Embed Size (px)
Citation preview
ATATÜRK ULUSLARARASI
HAVALİMANI’NDA MEYDANA GELEN
DOWNBURST HADİSESİNİN
İNCELENMESİ
Emrah Tuncay ÖZDEMİR
Meteoroloji Genel Müdürlüğü
Atatürk Havalimanı Meteoroloji Ofisi
34149,Yeşilköy, İstanbul, Türkiye
Veli YAVUZ
İstanbul Teknik Üniversitesi
Meteoroloji Mühendisliği
34469, Maslak, İstanbul, Türkiye
Mahmut MÜSLÜM
Meteoroloji Genel Müdürlüğü
Atatürk Havalimanı Meteoroloji Ofisi
34149,Yeşilköy, İstanbul, Türkiye
ÖZET
Son 47 yıllık zaman periyodunda İstanbul’da bulunan meteoroloji istasyonlarının maksimum
rüzgar verilerini incelediğimizde 27 Temmuz 2017 tarihinde Atatürk Uluslararası
Havalimanı’nda meydana gelen 72 Knots’lık maksimum rüzgar gerçekten şaşırtıcı bir değer
olarak 47 yıllık zaman aralığının en yüksek değeridir. İstanbul İli’nin bundan önceki
maksimum rüzgarı 1974 yılında bir kez, 1976 yılında ise iki kez olmak üzere Şile Meteoroloji
İstasyonu’nda ölçülen 64 Knots’lık rüzgardır. 27 Temmuz 2017 tarihinde fırtınayla birlikte
meydana gelen dolu yağışları İstanbul’da bir çok maddi hasara neden olmuştur. Bu
çalışmada, İstanbul’ da bulunan Atatürk Uluslararası Havalimanı’na ait
Meteorological Terminal Air Report (Metar) ve Aviation Selected Special Weather Report
(Speci) rasatları değerlendirilmiştir. 72 Knots’lık maksimum rüzgara neden olan “Süpercell”
oraj hücresinin Atatürk Uluslarası Havalimanı üzerinden geçerken oluşturduğu “Downburst”
hadisesi Meteoroloji Genel Müdürlüğü (MGM)’den elde edilen İstanbul Çatalca radarına (C
bant) görüntüleri analiz edilerek, değerlendirilmiştir. Ayrıca RGB uydu görüntüleri de
değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler — Atatürk Uluslararası Havalimanı, downburts, radar görüntüsü,
uydu görüntüsü.
1. GİRİŞ
27 Temmuz 2017 tarihinde İstanbul'da yaklaşık olarak yarım saatten daha az süren dolu ve
yağmur nedeniyle yüzlerce ev, işyeri ve araç da hasar meydana gelmiştir. Avrasya Tüneli
kapanmış, Atatürk Uluslararası Havalimanı'nda uçaklar kalkamamış ve divertler yaşanmıştır,
deniz ulaşımı felç olmuş, çok sayıda insan yaralanmıştır [1]. Şekil 1'de olay günü yaşanan
olumsuzluklardan dört tanesinin resmi verilmiştir (Şekil 1a; 1b; 1c; 1d). Son 47 yıllık zaman
periyodunda İstanbul’da bulunan meteoroloji istasyonlarının maksimum rüzgar verilerini
incelediğimizde 27 Temmuz 2017 tarihinde Atatürk Uluslararası Havalimanı’nda meydana gelen
72 Knots’lık maksimum rüzgar gerçekten şaşırtıcı bir değer olarak 47 yıllık zaman aralığının en
yüksek değeri olmuştur. İstanbul İli’nin bundan önceki maksimum rüzgarı 1974 yılında bir kez,
1976 yılında ise iki kez olmak üzere Şile Meteoroloji İstasyonu’nda ölçülen 64 Knots’lık
rüzgardır [2].
Şekil 1a:27 Temmuz 2017 sular altında
kalan yol [1].
Şekil 1b:27 Temmuz 2017 İncirli alt
geçitinde minibüs şöförü (foto:İHA)[1].
Şekil 1c:27 Temmuz 2017 yarılarak
kopan ağaç [1].
Şekil 1d:27 Temmuz 2017 kalkıştan sonra
dolu yağışına yakalanan uçak [1].
