ATATÜRK İHTİLÂLİ 2

8/9/2019 ATATRK HTLL 2

1/68

ATATRK HTLLIII

Nurer UURLU bakanlnda bir kurul tarafndan hazrlanmtr.

Dizgi - Yaymlayan:Yeni Gn Haber Ajans Basn ve Yaynclk A..Bask: ada Matbaaclk ve Yaynclk Ltd. ti.Haziran 2000

MAHMUT ESAT BOZKURT

ATATRK HTLLIII

C

NDEKLER

EKLEREk: I Niin htilal Diyoruz? 13Erzurumlu smail Hakk ve Darwin 14Arapada nklap ve htilalin Anlam 14II. Abdlhamit ve htilal 15Ek: II 15Barnav Teorisi 15oban Millet a 16ifti Millet a 16ifti anda Tahakkm17

Eitsizlik 18Eitsizliin Siyasi Duruma Etkisi 18Ekonominin Siyasi Messeselere Tesiri 19Sanayici ve Tccar Millet a 20Ekonominin Devlet ekline Tesiri 21Ekonominin Dnya Politikasna veKurumlarna Etkisi22nsanln Beinci a 23K. Marks'a Gre Beinci a 24Bize Gre Beinci a 24Ek: III 25Tam htilal 25Lenin'in Dncesi25

Atatrk'n Dncesi 26Kyl Kasabal Arazi Sahibi Deil 29II. Mahmud'a Ait Bir Hikye 29Max Nordaw Ne Diyor? 29Ek: IV 31Ek: V 32Ek: VI 33Ek: VII 38Ek: VIII 38


2/68

Ek: IX arln D. Fransahtilaliyle Mukayese 40Halk Polisle Kar Karya 40Halk ve Asker 41Sovyetlerin Temeli41htilal Hkmeti 42Adli Dosyalar Yanyor 43St. Paul ve St. Pierre Alnd 43Dma Dalmyor 43arn Bahtszl 46Dma Sovyet Halini Ald 46Proleter htilali Balyor 47

Yeni Hkmet 47arlar Rejiminin D 48Feragatnamenin mzas 49Ek: X 49Dil ve Tarih Meselesi 49Atatrk ve Firdevsi 50Arnt Ne Diyor? 50Msr'da erkesler 50Trklk ve svire 51Ali irnevai ve Fuzuli Ne Diyor?52Atatrk Ne Diyor? 52Lastik Said'in Bir iiri 52Redslob'un Mtalaas 53Trih Hareketi 53irnayef Ne Diyor?54devimiz 54Dil Meselesi 55Ek: XI 64Kaytaklklar: rtica64Kaytakln Mahiyeti 65Koca Sekbanba Layihas 66

Kabak'nn Katli 67Asl Kkrtclar 68

Joero Ne Diyor? 68Kaytaklk Ne Kazanacakt? 69Kaytaklarn Aff 70Madam Rolan 70Kaytakln efleri 71Patrona Kaytakl72Patrona Kaytaklna Dair Resmi Tebli 73Patrona Nasl ldrld?75htilalcilerin Sakncalar Cihet 76Ek: XII 77Kin ve Kskanlk 77

Mimar Mehmed Aa'nn Katli 78Ek: XIII 80Belgrad Paann At 80Ek: XIV 80Bedreddin'in Meslei 80Ahmet Rasim Ne Diyor? 81

Jonkier'in Anlattklar 81Bedreddin Hareketinin Mahiyeti 82Savalar 82


3/68

Mehmed Murad Ne Diyor? 83Ek: XV 84

Yeni Reimler Arasnda Mukayese 84Kemalizm 84Komnizmin Esaslar 84Mill Sosyalistlik 85Kemalizm ve Komnizm Arasnda Ayrlk 85Kemalizm ve Milli Sosyalizmin AyrldklarBirletikleri Noktalar 86Kemalizm ve Faizmin Ayrldklar Noktalar 87Komnizmin Aksak Taraflar 88Deer Nedir? 88Deer Art89i ile Patron Arasnda Bir Konuma 89Devletin, Kanunun Rol 90Devletin Sosyalizmi Nedir? 91Wagner Ne Diyor? 92Lassall'n Cevab 93Bir Soru 93Bir Cevap 94Terbiye Meselesi 95Byk Cihangirler 96Evlat ldrenler 96Tarihi Maddecilik Eitime Ne Derece Etkilidir? 97Eit Gndelik 98Realite Ne Diyor? 99Gerilemeler 99Troki Ne Diyor? 100Stalin Ne Diyor? 100Devlet Sosyalistlii Pratiktir 100Bize Uyan Sistem 102Ek: 17105Oscar Wilde Ne Diyor? 106

Atatrk'n Seyyit Beye Cevab 109Mbarek Emanetler 109Hilafet slamlar Arasnda Birlik Sebebi Olamad 111Ulusal Duygunun D112Naima Ne Diyor? 113Trklk Hareketi 114Kont Sforza Ne Diyor? 114Mill Trklerde Mill Ac 115

Yemen'de lenler 117Abdlhak Hmid Ne Diyor? 117Trk ve nsanlk 118Hilafetin Trkle Zararlar 121Mecmaledep Kitab 123

kinci Tekilt Esasiye Hazrlanrken 123Kzm Karabekir 124Fethi Okyar 124Atatrk Ne Dedi? 124nn'nnn Bir Takriri 125Trklk ve Laiklik 125slamda Din ile Dnya 129Trklerin slamiyeti Kurtarmas132Fatimilerin haneti133


4/68

Hkmet Bandaki Arnavutlar ve Araplar 133Bekir Sami Hatras 134Bir statistik134Trk Milliyetilii 135Niin Milliyetiyiz?135Hilafet ve Saltanat Neden Kaldrld? 136nn Ne Diyor? 136Halkyz 137Tarih Ne Diyor? 138Mverrih Hsameddin'in Bir Gr 138

Yorga'nn Gr 139Modern Devletin Amac 139Trk Demokrasisinin Anlam 140Neden nklapyz? 140Ek: XVI 140Komnizmin Kritikleri 140Ek: XVII 142Seviye Safsatasna Namk Kemal'in Bir Cevab 142Ek: XVIII 143Sadullah Paa Yenilii Nasl AnlatyorSeviye Safsadasna Bir Cevap Daha 143Ek: XIX 147htilal ve dev 147Mnafklar 149Fikirlerin Hazrlanmas 150Fransz htilali ve Fikirler151eyh Bedreddin htilali 151Paris Komn ve Rus htilali 152Trk htilali 152Ek: XX 153Trk htilalinin Tutunma Sebepleri 153Thephile Lavall ee'nin Dncesi 153Atatrk htilalinin fadesi 153

Son htilalin Baar Sebepleri 157

EKLER

Ek: I

nemli saydm bir noktay burada anlatmak isterim. (S:3)

Niin ihtill diyoruz?

Niin ihtill diyorum?Niin inklp tarihine ihtill tarihini tercih ediyorum?

Kurumumuzun resm ad, Trk nklb Tarihi Enstitsdr.Sizi nereye devam ediyorsunuz denildii zaman, ihtill deil, nklp Enstitsnedersiniz.Hatta bana, nerede okutuyorsun denildii zaman ihtill deil, nklp Enstitsndedemeye mecburum.Bu byle olmakla beraber, ben, ihtill terimini doru, inklp deyimi yanlbuluyorum. Bundan dolaydr ki, bu kitaba: Atatrk htilli adn verdim.Neden?Bu sorunun karln vererek sizleri aydnlatmak bana bir devdir.


5/68

Bir kere, inklp, ihtill demek deildir. Halbuki, konumuz ihtilldir. u halde,maksadmz niin yanl bir terim ile ifade edelim.htill, bir eyin esasndan deierek, yerine yepyenisinin konulmasdr. nklp isebu deildir. nklp, bir eyin asln muhafaza ederek baka bir kalba girmesi,baka bir hale gemesidir.Bir rnek:

Erzurumlu smail Hakk ve Darwin

Darwin ve Erzurumlu smail Hakk'ya gre insan maymundan azmadr. Maymun, birevrim sonu insan haline gelmitir.htillde byle bir hal yoktur. htill, eskilikle benzerlii olmayan eski bir eyinyerini, yepyenisinin almasdr. Hem de eskilii tamamen mahvederek, yok ederekonun yerini almasdr. Trk ihtillinin, bin yl btn messeseleriyle, fikriyatylayere vurarak, yerine yepyenilerini koymas gibi.u halde bir inklp deil, bir ihtill karsndayz.

Arapada inklp ve ihtillin anlam

Size, isterseniz, biraz da bu iki kelimenin asllarndan bahsedeyim:Vaktiyle bize okullarda Arapa, Farsa okuturlard. Birey renmemekle beraber,ufak tefek eyler hatramzda kalr giderdi.Benim hatramda kaldna gre, 'ihtill' iftial babndandr, 'inklp' ise, infialbabndan gelir.Mensup olduu bab bakmndan 'inklp' maksadmz ifade etmez. nk, infialbab ettirgen deildir, edilgendir. Halbuki 'ihtill' iftial babndandr. Ettirgendir. uhalde 'ihtill'in anlamnda yapmak, 'inklp' da ise yaplm olmak, vardr.Bundan baka dilimize evrilmi ve eviricilerine gvenilen baz kitaplar, meselrahmetli Ali Read'n evirdii eser, Fransa htilli Kebiri adn tamaktadr.Gzden geirdiimiz ansiklopedilerin verdii malmata gre revolutionkelimesinden inklb deil, ihtillin tad manay anlamak lzmdr.

II. Abdlhamit ve ihtill

II. Abdlhamit, ihtillden ok korktuu iin, rahmetli Ahmet Mithat Efendiyekendisini savunmak amacyle yazdrd kitabn adna 'ss nklp' dedirtmiti. II.Abdlhamit gibi bir mstebidin terimi, yeni kurumlarmz ifade edebilir mi?Bu terimde, bu bakmdan da pisikolojik bir sknt var.nsann ruhunu skyor!te btn bu sebeplerden dolay, ihtilli inklba tercih ediyorum.Rahmetli Atatrk, ihtill terimini severdi.

Ek: II

Barnav teorisi

Barnav'a gre ihtillin ekonomik teorisi.nsann irade ve ihtiraslarna bal hkmet ihtillleri, phe yok ki, tabi hadiselergibi muayyen kanunlara bal delidir. Bununla beraber, birok sebep bir arayagelince, bunlarn tesirleri altnda siyas vakalar doar.Bunlardan bazlar eyann tabiatna o kadar uygundurlar ki, muntazam ve daimeylemlerle tesadf sebeplere mutlak surette hkimdirler. Bunlar zamanla zarurolarak sonucu meydana getirirler. Yine bunlardr ki, her vakit milletlerin yzndeitirirler. Btn kk hadiseler bunlarn genel neticelerinde sakldrlar. Bunlar


6/68

tarihin byk zamanlarn hazrlarlar. Halbuki bunlar ikinci derecedeki sebeplerleyorumlanr.

oban millet a

Nfusun artmas, insana geici olmayan baz geim ihtiyacn tedarik etmeyiduyurdu. O, yaayabilmek iin istikllinden bir parasn feda etti ve kendisinieskisinden daha devaml bir titizlikle almaya verdi. Hayvanlar ehliletirdi,srler yetitirdi ve bu suretle oban millet halini ald. Bu hal ile, mlk vemesseseler zerinde etkili oldu. Srlerine bakmakla uraan insanolu artkavcnn bamszlna malik deildir. Zenginle fakir artk msavi deillerdir. Vebinaenaleyh tabii demokrasi artk bitmitir. Mlkleri koruma ve mdafaa zaruretibtn asker ve sivil otoritelere fazla yetki ve enerji tanmak mecburiyetini vcudagetirmitir. Buna malik olanlar kudretleriyle serveti kendilerine ekmektedirler.Tpk servetle, yetkilerini genilettikleri, ellerine aldklar gibi. Netice itibarylatoplumlarn bu anda o artlar mevcuttur ki, aristokrasinin yahut mutlakiyetinkudreti, snrsz bir genilik kazanr. Asya'nn eitli blgelerinden alnm rneklerbunu dorular.

ifti millet a

Halkn ihtiyalar gnden gne artnca, insanolu geimini topran gsndearamaya mecbur olur. Gezici olmaktan kar, ifti millet haline gelir; bu suretlebamszln st tarafn da feda ederek, topraa balanr ve yine bu suretlesrekli ve zorunlu bir i szlemesi yapm olur. Bu taktirde toprak, fertlerarasnda blnmeye urar. Mlkiyet, yalnz topra saran srleri deil, fakat aynzamanda topran kendisine de geer. Artk hibir ey ortaklk deildir. Birazsonra tarlalar, ormanlar, ehirler, mlk halini alrlar.

ifti anda tahakkm

Bu hak, her gn genileyerek g ve yetki zerine daha byk bir kuvvet halindeetki yapar.

Bir milletin ifti haliyle ar sadelii, demokrasiye en uygun bir eyzannedilebilir. Fakat daha esasl bir muhakeme, bilhassa tecrbe gsteriyor ki, birmillet topra ilemek ana gelince yahut bundan sonra meydana gelen sanayive ticaret devrine girmedike aristokrasi, olanca kuvvetiyle, devam ediyordemektir. te bu a iindedir ki, aristokrasi mutlakyete ve demokratik etkilerehkim olur ve onlar boyunduruu altna alr.lk toprak datm, nadiren hatta belki de hibir vakit, yle byle adaletleyaplmamtr. Eer datm ilenmemi toprak zerinde yaplm ve bu igalsuretiyle vukubulmu ve halk da az ok siyasal bir kudrete malik bulunmu ise,toplumun bu nc anda toprak datm snf, derece, kudret ve srlere greyaplacaktr.Fakir ve zayf, iletemeyecei geni topraklar ne yapabilir?O kendiliinden, kendine gerekli olanlar yapacak ve ileyecektir. Halbuki ef

srleriyle kaplayaca ve esirleriyle, hizmetileriyle srecei btn byk birksm zerine yaylacaktr.Eer topraa sahip olmak fetih sonucu ise, datm bu ada geerli dete gredaha adaletsiz olacaktr. nk, fetih sonucu yenilenlerin mallar ellerinden alnrve ou zaman onlar esaret hayatna srkler. Halbuki, yenenler arasnda ancakefler zengin olur. Asker ise pay olarak sadece geimlerini salayabilir.

Eitsizlik


7/68

Bir zaman da, zafer gururu ile geer!Bylelikle, bir millet topra ilemeye balad ilk zamandan itibaren ona eitolarak sahip olmaz. Fakat balangc da biraz adaletle olsa bile bunu gittikebozar. Ve daha sonra paylar arasndaki eitsizlik fazlasyla artar.Muhakkak bir prensiptir ki, topraktan baka geliri olmayan yerde, byk mlkleryava yava kkleri yutarlar. Tpk sanayi ile ticaretin gelir olduu yerde,fakirlerin almas zenginlerin topraklarndan bir ksm pay, kendisine ekmesigibi.

