitur omne pecus^ tibi crescit herba«., quem

facies heroum hexametrum adiectis duabus syllabis sic: »nam tibi

nascitur omne pecus, tibi crescit et herba«. Ea igitur re Stoici

metrici ab Alexandrinis differebant, quod formas catalecticas

alia ratione inteipretabantur. Neque enim e versibus integris

ortas eas putabant, sed esse ex hexametro aut adiectione aut

detractione derivatas. Tamen hos versus e singulis pedibusconstare non negabant, quod cognoscimus ex Diomede GL I 512,

36 sqq., qui duos paroemiacos affert: »agite o pelagi cursores,

cupidam in patriam portate«, de quibus haec dicit: simt hic bini

anapaesti aut qui recipi solent^\ in imo autem aut hacchius est,

qui constat ex duabus longis et brevi., aut molossus^ qui constat

ex tribus longis. Summi momenti ea sunt, quae sequuntur:alienum autem pedem metra nisi recipianf, modtis non facile

finitur et magis ri/thmus est quam metron. et Varro dicit inter

rythmum., qui Latine numerus vocatur^ et metrum hoc interesse

quod inter materiam et regulam. Id igitur Stoicis necesse vide-

batur, anapaestica metra, ut cetera omnia, alieno pede concludi,

qui non anapaestus esset. Talium pedum Diomedes ipse duos

commemorat, bacchium et molossum; tertium Victorinus affert

GL VI 75, 16—18: nonnulli in ultima huius^*') sede ionicum

minorem recipiunt ea ratione, qua in fine metrum omne varie

claudatur^'^). Hoc igitur modo Stoici paroemiacum digerebant:

I

-[bacch.

\

:jo ^w|c^ po ^/ = an -f an -|-Imol.

'

[ ion. min.

Qua re apparet paroemiacum quoque a Stoicis pro versu ex

variis metris composito habitum esse. Et haec erat lex gra-

") I. e. praeter anapaestos etiam spondei, in dextris pedibus etiam

dactyli recipiuntur; cf. annot. 3 (Diom. GL I 504, 32—35). !

") Scil. metri anapaestici. l

") Victorini auctor Graecus, ut omnes Stoici posteriores, etiam

tetrasyllabicos pedes agnovit.

'*M*VV...;s^..: .if<-';.ip».*- •^^' . -•. ?;—...-' V..v.-^.'^v.'. "-.v...^' l.ji: .î.- : ^- -.-. a^ ... jL<':-ji'...^M:*i-Le.^'.^'^«i»''j'.Â-^V'.-k>i."iiiiJiis

•

: V— 39 —

vissima Stoicorum, omnes modos alieno metro finiendos esse;

cf. etiam Caes. Bass. GL VI 264, 19—22 (de paeonico metro) :

alauditur autem cretico^ qui et ipse [constat] eiusdem generis et

temporum totidem quod Ule, unaparcior syllaba est, ne, siftuat eodem

numero^ rhythmos, non metrum fiat. huiusexemplum : êgregiapercoluit

ingenia musice«. Qua lege non ab Alexandrinis differebant, qui car-

mina lyrica catalectice concludeuda esse ex usu Graeco cognoverant.

j Haec sunt, qiiae Alexandrinis temporibus metrici scriptores

Alexandrini et Stoici de anapaestis docuisse videntur. Quae, ut

vidimus, praecipue ad parodorum usum spectant, neglegunt ana-

paestos, quos lyricos appellavimus. Leges, quas Alexandrini con-

stituerant, cum eis consentiunt, quae viri docti nostrorum

temporara ex anapaestorUm observatione dudum cognoverunt.

Dactylum nisi in dextro pede, ut Stoicorum verbis utar, non

ferri scriptores metrici optimo iure docebant, cum sinistro apud

Aeschylum, Sophoclem, Euripidem perraro occurrat^^). Euripides,

qui dactylura saepius posteriore raonometri loco adhibet, semperanimorum perturbationera significandi gratia id facit, non modo

- in canticis, sed etiam in systematib*is velut Hecubae et Medeae.

Fragraentum autem Berolinense, quod est monumentura aetatis

Alexandrinae, legera illara a scriptoribus raetricis constitutara

diligentissirae sequitur.

Caput III.

De formis anapaesticis, quas poetae Graeci

iraperii Romani aetate adhibuerunt.

Primis Christiani aevi saeculis anapaestoram usus plane

commutatus est. Quod poetae Stoicam rei metricae doctrinara

sequentes effecerunt, qui,> ut seraper novas forraas raetricas com-

ponere studebant, ita anapaestos nova quadam ratione usurpareconati sunt. Itaque quid Stoici scriptores metrici recentioribus

temporibus de anapaestis docuerint priraura nobis esse cogno-scendura dixerit quis, tum de carminibus anapaesticis agendum,cum capitibus antecedentibus poetarum studia priora tracta-

verimus, quippe a quibus docti viri aetatis Alexandrinae di-

sciplinam metricara duxerint. Quod nullo modo fieri potest; ea

enira, quae Stoici recentiores de anapaestis docuerunt, perraroad eum usum spectant, qui imperii Romani aetate vulgaris erat,

/ . ^») Cf. cap. I, annot. 17.

;-NT 40

ita ut, priasquam poetanim stadia cognovimas, scriptorum metri-

corum verba intellegere non possimas. Quae cam ita sint, primum

cognoscamus, quas formas anapaesticas imperii Romani aetate

poetae Graeci adhibaerint. Sed cam, ut fit etiam in doctrina

metrica tractanda, res nobis non aperta fiat, nisi Bomanoramstudiis ascitis, Oraecorum carminum tractationi etiam de eis,

quae Romani procreaverunt, disputationem addemus. 4» -^'

Ea monumenta, quae anapaesticas formas a Graecis poetis

adhibitas exbibent, in duas partes discedunt. Quarum altera

tales formas praebet, quales in partibus Ijricis tragoediarum

praecipue Euripidearum cap. I observavimus. In ceteris monu-

mentis eas compositiones deprehendimus, quas e veteribus

exemplis pdetae non sumpserunt, sed ipsi novas construxernnt

Ac primum quidem eas formas tractemus, quas Buripidi

poetae recentiores debent. Quas aut stichice adhibebant, aut

Kaid auvdq)eiav, ut Terentiani voce utar (cf. pag. 33). Stichice

eae formae usurpabantur, quas anapaesto-iambicas vocavi cap. I

(wv^_w^_wv^_v^_, ww_wv^_v^wv./_), et paroemiacus ;Katd (Tuvdcpeiav

acatalectae formae anapaestcvum lyricorum componebantur, dico

monometros (c^ô^_) et dimetros Euripideos {:yojJZj_—<j_^_).V lam de eis monumentis agamus, quae stichicum usum

anapaestorum praebent. Dimetrum anapaesto-iambicum formae

ww_v^v^_v^w_^_, quem docti viri Alexandrini anapaesticum di-

metrum in bisyllabum catalecticum appellabant (cf. pag. 35), unacum paroemiaco stichice adhibitum reperimas in Luciani Tra-

godopodagra 87—111, quorum describam hos^):

xdv fikv KuTTpiav Acppobliav

otaTOviuv TTpoTreaoOffav dii ai6epog'

dveGpe^/aTo Kbaîov dpôtdv90 dXioi? hi KuâcTi Nnpeu?. \

Tdv 6' 'QKeavoO trapd TraTai?

Zr\vbq TrapdKomv 'OXuiinTiou 1 _XeuKiijXevov eupeffi koXttok;

'

"Hpav ^TiSnvaTO Tn6u?.

95 KopuqpaTcTi bk KpaTog ^v dqêiTou

^Xdxeuoe Kopaq dTpo|nov qpudv'

.

Kpoviba?, liey' dpioro? '0Xu)i7Tiuiv,

•) Luciani quae feruntur Podagra et Ocypus praefatus et commen-tatus est J. Zimmermann 1909. De versibus nostris disputat pagg. 27—28.

».'!"

^

-'t

Tdv ^TpexuboiMov AOdvav.' '

- k,

'V -'' "

• '..!'»".'- • -. . . ,' . •'-;'.•, '.^. .

~ 41

Qaae formae Kaxd axixov usurpatae in fine versuum sjllabam

ancipitem hiatumque admittunt Eisdem formis Mesomedes hjm-nos in Solem et in Nemesin composuit'), unde in deorum hymnis

y, illis temporibus hoc metrum usurpatissimum fuisse apparet Neque? enira Luciani canticum aliud est, atque hymnus 7TapaTpaTiubi(rri

in Podagrae laudem compositus. Hunc usum toO TrapaTpatuibeiv

iam apud Aristophanem occurrere nemo nescit; qui comicus'

gravibus illis anapaestis threneticis utitur, cum sacrorum caeri-

moniam imitatur (Av. 1058 sqq., cf. et Ran. 372 sqq.).

Sed versus anapaesto-iambici, quos apud Lucianum et

Mesomedem cum peroemiacis coniunctos deprehendimus, eisdem

temporibus etiam soli, paroemiacorum comitatu liberati inveni-

untur. E carmine in hunc modum composito fragmentum mihi

quidem videntur esse versus illi, qui sequuntur quindecim priores

hymni in Nemesin Mesomedis:

Nd|Li€ffiv Geov fi&o|nev d<p0iTav

viKTiv TavuaiTTTepov 6|LiPpi)iiav,

vninepTea Kai irdpebpov AiKav,

& Tdv iLieTaXavopiav PpoTiijv

V€|Lie(Tuj(Ta q)epe!? KaTd TapTdpou^).

In prioribus enim versibus non plures quam terni dimetri inter-

cedebant binis paroemiacis, in his quinque dimetri paroemiacisdeficientibus decun'unt Itaque hos versus ex alio quodam car-

mine descriptos esse puto, quod solis dimetris incedebat Quamopinionem duplici argumento fulcire licet. Ipsa sententia enim

versuum exordio quam maxime apta videtur esse; contra is

qui antecedit v. 15, idem est atque v. 1; atqui in Philostrati

hymno (infra pag. 46) et primus et ultimus versus Thetidis in-

vocatione eadem obtinentur; eadem ergo ratione Mesomedes

suum carmen circumscripsisse videtur, ita ut versui 16, quemprimum versum alferius carminis diximus, antecedat ultimus

prioris, qui est v. 15. Accedit, quod canticum solis dimetris

incedens nobis ipsius Mesomedis nomine traditum est in Anthol.

Pal. XIV 63. Est aenigma illud de Sphingis figura*):

*) Musici scriptores Graeci rec. C. Janus (1895), pagg. -462—-473.

') Godd. v6|ui6aeu)cfaq)oip€i? koi Taprapou; corr. Bellermann. Ad

q>aip€i(;= <p^pei? cf. P. Fay. fgm. II, col. III, v. 6 dcpeiTlâivoi et v. 12 bal

iralTpav. , ,, ., ^; , _

*) Qui praecedunt in codicibus duo versus B. Keil segregavit ut

frustula alius cuiusdam griphi; sententia enim eadem, versus diversi:

.'3î-Ji-':^'tJ^:..

— 42 —

<;-it>:-'i'î ;. V '- Trrepoeffcra |li^v ^v td iTpoauj Twvd, y«i5nf^;-'yiij./:-'"

• ;:'>' Td bt |Li€ffffa Pp€|iouffa Xeaiva Orip, iA;îfe'^«:v!;h?4j.^,;

- .'^ rd 6' 6mff6€v 4\iffff6|bi€vos bpdKUJv. /.^-^ •

: ? 4 r-r'

^, ouG' 6XK65 dTTeipexev, ou tuvd, ^^

-;

•j.i- ;

- 5 out' dpviq 6X0V beina?, out€ 6r|p, u; ^ ,;. ;j,:.

Koupa^) Tap 4(paiV€T' dveu 7robu»v, ^.,

K€(paXdv b' ouK Iffxe Ppeiuouffa Grjp. ,

'

^r- 1

. r. q)uffiv eixev dTaKTa KeKpajiievav, .^

, oTeXeffTa TeXeia fie|iiT|i€vav.'

^.. i

Dimetri anapaesto-iambici paroemiacis carentes etiam in frag-

mento iilo occurrunt, quod nuper publicatum est inter papyros

Fayum in urbe inventos^)::.

,.- ^

.

XoHi^v 5' dTpdTTOU Tpipo[v ^pTTUffaq,

TOTTOv T^Xee Tov ov[t]i[(; dqpiKeTO,* • • • •

5 TToXXoi bk Kuve? iTepi tou^ veKpouq

eoivns X^tpiv T^ffav dq)iT)nevoi.

t•

10 K[a]i bx] xGova 6uffTpd7T[eX]ov qpedffa^

d[ff]xnM0va5 f^Xee TTdp nova^,

Iveev b^ TreTpa[v] Kae[i]ffaq otc

KdXa)nov fiiy ^br](Se veKpd Tpixi, •

beXeap 5e Xapdjv Kaiipuj|Liiff[a](; 1

15 dtKiffTpov dvHKe paGeT Pue[iD ').

lam de dimetris anapaesto-iambicis quod adhuc mentione

^piTOuaa, ireTUJia^va, êÔuaa KoOpa, ^w|_'->'_w|_w_wv66ov ixvo? dpaim^va, bpo|Lia(a Xâiva. wwwv^|_^>.w_|ww_v^_o vel w w|_~Prior versus ionici; non secus alter: primum membrum ut fit in his

compositionibus decurtatum; choriambum sequitur dimeter aut anaclasi

immutatus (si bpoiaaia legis) aut in priore pede in antispastum deformatus

(si bpo|LiaTa legis). lam igitur tacere licet de correctionibus, quibus editores

priores versus ad insequentium normam redigere studebant.

*) Kdpn cod. cum Bergkio in Koupa mutavi totius carminis usu cogente.

*) De hoc carmine disseruit Wilamowitzius in Gott. gel. Anz. 1901,

pag. 3i sq. Tales versus et in papyro Heidelbergensi inedito exstare

dicuntur; cf. Crusius, Sitzgsber. d. bayr. Akad. d. Wiss. 1904, pag. 358;H. Weil, Journal des Savants 1901, pag. 26.

') Num huic cantico paroemiaci omnino defuerint, equidem diiudicare

non audeo. V. 39 fiXXip tivI irpoaircXdaaaa paroemiacum esse negari non

potest. Hac re Swoboda Wiener Studd. 1905, pag. 301 opinionem con-

firmavit, fragmento nostro alteram partem hymni Naassenorum servatam

esse. Sed cf. quae nos de Naassenorum hymni arte metrica dizimus

infra pag. 4:7 sq. et pag. 51 sq. PrT^

'..'' ^.->.^j.'«aJj/iî(fci.*siifi*ii;^.

r -

•••';::••-; .-

- 43 -^ : .

.

dignum videtur complectar. Non novae sunt formae; dimetrum

iam in tragoedia Graeca paucis locis inveniraus; paroemiacusab hoc versuum genere nunquam alienus erat. Hae igitur for-

mae secundo saeculo p. Chr. n. Katd arixov adhibebantur ^).

Non igitur 'cholanapaesti' hae formae appellandae sunt, quonoraine utitur Kaibelius, Wilamowitzii exemplum sequens, in

Mus. Khen. 34 (1879), pag. 211; neque enim 'ad ipsum podagri-

- corum usum' inventae sunt, sed ex usu tragico sumptae praeci-•

puieque in deorum hymnis adhibitae. Sed Wilamowitzium ab

errore suo iam recessisse ea demonstrant, quae scripsit Berl.

Klass. Fgm. V 2, pag. 136, annot. 2. Swoboda*') et Zimmermann

(cf. supra annot. 1), cum nomine *Hinkanapaeste' utuutur, pri-

orem Wilamowitzii se doctrinam sequi testantur.

Anapaesto-iambicus dimeter Euripideus dactjlicam forraam

anapaesti non recipiebat. Cui legi se obstringentes cum usum

tragicum servarent poetae recentiores, alia re veterem severi-

tatem paulo relaxaverunt. Cum enim dimeter anapaesto-iarabicus

componeretur cum paroemiacis, anapaestorura constructio ea re

liberior facta est, quod duas syllabas breves in versus initio in

unara longara contrahere licebat, quod in tragoediae anapaestis

non occurrit, paroeraiaco semper concessum erat. Rarissime

ceteri pedes anapaestici spondeum adraittunt; quem in altero

pede invenimus in aenigmatis illius v. 9 Ke(pa\dv 5' ouk laxe

Ppe|Liouffa 0rip, in tertio pede P. Faj. v. 14 beXeap be XaPibv Kai

\\fyM]x\aa.c, et v. 22 TTeXeKiZouevu^v (TTaupou|Lievujv. Fiebat igitur

huius formae usus temporibus progredientibus liberior, cum

spondei in oranibus pedibus pro anapaestis adraitterentur; neque

vero uraquara priraus diraetri pes desiit esse spondei locus

praecipuus.

Praeter paroeraiacum et diraetrum anapaesto-iambicura re-

centioribus teraporibus etiara diraeter anapaesto-paeonicus stichice

adhibebatur. Quem serael apud Euripidera, bis in cantilena illa

^) Idem iam Callimachum de dimetro anapaesto-iambico formae

ww_wv^_w_w_ fecisse supra vidimus (cap. I, annot. 42). Facile credas

poetas recentiores eo consilio alteram formam anapaesto-iambicam adhi-

buisse, ut Callimachi exemplum sequerentur. Quod ita esse ea re verisi-

milius fit, quod ahi quoque poetarum Callimacheorum imitatores Hadriani

aetate exstiterunt;infra (pag. 44) afTeram Besantinum quendam, qui car-

» mine suo quod 'Ara' inscribitur sine dubio Simiacorum carminum poly-- metriam imitabatur.

») Wien. Studd. 1905, pag. 301.

r-'V-: N^vr-r

'•'•**^'^t 44 —

Alexandrina invenimus (cf. cap. I, pag. 28). Kaxd orixov usur-

patum eum habemus in carraine Niioplotarum quod vocatur

(P. Oxy. III, s.n. 425)1«):

vaOiai PuGoKuâTobpoôi •' ' f' i^;

j

v.u:;'

dXtiuv Tpixiuvc? ubdxwv,•

'•::j

:^

' Kai NeiXoiTai TXuKubp6|Lioi,'

i'^*.

, Td feXaivTa nXdovTeq ubaTa — "

.; >a

5 Tf)v auTKpicTiv einaTe, 91X01, 1^

:

ireXdTOuq Kai NeiXou Tovijiou. 1="

.

Diraetros Kord aTixov adhibitos esse hiatu v. 1 et syllaba anci-

piti V. 4 adraissis apparet. V. 6, qui totam comprehensionem

terminat, pro paeone positus est choriambus. Anapaestorum con-

structio ea re liberior est quam apud Euripidem, quod pro

anapaestis etiam spondei admittuntur. Hanc licentiam iam aetate

Alexandrina viguisse supra vidimus (cf. pag. 28).

lam transeamus ad acatalectarum formarum tractationem.

Euripides, ut inteileximus cap. I, in partibus lyricis fabularum

suarum adhibuit monometros anapaesticos, qui alienis membris

metricis inserebantur neque, ut in parodis, paroemiaco conclude-

bantur, et dimetros quos vocavimus anapaesticos, qui iis rebus

a parodorum anapaestis differebant, quod neque inter bina metra

diaeresis aderat neque anapaestorum forma dactylica adhibebatur.

Secundo saeculo Christiano et tertio ex his formis Euripideis

carmina componebantur; formas anapaesticas semper synaphiaconnectebat.

Monometri saepe inter alienos versus usurpati videntur esse,

qua re compositio raetrorum simillima fiebat Euripideae. Ita res se

habet in *Ara* quae vocatur Besantini, quod carraen Hadriani tera-

poribus ortum esse constati*). Incipit autera a tribus anacreonteis,

sequuntur tetraraetri trochaici tres, tres phalaecei, diraetri iara-

bici undecira: hos versus excipiunt anapaestica raetra sex:

'Y|itiTTidbuJv TToXu XapOTepnv .