Gök gürültülü fırtınaların bir çoğu çok hücreli gök gürültülü fırtınalardır. Çok hücreli gök
gürültülü fırtınalar evreleri birbirinden farklı aşamalarda bulunan bir kaç gök gürültülü fırtınanın
bir arada bulunması sonucu oluşur. Aynı anda çok hücreli fırtınalarda orajın kümülüs, olgunluk
ve dağılma aşamalarını aynı anda görebiliriz. Bu olay yukarı akımların ve aşağı akımların bir
arada oluşmalarına imkan sağlayarak çok hücreli gök gürültülü fırtınaların hem yaşam sürelerinin
uzamasına hem de daha etkiki olmalarına neden olabilir. Yoğun ve soğuk olan aşağı akımların
yer seviyesine inmesi sonucunda çevresinde bulunan sıcak ve nemli havanın bu hava parseli
üzerinde hızlı bir şekilde yükselmesi sonucu yer seviyesinde hamle cepheleri oluşur. Bu da yeni
hücrelerin oluşumuna neden olur [3].
Ulusal ve uluslararası literatürde orajlarla ilgili yapılmış bir çok çalışma bulunmaktadır [4;5].
Bu çalışmanın amacı; 27 temmuz 2017 tarihinde İstanbul ve çevresinde etkili olan oraj hadisesini
sadece Atatürk Uluslararası Havalimanı'na yapmış olduğu etkiyi ortaya koymak için
meteorolojik şartlarının incelenmesini kapsamaktadır.
2. YÖNTEM
Bu çalışmada, İstanbul’ da bulunan Atatürk Uluslararası Havalimanı’na ait
Meteorological Terminal Air Report (Metar) ve Aviation Selected Special Weather Report
(Speci) rasatları değerlendirilmiştir. 72 Knots’lık maksimum rüzgara neden olan “Süpercell” oraj
hücresinin Atatürk Uluslarası Havalimanı üzerinden geçerken oluşturduğu “Downburst” hadisesi
Meteoroloji Genel Müdürlüğü (MGM)’den elde edilen İstanbul Çatalca radarına (C bant)
görüntüleri analiz edilerek, değerlendirilmiştir. Ayrıca RGB uydu görüntüleri de
değerlendirilmiştir.
3. ANALİZ
27 Temmuz 2017 tarihinde Atatürk Uluslararası Havalimanı’nda meydana gelen downburst
hadisesinin incelenmesi amacıyla sinoptik ölçekli hava sistemlerinin yapısını araştırmak için 1200
UTC’deki Wetter3 internet sayfasından sağlanan Deutscher Wetterdienst tarafından hazırlanan yer
kartı ve Global Forecast System (GFS) analiz ürünlerine ait 700 hPa’ya ait nisbi nem ve 500
hPa’ya ait jeopotansiyel yükseklik (kontur) değerleri ve sıcaklık değerleri kullanılmıştır [6].
Türkiye’nin tamamı Asya Alçak Basınç Sistemi’nin oluğunun etkisindedir (Şekil 2a). Bulgaristan
üzerinden Trakya ve Çanakkale'ye doğru kuzey ve güney istikametinde konumlanmış konverjans
hattı bulunmaktadır (Şekil 2a). 700 hPa seviyesinde Marmara Bölgesinin tamamı ve Kuzey Ege
Bölgesi'nin kuzey kesimlerinde % 75 nisbi nem (Relative Humidity - RH) görülmektedir (Şekil
2b). 500 hPa haritasına bakıldığında Türkiye’nin batı bölgelerine özellikle Marmara Bölgesine
hızlı bir şekilde yaklaşan keskin bir trof görülmektedir (Şekil 3). Marmara Bölgesi üzerinde 572
dam’lık kontur ve -12.5 °C’lik izoterm bulunmaktadır.
Şekil 2a: 27 Temmuz 2017 1200 UTC
yer kartı [6].
Şekil 2b: 27 Temmuz 2017 1200 UTC
700 hPa (% RH) [6].
Şekil 3: 27 Temmuz 2017 1200 UTC 500 hPa [6].