Eitsizliin siyasi duruma etkisi

Toprak rnlerinden baka bir ey yoksa, ufack bir paya malik olan, sonunda yaihmalinden yahut mevsimlerin dzensizlii yznden ihtiyalarndan yoksunolacaktr. Bu suretle zengine muhta olacak, ondan dn alacak, zengin debiriktirdiinden dn vererek fakirin gayet kk arazisini elinden alacaktr.Zengin fakiri fakirletirdike, artan bir fazlalkla kendisine balar. Ve giderekhizmetini grmek artyla kendisine boaz tokluuna altrmak teklifindebulunur. Kk arazi sahibi bu suretle hizmeti olur. Kanun msaade etse, zenginonun hrriyetini bile satn alabilir! iftide bu suretle hrriyet kalr m? Bu esaretyznden tabiatn kendisine verdii bamszl feda eder, toprak onu balar.nk, onu toprak yaatmaktadr.Krlarda, tarlalarda, fakir, dank ihtiyalaryla mahkm olan bu kk topraksahibi, yalnz bu yzden deli, fakat emek ve almasnn mahiyeti yzndendahi, benzerlerinden ayndr. Yalnzdr. nsanlarn ehirlerde toplu bulunmasdr ki,zayflara, adet itibaryla kuvvetliye kar koymak, durabilmek imknn baheder.Bu da sanayiin ilerlemesiyle mmkndr. nk sanayidir ki, toplanmay oaltrve srekli klar.Bunun neticesi, toplumun bu anda dahi halk tabakas bilgisizliinden dolaydaha az mahkm deildir. Ruhun tabi inceliini, hayalin hararetini kaybetmitir,bu hasletler ormanlarda gezen oban milletlerde bulunur. te, o, bu suretlebunlar kaybetmitir. Fakat henz ilerlemenin, sanayi zenginliinin verdii vebtn snflara giren dnce, oynaklna, scaklna malik deildir. Buna sebepde hergn urat devaml ve basit itir.

Ekonominin siyasi messeselere tesiri

Bu durumda ticaret olmadna, ticari bir rejim kurulmadna gre kanunlararasnda bir balant, bir iliki mevcut deildir. Sermayenin birikmedii bu gibiyerlerde vergi toplamak imknszdr. byle olunca merkezi kuvvetin, birlii veitaati salayabilmesi iin yeter gc bulunmaz (feodalite).Kuvvet, servetlerin topland ve harcand yerlerde durur, oralarda bulunur. Busuretle ifti millet sanayii ihmal ettike, sanayi ona mehul kaldka toprak biricikservet olduka, aristokrasi duruma hkim olmakta devam eder gider.Halk medeniyetin son aamasna varabilmek iin, sanayiin ve ticaretin iftliinyerine gemesi gerekir.Zamanla, siyasal kurumlarda ekonomik sistem n plna geer.

Sanayici ve tccar millet a

Sanayi ve ticaret halka yaylnca ve bylelikle alan snf da bir servet arachaline gelince, siyasal kanunlarda bir ihtill hazrlanyor demektir. nk servetdeyeni bir datm, kudret ve yetkilerde yepyeni bir blm gerektirir.Nasl topraklara tasarruf, aristokrasiyi yaratmsa, sanayi mlkiyeti de halkegemenliini yaratr. Halk hrriyetini kazanr, bu suretle devlet ileri etkili olmayabalar.


8/68

Bylelikle, baka ve ikinci bir demokrasi karsnda bulunuruz. Birincisibamszla malikti. kincisi kuvvete sahiptir. Birincisi insanlar ezmek iindi,ikincisi kendine zg kuvvetten kt. Birincisi barbar milletlerin, ikincisi medenmilletlerindir.Kk devletlerde halkn bu yeni kuvveti, zamanla hkmete etki yapacak, busuretle yeni biim bir aristokrasi kurulacaktr. Bu, tccar burjuva aristokrasisidir.

Yine bu aristokrasinin dayana yeni biim bir zenginliktir. Eski aristokrasinindayana toprak zenginlii olduu gibi.Byk devletlerde btn toprak paralar karlkl ilikilerle balanrlar.Vatandalardan kalabalk bir snf meydana gelir. Bu snf, sanayiin bykservetleriyle i dzeni tutmak zorundadr. Menfaatleri bunu gerektirir.Vergiler vastasyla genel kuvvete, umum kanunlar uygulayacak gc vermiolur.Byk bir vergi toplam memleketin her yanndan merkeze, merkezden her yanagider. Bu suretle disiplinli bir ordu, byk bir millet merkezi, genel kurumlarvcude gelir. Bunlar byk bir milletin birliini yaratan ve onu tutan eylerdir.Bunlar milletin dayanma ve yaama imknn temin eder.

Ekonominin devlet ekline tesiri

Avrupa devletlerinde aristokrasinin temeli toprak mlkiyetidir, monarinin temeligenel kuvvettir, demokrasinin temeli ise servettir.Bu siyasal milin ihtilli, hkmetlerin ihtilli oldu.Feodalite rejiminin en enerjili devrinde, mlkiyet adna, topraktan baka bir eyyoktu. Aristokrasinin her ey zerinde egemenlii vard. Millet esir oldu, krallarhibir yetkiye malik olamadlar.Sanayiin douu, iin rn olan mlkiyet endstrisini getirdi. Tpk toprakmlkiyeti fetih veya igalin verimi olduu gibi.Bu ada demokrasi prensibi boulmu bir halde idi, bu adan sonradr ki,kuvvetlerini almaya ve gelimeye balad.Sanatlar, endstri, ticaret yava yava halkn alan snfn zenginletirdike,byk toprak sahiplerini zrtletiriyordu. Bu suretle snflar; servet, eitim,bilim bakmlarndan birbirine yanayorlard. Birbirlerine e oluyorlard. Yine bu

suretle uzun bir unutmadan sonra ilk eitlik fikirleri hatrlanmaya balad.Snflarn ilerlemesiyle, bunlarn tesiri altnda vukua gelen byk ihtillin Avrupamesseselerinde vcuda getirdii deimeler e ayrlr.

Ekonominin dnya politikasna ve kurumlarna etkisi

1. Toplumlar alma ile servet kazanarak nce hrriyetlerini satn aldlar. Sonrabir toprak parasna malik oldular, bylelikle aristokrasi birbirini takip ederekegemenliini ve servetini kaybetti. Sivil mnasebetler altnda geti gitti.2. Menkul endstrinin ilerlemesiyle glendirilen ayn sebep btn Avrupa'ypapann cisman hakimiyetinden ksmen de manevi stnlnden kurtard.3. Ayn sebep, yani menkul endstrinin ilerlemesi, Avrupa'da demokrasinin unsuruve devlet birliinin lehimi olmutur. te bu sebep, btn hkmetlerin siyasal

rejimlerini deitirdi. Devletlerin coraf bakmdan durumlarna gre az ok farklhkmetler kurdu. Halkn ok kuvvetli bulunduu kk memleketlerdecumhuriyet vcut buldu. Byk yerlerde halk aristokrasiye kar vergi vastasylamutlak hkmdarlk kurdu. nk aristokrasi, halkn ve hkmdarn ortakdman idi. lerlemenin daha stn olduu yerlerde merutiyet kuruldu vehkmette yer ald.Halkn kuvvetli olmad, yeteri lde otoritesinin bulunmad yerlerde isefederal devlet halinde aristokrasisi az ok tutundu.


9/68

Btn Avrupa hkmetlerince mterek olan bu ilerlemedir ki, Fransa'da meydanagelen demokratik ihtilli hazrlad. Ve XVIII inci asrn sonunda ihtill patlak verdi.

Jaurs'in anladna gre ihtillin Fransz ihtilli geree uygun anlam udur (1).htill ne tesadfi, ne de yresel (mahalli) bir olaydr. Asrlarn dibinden kopupgelen geni sosyal geliimin neticesi doan hareketlerle hazrlanmtr. te buhaldir ki, mlkiyete direktif vermek kuvvetini yaratmtr. Ve sonu olarak siyasalkurumlar mlkiyetin deien ekillerine balatt.Demek oluyor ki, ihtill tarihi bir zorunluluktur.nk ekonomik olaylar ayn kalmaz, boyuna deiirler.

nsanln beinci a

Barnav, proleter ihtillden bahsetmemitir, Marksizme gre insanln beincia, proleter ihtilldir.Barnav teorisine gre insanlk, Fransz htillinden sonra drdnc anagirmitir.Bu alar unlardr:1. Milletin tabi a.2. oban millet a.3. ifti millet a.4. Tccar ve sanayici millet a.

nsanlk bu alarn herbirinde baka baka kurumlarla ve baka baka hakanlamalaryla yaad ve yaamaktadr.nk her ada bir baka ekonomik sistem hkim oldu. Kurumlarla hakanlamalar da bunlarn gerekim ve ynetimlerine bal kalr.Mesel: lkel ada insan tam manasyla hrd ve hrriyet anari derecesinde idi.En hr, en gl idi. Ancak tabiatn btn nimetleri de insanlar arasnda ortakt.kinci ada, hrriyet azalmaya balad. nsan bamszlndan bir ksmn fedaederek geim kaygsuna dt. Srleri ok olanlar, az olanlara veya hiolmayanlara stn olmaya baladlar. Hafif de olsa ferd bir bask balad.nc ada, iftilik devrinde, derebeylik ve papalk stnlne dayananmthi bask balad ve bu zulm halini ald.

Drdnc ada, ticaret ve sanayi devrinde, hrriyet geni bir tabakann burjuvatabakasnn mal oldu.

K. Marx'a gre Beinci a

Beinci a, Marx'n idiasna gre Proleterlerin ihtilliyle mutlak eitlik devriolacaktr.

Bize gre beinci a

Bize gre beinci a, komnizm a olmayacak sk bir devletilik devri olacak vemutlak eitlik deil, insanln cibiliyetine uygun bir eitlik a balayacaktr. Buihtillde phe yok ki, proleterlerin rol byk olacaktr.

Grlyor ki, bizim hak anlaymz Barnavla, Jaurs'le, K.Marx'ladorulanmaktadr.Netice udur:Zamanla, meknla deimeyen bir hak anlam yoktur. Bu anlam zamana, mekna,mesafeye gre deiir.Burada belirtmek istediimiz realite udur:Her an ekonomik gerekimlerine gre siyasal, sosyal kurumlarla hak anlamlarda deiir.Ek: III


10/68


11/68

nk ekonomi ilmi, % 100 faiz dedikten sonra kazanma imknn henzkefetmi deildir.Kyl veya ifti borcunu deyemedike borcu artar. nk faiz faiz stne biner.u halde ne iin ve neye alyor? diyeceksiniz.Bunun da karl ksadr:Kendisinin ve oluk ocuunun boazlar tokluuna!Fakat hakikat bu olsa, yine iyi... Hakikat bu deildir.Hakikat udur: Kyl veya ifti boyuna borlanmak iin, tefecinin patlyascamidesi ve kesesi hesabna almaktadr. Tpk 1789 Fransa byk ihtillindennce serf'lerin vilenlerin senyrleri hesabna altklar gibi.. Tpk ilk alardafiravunlarn ehramlarn kam darbeleri altnda ykselten esirler gibi.. u halegre, elinde arazisinin tapu senedi bulunmasna ramen, kyl ve ifti, olukocuu, evi bark, hayvanlar kendisinin deildir tefecinindir. Bunlar tefecihesabna ileyen mahlkat ve varlklardr. htill ekonomik alandan sonra ikinciderecede nemli olan sosyal alana ilimezse yine kavray bakmndan eksiktir.

Yine Atatrk htilli'ni ele alyorum. Eitimde, aile haaytnda vesaire de bugnkyenilii yapmasayd, modern bir Trkiye'den sz edilebilir miydi? Bugn birilerlemeden sz alabilir miydi?Ben ocukluumda baz olaylara ahit olmutum. Bizim Seluk kynde kininbulamamak yznden stmadan hendek aralarnda can ekien ve orada sonnefesini veren vatandalar bilirim!

Yine baz kyler bilirim ki, ahalisi kmilen g etmitir. Bombo evleri baykularayuva olmutur. Fakat zannetmeyiniz ki, bu ahali baka bir kye veya ehiregitmitir. Hayr! Kyn yan banda bir yere ekilmitir. Bu yer kyn korkunmezarldr!te yalnz siyasal alanda kalan, sosyal ve bilhassa ekonomik alana girmeyen birihtill bu yaralarn aresini bulmu olmaz. Yaplan ey, politikaclarn postkavgasndan ibaret kalr. Toplum yerinde sayar.Bundan dolaydr ki, bir ihtill tam ve okunu anlam ile kendini ifade edebilmesiiin bilhassa ekonomik olmaldr diyorum ve bunlardan dolaydr ki, bunda srarediyorum.Atatrk ihtillini, Lenin htilli'ni, 1789 Fransz htilli'ni tam ve eksiksiz ihtilllerarasnda sayyorum.

nk Fransz htilli feodaliteyi soylu snf korporasyonlar yok etmekle milletinvarlnda yeni ekonomik bir hayat at.Lenin htilli, komnizmi kurmakla bu meslek bugn Rusya'da ne kadar gerilemiolursa olsun, halk bakmndan eski rejimle kyas edilmeyecek kadar ekonomik biryenilik, proterlik bakmndan iyilie doru bir yenilik yaratt.

II. Mahmut'a ait bir hikye.

Gzel anlamda dolu, bir hikye anlatrlar.

Bir gn II. Mahmud tebdil geziyor, milletin kendisini ne derece sevdiini anlamakiin halkla temas ediyormu. Bir limonotacya yanam, bir limonata imi,ierken sormu:

''nc Selim'den mi memmnunsunuz, yoksa kinci Mahmut'tan m?''Limonatac cevap vermi:''kisinin de Allah belsn versin!''Mahmut, ''Neden?'' demi.Limonatac yine cevap vermi:''nc Selim devrinde de limonatam be paraya satardm, kinci Mahmutzamannda da yle!''


12/68

Bu espri dolu vaka da gsterir ki, halk en ziyade yenilik getiren madd ekonomikihtilllerle alkadardr. htill, ekonomik sahada halkn lehine bir deiiklik vcudegetirmedike halk da memnun olmuyor. phe yok ki, bunda ok hakk var.

Max Nordaw ne diyor?

