1 . P R E D A V A N J E

ARHITEKTURA GEOPORTALA

UVOD

• Portal je web sajt koji predstavlja pristupnu tačku mnogim resursima.

• Portal je web okruženje koje omogućava organizacijama, korisnicima podataka i onima koji dostavljaju podatke da objedine sadržaje i da ih međusobno dele.

• Portal je organizovana kolekcija veza ka drugim sajtovima.

• Portal može da ima bezbednosne mere pristupa

• Portal može biti personalizovan.

• Geoprostorni portal ili geoportal je korisnički interfejs ka kolekciji online geoprostornih resursa, koji uključuju skupove podataka i servise.

UVOD

• Mnoge zemlje sveta razvijaju infrastrukturu

prostornih podataka (SDI – Spatial Data

Infrastructure) sa krajnjim ciljem kreiranja globalne

infrastrukture prostornih podataka (GSDI – Global

Spatial Data Infrastructure).

• Iako postoje velike razlike u ekonomskim, socijalnim I

pravnim okvirima, u različitim zemljama sveta je

razvoj SDI podstaknut dogovorom o zajedničkom

pristupu u razvoju infrastruktura prostornih podataka

i implementaciji u praksi, što u mnogome ubrzava

razvoj GSDI-ja.

UVOD

• GSDI se sastoji

• od mreže servera geoprostornih podataka koji rade na

standardizovanim protokolima,

• od standardizovnih metapodataka i

• Od seta osnovnih skupova podataka koji su globalno

dostupni. Definisani set podataka služi kao osnovni sadržaj za povezivanje SDI-a različitih zemalja.

• GSDI koristi OpenGIS standarde i to je ključni faktor

koji omogućava interoperabilnost između

geoinformacionih sistema.

UVOD

• Standardizacija je jedan od bitnih gradivnih

elemenata informacionog društva.

• Razvoj i korišćenje otvorenih, interoperabilnih,

standarda, koji ne diskriminišu ili favorizuju

proizvođače, se vrši na osnovu zahteva i potreba

korisnika i potrošača.

• Međunarodni standardi imaju za cilj da se stvori

okruženje u kojem korisnici mogu da pristupe

uslugama širom sveta bez obzira na korišćene

tehnologije.

UVOD

• Open Geospatal Consortium (OGC) je definsao preporuke arhitekture geoprostornog portala u okviru dokumenta Geospatial Portal Reference Architecture. Dokument sadrži osnovu za razvoj otvorenog portala, nezavisnog od proizvođača, koji treba da bude početna tačka pronalaženja geoprostornog sadržaja u okviru razvoja i implementacije infrastrukture prostornih podataka.

• Referentna arhitektura opisana u dokumentu je opšti arhitektonski okvir za standardizovane geoprostorne portale koji pružaju otvoren pristup preko Web-a geoprostornom sadržaju i online geoservisima koji dolaze iz različitih izvora javnog i privatnog sektora.

UVOD

• Interoperabilni portali mogu da se realizuju

uportrebom proizvoda koji koriste interfejse,

protokole, sheme i enkodinge koji implementiraju

OGC OpenGIS standarde.

• Osnovni uslov je da portal mora biti “otvoren kao

Web” , otvoren za što je više moguće Web

baziranih geoprostornih resursa kroz interfejse,

enkodinge i sheme koji su skladu sa OpenGIS

specifikacijama.

ARHITEKTURA GEOPORTALA

• Preporuke za referentnu arhitekturu geoportala treba da

omoguće lakšu, bržu i jeftiniju implementaciju

geoprostorne portal aplikacije bazirane na standardima.

• Primarni cilj referentne arhitekture je da definiše zahteve

arhitektonskog okvira koji se može koristiti kao uputstvo

za implementaciju operativnog portala koji pruža pristup

geoprostornim podacima, mapama i metapodacima.

• Ova referentna arhitektura definiše obim, ciljeve i

ponašanje portala i identifikuje njegove funkcionalne

komponente.

• OpenGIS standardi podržavaju mogućnosti referentne

arhitekture.

ARHITEKTURA GEOPORTALA

ARHITEKTURA GEOPORTALA

• Referentna arhitektura sadrži četiri različite klase servisa koji pordržavaju zahteve geoprostornih portala: • Portal servisi – obezbeđuju jedinstvenu tačku pristupa

geoprostornim podacima na portalu. Takođe, ovi servisi omogućavaju upravljanje i administraciju portala.

• Katalog servisi – koriste se za lociranje geoprostornih servisa i podataka. Ako pronađu ono što korisniku treba, ovi servisi mu pružaju informaciju o pronađenim prostornim servisima i podacima.

