WSTĘPWSTĘP

OPRÓCZ SŁOŃCA, PLANET I ICH KSIĘŻYCÓW W UKŁADZIE

SŁONECZNYM ZNAJDUJĄ SIĘ TAKŻE PLANETOIDY, KOMETY, CZARNE

DZIURY, METEORYTY. WSZYSTKO TO MIEŚCI SIĘ W GRANICACH PEWNYCH

GALAKTYK

W 1610 Galileusz użył teleskopu do obserwacji Drogi Mlecznej i odkrył, że

składa się ona z ogromnej liczby słabych gwiazd. Immanuel Kant w traktacie z

1755 roku, opierając się na wcześniejszej pracy astronoma Thomasa

Wrighta, właściwie przypuszczał, że galaktyka może być obracającym się ciałem zbudowanym z ogromnej ilości

gwiazd związanych grawitacyjne. Powstały dysk gwiazd mógłby być

widoczny na niebie jako pasmo gwiazd. Kant przypuszczał również, że

obserwowalne mgławice mogą być oddzielnymi galaktykami.

Pod koniec XVIII wieku Charles Messie zgromadził katalog zawierający 109

najjaśniejszych mgławic, później William Herschel wydał katalog gromadzący

5000 mgławic. W roku 1845 Lord Rosse dzięki konstrukcji nowego teleskopu był zdolny rozróżnić mgławice eliptyczne od

spiralnych. Aż do lat 20. XX wieku, do prac Edwina Hubble'a, mgławice te nie były powszechnie uważane za odległe

galaktyki. Hubble zidentyfikował pojedyncze gwiazdy zmienne (cefeidy), co pozwoliło mu na pomiar odległości do

najbliższych galaktyk. W roku 1936 Hubble zaproponował klasyfikację

galaktyk używaną do tej pory.

Pierwszej próby oceny kształtu Drogi Mlecznej i położenia Słońca w naszej Galaktyce dokonał

William Herschel w roku 1785 poprzez dokładne zliczenie liczby gwiazd w różnych

obszarach nieba. Używając ulepszonej metody Kapteyn w 1920 otrzymał obraz naszej Galaktyki jako małej elipsoidalnej galaktyki (średnicy ~15 kiloparseków) ze

Słońcem w centrum galaktyki. Inna metoda stosowana przez Shapleya doprowadziła do radykalnie innego obrazu: płaskiego dysku o

średnicy ~70 kiloparseków ze Słońcem daleko od centrum. Obie analizy danych nie

uwzględniały absorpcji światła przez pył międzygwiezdny. Obecny obraz naszej

galaktyki ukształtował się w latach 30. XX wieku.

W roku 1944 van de Hulst przewidział istnienie promieniowania mikrofalowego o długości 21 cm

pochodzącego od międzygwiezdnego gazu wodorowego. Promieniowanie to zaobserwowano w 1951 roku. To promieniowanie poprawiło obraz naszej Galaktyki, ponieważ nie było absorbowane przez pył a obserwacja przesunięcia długości fali w oparciu o zjawisko Dopplera pozwoliło ustalić

prędkości gazu w Galaktyce. Te obserwacje potwierdziły rotację naszej Galaktyki wokół jej centrum. Z chwilą udoskonalenia teleskopów

radiowych, obserwacje gazu wodorowego mogły być dokonane również dla innych galaktyk. W latach 70. XX wieku zdano sobie sprawę, że

całkowita widoczna masa nie zgadza się z danymi z rotacji galaktyk, co doprowadziło do idei

ciemnej materii.

GALAKTYKAGALAKTYKAGalaktyka (z gr. γαλα - mleko) jest dużym,

grawitacyjnie związanym układem gwiazd pyłu i gazu międzygwiezdnego, niewidocznej ciemnej

materii i prawdopodobnie ciemnej energii. Typowa galaktyka zawiera od 107do 1012 gwiazd, orbitujących wokół środka masy

galaktyki.Oprócz pojedynczych gwiazd większość galaktyk

zawiera duże ilości układów gwiazd oraz różne mgławice. Większość galaktyk ma rozmiary od kilku tysięcy do kilkuset tysięcy lat świetlnych. Galaktyki odległe są między sobą o odległości

rzędu milionów lat świetlnych. Istnieje prawdopodobnie więcej niż 1011 galaktyk w

widzialnym Wszechświecie.