Max Nordaw der ki: (1)''Sadece siyasal deimeler halkn srtna vurulan yk bir omuzundan dieromuzuna aktartarmasna benzer.. Tpk hamaln yk bir omuzundan dieromuzuna aktarmas gibi!Sosyal bakmndan da ihtill nemlidir:Mesel, ocuklar iyi yetirtirmek, bunlarn salklarn koruyacak tedbirleri almak,kurumlar kurmak, onlar okutmak gibi.Atatrk htilli'nden nce memleketimizde bir ocuk meselesi yoktu, bunudnen olmazd; bugn vardr. Ve her gn nemini arttrmaktadr.ocuk deyip gemeyiniz, ekonomik, sosyal meselelerin en mhimlerindendir.Bugn gzmzn ilimedii nice yavrucaklar, fakirliin, zaruretin, sefaletinpenesinde yok olup gidiyorlar.. Bunlara baklabilse ilerinden nice Atatrkleryetiebilirdi..Size bir misl:Trk ve dnya tarihinde mehur olan Viyana'nn ikinci kuatcs Merzifonlu KaraMustafa Paa, Merzifon'un Marnca kynden indi. Bu ky Merzifon'a yirmi dakika,hatta az bir mesafedir.imdi gzlerimde yle bir hayal beliriyor:Mustafa bundan 300 sene nce Marnca kynn topraklarnda bir ocukentarisiyle yaln ayak, ba ak beleniyordu.Kprl Mehmet Paann himayesini buldu. Okudu, Kprl'nn kzn ald.Sadrazam oldu.Gnn birinde Trk ordularnn banda Viyana nnde grnd.Viyana'nn kaplar alnmaya baland:''Kim o?''Denildii zaman, u ses ykseldi:''An kaplar, Marnca kynden Trk Mustafa geldi!''

Kimbilir, dn nice Marncal Mustafalar baklmakszlk yznden kaybolup gitti.Bugn daha az olmakla beraber niceleri kaybolup gitmektedir?Sosyal tedbirleri ve kurumlar ne kadar oaltrsak Atatrk htilli anlamn okadar fazla ifade edecek Mustafacklar o kadar oalacak ve artacaktr.Trkiyemiz bunlarn omuzlarnda ykselecektir.

Ek: IV

''Trk htilli, Atatrk'n kafasnn byk dncelerinin fotografisinden baka birey deildir.'' (S: 73) demitim. Bu gr yanl anlalmamaldr. phe yok ki,Atatrk byk ihtilli tek bana baarmad. Trk aydnlarile ve milletle beraberbaard.Ancak, Atatrk, ihtillin hem Genelkurmay Bakan, hem de Bakumandan idi.

Onun Trk milletinin ihtiyalarndan, tarihinden ilham alarak hazrlad plnlarihtillin zaferini salad. Tpk ordularn kazand zaferlerin bakumandanlara vemillete mal edilmeleri gibi.''Trk htilli, Atatrk'n kafasnn, byk dncelerinin fotografisinden baka birey deildir''den maksat budur.*Sras gelmiken bir noktay daha aydnlatmak faydal olur.


13/68

Komnizm fert tanmaz. Hereyi organizasyonda ve toplumda bulur. Charles Ojideorganizasyon hayatn yarsdr der. Bunlar az ok hakikati ifade etmekle beraber,bize gre fert, hereyden nce gelir.Toplumu kuran kim?Toplumu harekete getiren kim?Organizasyonu yapan kim?Organizasyonu ileten kim?Fertler, kiiler, deil mi?u halde nasl olur da fert, kii inkr olunabilir?Rus htilllerini yapanlar, Koca Reitler, Mithatlar, Taltlar, Enverler, ve en sonraen byn baaranlar.Atatrk ve arkadalar deil mi?Bunlara;Hayr diyebilir miyiz?Carlyl, bu hakikati ok gzel, ok iyi ifade etmi ve:''Tarih byk adamlarn hayat hikyesidir.'' demitir.Hele Abdlhak Hamit'imiz bu hakikati Eber'inde bir kat daha parlatmtr.Batlimyos, skender'e u cevapta bulunur:''Tarihi yazan biz, yapan siz!''Ben bu kadar da ferdiyeti deilim. Eitimin, toplumun fert zerindeki tesirlerineinanrm. Ancak en byk pay ferde tanrm.

Ek: V

efler arasnda anlamazlk, ihtillleri geveten ve nihayet yere vuran byk birtehlikedir. (S: 74) Spartaks htilli, Sahibzzen htilli, 1789 Fransz htilli hepbu yzden kaybettiler.Dikkat edilirse grlr ki, kaytaklarn ilk ii, htill efleri arasna nifak veanlamazlk sokmak iin ellerinden gelen btn ileri yapmanktr.1917 Rus htilli'nden sonra efler arasna den anlamazlk, bu htillbakmndan endie uyandrmtr.Ek: VI

lm nedir?Hayat nedir?Sorularn tarihin rnekleriyle analize ederken (S: 99) stanbul'un Trklertarafndan zapt olay naslsa bir yana braklm. Trklk iin bal bana birzafer, insanlk iinde yine bal bana yeni bir a olan bu byk vaka zerindebiraz durmak hem faydal, hem de zorunludur.Fatih Sultan Mehmet stanbul zerine yrd zaman 23-24 yalarnda idi. Birgece andarl Halil Paay anszn yatak odasna artt. Paa idam olunacasansna dm, bir miktar servetini beraberinde getirerek padiaha sunmakisteyince Fatih gld ve:Benim muradm servet toplamak deil, stanbul'u almaktr.Ve ilve etti:Lala, u yast gryorsun, onu uykusuzluktan byle bumburuuk bir hale

getirdim. stanbul'u almadka, gzlerime uyku girmeyecektir, dedi.Delikanl denecek bir yata bulunan Fatih, idealini gerekletirmekte gecikmedi.Korkun ve muazzam bir hazrlktan sonra, Trk ordular tular ve bayraklarylakaradan, Baltacolu kumandasndaki donanma de denizden, dou Romamparatorluunun bakentini evirmi bulunuyorlard. (1)Kolonel la mouche, stanbul muhasara ve savan aa yukar yle anlatyor:nce ordunun taarruz ve hcumu gnlller tarafndan yapld. Bunlar ordununbarndan bir dalga gibi koparak Bizans duvarlarna arptlar. Vurutular,vurutular, vurdular, nihayet geri ekildiler.


14/68

Sra Anadolu askerlerine gelmiti. Anadolu Beylerbeyi askeriyle yrd. Bu ikincidalga idi. Vurdu, vurutu, her ey toza dumana kart. Gnlerce uratlar,nihayet bu dalga da krld ve ekildi.Sra Rumeli askerine geldi. Rumeli Beylerbeyi askeri ile yrd, bu nc dalgaidi. Bunlar da gnlerce vurdular, vurutular. Kan ve barut kokusu ortalsarmt.. Bu nc dalga da kayalar zerinde paralanan frtnalar gibi krld vegeriledi. Fakat her arpan dalga kayadan paralar gtryordu.Bizans surlar artk, endelemi, sallanyorlard.Gen padiahn yannda yenieriler, hassa alaylar bulunuyordu. Bir sabah fecirleordularn toplad, onlara gzel bir hitabede bulundu.Ve bugn stanbul alnacaktr; iinde ne varsa hepsi sizindir! dedi.Sonra askerine, iki rekt namaz kldrd. Buna Mslmanlar salt havf derler.Muharebeye girerken bu namaz klarlar. Namaz bitince gen padiah atna bindive klcn ekti.Banda bembeyaz saryla , dalar gibi ordunun ortasnda, tpk kpk saan birdalgay andryor ve sratle Bizans kaplarna doru yryordu.Gen yenierilerin kollar omuzlarna, bacaklar da dizlerine kadar arpkt.Ellerinde ksa kllar tayorlard. Sanki bu sportmenler zrh yerine, etlerinikullanmay tercih etmilerdi!Hcum, Erikap ile Edirnekap'ya ve Topkap'ya dorulmutu.Korkun dalga, tekrar ve bir daha kaplara ve duvarlara arpt. Mthi bir vurumabalad. Toplar atlyor, kale duvarlarndan mancnklar ta yadryor, kazanlarlakzgn katranlar dklyor, vuruuluyordu. ki taraf biribirine kl alyordu.Duvarlar ald. Kaplar atrtlarla krld. Artk stanbul iinde byk kavga devamediyordu. Mthi bir panik iinde boazlalyordu. Bu aralk mparatorKostantin'in ba bir Trk sipahinin kl vuruuyla yere drlmt.Ve Yahya Kemal'e:

''Dsn elengi Rumun, eilsin seri frenkVur Trk gnderen yedi takdir akna"

destann syletecek byk hadise olmutu.Trk ordusu, vurua vurua Divanyolu'na ve oradan Ayasofya'ya doru ilerliyordu.

Biraz sonra an yerine ezan sesleri ykselmeye balad. Bizans dmt.Bylelikle:Cetlerimizin bembeyaz imekler gibi parlayan yaln kllar, orta alarnkaranlklarn bodular ve insanla, yeni a denilen asrlar armaan ettiler.Fatih lebilir mi?Fatih'in etrafndaki Trk ehitleriyle, gazileri, lebilirler mi?Nitekim lmediler de!

Yalnz kendi tarihlerinde, Trk tarihinde deil, dnyann en byk olay olarakyabanc tarihlerde de dnk byklk ve haybetleriyle yaamaktadrlar.Bana: Padiah destanlarndan zevk alyorsun.. Sen nasl Cumhuriyetcisin,demeyiniz.Ben Cumhuriyetiyim ve Cumhuriyeti olarak leceim. Bu mutlak ve muhakkaktr.Ancak benim Cumhuriyetiliim, mill tarihimin, mill destanlarmn ereflerini,

fetihlerini inkr etmek anlamna gelmez.Asla!...Hatta tarihime ait kabahatleri de benimserim. Tarih bir kldr, bu miras toptanbenimserim.Fatihler, Selimler Trkn birer vnme, eref destanlardr. nsan olarak insanlnbile.Hatta bunlarn nesli olduu iin, dejenere padiahlara bile bu millet, hrmet veskt etmi, son zamana kadar onlara katlanmtr. inizi yoklaynz. Kendikendinize sorunuz, neden katlandnz?


15/68

Neden padiahla oktan son vermediniz?u karl alacaksnz:Fatih'in, Selim'in torunlar olduklar iin...Fakat saati alnca, bak kemie dayannca mesele hal olundu ve Trk milletibizzat padiah oldu, Cumhuriyet kuruldu.Fatih ve Selim birer Trk dhisidir. Bunlar padiah olarak deil , birer byk Trk,devlet adam, birer byk Trk kumandan olarak dnmek gerek. Hem desadece Trk tarihinin deil, dnya tarihinin byk devlet adam, bykkumandanlar olarak..Fatih ve Selim bykl padiahlkta deil, padiahlk bykln bunlardabuldu.Fatih ve Selim padiahlkta deil, padiahllk bunlarla sslendi.Bu konuda kendimi daha iyi ifade edebilmek iin Victor Hugo'nun yardmnamracaat edeceim.Byk Fransz airinin ne kadar Cumhuriyeti olduu malmdur. Fakat IV. Henri'nbykln bir trl inkr edemedi. Sevgisini bir trl ondan esirgeyemedii iinu msrlar yazmaktan nefsini nliyemedi.Diyor ki:

Henri IV, histoire dira um jour de ToisIl etait bon, il etait brarve mais il etait rois.

Ey Drdnc Henri! Tarih senin iin bir gn diyecek ki:yi idi..

Yiit idi...Fakat ne yazk ki kral idi!Fatih ve Selim iin de ayn znty fazlasiyle aa vurabiliriz ve bununla yerindebir ey yapm oluruz.bn-i Kemal Selim I'e yazd mersiyesinde:

Tac taht ile fahreder bekler.Farh ederdi annla ta serir.

demiti..Fakat Atatrk, hepsinden bykt, o, byklerin bydr. Trk milletinin huyubyledir.Ne yapalm?Bu bir huy!Trk milleti byklerini bazen padiah olarak, bazen padiahdan da byk olarak,halk ocuundan verir. Trk milleti bykler yaratcsdr; nk kendisi enbyktr.,Ek: VII

Seviye ve evrim (tekml) teorisinin htilllller iin ne kadar zararl ve aslndanasl bir safsata olduunu sylemitik. Evrim ancak fizyolojik hadiselerde szkonusudur.

Nasl diyeyim:Mesel evrim sonucu, maymun, insan olur.Evrim sonucu, doan ocuk byr, geliir, orta yaa gelir ve nihayet ihtiyarlar velr. Bunlar fizyoloik olaylardr. Sosyal olaylarda evrimden sz etmek kaytaklbilimsel bir ekilde savunmaktr ki, yanltr ve asl kaynaklar bu tezi sosyal veekonomik olaylarda savunur. Bunun iin Trk htilli'ni yapan byk parti,inklpdr. Yani htillcidir. nk yenilik yapmak hususunda gelimeyi kabuletmez. Partini, bu prensibi anayasamzca benimsenmitir. Bu gn Trkiye batanbaa inklpdr, yani htillcidir.


16/68

Hep beraber bir daha tekrarlyabiliriz:Sosyal ve ekonomik hayatta ilerleme, evrimde deil, gerektiinde htilldedir.Seviye ve evrim teorisinin safsata olduuna misal mi istersiniz?te Trkiyemizin durumu!Trkiye bir atlmda bin yl gerilerde brakarak bin yl ileri gitti.

Ek: VIII

Trk milletini oldu bittileri kabul eder, bunlara ba eer sananlar; Trk tarihinidikkatle okumal, ibret rnekleri almaldr. Osmanl Trkleri tarihinde (Edirnevakas) adyle anlan ve korkun bir facia ile biten bir olay vardr. HezarpareAhmet Paa vak'as yanna bunu da kaydetmeliyiz.Baknz nasl oldu:II. Mustafa, hocas Feyzullah Efendiyi ok sayard, onu eyhlislm yapt. Hocadevletin her iine karmaa balad. Otoritesini kuvvetlendirmek iin olacak, hembtn akrabalarn byk memuriyetlere tayin ettirir oldu. Bunlar grevi ktyekullanmann eitlisini yapar oldular. Sadrazam bile mark hocann basksaltnda kaldlar. Padiah gz yumuyordu. Bunlar da seslerini karamyorlard.Gnn birinde millet ayakland. II. Mustafa tahttan indirildi. Ve hoca yakalanarakikence iinde ldrld:nce burnu, sonra kulaklar ve en sonra dudaklar kesildi ve koparld, eee tersbindirildi, gem yerine kuyruu eline verildi, sokak sokak gezdirildikten sonraelleri, bacaklar krlarak kafas kesildi.Hoca bu hal ile Edirne caddelerinde srkleniyordu.Nihayet papazlar getirildi, Hristiyan yini zerine ellerinde mumlar olduu haldehocay gtrmeye baladlar. Bu da kfi gelmedi. Bir ses ykseldi:''Bu haizin cesedini vatan topraklar kabul etmez, Meri'e atnz!'' dedi (1)Ceset Meri'e atld ve Meri'in sular onu Akdeniz'e balklara yem olmak zeresrkledi ve gtrd.Dikkat ediniz, Trk milleti o kadar oldu bittilere gelmiyor ki, saati alnca dinitemsilcisi eyhlislm bile yakasndan tutarak ondan en korkun bir tarzda hesapsoruyor. Sonra dinin en byk temsilcisi halifeyi makamndan indiriyor ve hapisediyor!

bret!..