• Servisi za prezentaciju(Portrayal services) – koriste se za procesiranje geoprostornih podataka i pripremu za njihovu prezentaciju korisniku.

• Servisi podataka – koriste se za pružanje geoprostornih sadržaja i procesiranje podataka.

ARHITEKTURA GEOPORTALA

• Portal servisi i potrebni infrastrukturni servisi su jedini koji

treba da se nalaze na platformi na kojoj se portal nalazi.

• Ostali servisi mogu biti distibuirani na Internetu i mogu se

dinamički registrovati i izvršavati.

• Portal ne skladišti geoprostorne podatke koje obrađuju

distribuirani servisi.

• Ovakva servisna orentacija u kojoj imamo komponente

u kojoj jedna ima malo ili nikakvo znanje o definiciji

druge komponente (loosely coupled-slabo povezane)

se naziva servisno orijentisana arhitektura – Service

Oriented Architecture (SOA).

SERVISNO ORIJENTISANA ARHITEKTURA

• Servisna orijentacija je način posmatranja softverskih komponenti na mreži koje su dostupne kao servisi koji se mogu lako pronaći.

• Servisna orijentacija omogućava korisnicima razumljive poslovne servise koje oni mogu da pozovu i ugrade u svoje poslovne procese.

• Vizija servisne orijentacije je da korisniku ponudi uslugu kroz sloj apstrakcije koji skriva kompleksnost samog servisa .

• Servisno orijentisana arhitektura (SOA) je arhitektura koja reprezentuje softversku funkcionalnost kroz servise koji se mogu pronaći na mreži.

SERVISNO ORIJENTISANA ARHITEKTURA

• SOA se bazira na Web servisima.

• Web servisi obezbeđuju standardizovane interfejse ka

softverskoj funkcionalnosti.

• Proizvođač servisa objavljuje informacije o servisu u

registru servisa gde korisnici mogu da ih pretražuju i kad

pronađu onaj servis koji im treba, da se povežu sa njim.

• Prednosti SOA:

• Lako proširenje postojeće poslovne logike da radi sa novim

poslovnim funkcijama

• Veća fleksibilnost ukoliko dođe do izmena, bez potrebe da se

ponovo kreira arhitetkura

• Ušteda troškova pružanjem pravolinijske integracije

SERVISNO ORIJENTISANA ARHITEKTURA

• U kontekstu SOA, portal predstavlja most između odvojenih “ostrva” podataka i servisa obrade

• Portal je idealan mehanizam za ostvarivanje vizije Web servisa “unesi jednom, koristi često”

• Portal ne skladišti podatke. Stoga, geoprostorni podaci i servisi ostaju kod nadležnog organa, agencija ili organizacija koje se bave prikupljanjem i održavanjem geoprostornih sadržaja. Ovakvom arhitekturom ove organizacije i dalje drže kontrolu nad svojim podacima. Portal je kanal ka izdvojenim i distiburianim sadržajima.

• OGC referentna arhitektura je servisno orjentisana arhitektura bazirna na paradigmi Web servisa publish-find-bind (objavi-nadji-poveži) i obezbeđuje dinamičko povezivanje između podnosilaca zahteva i sadržaja/servisa.

• Snabdevači sadržaja/servisa(provider) objavljuju njihovu dostupnost u katalogu portala.

PUBLISH-FIND-BIND

• Razmena servisa je fundamentalni koncept koji se

odnosi na pronalaženje dostupnih instanci servisa.

• Objavljivanje ponude servisa i njihovih opisa se

naziva eksport (publish). Pronalaženje zahteva za

servisom na osnovu objavljenih ponuda ili otkrivanje

servisa se naziva import (find). Povezivianje korisnika

za otkriveni servis se zove interakcija servisa (bind).

PUBLISH-FIND-BIND

PUBLISH-FIND-BIND

• Referenta arhitektura geoportala ima 3 osnove

uloge kojima se omogućava razmena servisa:

• Posrednik (Broker) – ova rola registruje servise i vraća

moguće ponude na osnovu kriterijuma pretrage od strane

korisnika

• Dostavljač servisa (Provider) – rola koja registruje servis kod posrednika i dostavlja ga klijentima.

• Podnosilac zahteva (Requestor) – rola kojoj posrednik

dostavllja ponudu servisa prema nekom kriterijumu i koja se

povezuje na pronađeni servis kod dostavljača servisa.

PUBLISH-FIND-BIND

• Da bi se objavio servis, neophodno je brokeru

dostaviti opis servisa uključujući i opis interfejsa na

kojem je instanca servisa dostupna.

• Da bi se pronašao odgovarajući servis neophodno

je kontaktirati brokera da pronađe servis sa

određenim karakteristikama.