Temp analizinde Wyoming Üniversitesi tarafından hazırlanan Kartal Meteoroloji İstasyonuna ait
Skew-T Log-P diyagramı 27 Temmuz 2017 1200 UTC için değerlendirilmiştir (Şekil 4). Temp
diyagramına göre bazı kararsızlık indexlerine bakıldığında; Showalter Stability İndex’e göre: -5.39
(-6 < SSI < -2 ise çok fazla kararsızlık durumu, orta seviyeli oraj durumuna rastlanabilir); Lifted
İndex: -5.61 (-6 < LI < -2 ise çok fazla kararsızlık durumu, orta seviyeli oraj durumuna
rastlanabilir); K İndex: 35.70 ( 31 ≤ K İndex ≤ 35 ise yayılmış oraj); Totals Totals İndex: 55.20
(52 ≤ TTI ise, şiddetli orajla birlikte tornado olasılığı mevcuttur); Convective Available Potential
Energy: 972.15 ( 300 ≤ CAPE ≤ 1000, zayıf oraj) değerlerini almaktadır [7;8]. 867 hPa (1257 m)
ile 830 hPa (1633 m) arasındaki tabakada nisbi nem % 76 ve üzerindedir.
Şekil 4: İstanbul'a ait 27 Temmuz 2017 1200 UTC Skew-T Log-P diyagramı [7].
Uydu görüntülerinin analizinde MGM’den elde edilen MSG3 Natural Colour RGB, MSG3 Day
Microphysics RGB/Summer ve MSG3 Day Convective Storms RGB uydu görüntüleri
kullanılmıştır. 1500 UTC ‘e ait Natural Colour RGB uydu görüntüsüne bakıldığında; Marmara
Bölgesi ve Kuzey Ege üzerinde açık mavi renkli alanda buz kristali yapısına sahip bulutlar
görülmektedir (Şekil 5a). 1500 UTC ‘e ait Day Microphysics RGB/Summer uydu görüntüsünde;
yine Marmara Bölgesi ve Kuzey Ege üzerinde kırmızı renkli alanda büyük kristal yapılı kalın
konvektif bulutlar görülmektedir (Şekil 5b).
Şekil 5a: 27 Temmuz 2017 1500 UTC Natural Colour
RGB uydu görüntüsü.
Şekil 5b: 27 Temmuz 2017 1500 UTC Day Microphysics
RGB/Summer uydu görüntüsü.
1500 UTC ‘e ait Day Convective Storms RGB uydu görüntüsünde; Marmara Bölgesi ve Kuzey
Ege üzerinde kırmızı renkli alanda gelişimini tamamlamış Cb bulutları görülmektedir (Şekil 6).
Şekil 6: 27 Temmuz 2017 1500 UTC Day Convective Storms RGB uydu görüntüsü.
1445 UTC radar görüntüsünde dikey olarak 13 km'nin de üzerine çıkmış olan oraj hücresinin
Atatürk Uluslararası Havalimanı’na doğru yaklaştığı görülmektedir (Şekil 7a). 1500 UTC’de oraj
hücresi havalimanı üzerine gelmiştir. Dikey olarak yüksekliği 13 km’nin üzerindedir (Şekil 7b).
1508 UTC’de oraj hücresi havalimanından uzaklaşmaya başlamıştır ve dikey olarak 13 km’nin
üstünde hareketine devam etmektedir (Şekil 7c). 1515 UTC’de oraj hücresi güney batıdan kuzey
doğuya olan hareketini sürdürmektedir. Atatürk Uluslararası Havalimanı oraj hücresinin güney
batı bölümünde yer almaktadır (Şekil 7d).
Şekil 7a: 27 Temmuz 2017 1445 UTC Max
radar görüntüsü
Şekil 7b: 27 Temmuz 2017 1500 UTC Max
radar görüntüsü
Şekil 7c: 27 Temmuz 2017 1508 UTC Max
radar görüntüsü
Şekil 7d: 27 Temmuz 2017 1515 UTC Max
radar görüntüsü
1408 UTC’deki Max radar ürününün dikey kesitine bakıldığında oraj hücresinin maksimum 63.5
dBZ reflektivite değerine ulaştığı görülmektedir (Şekil 8). 63.5 dBZ reflektivite değeri extrem
yağışı ve dolu hadisesinin olasılığını artırmaktadır.