,

(TTTOvbr|v dbriv*

161 bf] Oapffecuv <'

'

iq i^f\v ZeOHiv, Ka0ap6? Tdp ij^ . . •,

") De his versibus breviter disseniit Croenert (Mus. Rhen. 64

(1909), pag. 444 sq.), qui demonstrat hos versus non a nautis decantatos

esse, sed in convivio recilatos, quibus conviva amicos suos iussisset rnv

a(rpcp»(Jiv €{it€iv ir^XdToui; koI NeiXou tovimou. Metrum autem non, ut

Croenert censet, a versificatore aliquo inventum est, sed ex usu Euripideo

decerptum.

") Ed. Wilamowitz, Bucolici Graeci, pag. 164., \^-\

.. ^

'U'

i «?;::.••>. .j)l:.*' j.:^^ > '

.' îiii)£i2.:^':'ii^6rfiifekijSeifc«îtaiaA,i£fe^

; <-;'.' ', ''•^ ': ^\ •'V'-"'.: '

'

'i" -: >•' '*'.,-'- ' ^*7 .'^

',

' •'•

'

. k

'J J

'iv.;

'fey^&^ ;;'•': ','• ^<-;:;Vi-"':'''" "->''-- *. '

\

^^k:|R-:"-^'''-^"I\^ _'

'"

'

sequuntur tres tetrametri choriambici. In hoc carmine bina

metra anapaestica singulos versus efficiunt, quod indicat acro-

stichon. Versuum enim singulorum primae litterae haec verba

efficiunt: 'OXu/iine itoXXoTs Itccfi Guceia?; versus autem quos

descripsi a litteris u a e incipiunt vocis Bucreiag. Anapaestietiam in lapide illo exstant, de quo disputat Wiiamowitzius

in dissertatione, quaie *Nordionische Steine* inscribitur **). Hymnoenim Ptolemai in urbe invento adiecti sunt hi versus:

,,

'

NeiXou bk ôd? [b|i(Ijn?] iudKap dibiou?

Kai Toibe TtoXei GdXog d|iPp6(Tiov

Trdffri t' dYavov kXô? AiTUTTTUJ. .

X"*P^ 1^0') '^ TTaidv, ^tt' ^jLiaTq eu<ppoai TaTcb' doibaT^,

Xa»p'5 '^ ^»J6i' "AttoXXov.

V. 4 priapeum est, v. 5 pherecrateus. Secundo igitur saeculo

Christiano carmina e variis formis metricis coraponebantur ;in

his carminibus etiam metra anapaestica adhibebantur, quae per

synaphiam continebantur.

Dimetros anapaesticos Euripideos in quattuor monumentis

repperi, quorum duo praeter anapaestos etiam alias formas

metricas praebent; seraper inter diraetros etiara raonometri ana-

paestici occurrunt. Hunc usura observaraus in carraine illo sub

finem secundi saeculi composito, cuius reliquias edidit Kaibel

Epigr. Gr. n. 1027 c :

TrdrJTXujffCTa fivr]

juepoTTiuv dveTeipaTOV ^k Ka|uidTUJV

PapuaXTea voOaov d7ruj(Ta|Lievuj'

TTaidv bk T^TnOev dKeipoKOiiiri?

5 veov Ipvoq ?x*J"v (Te, TeXea(p6pe, tov

TTepi KTjp ?(T[Tri],

Kai TToXX(xki (Te|Livd Oeou Ka|LidTou . . .

Dimetros anapaesticos sequuntur versus heroi. E diraetris ana-

paesticis, quos dactyli sequebantur, etiara carraen illud Hippolyti

ei? "Attiv corruptissiraura constitisse videtur»*). In paroemiacumformae anapaesticae exeunt, ut parodorum systeraa, Luc. Tragod.

191—203 :

d5afidvTivov r\Qo<; l^pvaa K6pa,

TTOuXu(T0eveq, dppi|Li6eu|Lie 9ed,

") Abhdlgn. d. Berl. Akad. 1909, pag. 42, annot. 1.

") Lyrici Graeci rec. Bergk III* (1882), pagg. 685—6.

^4^R&LV.'iU^\l'.-:X 1 ,'!'îa^JS^2y.Mii^'A&^-îhi£î^ .-»^^'i^-jL-.;

-.,,-1''

i

-^'!^ '''"'' y^^^:-'^

. tf :

47 —

recentiores non ex Buripide sumpserunt, sed ipsi noras con-

struxeruut. Omnes tamen novae formae ex Euripidearum imi-

tatione prodierunt.

Dimetri; mapaesto-iambici, quibus Lucianum et Mesomedemusos esse vidimus, occurrunt etiam in duobus Diophanti cuiusdam

canticis, quae in lapidibus incisa exstant (CIA ni 171) ^^). Sed

differunt versus ea re a dimetris Luciani et Mesomedis, quod

saepius metrum anapaesticum a metro iambico per diaeresin

seiunctum est. Describam carmen posterius:

idbe croi, Ai6q)avToq, ^7Teuxo)Liai•

(TOKTov |Li€, iLidKap, a6€vapiuTaT€,

laffdiiievo^ iTo5dTpav KaKr|v,

Trpoq aoO TraTpog, iD .ucTdX' euxo|iiar

5 ou xdp Ti? dTrixQoviaiv ppOToiv

Toioivbe TTopoi Xuffiv dXYeiDv.

ILiovoq ei au, jidKap 0eie, aSevuuv

ae tdp 6€0i oi iravuTreipoxoi ")

6u»pov iLieYa, tov qjiXeXrmova

10 GVTlTOi? iTTOpOV, XuaiV dXT€U)V.

Etiam manifestior est novitas in hjmno Naassenorum^^). Cuius

pars posterior e dimetris anapaesto-iarabicis et paroemiacis

constat, qui uno excepto omnes metrum prius per diaeresin

seiungunt:emev b' 'Inaou^* â6p<a>, TrdTep,

ZriTniaa KaKuiv <t65'> im x96va15 diTO cf]q iTV0<i>fi5 ^TTiTTXdCeTai.

tr\Te\ bl (puT€Tv t6 ttikpov Xdoq,

KouK oib€<v 8>7Tu;q bieXeua€Tai.

TouTou |ie x"Piv TTe|LUj;ov, ndTep,

aq)pati&ci? Ix^J^v KaTaPnaojnai.

20 aiuivas SXou^ biobeuaw,

jauaTTjpia TTdvTa 6' dvoiEu»,'

|Liopq)dg bk 6eu»v dTTibeiHu).

•6) Cf. Kaibel, Mus. Rhen. 34 (1879), pagg. 210—211. Prius carmenin duos monometros exit: t6v (paibp6Tcpov x6ov6? eiapivd^;.

'') Hic versus ab iambo incipit; cf. infra aimot. 23.

cS"; : ") Hippol. adv. Haeret. V 10, 11—24. Apparatum criticum compo-suit Usener, Altgriech. Versbau, pagg. 94—95, tum Harnack, Sitzgsber. d.

Berl. Akad. 1902, pagg. 542—43;sine apparatu hymnum descripsit Swoboda,

Wien. Studd. 1905, pag. 300.

V :

...-v,.,;:,,.-Vv;-— 48 —

Tvuiaiv KttX^cTa?, Tropobiuffu).> .

Videntur hi poetae non iara dimetros catalecticos, qiios voca-

bant, composuisse, sed monometris anapaesticis quasi aliena

membra metrica adiecisse.

Haec nova ratio formas catalecticas formandi sine dubio'

eo tempore orta est, cum poetae Graeci non iam satis habebant

dimetricas formas componere, sed etiam monometroram compo-sitioni se dederant. Quod apparet e Clementis Alexandrini

hymno elg Xpi<rr6v t6v iroiboTiwTOv^'), cuius partem priorem de-

scribam: •

^viu^.^'?.^;/-'-,.•

,i yv-yj-'^ ,.^ \

Ot6mov ynuXujv dboujv, a^v

irT€p6v 6pvieu)v dirXovdiv, f

OlOg VTIUJV dTp€Kr|5,

iroifii^v dpvuuv poqiXiKuiv5 Touq aoix; dcpeXeis

,

TTOibo? dT€ipov,

aiv€iv oTiuj? .•

^

i>|Liv€Tv d66Xuj;

dKOKOis OToiiomv .

'

,

10 TTOibujv ^THTopa XpidT^v.

dTiujv PoffiXep, ,

'

X6Te TTOvbofidTUjpI

dXieO jiepoTTUJV

Tujv awZoêvujv25 iTeXdTou? KOKiog,

ix6uq oTVOug

KUôTos ^xepoO

TÛKcp^ Zuj^ beXedCujv

^ToO TTpopdrujv ,

30 XoTiKUJV TTOififiv OTi', f|ToO

PocriAeO TToibujv dveTToqjujv.

Vv. 11—25 monometros esse iam rhetorica forma verisimile

fit, cum singulis metris saepissime singulae Christi appellationes

contineantur; sed tota hymni compositio horum versuum naturam

certara reddit. Nam versus dimetrici, qui in hoc carmine leguntur,

omnes illis temporibus iam dudum in usu erant, nisi quod

") Clemens Alexandrinus ed. Staehlin, vol.I (1906), pagg. 291—92;praef. LXXVI 2. .•> .:r.-; {.;:.';; ^'vm;- .

1

^^.'-•.'j-ffl;^...

.'Ct

-V*:

\'^-.^.'jfj'Ji.îii^-i.M.c^'d'^y-':'A.~.k!^^

:'y•

diaeresis aberat: versuum 1—3 formam Lucianus adhibuit

Tragod. 202 iu carmine anapaestico : TrEptKovbuXoirujpoqptXa, quamAlexandrini appellabant brachycatalectam (cf. supra annot. 14).

Yersuum 4 et 31 formam in Niloplotarum cantilena invenimus,

paroemiacos saepissime. Clemens autem, ut monoraeter a clausula

segregaretur, omnium versuum partem priorem a posteriore per

diaeresin seclusit, v. 10 excepto. Qua observatione adductus,

ceteros versus non pro hypermetris habeo, sed pro monometris

stichice adhibitis, qui eam solam hypermetrorum similitudinem

servaverunt, quod synaphiam praebent; v. 6 in seutentiae inciso

sjllaba anceps admissa est. Hac re Clementis studium facile

intellegitur : composuit enim raonometros anapaesticos, quibusinterdum varia membra metrica adiecit, aut anapaestum aut

paeonem aut ionicura rainorem'"). Cuius rei certissiraum testi-

monium est hymni pars posterior, in quo puri monometri

compositi sunt nullis iam alienis membris adiectis; plane enim

synaphia omissa est, monometri ut arixoi incedunt. Hoc genus

Synesius imitatus est, qui duos hymnos e monometris ana-

paesticis composuit'^)' Hanc novam formam ad ea, quae Synesius tractavit,

aptissimam fuisse nemo negabit. Artificiosae enim constructiones

grammaticae non occurrunt, sententiae longae splendidissime

decurrentes in suppUcationibus illis non adhibentur, qua de

causa sententia saepe post unumquemque monometrum paululum

quiescit. Quod praecipue eis locis apparet, ubi appellationumordo longissimus connexus est, velut IH 145—173: iTaTepiuv

udvTiuvI irdTep, auTOTrdTUjp, j TrpoiTdTiup, dTrdTUjp, ]

ule aeauToO, |

hf 4v6q TrpoTCpov, |

6vtujv aTTepina, ]

udvTUJv KevTpov, | Trpoavoiicyie

voO, I KOffjiujv iiita\

tu»v dpxeTOVujv, | d)Li(pi(paeq 9ujq, | dTpeKeia

croqpd, | TTaxd (Toqpia? e> q. s.;IV 60—71: liovd? Jj fiovdbuiv, |

irdTep tl» TraTlpuJV, | dpxiuv dpxd, |TraTuJv TraTo, |

îZujv îCa, |

dTaOtJuv dTa66v, | dtTTpujv dtrrpov, j k6(J"|liujv K6(T|yie, |xh^Giv ibea,

I PuOiov KdXXog, I Kpuqptov aTrepfia, | TrdTep aitijvujv. Quid taUbus

locis synaphia profuisset?

inifiif 10) idem Wilamowitzius docuit in Staehlini editione, pag. LXXVI,annot. 2.

') Quos ediderunt sub numeris III et IV Christ-Paranicas in Anthol.

carm. Christian. (1871), pagg. 6—19. Nonnullos locos Wilamowitzius sanavit

ia disputatione sua de Procli Synesiique hymnis habita Sitzgsber. d. Berl.

Akad. 1907, pag. 294. Idem vir doctus bymnum decimum cpii vocatur ex

. eisdem formis constantem a scriba aliquo additum esse demonstravit.

^-V:.:'^':'-;;v-^ ^

''X'-

^- •':• .•.-ti-.^». V

.50 —

• • '•'•'.' '•'/• '

' ! ,-. A '\.'

;,.i:.. , . ;,'.. --:' V.^ >''•'..

^<V,1 ; ;

"'- Clemens ipse monometrorum usum, 'qiialem optimum putaret,

hymno suo demonstraxe in animo habuisse mihi videtur. Quiin priore carminis parte appellationes per monometros synaphiaconnexos decurrere iussit, periodum longioribus formis clausit,

tum in parte posteriore monometris xaTd cnixov usurpatis, nullas

alienas formas adiungens, iterum appellationes profudit: Xoto;

d^vao^, Iaiiuv dTrXcxo?, | q)a»? dfbiov, | ^Xôu? TnrtTJ, | ^CK-nPlp

dpeifis I (T€^vfi pioxr) |Seov 0|livouvtu>v, | XpiOT^ 'IriaoO, (34

—41).

Qua re docuit formam metricara rei esse accommodandam, neque

synaphia utendum, ubi sententiae ipsae omni synaphia, ut ita

dicam, carent. Sed et id premere voluit, monometros synaphiam

neglegentes non aliter ac solos purosque adhibendos esse, sin

autem alienae formae cum eis coniungerentur, synaphiam, nisi

forte sensus quiesceret, servandam esse. Quod pptimo iure

praecepii Nam formis anapaesto-ionicis oranibus indoles quaedamstichica innata erat, monoraetri autem usque ad id tempus

synaphiam non omiserant, quare stichicam compositionem fugie-

bant. Praeterea xaTd aTixov, i. e. synaphia omissa, non quaelibet

metra sine ordine permixta componebantur, sed talia, quaeinter se similia erant aut illis temporibus similia videbantur.

Itaque si monoraetri anapaestici inter stichicas forraas catalecticas

adhibebantur, aut, ut formae a stichico usu alienae, per syn-

aphiam connectendae erant, aut catalecticae, ut versus stichice

usurpati, reddendae. Neque desunt monoraetrorum catalecticorum

documenta, quod brevi videbimus.

Duae igitur anapaestos componendi rationes novae e

forraarum Euripideaiiim imitatione ortae sunt; monoraetri enira

KaTd orixov adhibebantur, et raetris anapaesticis varia raembra

metrica (ww-^-, ww__, ^^ w_, w^_) adiciebantur. Hic novus

usus alias novitates ex se procreavit; monometrorura enim usus

stichicus catalecticas formas monometricas instituere poetas

docuit, et metris anapaesticis, ut membra illa quae modo enu-

meravi, ita longiores quoque compositiones metricae adici coeptae

sunt. ,!«-

Monometri catalectici in Achillis hyrano exstant, quemPhilostratus tradit heroic. 747 **) :

^

AxuJ, Trapd inupiov ubuupj

êTdXou vaioicra jr^pav ttovtou*i,

") Apparatum criticum composuit Bergk Poet. Lyr. Gr. III 688. '—-^

V. 2 irXcupd codd., nipav Bergk..— V. 12 pêaiv imposuit Bergk.

m"'•' '.>:' '.'. : I

' ^ -.V ,.•-.-' ,-/.-.! ;»./.

%---:^:r- ."*-<';.

.p' — 51 —

j^%: •!: ijidXXei (xe Xupa bict xîpo? ^l-idS)

-

:'^;:: . (Tu hk j8ôv "Onnpov deibe |ioi,

5 KXeog dv^piuv,

kXcO? d|ieT^pU)V TTOVUJV,

bi' 8v oO 6dvov,

bi' 8v laxi |iioi

=

'

TtdTpOKXo?, 6i' bv dBavdToi? icos

10 Aias lôs,

5i' 6v d bopiXriTrTog deibojiieva

<|LieX€(nv> (TocpoTs

KXeo? ilpaTo kou irecre Tpoia.

Notissimae sunt formae vv. 1. 13 (paroemiaci), 2. 3. 11 (dimetri

anapaestici), 4. 9 (dimetri anapaesto-iambici). Yersus 5. 7. 8. 10. 12

formam habent c7o_^_, quae in tragoedia non occurrit. Quamsine dubio poetae recentiores novam sibi invenerunt et mono-

metrum in bisjllabum catalecticum volebant esse. Quod tura

demum fieri potuit, postquam Clemens monometros anapaesticos

stichice adhibere poetas docuit. Haec igitur forma pro integro

monometro inter stichicas formas catalecticas stichice usur-

pabatur. De forma v. 6 egimus cap. 11 (pag. 35). Bst glyconea

(cf. cap. I, annot. 19); sed iam Alexandrini eam propter ana^

paestorum similitudinem pro anapaestico dimetro hypercatalecto

habebant. Neque tamen poetae in carminibus anapaesticis eam

adhibere coeperunt ex mea sententia, priusquam monometrum in

bisyllabum catalecticum invenerunt; tum enim facile commoti

sunt, ut etiam alios versus, qui ab anapaestis incipiebant et in

iambum desinebant, componerentTales versus si dimetrorum longitudinem transgrediebantur,

nova illa ratione componebantur, qua Diophantus et Clemens

versus catalecticos formabant; monometris enim anapaesticis

membra illa metrica in iambum exeuntia adiciebantur. Quoddocet hymni iUius Naassenorum (cf. annot. 18) pars prior:

N6)iOs i^v T€Vik6? toO iravT^? 6 Trpu)T<i(TT>os Noo?,6 hk. beurepog i^v toO ttpujtotokou t6 xÔ^v Xdoq,

'

TpiTaTov Vux^ 6' IXaP' lv<6'> ^pTa2o)i^VTi v6|liov.

bid toOt' IXdqpou ôp(pf|v TrepiKeijievn

5 KOTTid GavdTifj êXeTniia KpaT0U|Li4vTi.

:-:-; ttot^ pa(TiX€iav <|li4v> IxoMaa. pXeTiei t6 qpuj^,

,

«^^ TTOT^ 5' ei? ?Xeov pi<p0ei(Ta mvupeTai.

TTOT^ |n^v xci»P£<) KaivuTai,•.. **

m-\'^'- ^•-^^..- ^^ -

.:..., ^, O;^"

••'•• >-.,',-;,. . .j.- '-•'

•,. '/-' ...

