12
ARCHITEKTURA DREWNIANA ROBERT PASIECZNY

ArchitekturA drewniAnA · 2011. 10. 27. · Robert Pasieczny Bartne 4 Biała 6 Białowieża, Trakiszki 8 Boguszyce 10 Bohoniki 12 Borowica 14 Bralin 16 Brenna 18 Budynin 20 Buk 22

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: ArchitekturA drewniAnA · 2011. 10. 27. · Robert Pasieczny Bartne 4 Biała 6 Białowieża, Trakiszki 8 Boguszyce 10 Bohoniki 12 Borowica 14 Bralin 16 Brenna 18 Budynin 20 Buk 22

Księgarnia internetowa:www.multicobooks.ple-mail: [email protected]

801 70 33 4222 564 08 00

22 564 08 03

Zamówienia telefoniczne:

Zamówienia faksem:

Księgarnia:ul. Kazimierzowska 14Warszawa-Mokotów

www.kochampolske.eu

ArchitekturA drewniAnA

ArchitekturA drewniAnA

Nowa seria albumów o Polsce. Do oglądania, poczytania i skorzystania w praktyce.Każda z książek zabierze Cię w niezwykłą podróż, którą odbędziesz, siedząc w wygodnym fotelu. Każda też może być inspiracją do prawdziwych wędrówek po najciekawszych zakątkach naszego kraju.

„Architektura drewniana” to spotkanie z polską kulturą i architekturą równocześnie. Album prezentuje zanikające piękno drewnianego budownictwa. Zabytkowe cerkwie i kościoły, pałace, dwory i karczmy, wille i chałupy, ratusze, wiatraki, wsie i skanseny. Są wśród nich zarówno zabytki wpisane na listę UNESCO, jak i mniej znane, choć nie mniej cenne, perły architektury drewnianej.

ArchitekturA drewniAnA

robert PAsieczny

Page 2: ArchitekturA drewniAnA · 2011. 10. 27. · Robert Pasieczny Bartne 4 Biała 6 Białowieża, Trakiszki 8 Boguszyce 10 Bohoniki 12 Borowica 14 Bralin 16 Brenna 18 Budynin 20 Buk 22

MULTICO Oficyna Wydawnicza

RobeRt Pasieczny

aRchitektuRa dRewniana

Page 3: ArchitekturA drewniAnA · 2011. 10. 27. · Robert Pasieczny Bartne 4 Biała 6 Białowieża, Trakiszki 8 Boguszyce 10 Bohoniki 12 Borowica 14 Bralin 16 Brenna 18 Budynin 20 Buk 22

Tekst: Robert Pasieczny

Zdjęcie na okładce: Krystyna i Aleksander Rabijowie

Zdjęcia: Piotr Januszewski (s. 22, 46-47, 74), Artur Pawłowski (s. 4-5, 36-37, 70-71, 76-77, 84-87, 94-95), Krystyna i Aleksander Rabijowie (s. 2, 18-19, 24-25, 34-35, 38-43, 48-49, 54-58, 60-61, 66-69, 80-83, 90-91, 100-103), Katarzyna Sobieraj (s. 9, 29, 50-53, 59, 64-65, 72- 73, 92-93, 96-97), Katarzyna Sołtyk (s. 8, 10-13, 26-27, 98-99), Piotr Wierzbowski (s. 6-7, 14-17, 20-21, 28, 30-33, 44-45, 56-57, 62-63, 78-79, 88-89)

Redaktor prowadzący: Katarzyna Sołtyk

Redakcja i korekta: NENYA Julia Celer

Projekt graficzny: Monika Żyła-Kwiatkowska

Opracowanie graficzne, skład i DTP: Elżbieta Pich

Skanowanie: ArtGraph

ISBN: 978-83-7763-162-1

© MULTICO Oficyna Wydawnicza Sp. z o.o. Warszawa 2011 Wszystkie prawa zastrzeżone

