27
manual pa tormenta y horcan atencion: p pa horcan Edicion ARUBA 2016 ennia.com PREVENCION DI ENNIA

atencion: tip pa horcan - ENNIA Curacao, Aruba, Bonaire, SXM · como e Islanan mas abou (Aruba, ... Ora nan subi tera nan por causa hopi ... • Caha di EHBO y suficiente remedi prescribi

  • Upload
    vancong

  • View
    249

  • Download
    6

Embed Size (px)

Citation preview

manual pa tormenta y horcan

atencion: tip pa horcan

Edicion ARUBA 2016

ennia.com

PREVENCION DI ENNIA

página 2

Numbernan importante di telefon

Polis

Oranjestad 100

Nicolas 104

Santa Cruz 105

Noord 107

Alarm Centrale 911

Polis / Ambulans / Brandweer

Kustwacht 913

Hospital Horacio E. Oduber 527 4000

ENNIA 528 2200

WEB 525 4600

Setar 117

Dienst Openbare Werken (D.O.W.) 528 4700

Departamento Meteorologico Aruba 582 6497 www.meteo.aw

Selimar 584 5080

F.C.C.A 522 3222

Pa situacionnan alarmante comunica via www.aruba-alerts.net

aruba stem uw radio af op

89.9 FM

página 3

Prologo

Apreciabel lector,

Si bo a yega di pasa den un tormenta of horcan, anto bo sa con na e momento ey, tur cos ta cambia; con scur y menasante anochi ta bira ora coriente bay y mal tempo cuminsa asota bo cas. Cuanto balor algo simpel manera un flashlight of un caha di EHBO por tin den e circumstancianan ey y con medidanan apropia lo por nifica bo salbacion, esun di bo famia y di bo propiedadnan.

Como compania di seguro nos tin un vision unico riba e forsa destructivo di naturalesa. Asina nos por mira cu si tabatin un miho preparacion, lo por a minimalisa of evita hopi daño. P’esey tambe nos a compila e manual aki. E por yuda bo hopi bon, si bo les’e cu atencion y sigui tur e consehonan.

Na mesun momento nos mester realisa si, cu hasta e miho preparacion no ta haci nos invulnerabel. Mira e catastrofenan na Haiti y Hapon. Tin ora cu naturalesa no ta tolera ningun tipo di resistencia. Ban spera cu lo pio no toca nos. ENNIA ta desea bo hopi felicidad, salud y prosperidad.

Ralph Palm, President of the managing boardENNIA

página 4

Contenido

Pakico e manual aki? 6

Kico ta un horcan? 7

Sigura 8

Pafo di e temporada di horcan 10

Traha un lista di chekeo pa yuda bo 12den caso di un catastrofe

Contenido di e caha di EHBO 16

Durante temporada di horcan 20

E bario 20

Cumpra cos pa tin den stock 21

48 ora prome cu horcan: “Watch” 22

Shelter 23/31

Den bo cas 26

Durante un horcan 27

Despues di un horcan 28

página 5

Pakico e manual aki?Tanto Islanan Ariba (St. Maarten, Saba y St. Eustatius) como e Islanan mas abou (Aruba, Bonaire y Curaçao) tur aña mester ta prepara pa horcan.

Como cu e islanan mas abou ta situa na rand di e zona di horcan, nan tin menos molester, pero ta sinti influencia di horcan si den forma di awacero pisa, lama bruto y/of biento fuerte.E chens cu un horcan lo asota e islanan sotavento (islanan abou) completamente, ta keda existi si.

Ta recomendabel pues pa bo informa bo mes bon tocante e efecto y posibel consecuencia di un horcan.

Cu un bon preparacion y medidanan di precaucion adecua, bo por limita y tin biaha hasta preveni hopi molester y incomodidad. P’esey ENNIA a compila e buki aki. Un manual compacto y hopi cla cu por yuda bo prepara di manera simpel pa e proximo temporada di horcan.

página 6

Kico ta un horcan?Un horcan ta un tormenta tropical unda e bientonan mas fuerte, observa di ariba, ta supla rond di e ‘wowo’ y contra-oloshi cu un minimo di 119 km/ora (74 miya pa ora).

E horcannan aki ta produci biento fuerte, ola halto y hopi awacero. Ora nan subi tera nan por causa hopi daño y molester.

Excepto cu e daño na propiedad por ta serio, nos mester tene cuenta tambe cu durante y despues di un horcan coriente por bay y cu temporalmente lo no tin ni transporte ni comunicacion.

Tin 7 diferente categoria di tormenta di cua e 5 categorianan mas fuerte tin forsa di horcan.

Km/ora M/secDepresion tropical 62 of menos 17 of menosTormenta tropical 63 te 118 18 te 33Horcan Categoria 1 119 te 153 33 te 43 Categoria 2 154 te 177 43 te 49 Categoria 3 178 te 209 49 te 58 Categoria 4 210 te 249 58 te 69 Categoria 5 250 of mas 69 of mas

página 7

Hasta den caso cu un horcan a forma caba, ta dificil pa pronostica exactamente ki ora e horcan ta yega y con grandi e destruccion lo ta finalmente. Te na ultimo momento ainda su direccion por cambia. P’esey un bon preparacion ta esencial.