Ek: IX

arln d.Fransa htilli ile mukayese.

Rus htillinin Fransa htilli'ne benzeyii

Petrograt'ta halkn memnuniyetsizliini arttracak tesadf bir sebep ortaya kt.Mesel trenlerdeki bozukluk ve bunlarla ilgili brolardaki ihmalcilik, budayngelmesini geciktiriyordu. Frnclar pek az un alabiliyord. Ekmek tedarik edebilmekiin, kar ve amur iinde frnlarda sra beklemek lzmd. Baz ii mahallerinde

ekmek bulunmaz oldu.Damla barda tard.21 ubatta kzgn ktleler tarafndan ekmeki dkknlar yama edildi. Ertesi gnbyk Pontilov maden fabrikas grev yapt. Ve iileri mahallelerde 'ekmek!...' diyebararak gsteride bulundular.Ayn gnde II Nicolas Mohilev'deki genel kararghna gitti. Payitaht bir dahagremeyecekti. Karsn ve be ocuunu sarayada brakmt.

Halk polisle kar karya


17/68

23 ubatta birok fabrika iinin uluslararas bayramn kutlamak iin almadlar.Nmayiiler ehrin merkezine gelince polisle kaptlar. Fakat kan dklmedi. 24ubatta grev devam etti. Kazan kilisesi nnde byk bir miting topland,balarnda htillci ameleler ve liberaller bulunuyordu. Bu gnn akam ktle vepolis elletiler. Bir ok memur paraland. Protopopov savunma plnn uygulamaalanna koydu. Evlerin at aralarna mitralyz saklyarak asileri sprmeyebalad.

Halk ve asker

25 ubatta, halk, ktle halinde ehrin merkezine yrd. Muhafz mfrezelerigemesine engel olmad. Askerler, subaylar aldr etmediler. Bilkis herkesisempatik bulmaktadrlar. Yalnz polis yaad idareyi savunuyordu. Birokarpma oluyor, yarallar ve ller var.

Sovyetlerin temeli

Ayn gnde fabrikalar, amele mebuslar rasna delegelerini seiyorlar. Bu rabilahare ad Rus htilli'nde yaayan ve yaamakta olan Sovyetlerin tohumu oldu.Akam Dma meclisinin ilerici gurubu ellerini halkn kanna bulamam hkmetleher trl ilikilerini kesmeye karar verdi.26 ubatta Nevski zerinde yerleen en sadk askerlerle asker kyafetine girmipolisler, mahallelerden gelmekte olan kafileyi atele karlad. Bir ok l vardr.Hemen her yerde sivil memurlar saak altlarndan gsteri yry yapanlara ateetmektedirler.htill hkmeti

27 ubat kesin gndr. Hemen btn ehirdeki asker ar'n aleyhine dnd. Bugn htillin ilk hkmeti kuruldu.Sabahn onuna doru ehrin merkezine yakn Volhni muhafz alayndan bazaskerler sokaa kt. Balarnda Kirpit Milkov avula subay namzedi Astakovbulunuyordu. Bunlar, Litovski, Priobrajenski alaylarndaki arkadalarn kolaylkla

batan kardlar. Bu asker ktlesi balarnda hibir subay bulunmakszn, bandoalarak Nevski'ye doru yrd. Geerlerken tersaneyi yama ettiler vedirektrn ldrdler. Direktr bir general idi. Bundan sonra adliye saraynyaktlar.Ve nihayet btn askerler ilk ayaklananlar takip ettiler. Muhafz alaylarndan biriSiminovski alay, bunlara itirak etmemekte direndi. Kazaklar tarafndan sarld.Uzun bir arpmadan sonra si kt'alara iltihak etti. Askerler ve iiler ellerindekzl bayraklar olduu halde Marsesyez ve Rus htill havalar syliyerekkendilerini selmlayan halkn alklar ve selmlar arasnda ehri dolayorlar.Halk oktan beri zlenini ektii hrriyete kavumu oluyordu. Btn alnlarparlyordu, gne bu gzel k gnn aydnlatyordu.Sra ile alaylar Taorid Saray'na geliyorlar Buras btn sevin klarnn birletiibir ocak halini ald. Hibir taknlk bu aydnl kanla lekemedi. Tannm giriciler

yakalanarak Dma'ya gtrld. Fakat tecavze uramadlar. Hatta halkn firavunlkabn verdii polisler bile iddetle takip edilmek, dlmekle beraber nadirenldrdler.Adl dosyalar yanyor

Her yerde politika sulularn tahliye ettiler. Emniyet mdrlnn dosyalarnsokaklarda sevin atei olarak yaktlar. htillcilerin yank, adl sicilleri havadautu... Okhrana tahriki ajanlarnnki de byle oldu.


18/68


19/68

yerine getirmek iin bunlardan hibirisi birka arkadan toplyarak arsavunmaya gitmedi, hibirisi ''Yaasn ar!'' diye barmad, hibirisi nianlariinde takrdayan gsn silere geremedi.Hatat areskoselo'de hkmdarn mahut kafilesini gre subaylardan hibiri karkmaya yeltenmedi. zel maiyet alayn tekil eden kzl kazaklar bile ktlehalinde, Dma'ya sadakat yemini etmeye geldiler.arn bahtszl

Rusya'nn Louis XVI's, yz svireliye malik deildi.Hatta ailesinden bir ksmnn ihanetine urad.arevi'ten sonra tahtn muhtemel namzedi olan byk Dk Cyrill ile byk DkMichel kumandalar altnda bulunan donanmann tayfalaryla Torit sarayna yeminetmeye geldiler!Fransa'ya snan bu sahte Flip-egalite, bugn kendisini ''btn Rusya'nn ar'''saymaktadr.Ksacas, efendilerine kar yalnz birka polis devini yapt. Teslim olmaktan iselmeyi stn buldular.1 Mart'tan itibaren ngiltere, Fransa bykelileri Dma'daki muvakkat komite ilemnasebete girdiler. Bu komite yeni durumun hkimi grnyordu. Komiteazalar, delege heyetlerini kabul ediyorlar. Balkona karak kesif asker kafilelerinehitabelerde bulunuyorlar, arabuk vcuda getirilen, kollar kzl kordellkomiserlere emirler veriyorlard. Bunlar ktle saflarn ayordu.

Dma Sovyet halini ald

Byk toplant salonunda, yzleri sert, ayn renk kaputlu, eski psk ceketliinsanlar oturuyorlard. Bu geni anftiatr on senedenberi yapmackmilletvekillerine ve onlarn bo hitabelerine sahne olmutu. Bugn, Sovyetin iive asker temsilcilerinin birinci toplantsna sahne oluyor.Hazr olanlar, hatipler, kim olursa olsun yorulmadan alklyorlar. Bunlar Dmaazalar aydn Yahudiler, mahkm olup da tahliye edilen politika sulular, hattahava mavi renk elbiseli bir Fransz subaydr. Bu subay, asker arkadalara disiplintalimi iin gelmi, fakat hibir ey yapamamt.

Hatiplerin bir ksm halk tetik davranmaya ve Dma'nn burjuvalarnainanmamaya davet ediyor. nk birliin gzel ryas iki gn srd.

Proleter htilli balyor

1 Mart'ta kayda deer bir olay oldu. Bu Kuronitat deniz askerlerininayaklanmasdr. Bu hareket neticesinde Amiral Viren ldrld. Bu, enerjik birgrubun ilk gsterisidir ki, proletarya htillinde faal bir rol oynayacaktr.2 Mart, iki nemli olaya sahne oldu: Bunlar, geici hkmetin kuruluu ve II.Nikola'nn tahtndan vazgemesidir.

Yeni hkmet

arln ar mirasn toplayacak olan hkmet, Dma'nn geici komitesitarafndan kuruldu. Fakat balangtan beri Dma'nn komitesi i banda ortakolmak istedi. Adliyeye ii partisinden yalnz Kereniski'nin gelmesiyle kald. Fakatbu itirak olay cidd ve tehlikeli idi. nk htill iktidarnn kayna hakkndabulanklk vard.Bavekil ve ileri Bakan Prens Livov idi. Bu adam liberal idi. O, byk arazisahiplerinden olup, byk politikaya namzet deildi. Kade partisi geni ldetemsil edilmiti. Bu partiden bilgin tarihi ve kuvvetli hatip Milioukov DileriBakanlna, Nekrassov Bayndrlk Bakanlna, profesr Manuilov Mill Eitime,


20/68

Chingerief Tarma getirilmilerdi. Bu partinin radikallii ona hadiselerin idaresinivadeder gibi grnyordu. Kadelerden biraz geri olan Terakkiperverler partisiBavekil Livov'dan baka Moskova'nn byk tacirlerinden enerji sahibi KonovalosTicaret, Kiev'in byk ve gen eker fabrikacs Tereke Niko Sanayi ve Maliyebakanlklarna getirilmilerdi. Bu adam ngiltere Bykelisi Buchahan'la gizliolarak htillin hazrlanmasna itirak etmiti. Octobrist partisine gelince, buevvelce Dma'da pek kuvvetli olmakla beraber, imdi kabinede bir yebulundurabiliyordu, o da, lideri Goutehkov idi; Mill Mdafaa Vekletinegetirilmiti; faal ve zeki idi. Ordunun meclis encmenine uzun zaman reisliketmiti.

arlar rejiminin d

Bu geici hkmet kurulurken ar tahtndan vazgeiyordu. Bu srada ar Pskovgarnda bir trl areskoselo'ya varamayan tren taslanda bulunuyordu. Demiryoliisi tarafndan oyalanarak durdurulmutu. ark durumu kendisinden gizledikleriiin endieli dostlar tarafndan votka ile sarho edilmiti. Fakat namuslu generalRousski ona durumu anlatt. II Nicolas Goutehkov ile Chonlgine'i dmannkomiserlerini kaytszlkla kabul etti. hibir harekette bulunmakszn hibir zntduymakszn kd imzalad. Modern Avrupa hkmdar ailelerinin en mutlakhanedan asrlk hkmranlna bu suratle nihayet vermi oluyordu. II Nikola,sadece Krm'a ekilerek orada pek sevdii iekleri ile megul olmak arzusunuizhar etti.Feragatnamenin imzas

Kendisine uzatlan feragat kdna o zaman 14 yalarnda bulunan olu Aleks'yide koymutu. Bu suretle kk kardei byk Dk Michel lehine saltanatterketmi oluyordu. Bunun sadelii, mahcupluu, Moskova avukatlarndan birininkzyla evli bulunmas onu btn ihtiraslarndan ayr drmt.Nikola 3 Martta imzalad beyanname iin hibir glk gstermedi. Bu beyannameile Rusya'nn mstakbel rejiminin ne olacan toplanacak kurucu meclisebrakyordu.Rusya fiilen cumhuriyet olmutu.

Ek: X

Dil ve tarih meselesi

Atatrk', sadece siyasal, ekonomik, sosyal bakmlardan, cihan tarihindeki bykseleflerinin stnde grmek, dnmek ve yarglamak, tam bir ey olmazAtatrk'n baka ynlerden de nce gelenlere stnl vardr.Atatrk vatan ve millet kurtarmakla kalmad. Atatrk siyasal, sosyal, ekonomikbakmlardan en radikal reformlar baarmakla kalmad. O, Trk milletine eskitazeliini, eski evikliini, eski canlln vercek areleri de dnd. Bunlarolanca hzyla gelitirmeye alt. Ne yazk ki mr vefa etmedi. Bununla beraberlmyle, at bayrak yere dmedi. smet nn'nn eline geti. Bayrak o hzla

esmekte ve yrmektedir.Dil, tarih ilerini bu srada anabiliriz. Bu teebbsler Trk milletini yeni birrnesans devri amaya itti.

Yine, Atatrk'n dilde yapmak istedii temizlik, onu tam anlamyle mmknolduu kadar z Trke haline koymak davasdr. Bu ise onun baardnn enbyklerindendir; hatt en bydr.

Atatrk ve Firdevsi


21/68

Acemin Firdevsi'si ehname'sini yazp bitirdikten sonra:''Artk Fars rkna lm yoktur. O diline sahip olmutur,'' diye nm ise, Atatrkde dil alanndaki teebbsyle fazlasyla nebilir. nk o, Firdevsi roln dezerine almtr.

Arnt, ne diyor

Alman airi Arnt, dil bir milletin yarsdr, diyor. Bence dil bir milletin yars deil,fakat hepsidir. Dil her eydir. Dilini kaybetmi bir millet gsterilemez ki, 'Benmilletim!' diyebilsin.

Msr'da erkezler

Mesel Msr'da dilini kaybeden erkezler, hl erkez milletinden, milliyetindenolduklarn syleyebilirler mi?...Atatrk, divan edebiyat ve onu srdrenler elinde kaybolmak tehlikesiyle karkarya kalan Trk diline, bir byk atlm vererek ona kuvvet alad ki, bu sadecebugnk Trkiye iin deil, yarnki Trk dnyas, Trk birlii iin de en radikal birgventir.Biz btn felket, knt, hatta ykl alar iinde bile dilimizin salaml ilenebiliriz.Esas kltr medrese olan, Arap ve Acem'den etkilenen divan edebiyat, ancaksaraya, medreseye ve onlara bal kalanlara hitap edebildi. leri geemezdi vegemedi. Halk ve kyl ana diliyle, gzel Trkeyle syledi.Dilimizin salamln belirtmek iin bir olay anlatmaklm pek faydal olacaktr.

Trklk ve svire

svire devletinin byk ounluunu Alman rk tekil eder. Fakat bir BerlinliAlmanla, Berlin'e trenle yarm saat mesafede bulunan Friburglu dal Almanbirbirlerini anlayamazlar. Yahut zorlukla, binbir glkle anlarlar.. Fakat yinebirliklerini muhafaza etmektedirler.Trk milletine gelince, Sibiryalardan, Baykal gl kylarndan tutunuz da, ran,

Rusya Azerbaycanlarndan, btn Dou Trklnden; ta Akdeniz kylarna kadaryaylan Bat Trkleri birbirini anlamakta zorluk ekmezler.Temiz ve sade Trkemiz, edebiyat Trkemiz, edebiyat Trkesi olduu gn,biribirini anlayan Trk dnyasnda, nasl bir Trk kltr birliinin doacantahmin etmek zor bir ey olmaz.Atatrk yalnz gemii tasfiye etmedi. O yalnz hali salamlatrmad. Yarn veyarnlara egemen olacak en salam temelleri de att.Trkn btn geirdii felketlere ramen millet halinde tutunmasnn nedenlerinimehur Trk severlerden Leon Kahun Trk dilinin dayanklnda bulur. (1)

Ali rnevai ve Fuzl ne diyor?