MULTICO O.W. 02-589 Warszawa, Kazimierzowska 14

4| Bartne| Pod wezwaniem Kosmy i Damiana

6| Biała| Jak murowana

8| Białowieża,Trakiszki| Stacje pod specjalnym nadzorem

10| Boguszyce|Tam, gdzie świnia gra na bębenku

12| Bohoniki| Pod znakiem półksiężyca

14| Borowica| Dzieło królewskiego architekta

16| Bralin| Kościół na pólku

18| Brenna| Z innej bajki

20| Budynin| Wielkość ma znaczenie

22| Buk| Barokowe cudo

24| ChełmskoŚląskie| Dwunastu apostołów i reszta

26| Ciechocinek| Płuca uzdrowiska

28| Gidle| Cudowna figurka

30| Gorajec| Udany powrót

32| Grębień| Bogate wnętrze

34| Gromnik| W cieniu ośmiobocznej wieży

36| Hańczowa| Żywy zabytek

38| Jawor| Milicz | Szachulcowe skarby

40| Jeleśnia| Parkuj i jedz

42| Kobiór| Miejsce na poziomie

44| Korczmin| Po dwóch stronach granicy

46| Koszuty| Dom pokazowy

48| Krynica-Zdrój,Świeradów-Zdrój|Uzdrowiska z dobrym klimatem

50| KuklówkaZarzeczna| Dworek Józefa Chełmońskiego

52| Kurdwanów| Góralski kościół na Mazowszu

54| Lanckorona| Azyl krakowskiej bohemy

56| LidzbarkWarmiński| Niedoceniane arcydzieło

58| Łask| Drewniana pseudobazylika

60| MęcinaWielka| W dziejowym tyglu

62| MomotyGórne| Dzieło życia

64| NowaSucha| Pod starym dachem

66| NoweWarpno,Sulmierzyce|Oryginalne ratusze

68| Olesno| Prawdziwa gwiazda

70| Orawka| Trudny wybór

72| OrtelKrólewski| Wysoki szczegół

74| Osieczna| Wiatraki wrosłe w ziemię

76| Owczary| Najpiękniejsza na szlaku

78| Ożarów| Zapach domowego ciepła

80| Piątkowa| Opuszczona

82| Równia| Bojkowska cerkiew

84| SmolniknadSanem| Wzorzec ze Smolnika

86| Spała| W poszukiwaniu stylu

88| Szalowa| Na bogato

90| Świder| Świdermajer

92| Trutnowy,Koszwały,Różyny,NowyStaw,KrzyweKoło,Marynowy,Żuławki| W spadku po Holendrach

94| Ulucz| Inna niż wszystkie

96| Węgrzynowice| Dwór pana Paska

98| Wodziłki| Drewniana molenna

100| Zakopane| W poszukiwaniu stylu narodowego

102| ZubrzycaGórna| Żywy skansen

Spis treści

Page 4: ArchitekturA drewniAnA · 2011. 10. 27. · Robert Pasieczny Bartne 4 Biała 6 Białowieża, Trakiszki 8 Boguszyce 10 Bohoniki 12 Borowica 14 Bralin 16 Brenna 18 Budynin 20 Buk 22

Wstęp Drewno i szachulec – materiały ta-nie, pełne ograniczeń w użyciu, w po-wszechnym mniemaniu łatwo ulegające zniszczeniu. Wystarczy chwila i płoną do szczętu. Historia zna wiele przypad-ków, gdy od jednej iskry z powierzchni ziemi znikały całe miasta. Wilgoć też im nie służy – belki i szalunki gniją, próch-nieją. Dodatkowo zagrażają im szkod-niki. Nie należy się więc dziwić, że choć zachowało się w Polsce ponad dwa ty-siące drewnianych kościołów i kaplic, to z każdym rokiem jest ich mniej.A jednak, jakby wbrew logice, niektóre drewniane zabytki trwają. Ominęły je pożogi i dziejowe zawieruchy, a prze-trwawszy do dziś, mają szansę na oca-lenie. W ostatnich latach dwory wracają do dawnych właścicieli oraz znajdują nowych, dzięki którym odzyskują dawną

świetność. Kościoły i kaplice, często du-żym wysiłkiem lokalnych społeczności, odzyskują dawny blask. Najdramatyczniejsza jest sytuacja wiej-skiej zabudowy, której niemal nikt nie docenia. Jedna po drugiej walą się kryte strzechą drewniane chałupy. Wsie zmie-niają swe oblicze. Zmiany, które zacho-dzą, można by porównać do tych z cza-sów króla Kazimierza Wielkiego, który zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną. Tylko czy zagłada wiejskiej drewnianej architektury w XXI wieku będzie oceniana tak samo? Spieszmy się więc podziwiać cerkwie, kościoły, dwory, domy tkaczy, odwiedzajmy wsie i skanseny. Wiele z tych miejsc to uni-kalne skarby polskiej architektury i tra-dycji. To piękny świat, który powoli nie-zauważalnie odchodzi.