'. -,

-•'. 1. . '.-v;. -^v' .'i>y'-r-'X<C

«^^.•; _ '.^::.-...; '»:.-.(''

- .. .- : ;__: ;,-.i ., ... .* :.;_.'':'>'•,-"?•*•,'

^^^'•^"• "^^

'

TTdT^ M' xXafe,' Kpfverai," -'iMMiii^^^^^^-mim-t'

;:'?"# ^ '«? 10 TTOT^ bi ev^ffKci, (peiverau •^viWi-v /i^^^^

'\ dvdgobo; f| licXea Kaxip'

-^t v/.r:^

Xapupiveov icinXee TtXaviuindvn").- F -f^

,>^ Eandem componendi rationem, quam vv. 13—24 cognovimus

(cf. supra pag. 48), etiam vv. 1—7 sequuntur; qui omnes a

monometris anapaesticis incipiunt, quibus varia membra metrica

adiecta sunt: dimetri anapaesto-iambici vv. 1—3, forma illa

glyconea a Philostrato adhibita w. 4—7, quam ab una longa

syllaba incipere Alexandrini, ut cap. 11 vidimus, vetuerant, at

illa aetate, ut in dimetro anapaesto-iambico (cf. pag. 43), con-

cûm erat, unde in v. 4 ôpq>r|v. Hjmni poeta sine dubio

trimetros in bisyllabum catalecticos (vv. 1—3) et hypercatalectos

(vv. 4—7) composuisse sibi videbatur.

lam ea, quae hoc capite novi cognovimus, complectamur.Exstant saeculorum p. Chr. n. II et ni non pauca carmina

Oraeca, quae formas anapaesticas exhibent. Horum carminum

vetustiora anapaesticas compositiones ex Euripidearum fabularum

partibus lyricis sumpserunt; eae formae, quas cap. I anapaesto-

iambicas appellabamus, praeterea paroemiacus, Kard (rnxov ad-

hibebantur; Kard (Tuvdqpetav componebantur dimetri anapaestici,

quos vocaviraus Euripideos (<^_o^_c>o _c^_), et monometri

anapaestici (c^b:^c^_). Hae formae acatalectae ambo in eisdem

carminibus usurpabantur et hypermetra quae vocantur anapaestica

efficiebant. — Recentiora raonumenta eas formas praebent, quae

. ") Contextui restituendo codices corrupti multas difficultates parant,

praesertim cum sine dubio non omnes codices adhuc collati sint. V. 7

codices praebent itot^ b'd<; CXatov ippi}mivr\ kkdex, quae verba Diels correxit

dubitanter (vide app. crit. in Sitzgsber. d. Berl. Ak. 1902, pagg. 542-^3);cuius coniecturam in contextum recepi.

— Vv. 8—10 etmetrum claudicat

et sententia. Codices enim haec exhibent: -itot^ hi KXaicTai xo^^P^^ I''ot^

hi kkalei Kp(v€Tai |

itot^ bi Kp(v€Tai 6vi||aKei |iroT^ hi T^veTai dvdEobo^

e. q. s. Quid poeta dicere voluerit, dubium non est; describuntur enim,ut 6—7, Td Tf\q Mûxfl? irae/iiLiaTa. Equidem quae tentavi, in contextum

recepi; restitui dimetros anapaesto-creticos, quales apud EuripidemAndr. 279 et temporibus Alexandrinis repperimus puel. quer. 7—8. — V. 11

quod ab iambo incipit me non offendit; eandem enim licentiam Dio-

phantus admisit in versu illo: ai Tdp Ocol ol 'rravuir€(poxoi (cf. annot. 17);

eandem in paroemiaco Mesomedis repperi (et; N^^. 13) : Iut^v ^cTd

XeXpa KpaToOoa. Haec licentia Mesomedis aetate in paroemiaco orta est;

postea in dimetrum anapaesto-iambicum transiit; vide infra pag. 53sq.et annot. 26. .^r • •

__]..:^ \\rr'^r.yîi ii-§r;^"

^'^:r<-

.k^^^î^^JkliiiM^jiS: - dAJSdJA:i:iiitStkAâidA^Mi^:

-.;' .V,--" .'";.. ."''"^' ':'

- -

'

.---•.,

^^

.,

.

, ^,,1'

'^:'-,y^''-:c>ifyl _ 53 _ " ' ^;''- '^- ""

.1— , :..:;•.. ! :..%.V-!. ::-7.;^^..-''V - • - .-

-

. * ,

ex Euripidearum formarum imitatione ortae, sed novd quadamratione formatae sunt Huius novae rationis praeceptor Clemens

Alexandrinus videtur fuisse; hic enim stichicum usum instituit

monometrorum acatalectorum, qui, si formis catalecticis insere-

bantur, synaphiam servabant, si soli incedebant, synaphiae vinculis

liberati erant. Idem poeta, monometrorum compositione commotus,formarum catalecticarum usum ita mutavit, ut non iam dimetros

catalectioos formaret, sed monometris integris varia membrametrica (^^ ,

«-"-- w-, *-"--_, alii etiam ww_w_) adiceret.— Haecnova ratio anapaestos adhibendi duas alias novitates ex se

procreavit: monometrorum usus stichicus catalecticos monometros

(y^_^_) formare poetas docuit;usus varia membra metrica cum

monometris coniungendi poetas commovit, ut longiores formas

anapaesticas in iambum exeuntes componerent, quam usque ad

id tempus, Euripidis exemplum sequentes, adhibuerant.

Hic est anapaestorum usus, qualem e Graecis documentis

usque ad medium circiter saeculum p. Chr. n. tertium cognoscere

possumus. Eestant pauca fragmenta Graeca, quae tractare hoc

loco supersedeo, quippe quorum ars metrica Romanorum demum

poetarum studils cognitis aperta fieri possit. Tum etiam intelle-

gemus, quali ex anapaestorum compositione monometri Clementis

prodierint, quod ex earum formarum usu, quas adhuc tractavimus,

non apparet.-

Unum autem monumentum Graecum idque novissimum

iam hoc capite tractare liceat, dico hymnum illum saeculi lY,

qui ad baptisma decantabatur**). Cuius ex arte metrica apparebit,

Mesomedis aetate a poetis Graecis etiam e solis paroeniiacis

carmina composita esse, quem usum cap. IV comprobabit imitatio

Romana. Neque vero parvo circuitu opus erit, ut demonstremus,

hymni nostri formam haetricam e paroemiaco stichice adhibito

evasisse. Qua de causa altius repetere mihi liceat

Anacreonteum versum Mesoraedis aetate pervulgatissimumfuisse anthologia Anacreonteorum indicat, quam iUis temporibusortam esse notum est. Anacreonteum et a duabus sjllabis

brevibus et ab una longa et ab una brevi oriri potest, ita ut

habeat hanc formam : -H._^_w_i::i. Formai-um sirailitudine factum

est, ut Mesomedis aetate initii varietas ab Anacreonteo in

paroemiacum transiret: ^-^w-ww-v^. Ab una syllaba brevi

'^*-. ': i^--'- ") Pap. Amh. edd. Grenfell-Hunt, 12 (pagg. 23-28).

54 m:i

MeôUfledfs hymni €l? NîLtemv v. 13 incipit: Ivfbv jiietd xeipa

KpoToCaa'^). Haec est aitera ratio, qua paroemiacus per ana-

creonteum recentiore aetate commutatus est; alteram maiore

demum digressione praemissa cognoscemus.

Inde a Luciani et Mesomedis aetate accentus expiratorius

qui vocatur veterem artem metricam paulatim commutare coepit.

Ac primum quidem syllaba paenultima complurium versuum

illis temporibus pervulgatorum, quae longa erat, accentu efferri

coepta est. Quem usum praebet Babrius in choiiambis, quorummetrum ultimum illa aetate ex iambo et trochaeo sive spondeoconstare putabatur (^ô)*'), postea persaepe Nonnus in hexa-

metris. Idem usus in paroemiacis quoque celerrime percrebruit,

quod ea monumenta, quae tractavimus, illustrant In Luciani

enim hymno in Podagrae laudem composito e duodecim paroe-

miacis tantummodo sex paenultimam accentu efferunt, e Meso-

medis septendecim iam tredecim, ex hymni Naassenorum paroe-

miacis omnes quattuor. Hic usus paenultimam accentu effer-

rendi in versus illos transiit nova arte compositos, quos in

duobus hymnis Gregorius Nazianzenus adhibuit"). Versus bi-

pertiti sunt; singulae partes plerumque septenas syUabas con-

tinent, quarum paenultima accentu edita est. Neque vero semi-

versus desunt, qui de hac regula declinent; quorum plures

priorem versuum locum obtinent. Quam rem demonstremus hac

tabula:

I. In hymno de virginitate (100 versus):'

plus 7 syll. occurr. paenult. acc. non elata

in parte priore

in parte posteriore

34ie8

7ies

35ies

bis

••) Cf. annot. 23. E paroemiaco haec licentia in diinetros ana-

paesto-iambicos transiit; cf. Dioph. 118 et hymn. Naass. 11.

«) Mar. Victor. GLVI81, 12: 'trochaeus pro iambo inducitur', 136,

13 sqq. : 'species trimetri scazontis ut non iambo sexto, sed spondeopede aut trochaeo . . . terminetur'.

, •'. -^r V' l^

•^) Hymnnm de virginitate et hymnum vespertinum apparatu critico

instructos edidit W. Meyer, Abhdlgn. d. Kgl. Bayr. Ak. d. Wiss., philos.-

philol. KI. 1886, pagg. 402—9. De arte metrica pauca disseruit F. HanssenPhilol. U (1886), pagg. 228—35. . /. . :^ . ..;;/:..• '.'-. rHs

' ..

>.i

/'-1

"'-

^Tvki£V.:*'sA>i«i'_ii£i.i^.'--'v^.s%J&.'^!b4".,.:' iV.~«ai..-.v'!*.''?at«JJ'£J&^;^ .t-i^ ^.r aL&3M%<i-iii<j-

g:--'''--- ".''- '^^^^^55, -

I• "-.•.'!. -

. -. -

11. In hyrano vespertino (25 versus) :

in parte priore

in parte posteriore

plus 7 syll. occurr.

gies

ter

paenult. acc. non elata

gies

bis

Dubium non est, quin in utroque hymno forma posterioris ver-

suum partis legitima haec sit : x X x x x x x . Quae forma

quid aliud est, atque anacreonteum novae arti metricae accommo-

datum? Cuius vetustior usus quo modo paroemiacum commu-taverit supra vidimus; novus usus huius versus plane novamreddidit paroemiaci compositionem. Quam rem adiuvit dimeter

anapaesto-paeonicus, quem recentioribus temporibus popularemfuisse cantilena Niloplotarum quae vocatur nos docuit. Haec

forma paroemiacum sequitur apud Clementem 30—31:

XofiKUJV iTOi^riv ctTi', ^ToO

PamXeO iraibujv dveirdqpujv.

Quae una cum paroemiaco, cuius paenultima accentu elata

erat, et novo usu anacreontei novam formam effecit hanc:

ub—^^—KjK^lL— Quam e paroemiaco, non e dimetro anapaesto-

paeonico ortam esse mihi persuasum est, Cum enim paroemiaci

paenultima accentu efferri soleret, huius syllabae quantitas

facillime neglegi potuit. Quod recentioribus temporibus saepius

factum esse Valentini hymnus ab Hippolyto servatus demon-

strat '^), cuius in v. 1 syllaba brevis producitur, quia accentum

fert : TTdvra Kpe^dineva TrveuiiiaTi pXliiu). Dimetri autem anapaesto-

paeonici usus popularis paroemiaci commutationem, ut diximus,

adiuvit. Cuius natura bigenera sive paroemiaci vicinitate (Clem.

30—31) sive accentu e?:piratorio cogente facile oblivione obrui po-

tuit, quod aliis causis dimetro anapaesto-iambico (v^v^—w^—v^w—w-)iam aetate Alexandrina factum esse supra vidimus. Novumversum de quo agimus adhibitum invenimus in hymno, quemtractaturi sumus (Pap. Amh. I 2, pagg. 23—28). Continet 24

versus, quorum singuli in trinos versus minores divisi sunt'^).

Trini versus ab eadem littera incipiunt; procedimus ab A us-

que ad Q. NonnuUos versus describam:

»8) cf. Hermes XXXIV (1899), pagg. 218—19.

*8) Quos Wilamowitzius appellat paroemiacos miuros;Gott. gel. Anz.

1901, pag. 3*.

L2.S *SCJ^_.1&c%V

::::i^:gf-j:: ..- 56 —A'"i^"-

'•--~»r^.

£''Kr t'r It^

4.1 &u<rt (WlMaca )«ix^ m&,''-[^MM^^ ^

6.2 2[njT€i rujf|v 'iva XdpT)<?>. |T; v;;vJ^^ £ 8,1 e(€6)? fjXue^ KoXXd Koîiaa?^

eavdTo[u] TpiTdirnMa TeX^(Ta[^. toFi..; t.<Tife;rî

.. 9,2 €mu)v 8ti vujTa iiapixiu

. iva ^n eav[dT]iu TT€pm^cTr)<?>.

11,3 XouTpov [t]6 Kaedpaiov Ixî. .

% , 18,1 a\) ea[vu>v i]v' dvdoTamv. libij?,

(Tu t6 qtdjq iv' aiii)vi{o]v ^[bij^:*

. / .;' au ecovj cpujTwv iva Xdpij^. ;;.; ':, i^ni

19,3 t6 bi irO]p <poPep6v Trapavoôi^. >.

i- ^

.' 20,1 utt6 Tf)[v] x«P'v i^Xee? dKonw?.;, r; ^.Ir ifv"'^

22.2 XPwyr^? Kai aT4|bi|iae' dTiu;[v.

Paroemiacus non *miuru9* est 9,1.: 'biaoO^ 6 iraeujv im touto»?.

E paroemiacis non miuris hanc licentiam novimus:

10.3 KaXnv £ujf|v 'iva Xdpr)?. |

- 14,2 Hevou? Ka<i> \xf\ buv<a>êvou(;'

HdviZJe t6 TtOp 'iva qpuxij?.

17,2 ^07rf|v iva TravTi rrapexr).•

Haec nova consaetudo metrica disputationi nostrae finem facit.

Nova aetas novas leges metricas constituit. lam illis temporibus,

quibus hymnus noster compositus est, sensus metricus, ut ita

dicam, valde labefactatus erat. Quod compluribus rebus pro>r

babo. Saepius longa syllaba brevis locum obtinet: *i,

, , 5,1 IpxovTat Tive? irpoâTivoi^. I

.12,1 iLieiva? dTreTpdZeT' ^v dpei. ^. : . , j

. 13,1 vOv ^pTaaai KXnpovoMia?. , : ,; ^ .,

20,2 uirdKOue irevTiaiv [aiToOaiv. i,.

uiTepTiq)d]vu>^ ^r^KeTi XdXei.

Interdum non modo paenultimae, sed etiam aliarum syllabarumi

brevem quantitatem accentus expiratorius longam reddidit:

5.2 iv axi^jiaaiv laiueev X[ukoi.:*

' 7,2 iiv lâee? dXtriba KpdTei..

'p

16.1 Traiaiv 6' [eJOnrrlXTZie X^tujv. '•!

24.2 il»v liiiaee? \ir\KiTi Xdeij.'

Summa neglegentia hi versus constructi sunt:

1.3 ded]vaT6v Zuifiv 'iva XdpT)?. .

.1 2,1 papuv eeaôv ?<pOT€? dvoMOu.

11,2 XouaofMSvO? ivi Turroi^. :nu

.";¥'

•V''

• X'^.Mîsiiii.

'^r^^W^^^^^^-:'? — 57 —:v'" ':.> . yv;;^-:"-:-- •••.r;;.; . -•

''

..

•

Quas formas omnes novis formis qaas modo tractavimus quasi

cogentibus ortas esse nemo non intellegit. :. . rr

Bestat, ut monumenta anapaestica Latina quae supersuntiractemus. Qua re sine dubio nonnullis rebus adhuc obscuris

•et dubiis plus lucis afferetur, praecipue acatalectarum formarum

usui.

Caput IV.

' De Romanorum carminibus anapaesticis..

''.

• •

Ex imperii Romani temporibus primis inter monumenta

anapaestica quae supersunt notissima sunt Senecae cantica ana-

paestica, quae constant e monometris formarum ^—oc- per

synaphiam connexis. Quod genus denuo occurrit saeculo quarto^

quo Ausonius, et sexto, quo Luxorius et Boethius eo utuntur,.

arte metrica iam passim labefacta. Paroemiaci Kaid aTixov ad-

hibiti saeculo secundo occurrunt in Sereni Annianique reliquiis;.

anno circiter ducentesimo Hosidius in tragoedia illa cui nomenest Medea tria cantica paroemiacis composuit; eundem usum

praebent Ausonius, Prudentius, Martianus Capella, Boethius.

Lapidibus incisa duo carmina inventa sunt, quae Buecheler-Riese^

ediderunt Anthol. Lat. 11 2, n. 1523—24; tertium fragmentum

Peiper affert in Ausonii editione pag. 56 annot.

lam singulis formis suum locum concedamus in anapae-storum historia. Ac primum quidem de Senecae anapaestis

agendum erit. De quibus quamquam cum alii tum Leo*) fusius-

disseruit, tamen neque origo neque natura eorum adhuc satis^

explicata est. Atque quaeritur imprimis, utrum Seneca in ana-

paestis componendis Gftaecos poetas imitatus sit, an ipse sibi

usum suum constituerit. Quae res e formis ipsis demonstrari

non potest, cum monumenta Graeca, quibus similis compositio-

exstare videtur, omnia recentiora sint et mutilata; explicatio

potius ex usu atque doctrina artis metricae repetenda est, qualem

apud Senecae aequales et Graecos et Romanos deprehendimus,—

Altera quoque quaestio gravissima adhuc non soluta est, utrum

Senecae carmina anapaestica e monometris composita sint an e

diraiBtris an ex hypermetris. Leo cantica illa e dimetris et

*) De Senecae tragg. observv. critt. (1878), pag. 98 sqq. 'Die Compo-sition der Chorlieder Senecas', Mus. Rhen. 52 A (1897), pagg. 509—18.

:'^'-'^v..'{ -. .

'.. -

î::S--,S;^?fe.43> , V.^SiJfc;

;.-'•, >. ,

-'^ :' : :.;^-V'"*- ';:

" _ 58 —;"^''^''" •

,.-•;">, -'

, ., .*.' •

•.-.[.,;..-.,... ;,!:..•'.,.-, .'. •;-^ -•<..;: ^ (;-.,';-..' ::•'

. .a-^mjL;.^

monoraetris constare docuit, nisus Etrasci codicis auctoritate,

in quo dimetri continuo decurrerent monometris interrupti, qui,

ut in Graecis carminibus paroemiaci, sententiae claudendae in-

servirent. Neque vero ea re, quod Seneca anapaestos eadem

ratione disposuit, qua grammatici Alexandrini parodorum syste-

mata'), satis demonstratur poetam nostrum dimetros compo-suisse. Erunt certe qui existiment monometros a poeta nostro

confectos esse; neque enim uniuscuiusque dimetri metrum prius

a posteriore differt, cum in eiusdem dimetri diaeresi ne syna-

loepha quidem admissa sit, quae apud Graecos in parodorum

anapaestis persaepe occurrit. Satis habebo Medeae Euripideaelocos notare, qui mihi primo obtutu occurrerunt: 101. 102.

105. 117. 118. 163. 174. 1096. 1099. 1109. 1395. 1398. 1405..

1417. Non aliter res se habet de fragmento Berolinensi'):

alO [aiijjv irdvTe?, "Oinrip', dvcTov ujiviuv

qpumv fjpiuujv XoTotaiv êpoTTUJV

TTapa6eld|Lievoi jieTaXuvoumv ...

, b 15 neTO irapOeviKôiv Traibujv ijaxfig

m4Xos o(MuiHa(j"{eT' l[7r'] dKTds•

[(yuv)i]upo)a€vas beffTT^Ti? f\ Trp[i]v

aKr|TT[Tpujv dpx]65, ... i

Eandem licentiam Varro*) adhibet, cum systemata format:

92,5 altus in obliquo aethere Lunae.j

.'

123,3 pectore fluctanti, intonsa coma,

,.: sordida vestitu, ore severo. .,

.

Neque vero hac re Senecae compositio qualis fuerit facilius

intellegitur; quippe qui ne in asclepiadeis quidem versibus

diaeresin per synaloepham mitigari siverit^).— Talibus diffi-

cultatibus cum iam in ipso Annaeano usu observando occurramus,Graecorum carminum, quae Seneca imitatus est, compositio quaefuerit haud facUe intellegas. Quam tum demum J)erspiciemus,

cum fusius explanaverimus, quibus rebus Senecae usus metrorura

») Cf. cap. II, pag. 33 et annot. 6.