Ali r Nevai'nin Trke Trke diye ettii feryad drt asr sonra Atatrk'n atlm

doyurmu bulunmaktadr.Bu Trk devlet adamna ve byk aire gre Trke dillerin en zenginidir. Dillerindestandr. Trke konumak ve Trke yazmak lzmdr (2). Fuzl de (3) bufikirdedir. emseddin Sami'nin Kamusu Trk mukaddemesi de bunu pekletirir.

Atatrk ne diyor

Atatrk diyor ki:''Trke, dillerin en gzeli, en zenginidir. Yeter ki, bu dil uurla ilenmi olsun!''


22/68

Bence edebiyatmzda, Arap ve Fars ve dier milletlerin kelimeleri yerine z Trkekelime kullanan, Trk birlii temeline bir kaya paras konduruyor demektir.

Lastik Said'in bir iiri

Meseleyi yle, ksaca ifade edebiliriz:''Arapa isteyen urbana gitsinAcemce isteyen ran'a gitsin'Frenke isteyen Frenkistane gitsinKi biz Trkz bize Trke gerektir''

Bu msralarn nazm Lstik Said'dir. Ruhuna rahmet..

Redslob'n mtalas.

Redslob, Prensip des Nationalites'inde diyor ki: ''Milletler kendilerini bulurlarkendilin deeri artar. Kendi kiiliklerini bu suretle gstermeyi ararlar. Mill ruhlarnbulunca dillerini de kefederler. Bunun iin Dante, Servantes, Shakespeare vatanyaratcsdrlar.''''Reform zamannda halk dili ruhlarn hayatnda derin kkler salar. Bu suretle milldil yeniden ele geen imann dili olur. Kilise gibi evrensel olan Ltince yerini milldile brakr. Reformcular halka kendi dille hitap ederler. Halk kendi diliyle syler.Bu ncil'in millletirilmesidir.. Luter de byle yapt.'' (1)

Atatrk de byle yapt.Kur'an Trke oldu.

Tarih hareketi

Atatrk'n, tarih bakmndan yapt byk atlm, onun, byk eserlerindenbiridir.Bu atlm, Trk milletine yeni bir atlma g ve kuvvetini verdi.Milletler moral ve madd benliklerini hatralarla kuvvetlendirirler. Hele bu tarih

bizimki gibi, insanln en byk eserlerini ifade ediyorsa, glendirme ls de oderece byk grnl olur.

Cirnayef ne diyor

Trk tarihi hakknda Rus genarali irnayef diyor ki: ''Trk yok etmek iin tarihinikaldrmak lzmdr.''Hilfet ve saltanatn kaldrlmasndan sonra, mill bir politika izlenmesi zorunlu idi.Bu yzden mill tarihimizi karp ortaya koymak ve btn Trkleri bunun saaklaraltnda toplamak, bunlar moral bakmndan beslemek lzmd. Atatrk bugereksinimi de baarmakla hem dil, hem de tarih grnmnden bir byk yenidomann ve yeni dirilmenin temellerini att. Gnler getike bu bina ykselecekve ykseldike Trkln kltrel birlii kuvvetlenecek, gerekleecektir.

devimiz

Atatrk modern Trk devletini kurarken onu eksiksiz kurdu.Bu kurulan ve yarnlara ok eyler sz veren kurumu ilemek ve beslemek bizim veyarnki nesillerin devidir.


23/68

Aadaki yazlarm vaktiyle Ulus gazetesinde bamakale olarak kmt.Atatrk'n dil iine verdii nemin mnasn belirtmek in buraya ek olarakkonulmasn faydal buldum.Dil meselesi

''On be gn kadar nce, edebiyat retmenlerimiz, Sayn Kltr Bakanmznbakanlnda toplandlar. Ve ok nemli kararlar aldlar: Bir (Trk edebiyat tarihi)yazlacak ve bir 'Trk antolojisi' bastrlacaktr.Bu geni ve kavrayl dnceyi, gr alklamamak mmkn m? Ancak bu iibaarmak iin nasl bir metot, bir sistem takip edilecektir?Bilmiyorum.

Yazlacak tarih ve antoloji; 1. Sadece 'Divan edebiyat'n, 'Tanzimat edebiyat'n,'Edebiyat cedide'yi, 'Fecrit'yi mi iine alacaktr? 2. Yoksa, btn Trk edebiyatnm?Bu sorular hakknda dnebildiklerimi uraca ilitirmeye alacam.Gerek edebiyat tarihinde, gerek antolojide takip edilecek medot, biraz nce tesbitettiim birinci sorunun anlamnda ise, zahmete demez. Bu yolda yazlmelimizde hayli eyler olduu gibi, yabanc dillerde de mevcut zengin eserler vardr.Mesel, Kprlolu Mehmed Fuad'n rahmetli ehabettin Sleyman'la yazdklarnefis Osmanl Edebiyat Tarihi ve son zamanlarda, bu apta olmasa bile yazlantarihler, bir araya toplanarak, en mkemmel bir 'Osmanl Edebiyat Tarihi' eldeedilebilir.Hele muhtelif tezkerelerle, Mister Gibb'in alt ciltlik ngilizce Osmanl iirleriTarihi'nden de istifade edilirse, ortaya konacak eser, -eski deyimiyle- bir aheserolur. Hatta, yalnz Mister Gibb'in, btn bir mr alarak vcut verdii Osmanliirleri Tarihi, Trkeye evrilirse maksat yine elde edilmi olur.

Yok, byle deil de, karar altna alnan eserler, yeni dil cereyanna grehazrlanacaklarsa, yni ikinci soru gereince yaplacaklarsa, mill bakmdan enbyk bir eserin doumunun arifesini yayoruz demektir. Bayramna hazrlanalm.Neden?nce unu kaydetmeliyim ki; Divan edebiyat Trke deildir. Osmanlcadr.Osmanlca ise, grameri, sentaks, kelimeleri ynnden Trke deildir. Daha okFarsa ve Arapadr. Burada binde bir Trkeye rastlanr.

tiraf ederim ki, Divan edebiyat yksek bir eserdir. Trk maldr. Onu yaratanlarTrktrler. Ve bunlarn iinde gr, duyu, sezi, incelik bakmndan aplarnavarlmaz dhiler vardr. Fakat ne yazk ki, kullandklar dil Trke deildir.Etkisinde kaldklar eitim, kltr Trk deil, hemen btnyle denecek derecedeFars ve Araptr. Biz buna nasl Trk edebiyatdr, Trkedir, diyebiliriz?Farzedelim, Bak, srf Arapa yazsayd yahut Nedm, srf Farsa syleseydi;divanlarn Trkedir diye, 'Trk Edebiyat Tarihi'ne geirecek miydik?Divan edebiyat, Farsa ve Arapa syledi, Fars ve Arap zevkiyle syledi,kltryle beraber. Fakat bir Farsa ve Arapa syledi ki, Fars okusa anlamaz,Arap okusa anlamaz! Trk okusa binde birini anlar. te bu dilin ad Osmanlcadr.Bk'ni kaside ve mersiyelerini, Nef'nin Sknme'sini, Nail Kadm'in gazellerinianlamaya imkn var mdr?Mesel, Bk'den:

Hengm eb ki knkerei tk asmanZeyn olmu idi ulelenip em'i ahteran

Dier bir para:

Ey py-bendi dmgehi kaydi namu nenkTkey havay megalei dehr bi-drenk

Mesel, Nef'den:


24/68

Merhaba ey cm minay meyi yakut-renkDevri gelsin senden rensin sipihri bi-drenk

Mesel, Naili Kadm'den:

Ey kilki siyah - came eerci d - zebansnAmma ki hasekrizi rehi gecrevi ansn.

Bunlar anlamak, manalarna intikal etmek yle dursun, burada kullanlankelimeleri Trkemize evirmek iin eldeki lgat kitaplar kfi deildir.Meden milletlerden birinin dilini renmek, Osmanlcay renmekten dahakolaydr! Ve bunda phe yoktur.Hele efiknme'yi, bugn ka kii anlayabilir? Zaten nce efiknme okunur,sonra Arapa ve Farsa renilirdi. O Trke deil, sanki Farsa ve Araparenmek iin bir anahtard!Tanzimat edebiyat, Edebiyat cedide, bu mektepler, baz -ayrklar bir yana- dilgrmnden, divan edebiyatndan uzak eyler deildir. Kltr bakmna gelince,Farsdan ve Araptan ayrldlar. Fakat garbn eklini aldlar. Garp kltr, onlara veonlar, Garp kltrne sinemediler.Fecri ti, Yakup Kadri bir yana konursa, sembolizm stad Him bile yerinde sayddenebilir. Btn bunlar Osmanlcadan ileri geemediler.Bizde dil inklb, mill mekteple balad denebilir. Atatrk, bu mektebi dahailerilere gtrecek esaslar gsterdi.Nasl bir tarih ve antoloji yazlmal? Mmkn olsa da, btn Trk dilini kavrayanbir edebiyat tarihi yazlsa ve yine mmkn olsa da, btn Trk dilini kavrayan birantoloji baslsa! Buna imdilik, hazrlk imkn vermiyorsa, Bat Trklerininkimutlaka yazlmaldr. Yani, aa yukar bin yllk bir Trk Edebiyat Tarihi!Bu tarih ve antolojiye kimler girecek?Mevlnalar, Sultan Veletler, Yunus Emreler, Sleyman elebiler, k Paazadeler,Hac Bayramlar, Ltfi Paalar, Rabia Hatunlar ve k Keremler, Ferhat ile irinler,Asl ile Keremler... Dadaloullar, Kroullar, Karacaolanlar, Mehmet Eminler,Faruk Nafizler, Nazm Hikmetler il, il, il'lar.

Trk Edebiyat Tarihi'nin Trk Antolojisinin panteonuna girmek hakk bunlarndr.Mesel Hac Bayram'dan:

Bayram imdi, bayram imdiBayram ederler yr ile imdi

Yunus Emre'den:

Ben Yunusu biareyimBatan ayaa yareyim

Ben yrrm yne yne

Ak boyad beni kaneNe klim ne divane

Nice kkler, saraylar viran olur kalr bir gn

Rabia Hatun'dan:

Bir ksedir alev dolu gnlm yana yanaMen t senin yannda dahi hasretem sana


25/68

Krolu'ndan:

Zengin arabasn dadan arrZrt dz ovada yolun arr

Tokat kervanndan aldm bakrnletmeyin beyler fkaray fakiri

Karacaolan'dan:

Yr, saln gzelim, salndn yollar nsn

Vaktine hazr ol ey Acem ahMarptan stne asker geliyor

Ykacaktr tcn ile tahtnSultan Murat Han'dr kendi geliyor

Mehmet Emin'den:

Ben bir Trkm dinim, cinsim uludur.Sinem zm ate doludur.

Nazm Hikmet'den:

Varsn otursun isteyenler drt duvardan evindeKartal kayalardan seyredelim bizKanayan gnllerin ge vuran rengini!

Divan edebiyat; saraylarda, konaklarda, lleliklerde bir avu insana hitapederken, z Trk edebiyat, Mohalarda, Viyana nlerinde sazlarn tellerindehaykryor. Ve buradan kan tiz nameler, gazilerin yreklerinde yanklarbrakyordu. Bu kadar da deil, komalar anay babay dndryor... Onlarn

duygularnda hazin kahraman ehnameler yaratyordu.

Sivastopol nnde yatan gemilerAtar nizam topunu yer gk iniler

Davulla zurnay dn m sandnAl yeil bayra gelin mi sandnAskere gideni gelir mi sandn

Trk milleti straplarn bu iirlerle syledi. Saadetlerini bunlarla and. Bunlarladrki, ryalarn besledi ve skn buldu. Bu iirler ve bu tarz nesirler ise, Trkmilletinin kendisidir.Mill edebiyattan bir nesir:

''Belgrad'n yollar amurdan geilmez. mn sktm, ensesine kaktmleme kral, Viyana'y vermem demek... ne demek?''Bir daha:''Dinelmez dirlik, kmaz can, kara gnlerimizi sayyoruz. Tanr sahibini gndere.''Edebiyat tarihi ve antoloji, onun kendisini yanstmaldr ki Trk'n adn tamayahak kazansn.Denilebilir ki, bu kaba saba Trkeyle mi konuacaz? Hayr! Fakat bunlar,edebiyat tarihimizde birer gelime aamasdr. Bunlar bileceiz. Denildii gibi ve


26/68

biraz nce kaydettiimiz cmleler kaba saba olsa da, iinde Trk ruhunun yksekkahramanlklarn, yiitlik anekdotlarn ve aclarn yaatmaktadr.Biz, bu yiitlii, bu acy ve bundan nce kaybettiimiz bir ksm iirlerimizdekiincelii, ykseklii, matemi, mutluluu duymak ve bunlarn zerinde ilemekistiyoruz.