4

54

6

56

12

64

14

66

8

58

8

60

52

94

96

98

100

102

20

70

44

46

30

80

32

824840

92

42

34

84

50

38

88

38

90

36

86

48

22

72

24

74

26

76

2878

18

68

16

6610

62

Robert Pasieczny

Bartne 4Biała 6Białowieża,Trakiszki 8Boguszyce 10Bohoniki 12Borowica 14Bralin 16Brenna 18Budynin 20Buk 22ChełmskoŚląskie 24Ciechocinek 26Gidle 28Gorajec 30Grębień 32Gromnik 34Hańczowa 36Jawor,Milicz 38Jeleśnia 40Kobiór 42Korczmin 44Koszuty 46Krynica-Zdrój,Świeradów-Zdrój 48KuklówkaZarzeczna 50Kurdwanów 52Lanckorona 54LidzbarkWarmiński 56

Łask 58MęcinaWielka 60MomotyGórne 62NowaSucha 64NoweWarpno,Sulmierzyce 66Olesno 68Orawka 70OrtelKrólewski 72Osieczna 74Owczary 76Ożarów 78Piątkowa 80Równia 82SmolniknadSanem 84Spała 86Szalowa 88Świder 90Trutnowy,Koszwały,Różyny,NowyStaw,KrzyweKoło,Marynowy,Żuławki 92Ulucz 94Węgrzynowice 96Wodziłki 98Zakopane 100ZubrzycaGórna 102

Miasta,miasteczkaiwioski(strony)

Page 5: ArchitekturA drewniAnA · 2011. 10. 27. · Robert Pasieczny Bartne 4 Biała 6 Białowieża, Trakiszki 8 Boguszyce 10 Bohoniki 12 Borowica 14 Bralin 16 Brenna 18 Budynin 20 Buk 22

aRchitektuRa dRewniana

Dawnacerkiewłemkowska

Page 6: ArchitekturA drewniAnA · 2011. 10. 27. · Robert Pasieczny Bartne 4 Biała 6 Białowieża, Trakiszki 8 Boguszyce 10 Bohoniki 12 Borowica 14 Bralin 16 Brenna 18 Budynin 20 Buk 22

5

Lokalizacja–woj.małopolskie,18kmodGorlic

Gorlice

Bartne

977

993

28

Przydrożnykrzyż,dziełokamieniarzyzBartnego

Bartne

Niegdysiejsza cerkiew greckokatolicka nie jest obecnie miejscem kultu, od ponad sześćdziesięciu lat nie odprawia się tu na-

bożeństw. Z zewnątrz jednak nie widać, żeby była opuszczona. Polichromie elewacji są w całkiem niezłym stanie, a teren wokół jest zadbany – otacza-jące ją drzewa są wypielęgnowane, drewniane ogro-dzenie nienaruszone. Gdy się wejdzie do środka, uwagę przyciąga XVIII-wieczny ikonostas. Nie jest on może wybitnie piękny, lecz ubogie wyposaże-nie cerkwi, sprawia, że zwraca na siebie uwagę. Co prawda jest jeszcze ołtarz boczny z 1798 roku i nie-co sprzętów sprowadzonych z innych, najczęściej nieistniejących już cerkwi, ale nie są one w stanie zapełnić tej niewielkiej przestrzeni. Ciekawie nato-miast prezentują się wystawa fotografii dokumen-tujących remont świątyni i kolekcja wyrobów miej-scowych kamieniarzy, których dokonania cieszyły się dużym uznaniem na całej Łemkowszczyźnie jeszcze w 1. połowie XIX wieku. Sztukę kamieniar-ską mistrzów z Bartnego można także podziwiać na tutejszym cmentarzu. W pobliżu nekropoli po-łożony jest też cmentarz wojenny zaprojektowany przez Hansa Mayra, a nieopodal wznosi się krzyż „talerhofski”, na którym widnieje napis, oznacza-jący w wolnym tłumaczeniu: „Ofiarom Thalerhofu i walczącym za ideę ruską wdzięczni bartnianie.

1933”. Krzyż upamiętnia Łemków wywiezionych stąd na początku I wojny światowej do obozu Tha-lerhof koło Grazu.