•) Cf. praefat, annot. 1. \ J',

^*) Petronius ed. Buecheler* (1904), pagg. 165—226,

'^

•) Velut Herc. fur. 52-4 sqq.: o Fortuna viris invida fortibus| quam

non aequa bonis praemia dividis.| Eurystheus facili regnet in otio; | A1q>

mena genitus bella per omnia|monstris exagitet caeliferam manum.

Praeterea Med, 93—109, Phaed. 753—60, 764-823, Thy. 122—76» Herc.

Oet. 104—72. ;-;^r :.-'. /. ..

•

. : ,;•• .^.^ -';*.::.*^t|ip

. ^ i'

^::j:A^Jf.jLiUA<ia£2'JtJ,:Aj -f.^. A;iî,eii!^jji2^:-^ , „ ,:«•>.. . t^.l^ljuLiÂîSiiS^ iLi:%iL:J. '^£ &:ii2Jiii:-

:5-^^'•

.'¥'

60 —

Sed haec fonna iUi? temporibus etiam apnd Oraecos pervulgata

erat; exemplum est carmen Valentini ab Hippolyto servataim,

quod Wilamowitzius tractavit ') : u . „^ , . . ,.

, : .. TTdvTtt Kp€|idM€va Trv€u|LiaTi pX4itai,'?^^^-'nriK >#|vfe-{v^K' ^>!nq^ Ttdvra b' 6xou|bieva nveunaTi voui,

< tt^fVMf^k|-

.

>4^ #-; ' < adpKa }iiv Ak ipuxnq Kp€|uan4vnv,!'>'i o.;^:- rthf^^-r)}

f>^ *

i|>ux»^v 6' d^po? Ig IxoM^vnv, :i;^ :: i^ j f ^r^.-^:- V a^pa b' ^g atepns Kpeâ^^vriv, ^««A! j- 5r>w-

jn-:V

/ "'.' Ik bk Pu8oO Kapnou? qêpoiui^voug, v>^''s 7>^^'«.iî^^'^'

-i ! !' ^K HrJTpO? b^ PP^<P0? (p€p6^€V0V.

'v >;'<iii^Vî-i V :s

Habemus trimetrum dactylicura catalecticum in syllabam, cui

adiectus est paeon. Alterum exemplum fortasse praebet frag-

mentum papyri, quod Oxyrhynchi repertum est*). Hanc igitur

formam Romani non ipsi invenerunt, sed a Graecis acceperunt;

nam quod versus forma probatur, idem iam similitudo argumentlet in Valentini carmine et in versibus a Terentiano allatis docet;

carmen enim Valentinianum, quod 6lpo^ inscriptum fdsse

AVilamowitzius coniecit, est de 7rv€U)LiaT05 vi omnia procreante;

atqui res rusticas Anniani versus illi notissimi tractant Terent.

Maur. 2001—4:

quando flagella iugas, ita iuga,' '" -'

[ '\.

:^* .

'

t vitis et ulmus uti simul eant:' ' " ' '

s

nam nisi sint paribus fruticibus, '.

umbra necat teneras Amineas. .-

' '' '^

Spectant igitur ad agrorum fertilitatem. Denique Graecura huius

metri originem fortasse etiam Victorinus testatur, qui tradit a

pastoribus Calabris id metrum adhibitum esse; quare a Graecis.

Calabrion appellari*). Unde Graecorum poetarum esse fetum

/ ••,W^.») Herm. XXXIV (1899), pag."&18sq. jhûfî^^r^ni^--f:>'-dvii.i:{^^>''^ . ^^

«) Pap. Oxy. I, fgm. 16 ; cf. GOtt. gel. Anz. 1898, pagg. 695—96.

^) Haec Yictorini de Calabris pastoribas verba mihi non plan&

digna videntur esse, quibus fidem habeamus. Si enim forma dactylo-

paeonica adeo vulgaris erat, ut Galabri pastores cantica ex ea com-

ponerent, quo iure Terent. Maur. docuit (v. 1994) poetas hoc metmm'novasse*? Mihi quidem haec de Calabrio metro doctrina Victoriniana

orta videtur esse ex falsa lectione verbi Graeci xdXa^po^, qua voce Athe- \ .

naeus duobus locis (IV 164 E, XV 697 C) cantica quaedam parva et, ut

videtur, lasciva significat. Quibus in componendis cum persaepe metrum

dactylo-paeonicum adhiberetur, hoc metrum KoXd^piov appellatum ess&

persuasum habeo. Victorinus autem, ant is grammaticus, quem exscripsit,.

pro KoXdppiov legit KoXdppiov, qua ex falsa lecti(me falsa doctrina orta

C'-

.iw \_-V',

> -.-.

* ,"-.-,«.. .".>. . r' . -, '•.'•

— 61 — -'

"

.

-"' '

':

"'

/ V

noFandae artis studiosorum iadico, qnamquam apud ipsos metricos%

.1-.nulla illius exstat memoria. ^^ Wi* i

Aliter res se habet de hexametro miuro, quem scholia

Hephaestionea tractant C 205, 3 et 290, 7 exemploque illustrant

illo Homerico: *Tpd»es b' ^ppiTntyav, knei (Situ*? 205, 3) ibov

aioXov 6<pw\ quem et ipsum versum Latine vertit Terentianus

V. 1930: 'attoniti Troes viso serpente pavitant'. Hunc versum

Latinum nihil ad hexametrum miurum pertinere Schultzius docet.

Perturbavit enim iudicium viri docti, ut loco Terentiano quem

supra attuli (v. 1994), terminus ille *novitatis' v. 1922, ex quoa recentioribus poetis Latinis hanc formam novam inventam

esse falso conclusit. Quam Romanos e Grraeco illius aetatis usu

sumpsisse cum Hephaestionis locus docet — nam quod Teren-

tianus, ut Stoicus, hunc versum iambo claudi dicit (v. 1920),

nihil valet ad sententiam raeam infirmandam —,tum Lucian.

Tragod. 312—24, quibus e versibus hexametrum miurum secundo

saeculo Ohristiano versum popularem fuisse apparet^").

est. Mendosa lectio Latini grammatici quin in falsam Colabri inter-

pretationem Graecam redeat ea de causa non dubito, quod Athen. XIV631 D, ubi de KoXaPpioîp agit. KoXaPptaiLid; scribit, cum PoUuz IV 100

rectam lectionem praebeat. Etiam Graecus igitur auctor mendosam verbi

lectionem e falsa rei interpretatione ortam probavit; qua de causa Athenaei-

contextum mutare — quod fecit Kaibelius Pollucis lectione nixus — nullo

modo licet.

••) Alia quoque observatio demonstrat versus Latinos ad usumQraecum conformatos, non a Stoicis Latinis inventos esse. Latinorum

enim versuum verbnm postremum nisi bisyllabum est, ultimi pedis

accentus vehementissime abhorret a vocis pronuntiatione Latina (ver-

borum enim plus duas syllabas continentium si paenultima brevis est,

antepaenultima accentu effertur (>Lwi^)). Hoc e Terentiani versibus 12

accidit 7, quin etiam vei^ni 1930, quo Graecus ille versus miurus Latine

vertitur. Contra Graeci versus semper fere paenultimam syllabam accentu

efferunt, quod etiam in fragmento illo Oxyrhynchio (pap. Oxy. I 15) co-

gnoscas, sive hexametri sunt hi versus sive tetrametri (supra annot. 8):

col. I V. 3 sqq. : ]ouai xi<5ve?

;,.-''

]ov b' Otreplxîv

.V '^ . ]v f^cmxov 'Apri^

,. , ... ]u? oOtc v€\xlaei

,

~'

]i MC v6|uioi

:di^:>K. ;• j> ^qioâTa XOpai

Qua ex re satis apparet poetas Latinos hos versus non ipsos invenisse,

sed a Graecis accepisse, quorum linguae dactylorum leges accommo-datae erant.

;-.w. 62

Qaae cum ita sint, noyae illae formae, quas metrici Latini

commemorant, ex paiie quidem versus Graecis illorum temporumrevera usitati erant, e quibus Romani, cum carmina veteribus

formis pangere non iam satis haberent, nova cantica formabant^*).

Denique eadem est res de paroemiaco, ex quo illa aetate Graeca

carmina stichice composita esse pap. Amh. nos docliit (cap. in,

pag. 53). De hoc versu Terent Maur. vv. 1816—22 haec habet:

1 lil!.-'

atque ille poeta Faliscus,^-

1.

; : .» ; :j>'-^-\- cmn ludicra carmina pangit, <'!• 't.'--4'

'*uva, uva sum, et uva Falerna, . ^ .' i

et ter feror et quater anno'^'< < .li: , i

'

• libro quoque dixit eodem.

•?' '

'

(

•

*undae unde colonus eoae'

r. I .

a flumine venit Oronti'.

Poetam Faliscum, si Terent. Maur. 1998 sqq. cum Aphthon. GLVI 122, 12sqq. conferes, Annianum fuisse facile tibi persuadebis.

Annianus igitur in eodem libro, quo res rusticas versu illo

dactylo-paeonico tractavit, etiam paroemiacum stichice ita ad-

hibuit, ut ex eo solo carmina conficeret Annianum autem

neotericum poetam appellatum esse scimus^').''^- Senecam in neotericorum numero a Diomede comme-

morari supra diximus (pag. 59). Quam neoterici appellationem

Senecae a grammatico etiam propter anapaestorum usum tributam

esse choricon illud mihi probare videtur, quod Apocolocynthosicontinetur *3). Hoc carmine, quod ex eisdem formis anapaesticis

constat, e quibus chori tragoediarum, mors Claudii imperatoris

TTapaTpaTUJbicrri deploratur: qua re imitatio tragicorum illorum

anapaestorum ridiculissima fit. Atqui v. 56 haec legimus : .

vosque poetae lugete novi.

Haec vox sine dubio ad eos poetas spectat, qui illis temporibusmortem virorum clarorum anapaestis celebrabant, atque hos

versus ad commiserationem maxime idoneos fuisse e Senecae

Troadum carmine commatico illo (v. 67sqq.) apparet. Opinor

equidem huiusmodi carmina ipsa illa aetate pernotescere coepisse;

ipsam enim novitatem causam fuisse, cur a Seneca quasi per

*') De termino illo 'novitatis' quae habeo commemoranda, cap. Vabsolvam (pag. 8i sq.).

") Cf. G. Schultz, Herm. XXII (1887), pag. 277. ; .:) ..t -j/i:

") Petronius ed. Buecheler *(1904), pag, 236sq. .. . f .i;l-

'hi^tifiL.'::^^. :Mj^^^li^^:itiMî^li^S^.

^??''?^^^!^??!'?>

l^.

^:-v->— 63

ludibrium adhiberentur, ut fere omnia nova homines ridiculum

in modum imitantes irridere solent Eundem in modum novis

formis Euripideis Aristophanem, dimetris anapaesto-iambicis

Lucianum in Tragodopodagra usum esse intelleximus. Ut igitur

Annianus eiusque aequales alterius saeculi poetae, qui Graecam

anapaestorum ari»m imitarentur, novelli vel neoterici audiebant

ita Seneca, cum ipse quoque Graecos in hoc artis loco sequeretur,

novi poetae nomen tulit.

^' Ut suramam faciam : testimoniis quae attuli Senecam poetas

Graecos suae aetatis imitari comprobasse mihi videor. Si tamen

est, ut animo cuidam religiosiori scrupellos reliquerim, eos

cap. V me exempturum esse spero. Venio nunc a Seneca anxio

Graecorum imitatore ad Senecam in arte Graeca metrorum

novatorem. Differt enim ratio huius poetae a Graecis ea re,

quod apud eum forma adonea vim quandam occupat, quamapud Graecos nunquam obtinere potuit.

Quinque formas monometrorum legitimas Seneca adhibet:

wo—C7U— et —ww—1*). Quas poetae Graeci, prout versuum

ratio vel verborum quantitates ferebant, adhibere ita solebant,

ut singulis anapaestorum formis diversitatem sententiae nullam

subicerent. Ita etiam aduneum non nisi variandi causa ana-

paestis immiscuerunt, id quod Diomedes testari videtur, qui

postquam GL I 511, 24 Sen. Med. 301 attulit, ita pergit: admi-

scetur huic propter gratiam mrietatis dimeter herous. nam tale

est 'qui freta primus' quale 'terruit urbem'. Recte hic Senecam

protulit testem; nam etiam Senecam hoc variandi studio inci-

tatum adoneum inter anapaestos posuisse certum est; at idem

poeta saepissime aUis causis adductus est, ut simplicium ana-

paestorum ordinera adoneo interrumperet. Quae causae ex arte

metrica linguae Latinae propria ortae erant Romani enim in

arte metrica verborum accentuationem observare nunquamdestiterant, ut quae antiquissirais temporibus quasi norma ver-

suum componendorum eis esset^^). Graecorum ars metrica ab

Ennii aetate apud Romanos exculta minuere quidem vim

vetuôris valuit, non delere. Cuius rei praeter legem brevium

") Ter admisit formam _^^ ^^-, Herc. fur. 1063, Herc. Oet. 186,

1883, semel Octaviae auctor v. 646; eandem licentiam admisit inter

Graecos Clem. Alex. v. 51 irveOâTi bpooepifi. Qua re id, quod de formis

legitimis supra diximus (cap. II, pag. 31 et annot. 13), non redarguitur.

") Cf. Norden, Antike Kunstprosa 1 156 sqq.

— 64

breviantium <jttae dicitUr verborum adomatio io bexametro ob-

servata luculentissimum testimonium est. Quamvis enim qua-'

litas syllabarum et quantitas in primis quattuor pedibus dis-

sentiant, ooncinunt in ultimis duobus, qui adoneum formant^*).

Contra in adoneis inter anapaestos receptis ictui versus cumvocis acoentu discordiam, qua maior cogitari vix potest, oriri

^ necesse est. Nam apud Romanos et verborum et verauum ac-

.,• centus expiratoriae naturae sunt, unde fit, ut iuxta posid inter

';se oppugnent et alter alterius vim quasi infringere studeat.

•

, Apud Graecos, ut qui diversis illis accentibus utantur — nempe: sermonis chromatico quera dicunt, versuum expiratorio

— col-

: lisio duorum accentuum paris naturae fieri omnino non potest.

Quare adoneus Graecis insertus anapaestis nihil insoliti nee' duri habebat

;in re metrica Latina idem inter anapaestos ad-

missus miram quandam vim vel etiam violentiam auribus at«

que sensui adfert Maxime igitur idoneus hic adoneus erat,-quo poetae uterentur et ad describendam animi commotionem

>

'

et ad aures legentium ipsa metri insolentia perfringendas et"

pelliciendas. Observantibus nobis hanc singularem linguae Lati-

nae condicionem non mirum videri potest, quod praeter Grae-

>' cum illum adoneorum usum, qui variandae dictioni inservit,

alius apud Senecam invenitur isque duplex, prout adonei ana-'

paestis aut mediis immiscentur aut exeuntibus subiciuntur.

Atque de immixtis illis adoneis hêc praedicare licet : eis locis,

quibus res magnae tractantur, quibus animos audientium permo-veri poeta volebat, adonei occurnint iterati

; praecipue ad rem

gravem quandam aut flebilem aut terribilem describendam ad-

hibentur *'').

Alia autem virtus eorum adoneorum qui olausulae

locum tenent videtur esse; ita enim clausulam adoneam Seneca

adomavit, ut ea longo ordini metroram vere anapaesticorumaddita aut totius sententiae finem indicet aut partem sententiae

'•) Cf. Corssen, Aussprache, Vokalismus und Betonung d, lat. Sprache

(1870) II, pag. 969 sqq., et Gleditsch, Metrik d. Griechen und ROmer

(1901), pag. 287.^ y

*^ Non ignoro et Graecos poetas dactylos inter anapaestos sae|i>6

,rei alicuius gravioris extollendae causa adhibuisse, quod praecipue Euri-

pides facere solebat, recentioribus temporibus velut Porphyrius in versibus< illis quos infra afferam (pag. 76) XaTmo îv Td sqq. Sed hic usus adven-

, ticius erat ut ita dicam, neque cnm industria quaerebatur. Quod attinet

ad Plautum, dactylos admittit, ut fors fert, quibus nullam vimitciei^—V v:_:» ,. ,.. ' ' --^ --^^^-

^,<m^,^'>î:.y'^'f^rTt»cf|v subicit.

_,^.;:.. ,.;.;,;...^,.....,^.,,

— 65 — ' "'

..

'

. ._.'/

terminari significet. lani cuivis apertum erit, quanta differentia

intercedat inter pronuntiationem adoneorum, quibus vel periodi

integrae vel membra complexionum terminantur, et adoneos eos,

qui finem hexametri absolventes saepissime etiam sententiam

eiusve partem claudunt Nam cum in hexametro animi conci-

tationem ex discordia quantitatum et qualitatum ortam sub

versus vel etiam sententiae finem consensus dissolvat, in novis

formis, cum priora omnia leniter et leviter decurrant, in ipso

fine comprehensionis animus vehementissime perturbatur. Hic

usus optime consentit cum sermone uaGTiTiKip illius aetatis, quoid potissimiim a scriptoribus appetebatur, ut audientium aures

ipso verborum strepitu commoverent Atque Seneca sermonis

nervos etiam metrico hoc artificio intendere studebat, cumadoneum anapaestice pronuntiatum comprehensiones claudere

iuberet' '

"'

:/

..;;,,; lam sequantur exempla, quae duplicem hunc adonei nsura

Annaeanum illustrent^*). Ac primum quidem ex magna multi-

tudine aliquot locos deligam, quibus adoneis iteratis res quae-

dam gravis aut flebilis aut terribilis describitur:

Herc. fur. 192: alium multis gloria

terris

tradat et omnes fama per urbes

garrula laudet caeloque paremtoUat et astris; alius curru

^\ sublimis eat: me mea tellus

lare secreto tutoque tegat.

Tro. 13^!: nil Troia semel te rege

bis pulsari Dardana Graio• moenia ferro bisque pharetras

passa Herculeas.

Med. 364: nunc iam cessit ponlus" •

,. ^! - et omnes- patitur leges: non Palladia

compacta manu regumque ferens

',. . inclita remos quaeritur Argo—,

; quaelibet altum cumbapererrat;terminus omnis motus et urbes

muros terra posuere sua,

nil qua fuerat sede reliqait

pervius orbis: ^v"

iîiÎiu!

Phaed. 331 : qua terra salo

cingitur alto quaque per ipsumcandida mundum sidera currunt :

haec regna tenet puer immitis,

spicula cuius sentit in imis

pervius undis rex Nereidum

Oed. 164-: Mors atra avidos oris

hiatus

pandit et omnes expUcat alas;

quique capaci turbida cumbaflumina servat durus senio

navita crudo,

184 : tum vap^r ipsam

corporis arcem flammeus urit

muUoque genas sanguine tendit,

ocuUque rigent et sacer ignis

pascitur artus; resonant aures

stiUatque niger naris aduncae

cruor et venas rumpit hiantes;

intima creber viscera quassat

gemitusstridens.iamque ample.\u

frigida presso saxa fatigant;

;);' îtij

*^ Senecae tragoedias ed. F. Leo 1879.

6

<':..•

hi:^..i.M.v.iv. 'fili^^^f-ii^S}A- ..'', i-r-l. .

— 66 —

Agam. 78: impia quas non merget conddns omnia gurges;

arma fatigant? iura pudorque ,jp^ Qet 1901: mecnm miseraeet coniugii sacrata fides

2i7.

"

plangite gentes,

fugiunt aulas; ?['' audiat ictus utraque Tethys.

Thy. 865: tecum excedent vos quoque, mundi turba citati,

ultima caeli sidera Pisces, flete Herculeos, numina, casus.