Yine diyebilirler ki, Divan edebiyat, Trk edebiyat tarihinde bir aama deilmidir? Bir ilerleyi ifade etmez mi? Ve bu bakmdan Trk edebiyat tarihine girmekhakkn nasl inkr edebiliriz?Bu Divan edebiyat, Trk edebiyat tarihinde bir ilerleyi, bir gelime deildir.Fakat bir geriliktir, dil bakmndan, beyz yl srm bir kaytaklktr. Bununiindir ki, Trk edebiyat tarihinde yer almaz. Kaytaklk gelime kabul etmez vezerinde ilenemez.Divan Edebiyat, o kadar Trke olmamtr ki, bir yandan, hem de devlethimayesinde yrmeye alrken dier yandan, mill edebiyat, hem de karsnakarlan btn engelleri atlayarak onunla yanyana yrd. Millete yalnz buedebiyat seslendi.Divanclar bol bol insanlar, armaanlarla ceplerini doldururken, mill iirlerisyleyenlere kaba Trk deniyordu! Biz, bu zihniyeti nasl yaayabiliriz? YaarsakAtatrk htilli'ni nasl ifade edebiliriz?Osmanlcann Trke olmadn ilk syleyen ben deilim. Klsiklemi davayCevdet Paa yle anlatyor:''Lisan abzlbeyan Osman lisandan mrekkep olup...''Demek ki, Divan edebiyat Trke deildir.Trkenin gitgide unutuluuna saraylar, devlet kaplarn divan slbunun alnak Paazde be yz yl nce stunlarla gz ya dkt.Nas bir edebiyat tarihi ve antoloji yazlmal?Trk dilinin, Trk iirinin, Trk nesrinin gelime ve evrim aamalarn gsteren biredebiyat tarihi ve antolojisi yazlmaldr.Divan edebiyat buradan karlmal, istenirse, Edebiyat Fakltesi'nde 'erhimtun' dersine konmaldr! Fakat liselerde yasak edilmelidir. Ve bu yasak ikibakmdan zorunludur.1. Dil birlii, mill birlik. 2. Moral.Divan edebiyat, mill birlii bozuyor. Trkler birbirini anlyamyor. Hele moral

cihetten genleri bundan, korumak gerek. Mesel Nedm'in Hamamiye'si, genlienasl okutturulabilir? Savclk buna karrsa haksz mdr?Hatrda kalmaya deer ki, Mister Gibb krk yanda ld. Ve btn mrndivan edebiyatna verdi. Bu edebiyat duygu ve grgs iinde, Trke diye zavallngilizin renebildii u oldu:''Necibemail, kerimlhasail efendim hazretleri.''Sonra:''Sarf ve nahiv kusurunun dameni af ile setri ltfi ll'linizden memuldr.''skp'ten bir hoca oluna u telgraf ekiyordu:''Nehri Vardar'n isyan tuyan ehri skb' harab- yebab eyledi.''Divan edebiyatnn telkin ettii Trke facialarna baknz.Ben bu yazlarmla ne ediplik, ne de airlik taslamak davasn gtmyorum. Ancakmill kurtuluun, z dilde, onun ykseliinde olduuna sarslmaz imanm vardr. Bu

satrlar, bu dava yolunda karaladm.Dilini kaybetmi, tek bir millet gsterilemez ki 'Varm!' diyebilsin.Ulusal varlk ulusal dildedir.Szlerime son verirken Lstik Said'i anmadan geemiyeceim:

Arapa isteyen Urbana gitsinAcemce isteyen ran'a gitsinFrengler Frengistana gitsinKi biz Trkz bize Trk gerektir.


27/68

Canna rahmet, yatt yer nur olsun.''*Ek: XI

Kaytaklklar: rtica

Patrona Halil ve Kabak Mustafa ve 31 Mart 1909 kaytaklklarn (irtica) bu sradaanmak pek yerinde birey olur.Her de eriat ileri srdler. Her de kanak askerlerimizi ifal edilmeksuretiyle, Osmanl mparatorluunun yaamas iin tesebbs edilen yeniliklerekar koydular. Geri bunlarn her de bastrld. Fakat devlet de hrpaland. Vebir hayli geri kald. Bu gerilemeler Trk milletine ok pahalya mal oldu. Hem i,hem de d bakmlarndan.. bakmdan:Zorunlu yenilikler biran ne yaplamadklar iin, devlet zayf dt. Bu hal Trkolmayan unsurlarn, imparatorluktan ayrlmalarn kolaylatrd. Trk illeri istilyaurad. Krm gibi. Ve Trk unsurunu Orta a kurumlar iinde brakt.D bakmdan:Bilhassa yabanc saldrlarna, zellikle Rusya arlnn ve Nemenin Avusturyasaldrlarna uratt. Geriliimiz yznden muazzam ordularmz zamanngerektirdii biimde donatlm olan kk dman ktalar denecek kuvvetlernnde yenildiler. Mesel, Napolyon bile Kabak kaytakln iittii zaman ''tebu Trk imparatorluunun yaamayacana delildir'' demi ve bu kanaatylaTilsit'te Rus ar Aleksandr ile anlamtr (1).Asl kaytaklar, yeniliklerden, zarar grecek kimselerdi. Fakat bunlar, ou zamangizli kalrlar, tahriklerini gizli yaparlard. Meydanda grnenler yobazlarla yanisoftalarla, baz baldr plaklard.Bizde yeniliklere kar koyan kaytaklk hareketleri dier yabanc mamleketlerdehtilllere kar koyan kaytaklk hareketlerinin bal olduu kuraln dndakalmad.

Yabanc memleketlerdeki kaytaklklarn sebebi organize, messes menfaatleri,askeri ifal ederek, din perdesi ardnda korumak ve bylelikle yenilii nlemek idi.

Bizde kaytakln genel kurmayn, herhangi bir yenilik teebbsnde menfaatleritehlikeye denler tekil etti. Bunlarn yaptrc kuvveti devini de, softalarlayenieriler grdler.31 Mart 1909 kaytaklnda yabanc unsurlarn da faaliyeti grld. Halaskrlarhareketinde Hrriyet ve tilf Partisinin kuruluunda, ngiliz BatercmanFimori, Rusya sefaretine mensup Mandelstam'n tahrikleri etkili oldu.Bizdeki kaytakln parolas daima u olmutur.''eriatla grlecek davamz vardr?''

Yahut;''eriat isteruk!..''

Kaytakln mahiyeti

Fakat Koca Sekbanba'nn lhiyasnda (1) dedii gibi, nemle dikkate deer ki,bunlarn, bu ekyann eriatle ilgisi yoktur. Bunlarn btn ilgisi para iledir.Kendilerine verilen bahi derecesinde seslerini ykseltirler yine ona greindirirler. Bahi kesilince, sesler de kesilir!Cumhuriyetin ilnndan sonra ortaya kan eyh Sait syan'nn da mahiyeti budur.

Yine Dervi Mehmet'in Menemen baskn da bundan baka bir ey deildir.

Koca Sekbanba lhiyas.


28/68

IV. Mustafa verdii mehur lyihasnda Koca Sekbanba, bunlarn mahiyetini pekgzel deer ve ortaya koyar (1).Koca Sekbanba diyor ki, eriat bartlaryla stanbul sokaklarn nlatan bubaldr plaklar, dinin artn bilmezler, kelimei ahadet getirmekten cizkimselerdir ki, azlar arap kokar, savatan kaarlar ve stanbul sokaklarndagen kadnlara ve olanlara tecavz ederler.Patrona Halil, Kabak Mustafa, 31 Mart'ta Dervi Vahdeti, eyh Sait, DerviMehmet vesaire de ''eriatla davamz vardr!'' ''eriat isteruk!'' diye ayaklandlarve ayaklandrdlar.Her ne kadar hakikat belirince gerek ekya ve gerek tevikiler hepsi cezalarnektiler. Fakat ne are ki, devlet ve millet bundan ok zararlar grd.Arnavut Patrona Halil, yolu bulunarak sarayda bir kl vuruuyla barsaklarnaznda buldu. Ve yok edildi.Kastamonulu Kabak Mustafa, Rumeli Kava'nda, konanda katledildi. RahmetliAhmet Refik bu katil hdisesini u suretle tasvir eder.

Kabak'nn katli

''Pnarhisar ynndan Hac Ali Aa, sabaha doru Kabak'nn evini muhasaraediyor, yannda drt kii dehet iinde kapsn alyor, ''Hakknda emir var!''diyerek sratle ieri dalyorlard. (19 Cemaziyelahir 1223 -1807- aramba).Bu srada, Kabak'nn uan ve adamlarn balyor, dardaki svarilere teslimediyor, sonra Kabak'nn adamlarndan, yatt oday reniyor, sratle odayakouyor, Kabak'y gecelik kyafetinde, kadnlar arasnda buluyorlar. KabakMustafa bu grltlerden uyanm etrafnda heybetli bir heyet grnce neyapacan arm:''Ne istiyorsunuz? Ben ne yaptm? Kimin emriyle evime giriyorsunuz?''Diye baryordu (1).Hac Ali Aann askerleri bu szleri duymadlar. Kabak'y hanerle yaraladlar.Ban kestiler ve Alemdar Mustafa Paaya gnderdiler. Bu srada Alemdar ordusuorlu'ya gelmi bulunuyordu.Dervi Vahdeti ve ayaktalar, eyh Sait ve arkadalar sularnn cezasndaraacnda dediler.

Dervi Mehmet de, rahmetli beki Mehmet aann mavzeri ve mitralyz atelerialtnda hesabn verdi.Dier ayaktalar da daraacnda...Hak ve hakikat byledirler, yenilemezler.Asl kkrtclar

Fakat asl kkrtclar kimlerdi?Yukarda isimleri geen kimseler miydi?Bunlar bal balarna m harekete gelmilerdi?Hayr!Asl arayacamz cihet budur.Ahmet Refik rahmetlinin verdii malmata gre, Kabak hadisesinde perdearkasnda oynayanlar unlard:

Topal Ata, Kse Musa Paa ve Mnip Efendi idi.eyhislm Topal Ata ile, Mnip Efendi zamann bilginlerinden idiler. Birincisi,Kad Beyzaviye haiyeler yapm.kincisi, Peygamberin hal tercmesini yazmt.Kse Musa Paa ise, sadrazam vekili idi.Fakat kaytakl niin kkrttlar. Hatta bu yolda kese kese altlar nedensarfettiler?Ahmet Refik, bu sorunun karln ksaca veriyor:


29/68

''Osmanl tarihi pek ve pek fec htilllerle doludur. Her devirde ve asrda, srf pazuile yaplan bu isyanlar, Osmanl mparatorluunun varln temelinden sarsmtr.''

Joero ne diyor?

Joero da Kabak kaytaklna dair dncelerini yle anlatr (1):''II. Selim'in gz doymaz eyhlislm Avrupa fikirlerinin memlekete girdiiniistemiyordu. Ulemann bilim ve teknie ait hakikatlere dayanamayan ve slmkurallarnn bozulmu eklinde ibaret olan bilgilerinin bunlarn nnde eriyeceini,yok olacan ve bu suretle ulema otoritesinin hie ineceini biliyordu. Bu suretleIII. Selim'e byk bir dmanlk besliyordu. Artk Topal Ata ile Kse Musa el elevermilerdi. Osmanl devletini uygar kurumlardan yoksun ediyorlard.

Kaytaklk ne kazanacakt?

Topal Ata, ulema otoritesini, yeni bilimlerle krmak isteyen III. Selim'in tahttanindirilmesini istiyor, Kse Musa da, yeni bir hkmdar idaresinde kendi etkisiniarttrarak daha serbest byk servetler elde edebilmek iin rakiplerini ortadankaldrmay arzu ediyordu.''te kaytakln iyz bu idi. Zaten btn kaytaklklarn iyzleri birdir: Menfaat.Kabakc Mustafa ve Aygr mam bu emellerin yaplmasna arat. Bunlar da,ayaktalar da kese dolusu altnlar alyor ve rtbelere kavuuyorlard.Topal Ata ile Kse Musa, el altndan boyuna yenieriyi kkrtyorlard. ''NizamCedit askerini ihdastan maksat yenierileri kaldrmaktr. Padiah cuma selmlnaNizam Cedit ile kacak. Bize Nizam Cedit ne gerek, biz keeye kl alar, destiyekurun atarz.'' Velvele ve propagandalar stanbul sokaklarna yaylyordu.Halkn cehaleti bu ykc propagandann geerli olmasna yardm ediyordu.Bylelikle uzun zamandan beri byk emekler harcyarak vcuda getirilenyenilikler bir anda yok edildi.Kymetli devlet adamlar ldrld. Yksek mektepler kapatld. Yabanc hocalarkovuldu. Yaplmadk ykm braklmad.Sonra, vaktiyle btn yeniliklere taraftar olan Topal Ata, katillere ve ekyahesabna utanmadan bir de genel af kard. Ve III. Selim'in yerine gelen IV.

Mustafa, bunu imzalad.Sureti udur:

Kaytaklarn aff

''Baz dur endi olmayanlar hidemat devleti liyede nizam cedit tabiriyle misli namesbuk ve bidat azme ve irad cedit namile mezalimi kesire ihdas ve neticesiancak celbi menafi ve icray enaatlerine inbias ile her biri ebnye ve elbise vekffei umurlarn kefereyi taklitten baka devleti liyeyi dahi dveli nasarakavaidine irca ve ol vehile mmei nas izrar...'' ettikleri beyan olunuyordu.Sonra: ''Oca mire aalar ve neferat mcerrret slah lem niyeti halisaylakyam ve bilcmle ulemay lm ricali devleti liyeden sari erkn sadakat ittisamittifak ve eytan ve mucibi eri ve kanun zere Hdavendikr sabk marilleyh

hazretlerinden kati rite'' ettikleri anlalyordu.Topal Ata, bu genel af ile ekyal, zorbal, vatan, millet ldrcln yalnzaffa lyk klmyor, fakat btn bunlar eriat namna hakl olarak kabul ediyordu.

Madam Rolan

Madam Rolan, ban giyotine uzatrken:''Ah hrriyet, senin adna ne cinayetler irtikp olunuyor!'' demiti.Biz de, bu manzara karsnda:


30/68

''Zavall eriat, pespayelerin elinde nelere, ne facialara let oldun!'' diyebiliriz.Kaytakl nleyecek arelerin banda halkn aydnlatlmas ii gelir. Bu i,eitimin yaylmas, ilerlemesidir. Aydn, halk kaytakln yardmcs olmaz.Kabak'nn Patrona Halil'in, Dervi Vahdeti'nin, eyh Sait'in ard sra koan halk,iyiyi kty ayrt edemeyecek kadar zavall idi.u da kayda deer ki:Halkn seviyesi ne olursa olsun, yenilii yapanlar, yenilie taraftar ve eskiliekar propaganday asla ihmal etmemelidirler.

Kaytakln efleri

Kaytaklk, aman vermeden tepelenmelidir. Ve tepeleme ameliyesi kaytaklneflerini bir ayak evvel imha ile balamaldr. Bu ne kadar erken yaplrsa baar okadar abuk elde edilir.eflerden maksadm, kaytakl gizli ve aktan idare edenlerdir. Patrona, KabakMustafa, eyh Sait kaytaklklarnda bu rol yerine getirildi.Mesel:lk i olarak Kabak'nn kellesi koparld. Ve kaytaklk derhal bandan vurulmugibi yere serildi. Almdar ordusu stanbul'a girdii zaman savaa lzumkalmamt. O, kaytakln cesedi zerinde yrd.Bunun bir faydas da, iyiyi, kty ayrt etmekten ciz insanlarn kannagirmemektir. Ele balar i banda kaldka direnme artar ve kan dklmesine yolaar. Bunlar ortadan kaldrlnca etraflar da il yavrusu gibi dalr. Ve bu yalnzkaytaklkta deil, her harekette byledir.Mesel:htilli baarl klmak iin, efleri her trl tehlikeden korumak en bata gelendevlerdendir.Kabak Mustafa vak'asna n gelen Patrona Halil kaytakln kkrtanlar dahocalar idi. Bunlarn yapc letleri de yine Yenierilerdi. Onlarn da gya eriatlagrlecek davalar vard.