Şekil 8: 27 Temmuz 2017 1408 UTC Max radar görüntüsünün dikey kesiti
27 Temmuz 2017 günü İstanbul'da bulunan meteoroloji istasyonlarının maksimum rüzgar
değerlerine baktığımızda Kumköy Meteoroloji İstasyonu'nda 1540 UTC'de 280°'den 29 knots,
Atatürk Uluslararası Havalimanı'nda 1505 UTC'de 290° 72 knots, Sarıyer Meteoroloji
İstasyonu'nda 1508 UTC'de 310° 13 knots, Sabiha Gökçen Uluslararası Havalimanı'nda 1541
UTC'de 280° 40 knots ve Kadıköy Rıhtım İstasyonu'nda 217°'den 62 knots olarak ölçülmüştür.
Atatürk Uluslararası Havalimanı'nda meydana gelen 72 knots'lık rüzgar İstanbul'da bulunan
meteoroloji İstasyonları tarafından 47 yılda ölçülen en yüksek değerdir.
Atatürk Uluslararası Havalimanı'nın 27 Temmuz 2017 tarihindeki Metar ve Speci rasatlarına
baktığımızda; 1450 UTC'de havalimanında hafif şiddette gök gürültülü sağanak yağış başlamıştır
(Tablo 1). 1502 UTC'de hakim rüyet 1600 m'ye düşmüş ve yağış, şiddetli gök gürültülü sağanak
yağışa dönüşmüştür. 1503 UTC'de 05 pistinde rüzgar 270°'den 30 knots hamlesiyle 68 knots
olarak esmiş, hakim rüyet 900 m'ye düşmüş ve yağış, şiddetli doluyla birlikte gök gürültülü
sağanak yağışa dönüşmüştür. 1518 UTC'de dolu yağışı kesilmiştir. Dolu yağışı 15 dakika
sürmüştür (Tablo 1).
Tablo1: Atatürk Uluslararası Havalimanı'nın 27 Temmuz 2017 1420 UTC ile 1620 UTC
arasındaki Metar ve Speci rasatları.