,, Plostraque numquam perfusa .ar:r^

.

i.-^^tAty^'!^^ Jman

i-»r'it.f 'itjhliiftiît^'. m-(H^^'i^^^-dAUi loci sunt hi: Herc. fur. 1082, Med. 318, 335, 346, 792,

Agam. 345, 673, Thy. 961, Herc. Oet. 656. — Venio nunc ad

alterius usus exempla, in quibus singuli adonei puros ana-

paestos sequuntur, sententiae aut partis sententiae finem in-

dicantes: „.^

Herc. fur. 164: hic exesis

pendens scopulis aut deceptosinstruit hamos aut suspensus

spectat pressa praemia dextra:

sentit tremulum linea piscem.1085 : clayaeque gravi lassum solitus

r ,mandare caput quaerit vacua

.' pondera dextra, motu iactans

bracchia vano. nec adhuc omnes':

expulit aestus,

Tro. 157: felix Priamus dicimus

omnes :

secum excedens sua regna tulit ;

nunc Elysii nemoris tutis

errat in umbris interque pias

felix animas Hectora quaerit.

Phaed. 345: tunc vulnificos

acuit dentes aper et toto est

spumeus ore; .^^^

Poeni quatiunt colla leones

(343) et mugitu dant concepti

signa furoris: (349) cum movit-

, . ..s<^.^^ Amor,

tnm silva gemit murmure saevo.

Agam. 640: hinc aequaevi gregis

Astyanax,hinc Haemonio desponsa rogoducunt turmas, haec femineas,

ille viriles. festae matres

votiva ferunt munera divis;

festi patres adeunt aras,

unus tota est vultus in urbe;

et quod numquam post Hectoreos

vidimus ignes, laeta est Hecuba.

Thy. 850: Aries praeceps ibit in

undas,

per quas pavidam vexeratHellen;hic qui nitido Taurus cornu

praefert Hyadas, secum Geminos

trahet et curvi bracchia Cancri;

(857) cadet in terrasViiô relictas

iustaeque cadent pondera Librae

secumque trahent Scorpioni»>;t*!3r! :; acrem; /

;

et qui nervo tenet Haemonio

pinnata senex spicula Chiron,

rupto perdet spicula nervo;

pigram referens hiemem gelidus

cadetAegoceros frangetque tuam,

quisquis es, urnam;952 maeror lacrimas amat assuetas,

flendi miseris dira cupido est.

libet infaustos mittere questus,

libet et Tyrio saturas ostro

rumpere vestes, ululare libet.

Herc. Oet. 189: me vel Siculis ad-

dite saxis,

ubi fata gemam Thessala Siren^

vel in Edonas tollite silvas']

. . ..'•.• '• •

j^'.*•

•..%•.; '...•,i?.'-r..;?...j..-.

(194) fortoiam lacrimis ifptate

meis

resonetque malis aspera Trachin>

Cyprias lacrimas Myrrha tuetur,.

raptum coniunx Ceyca gemit,

sibi Tantalis est facta superstes;

fugit vultus Philomela suos

< .,: {•'

>-.-/v.-i^^^"^' '^-.^"v.

— 67

natumque sonat flebilis Atthis: vidi, vidi miseranda mei

fata parentis, cum letifero

.... (202) felix, felix, stipite pulsus tota iacuit

cum silva domus nostra feretur sparsus in aula: *

patrioque sedens ales in agro a si tumulum fata dedissent,

referam querulo murmure casus quotiens, genitor, quaerendus

volucremque lolem fâ eras?

:v^*'i^T"^';'

loquetur. ^ ; : .,..

Paucos locos descripsi; exstant permulti: Herc. fur. 177, 1115,

Tro. 100, 113, Med. 802, Phaed. 981, Agam. 348, Thy. 808, 818,

875, Herc. Oet. 614, 1863, 1872, 1894, 1909. Hanc adonei ad-

hibendi rationem Annaeanam optime ita illustrare mihi videor,

ut poetam nostrum membra (KujXa) rhetorica membris metricis

adaptasse dicam, quo facilius verborum constractio intellegeretur.* Ut igitur a rhetoribus comprehensiones aut partium comprehen-sionis fines, ut vel auribus perciperentur, metrice exire iube-

bantur, ita Seneca, quippe qui ne in versibus quidem compo-nendis se rhetorem esse negaverit, in carminibus anapaesticis

adoneos sententiarum clausulae munere fungi voluit Quae cumita sint, nemo mirabitur, quod idem artificium rhetoricum etiam

eis locis poetae nostro se obtulit, quibus ceteroquin adoneus

variandi illo usui Graeco inservit Cuius rei exempla afferam

ex sescentis pauca:Tro. 83 : fidae casus nostri comites,

,, .•, ,

solvite crinem, per colla fluant

.„,.'',, maesta capilli tepido Troiae

pulvere turpes:

Duabus comprehensionibus Troades iubentur crinem solvere;

verba *tepido . . . turpes' attributive cum 'capiUi* coniuncta suum

explent koiXov, quod claudit adoneus.

Tro. 137: ^^

post elatos

,y''

' ' 'Hecubae partus regumque gregem

''./''''; postrema pater funera cludis

''}in~ .: . magnoque lovi victima caesus

Sigea premis litora truncus.

Habemus duas comprehensiones, quarum utraque adoneo clau-

ditur; sed in posteriore participium attributive cum subiecto

coniunctum per adoneum a verbis subsequentibus seiungitur.

•^* ' ii^^Mî!^Phaed. 69: y^V

": > tua Gaetulos

«^rH />. dextra leones, tua Cretaeas, .. AHiV'- * ' •'

.. .. - ,-

!i^>^6/r?'. . sequitur cervas; nunc veloces

i^Jfwi »û ; ":^:<- ' ^Sis damnas leviore manu.^^

y^..,^v- . ; tibi dant variae pectora tigres,

fi*

— 68 —

tibi yilFosi terga bisontes

latisque feri comibus uri.

i§ii\£^'^t/,ij;,.;:l^ quidqaid solis pascitur arvis,

sive illud Arabs divite silva

.::.'h^t.,^^.i sive illud inops novit Garamans,' i;{';j;:h\:^^ ;

'(71) vacuisque vagus Sarmata campis, . .'\ :"*'/'-':

In vv. 59—61 subiectum et praedicatum non mutatur; at duae

res praedicato obiectae sunt, quae non modo per anaphoram

(tua—

tua), sed etiam per adoneos seiunguntur. Simili ratione

vel duorum diversorum subiectorum alterum ab altero arte

metrica separatum est vv. 64—65 et vv. 67—71. Nulla iam

illustratione egent hi loci:'

^

• iTe^ ^'-\

v^.T . Med. 808 : assnesce, manus,'

r^rt ,"'

"

stringere ferrum carosque pati ..'

/^"|'

•

:-«i;H«ney' ''

posse cruores — ''':,./•;."« \' .-.'

'ii::h:}f ,; Phaed. 23: alius rupem dulcis Hymetti, j- " '

i

, , ;

fj parvas alius calcet Aphidnas: j•

i

54: ades en comiti, diva virago, .. ; ^

"

.'r _•:'''"'" cuius regno pars terrarum .^ .i

'-_-^^ -•

'-k.j.y'- secreta. vacat, cuius certis

''

: -'

..<.J'- !• -,«t?^hi petitur telis fera quae gelidum'

V- •

'

..;.;_; .;:;;:?:;>; \. potat Araxcu ct quae stanti ^.- '^f -> : ; *•

ludit in Histro.

lam loco illo quem supra descripsimus (Herc. Oet. 189 sqq.,

pag. 66 sq.) adoneus *stipite pulsus* (v. 209) non clausulae munere

fungitur, sed participium attributive cum subiecto coniunctum

a verbis sequentibus seiungens variationi inservit Haec adonei

adhibendi ratio singularis, qua idem adoneus et variandi causa

usurpatur et verborura constructioni facilius inteUegendae in-

«ervit, effecit, ut saepe longus ordo brevium membrorum rhe-

toricorum ita decurrat, ut singula membra rhetorica singulis

membris metricis, quae ex metro anapaestico uno et adoneo

constant, exprimantur; quod iam ex eis exempUs, quae attulimus,

apparet, quippe cum persaepe binis monometris — anapaestumdico et adoneum (— -t:;;:;

j

—y^^—)—

singulae sententiae vel

sententiarum partes contineantur. Keque vero desunt loci, qui-

bus membris illis anapaesto-adoneis non membra rhetorica sub-

iecta sunt, sed nihil nisi metrorum varietas petitur, velut: $>'

Herc. fur. 139 : pastor gelida cana vacuae reparant ubera matres;

".;-?,' pruina Med. 817: tu nunc vestes tinge

grege dimisso pabula carpit; Creusae,

Indit prato liber aperto quas cum primum sumpserit,

nondum rupta fronte iuvencus, imas•

V,:-

,

' --.

' -- -

r. -!'',..:''-

..

- -,•-' -^...v ... ;.>,,;,.•:.

.

*

... •.•. >:"-.'.. ^^^;^?'-.'''^:,'

,•'-"" •

.

.';

- '. f ,:.'.:'sx%?';^;.;.'

d^L^îiiiiicdkjiî v/j^^Kiru^&Uiiiiil:^^

;.<*•

''^yiW~ ^^ ~ -r^V" vy::;"'

urat serpens flamma medullas. Thy. 926: ^ magnum, ex alto

ignis fulvo clusus in auro i,vr,, culmine lapsum stabilem in planolatet obscurus, quem mihi caeli figere gressum ; magnum, ingenti

qui furta luit viscere feto strage malorum pressum fracti

dedit et docuit condere vires pondera regni non inflexa

arte, Prometheus. jMMÔiSrij ' cervice pati ... v\.

Agam. 64 : non sic Libycis syrtibus Herc. Oet. 658 : coniunx modico

aequor nupta marito

,: furit altemos volvere fluctus, non disposito clara monili

-"[ non Euxini turget ab imis gestat pelagi dona rubentis,''

^^: commota vadis unda nivali nec gemmiferas detrahit aures• vicina polo, lapis Eoa lectus in unda,

Eandem compositionem reperias Herc. fur. 185, 1079, Med. 798,

Thy. 806, 838, Herc. Oet. 693, 1157; quam saeculo quarto Boethius

stichice imitatus est (cf. infra pag. 75).

Non pluribus exemplis opus est, quibus demonstretur

differentiam magnam intercedere inter adonei usum Graecumet Annaeanum, quae etiam eis locis persaepe elucet, quibusadoneus Graeco illo munere variandi fungitur, id quod exempla

quae postrema attulimus docuerunt Haec vero differentia fluxit

e diversa arte metrica Graeca et Latina, inservit autem adoneus

Annaeanus praeter Graecam illam metrorum variationem con-

formationi sententiarum et affectuum descriptioni. Quare Senecam

nova adoneorum ratione usum etiam in singulorum metrorum

sive monometrorum compositione plura novasse nemo mirabitur.

Et Seneca in adomanda synaphia quamquam Graecorum se

sectatorem esse minime dissimulat, tamen a severa Graecorum

ratione recessit, cum in fine adoneorum liberiorem et syllabae

ancipitis et hiatus usum sibi concederet.

Seneca**) 82ie8 ^ynaphiam neglexit; 34ies syllabam an-

cipitem admisit, 34 »«8hiatum, syllabam ancipitem una cum

Matu 14 »68.

' Ac primum quidem eos locos tractemus, quibus exstat

syllaba anceps. Quae in fine comprehensionis occurrit 20^68^ in

levioribus sententiarum incisis 8»®»^ in media sententia 6*68.

Quo in usu quid Graecis debeat exemplis, quid ipse novarit

Seneca si quaerimus, adonei ratio illa adhibendi Annaeana duplex,

quam supra cognovimus, nobis respicienda est In sententiarum

fine et in levioribus incisis Seneca post formas vere anapae-

"^ Octaviam postea (pag. 71) tractabo.

vRi «A^J'-^.l\j ,. .•

70 -i- -!•.<.

sticas {rjzi—xjT:;—) ultimamsyllabam brevem reliquit 10*«»**'); quaex re intellegitur etiam in exemplaribus Graecis syllabam an-

cipitem in jEine comprehensionum admissam esse. Qui usus quod

apud poetam Latinum saepius post adoneum occurrit (IS"»)'^),

nemo mirabitur, qui adoneum saepissime apud Senecam clau-

sulae munere fungi intellexerii — In media autem sententia

syllabam ancipitem Seneca post formas anapaesticas nunquamtulit, sed nisi post adoneum non admisif

). Quod sine dubio

non ita esset, si etiam Graecis exemplaribus hic usus proprius

fuisset. Hic dicat quispiam Senecam, ut adoneo in media sen-

tentia admisso Graecorum usum secutus sit, qui variandi gratia

eum ceteris formis immiscuerint, ita etiam syllabae ancipitis In

media sententia admissae licentia Graecorum sectatorem fuisse.

ânc argumentationem equidem refello. Ut enim vim illam

iraOriTtKiiv, quam poeta Latinus adoneis dederat, a finibus com-

prehensionum in medias sententias transtulit, ubi nulli rei in-

serviebant nisi variationi (cf. supra pag. 68), ita syllabam an-

cipitem, qua vis adonei etiam augebatur, una cum adoneo

transtulit in medias sententias. Ea igitur re Seneca novavit,

quod syllabam ancipitem post adoneos etiam in mediis com-

prehensionibiis admisit Hanc nostram argumentationem veram

esse eis locis probatur, quibus syllaba anceps una cum hiatu

admissa est Quae licentia in fine sententiarum occurrit post

adoneum septies, post ^t^d—^^— quater"), in levioribus incisis

modo Agam. 395 post adoneum, in media sententia Agam. 79

et Herc. Oet 1989 post adoneos.

Hiatum quoque nisi in sententiarum incisis apud Graecos

poetas non adhibitum esse certum reddit Senecae imitatio, quieum in fine comprehensionis aut in levioribus incisis admisit

»») In sententiarum fine Herc. fur. 1134; Tro. 131, 720; Phaed. 30,

43; Thy. 881; Herc. Oet. 1913, 1918. In levioribus incisis Tro. 724; Thy. 832.

V-"'' "0 In sententiarum fine Tro. 78, 103, 141, 731; Med. 372; Oed. 168;

Agam. 347; Phaed. 347, 988; Thy. 868, 877, 878. In levioribus incisis

Herc. fur. 1066; Oed. 186; Agam. 88, 368; Herc. Oet. 678, 1211.

«») Herc. fur. 170; Agam. 86, 104, 398; Herc. Oet. 694, 1281. —Herc. Oet. 181, ubi post veros anapaestos syllaba anceps exstat: 'pariter

cunctaIdeflere iuvat' sine dubio corruptus est ; probo Richteri coniecturam :

'pariter cuncta <a> deflere iuvat*.

»») Post, adoneum Herc. fur. 158, 1081; Tro. 96, 97; Agam. 646,

843, 869. Post ceteras formas Med. 832; Phaed. 1143; Agam. 61; Herc^

'.'.••• . . :.. .-'.^-.'. '^:.^'.''^l

: , ••;»..•-,• "i•• '

• c- -:,. - •

-^^^'A}

'. .,

—71.

—-. '''::','- '

•:^ ^"\v'':

32 "8 «i), in media sententia modo Thy. 948 et Herc. Oet. 598.

Quam novitatem qua de causa tam raro adhibuerit si quaeras,

iterum adonei vis iraeTiTiKri, qua Annaeus hanc formam exornavit,

respicienda est. Cum enim syllaba anceps vim adonei augeret,

ita ut saepius eam adhibere poeta non sine causa studeret, hiatu

aures audientium faon vehementer percellebantur. Itaque in

hiatus usu Graecam legem sequi Seneca satis habuit, nihil novi

exTcogitavit, sed duobus illis locis casu magis quam industria

synaphiam laesit, quod etiam ea re verisimile redditur, quodaltero loco (Herc. Oei 598) etiam post formam non adoneam

hiatum admisit -ri mjj 'j?f^>.v ^^ •,

>'i,^5); Seneca igitur synaphiae neglegendae licentiam, quam Graeci

modo in fine comprehensionis et nonnunquam in levioribus

sententiarum incisis admiserunt, una cum adonei violentia, quamipse huic formae dederat, a fine comprehensionum in medias

sententias transtulit. Hanc Annaeanam uovitatem Octaviae auctor

magna voluptate suscepit. Cum enim Seneca ipse ex 82 locis

modo decies in media comprehensione synaphiam neglexerit

(14**/o), Octaviae auctor e 51 locis 13*68 eandem licentiam prae-

bet (^^''/o)'^). Sed nunquam poeta in media sententia syllabam

ancipitem tulit post formam non adoneam*^), qua re in legema Graecis ipsis de synaphia constitutam sine causapeccavisset*').

**) In flne comprehensionis post adoneum Herc. fur. 168, 171, 1095 ;

Phaed. U. 53, 80, 350 ; Agam. 381, 652;" Thy. 820

;Herc. Oet. 210, 1891. Post

c^_ oo_ Tro. 115, 706, 728;Med. 827 ;

Phaed. 8, 337 ; Oed. 986; Thy. 958;

Herc. Oet. 1878. In levioribus incisis post adoneum Tro. 108 ;Med. 342,

828, 965; Agam. 327; Thy. 849; Herc. Oet. 1924. Post ceteras formas

Herc. fur. 1113; Med. 348; Agam. 68; Herc. Oet 222.

*j Syllabam ancipitem notavi in fine comprehensionis post adoneum

71, 309, 330, 777, 806, post ^-^- 316, 319, 662, 675, 907; in levi-

oribus incisis post adoneum 28, 62, 331, 655, 768, 809, 955, post ctc—oo—

67, 204. Syllaba anceps una cum hiatu occurrit in fine comprehensionis

post adoneum 17, 334, 370, 668, post oc;—c;^— 4, 323; in levioribus

incisis modo post adoneum 936, 976. Hiatus admissus est in fine com-

prehensionis post adoneum 88, 97, 685, post ô—c;^— 658, 813, 969,

978;in levioribus incisis post adoneum 21, 206, post CTJ—OG— 687, 778.

In media sententia syllaba anceps occurrit octies (26, 94, 306, 320, 342,

899, 965, 979), syllaba anceps una cum hiatu bis (336, 362), hiatus post

adoneum bis (16, 897), post ^^—uu— 374.

««) De V. 374, quo hiatus post puros anapaestos in media sententia

exstat, cf. quod de Herc. OjBt. 598 supra diximus.

") Non me fugit etiam inter singulas fabulas, quae Annaeanae

traduntur, magnam differentiam rationis anapaestica cantica conliciendi

%

.":,* V.' « ,''*.'

— 72 — ^

lam a Seneca Graecoram imitatore et novatore Latino nos

convertamus ad ipsa exemplaria Graeca, quibus quales leges de

synaphia constitutae fuerint ex usu Annaeano cognovimus. Ac

primum quidem difficillimam illam quaestionem expediamus,utrum poetae Graeci, quos Seneca imitabatur, monometros stichice

per synaphiam connexuerint, an dimetros, quibus interdum

monometros inseruerint, quod de Seneca docuit Leo (cf. supraannot. 1), an hypermetra formaverit Mihi quidem res in apefto

videtur esse et ea, quae cap. m de anapaesticis recentiorum

temporum formis intelleximus, respicienti, et ea, quae de adonei

usu Annaeano modo disseruimus, memoria tenenti. Monometros

stichicos, quippe quos primus composuerit Ciemens Alexandrinus

(supra pag. 49 sq.), Senecae exemplaria non adhibuerunt. Sed ne

dimetros quidem poetas Graecos confecisse verisimile est; quodsi fecissent, nuUo modo Latinus ille usus adonei, quo ut clausula

haec forma comprehensiones terminabat, oriri potuisset. Saepe'

enim adoneus, ubi clausulae sine dubio munere fungitur, pri-

orem dimetri locum tenet**); clausulam autem in medio versu

adhiberi posse si quis putat, insanit. Itaque nemini dubium erit,

quin poetae Graeci, quos Seneca imitabatur, hypermetra compo-suerint e metris anapaesticis formarum oo— ^^— . Quod qui

persuasum habebit, intelleget et quo modo lex illa Graeca oriri

potuerit, quae syliabam ancipitem hiatumve nisi in fine com-

plexionum adhiberi vetabat, et usus adonei Annaeanus, quohaec forma ut clausula finem comprehensionis significabat.