Patrona kaytakl

Bu kaytakln gizli nedenlerinin banda, spirizade ile stanbul kads ArnavudZlal Hasan Efendi bulunuyordu. ar telll Patrona, Muslu, Arnavut kahveci Alibunlarn plnlarn uygulamaya memur idiler. Nevehirli brahim Paa memleketinonarman balam, mektepler aarak maarifin yaylmasna koyulmu, Nizam Ceditordusunu yetitirmeye alyordu. Her alanda bir yenilik grlyordu. Buyenilikler her snfn stnde tutulan molla snfnn iine gelmiyordu. nkmevkileri sarslyordu. Yaayabilmeleri, hkm srmeleri iin eskiliin kalmasgerekti. Ahalinin byk tabakas ise mutlak bir basknn ve fakirliin iindeyzyordu. Herhangi bir kaytaklk onlara yama, apul imknn bahediyordu. Bubakmdan bu yobaz softalar ''eriat elden gidiyor! eriat isteruk!'' naralaryla halkve orduyu kolaylkla ele geiriyorlard.Osmanl tarihinde Patrona Halil syan adn tayan ve III. Ahmet'in tahtndanindirilmesine ve damad Nevehirli brahim Paa ile daha pek ok sekin devlet

adamlarnn lmlerine sebep olan feci vakalar da bu etkenler vcuda getirdi.O zaman vilyetlere gnderilen teblide yle deniliyordu:Patrona kaytaklna dair resmi tebli

''Vak'ai Sultan Ahmed Han ve clsu Sultan Mahmud Han Hazretlerinin keyfiyyeti,ne gne vaki olduu m'ir Devleti Aliyyeden gelen kaimenin suretidir:bu bin yz krk senesi mah Rabilevvelinde revafz Acemin istil eylediiMemaliki ran ve Turan taraflarndan kula maktu bir ahs gelp ve tebdilikyafetle hafyyeten ehri stanbula duhul ve ket gzar eyleyp Yenieri


31/68

Odalarna ve hamamlara urayub revafzn ald kal'alerin Hatt Hmayun ileverildiin ve derununda bulunan ehli slmn bazsn krub ve bazsnn burun vekulaklarn ve baz zlarn kat ve bazlarnn bgrlerin ak ve iki ellerinbrlerine idhal eylediklerin ve etfali mslimini endahtei heva ve inerken kl veharbe ile urub helk eylediklerin ihbar ve itikya ve sefine meml yarallargelriken Devleti Aliye tarafndan demler irsal ve gemi sahiplerine behalarverilb ve gemileri deldirilb ve reisleri filuka ile firar ve derunu sefayinde olanehli slm garkai bahri rahmet olduklarn Yenieri tayifesine ve hamamda olanArnavud ve Bonaklara ifade ve sizde gayredi dni mbin yok mudur didikdekendye ancak on alt nefer kimesne mtabaat eyliyb ve mah mezburun onbeince hamis gn kuluk vaktinde Parmak kapu kurbinde bayrak kaldrub vePatrona Halil kapudan nam kimesne reisleri olup ol mahalden nrei Allah Allah ilebedestana yriyb bedestan ve sair dkknlar kapaddrdlar. Beru canibden

Yenieri Aasn kolundan tutub kardlar. yz miktar kimesne sadayi azm ileAa kapusna vard ve zindan kurub mahbuslar ihrac ve badehu Etmeydanndame'yus ve medhu oldular. Bu haberi dehet eser evketl Sultan Ahmed HanHazretlerine arz olundukda cuma gicesi Vezir brahim Paa ve kethdas MehmedKethda ve Kapudan Kaymak Mustafa Paay ve sair vzera ve Yenieri Aasn vericali devlet ve eyhlislm ve ulema ve sulehay Saray Hmayuna alupkapandlar. Nihayet sabah olub Vezir brahim Paa Bab Hmayun zerine Sancakresullullah dikb ve mmeti slm sancak altna gelsn deyu davet eylediklerindekimesne gitmeyb ve tersaneye demler gnderb levendat davet itdiklerindeanlar dahi ademi icabet idb ve Etmeydannda olan ehas ol gn YenieriOdalarna varup Birinci cemaatin kazann ve bayragn ihra ve Yenieri Aas veKul Kethdas ve Cebeci ba ve Nakip nasb idb ve Nirza zadeyi getrbeyhlislam eylediler. Ve sipahi pazarn krub cmle silhlrn alub ve serdengedi aalarn davet ve ol gn mtemi olan ehas otuz binden mtecaviz oldu. Vemnadilere yle nida itdirdiler ki ekmekci ve bakkal ve kasab ve manavdkknlarn aub herkes iine meul olsun. Ehli rza taarruz olunmaz. Ve kefereve yahud tayifesi evlerinden kmayub ve gece ahzolunan katlolunmak zre hermahalleye kolluklar vaz ve gicelerde tutulan yamac tayifesin Etmeydannagetrb katleylediler. Beru canibden evketl Sultan Ahmet Han Hazretleritarafndan Etmeydanna Hasekiler irsal ve muradnz nedir deyu sual eyledikde

veziri ve kethdasn ve kapudan paay istemeyz evketl Padiahmzdanhonuduz deyu cevap eylediler. Ol gice ki pazar gicesidir. Hadice Sultan sarayavarub karnda Sultan Ahmed Han Hazretlerine baz nasihatler ve kulunistemediklerini vir deyu cevab ve pendilhah itmekle ol gice Vezir brahim Paayve kethdasn ve kapudan paay boup ve irtesi gn arabaya vaz veEtmeydanna gnderdi. n vucudlar Et meydanna geldi. Vezir kethdasn vekapudan paay Etmeydannda salb ve veziri bilemeyb krkc baya tebihitmelerile ve cmleye itibah gelmekle veziri boazndan at kuyruuna balayubve sryb Divanyolundan Bab Hmayuna getrb brakdlar. Ve lesi yedi sekizgn miktar Bab Hmayunda yle yatub ehm lhmn kilabiehir eklidb vcudubir kafes kald. Ve oradan yine saday Allah Allah ile Etmeydanna avdet ve yetmibinden mtecaviz asker cem oldu. Bu canibde Sultan Ahmed Han Hazretleri halknbu cins etvar ve harektlarndan muradlar nedir deyi sual ve dem gnderdikde

meydan lhimde olan asker Padiah dahi istemeyz Sultan Mahmud hanHazretlerini isterz deyu cevab ve tezkere tahrir ve irsal itmelerile pazarirtesigicesi saat drtde iken sultan Mahmut Hazretlerini kafesten ihrac ve yannagetrb vafr nasihatler idb ve ehzadelere elin pdrb ve kendye emaneteylediinden sonra Sultan Mahmud Han Hazretlerin tahta gerb ve kendiszimi canibi kafes oldu. Fi 15 Ra 1143 (1730)'' (1).Fakat btn kaytaklklarda olduu gibi Patrona Halil'inki de ok srmedi. Ceplerinidolduran ekyadan ve eriat let ederek menfaatlerini koruyan hocalardan hesapsorma gn geldi.


32/68

Patrona nasl ldrld?

Sarayda tertip edilen bir komploda ekyann ba Patrona 17. blk zabiti HalilAann eliyle katlolundu.Bu srada Patrona'ya szde vezir hil-at giydirilecek ve Rumeli Beylerbeyisi beratverilecekti. Ekya pervaszca bunu Revan kknde bekliyordu.17. Blk zabiti Halil Aa elinde palasyla, kkn kapsna gelince:''Yenieri Aas olacak herif nerede?''Diye bard. Ve ieri girdi.Durumun ne olduunu anlayan Patrona, silhna sarlmak istediyse de bir palavuruuyla kolu paraland. Yere drld. Boazland ve kap dar srklendi.Arkada Muslu ile kahveci Arnavut Ali'nin ileri aslanhanede grlmt.Ekyann bunlardan sonra ileri gelenlerinin de birer birer haklarndan gelindi.st taraf il yavrusu gibi dald.

Yobaz hocalar birer birer tutularak imparatorluun muhtelif yerlerine srldler.(1)

Yenilii, kaytaklk takip etse bile, ileri fikirlerin verimleri tohum brakrlar vegnn birinde yetiirler ve ilerinde kaytaklk boulur.

htillcilerin saknacaklar cihet

XVIII. asrn balangcnda Trkiye'de yenilik yapmak isteyenlerin, mesel III.Ahmet'in Nevehirli brahim Paann ve bunlara yar olanlarn tek kusurlarsefahata fazla dmeleridir. Kthane lemleri, namus erbabna taarruz, tecavz,iki vesaire, aleyhlerinde yaplan propagandalara kymet verdirdi. Ve kendileriniekemeyenlerin kolaylkla halk ayaklandrmalarna vesile oldu.

Yoksa devlet ileri gelenleri hrsz deildirler (1). Millet ve vatansever kiilerdi. Amamaiyetleri hrszd.Eserlerini baarl klmak isteyen htill efleri, bu gibi hafifliklerden mutlaksurette saknmak zorundadrlar.

Ek: XII

Kin ve Kskanlk

Kin ve kskanlk, ekemezlilik yalnz htilllerin baarya ulamasnda bir engeldeil, fakat zellikle bizim Osmanl mparatorluu tarihinde en kemirici bir mikropolmutur.Zaman oldu ki, devleti idare edecek devlet adam bulunamad. Ya dorudandoruya padiah tarafndan yahut ekemeyenlerin ktlkleri yznden devletbykleri yok edildi.Mesel:Sokullu Mehmed Paann III. Murat'n kininden, Hanya fatihi Yusuf Paann krkgetirmemesinden, padiahn huzurunda; Tarhuncu Ahmet Paann devletinbtesini hazrlamas ve hesaplar meydana koymas yznden, sar defterdar

Ahmet Paann memleketin ahvaline dair lyiha vermesinden, Alemdar MustafaPaann II. Mahmut tarafndan haset edilmesinden dolay katledilmeleri facialarnbu srada anabiliriz.I. Abdlmecid bile Koca Reit Paay azlettii zaman bir ''Oh!'' ekmitir! Osmanltarihinin daha gerilerine de gidebiliriz.Mesel:Fatih'in Halil Paay ldrmesine, byk andarllar ocan sndrmesine nesebep gsterilebilir?Hi!..


33/68

Bu haller ancak, kinle, hasetle ifade olunabilir.Ve bu hal, zaman geldi o kadar reva buldu ki, devlet adamlar arasnda faziletdeil, rakibi yok etmenin en keser klc haset oldu. Onu imha ettirmek oldu. Busuretle devlet nice byk adamlarndan yoksun kald. Farkna varlmyordu ki,deerli bir devlet adamn ldrmek yahut iten uzaklatrmak, unutturmayaalmak devlete, millete kymak demekti. Bylelikle devlete de kylm oluyordu.Bunu yapanlar cinayetlerin en byn iliyorlard. En azl katillerdi.Devlet ilerinde rekabet, ancak fazilet ile, rakipten daha fazla i baarmaklayaplmaldr... Yalnz devlet ilerinde deil, fakat her i de byle olmaldr.Rakip kuvvetli ise, iinin ehli ise devlete faydal olacaksa, ahs dmanlk da olsa,alan ona brakmak ahlk sahibi olan, vatan sever, milliyet sever insanlarn niteliiolmaldr.Bismark, ara sra, istifaya kalktka, Almanya imparatoru onu sevmemekleberaber;''Sen gidersen ben ne yaparm?''Diye ricada bulunur, bavekillikte tutarm!te bu Bismark'tr ki, 1870-1871 Sava sonunda Alman birliini yaratt.

Mimar Mehmed Aa'nn katli

Hatrma gelmiken u hazin vakay da anmadan geemiyeceim.Sultan Ahmet Camisini yapan Mehmet Aa eserini bitirdikten sonra katledilmitir(1).Sebebini biliyor musunuz?Bilmeyenlerinize ben anlataym.Koca mimarn apna varamayanlar, onu padiaha ikyet etmiler.Galata'da meyhane yapyor! demiler ve ldrtmler.Alakln dehetine baknz!Bu suretle Trk mimarisi, hatt insanlk mimarisi en byk bir efinden yoksunklnm oluyordu.Mehmet Aa yaasyd, kimbilir daha ne aheserler verecek, dehasna dnyayimrendirecekti!Tarihimizin bu byk yarasn saracaklar, devlete, millete en byk hizmeti yapm

olacaklardr.Devlet ilerinde ahs kin yok, kskanmak yok. ba ehlinindir.Ehil olan sevmediimiz, hatt ahs dmanmz da olsa, i ba yine onundur.

ki byk airimizin u beyitleri ne kadar gzeldir.Bk diyorki:

''nsan odur ki ayine ve kalbi saf olaSinende neyler Adem kinei pelenk''

Abdlhak Hmit der ki:

''nsan edince kendi kemaliyle imtiza''''Tenzili kadr ahare etmez ihtiya''

Ek: XIII

Belgrad Paasnn at

''Rivayet ederler ki, Belgrad fatihi Mehmet Paa, bir doru ata ziyade rabet veihtiram edermi.


34/68

Benim refiki efikim, gazalarda yoldamdr deyip, bunca seferler ve gazalarda oata svar olurlarm. At bir gn fevtolup, (lp) haberi paaya vasl olduktaalayp, mahsus at kefinleyip, defneyledikten sonra, kabri zerine kubbe binaedip ve almeti bnyan etmekle ok ikram ederlermi. Mehmet Paa dahi, merhumolduka, Belgrat'ta atn civarnda defnolunup vezirane kubbe ina edilmitir.'' (1)Trklerde atlara hrmet ve sevgi gelenektir. (2)

Ek: XIV

Bedreddin'in meslei

eyh Mahmud Bedreddini Simavi hakknda gzden geirebildiim kitaplarn hepsibu zatn mesleinin vcut vahdettine varan bir nevi din sosyalizmi olduunu ilerisrmektedirler. (3)Halbuki kymetli tarihilerimizden Mkerrimin Halil nklp Mzesi Mdremseddin Gneren, Simavl Bedreddin'in byle bir meslein saliki olmadfikrindedirler. Bu zatlara gre eyh, mutasavvfadan olup vcut vahdetini kabuleden bir bilgindir.Namn tayan hareket dahi, bir sosyalist htilli deil, o vaktin yobazlarnn hogrmedii birtakm ilhi grlerdir ki, bunlarla Bedreddin taraftarlar arasndakanl arpmalarla sonuland. Ve Hurucu alessultan, sultann otoritesine karkoymak fetvasyla Siroz'da asld..Ben ahsen Mahmud Bedreddin'in okuduum 'Varidat' adl ve anlalmas ok gkitabndan, bu zatn vcut vahdetini benimsediini anladmsa da, aka, sosyalistolduuna intikal edemedim. Bununla beraber, varlklar, vcud vahdetine (vahdetivcud) dayandranlarn sosyalist olmalar da pek uzak grlemez.