Przestrzeń Przestrzeń międzygalaktycznamiędzygalaktyczna

to prawie absolutna próżnia o gęstości mniejszej niż jeden atom na metr sześcienny

Typy galaktykTypy galaktyk

Galaktyki można podzielić na trzy główne typy (Klasyfikacja galaktyk Hubbla. ):

• spiralna – bez poprzeczki - typ S (od: spiral) – z poprzeczką - typ SB (od spiral barred)

• eliptyczna - typ E (od: elliptical) • nieregularna - typ Irr (od: Irregular)

GALAKTYKA SPIRALNA

Galaktyka sombrero M104, NGC 4594

Galaktyka NGC 4414

DROGA MLECZNADROGA MLECZNA

Słowo "Galaktyka" - czyli pisane jako nazwa własna przez duże "G" oznacza naszą

Galaktykę czyli "Drogę Mleczną". Nasza Galaktyka, Droga Mleczna jest dużą

(średnica około 30 kpc (~100 000 lat świetlnych), grubość 3000 lat świetlnych)

spiralną galaktyką z poprzeczką (o średnicy około 29 000 lat świetlnych).

Zawiera szacunkowo od 2x1011 do 3x1011 gwiazd, a jej masa jest rzędu

6x1011 mas Słońca.

GALAKTYKA SPIRALNAGALAKTYKA SPIRALNA

W galaktykach spiralnych jej ramiona mają kształt spirali logarytmicznej, kształt ten wynika z

zaburzenia jednorodnie rotującej masy gwiazd. Podobnie jak gwiazdy, ramiona spiralne również

rotują, ale obracają się ze stałą prędkością kątową. Oznacza to, że gwiazdy wchodzą i wychodzą z ramion spiralnych. Ramiona spiralne można rozumieć jako obszary o

zwiększonej gęstości - fale gęstości. Gwiazdy wchodząc w ramiona spiralne zwalniają,

tworząc obszar o zwiększonej gęstości. Jest to podobne do "fali" zwalniających samochodów

wzdłuż autostrady. Ramiona są widoczne, ponieważ większa gęstość ułatwia proces

formowania się gwiazd i powstawania młodych jasnych gwiazd.

Powstawanie spiral galaktyk

ZDERZENIE SIĘ GALAKTYKZDERZENIE SIĘ GALAKTYK

Czołowe zderzenie między galaktykami stanowi spektakularne widowisko w kosmosie. W 1997

roku parę zderzających się galaktyk odkryto przy użyciu Teleskopu Hubble'a. Są to galaktyki NGC

4038 i NGC 4039 w gwiazdozbiorze Kruka. Przypadek taki nie stanowi jednak totalnej

katastrofy: gdy galaktyki zachodzą na siebie, w wyniku łączenia się zawartych w nich obłoków

gazu i pyłu powstają nowe gwiazdy. Należy nadmienić, że zderzenia galaktyk nie są

zdarzeniem nagłym - ich czas trwania to w przypadku dużych galaktyk miliony lat.

Prawdopodobnie duże galaktyki eliptyczne znajdujące się w centrach niektórych gromad powstały na skutek zderzeń kilku mniejszych

galaktyk, zwykle spiralnych

Symulacja komputerowa zderzeń galaktyk SYMULACJA ZDERZENIA SIĘ GALAKTYK

PLANETOIDYPLANETOIDY

Planetoida (planeta + gr. eídos postać), asteroida (gr. asteroeidés – gwiaździsty),

planetka (ang. minor planet) – ciało niebieskie o średnicy do 1000 km lub niewiele więcej, obiegające Słońce,

zwłaszcza między orbitami Marsa i Jowisza (tzw. pas planetoid). Istnieją także

planetoidy wewnątrz orbity Merkurego, poza orbitą Jowisza i tzw. transneptunowe (krążące za orbitą Neptuna). Wśród nich bodaj najważniejszą i najbardziej znaną

jest Sedna. Można jednak powiedzieć, że najnowsze badania wskazują na to, iż

asteroidy są wszędobylskie

CZARNA DZIURACZARNA DZIURA

Czarna dziura - obiekt astronomiczny, który tak silnie oddziałuje grawitacyjnie na swoje