Duae restant res, quibus peractis totam huius formae ana-

paesticae naturam notam habebimus. Inquirendum enim est, numGraeca huius usus monumenta exstent, et unde poetae Graeci,

quos Seneca imitatus est, novam rationem compositionis hyper-metricae sumpserint investigandum. u,,; ^îj- -%-^ .iPi^,

Graecum hypermetrorum anapaesticoruin monumentumunicum superest, et ipsum quoque recentioris aetatis mala imi-

tatione corruptum. Julianus enim in Caesarum convivio*') can-

tilenam composuit, cuius exemplum erat canticum, quo praeco

iatercedere. Praecipue Agamemno, Thyestes, Hercules Oetaeus et adonei

usum Aimaeanum et synaphiae neglegentiam multo frequentiorem praebent

et perfectiorem, quam ceterae tragoediae. Qua de re hoc loco fusius

disserere longum est, praesertim cum non spectet ad Graecum usum

intellegendum.

«8) Velut Herc. fur. 1088; Phaed. Mi; Agam. 643; Thy. 928.

; ; >. «») Julianus rec. Hertlein 1875/6, pag. 409-411.;i0|iSur-X»?^!*t«fe|T

'';/

'^^'.^Ji^SSt^M:

-• -. >;'?V''' '."

- '.'^-:'-^^'^'7.

',„-._.-- 73 "i^-\ ':'.Z'-^:V?Z:[:-^^

--\>-^:- -- .'-: _;-•-:- ,.

ludorum gymnicorum initium renuntiare solebat Hoc canticum

iam secundo saeculo exstitisse Pseudo-Lucianus in Demonactis

vita^°) testatur, qui Demonactem morientem haec facit pro-

nuntiantemr,su^ ;i:..;r'-;-

'•

u^^ts^jvrnfi^ ,.

,:.;

..> .

.lo/^jf-f.--'• XiiTet H^v dTiuv Tuiv KaXXioriuv

:?i»j; %>;tjiiî- ;fiOXujv Tttîa?, Kttipos TC KaXd

)ir]KiTi ji^XXeiv.

Hoc carmen paroemiaco caruisse Juliani imitatio verisimile

reddit, quamquam hic synaphia saepius falso loco admissa usui

Clementiano monometros componendi appropinquavit ;v. 17—18

enim bis syllaba anceps occurrit in media sententia:

it', iq dvTmaXov

'icrraffBe Kpiaiv,

oT? Te (ppovncTiv . . .; ,

V. 10. eadem licentia admissa est:

ol irpiv paffiXeis I6v€a iroXXd

bouXujad|Li€voi ...

Hic nsus syllabae ancipitis sine dubio licentia est recentioram

temponim; ei poetae Graeci, quos Seneca sequebatur, nisi in

fine complexionum synaphiam non neglexerunt; quam legemetiam Clemens Alexandrinus observavit, qui cum vv. 11—25

monometros stichice componeret, tamen neque syllabam ancipitemadraisit neque hiatum, sed legem hypermetris constitutam in

mondmetrica compositione servavit'^).

lam investigemus, unde Craeci poetae, quos Seneca imi-

tatus est, novam rationem anapaestos componendi sumpserintHac in re Fridericus Leo nobis auxiKo venit, qui Mus. Ehen.

vol. 52^ (1897), pagg. 509—518 alia ratione atque ego demon-

stravit Senecam suae aetatis poetas Graecos imitatum esse.

Comparat enim Senecae artem cantica conficiendi cum monodiis

Euripideis, quorum compositionem tragicos poetas Graecos iam

aetate Alexandrina imitatos esse ex fragmento Grenfelliano et

e Plautinis canticis cognitum est Eandem artem Seneca ad-

hibuit, ita ut hunc poetam Graecos poetas tragicos suae aetatis

imitari apertum fiat Quod de polymetris carminibus primalectione manifestum est. Quorum usus anapaestoram, velut

•») Lucianus ed. Jacobitz 1877, vol. II, pag. 206.

'*) V. 6, ubi synaphia neglecta est, sententiae pars terminatur:

ToO? ooO? d9eX€i(; | iraiba? &T€ip6v, |olveTv irfituq . . . XpiOTdv.

'iciMSi^T >,".;.'':, 'iiMt^ .j:»i-<'„j,. .^.iSf.'^

* »c

— 74 —

Fhaed. 1123 sqq., simillimus est ei, quem in Euripidis monodiis

observavimus', nisi quod anapaesti apud Senecam frequentiores

adhibentur. Talia autem polymetra tum etiam apud Graecos nota

fuisse 'Ara* Besantini et fragmentum Ptolemaense (pag. 45) certum

reddunt Graeci igitur poetae primo saeculo Ciiristiano sine

dubio hypermetra anapaestica, quae uaque ad id tempus aut

v? parciora aut frequentiora inter alienas formas lyricas adhibuerant,

tum separaverunt et carmina ex eis solis composuerunt. Secundo

V saeculo dimeter ille diaeresi carens inter monometros receptus

.; est, qua re hypermetra e dimetris et monometris orta sunt,

quorum monumentum praestantissimum hymnus ilie Philostrateus

/: £1? Gdiiv praebet. Clemens autem primum hypermetra e mono-

.> metris composita mutavit in monometros per synaphiara con-

.; nexos, tum, synaphia sublata, e versibus monometricis carmina^

pangere suae aetatis poetas docuit.

Haec sunt, quae de hypermetris anapaesticis dicenda habeo.

;Adiciam nonnullorum monumentorum Graecorum et Latinorum

s- tractationem, quorum ars metrica adhuc dubia erat Fragmentum

hymni eis Aia ab Aristide 47, 30 traditum utrum ex hyper-•metris constiterit an systemata formaveritparoemiaco absoluta**),

dubium est, cum perpauca modo supersint:

Aia Tov TrdvTiuv uiraTOv KXnCiu ...

TToXu yap TTOAu fioi to iiieaov Piotou

li^XTreiv T€ Geoug ^v t' eOq^poauvai?

i^Top iaiveiv hnb •iTaibovomij-

,,

ToiiiJbe . . .'3)

^ Porphyrii'*) duo fragmenta hymni ei^ ATroXXiuva utrum ex

hypermetris constiterint an e monometris Synesianis valde du-'

bites, cum synaphia persaepe corrupta sit Equidem hymnumex hypermetris compositum, synaphiam, ut in Juliani cantilena,

") Neque enim illa aetate systemata formari desita sunt. Super-sunt duo fragmenta hymni in Apollinem (Porphyrius ed. Nauck, pag. 61

et in librorum de philosophia ex oraculis haurienda fragmentis ed. G.

Wolff, pag. 159), quae parodorum anapaestos imitari verisimile est, quam-,' quam et hiatus semel occurrit in ipso systemate, neque omnia systemata— vixdum hac voce tales compositiones signare nobis licet — paroe-

miaco conclusa fuisse videntur. Sed hanc rem singularem iam in frag-

mento Berolinensi supra (pag. 29) observavimus. ..

") Ton?»b' Oird it. codd., traiecit Wilamowitzius.

'i-'^'**) Librorum de philosophia ex oraculis haurienda fragmenta ed

; G. Wolff, pag. 125. "^•;. ;s-'

;-

•'^\:*i>uy-*.' r.,-::^y^ '^^^îf

. i^m^jS-

75

rW'>-' ^y,*'

Bon iam diligenter observatam fuisse opinor, quod illa aetate,

cum monometri in usu essent, facile fieri potuit :

«L n^Tct Trctoiv x<ipM« PpoToiaiv

Atto (Tujv lepujv inaT^po? dTvfis

TrpoGopujv TOKeTuiv . . . S^ ;•':

dXX' 6Te AaTUi- ^

.%-^':V5 .:^'*fe' ;:-:.. ^.^,

ujbic iepd XdZeTO Trdaav, ; y '.rn -^ /;?;:.

6p06uV0|Ll€VU)V blbuÛJV TOK€T(fiv > ^, v-^r

ivftoei (JTiKUJV, KoraTo n^v yd, ?'":-:;; '':^

KotaTO 6' dnp, irdTvuTO vdco?, ''-\":'-':':,.;''^\'\^.

' "^

irdTVUTO KOna* V v^^V

"

X^^^

dvd b' ^S/leope? iLidvTi AuKUjpeC, . yv ^-jv; v'"

ToEoTa Ooipe, i^ . .i" ; >

v^^;^

KOTd xpn<^MO^<i^*wv, PaoiXeO, Tpmobujv. — V'^ - -

.•

Quod attinet ad monumenta Latina, iam commemorayimus (supra

pag. 69) Boethii^*) imitationem stichicam membrorum dimetri-

corum formae c;o—c:^—|

-w^y—, quae iterata saepissime Seneca

adhibuit. Sed Boethius persaepe— id quod neque Seneca»um-

quam admisit neque metrici scriptores probabant— ultimam

syllabam metri prioris dissolvlt, antecedentes aut longas formavit,

aut primum quoque pedera dactylicum construxit, ita ut tetra-

metros dactylicos edidisse videatur : 1 5, 16. 33. ni 2, 11. 19. IV 6,

19. 26. Y 3, 6. 13. 26. Raro in eodem metro dactylus anapaestum

sequitur:m 2, 10. IV 6, 29. Uno loco (IV 6, 20) etiam posterius

metrum in duas syllabas breies exit. — Apud Ausonium et

Luxorium adonei frequentia tanta est tamque molesta, ut natura

eius singularis, quam apud Senecam observavimus, plane evanu-

erit. Nam neque iam sententias claudit, neque argumento augendoinservit. Synaphia

— quod praecipue apud Ausonium obser-

vavi — non iam certis locis certisqae de causis soluta est, sed

ubique, et post adoneum et post alias formas. Qua re fortasse

monometrorum usum stichicum poetae imitari studebant. In

altero carmine Ausonii (pag. 67 Peiper) quini monometri quasi

strophas formant; alterum (pagg. 54-56) simillimum est Syuesii

hymnis. Non diligentior in anapaestorum compositione Luxorius

est, qui, ut Boethius, in quantitatem syllabarum nonnunquam

peccavit velut Anthol. Lat. 1 1, 322, 3 : •coniugis castae* et 357, 8 :

'cui dedit plures'. Corruptae labentisque artis indicium etiam

'.•>**-

^vV:,

") Boethius de consolatione philosophiae rec. R. Peiper (1871)._ >//r*^.

,--S'

•--*- y.;

— 76 — •

.

formaram paucitas est; nam praeter adoneum una formaw' occurrit, semel (322, 4) ^v^—^v^—.

— Magna illa adonei frequentia

quibus de causis tum orta sit, facile intellegitur. Adoneos enim

poetae Latini multo facilius formare poterant, quam monometros

vere anapaesticos, quippe in quibus difficillima diaereseos post

singula metra observatio esset. lam Varroni anapaesti difficul-

tatem parabant, quod spondei piurimi anapaestorum loco ad-

hibiti deraonstrant; sed cum Flautum secutus ubique pro ana-

• paesto dactylum ponere Varro sibi concederet, res facilius per-

;^:ficiebatur. Monometros anapaesticos summa arte constructos

primus atque solus e Eomanis Seneca composuit ; quem seriores,

praeter Octaviae auctorem, nullo modo adaequabant. Contra

dactyli facilius formabantur, quam anapaesti ; quod hexametrorum

usus Romanos docuerat; itaque, cum ultimam monometri syllabam' '

longam dissolvere ex Senecae temporibus non iam liceret, ado-

neum adhibuerunt, qui syllabara ancipitem ubique ferebat,

monometros anapaesticos raro formaverunt, sed, cum anapaestos. adhijêre volebant, paroemiacos praeferebant, qui diaeresi carebant

, et, cum hexaraetri usitatissimi pars essent, facillime formabantur.

?- Pauca adiciaraus de hoc paroemiaco, ex quo carmina a

Vpoetis Graecis composita esse collectionis Amherstianae papyrustestatur. Quod quo tempore factum sit apparet ex imitatione

Romana^'). A Sereno enim poeta Latino paroemiacum stichice

adhibitum esse Diomedes testis est (GL I 514, 6—8). Hunc

poetam medio fere saeculo secundo vixisse ex Terentiano Mauroverisimile fit Hic enim grammaticus, quem sub finera saeculi

secundi de re raetrica scripsisse G. Schultzius 1. c. docuit, Serenum

*nuper* carmina composuisse dicit v, 1891. Eadera igitur aetate,• qua Lucianus et Mesomedes carraina diraetris anapaesto-iambicis

; et paroemiacis componebant, etiam e solis paroemiacis Graeci

poetae cantUenas conficiebant. : ; ! •/ ; .

•-:;f:|^::'

") Cf. supra pag. 67. Romani paroemiacos multo liberius formabant,

quam Graeci. Hi enim spondeos nisi in primo pede rarissime ferebant.

Romani autem spondeos in primis duobus pedibus semper admittebant;

tertium pedem purum relinquebant praeter Anthol. Lat. 1524, 1. Solus

Prudentius ipsam Graecam elegantiam imitatus est in hymno ad ex-

> sequias defuncti (pag. 58 sqq. Dressel) ; qui nisi primo pede spondeosnon recepit. Uno loco occurrit *€paa|iiov{bii XapiXac', in Hosidii Medeae

v. 36: 'quid, o pulcherrima coniunx'. Eiusdem tragoediae duo versus,

,id quod grammaticorum praeceptis repugnat, alteimm pedem dactylice

X formaverunt, 42 : 'felix heu nimium felix' et 296 : 'armatam facibus matrem*.

'

;0.^:;;I;.'-.â:.-'^.-:;.^.--

":'""''

-'•ff ' ^--•".-Jv-' ;•- ,•

. -. . - .—

!' .'- .•

^— 77 _ ' T,'" '^ '

Hic paroemiaci usus stichicus mihi initium videtnr esse

stadii illius stichicarum formarum anapaesticarum, quo poetas

Graecos inde a medio saeculo altero Christiani aevi inflammatos

esse cap. in vidimus. Paroemiacorum usum poetae e Tyrtaeoet Cratino ceperunt, quorum carmina tum nota fuisse Dio Chry-sostomus testatur, qui or. n pag. 92 R Tyrtaei versus affert, et

Hephaestio, qui 27, 3 C Cratini usum commemorat. Aliae quoqueformae lyricorum veterum illa aetate denuo in usum venerunt,

ut Anacreonteum et Hipponacteum (cf. pag. 53 sq.). Sed non modoe poetis lyricis, sed etiam e tragoediarum cantilenis poetaeformas singulares sumebant stichiceque adhibebant, quod de

forma illa dactylo-paeonica iam Wilamowitzius observavit Herm.

XXXIV (1899), pag. 218 sq. ; Sophocles enim ea usus est Oed. Col.

216—223, ego eam repperi Eur. Andr. 137. Praecipue autem

anapaesticas formas poetae e tragoediarum partibus lyricis cepe-

runt, ad quas paroemiaci observatio Euripidei eos duxit Quemcum ab Euripide populari modo, id est non clausulae munere

fungentem, in canticis adhibitum, quin etiam, ut apud Tyrtaeumet Cratinum, iteratum viderent, alias formas, quae aut anapaestos

continebant aut anapaestis similes erant, in eisdem canticis

adhibitas invenirent, stichice eas, ut paroemiacum, componereconstituerunt. Ita Luciani et Mesomedis usus ilie ortus est,

quem cap. III explanavimus. ^.lam apparet, quantum intersit inter poetarum studia sae-

cuU secundi et eorum poetarum, quos Seneca imitatus est. Ei

enim poetae Graeci, qui Neronis temporibus anapaestica carmina

pangebant, ex suae aetatis canticis polymetiicis, in quibus et

alia metra et anapaesti inerant, hypermetra anapaestica segre-

gaverunt carminaque^ solis hypermetris construxerunt (supra

pag. 74). At secundi saecuU poetae stichicas formas anapaesticas

e vetustissimorum poetarum thesauro deprompserunt; quae quorariores occurrebant, eo libentius adhibebantur. Hoc studium

sine dubio ortum est ex antiquitatis amore illo, quo saeculo

secundo cum Hadriani aequales tum Hadrianum ipsum fiagrasse

scimus*'). Tamen saeculi primi et secundi poetas cognatione

quadam inter se coniunctos fuisse cap. V intellegemus. ,.,,,, ..

•^) Illa aetate etiam threneticos quos vocamus anapaestos pdetae

hymnorum imitandos sibi proposuenmt, quod apparet ex Mesomedis

versibus, qui antecedunt hymnum in Solem : €0<pafi€iTU) it&c; al9i*ip k. t. X.

Eadem forma exstat in hymno in Attin composito, quem tradit Hippolytus

(cf. Lyrici Graeci III*, pagg. 686—6): 'Arriv KXiJauj Tdv 'Pelx]^ k. t. X.

— 78 —

lam ea coUigamus, quae recentiorum temporum scriptores me-trici de anapaestis dixerunt, qua re universa studia metrica poetarumet Graecorum et Latinorumy qui tum erant, plane êrta fieni

Caput T.

Metrici scriptores recentiorum temporum Alexandriniet Stoici quid de anapaestis docuerint

Recentioris aetatis enchiridia metrica, qnibus solis puraedoctrinae metricae vestigia nobis traduntuf, novornm temporumcommutationes non paucas praebent; quippe quae, ubi Alexan-

drinam disciplinam reddunt, leges veteres atque bonas non modonon integras, sed etiam depravatas praebeant, ubi Stoicorum

praecepta exhibent, in recentiorum poetarum studia metrica

nonnunquam respiciant. Quas commutationes et novationes hoc

capite tractabimus. Qua in re cum de auctoribus quaerere super-

vacaneum sit, de scriptoribus metricis ipsis, quo modo inter se

cohaereant et quid alter alteri debeat, ut cap. 11 non disputabo,

praesertimcum novi nihiladderepossim. Satis habebo,ubiscriptorum .

metricorum verba afferre cogar, nomini grammaticorum, si fieri

poterit, quo quisque ex fonte hauriat, uncis inclusum adicere.

Quibus rebus praepositis iam ad ipsam doctrinam metricam

nosconvertamus, quatenus ad anapaestorum condendorumrationem

spectat. Ac primum quidem, ut capite altero, de Alexandrinis

agam, tum de Stoicis.

Lex illa, qua in priore tantummodo metri anapaestici

parte dactylo locus t3oncessus est (pag. 31), quamquam a poetis

observatur, tamen apud scriptores metricos recentiorum temporumoblivione obruta est. Nulla enim eius commemoratio apud metricos

ex Alexandrina schola pendentes, qui qnidem ad nos per-

venerunt, exstat. Quod iure mireris, cum scholio illo Hephae-stioneo (pag. 131, 20 sqq. C, vide cap. 11, pag. 31) probetur legemistam re vera ab Alexandrinis fuisse constitutam, idemque ex

enumeratione formarum, quae pro anapaestis adhibentur, colligi

possit; quam integram servaverunt hi loci: schol. Heph. 275,

15—18 C (= Heliodorus): t6 hi dva7rai(mK6v . . . Kaxd Trdffov

Xtupav 6^x€Tai dbiaq)6puj5 (nrovbcTov Kai dvdTraiOTOV, arraviui^

5i TTpOKeXeucTiiiaTiKOV, napd bk tojc bpaâTOTTOioTg [Kai ta|iPov]

Kai bdKTuXov, et fgm. Bob. GL YI 624, 23 sq. (Juba=Heliodorus):

anapaesticum metrtm comtat aHapaesto et spondio indifferenier^

£t solutione anapaesti, proceleumatico pede et dactyh. Utramque

.*.*:• 7.

;>*-

#r^.