Z cmentarza wojennego dobrze widać cerkiew prawosławną, niegdyś otoczoną drzewami. Świą-tynia o ścianach pomalowanych na kolor żółtobrą-zowy z baniastą, pokrytą blachą kopułą nad nawą wygląda z daleka jak nowa. O jej historii mówi na-pis wyryty na stojącym w pobliżu krzyżu: „Na cześć i chwałę Pana Boga wykonali członkowie prawo-sławnej cerkwi w Bartnem, powróciwszy z Unii. 17 marca 1928 roku”. W marcu tego samego roku blisko 70% mieszkańców wsi przeszło na prawosła-wie, co było ponoć wyrazem sprzeciwu wobec po-stawy greckokatolickiego księdza, odmawiającego często chrztu czy pochówku. 18 marca odbyło się pierwsze prawosławne nabożeństwo w Bartnem, a w końcu roku gotowa była już nowa cerkiew pod tym samym wezwaniem co poprzednia. Wnętrze cerkwi ma dziś nowy wystrój i wyposażenie. Dawne sprzęty zabrali ze sobą mieszkańcy wsi, wyjeżdża-jąc w 1947 roku na ziemie zachodnie. Sprowadzona w 1936 roku z Poczajowa ikona Matki Boskiej Po-czajowskiej wywędrowała po roku 1947 z prawo-sławnym księdzem i mieszkańcami Bartnego do Zimnej Wody koło Lubina, gdzie do dziś istnieje założona przez nich cerkiew prawosławna.

Pod wezwaniem Kosmy i Damiana

Greckokatolicką cerkiew pw. św. św. Kosmy i Damiana wzniesiono w 1842 roku. Wybu-dowana z jodłowego drewna, o konstrukcji zrębowej i ścianach obitych gontem repre-zentuje zachodniołemkowski typ cerkwi, gdzie dominującym elementem budowli jest wieża nad babińcem. Cerkiew służyła Łemkom do 1947 roku, kiedy to wysie-

dleni zostali ze swojej ziemi podczas akcji „Wisła”. Opuszczona świątynia przetrwa-ła i w końcu lat 60. została odnowiona. Przekazana na cele muzealne, stała się miejscem, gdzie gromadzono elementy wyposażenia z innych cerkwi. Tutejsza cerkiew prawosławna pw. św. św. Kosmy i Damiana powstała w 1928 roku, ponoć za-

ledwie w ciągu dwóch jesiennych miesięcy. Jej architektura nawiązuje do stylu cerkwi wschodniołemkowskiej. W roku 1958 prze-kazano ją ponownie parafii prawosławnej. Z pierwotnego wyposażenia zachowały się jedynie carskie wrota ikonostasu sprowa-dzonego tu w latach 30. XX wieku z cerkwi z okolic Chełma.

Pośród bezdroży Beskidu Niskiego stoi dawna cerkiew. Jest ona dobrym przykładem współistnienia na tych terenach religii greckokatolickiej i prawosławia.

NIEZBĘDNE INFORMACJEMuzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w GorlicachFiliaCerkieww Bartnem.www.gorlice.art.plCzynne:powcześniejszymustaleniuz panemEmilemKanią,Bartne25,tel.:183518456.

Cerkiew parafialna pw. św. św. Kosmy i DamianaParafiaprawosławnapw.św.św.Kosmyi DamianaBartne23,38-307Sękowa,tel.:18 3518454.

Historia i ludzie

Page 7: ArchitekturA drewniAnA · 2011. 10. 27. · Robert Pasieczny Bartne 4 Biała 6 Białowieża, Trakiszki 8 Boguszyce 10 Bohoniki 12 Borowica 14 Bralin 16 Brenna 18 Budynin 20 Buk 22

aRchitektuRa dRewniana

FiguraukrzyżowanegoChrystusawisinadwejściemdoświątyni

Page 8: ArchitekturA drewniAnA · 2011. 10. 27. · Robert Pasieczny Bartne 4 Biała 6 Białowieża, Trakiszki 8 Boguszyce 10 Bohoniki 12 Borowica 14 Bralin 16 Brenna 18 Budynin 20 Buk 22

7

Lokalizacja–woj.łódzkie,20kmodŁodzi

1

Zgierz

ŁÓDŹ

Biała

71

702

E75

A2

Jak murowana

Ciemna, prawie czarna bryła świątyni zwraca na siebie uwagę każdego przejeżdżającego przez wieś Biała w województwie łódzkim.