• Broker proverava opise servisa i šalje informaciju

potebnu da se izvrši povezivanje za instancu servisa.

• Parametri pretrage mogu se definisati prema tipu

servisa, prema nekim ograničenjima i oni određuju

redosled ponuđenih servisa koji ih zadovoljavaju.

SELF-DESCRIBING SERVISI

• Svaki servis mora da obezbedi mašinski čitljiv opis

lokacije i svojih mogućnosti. Ovi samo opisujući podaci predstavljaju ono što se registruje u katalogu portala i omogućavaju servisima da se dinamički pozivaju bez potrebe da se menja softver portala.

• Opis self-describing servisa je baziran na eXtensible Markup Language (XML). Standard koji koristi XML za opis servisa je WSDL (Web Services Description Language).

• WSDL definicija opisuje kako pristupiti web servisu i koje metode mogu da izvršavaju.

GEOPORTAL - ZAHTEVI

• Referentna arhitektura geoportala se odnosi na okvir u kojem se organizovani skupovi specifikacija otvorenih standarda mogu implementirati u cilju formiranja prostornog sadžaja i “plug&play” arhitekture portala nezavisne od proizvođača.

• Referentna arhitektura geoportala je vodič za razvoj dostupnog Web sajta koji omogućava lako pronalaženje i korišćenje geoprostornog sadržaja, kao i integraciju u veće organizacione okvire i infomacione sisteme.

• Na slici je prikazana referentna arhitektura sa definisianim servisima u okviru svake klase servisa.

GEOPORTAL - ZAHTEVI

1. PORTAL SERVISI

• Portal servisi su dostupni sa platforme portala (desktop,

laptop) ili sa servera koji su povezani na mrežu.

• Korisnici mogu da koriste portal servise kako bi pristupili

distribuiranim servisima za prikazivanje (portrayal

services), katalog servisima (catalog services) i

servisima podataka (data services) u zavisnosti od

zahteva i dizajna implementacije primene.

• Pristup ovim servisima je obezbeđen od strane

klijentske aplikacije koja se nalazi na platformi portala.

Npr, kada se pristupa preko WWW-a , klijent aplikacija

radi na HTTP serveru i generiše HTML strane koje se

prikazuju u korisnikovom web pretraživaču (thin klijent).

VIEWER CLIENT

• Viewer client – klijent za pregledanje

• Obezbeđuje vizuelizaciju korisničkog interfejsa za

prikaz i navigaciju kroz sadržaj dobijen od servisa za

prikazivanje i servisa podataka.

DISCOVERY CLIENT

• Discovery client – klijent za otkrivanje

• Obezbeđuje sredstva za lociranje potrebnih sadržaja i servisa prema korisnički definisanim kriterijumima.

• Ovaj kljent omogućava pristup katalogu portala koji sadrži informacije o sadržaju i servisima koji su registrovani i preko kojeg mogu da se pretražuju. Takođe omogućava da se zahtev prikazuje korisniku.

• Klijent za otkrivanje dozvoljava korisniku da odabere željeni sadržaj ili servis i da ih vidi njihovu prezentaciju u klijentu za pregledanje.

PUBLISHER CLIENT

• Publisher client – klijent za objavljivanje

• Obezbeđuje sredstva autorizovanim korisnicima koji

održavaju portal i mogu da objave servise i sadržaje

koji su predstavljeni katalogom portala.

• Ovaj klijent omogućava autorizovanim korisnicima

da registruju primarne izvore informacija, kao i

predefinisana pravila simbolizacije i slično.

• Ove objavljene informacije su zatim date klijentu za

otkrivanje i preko njega se mogu pronaći i pozivati

servisi.

GAZETTEER CLIENT

• Gezetteer client – klijent za rečnik geoprostornih

podataka

• Pruža korisnicima mogućnost navigacije kroz

prostorno organizovane objekte (feature) sa dobro

poznatim nazivima.

• Ovaj klijent omogućava korisnicima da formulišu

upite da bi dobili objekte koji imaju željene nazive.

• Klijent za rečnik geoprostornih objekata treba da

koristi USGS informacioni sistem geografskih imena

kao osnovnu bazu imena objekata.

DATA EXTRACTION CLIENT

• Data extraction clients – klijenti za ekstrakciju

podataka

• Korisnicima pružaju mogućnost izdvajanja

određenog sadržaja i klase servisa podataka.

DATA MANIPULATION CLIENT

• Data manipulation clients – klijenti za manipulaciju

podacima

• Korisnicima pružaju mogućnost pristupa, menjanja,

dodavanja i brisanje geoprostornog sadržaja koji je

uskladišten na udaljenim provajderima servisa

podataka.