79 —•* \

lectionem ad eiindein fontem redire verbam d6iaq)6pu)5 *in-

differenter* testatur. Verba Kai lanPov, quae etiam in contextu

Hephaestioneo exstant, a Juba non lecta esse ex fragmentoBobiensi apparet Itaque ne Heliodorum quidem ea scripsisse

existimo. Quae qua re in contextum inciderint Trichae (= schoL

Heph. = Heliod.) testimonio explicatur, qui 381, 19 C Kai lanPoV

non praebet, pergit autem: t6 5e AioXiKov dvaTraicmKOv, 67rep

la^Pov bexeiai ^va iv t^ dpx^. Haec verba cum scholiasta

Hephaestioneus omitteret, tamen adiecta iambi voce idem ex-

primere conatus est; at cura falso loco additaraentum insereret,.

sententiam non modo obscuravit, sed corrupit.— Hi porra

auctores quamquam verbum d&taôpu); oraittunt, taraen in cetera

doctrina cura locis allatis consentiunt: Heph. 24, 13—15 C:

t6 be dvaTraicTTiK^v KaTOi ndcrav xd>pav bexeTai aTTOvbeiov dvd-

7rai0TOV, (TTravlujq bk Kai iTpoKeXeu|aaTiK6v, Kapd bk ToTg bpafia-

TOTTOioTq Kai bdKTuXov. Trich. 381, 16—19 C (= schoL Heph.= Heliod.): Kai t6 î^v auToO iari t6 Ka9ap6v dvaTraiaTiKov,.

STiep KctTd Ttdaav xdipav dvdTrajOTov b^x^fai Kai (TTrovbeTov, ffTraviuj^.

6^ Kai TTpOKeXeuaiLiaTiKOV, . . . Koi bdKTuXov. Omnibus igitur loci&

indifferenter auapaestos et spondeos adhiberi docetur, raro

proceleumaticum occurrere, apud poetas scaenicos etiam dactylum.Sed ea lex, qua doctrina Alexandrinorum de. dactylo inter

anapaestos admisso fusius explicabatur, quae excepit regulamde anapaestorum formis, apud recentiores metricos Alexandrino&

nusquam exstat. Quam praebet Diomedes, qui GL I 504, 32

ita pergit (cf. cap. II, pag. 31): sed dactylum nunquam recipit

nisi in dextris pedibus e. q. s. De quibus iam capite altero fusius

egimus.— Plane oblivione obruta est lex de formarum diver-

sitate apud Fortunatiauum, qui haec docet (GL VI 285, 19—21) :

redpit pedes, suum^ scilicet anapaestum^ dadylum et spondeum,raro et procdeumaticum: hos omnes omnibus in locis. Deniqueut omnia, quae de anapaestis dicta sunt, exhauriam, afferam

MaUium Theodorum, qui GL VI 596, 1 sqq. omnino aliam doc-

trinam praebet; docet enim dactylum plane repulsandum esse,.

spondeum nunquam nisi primo loco adhibendum; qua in re

sine dubio ad eas formas catalecticas spectabat, quae inde a

medio saeculo secundo adhiberi coeptae sunt.

Haec de dactylis; venio ad legem de digessione anapae-

storum, quae etipsa recentioribus. temporibus mutata est. Alexan-

drina enim aetate anapaestos semper Kard jieTpov digestos ftiisse

VV

: i . -. :

— 80 —

snpra Tidimns (pag. 32). Atqne ad hanc doctrinam etiam Aristidis

Qnintiliahi hic locns respicit (I 23, pag. 32, 20—23 ed. Jahn) :

Td \xky (sciL tujv •rrpujTOTUTtujv) Ka9' 2va ôiveTai ndba Kod trpo-

Xujp€i (ruv€TTf? k6 xp6vu)v . . ., Td bi kotA 6iiro6Cav f\ ffuZuTfav

Koi npoxuipcT ?ui? X xP^vujv f| dXiTui 7rX€i6vujv. Aliud docet Mar.

Victor. GL VI 75, 26 sq. : percutitur vero versus anapaesticus

praecipue per dipodian, interdum et per singuios pedes. Quibascondicionibus anapaesti p^ singulos pedes, quibus per dipodian

percutiendi sint, nemo auctor tradit, quamquam Victorinus talia

fero verbis suis addere debuit: 'Si dactylus inter formas ana-

paesticas occurrit, anapaestici versus semper ad metrum per-

cutiendi sunt, cum aliter xauv6Tri? illa vitari non possit' (cf.

supra pag. 31). Hoc enim solummodo docebant, versus ana-

paesticos ad pedem percussos dTrXoO? appellari, versus ad metrum

digestos (TuvO^TOus; quod apparet ex Aristidis verbis, quae

sequuntur ea quae modo descripsi (pag. 32, 23): tiv^^ to îrep-

PoivovTa t6 TrpoeipTm^vov Tuiv xP^vujv .irXfiOo? &iaipouvT€^ tiq

60o (ruv0€Ta rrpomiT^peucTav. Itaque de anapaestis ipsis ita res

se habet, ut legimus apud Aristidem pag. 34, 2—4: koI 6t€

tiiv ianw drrXoOv (scil. t6 dvairaiaTiK6v), Ka6' ?va Tr66a TivcTai,

8t€ bi (yuv0€Tov, . . . KaTd (TuZuTiav f| biTrobiav. Cum novicia

hac doctrina optime congruit Plotius Sacerdos, qui versus ana-

paesticos maxime varios enumerat satisque inepte interpretatur.

Discernit versus simplices et duplices; illi KOTd Tr6ba, hi KaTd

^^Tpov digeruntur; illi solos anapaestos, hi etiam dactylos praebent

(GL VI 531, 25 sqq.):

531, 25 : dim. catal. : corruptus, sed dactylos continens.

532, 3: dim. acatal. :—

v./w|—

||v-.w—|^v^— ;

iam tibi Mars in genibus recubans.

7: dim. dipygn. hypercat:—ww|—

1|—w^|-v^^||-;

tu fueras formose puer fueras.

10: trim. acatal. simpl.: w^—|ww— |

—;

Lacedaemona pastor flens.

13: dim. acatal. simpl.: w^—|ww— ;

tribuit mihi lex.

25: tetram. acat. plen. archig. : v^w-|v./w—Ivyw-jv^w— ;

Chaos et Phlegethon loca nocte siletit.

533, 5: tetram. brachyc. aristoph. dupL: —^^\—

^|^^— |

—1|^^-

WN-»—jk^v-'

—I

^^»;

quidve dolens sic Veneris ncUus calamos calidos tibi mittit.

. -^'

. - -.^ ,....'.. "W— 81 — "

...•. "C--:V^^-:^

.9; .t&trariu. hypercat diodor. simpl. : v^^—|v.

,;, :;.4i..- Lalagen coleres specie rationis.

\kj\j—Iw^ J—\\J\J—

14: tetram. miur. simpi.: ww—|v.^w—|ww—1^.^— ;

.'

>wV«ri'?'K•

lapides mare turgidum eluens.

26: pentam. anap. catal. simpl.: w^—[wv-.-|v>w—|^w—|v.yw;

'Wi^^ ^^,1V ! fjîfj^j terribilem sonitum procul aere dat.

30: tetram. brachycat. lacon. dupl. : -w^j—

1|^^— |

—1|^^—

quidve dolens sic Veneris natus calamos calidos armas.

Vetustissima illa lex de digessione anapaestorum certe temporibus

progredientibus ita conversa est, ut digessio anapaestoram Katd

TT6ba alteri percussioni vel praeferretur. Quod apparet ex

Tricha, qui dicit anapaesticum metram 'etiam' Kard bmobiav

percuti (382, 29 et 32 C), et praecipue ex MaUio Theodoro, quiGL VI 596 versus anapaesticos affert, quos omnes per singulos

pedes percutit; velut v. 12: ... ab hexametro ordimur. huius

exemplum: *alte superemicat Aetna poloque propinquaf. V. 23:

versiis pentameter anapaesticus cdobos fit ita, : Huba terribilis proculaere canoro*. Quod cum facit, causam nobis aperit, cur dactylos

omnino e metris anapaesticis exsulare iusserit (cf. supra pag. 79).

Teriio loco de diaeresi dicendum, quae est omnium veroram

anapaestorum propria; sed verbis parcere licet, cum de ea

legem unus Victorinus integram praebeat (cf. GL VI 77, 2 sqq.;

supra cap. n, pag. 32). Atilius Fortunatianus quidem, qui ipse

quoque diaeresin commemorat, haec docet GL VI 285, 15 sqq. :

huic (scil. anapaestico metro) naturale catholicum est partes ora-

tionis singulis pedibus terminare: hic enim versus optimus esty

secundus ab optimo ille^^qui avlvfiaz parte orationis finit. Sed

mea sententia Atilius, quem de dactylica forma doctrinam plane

depravasse modo vidimus (pag. 79), legem de diaeresi cum ea

de anapaestoram digessione, qualis recentioribus temporibuserat constituta, confudit Scriptores metrici, ut intelleximus,

Atilii temporibus docebant anapaestos per singulos pedes percuti,

interdum et per dipodias. Verbo 'percutere' Latini scriptores

Graecum biaipeiv vertebant, quod non idem est, quod *per diae-

resin seiungere'. Fortunatianus autem, omni sensu metrico ex-

pers, falso de diaeresi sermonem esse arbitratus est, cum haec

fortasse legeret: biaipeiiai bk t6 dvanaiOTiKov Katd TT6ba, Ivioie

bi xai (cf. Trich. 382, 29. 32) Kard avlxrfiav.

..^*

^!# *. J . •^

îi^V. ^,^-.' ^"% .. ''•.',.'. -' >;•

'

'. •;->"'.' '' '

— 82 —

lam ad formas catalecticad accedamus. Paroemiacus^ trimeter

anapaesticus catalecticus, aristophaneum, quae a veteribus poetis

Graecis persaepe adhibita erant, in melioribus libris metricis,

qui supersunt, multis exemplis illustrantur. Ab Hephaestioneautem non solum paroemiacus, sed etiam enoplius ille qui vocatur

*€pacr|iiovt&n XapiXae catalocticis formis anapaesticis addictus est

(pag. 27, 7—12 C). Quod a prioribus scriptoribus metricis non

factuin esse his de causis persuasum habeo. Alexandrini, ut

vidiraus cap. II, formas quasdam lyricas anapaestis similes pro ana-

paesticis versibus catalecticis habebant ea sola condicione, utprimus

pes purus anapaestus esset (pag. 35). Maxima igitur diligentia

primi pedis naturam respiciebant Itaque Alexandrini, quamquamparoemiacum a longa syllaba incipientem pro anapaestico versu

habuisse credendi sunt, tamen versum ab iambo incipientem

certe nuUo modo inter anapaesticos numerabant. Quod faciUime

fieri potuit secundo saeculo Christiano. Tum enim poetas ipsos,

s num paroemiaci primus pes iambus esset, nibil curasse cap. III

vidimus (pag. 53). Hanc licentiam apud poetas recentiores ex

>: usu anacreontei ortam esse suspicati sumus, quod et a duabus

syllabis brevibus, et ab una longa, et ab una brevi incipere

* poterat (^—w-w— w); Recentioris aetatis usus liberior etiam

apud Hephaestionem elucet; qui non modo enoplium, ut raodo

. dixi, inter versus anapaesticos commemorat, sed etiam (14, 9-<-13 C)

telesilleum ab' "ApTeiiiKj, iJu Kopai, quamquam a longa syllaba•

incipit, versum anapaesticum appellat, cum alio loco (35, 10— 11 C)

recte dimetrtim ionicum agnoscat— Trichas plura exempla

formarum catalecticarura affert, quae ex Heliodoro non sumptaesse quantitas syllabarum saepe neglecta indicat; quamquamdubium esse non potest, quin inter artes deperditas fuerint,

• quae tales formas respicerent; alioquin enim Trichas de iis'

dixisse credendus non est. — Alter procedat Plotius Sacerdos,

/ qui permultos versus anapaesticos ratione ineptissima deducit

(GL YI 531, 25 sqq.; cf. supra pag. 80 sq.); cuius stultitia imprimis

J ea re apparet, quod forraarum catalecticarum exemplis, quae

; ipse sibi finxit, dactyli continentur vel in metrorum pede poste-

riore, qui neque in tragoediis neque in recentiorum temporummonumentis admissi sunt Affert autem tres terrainos Graecos,

quibus variae formae versuum non integrorum significeutur:

KoXoupog, iêioupog, KaTaXtiKTiKO^; MalliusTheodorus(GLVI596, 1 9)

quartum addit: koXoô^. Denominatio autem versuum secundum

; ->. ^,.'''•' -.

•

. ', ; .• .'••<*••>:. V •V' '"

". .*^

•

.

• *. • • "* * -"'/'.

>>

.je,t • . 1 -- -"^-

• • _-•-.„ . ;f.

"

-" - •i-''. - ' ." ' ^. .

.%^f-

Sacerdotera ad tdtimi pedis conformationem fit, prout ana vel

duae, vel longa vel breves syllabae omissae sunt (GL VI 533y

J.8—

23). Supponamus exempli causa dimetri anapaestici figuram ; .1.

erit igitur dimeter anapaesticus , ,: -^

KoXovpoc: vvJ— wv--—ww— w[v^—]; ;/;

.'-; ^îl"

;;. .v-ri^vyKoXopo?: v^v^—wv>— v^v^—[v^]—;

'

u.v 'h>'\.C\S.\- ^:f-

^;^ • • "•^^KaraXriKtiKO?: w^—v^—ww— wv^[~]. --

'

r'*- " r^

Tali e doctrina quid proficias? Verba sunt, non quaestiones .

raetricae. Id unum mentione dignum videtur, quod eam formam, ^

quam anapaesto-iambicam in tragoedia Graeca appellabamus,

Graeci, si uitima syllaba longa erat, miurara nuncupabant, si

brevis, cataleCticam. Quam distinctionem iam ab Alexandrinis

eonstitutam esse non puto, cura Hephaestio pag. 14, 4—13 C -

telesilleum, quod in longam syllabam exit, non miurum, ut

Sfcerdos, sed hypercatalectum appellet. Praeterea Uephaestio ;

'

ipse tradit dimetrura, quera colurum Sacerdos dicit, ab Alexan-

drinis KOTaXiiKTiKov el? <ruXXaPnv appeilatura esse. Itaque dubiura

non est, quin reoentioribus demum temporibus, cum ignorantiamartis dissimulare viri docti studebant, pluranoraina iisdem rebus : .

constitnta sint. i^-:ry-'^^^M^^<^-i. n;h\ .M^ . : :: ::'-^^-^':'\^:.-^'. : -

Haec de Alexandrinis; iara ad Stoicos nos convertaraus.-

Quorum de anapaestis annotationes recentiores eis rebus ab

Alexandrinis differunt, quod neque ullam disciplinae corruptionem ,

praebent, et ad poetarum suae aetatis studia respiciunt. Itaque

eorum ttactatione nonnuila, quae capitibus antecedentibus dubia'-_^

relinquere coacti sumus, dilucidiora factum iri spes est

Quamquam nonêsunt difficultates. Cum enim Alexan-

drina disciplina permultis tractatibus et Graecis et Latinis

exstet, Stoicorum recentiorum praecepta metrica paucissima

eaque tantumraodo Latina nobis servata sunt, quamquara frag-

raento Oxyrhyncfiio invento') iam oonstat non defuisse Grae-

cos recentioribus temporibus, qui artem metricara ad Stoicam

rationem tractarent Latini autem scriptores metrici, qui super-

sant, &a locis, quos cap. IV attuli, Latinos tantummodo poetas

soorum temporum commemorant, nunquam Graecos. Itaque, si

e praeceptis metricis Stoicorum recentiorum aliquid novi de

Graecis illius aetatis poetis, quos Latini imitabantur, cognoscere

») Pap. Oxy. H, fgm. 220. > Nachr. d. Gott. Ges. d. Wiss., phil.-hist.

Kl., 1899, pag. 495 sqq.

.'.rX'

iJfe.'

— 84 —

studemus, alii loci afferendi sunt, quibus grammatici Latini de

Graecoram ipsorum studiis metricis aliquid traduni

Et exstant duo loci, quibus Graecorum poetarum recen-

tiorum studia optime illustrantur. Quorum alterum reperias apud

Diomedem, qui GL I 504, 35 sq. haec docet : hoc metrum cata-

lexin*) fadt aut in ionico diro jieiCovoq aut dno ikacaovoz aut

in molo880 * aut in paeone quarto aut in choriambo. Haec verba,

sine dubio e Graeca linâ in Latinam translata sunt; versus

enim, quos Diomedes commemorat, magna ex parte a poetis

Latinis omnino non formatos esse scimus: dimeter anapaesto-

paeonicus et anapaesto-iambicus in cantilena Niloplotarum quaevocatur nobis occurrit; versus in ionicum diro iieiZiovos desinens

certe dimeter est anapaesto-iambicus, quem et ipsum Latini poetae

nunquam adhibuerunt, Graeci recentioris aetatis saepissirae.—

De his auctoribus Graecis metra anapaestica varie claudere

studentibus etiara Marius Victorinus agit GL VI 75, 16 sqq.:

nonnulli in ultimfl, huius (scil. metri anapaestici) sede ionicum

minorem recipiunt ea ratione^ qua in fine metrum omne varie

daudatur; dehinc quod etiam ab auctoribus studio novitatis quaedamadidantur et detrahantur contra, quam ratio veteris disciplinae

permittit. Haec verba de ipsis poetis Graecis recentiorum

temporum aliquid nos praecipere sinunt Doctrinam esse Stoicam

nemo non videt; sed id quoque ex his verbis apparet, ipsos

poetas Graecos, quorum carmina anapaestica cap. HI tractavimus,

versus suos ad Stoicam rationem digessisse atque composuisse.Tradit enim hic grammaticus poetas *studio novitatis quaedamadiecisse et detraxisse* contra, quam ratio veteris disciplinae

'

pwmiserit, nonnullosque ionicum minorem recipere *ea ratione,

qua in fine metrum omne varie claudatur*, quam rationem

Stoicam esse supra vidimus (cap. II, pag. 38). Sed quaerendumest, quo iure hi poetae Stoici novas formas se composuisse

autnmaverint, cum eas ex antiquis exemplis*sumerent Quodqua ratione gloriati sint ex eis intellegitur, quae apud Teren-

tianum Maurum de hexametro raiuro dicta sunt, ex quo iUis

temporibus carmina composita esse scimus (v. 1920 sqq.) : dac-

tylici finem verstis si cludat iambus, hoc est pro longa brevi» ut

paenuUima fiat., auribus acciderit novitas inopina meleos. Poetae

») De KOTaXi*|H€iU(; appellatione, quam a Stoicorum disciplina alienam

cUcas, cf. Leo, Kin metrisches Fragment au3 Oxyrhynchos, Nnchr. d. G6tt.

Ges. d. Wiss., phil.-hist. Kl. 1899, pag. 604.

— S5 — .. '^'''-/•"

huius aetatis ex antiqiLis poetis formas singulares sumebant,

quarum *novitatem' admirabantur. *Novae' igitur hae formae

non ea de causa appellabantur, quod usque ad id tempus nondum

adhibitae fuerant, sed quod earum compositio vulgaribus legibus

metricis repugnabat Idem docet Victorinus verbis quae modoi^^s^^^.^t

attulimus : . . . qvmdam adiciantur et detrdhardur contra, quatn

ratio veteris disciplinae permittit. Eecentioris aetatis poetae id

unum novi addiderunt, quod ex eis formis, quae antea dispersae

modo et rarae occurrerant, integra carmina conficiebant. Ita ;

enim verba illa interpretanda esse mihi videntur, quibus Yictorinus {v

dimetrum anapaesticum diaeresi carentem commemorat (GL VI . ^'--

77, 2 sqq.): anapaesticum melos binis pedibus amat sensum in-

cludere . . . contra Pacuvius novare propositum volens noluit"^

%;•

intra binos pedes, ut superius, finire sensum^ sed secundum Euri-'!^'^ J

pidem dMctylicum metrum, quod appellatur^ tndu/xU. Euripides ^

enim diaeresi neglecta novum aliquid induxit, sed raro adhibuit;

Pacuvius hunc usum imitatus est; Graeci contrapoetae secundi

saeculi Christiani ex hoc versu tota carmina conficiebant.