Już sam kolor wyróżnia ją spośród innych drew-nianych kościołów. Z drogi jednak trudno dostrzec niezwykłość tego obiektu. Trzeba podejść bliżej, popatrzeć na budowlę od frontu, wówczas widać fasadę zwieńczoną falistym barokowym szczytem. Takiej lekkości, finezji nie powstydziłaby się archi-tektura murowana wysokiej klasy. Zarys dwukon-dygnacyjnego oszalowanego szczytu fasady pod-kreślają dodatkowo drewniane wstęgi zakończone wolutami. To nie jedyne ozdoby frontowej elewa-cji. Na ciemnym tle widać pilastry, których kapi-tele przypominają głowice korynckich kolumn. Pomiędzy nie wkomponowana jest figura Chrystu-sa Ukrzyżowanego.

Wejście do świątyni prowadzi przez okazałą kruchtę, która wydaje się zbyt prosta w swej for-mie w porównaniu ze szczytem. Tę skromność re-kompensują dwuskrzydłowe drzwi o falistym wy-kroju płycin. Pomalowane na rdzawobrązowy ko-lor, odcinają się od ciemnego tła, podkreślając dy-namikę fasady.

Tę samą ekspresję i płynność linii można od-naleźć we wnętrzu. Jego rytm wyznaczają słupy, które podtrzymują arkady rozdzielające nawy. Od wejścia wzrok biegnie ku ołtarzowi, ślizga się po kolebce pozornego sklepienia nawy głównej i zatrzymuje się na wysokości prezbiterium. Tutaj zamiast belki tęczowej wstawiono ściankę z fanta-zyjnym przezroczem.

Zaskakują dziwne zestawienia detali. Eleganc-kie sztukatorskie gzymsy nawy głównej i ostre, wręcz ciesielskie, głowice słupów arkad. Prosta ściana wyodrębniająca prezbiterium i po przeciw-nej stronie falujący parapet chóru muzycznego. W 1983 roku wnętrze świątyni oszalowano. Popi-sem wyobraźni jest zestawienie całego tego wnę-

trza z gołymi ścianami z grubych bali. Jak na tym tle wyglądały delikatne krosnowe okna z drobnym po-działem szczeblinowym?

Świątynia szczęśliwie nigdy nie odczuła skut-ków dziejowych zawieruch i katastrof. Zachowały się więc wczesnobarokowe ołtarze – w tym głów-ny z obrazem Trójcy Świętej. Pochodzą z połowy XVII wieku, ale jak tu trafiły, nie wiadomo. Ambona i chrzcielnica są z późniejszego okresu.

Wydawać by się mogło, że pewne formy architektoniczne zastrzeżone są wyłącznie dla architektury murowanej i nie da się odtworzyć ich w drewnie. Bialska świątynia jest zaprzeczeniem tego poglądu.

Świątynię wystawiono w 2. połowie XVIII stulecia staraniem ówczesnego właści-ciela wsi Wilkanowskiego. Początkowo zapewne funkcjonowała jako kaplica, potem, prawdopodobnie po przebudo-wie, przez blisko półtora wieku użyt kowana była jako kościół filialny parafii w Giecznie. Dopiero w 1927 roku

biskup Wincenty Tymieniecki erygował tu parafię. W związku z podniesieniem rangi świątyni w roku 1938 przeprowa-dzono generalny remont obiektu i rozbu-dowano go, zachowując jednak pierwot-ne barokowe formy. W takim kształcie dotrwała do naszych dni.

Alejaprowadzącadoświątyni

Biała

Historia i ludzie

NIEZBĘDNE INFORMACJEKościół parafialny pw. św. Apostołów Piotra i Pawła Parafiarzymskokatolickapw.św.ApostołówPiotrai Pawłaul.Kościelna30,95-001Białak.Zgierza,tel.:42 7178489.