SYMBOL / STYLE MANAGEMENT CLIENT

• Symbol/style mangement clients – klijenti za

upravljanje stilovima i simbolima

• Omogućava korisnicima da pregledaju stilove

dostupne sa određenih servera i da dobiju i

primene predefinisani stil za određene prostorne

objekte.

PROVERA I KONTROLA PRISTUPA

• Portal može da omogući proveru autentičnosti i

kontrolu pristupa koja ograničava pristup sadržajima

i servisima organizacija na osnovu nekih kriterijuma

koji se kontrolišu i dokumentovani su na portal sajtu

kao skup pravila.

• Portal ne sme zabraniti provajderima da definišu

ograničenja u pristupu.

• Ne sme se dozvoliti da se svi korisnici prikazuju kao

jedan anonimni korisnik kada pozivaju servise kroz

portal.

PROVERA I KONTROLA PRISTUPA

• Provajderi mogu postaviti ograničenja pristupa na

mrežnom TCP/IP nivou, na HTTP serverskom nivou,

na nivou komponenata web servisa, ili na bilo kojoj

tački zahteva na putu ka mreži provajdera.

• Metapodaci servisa i podataka bi trebalo da sadrže

informacije o ograničenjima kako bi se smanjio broj

neuspelih zahteva.

• Mogu se definisati odgovarajuća polja u

metapodacima za ovu upotrebu.

EXPOSED SERVISI

• Exposed servisi – izloženi servisi

• Portal može biti i provajder servisa samom sebi

dostavljanjem izloženih servisa korisnicima, kupcima

i klijentskim softverima koji se nalaze van portala.

• Poral može da izlaže registrovane spoljne servise i

svoje servise.

• Ovi servisi mogu biti refleksija registrovanih servisa

gde se portal ponaša kao proksi mnogobrojnih

registrovanih servisa ili to mogu biti određeni servisi

organizacije koja je postavila portal.

2. APPLICATION INTEGRATION FRAMEWORK

• Referentnom arhitekturom geoportala se kreira okvir za integraciju aplikacija (Application Integration Framework - AIF)

• AIF obezbeđuje operativno okruženje koje ima mogućnost da dinamički integriše skup geoprostornih podataka i servisa, koji je stalno u procesu širenja, u portal.

• Ovo se omogućava pravljenjem kataloga geoprostornog sadržaja i servisa koje korisnici mogu pronaći i koji se dinamički pozivaju upotrebom alata baziranih na OpenGIS standardima koji obezbeđuju interoperabilnost

APPLICATION INTEGRATION FRAMEWORK

• AIF podrazumeva integrisanu infrastrukturu za održavanje i prosleđivanje parametara između komponenti koje podržavaju OGC standarde , kao i prezentacioni okvir portala na klijentskoj strani koji je dostupan preko web-a.

• AIF komunicira sa ostalim komponentama preko dobro definisanih softverskih interfejsa tako da se instance modularnih komponenti mogu lako zameniti drugim.

• AIF može da formira validne zahteve za servisima (WMS, WFS, WCS) pozvanih ili od strane portala ili od strane korisnika

3. PORTRAYAL SERVISI

• Portrayal servisi – servisi za prikazivanje

• Pružaju mogućnosti koje se odnose na vizuelizaciju geoprostornih informacija.

• Servisi za prikazivanje su komponente koje u zavisnosti od

parametara zahteva proizvode renderovane sadržaje

(kartografske mape, terenske karte, slike, prikaze dinamičkih promena objekata u prostoru i vremenu)

• Ovi servisi mogu biti čvrsto ili labavo povezani sa drugim servisima,

kao što su servisi podataka i obrade i da transformišu, kombinuju i

kreiraju izlazne sadržaje.

• Mogu koristiti pravila prikazivanja definisana tokom konfiguracije ili prilikom pokretanja aplikacija.

• Ovoj grupi servisa pripadaju Web Map Service (WMS), Coverage

Portrayal Service (CPS) i symbol/Style Management Service (SMS).

MAP PORTRAYAL

• OpenGIS Web Map Server (WMS) specifikacija je

skup protokola koji obezbeđuju prostup web

klijentima ka mapama koje su renderovane od

strane map servera koji su dostupni na internetu.

• WMS interfejs omogućava klijentu da pretražuje

mogućnosti (capabilities ) zadatog map servera.

• Za ponuđene mogućnosti servera, WMS interfejs

omogućava vraćanje PNG, GIF, JPEG ili TIFF slike za

oblast od interesa i zadati koordinatni sistem.

• Dobijenim slikama se može podešavati

transparentnost.