Videmus igitur principatus Romani aetate studia illa denuo /

viguisse, quae aetatis Alexandrinae initio floruerant, cura poetae

quidam, ut Glyco ot Simias, aliquas formas e carminibus lyricis

delibabant stichiceque adhibebant, qua re nomen suum immor- '

talitati tradebant Is autem usus, qualis primis saeculis Christianis

instituebatur, propterea Stoicus agnoscendus est, quod eae formae

praeferebantur, quae aliqua re inaudita — quam 'novitatem*

appellabant Stoici Latini— legentium oculos in se convertebant

Hac de causa dimetros diaeresi carentes poetae construebant,

qui usus verorum anapaestorum naturae vehementissime repu-•

gnabat; eadem de causa iam Senecae aetate hypermetra paroe-

miaco absoluta componere ausi sunt, quod antea ab ipsis

Stoicorum praeceptis abhorruerat, cum Varro docuisset, metra

nisi pedem aHenum pro clausula reciperent, carmen confici

non posse (GL I 512, 38—513, 3). Sed id ipsum Graeci ut

novum admirabantur, quod nemo usque ad id tempus poetis

licere putaverat.— Usum inauditum etiam in eis formis ada-

mabant, in quibus clausula singularis, ut paeon, metrum ana-

paesticum sequebatur, praecipue autem in eo versu, quembrachycatalectum Alexandrini vocabant Hanc formam Stoici, ':

ut qui catalexin vulgo non agnoscerent, sine dubio ita digere* . ^

bant, ut metro anapaestico unum anapaestum adiectum esse

— 86 —

di<»rent*). Haec quoque compositio antiquiori Stoicorum usui

repugnaverat, cum alienos pedes metris adiciendos esse Stoici

docuissent, in forma brachjcatalecta anapaestus metrum ana-

jpaesticum clauderet. — Diaeresin quoque Stoici sine dubio

ôvitatis' cansa in catalecticas formas ex integris transtulerunt.

Olemens autem hoc usu Stoicam doctrinam gravius exprimere

voliiit, cum demonstraret, quam varie metra aiiapaestica claudere

Stoids poetis liceret*).

Sed novus usus poetas Stoicos etiam eam cupiditatem. explere docuit, quae ut novas formas ipsi excogitarent (Caes.

Bass. 6L VI 271, 25) eos impellebat. Formam enim in Achillis

hymno (cap. III, pag. 51) inventam, quae constat ex uno ana-

paesto et iambo, et hexapodiam et pentapodiam in Naassenorum

liymno (pag. 51) adhibitam poetae ipsi sibi construxeruht, exemplousi dimetro anapaesto-iambico. Postremus quoque versus in

Niloplotarum quae vocatur cantilena, qui jconstat ex anapaesticomonometro et choriambo (TrcXdTou? koI NeiXou tovi|liou), a Stoicis

') Haec Stoica digessio neminem fugit in Clementis hymni vv. 1—3

<pag. 48).

*) Non silentio praetereundmn puto, quo modo Marius Victorinus

etiam Callimachum ea molientem inducit, quae moliri secundi saeculi

Christiani poetas cognovimus, nempe ut metra anapaestica varie clauderent;

haec enim de archebuleo dicit GL VI 75, 20 sqq., postquam de Stoica

ratione metra varie claudendi disseruit: . . . et iambus in elausida in-

venitur, «t appdlatur arehebulium. at ai trisyllabo sui dumtaxat generis

terminetur, adaeque arehebulium, eed integrum : nam priu», in quo iambu»,

dir6KpoTOv dicitur. Haec verba ad Callimachum spectare inde apparet,

quod ab hoc poeta metrum Archebuleum praecipue adhibitum esse scimus

(cap. I, annot. 42). Eodem igitur studio novandi Callimachum inflammatum

©sse Victorinus docet, qao aevi Christiani poetas Graecos et Latinos

arsisse ipsi cognovimus. Idem anonymus audet Oxyrhynchius, qui (Pap.

Oxy. U 220, col. XI) KupnvaiKdv commemorat, de qno egimus cap. I, annot.

42. Confirmatur igitur metricorum scriptorum testimoniis, iam multo

antequam ei metrici scriptores, quos Stoicos vocare solemus, leges metricas

xsonstituere coeperunt, quibus multa nova excogitari posse autumabant

(CSaes. Bass. GL VI 271, 25), fuisse qui novis formis operam darent. Qui

quales leges metricas secuti sint omnino nescimus; de anapaestis id

opinari licet, digessionem Kard irdba iam poetis Callimachi aetate viven-

tibus non ignotam fuisse, teste Simia, qui in 'Ovo' suo, cuius versus

noimullos attuli cap. I (pag. 27 sq.), anapaestorum singulos pedes numeravit

<cf. Wilamowitz, Textg. d. gr. Bukoliker, Philol. Unters. XVIII, pag. 250).

Qutan digessionem in recentioribus demum tractatibus metricis Alexan-

idrinis denno occurrere supra vidimus (pag. 80 sq.).

07 -K' "'^^ 'A^- '::^--':^''i^ ., .. .

metra varie claudere stadentibns recens formatus videtur esse^). ..

Quid dicam de paroemiaco miuro, cuius ad inventionem tempora'

^

"

V^

ipsa quasi maxime idonea erantV Cum enim non modo inde a^

saeculo quarto, sed iam antea^) versuum sjllaba paenultimaAccentu efferri soleret, faciliime dimetri anapaesto-paeonici - 3^>

{wjt^w^wv^^.) digessio anapaestica orta est, cum versum e

tribus anapaestis et syllaba (v-^^,^^.i,wwi',_) constare Stoici,;-,.

'UOCerenta . »ii.> ••-•.? f-;*.' •i-O i^ !;.j iv i\.'^^ ^^î -'i(.5.«.i;.»yr'*^. .-'->' •<

'

..-.. '.^

Constat igitar primo saeculo Christiano et secaado Graecos i ^^.^>;,

po6tas e polymetricis carminibus anapaesticas formas singulares-

sumpsisse Stoiceque digessisse et composuisse. Ex Romanis ;

autem qui hos secuti sunt, ut Caesaris aetate imitatores Grae-

corum Latini, novi sive novelli sive neoterici vocabantur. lam y^..

apparet poetas primi saeculi et secundi, quamvis aliis rebus . ,

inter se differant, ea tamen re coniunctos esse, quod utrique'

.

Stoicam disciplinam sequebantur, cum *novitate*, ut ait Teren- -

tianus, Mucti', *contra, quam ratio veteris disciplinae permittebat*, f .

anapaestica carmina pangerent ,^7{-;ai^^c v' r V . ^-^ : - -

Praeter ea, quae hoc opusculo tttictavimus carmina, recen- -

'

tioribus temporibus etiam alia cantica anapaestica componebantur,

quae Graeco nomine (TKiJb^fiaTa appellemus, Anapaestis enim et r

dominos odiosos exprobrationibus obruere homines solebant et

inter mensas et pocula amicos per iocum illudere. Talia cantica Oa scriptoribus semper appellantur dvdtTraiaTa. Philo adv. Flacc.

537 M i|;eub€T? ^rj^êi? 5i' dvaTraiorujv commemorat, quibus cives ',/

•) Illis temporibus vere non defuisse, qui novas formas metricas

Stoica ratione componere studerent, praecipue intellegitur ex fragmento-

.

'

Oxyrhynchio, quod nobis ^ractatum metricum Stoica ratione' confectum

tradit. Cuius auctor, qui primo circiter saeculo Christiano exeunte vixit,'

commentariolo metrico amicum aliquem novosr versus componendi artem

docere sibi proposuerat (Leo, Nachr. d. G6tt. Ges. d. Wiss., phil-hist. Kl.

1899, pag. 506). Alterum testem iam supra protulimus, cum Victorini ,.'verborum iUorum de poetis nova arte anapaestos claudentib.us mentionem

feci (pag. 84). Victorinum Apthonii vestigiis insistere constat; Apthoniu» . /

"a Theomnesto quodam sive Thacomnesto doctrinam suam artis metricae

Stoice tractandae repetivit (G. Schultz, Quibus auctoribus Aphthoniususus est, Vratisl. 1885). Theomnestus autem medio saeculo secundo vixit,

i. e. eodem tempore, quo Lucianus et Mesomedes novas formas ana- '

paesticas induxerunt. Quasnovationesquomodoscriptoresmetrici silentio ^.

praeterire poterant? De quibus quae Theomnestus dixit, Victoriniano loco \

•qnem attuU exstare existimo.

") Vide Valentini carmen supra pag. 60, praeterea cap. III, pag. 54 sq. y..

.et eap. IV, annot. 10.^ : ,,:^r

. ,:^> .?. »,^.(,v -î.*:%j;^;:r, -; /.''.

^''^''/ :''' i'''^^y'^'-^",:•';' • .' • '^ '•^.- •>>'•" t ' vi. -;"» :".':

— 88 —

Alexandiini in Elaccuni praefectom Aegypto a Tiberio Gaesare

invecti sint Lucianue conviv. 18 scorram inducit convivas

dictis suis delectantem: xal dvdnmi(TTa <jutkpotujv bi€£nX6e ...

Kai Tô^ diT4(nciuiTT€v i^ Tou; napdvToc. Anapaestis scnrra ad

iiludendos convivas usus videtur esse. Alciphr. epp.m 7 (ed.

Schepers) convivae ipsi delectantur napd ^lpo^ dXXi^Xoi; ^mp-

pa7ri2IovT£C Kai dvdnaKTTa ei^KpoTa ^tciXItovtc^ auToaKui^^drujv

dXuKwv Koi ouToxopiTiuv d(rTî(T|iaiv aiûXia; t^ôvto. Tales igitur

versus primo saeculo Ghristiano et secundo populares erani

Quorum forma qualis fuerit si quaerimus, auxilio venit Plutarchus,

qui Hermippi comici dvdiraiOTa affert in Periclem composita

(PericL 33): i.TK<pveto bk Kai KXdwv f\br\ 6id Tfi^ Trp6? dKeivov

^PTTi? Tuiv TroXiTUJv TTopeuoêvo; ^Tri Tf|V 5nâTiwT»«v, ih<; Tdvd-

TTOKTTa TauTo br\Ko\ TTOiricrovToc *€p|iuTnTou*

PdmXeC CTOTupujv, ti ttot' o6k ÔIXet^ '^':*iit

b6pu paOTdZeiv, dXXd*X6Touc îlv jy(^ yfist^

;; .^rirepi Tou TToXI)Liou beivoO^ 7rap^X€», ••'^**^^

> >tpuxr^v bk T^XriTO? (mÔTn;;; ^y,

- .^

_-ii^^'

Hm^Kd^fX^pMov 6'dK6vT| (TKXTipqt *-';%j^y;{vt5ifV^^^' *'^

trapaOTiTOM^VTi? Ppuxî? KOTribo^, 'î^î*<ifiw$^.

ftrixOei? at0ujvi KXûjvi. îiksi^yi^-c^^ma^

Qui versus quamquam multo ante principatus Bomani temporibus

composita sunt, tamen, cum eodem nomine (dvdrTOKTTa) signentur,

quo reliqui scriptores recentiora carmina appellaverunt, mihi

sufficiunt ad formam posteriorum canticorum intellegendam.

Erant igitur* systemata anapaestica paroemiaco <;oncIusa etiam

primis saecolis Ghristianis apud vnlgum usitatissima. Idem iam

supra nos docuerunt duo fragmenta hymni et^ Att^XXujvo, quemconfecit Porphyrius (cap. IV, annot 32). Ea una re, si Porphyrii

firagmentis fidem habere licet, recentiora systemata a vetu-

stioribus differebant, quod paroemiacus liberior adhibebatnr,

cum vel in media sententia poneretnr, in fine deesset. Hic usus,

quem aliqua ex parte iam aetate Alexandrina viguisse e frag-

mento Berolinensi supra cognovimus (pag. 29), sine dubio valde

amplificatus est, postquam poetae Stoici hypermetra paroemiacoabsoluta pangere coeperani Haec enim novitas, cum anapaesti;

quod modo vidimus, Ghristiano saeculo primo metrum populareesse non desiissent, procul dubio celerrime pervulgata est.

Quod testatur IvoTiuvto^ ille quem Ps.-Lucianu6 (Demonaotisvita 65) vocat TTotj?, quo praecones initium.et exitiuni ludorum

— 89 —,

gymnicoruin nuutiare solebant (dfpxei ixkv dtiuv e. q. s.;

rf.

supra p9g. 73). Haec enim cantilena ante Neronis aetatem, ut

(TKtJbmiaTa illa, paroemiacis non caruisse existimanda est, dumnova anapaestos pangendi ratio usum vetustiorem reppulit. In

conviviis quoque, ut in quibus anapaesti semper iactati essent,

novae formae audientium animos delectabant, quod cognovimuse dimetris anapaesto-paeonicis, quos Niloplotarum cantilenam

appellavit Wilamowitzius (cap. III, annot. 9). Praecipue vero

hymnis novae formae anapaesticae secundo saeculo omnes_in

vulgus elatae sunt, unde saeculo tertio in vetustisaimps lijmnQS.

Christianos transierunt -^S^'^

^.^''^'^'î-^ClT-^-:'::'-'''-\-:^-'fv<i' :=;'':--:<,=,'..:. 'i -

'

., :• >; >:::'.i: ''v. 1 '^l^

... ,- >,-5:i^-'v-;^v>?^:::;;-/-w!.-' .:-^"^' • V-'^- ..-.,•. ^.';^--i^:-^K-^-----C^

; ;..;', ^'^ .:.' \ :

^-P .;•-.

.y..

•

:/, .: . ^'• • •

•; ; ;..

:'-,..'. .^:.'/'!''-"v,<"..^ •.;.

~ rT. '«-::;.••-••..'•. T-:.^ "t.--.'^ V. ':_. ;'•.. . ,. <.' ..< •''•''•..-/:. ..':''' r

«^:^^:.

k :-M..*-

^-m:^ .; '*

•..':;';;' -.V?:

i\- .,'••

fi'.':

>' .^;.;<\

.;./.— ..;'..;. .-';.''.. . '. .. - - . -. ..

r. ' .;'*.;;."

- . .^

''-V.:•

• ./ '•':. ;«- .

-V:....' ':

• -~•

'.r*-".'-' -'V',t'^s,-• .•,. ... '--. :/Z^. -T: .

'i-^:'''':^:-''-:^ .:

'

/•^'

'-''•^'-L .;^;'':>^

iv?-: '-.;..• .''"';. :':' :^'—^';-'''.\'-- -1": : .

'' '

',- '.;• •v."*,-;:^r^*-''""V •-- ;•; ^^ i*. -v' :--.-. ": ".• • -,."- '''- -^' . 4.

.'^ :- %.- •. - > -..s-^; *.:••. -'.

-"t: -

,

•-.

.

• , ,

- r-,•

^ . ^ -^;•. - .. - - ^- -,.- - '. ...---."-<K '

,- -;.<;;;•.•., • ;. •>.;.':;:*;:' *v\\-...-^'- .;>4j*^:'<'^v

-.-i '.^v;- ;

• '-- -' •::

" '"j

•<-.a

•/:

^'^'A '''^^P^-M^(^h::i^'

-^?^'v''--^:;;- ;'^',:r;.^--:^"><_v'^?• "••. -A

'•'^''.Xi'''

'

^';--:'. V''-';^'''';'*"-^-'-''V ^v .•—;'.'';-"::3'^^-

:v''»

'.

.5

•;v

;.;:':'i;:::

'"!: .

'

'(

'^K ^•"'^î^-c'^*'';'^''^;.: ? ;

nry'^ '.^\ -i." :-«:.,. : .::<...

VSjl- /;' ../': .*... .

,. S-':^\

•fa.-''^•'' ,«::•- •.yV^ .

-'::'•'d: :':«;•:... : •

'

;*"

'--::^V'}:^''^-ÂW.

.<'•; ."'•'•^^^'::', .«v

• •

•i->' -..-., .,•, ,1 ...-'>-.-:.:,•, :^K-'•*... • •>; - -

'; t"^

> ''

..-..•,5y?3^^^:-::: ::/ ;,..-v:r ;;

''"V^:%:;'

.--r'-::^^«-

'^:'3' 'tA';'';-!''^':^':,v-..,;i^,.,^j,..v,'

, -: . ...":,'..'>;•,.

«.^^-

.... ,;'i-:V^';:'

^

:;,":.'

,':" •'\,:-:;'^^-':rîJ:^ '^^^^''

'

'y-- -:: y^S^î-.''^'^^^-^:'

;•....:. •/.;.;.';.'V-.^v;V^-A^.>

••-^•••"^v-';v.,i::'>;;:'^.^^^%: ,

,. ,•

. '-. ",-•':•' •' . ';v:'f—" "

•;v:-v .; •/^v.;-r,-t,,-:y.i:;;i'V;,L'y^,.M?*^

^'5" >f:^'^: H^ '-!.-•' '^;-: ; ::.i::-:,.':::;!^v3î|^'5^^

:-•'' v^^:'"'

.^'"v;%^:-.-'':-f^;i^^*> .v,H-:-v-:#v-, ':'^>':,vu;'vtal-j^f^.:i^^;•-: -> •

•; ,;.•; .<: ''' .••

-•.: I

: ^;''(.' ^'.

*:'-?

^%^0i^^;l-:

''»-*''v. ...:' -£

Vita.-•'.: K ...

Natus sum Augustus Raabe Argentorati in urbe Alsatica

pridie Non. Sept. anni MDCCCLXXXYI patre Alberto, matre

Caecilia e gente Marks. Fidem profiteor evangelicam. Autumno

anni MDCCCXCII in ordinem discipulorum Gymiiasii Prote-

stantici Argentoratensis receptus sum. Aetate anni MCMVmaturitatis testimonio ornatus, a. d. XV Kal. Nov. universitatis

Wilhelmae Argentinensis civis factus sum phUologiaeque studiis

me dedidi. Docuerunt me viri doctissimi Baeumker, Hennjng,

Keil, Klotz, Martin, Neumann, Reitzenstein, Ziegler. Proseminario

philologico interfui per quattuor semestria; tum Keilii Reitzen-

steiniique benignitate in seminarium philologicum receptus perunum annum sodalis eius fui ordinarius. Praeterea interfui

exercitationibus epigraphicis et historicis, quibus Keil et Neu-

mann, et seminariis germanicis, quibus Henning et Martin, et

philosophicis, quibus Baeumker et Ziegler praeerant. Vere anni

MCMIX dissertatio mea, quae inscribebatur 'Systemata ana-

paestica a poetis Graecis quo modo formata, exculta, mutata

sint explicetur*, ab amplissimo philosophorum ordine praemioexornata est; cui hoc opusculum est superstructum. Viris

iUu^trissimis qui me docuerunt oranibus, praecipue KeiUo et

Reitzensteinio, pio gratoque animo semper deditus ero. Maximamvero gratiam debeo Brunoni KeU, qui quam benigne consiUo

suo semper me adiuverit verbis exprimere nequeo.

'v-:,-:,:,-::^-;;

i :'.'"• /^..{t-Wi'.

N"

•».':r

"y^

. .. t-l t 1

WJ

0^:

Documents

APIJD POETAS GRAEC08 U8U ATQUE · 2008. 7. 14. · respiciendaerunt,utpernoscatur,etquiddocendoadpoetarum antiquorumversuscognoscendosconferant,etquomodorecen- tiorumpoetarumetmetricorumstudiaintersecohaereant