LTBA 271420Z 36022KT 9999 FEW023CB BKN033 27/21 Q1001 TEMPO FM1500 3000
TSRA RMK RWY17L 01016KT 350V050 RWY05 34019KT RWY23 01017KT =
LTBA 271450Z 01023G35KT 9999 -TSRA SCT021CB BKN033CB 27/21 Q0998 NOSIG
RMK RWY17L 02024G35KT 350V050 RWY05 36022KT RWY23 02023G33KT =
LTBA 271502Z 27023G44KT 240V330 1600 +TSRA SCT019CB BKN032 26/20 Q1002
NOSIG RMK RWY17L 30023G34KT 270V330 RWY05 27027G57KT 250V330 RWY23
29024G43KT 260V340 =
LTBA 271503Z 27026G46KT 240V330 0900 R35R/P1500D R17L/P1500D R05/P1500D
R23/P1500D +TSGRRA SCT017CB BKN022 24/21 Q1003 RETSRA BECMG FM1520
34012KT 9999 NSW RMK RWY17L 29025G57KT 260V330 RWY05 27030G68KT 240V330
RWY23 29026G45KT 260V340 =
LTBA 271518Z 32024G48KT 290V350 1400 R35R/1200N R17L/0900N R05/1300N
R23/0900N -TSRA SCT019CB BKN026 20/19 Q1003 RETSGRRA NOSIG RMK RWY17L
/////KT RWY05 31022G44KT RWY23 32011KT =
LTBA 271520Z 32021G34KT 290V350 3600 -TSRA SCT016CB BKN026 20/20 Q1003
RETSGRRA BECMG TL1600 9999 NSW RMK RWY17L /////KT RWY05 31020G44KT
RWY23 32010KT 300V360 =
LTBA 271534Z 34017KT 6000 -TSRA FEW020CB BKN035 21/20 Q1002 BECMG TL1600
NSW RMK RWY17L /////KT RWY05 33018KT RWY23 34016KT 310V020 =
LTBA 271550Z 34021KT 9999 -SHRA FEW020CB BKN030 22/20 Q1002 RETSRA NOSIG
RMK RWY17L 35016KT RWY05 33019KT RWY23 34016KT =
LTBA 271620Z 30016KT 7000 FEW014 SCT025CB BKN080 22/20 Q1004 RESHRA NOSIG
RMK RWY17L 31015KT RWY05 29015KT RWY23 31015KT 290V350 =
4. SONUÇ VE ÖNERİ
27 Temmuz 2017 tarihinde İstanbul ve çevresinde gök gürültülü fırtına meydana gelmiştir.
Fırtınayla birlikte meydana gelen extrem yağışlar, dolu ve hamle değeri 50 knots'ı geçen
maksimum rüzgar değerleri hayatı olumsuz olarak etkilemiştir. İstanbul'daki meteoroloji
istasyonlarının 47 yıllık maksimum rüzgar değerlerini incelediğimizde Atatürk Uluslararası
Havalimanı'nda meydana gelen 72 knots'lık maksimum rüzgar değeri en yüksek değer olarak
ölçülmüştür.
Sinoptik ölçekte Türkiye’nin batı bölgeleri üzerinde (Trakya) bulunan konverjans hattının hızla
İstanbul üzerine gelmesi konvektiviteyi artırmıştır. 700 hPa seviyesinde Marmara Bölgesinin
tamamı ve Kuzey Ege Bölgesi'nin kuzey kesimlerinde % 75 ve üzerinde nisbi nem bulunması;
İstanbul temp analizine göre İstanbul ve çevresinde kararsız atmosfer şartlarının varlığı Atatürk
Uluslararası Havalimanı ve çevresinde konvektif faaliyetlerin oluşmasına neden olmuştur. MSG3
Natural Colour RGB, MSG3 Day Microphysics RGB/Summer ve MSG3 Day Convective Storms
RGB uydu görüntüleri de bu konvektiviteyi destektemektedir. 1408 UTC’deki Max radar
ürününün Atatürk Uluslararası Havalimanı ve çevresinde maksimum 63.5 dBZ reflektivite
değerine ulaşmış olması extrem yağışı ve dolu hadisesinin olasılığını artırmıştır. Atatürk
Uluslararası Havalimanı'nda 15 dakika şiddetli gök gürültülü doluyla birlikte sağanak yağış
meydana gelmiştir. Atatürk Uluslararası Havalimanı ve çevresinde meydana gelen oraj hücresinin
radar ve uydu görüntüleri ve havalimanı rüzgar değerleri dikkate alınarak içinde süpercell
barındıran çok hücreli gök gürültülü fırtına olduğu sonucuna varılmıştır.
İleride yapılacak olan çalışmalarada Atatürk Uluslararası Havalimanı üzerinde meydana gelen
“Downburst” hadisesi zamanında pistler üzerinde meydana gelen konverjans ve vortisiti değerleri
hesaplanarak, zamansal değişimi incelenebilir.
KAYNAKLAR
[1] Url-1 <http://www.sozcu.com.tr/2017/gundem/istanbul-27-temmuz-2017-afeti-9-gun-
sonra-ikinci-kabusu-yasadik-1949885/>, alıntılanma tarihi: 08.10.2017.
[2] Özdemir, E. T. (2017). İstanbul'un Fırtınalarının Araştırılması, IV. Türkiye İklim
Değişikliği Kongresi, Tikdek 2017, 5-7 Temmuz 2017, İstanbul . Kongre Bildiri Kitabı.
[3] Ackerman S. A., Knox J. A. (2015). Meteoroloji, Atmosferimizi Anlamak, Nobel
Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık, ss. 339- 379.
[4] Özdemir, E. T., & Deniz, A. (2016). Severe thunderstorm over Esenboğa International
Airport in Turkey on 15 July 2013. Weather, 71(7), 157-161.
[5] Ozdemir, E. T., Deniz, A., Sezen, I., Aslan, Z., & Yavuz, V. (2017). Investigation
of thunderstorms over Ataturk International Airport (LTBA), Istanbul. Mausam, 68(1), 175-
180.
[6] Url-2 < http://www1.wetter3.de/Archiv/archiv_dwd.html>, alıntılanma tarihi: 08.10.2017.
[7] Url-3 < http://weather.uwyo.edu/upperair/sounding.html>, alıntılanma tarihi 08.10.2017.
[8] Çöleri M., Yayvan M., Deniz A., Turgut Ü., Eryılmaz A., Geçer C., Güser A. (2007).
Hava Analiz ve Tahmin Tekniği, MGM Yayın No: 2006/1