MAP PORTRAYAL

• WMS interfejs podržava korisničke upite nad

prikazanim prostornim sadržajem u smislu promene

Spatial Reference System (SRS)-a, zadavanje

Bounding Box-a (definisani pravougaonik prostora

za koji želimo da se prikažu podaci), kao i

zadavanja visine, širine i formata slike.

• WMS ima dodatnu mogućnost definisanja stila

prikazivanja geografskih podataka.

• Pravila prikazivanja i stilova se definišu

specifikacijom Styled Layer Descriptor (SLD).

CASCADING MAP REFERENCE

• Cascading map server – Kaskadni map server

• Ovo je poseban slučaj WMS ali ovaj server ne poseduje svoje sadržaje, već služi kao mrežni prolaz (gateway) ka drugim provajderima podataka bilo da su u skladu sa OGC ili ne.

• Ovi serveri inkorporiraju klijente za više usluga. Pored klijenata koji su pravljeni za OpenGIS interfejse postoje i klijenti kojima se može pristupiti sadržajima i provajderima koji nisu implementirani po standardima ali su podaci iz njih nasleđeni i koriste se kao takvi.

• Ovi podaci se se mapiraju kroz OpenGIS Web Mapping Servis interfejs.

• Zato ovi serveri predstavljaju ključni faktor za prikaz nasleđenih podataka koji bi inače bili nedostupni.

CASCADING MAP REFERENCE

• Ovaj servis komunicira sa instancama WMS

provajdera kako bi formulisao i izvršio validne

operacije zahteva za metapodacima servisa,

zahteva za mapama...

• Komponenta kaskadnog WMS može da

transformiše formate i projekcije mapa.

• Omogućava korisnicima da pronađu i izaberu

odgovarajuće stilove prikaza za svaki sloj mapa,

kao i da kreiraju nove SLD-ove za prikaz mape.

SYMBOL/STYLE MANAGEMENT SERVICE

• Sistem više komponenti koje omogućavaju

preuzimanje mapa i uključuju mogućnost kreiranja,

skladištenja i preuzimanja stilova i simbola od

različitih izvora i kombinovanje ovih elemenata kako

bi se dobila mapa sa željenim simbolima i stilom.

• Komponente mogu biti registar stilova, repozitorijum

stilova, registar simbola i repozitorijum simbola

prezentovani kroz standardne interfejse.

MAP CONTEXT ENCODING

• OpenGIS Web Map Context specifikacija

omogućava korisnicima da sačuvaju kompleksne

prezentacije podataka iz različitih izvora tako da

mogu da se koriste u budućnosti.

• Na ovaj način se izbegava da korisnik svaki put

mora da pravi prezentaciju podataka ispočetka.

COVERAGE PORTRAYAL

• Servis za prikaz coverage podataka (kao što je

digitalni model visina koji pored slike nosi i dodatne

informacije o visini) omogućava kreiranje slika na

osnovu coverage podataka uz podešavanje

dodatnih parametara vezanih za preuzimanje i

renderovanje.

4. KATALOG SERVISI

• Katalog servisi pružaju mehanizam za klasifikaciju, evidentiranje, opisivanje, pretraživanje, održavanje i pristup informacijama o raspoloživim resursima na mreži.

• Resursi se odnose na instance tipiziranih podataka i servisa.

• Tipovi registara se razlikuju po ulozi pa mogu biti: • registri za katalogizaciju tipova podataka (tipova

geofrafskih objekata, coverage-a, senzora i simbola),

• registri onlajn instanci podataka (skupovi podataka, repozitorijumi, biblioteke simbola),

• registri tipova servisa i onlajn instanci servisa.

KATALOG SERVISI

• Katalog servisi omogućavaju:

• Provajderima da objavljuju opisne informacije o vrstama resursa

i instancama podataka.

• Podnosiocima zahteva da otkriju informaciju o vrstama resursa i

instancama podataka.

• Podnosiocima zahteva da pristupi (poveže se sa) provajderima resursa.

• Katalog servisi imaju mogućnost objavljivanja i

pretrage skupova opisnih infomacija (metapodataka)

za podatke, servise i povezane informacije.

• Metapodaci u katalozima predstavljaju karakteristike

resursa koje mogu da se pretražuju.

KATALOG SERVISI

• OpenGIS katalog servisi definišu interfejse, veze i

okvir za definisanje profila aplikacija potrebnih za

objavljivanje i pristup digitalnim katalozima

metapodataka za geoprostorne sadržaje, servise i

pridružene informacije.

• Metapodaci su opisi koji se mogu pretraživati i vratiti

kao rezultat korisniku kroz katalog servisa radi

procene da li resurs zadovoljava potrebe i radi

pozivanja ili pronalaženja preporučenog resursa.

• Web Registry Service (WRS) i Catalog Service for the

Web (CS-W) pripadaju ovoj grupi servisa.

5. SERVISI PODATAKA

• Servisi podataka pružaju pristup skupovima podataka u

repozitorijumima i bazama podataka.

• Resursi kojima pristupaju servisi podataka su opisani imenima

na osnovu kojih servisi mogu da pronađu podatke.

• Servisi podataka koriste indekse za ubrzavanje procesa

pronalaženja stavki prema imenu ili prema drugim atributima.

• OpenGIS okvir definiše zajednički enkoding i interfejse prema

kojima se pristupa servisima podataka na konzistentan način.

• Ovoj grupi servisa pripadaju Web Feature Service (WFS),

Sensor Collection Service (SCS), Image Archive Service (IAS) i

Web Coverage Service (WCS).

FEATURE SERVICES

• Feature services – servisi prostornih objekata

• OpenGIS Web Feature Service Specification (WFS) podržava pretraživanje i pronalaženje geografskih objekata i atributa.

• WFS isporučuje Geography Markup Language (GML) reprezentacije geoprostornih objekata kao odgovor na zahteve HTTP klijenata.

• Klijent pristupa geografskim podacima kroz WFS slanjem zahteva za one objekte koji su mu od značaja. Potom šalje zahtev instanci WFS-a na web-u. WFS instanca izvršava zahtev i vraća rezultat klijentu u formi GML-a. Klijent koji podržava GMK može da koristi dobijene prostorne objekte.

SYMBOLOGY MANAGEMENT

• Slično kao i kod servisa za prikazivanje i kod servisa

podataka postoji upravljanje simbolima.

• To je sistem više komponenti koji omogućavaju

preuzimanje mapa i uključuje mogućnost kreiranja,

skladištenja i preuzimanja stilova i simbola iz različitih

izvora i kombinovanje ovih elemenata kako bi se

dobila mapa sa željenim simbolima i stilom.

• Komponente mogu biri registar stilova, repozitorijum

stilova, registar simbola i repozitorijum simbola

prezentovani kros standardne interfejse.

GAZETTEER

• Rečnik geografskih imena se odnosi na direktorijum

prostornih objekata.

• To je servis koji omogućava preuzimanje jednog ili

više prostornih objekata (features) definisanih

prema ISO 19107 na osnovu upita (filtera).

• Upiti (filteri) se vrše prema osobinama prostornih

objekata. Osnovne osobine ili atributi su tip objekta

(feature type), ime objekta (feature name),

identifikacioni kod, organzacija kojoj pripada.

• Filteri se definišu prema specifikaiciji Filter Encoding

• Gazetteer servis ima pridružen rečnik identifikatora i

definiše se za određeni region (npr. država).

GAZETTEER

• Gazetteer servis vraća prostorne objekte čije

geometrije su definisane u OGC Prostornom

Referentnom Sistemu (OGC Spatial Reference

System).

• Gazetteer interfejs proširuje WFS specifikaciju

dodatnim opisima i formalizovanjem elemenata

sheme odgovora.

COVERAGE SERVICES

• OpenGIS Web Coverage Service (WCS) specifikacija omogućava razmenu geoprostornog sadržaja pod nazivom “coverage” – pokrivač – koji sadrži osobine geografskih lokacija.

• Nasuprot WMS koji filtrira i prikazuje prostorne sadržaje kao statičku mapu (renderovanu kao sliku), WCS obezbeđuje pristup nepromenjenim (nerenderovanim) geoprostornim informacijama.

• Takve informacije dalje mogu da se renderuju na strani korisnika, da se kombinuju sa drugim coverage-ima, da budu ulazni parametar u naučnim modelima ili drugim klijentima.

6. PITANJA NABAVKE

• Referentna arhitektura geoprostornog portala omogućava korisnicima da dobiju potrebne podatke po najnižoj mogućoj ceni, prilikom čega se poštuju sve polise i zakoni koji se odnose na standarde i interoperabilnost.

• Portal baziran na interoperabilnim komponentama koje koriste standardne interfejse i protokole je vrlo fleksibilan i agilan.

• Kako se zahtevi ili tehnologije menjaju, kako raste tržišna tražnja, portal mora da se poboljšava što u ovom slučaju može da se uradi ekonomično i brzo.

PITANJA NABAVKE

• U ovakvim portalima se novi servisi i sadržaji, nastali

razvojem novih OGC specifikacija i njihovim

ugrađivanjem u proizvode, mogu lako i efikasno

integrisati u njegovu infrastrukturu.

• Postojeći proizvođači GIS alata, Earth imaging

softvera, softvera za automatizovano mapiranje,

podršku odlučivanju, upravljanje objektima,

navigaciju i lokacijski bazirane servise su

implementirali otvorene interfejse na svojim

serverima i klijentima da bi obezbedili

interoperabilnost i otvorene portale.

PITANJA NABAVKE

• Agencije koje su kreirale portale prema Referentnoj

arhitekturi smanjuju rizik od ograničenja na samo

jednog proizovođača i maksimizuju kompatibilnost

sa drugim resursima.

• Brzina izgranje Globalne infrastrukture prostornih

podataka GSDI zavisi od toga da li agencije koriste

softver sa interfejsima koje implementiraju OCG

specifikacije.

• Ukoliko se na tržištu pojavi nova komponenta bolja

od slične stare, stara se brzo i jeftino može zameniti

novom.

PITANJA NABAVKE

• Učestvovanjem u OGC programima agencije imaju

veći pristup tržištu pa imaju bolji mogućnost

nabavke standardizovanog softvera.

• Dva ili više proizovođača koji se takmiče na tržištu

će proizvesti mnogo bolja rešenja sa vise opcija

nego jedan koji inkrementalno poboljšava svoj

sistem.

• SDI inicijativa se kreće prema interoperabilnosti

zasnovanoj na standardima a ne na

interoperabilnosti baziranoj na arhitekturi jednog

proizvođača.

REZIME

• Referenta arhitektura geoportala

• opisuje kako napraviti standardizovane portale za lako

objavljivanje geopodataka i sevisa

• Pokazuje organizacijama kako da nabave odgovarajuće

softvere koji se lako uključuju u velike informacione sisteme

(koncept plug&play)

• Olakšava dodavanje geoprostornih mogućnosti portalima

e-vlade, kao i portalima koji pripadaju drugim

organizacijama

• Pokazuje kako postojeći GIS sistemi mogu postati

interoperabilni kroz implementaciju OpenGIS standarda

Povezanost OGC Web servisa

Arhitektura geoportala

@portal

host site Spatially Enabled Portal

Internet

Web Browser (Thin Client) Applications (Thick Client)

Services

Data

Internet

Clients WFS WMS WCS Cat WFS

Web Feature Service

Web Map Service

Web Coverage Service

Catalog Service

GNIS (gazetteer)

Computational Viewpoint

Primer

USKLAĐIVANJE SA DRUGIM REFERENTNIM ARHITEKTURAMA

• Referentna arhitektura geoportala je definisana u skladu sa drugim referentnim modelima: • OpenGIS referentni model (pruža opšti konceptualni okvir

za ugradnju geoprostornog procesiranja u distribuirane sisteme na inteoperabilan način)

• Federal Enterprise Architecture (FEA)(okvir za poboljšanje rada vlade)

• European Public Sector Information Network (ePSINet) (ima za cilj usvajanje korisnih regulativa, standarda i okvira za upravljanje informacija u javnom sektoru)

• Infrastructure for Spatial Information in Europe (INSPIRE)(evropska inicijativa usmerena na omogućivanje geoprostornih sadržaja dostupnim i na taj način korisnim za održivi razvoj i povećanje zaštite životne sredine ).

Infrastructure for Spatial Information in Europe

• INSPIRE postavlja opšta pravila za uvođenje

infrastrukture prostornih podataka u Evropi koja

treba da podrži polise o životnoj sredini i polise koje

utiču na životnu sredinu

• Ova infrastruktura treba da bude bazirana na

infrastrukturama prostornih podataka koje postoje u

zemljama članicama EU.

• INSPIRE takođe zahteva usvajanje specifičnih

implementacionih pravila.

Konceptualni model arhitekture

Klijenti

Srednji sloj

Serveri Features Coverages

Ažuriranje metapodataka Katalozi

Servisi za obradu

Repozitorijumi

sadržaja

Drugi podaci

npr., administrativni,

statistički, izveštavanje

Distribuirani geografski referentni

podaci

Ulančavanje

servisa:

pretraga, prikaz,

pristup, e-

poslovanje,

….

Korisničke aplikacije EC, MS, nacionalna tela,

građani

Direktni pristup podacima

Pristup transformisanim podacima,

slike, mape, izveštaji,

multimedijalni sadržaji

Pretraga metapodataka i dobavljanje

podataka i servisa

Internet web-browser

ActiveX komponente

GIS softver

Inf. sis. za upravljanje

Registers Service

Metadata

Data Set

Metadata

Registry Service Discovery Service

DT MD

DT

NS

GeoRM layers

Application and Geoportals

Service Bus

InvokeSD

Service

Transf.

Service

Spatial Data Set

TWG TWG TWG

Thematic DS

Framework for

harmonized DS

DT DS

View

Service

Download

Service

Data

Layer

Serv

ice

Layer

Appl.

Layer

INSPIRE tehnička arhitektura

INSPIRE tehnička arhitektura

• Osnovni resurs su skupovi prostornih podataka

(spatial data sets). Ostali resursi , kao što su skupovi

metapodataka su potrebni za pronalaženje, pristup,

interpretaciju ili korišćenje prostornih objekata.

• U INSPIRE pristup podacima i metapodacima ide

preko servisa prostornih podataka. Svi servisi su

opisani metapodacima na osnovu kojih ljudi ili

aplikacije mogu da pronađu odgovarajuću

instancu servisa u infrastrukturi. Ovi servisi se u

INSPIRE direktivi nazivaju mrežni servisi (network

services)

Prostorni podaci

• Okvir za specifikacije podataka (baziran na

seriji standarda ISO 19100)

• opis svake od 34 teme prostornih podataka

• Generički konceptualni model

• metodologija za razvoj harmonizovanih

specifikacija podataka

• smernice za kodiranje prostornih podataka

• Specifikacije podataka za teme prostornih

podataka će biti razvijene u narednim

godinama i biće bazirane na ovom okviru.

Spatial Data Set

TWG TWG TWG

Thematic DS

Framework for

harmonized DS

DT DS

Specifik-

acije 34

vrste

tematski

h

podataka

Service

Metadata

Data Set

Metadata

Discovery Service

DT MD

DT

NS

Metapodaci

Metapodaci skupova podataka

pronalaženje, evaluacija i

korišćenje

ključne reči

jednostavni kriterijumi za

pretragu o ključnim

karakteristikama skupa

podataka

prostorni i vremenski opseg

Metapodaci

Moraju se održavati u

konzistentnom stanju sa

stvarnim stanjem resursa

Metapodaci

servisa

Omogućavaju

pronalaženje

servisa

prostornih

podataka.

tip servisa

parametri

rada

geografske

informacije

Discovery Service

DT

NS

GeoRM layers

InvokeSD

Service

Transf.

Service

View

Service

Download

Service

Razlika između INSPIRE odredbi (opšti, dugoročni,..) i primenjenih

specifikacija

Upotreba SOAP/ WSDL /

Mrežni servisi

Mapiranje:

• Pregled => WMS

• Pretraga => CSW

• Download ~ WFS i drugi

• Transformac, ~ WCTS ili transf. koord. kao WPS profil + Schema Translation

• Pozivanje ~tbd SD servisa

Publish-find-bind obrazac

Razlika između: • Aplikacionih slojeva

• GeoRM slojeva

• Slojeva servisa

• Slojeva podataka

Bind Find Publish

INSPIRE Arhitektura mrežnih servisa

• Daje više detalja nego pregledni dokument: INSPIRE Pregled tehničke arhitekture

• Prati principe servisno orijentisane arhitekture (Services Oriented Architecture - SOA)

• Obezbeđuje arhitekturu unutar koje će svi INSPIRE servisi biti implementirani – tj. kontekst za INSPIRE Implementaciona pravila mrežnih servisa

Application and Geoportals

Service Bus

Registry Service Discovery Service View

Service

InvokeSD

Service

Download

Service

Transf.

Service

GeoRM layers

INSPIRE tipovi servisa

• Pretraga, pregledanje, preuzimanje (download), transformacija i

pozivanje servisa prostornih podataka su obavezni u INSPIRE direktivi

• Registar servisa – dodatni tip servisa neophodan za funkcionisanje

interoperabilne infrastrukture prostornih podataka

INSPIRE

Services

INSPIRE

Services

INSPIRE

Services

INSPIRE

Services

INSPIRE

Services

Applications and Geoportals Applications and Geoportals

Service Bus

INSPIRE magistrala servisa

• Predlog je da se INSPIRE mrežni servisi

implementiraju upotrebom web servisa baziranih na

SOAP/WSDL

User

Provider (e.g. MS, other)

Geoportal, Applications

INSPIRE Services

non INSPIRE compatible Services

Undefined interface

Interface bridge

Provider (e.g. MS, other)

INSPIRE Services

non INSPIRE compatible Services

Interface bridge

Posrednik ka servisima kompatibilnim sa INSPIRE

• INSPIRE mrežni servisi se mogu koristiti da obuhvate i servise koji su kompatibilni sa INSPIRE a ne pripadaju mu.

User

User

Provider (e.g. MS, other)

Provider (e g. EC…)

Geoportal, Applications

INSPIRE Services

Application,…

INSPIRE Services

Cascades access

Konceptualna višeslojna arhitektura INSPIRE geoportala

• INSPIRE arhitektura se može strukturirati kroz više slojeve koji mogu biti kaskadno povezani