Page 9: ArchitekturA drewniAnA · 2011. 10. 27. · Robert Pasieczny Bartne 4 Biała 6 Białowieża, Trakiszki 8 Boguszyce 10 Bohoniki 12 Borowica 14 Bralin 16 Brenna 18 Budynin 20 Buk 22

aRchitektuRa dRewniana

Budynek dworca kolejowego Białowieża Towarowa powstał w 1903 roku. Po nie-istniejącej już stacji Białowieża Pałac był to drugi dworzec linii kolejowej Białowie-ża–Bielsk Podlaski, uruchomionej w 1897 roku. Jednotorowa linia obsługiwała cara i jego gości przyjeżdżających do Białowieży na polowania. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości z tego połączenia kolejowego często korzystał uwielbiający polowania prezydent Ignacy Mościcki. Na stacji zatrzy-mywały się zarówno pociągi osobowe,

jak i składy towarowe, a ruch był tak duży, że zaistniała potrzeba wybudowania kilku-nastu rozjazdów. Po wojnie kolej wykorzy-stywali okoliczni mieszkańcy, leśnicy i wy-cieczki licznie odwiedzające Białowieżę. Linię zamknięto w 1993 roku. Stacji Biało-wieża Pałac już nie ma, a budynek Białowie-ży Towarowej zaadaptowano w 2003 roku na ekskluzywną restaurację.Stacja w Trakiszkach to dziś stacja granicz-na między Polską a Litwą. Jej powstanie łą-czy się z budową w latach 1896–1899 ko-

lejowej linii zaniemeńskiej, łączącej Grodno, Augustów i Suwałki z Oranami (litew. Va-réna), a będącej odnogą linii Warszawa– –Petersburg. Po roku 1918 w tym miej-scu została ustanowiona granica, i pociągi tu kończyły swój bieg. Dopiero w 1992 roku uruchomiono połączenie Suwałki–Szostaki (litew. Šeštokai). Trakiszki mają także bez-pośrednie połączenie z Warszawą. Kursuje tędy pociąg relacji Warszawa–Szostaki.

RestauracjaCarskawbudynkudawnejstacjikolejowej

Historia i ludzie

Page 10: ArchitekturA drewniAnA · 2011. 10. 27. · Robert Pasieczny Bartne 4 Biała 6 Białowieża, Trakiszki 8 Boguszyce 10 Bohoniki 12 Borowica 14 Bralin 16 Brenna 18 Budynin 20 Buk 22

9

NIEZBĘDNE INFORMACJERestauracja Carskaul.StacjaTowarowa4,17-230Białowieża,tel.:602 243 228,tel./faks:85 6812119.www.restauracjacarska.pl

TrakiszkiDworzeckolejowy(nowy)tel.:87 5161010.

Lokalizacja–woj.podlaskie,49kmodBielskaPodlaskiego

Lokalizacja–woj.podlaskie,29kmodSuwałk

Białystok

BielskPodlaski

HajnówkaBiałowieża

65

19

689

19

Sejny

Puńsk

SUWAŁKI

Trakiszki28

E67 651

Na stacyjce w Trakiszkach nie ma tłoku. Drewniany budynek dziwnie kontrastuje z wysokimi peronami, przy których zatrzy-

mują się pociągi ciągnięte przez elektryczne i spa-linowe lokomotywy. A jeszcze w końcu ubiegłego wieku budynek stacyjki, pomalowany na zielono, spowijały gęste kłęby dymu i pary buchające z paro-wozów. Perony ginęły w tej mgle, a miejsce nabiera-ło jakiegoś magicznego wyrazu.

Gdy na początku XX wieku poprowadzono linię kolejową przez te odludne tereny, położona z dala od zabudowań stacyjka w Trakiszkach stała się oknem na świat. Nietrudno sobie wyobrazić poże-gnania – płacz, łzy, uściski. Dla tych, którzy stąd wy-ruszali w poszukiwaniu lepszego życia, była to po-dróż w jedną stronę. Stacyjki w Trakiszkach mie-li już nigdy nie zobaczyć. Inni wyjeżdżali na nauki do miast. Powóz zaprzężony w konie zatrzymywał się, na peron wynoszono walizki. Zimą (a zimy by-wają tu śnieżne i mroźne) pociąg przedzierał się przez zaspy; czekało się na niego w poczekalni sta-cyjki, grzejąc się przy piecu i popijając herbatę z sa-mowara. Podróżnych było niewielu, a o pasażerów pierwszej klasy dbano w sposób szczególny. Zresz-tą wszyscy się na pewno znali. Łzy pożegnań osu-szał uśmiech powitań powracających tu na waka-cje, przyjeżdżających z miasta odwiedzić rodzinę. Sceny, których stacyjka była świadkiem, godne były pióra Mniszkówny czy Dołęgi-Mostowicza. Nie-dawno obok stacyjki wybudowano ogromny dwo-rzec, i czar prysł. Choć nie do końca. Miejsce to na-dal pobudza wyobraźnię.