otoczenie, że nawet światło nie może uciec z jego powierzchni. Żaden rodzaj energii ani materii nie

może opuścić czarnej dziury i dlatego jest ona całkowicie czarna. Czarna dziura powstaje, kiedy gwiazda o masie przynajmniej 4-krotnie większej

od Słońca zapada się pod swoim ciężarem po wyczerpaniu paliwa atomowego. Granica, po

przejściu której nie jest możliwe wyrwanie się z pola grawitacyjnego czarnej dziury, nazywana

jest horyzontem zdarzeń. Ma ona kształt sfery o wielkości wyznaczonej przez promień

Schwarzschilda.

Nie jest to powierzchnia tego obiektu, która może znajdować się wielokrotnie bliżej

centrum geometrycznego układu. Materia wsysana do czeluści czarnej dziury tworzy dysk akrecyjny, generujący ogromne ilości promieniowania na skutek tarcia, jonizacji i silnego przyspieszenia podczas upadku na czarną dziurę. Część zjonizowanej materii

z dysku, pod działaniem pola elektromagnetycznego dysku, ucieka w kierunkach osi, tworząc ogromne dżety

(jety). Zgodnie z hipotezą Hawkinga czarna dziura "paruje", co powoduje stały

ubytek masy.

DZIURA WRAZ Z DYSKIEM AKRECYJNYM - WIZJA ARTYSTY

KANDYDAT NA CZARNĄ DZIURĘ CYGNUS X-1

SYMULACJA CZARNEJ DZIURY O MASIE 10 SŁOŃC, WIDZIANEJ Z ODLEGŁOŚCI 600 km Z DROGĄ MLECZNĄ W TLE

KOMETYKOMETY

Małe (mniej więcej kilkukilometrowe) ciało niebieskie obiegające Słońce zwykle po mocno spłaszczonej orbicie eliptycznej (kometa okresowa) lub orbicie bardzo

zbliżonej do paraboli (kometa jednopojawieniowa), charakterystyczne ze

względu na swój niecodzienny wygląd i szybki ruch po niebie. Kometa staje się

widoczna dopiero wtedy, gdy zbliży się do Ziemi i Słońca na odległość ok. kilku

jednostek astronomicznych, początkowo - jako słaby rozmyty obłoczek, z coraz

bardziej jaśniejącym jądrem w środku.

Wzrost jasności komety jest spowodowany coraz silniejszym jej ogrzewaniem przez Słońce, bowiem złożona głównie z lodu kometa zaczyna parować i tworzy się

mglista otoczka. W miarę zbliżania się do Słońca kometa staje się coraz jaśniejszym

ciałem niebieskim, rozwijając coraz dłuższy i jaśniejszy warkocz kometarny

(niekiedy niepoprawnie nazywany ogonem), skierowany zwykle od Słońca.

Warkocze komet osiągają czasem długości nawet setek milionów kilometrów.

KOMETA HALLEYAKOMETA HALLEYA

Kometa Halleya to najbardziej znana kometa krótkookresowa. Nazwa pochodzi od nazwiska

astronoma Edmunda Halleya, który w XVIII wieku badał zapiski o pojawianiu się komet z lat od

1456 do 1682. Jądro Komety Halleya jest bryłą o wymiarach 16x8x8 km. Na powierzchni komety można wyróżnić wzgórza, doliny i kratery. Dużo danych o budowie komety dostarczyła w 1986 r.

sonda Giotto, która zbliżyła się do komety na odległość kilkuset kilometrów i sfotografowała jej jądro. Jądro komety jest zbudowane ze skał, lodu

oraz nieznanego materiału organicznego odpornego na wysokie temperatury. Na

powierzchni komety znajduje się gruba, ciemna skorupa o nieznanym składzie chemicznym.

Zdjęcie Komety Halleya wykonane przez sondę Giotto

Daty pojawiania się komety w Daty pojawiania się komety w przeszłości, oraz przewidywane daty w przeszłości, oraz przewidywane daty w

przyszłościprzyszłości::

240 p.n.e. 164 p.n.e. sierpień 87 p.n. październik 12 p.n.e.styczeń 66marzec 141maj 218kwiecień 295luty 374czerwiec451 wrzesień 530 marzec 607październik 684 maj 760luty 837 lipiec 912

wrzesień 989 marzec 1066 kwiecień 1145 wrzesień 1222 październik 1301 listopad 1378czerwiec 1456 sierpień 153127 października 1607 15 września 1682 13 marca 1759 16 listopada 1835 20 kwietnia 19109 lutego 1986 28 lipca 2061 27 marca 2134

Wybrane komety okresowe:Wybrane komety okresowe:

KometyŚrednia odległość od

Słońca, w AUOkres obiegu, w latach

Odległość peryhelium, w AU

Ostatnia data peryhelium

Encke 2,21 3,28 0,331 IX.2000

Grigg - Skjellerup 2,96 5,09 0,995 X.1997

d'Arrest 3,49 6,39 1,353 X.1995

Giacobini - Zinner 3,52 6,59 1,034 XI.1998

Tempel - Tuttle 10,4 32,9 0,982 III.1998

Halley 17,9 76,0 0,587 II.1986

Swift - Tuttle 26,3 135 1,052 XII.1992

SŁOŃCESŁOŃCE

• Słońce – gwiazda centralna Układu Słonecznego, wokół której krąży Ziemia, inne planety oraz mniejsze ciała niebieskie. Słońce to najjaśniejszy obiekt na niebie i główne źródło energii docierającej do Ziemi.

• Astronomiczny symbol Słońca to okrąg z punktem w środku: (Unicode: 2609)

• Słońce jest karłem (V klasa jasności) ciągu głównego. Jego typ widmowy (G2) charakteryzuje żółta barwa i obecność w widmie linii zjonizowanych i neutralnych metali oraz bardzo słabych linii wodoru.

• Pomimo, że najbliższa gwiazda jest od dawna intensywnie badana przez naukowców, wiele dotyczących jej kwestii pozostaje nierozstrzygniętych. Nie rozwiązano definitywnie m.in. problemu różnicy w ilości obserwowanych neutrin pochodzących ze Słońca i ich liczby wynikającej z teorii (zob. problem neutrin słonecznych). Nie poznano też dokładnie mechanizmu podgrzewania zewnętrznych warstw słonecznej atmosfery do temperatur rzędu miliona kelwinów.

• Słońce leży w jednym z ramion spiralnych Galaktyki, 26 tysięcy lat świetlnych od jej środka i około 26 lat świetlnych od płaszczyzny równika galaktyki. Okrąża centrum Drogi Mlecznej z prędkością 220 km/s w czasie 226 milionów lat, co daje ponad 20 obiegów w ciągu dotychczasowej historii gwiazdy.

MERKURYMERKURY

Merkury jest pierwszą planetą naszego. Układu Słonecznego, drugą planetą pod względem wielkości czyli mniejszą jest

tylko pluton. Merkury otrzymał swoje imię od Greków którzy nadali mu ją po Skrzydlatym posłańcu bogów, również

nazywanego bogiem kupców, podróżników i złodziei. Merkury swoim wyglądem przypomina nasz rodzimy Księżyc, (można

powiedzieć że są tak podobni z wyglądu że wyglądają jak bracia) gdyż oba nie posiadają atmosfery i dla tego ich

powierzchnie są tak usiane kraterami, górami, stromymi skarpami skalnymi i dolinami, gdyż nie posiadając atmosfery

nie mogą się bronić przed tymi najeźdźcami jakimi są meteoryty. A nie posiadając atmosfery skazuje się na to że na jego powierzchni temperatura atmosfery po stronie na której jest dzień wzrasta do 400st. C lub spada po drugiej

nocnej do -180st.C. Cechą charakteryzującą Merkurego jest to że przesuwa się on na tle gwiazd wyjątkowo szybko

zaledwie ok. 58 mln. km. Jest pod wpływem silnego przyciągania grawitacyjnego Słońca i by nie wypaść ze swojej

orbity musi przebywać w 1 sekundzie, aż 50 km.

Dopiero przy tej prędkości skierowana od Słońca siła odśrodkowa równoważy skierowaną ku,

środkowi Słońca siłę grawitacji. Merkury miał przyjemność trzykrotnego spotkania się z

amerykańską sondą kosmiczną Mariner 10 w latach 1974 i 1975.

16 marca 1975r sonda ostatni raz przeleciała w pobliżu Merkurego i to w odległości tylko 327km.

Oczywiście sonda zrobiła wspaniałe zdjęcia tej planety. Największy krater otrzymał nazwę

Beethovena, a jego średnica wynosi ponad 625 km. Zaś największa nisko położona równina

otrzymała nazwę Basenu Calores, a jego średnica. To 1300 km. Są też na niej uskoki tektoniczne. Inną ciekawym zjawiskiem jest to że merkury

posiada najdłuższą dobę gwiazdową ze wszystkich planet. Rok na nim trwa 88 dni i

wciągu tych 88 dni obraca się wokół własnej osi 1,5 razy. I właśnie dlatego ma najdłuższą dobę

gwiazdową i słoneczną mierzoną od wschodu do wschodu słońca.

Średnia odległość od Słońca57 930 000 km.Okres obiegu wokół Słońca87,97 dni ziemskichŚrednica na równiku 4879 kmOkres obrotu wokół własnej osi58 dni 15 godz. 26

minTemperatura powierzchni-180 do +430 st.CLiczba Księżyców 0Skład Atmosfery: Hel 42%

Sód 42% Tlen 15% Inne 1%

Grawitacja na powierzchni (grawitacja Ziemi = 1 )0,38

WENUSWENUS

Wenus to druga planeta Układu Słonecznego. Pod względem masy, gęstości i średnicy jest bardzo podobna do naszej

rodzimej planety - Ziemi. Wenus swą nazwę otrzymała od greków, którzy nazwali ją po bogini miłości i piękności. I nie dziwię się bo jest piękna gdy błyszczy w pogodną noc swym jasnym światłem. Swą jasność zawdzięcza grubej warstwie

atmosfery, która w większości składa się z dwutlenku węgla, zaś kolor chmur pochodzi od kwasu siarkowego. Wenus jest planetą Układu Słonecznego, która zbliża się na najbliższą

odległość i dzięki temu jest to najjaśniejszy obiekt na naszym niebie, poza Słońcem i Księżycem. Warunki panujące na

planecie w tym wypadku już nie są podobne do Ziemskich. Można powiedzieć że na powierzchni Wenus panują warunki jak w piekle ;) . Temperatura wacha się w granicach 400-500oC.,

zaś ciśnienie jest 90 razy większe niż średnie na Ziemi. Pierwsze sondy międzyplanetarne, które wylądowały na Wenus,

mogły pracować tylko przez kilka godzin, za ten stan rzeczy odpowiada gruba, gęsta atmosfera. Wenus która, aż w 97%

składa się z dwutlenku węgla.

Właściwości tego gazu sprawiają, że promieniowanie Słoneczne przenika przezeń bez przeszkód aż do

powierzchni planety, zaś emitowane z powierzchni ciepło zostaje uwięzione w atmosferze niczym pod szklanym dachem cieplarni. Następstwem tego jest tzw. efektu cieplarnianego jest wzrost temperatury

powierzchni planety i jej atmosfery. Warunki panujące na planecie wykluczają istnienie

jakiegokolwiek życia. Sama powierzchnia planety, którą nie ustanie zasłaniają gęste chmury, jest

niedostępna dla obserwacji wykonywanych w świetle widzialnym. Szczegóły rzeźby znamy dzięki

obserwacją radarowym prowadzonym z pokładów sond między planetarnych. Najdokładniejsze dane o powierzchni Wenus zebrała sonda Magellan, która

wystartował z Ziemi w 1989r. i zakończyła obserwacje na początku 1993r. Około 70%

powierzchni planety zajmują słabo urzeźbione równiny, zaś około 10% wyżyny i łańcuchy górskie,

których wysokość dochodzi do 11 km.

Na Wenus zaobserwowano kratery meteorytowe, rowy tektoniczne i ślady aktywności wulkanicznej.

Wenus ma jeszcze jedną ciekawą cechę. Większość planet Układu Słonecznego obraca się

wokół osi i krąży wokół Słońca w kierunku odwrotnym do ruchu wskazówek zegara. Jednak, że Wenus rotuje zgodnie z ruchem wskazówek

zegara, czyli odwrotnie niż inne planety. W zasadzie nie wiadomo dlaczego tak się dzieje aczkolwiek nie którzy astronomowie wysunęli hipotezę, że Wenus obracała się kiedyś w tym

samym kierunku co pozostałe planety, lecz zmieniła rotację w wyniku zdarzenia z jakąś

asteroidą lub planetoidą. Wenus charakteryzuje się tym, że dobę ma dłuższą od roku, gdyż wokół Słońca potrzebuje na to 225 dni, a obrót wokół

własnej osi trwa aż 243 dni.

Średnia odległość od Słońca108 200 000 km.

Średnica na równiku12 104 km

Okres obiegu wokół Słońca224,70 dni ziemskich

Okres obrotu wokół własnej osi243 dni 0 godz. 27 min 30 sek.

Skład Atmosfery:

dwutlenek siarki, para wodna, tlenek węgla,argon, hel, neon, chlorowodór. Dwutlenek węgla 96%Azot 3%

ZIEMIAZIEMIAZiemia jest trzecią planetą od Słońca, największą z 4

planet wewnętrznych. Pod względem budowy przypomina inne planety tej grupy. Metaliczne stałe jądro otoczone jest przez jądro zewnętrzne z metalu płynnego, po którym następują warstwy płynnych, półpłynnych i stałych skał. Natomiast warunki na

powierzchniach tych planet różną się diametralnie; tylko na Ziemi występuje woda w stanie płynnym,

bogata w tlen atmosfera oraz inne warunki sprzyjające życiu. Trwająca od 4,5 miliarda lat

ewolucja Ziemi zachodzi nadal, zarówno w sposób naturalny, jak i w wyniku działań człowieka.

Bezpośrednio po narodzinach Ziemia była globem bardzo gorącej, półpłynnej materii. Podczas gdy cięższe pierwiastki opadały do środka, tworząc

skalny płaszcz i skorupę ziemską.

Wciągu miliardów lat Ziemia ostygła, jaj powierzchnia stwardniała, wykształciła się atmosfera i powstały oceany. Obecnie Ziemia nadal ewoluuje: skorup, odnawiana przez wybuchy wulkaniczne na dnie

oceanów, podlega nieustannym zmianom w wyniku trzęsień ziemi i dryfu kontynentów. Zmienia się też

powoli skład atmosfery głównie z powodu działalności człowieka. "Mała ciekawostka": Gdyby całą dotychczasową historię Ziemi zawrzeć w ciągu 24 godzin, pierwsi ludzie pojawiliby się dopiero na dwie sekundy przed północą. Ziemia z jej obfitymi

zasobami wody, tlenu i azotu - substancji niezbędnych do istnienia życia w znanej nam

postaci - stanowi wyjątek w Układzie Słonecznym. Pierwsze organizmy żywe pojawiły się na niej około 3,8 miliarda lat temu, natomiast dinozaury - około

150 milionów lat temu.

Te wielkie gady wyginęły około 65 milionów lat temu, być może dlatego, że w Ziemię uderzył olbrzymi

meteoryt, wzbijając do atmosfery duże ilości, pyłu. W ten sposób został odcięty dopływ promieni

słonecznych, co spowodowało krótkotrwałą epokę lodową, podczas której dinozaury wyginęły z głodu i zimna. Gdy ziemia obraca się, wiry występujące w zewnętrznej, płynnej części jądra generują prądy elektryczne. Prądy te z kolei powodują powstanie

wokół planety pola magnetycznego, które rozciąga się daleko w przestrzeń. Pole to, nazywamy magnetosferą, chroni ziemię przed wiatrem

słonecznym strumieniami wysokoenergetycznych cząstek płynących ze Słońca, z których część

zostaje uwięziona przez pole magnetyczne w dwóch obszarach nazywanych pasami Van Allena.

„smuga” samolotu odrzutowego na tle Księżyca

Średnia odległość od Słońca 149 600 000 km.Średnica na równiku 12,756 kmOkres obiegu wokół Słońca 365,26 dniOkres obrotu wokół własnej osi 23 godz. 56 min 04 sek.Prędkość orbitalna 19,79 km/sTemperatura powierzchni-55 do + 70 st. CMasa (masa Ziemi = 1) 1.00Średnia gęstość ( gęstość wody = 1 ) 5,52Grawitacja na powierzchni (grawitacja Ziemi = 1 ) 1Liczba Księżyców 1 Nachylenie osi 23,45 st.Promień równikowy 6378 kmPrędkość ucieczki na równiku 11,186 km/sPromień polarny 6356 kmStała słoneczne 1380 W/m2 Skład Atmosfery: Azot 77% Tlen 21% Inne 2%Budowa Skorupy: Skały krzemianowePłaszcz 2800 kmJądro zewnętrzne 2300 km (Płynne Żelazo i nikiel)Jądro wewnętrzne1800 km (Żelazo i nikiel w stałym stanie)

MARSMARS

Mars Jest znany jako "Czerwona Planeta", z powodu czerwonego pyłu pokrywającego

rozległe obszary jego powierzchni, pociętej kraterami wysokości do 25 km . Być może na marsie po za lodem tworzącym polarne czapy lodowe znajduje się woda. Mariner 9

i Viking 1 oraz Viking 2 ukazały rozległe obszary wymyte przez powódź. Ma 6794

km średnicy okrąża Słońce w ciągu 687dni w odległości 228 milionów km obracając

się co 24,62 godziny. Posiada nieco mniejszą gęstość niż Ziemia.

Średnia odległość od Słońca 227 940 000 kmŚrednica na równiku 6,786 km Okres obiegu wokół Słońca 686,98 dni ziemskichOkres obrotu wokół własnej osi 24 godz. 37 min 23sekPrędkość orbitalna 24,14 km/sTemperatura powierzchni -120 do +25 st.CMasa (masa Ziemi = 1) 0,11Średnia gęstość (gęstość wody = 1 ) 3,95Grawitacja na powierzchni (grawitacja Ziemi = 1) 0,38Liczba Księżyców 2

Nachylenie osi 25,2 st.

JOWISZJOWISZ

Jest tak wielki, że gdyby był wydrążony z mieściło by się w nim 1300 Ziem. Wiruje tak szybko (raz

na dziesięć godzin), że wybrzusza się na równiku. Wokół niego znajduje się delikatny pierścień pyłu, a jego powierzchnię pokrywają pasy kłębiących się obłoków. Charakterystyczną jego cechą jest

szalejąca w atmosferze burzę o rozległości 24000 km . Jowisz ma 16 księżyców. Posiada 142 800

km średnicy potrzebuje prawie 12 lat na okrążenie słońca w odległości 778 milionów km,

ale obraca się co 9.8 godziny, co oznacza, że porusza się z prędkością ponad 45 000 km godz.,

Posiada zaledwie jedną czwartą gęstości Ziemi ponieważ złożony jest głównie z gazu.

Średnia odległość od Słońca 778 330 000 km.Średnica na równiku 142,984 kmOkres obiegu wokół Słońca 11,86 lat ziemskichOkres obrotu wokół własnej osi 9 godz. 55 min 30 sek.Prędkość orbitalna 13,06 km/sTemperatura u szczytu chmur -150 st.CMasa (masa Ziemi = 1) 317,93Średnia gęstość (gęstość wody = 1 )1,33Grawitacja na powierzchni (grawitacja Ziemi = 1 ) 2,54Liczba Księżyców 16Nachylenie osi 3,1 st.

SATURNSATURN

Ze swym szerokim barwnymi pierścieniami i pofałdowaną powierzchnią jest najbardziej

widowiskową z wszystkich planet. Pierścienie składają się z milionów maleńkich pokrytych lodem fragmentów skał. Gdyby można było

przeciąć Saturna na pół, znaleźli byśmy małe, skaliste jądro, otoczone cienką warstewką

płynnego wodoru w postaci gazowej. Saturn ma do 21 księżyców największą z nich TYTAN, jest

niemal połowy wielkości Ziemi. Ma orbitę 120 000 km i okrąża Słońce w ciągu 30 lat w odległości

1427 milionów km, obracając się co 10.6 godziny. Jest osiem razy mniej gęsty od Ziemi - gdyby

znaleźć dostatecznie wielkie jezioro unosił by się na wodzie

Średnia odległość od Słońca 1 430 000 000 km.Średnica na równiku 120,536 kmOkres obiegu wokół Słońca 29,46 lat ziemskichOkres obrotu wokół własnej osi 10 godz. 39 min 22 sek.Prędkość orbitalna 9,64 km/sTemperatura u szczytu chmur -180 st.CMasa (masa Ziemi = 1) 17,14Średnia gęstość (gęstość wody = 1 ) 0,69Grawitacja na powierzchni (grawitacja Ziemi = 1 ) 0,93Liczba Księżyców 20Nachylenie osi 26,73 st.

URANURAN

To ogromna gazowa planeta złożona z wodoru i helu z pokrytym lodem skalistym

jądrem. Temperatura przy powierzchni może spaść do -214st.C. Krążąc wokół Słońca przechlał on się dziwnie na bok.

Przez wiele lat jeden z biegunów wskazuje niemal na Słońce. Ma średnicę 51,800 km i okrąża słońce w 84 lata w odległości 2870

milionów km obracając się co 16,3 godziny.

Średnia odległość od Słońca 2 870 000 000 kmŚrednica na równiku 51,118 kmOkres obiegu wokół Słońca 84,01 lata ziemskieOkres obrotu wokół własnej osi 17 godz. 14 min 24 sekPrędkość orbitalna 6,81 km/sTemperatura u szczytu chmur -210 st.CMasa (masa Ziemi = 1) 14,53Średnia gęstość (gęstość wody = 1 ) 1,29Grawitacja na powierzchni (grawitacja Ziemi = 1 ) 0,79Liczba Księżyców15Nachylenie osi 97,9 st.

NEPTUNNEPTUN

To blado niebieski dysk z szerokimi pasami chmur i Wielką Ciemną

Plamą podobną do Wielkiej Czerwonej Plamy Jowisza. Ma osiem

księżyców i układ pierścieni. Ma średnicę 49500 km i okrąża Słońce w 84 lata w odległości 2870 milionów km obracając się co 16.3 godziny.

Średnia odległość od Słońca 4 490 000 000 km.Średnica na równiku 49,928 kmOkres obiegu wokół Słońca 164,79 lata ziemskieOkres obrotu wokół własnej osi 19 godz. 12 minPrędkość orbitalna 5,47 km/sTemperatura w szczytowej warstwie chmur -220 st.CMasa (masa Ziemi = 1) 17,14Średnia gęstość (gęstość wody = 1 ) 1,64Grawitacja na powierzchn i(grawitacja Ziemi = 1) 1,20Liczba Księżyców 8Nachylenie osi 19,6 st.

PLUTONPLUTON

Pluton To mała, pokryta lodem planeta ze skały i metanu. Posiada nieco mniejszego partnera o nazwie Charon. Jego średnica to 2500 km,

okrąża Słońce w 250 lat w przeciętnej odległości 5900 milionów

km obracając się co 64 dni. Na zdjęciu razem z Charonem

Średnia odległość od Słońca 5 910 000 000 km.Średnica na równiku 2,290 kmOkres obiegu wokół Słońca 248,44 lata ziemskieOkres obrotu wokół własnej osi 6 dni 9 godz. 17 minPrędkość orbitalna 4,74 km/sTemperatura u szczytu chmur -230 st.CMasa (masa Ziemi = 1) 0,01Średnia gęstość (gęstość wody = 1 ) 2,03Grawitacja na powierzchni (grawitacja Ziemi = 1 ) 00,4Liczba Księżyców 1Nachylenie osi 122,5 st.

PRAGNĘ ZAUWAŻYĆ, ŻE PREZENTACJA TA DOTYCZY ELEMENTÓW

KOSMOLOGII. GDYBYŚY CHCIELI OBJĄĆ NASZYM ROZUMEM

WSZYSTKIE CIAŁA ZNAJDUJĄCE SIĘ W PRZESZTRZENI MUSIELIBYŚMY BYĆ JAK CZARNE DZIURY. MUSIELIBYŚMY CHŁONĄĆ WIEDZĘ OD NARODZIN PO ŚMIERĆ I TAK BYŁOBY TO ZBYT MAŁO

CZASU.