Ahmet Rasim ne diyor?

Nitekim Ahmet Rasim, Bedrettin ve taraftarnn parolalar zevceler mstesnaolmak zere:''Benim evim senin evindir. Evimden evin gibi faydalanrsn'' diyor (1).

Jonkier'in anlattklar

De la Jonkier'den:''... Fakat mthi bir tehlike Sultan I. Mehmet'i tehdit ediyordu. Geni apta birsuikast hazrlanyordu. Bu suikast az kalsn Osmanl mparatorluunun akndeitirecekti.Bedreddin, bu an, bu en sekin bilgini, hareketin ruhu idi. Bedreddin'in hukukave felsefeye dair eserleri vardr. Musa elebi'nin kazaskerliini yapmt.

Bedreddin hareketinin mahiyeti

Bedreddin hareketi u zellii gsterir ki, bu hareket dindarlar tarafndan ortayakonulmu ve hrriyet, adalet esaslarna dayatlmtr.

Koruyucusu Musa'nn lmnden sonra Bedreddin, znik'e srlmt. Oradamezhebini vaaza balad. Kadnlar mstesna olmak zere btn mlkiyette mutlakbir eitlik retiyordu. Mhtedi Yahudi Torlak Kemal birok derviin bandaAsya'y dolat ve yeni slahatnn sert ve atein bir taraftar oldu.Hrriyet ve adalet gibi yeni kelimeler karsnda; Hristiyanlarn, fakirlerin, zulmgrmlerin yrekleri titredi ve heyecanla, hararetle yeni inanca sarldlar.

Savalar


35/68

Bedreddin taraftarlarnn artmasndan kukuya den I. Mehmet, bunlarbastrmak istedi. Bulgaristan kralnn mhtedi olu ve Samsun Valisi Sisman'zerlerine yrtt. Sisman, Brklce Mustafa'ya yenildi ve ldrld.Zaferle sarho olan Bedreddin'in cesareti iki kat oldu. Kuran esaslaryla ve islmkanunlaryla taban tabana zt grler ortaya koydu, Hristiyanlara da ayn Tanr'yataptklarn bildiriyordu.Bu yenilik taraftarlarna kar gnderilen ikinci bir ordu da fena halde bozuldu.

Yalnz sultann taht deil, slm'n bile varl tehlikeye dmt. I. Mehmet,btn kuvvetlerini toplad ve Beyazt Paa kumandasnda siler zerine gnderdi.zmir yaknnda Karaburun taraflarnda meydana gelen byk ve kesin bir savatasiler ezilerek datldlar. Mustafa esir dt ve ok zalimane ikenceler iindeldrlmesine ramen kanaatlarndan asla feragat gstermedi. Askerlerindenhibirisi af dilenmedi. Generallerinin verdii yksek rnekle coan ve taan bunlar,lmde yar edercesine celltn satrna boyun uzatarak can verdiler. TorlakKemal, Manisa yaknnda malup oldu. Bedreddin, Serez de hapsedildi. Ve hepsiasld. 1416-1417'' (1).

Mehmet Murat ne diyor

Mehmet Murat Bey Jonquiere'in dncesini olduu gibi kabul etmekte ve hattaBedreddin'in prensiplerini birer birer saydktan sonra Timur'la Yldrm arasndaolan Ankara Sava'ndan sonra memlekette birlii kurmak iin ileri srlm birplnd demektedir (2).

Yalnz Namk Kemal, Osmanl tarihinde bu gibi sama sapan kanaatlar Bedreddingibi bir bilgine mal etmek bir hezeyandr fikrinde bulunuyor.Btn bu bilgilerden sonra iin en kestirme zm yolu, hkm okurlarabrakmaktr (3).Ek: XV

Yeni rejimler arasnda mukayese

Yeni rejimler iinde ksa bir mukayese.Trk, Rus, Alman, talyan rejimleri iinde ksa bir mukayese, faydal olacaktr.

Trk htilli'nin neticesi olan reimin mahiyeti nedir?Bu rejim nasl ifade olunabilir.Komnist miyiz?Mill sosyalist miyiz?Faist miyiz?

Yoksa, klsik demokrat myz?Trk htilli'nin verisi olan, yeni rejim, bunlarn hibirisi deildir. Bunlarnhibirisiyle ifade olunamaz.

Kemalizm

Trk htilli'nin verisi, sembolik alt ok iindedir ki, buna Kemalizm diyoruz vediyorlar.

1. Milliyetilik.2. Cumhuriyetilik.3. Liklik.4. Halklk.5. Devletilik.6. nklplk.Bu prensipler yeni rejimin anlamn verirler.

Komnizmin esaslar


36/68

Komnizmi u esaslar iinde toplayabiliriz:1. Deer. (Kymet=Valcur)2. Deer art. (Fazla kymet=La plus value).3. Merkezleme kanunu. (Temerkz kanunu=loi de concentration).4. Tarih maddecilik=Materialisme historique.5. Serbest rekabet=Concurenco libre.6. Snf kavgalar=Lutte des claces.

Mill sosyalistlik

Mill sosyalistlik = Nasyonal sosyalizm.Bugnk Alman rejiminin ifadesi olan bu meslek hakknda daha evvelkisayfalarmzda aklama yapld. Oraya mracaat.

Faizmin ekonomik bakmdan korporasyon devletidir.. Program ve izahatn diersayfalarmzda vermitik.

Kemalizm ve komnizm arasnda ayrlk

Kemalizm komnizmden, u bakmlardan ayrlr.1. Kemalizm rejimi milliyetidir.Bunun anlam ksaca udur:Her ey ve her ey nce Trk milleti iindir. slmlk, insanlk bundan sonra gelir.Komnizmde, teori olarak, Rus yoktur: Uluslar arasdr.Eski msra ile bu iki rejimi birbirinden ayrt edebiliriz:Komnizm:''Vatanm ruyu zemin, milletim nevi beer'' diyor.Trk htilli ise:''Ben bir Trkm, dinim, cinsim uludur.''Sinem, zm ate ile doludur'' diyor (1).2. Komnizm, btn insanl bir rejim iine almak, komnist Federasyon halindeyaatmak davasn gder, emperyalizmin ekli deitirilmitir.

Trk htilli; her millete bamszlk hakkn tanr.. Her millet kendi kaderiniistedii gibi tayine yetkilidir, prensibini benimsemi, ne ekilde olursa olsunemperyalizmi reddetmitir.3. Komnizm, proleter diktatrlne dayanr. Trk rejimi, ne ekilde olursa olsundiktatrl reddeder.4. Komnizm, ferde mlkiyet hakkn ve ekonomik alanda teebbs salhiyetinitanmaz. Fert yoktur, kanun vardr, der.Trk rejimi, devletilii, devlet sosyalistliini kabul etmekle beraber, ferdemlkiyet hakkn ve ekonomik alanda i grme yetkisi tanr.Fert de var, toplum da.Kemalizm ile komnizmin anlat nokta devlet eklidir ki, cumhuriyettir.

Kemalizm ve mill sosyalizmin ayrldklar - birletikleri noktalar.

Mill sosyalzim (Alman rejimi).1. Ekonomik bakmdan bu rejimle Trk rejimi arasnda esasta fark yok gibidir. Herikisi de devlet sosyalistliine dayanr. Mlkiyet hakkn ve ferdi tanrlar.2. Trk ve Alman rejimleri her ikiside milliyeti olmakla beraber, aralarndakck bir fark vardr.Alman rejimi, milliyetilikte Raciste, yani rkdr.Trk rejimi ise, rk deildir. Daha ok kana deil, kltre ve dile nem verir.


37/68

Bununla beraber, Atatrk byk nutkunda ''Kann tayandan bakasna inanma''demitir. Fakat bu tavsiye uygulamada, kltr, dil birlii halinde ortaya kmtr.3. Trk rejimi, Alman rejiminden prensip itibaryla u bakmdan da ayrlr:Mill sosyalizm, emperyalisttir. Trk rejimi bunu kabul etmek yle dursun,esasndan reddeder ve bu gibi temaylleri su sayar.4. Mill sosyalizm, Hitler diktatoryasdr. Trk rejimi ferd diktatrl de kabuletmez, ulus egemenliine dayanr.

Kemalizmv e Faizmin ayrldklar noktalar

Faizm (talyan rejimi)Bu devlet sistemi;1. Diktatrlktr. Trk rejimiyle bunda uyumaz.2. Korporasyonlar devletidir. Kuvvetini buradan alr. Milleti bu kurumlar temsillereder. Trk rejiminde Millet kendi kendini temsil eder.3. Emperyalisttir. Bu emel Trk rejiminde menfurdur.Her bakmdan bu rejimle bizimki arasnda benzerlik yoktur. Geri bir rejimdir. Ortaalar rejimidir.4. Faizm, hkmdarl kabul eder. Kemalizm, cumhuriyetidir.Komnizmin aksak taraflar

Bu rejimlerden hangisi isabetlidir?Komnizmin asl aksayan yan, ok ar olmasndadr! O kadar ar ki, yeryz ileanlaamyor! Tpk sa peygamberin mehur prensibi gibi:''Sana bir tokat vurana yznn br tarafn evir!''phe yok ki, bu esas herkes benimseseydi, yahut benimseyebilseydi, yeryzndeinsanolu mutlak bir bara kavuurdu.Moral ve madd ynlerden, komnizm, insanoluna mutlak bir eitlik vaatetmektedir. Bu tahakkuk edebilseydi, yahut daha dorusu, insanolunun cibilliyetibuna elverili olsayd, sefalet denilen nesne, ortadan kalkar, insann insantarafndan smrlmesi, boazlanmas sona ererdi.Nasl ki, sa armha gerildi ve son nefesini orada bitirerek tlerinin kurbanoldu ise, bunun gibi, gereklemesi kabil olmayan komnizm de, ya medeniyetin

ilerleyiini kurutacak, yahut da insanl yangnlar, yamalar iinde iflsettirecektir.

Deer nedir?

Komnizm: Deer=itir... diyor (1).Her ne kadar baz arlatanlar buna hayr diyorlarsa da bunda phe yoktur.Ve mesel inci, mercan, elmas, prlanta vesair kymetli maddeler iin deil,tabiatn rnleridir. 'in bunda rol yoktur demekle bir ey ispat ettiklerinisanmaktadrlar.Halbuki K. Marx, byle bir ey iddia etmemitir.O, tabi deerden deil, sosyal deerden, deime mubadele deerinden szetmitir. Marx'a gre mubadele, deime deerini yapan mil itir.

nci, mercan denizin dibinde, prlanta, elmas yer altnda kaldka ne deer ifadeedebilirler? Bunlara deeri veren mil, iinin denizin dibinden inciyi karmas,maden iisinin yer altndan elmas skmesi ve dier iilerin bunlar yontarak,temizleyerek, pazara, deimeye arzetmeleridir ki, ite bu onlara deer kazandrr.u halde itir ki, bunlara deerlerini verir. , imdatlarna yetimese idi, bunlardeniz dibinde, toprak altnda kalr ve hibir ey ifade etmezdi. Bu kadar uzaklaragitmeye de lzum yoktur. Salmayan bir koyunun st bir kymet ifade eder mi?Ona deer veren itir. obann, sacnn ve nihayet pazara gtrenin emekleridirki, st bir deer yapyor.


38/68

Komnizm, bize, u halde iin hakkn alyorlar, kaldrmaynz, veriniz diyebilir.Ve yine.Deer art=Kymet fazlas, iinin kapitalist tarafndan alnan emeidir. Bunukurtarmak lzmdr, diyebilir.

Deer art

Deer art nedir?K. Marx diyor ki (1).

i ile patron arasnda bir konuma

Mesel:''Bir saati ele alalm: Bunu vcuda getirmek iin, lzm olan maddeleri patrontedarik ediyor ve iiye veriyor. i, belli bir gndelikle bunu bir haftada yappbitiriyor. Fakat patrona diyor ki:Bunun malzemesi iin ne sarfettinse verdiin gndelikler de dahil olmak zerehatt istersen %5 faiz de vereyim. Bu saati bana brak, pazara ben arzedeyim.''Patron buna muvafakat etmez...nk:O, mesel: malzeme iin 40 lira. Gndelikiye erden bir hafta iin 21 lirasarfetmitir. 3 lira da faiz hakk, eder; 64 lira. Halbuki patron saati 90 lirayasatacaktr. Ve btn masraflar ktktan sonra 26 lira kazanacaktr. Bu havadankazand pay, iinin emeinin rndr. Patron bunu almaktadr. Btn sosyalhakszlklar burada gmldr.Serbest, liberal ekonomik rejimin, bu hrszlk, bu soygunculuk bir gereidir.

Devletin, kanunun rol

Byle bir rejimde btn devlet organizasyonlar ve mekanizmalar patron denilenhrszn bekileri, uaklardr.Her eye kapital ve kapitalist hkimdir. Hrriyet, adalet, msavat hep onunkarna almaktadr.

Jandarma, polis, ordu onun menfaatlerini bekliyor... Tpk firavunlar ve feodalitedevirlerinde btn bu kuvvetler nasl ki firavunlar ve derebeylerini beklediler,onlarn karlarna altlarsa, imdi de bunlarn yerine geen kapitali vekapitalistleri beklemektedirler. Hakikatte deimi bir ey yoktur. Gz boyayanana kanunlar iinde deien ekildir (1).Ama diyeceksiniz ki, iine el vermiyorsa ii almasn ve kendisini soydurmasn.Bunu sylemek kolaydr. Fakat yapmak zordur. i almaktan baka ne yapabilirki? almazsa a kalr.. oluk ocuu perian olur.O istese de istemese de alacaktr.

Yine diyeceksiniz ki, patron bu malzemeyi meru, hakl olarak babalarndan mirasbuldu. Yahut kendisi kazand.Elinden nasl alalm? Kanunun tand bir hakk, biz ne hakla undan bundanalabiliriz?

Fakat niin unutuyorsunuz ki, patron, bu malzemeyi yahut bu sermayeyibabalarndan miras bulmu ise bulduu eyler de, babalarna i ve ii tarafndanbaholunmutur. Eer kendi kazanc ise, hrszlk mal alm ve hrsz olmutur vebu sermaye ile herkesi soymaya hazrlanm veya balamtr. Hele u kanunlardanhi bahsetmeyiniz. nk hrszln meyyideleridir.''Mutlak serbest rejim, serbest rekabet rejiminde, baka bir deyimle, liberalekonomi sisteminde bu t

Documents

ATATÜRK İHTİLÂLİ 2