Zupełnie odmienny charakter miała stacja Bia-łowieża Towarowa, na której zawsze coś się dzia-ło, zawsze był ruch. Tu przywożono towary prze-znaczone na zaopatrzenie dworu carskiego, tu na rozjazdach przekierowywano składy osobowe ja-dące z Hajnówki do stacji Białowieża Pałac. Par-terowy budynek, nawiązujący stylem do architek-

tury rosyjskiej, pełnił podrzędną funkcję w po-równaniu z reprezentacyjną stacją Białowieża Pa-łac. Wskazuje na to zresztą samo położenie – Bia-łowieża Towarowa znajdowała się poza miastem, na skraju puszczy, z dala od carskiej siedziby. Za-chował się nie tylko budynek stacji. Są też dawne rozjazdy, wieża ciśnień i pompa, z której nalewa-no wodę do parowozów, semafory, stary wagon. Obecnie w budynku znajduje się restauracja, która słynie z wyśmienitych dań kuchni rosyjskiej. Miej-sce jest dość ekskluzywne. Swoim wystrojem ra-czej nie przypomina dawnej stacyjki, choć deko-racja nawiązuje do carskich czasów. Można tu też znaleźć nocleg – apartament carski na górnej kon-dygnacji wieży ciśnień jest ze wszech miar godny polecenia. Ci, którzy skorzystają z gościnności re-stauracji Carskiej, powinni również obowiązkowo zażyć dobrodziejstw bani – w cieple, w obłokach pary łatwiej będzie poczuć dawny klimat białowie-skiej stacyjki.

Stacje pod specjalnym nadzorem

BiałowieżaTowarowa

Białowieża,Trakiszki

Dawno, dawno temu, w erze parowozów, stacyjki były początkiem podróży w wielki świat. Dziś same mogą być celem sentymentalnych wypraw w minione czasy.

Page 11: ArchitekturA drewniAnA · 2011. 10. 27. · Robert Pasieczny Bartne 4 Biała 6 Białowieża, Trakiszki 8 Boguszyce 10 Bohoniki 12 Borowica 14 Bralin 16 Brenna 18 Budynin 20 Buk 22

aRchitektuRa dRewniana

Historia i ludzieBoguszycką parafię erygowano w XIV wie-ku. Obecny kościół, wzniesiony dzięki fun-dacji Wojciecha Bogusławskiego herbu Ra-wicz, konsekrowano dopiero w 1558 roku. Trójnawowa świątynia o późnogotyckim charakterze i konstrukcji zrębowej została oszalowana. Z zewnątrz uwagę zwraca wysoki dwuspadowy dach, kryty gontem, bardziej pasujący do regionów podgór-skich. Wnętrze kościoła zdobią malowidła

z lat 50. i 60. XVI wieku, których autorstwo przypisuje się warszawskiemu malarzowi Janowi Jantasowi. Niewykluczone jednak, że część polichromii jest dziełem innych artystów; niektóre malowidła pochodzą z wcześniejszego kościoła. W 1870 roku zostały zamalowane; odkryto je ponow-nie dopiero na początku lat 50. XX wieku. Dziełem Jantasa jest także ołtarz główny świątyni datowany na 1558 rok. Dwa pozo-

stałe późnogotyckie ołtarze wykonane są przez mistrzów podpisujących się inicjała-mi „IS” oraz „PS”.W czasie działań wojennych w 1915 roku kościół uległ uszkodzeniu, jednak jego bryła – podobnie jak wnętrze – zachowała XVI-wieczny kształt. Około roku 1930 dostawiono tylko niewielką kruchtę. Ostatnio kościół został odnowiony.

Kościółstoinaniewielkimpagórku

Page 12: ArchitekturA drewniAnA · 2011. 10. 27. · Robert Pasieczny Bartne 4 Biała 6 Białowieża, Trakiszki 8 Boguszyce 10 Bohoniki 12 Borowica 14 Bralin 16 Brenna 18 Budynin 20 Buk 22

Niedostępne w wersji demonstracyjnej.

Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki