Bijela arhitektura

7/21/2019 Bijela arhitektura

1/13

Prof. Zlatko Ugljen

MOST IZMEU MODERNE I POSTMODERNE ARHITEKTURE BIH

UNIVERZITET U SARAJEVU

ARHITEKTONSKI FAKULTET

K.GOD. 2013/2014

Dr. Amir Pai, asistent doc.dr Aida Idrizbegovic- Zgoni

Haris DeliDario Kordi


2/13

SADRAJ

2

1. Kratka biograja prof. Zlatka Ugljena .......................................................................... 3

2. Citat Mile Ostojia .......................................................................... 4

3.Spiritualna bijela arhitektura .......................................................................... 5

3.1 Hotel Rua , Mostar .......................................................................... 6

3.2 efrudinova damija, Visoko .......................................................................... 7

4. Igra svjetla i sjene u svrhu spiritualizma ......................................................................... 9

4.1 Crkva sv. Petra i Pavla ......................................................................... 10

4.2 Damija Behrambegove medrese ......................................................................... 11

5. Zakljuak ......................................................................... 12

6. Literatura .......................................................................... 13


3/13

Zlatko Ugljen je jedan od najpriznatijih bosansko-hercegovakih arhitekata dananjice. Roen je u Mostaru 1929. go-dine. Autor je niza visoko ocijenjenih i cijenjenih arhitektonskih ostvarenja. U njegovu opusu se nalaze mnogigospodarski, stambeni, sportski i sakralni objekti, te kulturne institucije. Posebno se istiu: Hoteli Rua u Mostaru,Bregava u Stocu, Kalin uBugojnu, Visoko u Visokom, Vuko na Jahorini, zatim Bosansko narodno pozorite u Zenici, rezidencije Gorica krajBugojna, na Tjentitu, pota u Visokom, te niz individualnih kua, planinarskih domova itd. Autor je i vie spomenika,a znaajan dio njegova opusa ine projekti islamskih i katolikih sakralnih objekata. Meu najznaajnijim Ugljenovimsakralnim objektima je svakako Bijela damija u Visokom iz 1980. godine za koju je 1983. godine dobio nagradu AgaKhan.

Prof. Zlatko Ugljen

3

1.


4/13

Prof. Zlatko Ugljen, profesor, trostruki akademik, neimar remek-djela nae moderne, tvorac arhitekture postojanosti,ove godine navrava osam desetljea ivota. Grad Mostar, u kome je Zlatko roen i kome je darovao jednu od najljepih

svojih graevina, izbrisao je tu umjetniku zadubinu s lica zemlje. Zaborav cvate u naim poruenim gradovima, anjegovi runi divovski cvjetovi od betona, aluminija i stakla niu i zbore o sveopoj duhovnoj pustinji naih dana.

Mile Stoji

4

2.


5/13

Spiritualna bijela arhitektura prof. Zlatka Ugljena

5

3.


6/13

Hotel Rua , Mostar

Na mjestu nekadanje istoimene kafane, 1978. godine izgraen je jedan od najljepih hotela bive Jugoslavije.

Na desnoj obali Neretve, na samom prelazu iz novog u stari dio grada, podignut je hotel Rua.

U neposrednoj blizini Starog mosta uspjeno je smjetena ova graevina savremenih linija u vanjskom izgledu. Istina,neke crte u fasadi asociraju na karakteristine oblike starih mostarskih graevina. Poloaj hotela Rua je izvanredan.S desne strane tee rijeka Radobolja, a kroz hotel protie njen krak. Arhitekt prof. Zlatko Ugljen, gradei ovaj hotel spuno smisla, iskoristio je tradiciju i iskustvo mostarske stambene arhitekture. U eksterijeru prevladava kamen, u interije-ru drvo.U unutranjem dijelu su prostrane dvorane sa zelenim i cvjetnim povrinama koje presijeca tok vode. Zbog svega toga,osobito zbog obilate svjetlosti koja dospijeva kroz velike staklene povrine, ovjek se u ovom ambijentu osjea kao

u prirodi, u proljee. Inae, hotel sa tri strane okruuju velike i raznovrsne terase, koje sadre dosta elemenata starihmostarskih avlija.Po svemu tome Rua je osoben hotel. Spada u hotele za kojima se ovjek okrene kad ih napusti, koji se pamte poljepoti i o kojima se jo dugo pria.

Poetkom rata 1992. godine, granatiranje je bilo posebno usmjerivano prema Rui jer se pretpostavljalo da je u njojsmjeten tab otpora Mostara. Zbog toga ona danas izgleda kao gomila kra, mada je osnovna konstrukcija, ipak,upotrebljiva.

6

3.1


7/13

efrudinova damija, Visoko

erefudinova Bijela Damija je damija u Visokom. Ima veliku arhitektonsku vanost za grad i okolinu.Prvi put je izgraena 1477. godine, a sadanji izgled je nakon potpune rekonstrukcije dobila 1980. godine.Najbitnija nagrada je dola 1983. godine, kada je djelo Zlatka Ugljena dobilo prestinu Aga Khanovu nagradu za arhitek-turu.Strunjaci su nagradili erefudinovu damiju zbog njene upadljivosti, stvaralatva i sjajnosti, kao i zbog njene original-nosti i novih pristupa u gradnji.U 2007. godini dobila je jo jedno bitno priznanje od maarskih arhitekta, koji su ocijenili da jeBijela Damija u Visokom meu tri najbolje dizajnirana sakralna prostora u Evropi.

3.2

7


8/13

Jedan od najmarkantnijih repera Visokog je svakako objekat Bijele (erefudinove) damije. Da bismo u potpunostishvatili znaaj ovog objekta, potrebno je razmotriti pojam damije u bosanskoj ariji ili mahali.Od poetka perioda osmanlijske uprave u Bosni i Hercegovini, naselja poprimaju oblik orijentalnih gradova, sa jasnorazdvojenim funkcionalnim zonama: javni dio, namijenjen obavljanju poslova arija, te intimni dio, namijenjen stano-

vanju mahala.Ovako organizovano naselje je posjedovalo i centralna mjesta okupljanja mahalske i arijske damije.Izgradnji damija je posveivana posebna panja, angaovani su najbolji majstori i koriteni su najkvalitetniji materijali.Ovi objekti su predstavljali spoj svih tadanjih javnih funkcija, u njima su rjeavani svi aktuelni problemi zajednice kojaim gravitira, predstavljale su konaita putnika, a samo jedna od mnogobrojnih funkcija im je bila musala mjesto gdjese obavlja namaz. ezdesetih godina prolog stoljea odlueno je da se na mjestu ruevne, vie od 500 godina stare, erefudinovedamije izgradi novi objekat. Ideja je bila u potpunosti zadrati funkciju, ali je oplemeniti savremenim sadrajima i mod-ernim vizuelnim identitetom.Izrada projektne dokumentacije je povjerena arhitekti Zlatku Ugljenu.Sam projekat je naliziran 1969.godine, a radovi na izgradnji objekta su trajali do 1980.godine. Sveano otvorenjedamije se desilo 7. septembra 1980.godine.Objekat je tada dobio i novo ime, nastalo kao rezultat dominantnog snjeno-bijelog vanjskog i unutranjeg izgledaobjekta Bijela damija.Neposredno nakon putanja objekta u funkciju erefudinova damija je predloena za meunarodnu nagradu Aga KhanFondacije za arhitekturu (Fondacija je osnovana 1977.godine, s ciljem priznavanja primjera arhitektonske izvrsnosti, toobuhvata savremeni dizajn i doprinos razvoju zajednice). Obzirom da propozicije strunog irija pomenute Fondacijeobuhvataju i period od minimalno dvije godine uspjenog funkcionisanja arhitektonskog objekta, kako bi se izbjeglo dod-

jeljivanje nagrade nestruno izvedenom objektu, Bijela damija u Visokom je ula u najui izbor irija poetkom 1983.godine, da bi u maju iste godine dobila prestinu nagradu.

8


9/13

Igra svjetla i sjene u svrhu spiritualizma

Detalji unutranjosti damije

Voen iskustvom i intuicijom, prof. Zlatko Ugljen je pridao veliki znaaj unutranjem osvjetljenjudamije.

U tradicionalnom islamskom shvatanju svjetlo predstavlja proienost i ljepotu, pa je samim tim pri projektovanjukreirao savrenu spiritualno sakralnu atmosferu.

Ukoliko bolje pogledamo zasigurno emo primijetiti oblikovne karakteristike kakve je koristio Le Corbusier pri projekto-vanju crkve u Ronchampu, meutim ta injenica nije iznenaujua s obzirom da su prof. Zlatko Ugljen i Le Corbusiersaraivali i djelili sline stavove.

Le Corbusier, crkva u Ronchampu 1950.

9

4.


10/13

Katolika crkva sv. Petra i Pavla, Tuzla

Na svojim objektima je ostvario ono najtee specian oseaj za sintezu, prilagoavanje podneblju i mentalitetu,namjeni i korisniku, boji i materijalu, povezujui svoj opus u jedan

jedinstven doivljaj.Vodei se idejom da iz dobrog starog treba da isklija dobro novo, prof. Zlatko Ugljen je nastojao da iz batine izvueporuke za razumjevanje tradicije u duhu unutranje vitalnosti. A gdje toga nije bilo, bavio se univerzalnim pristupom,imperativima vremena.

Njegov senzibilitet za postojane strukture volumena, kombinaciju toplih i hladnih

materijala, njegov jedinstven nain oblikovanja prostora svjetlom, gradacija svjetla, te upotreba bjelinekao gradivnekomponente, rijetka su pojava u djelima svjetskih arhitekata. Arhitekturaprof. Zlatka Ugljena dolazi iznutra, osvaja svojom izuzetnom estetinou.Drvo u njegovoj arhitekturi i ljubav prema tom plemenitom materijalu, rezultat su dubokog oseaja ka lokalnoj tradicijite ranirana estetika skandinavskoe tople drvene arhitekture.

Svjetlosne magije se oituje i u unutranjost ove crkve s ingenioznom likovnom intervencijom koncentrinompostavkom nekoliko savremenih slikarskih remek-djela, meu kojima je sredinja slika strana, genijalna Pita LjubeIvania.

10

4.1


11/13

Damija Behrambegove medrese, Tuzla

Damija se nalazi u sklopu srednje vjerske kole- medrese, na parceli koju sa june, istone i zapadne stranezatvaraju objekti kole i internata. Posebna panja posveena je vizuelnom i duhovnom doivljaju pojedinih prostora uobjektu i objekta u cjelini. Slijedimo princip postupnog gradiranja pristupa do bogomolje, od profanog do sakralnog, krozetiri prostorne konceptualne sekvence u kontinuitetu, od ireg i slobodnijeg spektra avlije, preko hola, polivalentnogprostora, sve do glavnog prostora prostora za namaz sa njegovim centralnim mjestom mihrabom.

Ulaz za mukarce predvien je sa jugoistone strane sa platoa koji se proiruje u dvorite ijem ureenju je posveenaposebna panja u pogledu njegovog koritenja i zavrnim obradama. Pristupna rampa zavrava se nadstrenicom ispodkoje je fontana sa vodenim satom. Kroz ulazni vjetrobran u kojem je predvieno skidanje obue i odjee, a u kojem senalazi abdesthana, ulazi se u glavni hol vienamjenski prostor, koji je projektovan sa srednjim dijelom izdignutim za 20cm koji se kao sofa produava u prostor za obavljanje namaza.Ulaz za ene projektovan je sa jugozapadne strane objekta, ispred kojeg se nalazi enska avlija ograena potpornim oblonim zidom sa jugozapadne i sjeverozapadne strane.Vienamjenski prostor ulazni hol je namijenjen uenicima Medrese za razliite funkcije (predavanja, veeri poezije,razne izlobe, boravak uz knjigu i razgovore u pauzama izmeu namaza i dr.)Prostor za namaz je posebno tretiran i oblikovan sa vrstom kvadratnom osnovom i kupolom iji konstruktivni sklop odlaminiranih drvenih tapova, spregnutih elinim kablovima, evocira konstrukciju prvih muslimanskih bogomolja.Posebna panja u ovom prostoru posveena je osvjetljenju u cjelini i svjetlosnim efektima u pojedinim detaljima. Zenital-no osvjetljenje daje kupola odkrinuta prema nebeskom svodu. Stakleni okvir, koji okruuje kupolu i odvaja je od zidova,doprinosei iluziji lebdenja, paradigma je prozorskih perforacija na kupoli Aja Soje.

11

4.2


12/13

Zakljuak

Ono to kroz cijeli njegov opus prolazi kao poetika konstanta, kao autorski peat i potpis, najprije je njegov jedinstve-ni nain oblikovanja prostora svjetlom, odnosom svjetla i njegove odsutnosti, u bogatoj gradaciji od sjene do potpunetame, te njegova manipulacija bjelinom kao intuitivnimelementom, katkada na samomu rubu potpune apstrakcije.

Nain na koji uvodi hladne i tople, vrste i prozrane materijale,nain na koji se u tome naslanja na tradicijske modele iobrasce, nikada ne interpretirajui tradiciiju nego uvijek stvarajui stilsku i arhitektonsku novost. Upravo to je ono zbogega se dogaa da u prof. Ugljenovim rjeenjima tradiciju ne vidimo, kao neto preslikano i prepoznatljivo, nego tekosjeamo duh i atmosferu neponovljive spiritualnosti iskazanu kroz bjelinu.

Galerija Gama, Tuzla, ideja 2002.

Projekat za izgradnju galerije Gama u Tuzli, samo je jo jedna potvrda dosljednosti estetike prof. Zlatka Ugljena.

12

5


13/13

Literatura

Monograje Arhitekt Zlatko Ugljen, 2002

http://www.spiritofbosnia.org

http://www.oris.hr

http://www.a4a.

13

6

Documents

Bijela arhitektura