E buki aki ta trata 5 fase di preparacion ampliamente: • Pafo di e temporada di horcan • Durante temporada di horcan • 48 ora prome cu horcan • Durante un horcan • Despues di un horcan

Oficialmente e temporada di horcan ta core for di prome di juni te cu 30 di november. Ta recomendabel pa prome cu temporada di horcan cuminsa, bo regla y prepara cierto asuntonan bon.

SiguraUn prome paso hopi importante ta pa cera e seguro adecua. Laga bo broker conseha bo bon riba e tereno aki. Ora bo cera un seguro di Cas di ENNIA bo por haya conseho tambe cerca un experto di daño di ENNIA.Ora tin menasa di horcan, ENNIA ta aplica un asina yama “paro pa desaster di naturalesa” pa loke ta trata peticionnan pa seguro di daño. Cera un seguro lihe lihe net prome cu un horcan, no ta posibel. Esaki ta comparabel cu haci aplicacion pa un Seguro di Cas ora e cas ta na candela caba.

página 8

Percura pa bo no ta di mas of di menos sigura y pone atencion pa bo polisa ta cubri desaster di naturalesa tambe. Ademas bo tin di tene cuenta cu pa cobertura di catastrofe, ta aplica un contribucion propio (eigen risico) di 2% riba e suma sigura pa bo cas y mobilario.

Ehempel: Si bo cas ta sigura pa 350.000 florin ($ 195.000), contribucion propio den caso di daño catastrofico ta 2% di e suma sigura, esta 7000 florin($ 3.850). E cos di mas importante ta pa bo no ta di mas of di menos sigura. Den caso cu bo ta di mas sigura, bo lo paga mucho hopi sin ta necesario. Den caso cu bo ta sigura di menos, bo ta haya e porcentahe pa cua bo a sigura e propiedadnan paga, den comparacion cu e balor cu nan tin realmente.

Ehempel: Bo mobilario ta sigura pa 40.000 florin ($ 21.900), pero e balor real ta 80.000 florin ($ 44.000). Pues bo ta sigura solamente pa mita. Imagina bo cu den caso di un desaster di naturalesa e suma di daño ta 5000 florin ($ 2.750). Pa motibo cu bo ta sigura di menos, bo ta ricibi tambe 50% di5000 florin ($ 2.750). Esaki ta nifica cu bo por ricibi un compensacion maximo di 2500 florin ($ 1.375) (despues di a desconta e contribucion propio).

Importante ora di sigura• Cobertura corecto• Suma sigura corecto• Paga e prima na tempo• Notifica cambio di adres y/of materialnan di

construccion na tempo• Sigura acerca contruccion adicional y reconstruccion

(“tuinhuisje”, garashi etc.).

Semper busca conseho

* Bo por evita di ta sigura di menos poniendo un clausula di indice riba bo seguro. Cu esaki tur aña balor di bo cas ta keda indexa.

página 9

Pafo di temporada di horcanPlan di catastrofe pa famiaEsaki ta un plan traha adelanta pa un famia y eventual otro personanan cu ta biba den e mesun cas, pa asina yega na acuerdonan cla, di manera cu den caso di un calamidad tur hende sa kico nan tin cu haci. Aki bo por pensa riba lo siguiente:

• Papia tocante e partinan zwak di bo cas, manera dak zwak of murayanan cu no ta fuerte y percura pa esakinan ta drecha.

• Traha un plan con pa deal cu hende grandi, hende invalido y mucha

• Discuti riba e tipo di tormenta cu por tin efecto riba bo famia y kico lo por haci al respecto. Por ehempel un tormenta cu hopi yobida, of hopi biento of olanan halto.

• Determina e luga mas sigur den bo cas caminda por sconde (safe room). Esaki por ta por ehmpel den baño. Por ta cu kisas e luga mas sigur no ta den cas, sino den cercania di e cas.

• Determina e rutanan pa por scapa y un luga pa topa cu otro den caso cu resulta cu no por keda den e cas mas.

• Percura pa tin un persona di contacto cu no ta biba riba e isla. E persona aki por sirbi como persona central di contacto pa otro miembronan di famia.

• Yega na un acuerdo kico ta haci cu e bestianan di cas na momento cu e horcan yega y kico ta haci ora yega e momento di evacuacion.

• Pone e numbernan di e lineanan di asistencia banda di e telefon y splica bo yiunan con y ki ora mester yama esakinan.

página 10

• Percura pa tin comestibel cu no ta daña den stock y tambe otro producto cu ta necesario den caso di emergencia.

• Percura pa bo tin un radio portatil cu ta funciona cu bateria. (reemplasa e baterianan cada 6 luna).

• Participa na un curso di EHBO. Durante un horcan bo por haci bon uzo di e habilidadnan cu bo a siña. Diferente scol di buceo pero tambe Imsan y Cruz Cora ta ofrece e curso aki.

Kico bo mester haci si bo no por keda den bo cas?Un di e puntonan aki bou lo ta conta pa bo situacion di vivienda? Si ta asina, anto ta recomendabel pa abo y bo famia palabra bon cla di adelanta, unda boso ta bay keda durante di un horcan. Pensa aki riba famia, amigo, conoci, hotel of un shelter. Lo anuncia e shelternan, depende di cada situacion, via canalnan oficial.

• Bo cas ta situa cerca di costa.• Bo cas ta situa riba un tereno hopi abou y ora awa yobe

duro awa ta drenta paden regularmente.• Bo cas ta situa riba un tereno hopi abou den cercania di

un rooi of dam.• Bo cas ta di un construccion simpel y p’esey hopi

vulnerabel.• Bo cas ta un cabaña of di un construccion similar.

Ora di preparacion pa yegada di un horcan, autoridadnan lo indica cua ta e edificionan cu nan lo comberti den shelter, cu lo sirbi como refugio. Mantene bo mes semper na altura di e anuncionan cu autoridad ta pasa via media, manera radio, television of internet. (Mira tambe riba pagina 31 pa shelternan na Curaçao y St. Maarten.)

página 11

Traha un lista di chekeo pa yuda bo den caso di catastrofe. Riba e lista di catastrofe aki tin articulo cu por yuda bo bon durante y despues di un tormenta. Percura pa tur articulo ta den bon estado prome cu temporada di horcan cuminsa. PONE TUR E ARTICULONAN AKI DEN E “SAFE ROOM” OF SHELTER!

Articulonan:• BOTER DI AWA - por lo menos 3.5

liter pa persona pa dia, pa 3 te 7 dia.• COMESTIBEL - pa por lo menos

3 te 7 dia.• Comestibel cu no ta daña of den bleki.

(paga tino riba e fecha di vencemento).• Snack.• Co’i habri bleki (no electrico).• Stof di gas pa cushina ariba + swafel.• Tayo di plastic.• Laken, saco pa drumi aden y

cusinchi etc.• Paña cu ta wanta cayente, paña contra

awacero y sapato cera.• Caha di EHBO y suficiente

remedi prescribi.• Articulonan di necesidad, special pa

hende grandi y baby.• Articulonan di baño y wc, articulonan

di higiena y “wipes”.• Likido contra sangura.• Flashlight + extra bateria.• Radio AM/FM cu ta traha cu bateria

+ extra bateria.• Telefon portatil completamente carga

+ extra bateria carga.

• Placa cash.• Yabinan di porta di cas, cura y auto.

Co’i hunga, buki y wega.• Herment manera schroefdraai, martiu

y boor chikito di man.• Combustibel pa auto. Percura cu

durante henter e temporada e tanki semper ta mita yen, pa evita cu na ultimo ora ainda bo mester core bay tank.

• Aparato pa paga candela.

Papelnan importante den un container of tas cu no ta laga awa pasa: • Polisanan di seguro.• Datonan medico.• Carchi di seguro di cuido.• Numbernan di cuenta bancario.• Lista di inventario di bo mobilario

(haci uzo aki di portret of filmacion). • Informacion (number di telefon etc.)

di un amigo of miembro di famia cu NO ta riba nos isla.

• Back-up di PC y informacion digital.

página 12

Loke tin mester pa bestianan di cas:• Identificacion, hanguanan cu el

a haya y remedi.• Cantidad amplio di awa y cuminda• Couchi of kennel.• Banchi cu label cu adres.

Contenido di e caha di EHBO:• Verband elastico cu ta primi

(elastisch knelverband).• Pipa di reanimacion.• Sker cu no ta frustia.• Verband rapido (snelverband).• Pleister cu ta pega (kleefpleister).• Gasa (gaaspleister verband).• Jodium y alcohol of

chloorhexidinedigluconaat.• Preke cu no ta frustia den un caha

of riba un carton.• Gasa steril.• Compres di melolina.• Pleister cu ta pega Hypafix.• Tubegaze y applicator finger of finger• Bob: verband di net (netverband).• Pleister pa punta di dede.

(vinger- toppleister)

• Elwo Hypoallergeen y Duoskin elastico + compresnan Pro (Pro-compressen).

• Driehoeksverband.• Benda elastico.• Benda cu ta duna sosten

(crêpezwachtels).• Handschoen desachabel.• Deken di rescate cu ta proteha bo

contra friu.• Pinset cu no ta frustia.• Termometer di kwik den su cashi. • Compres di hydrogel cu ta fria.• Algipan.• Paracetamol.• Pilder pa garganta.• Likdo pa problema di stoma.

Por ehempel: Rennie of Maalox.• Likido pa spula wowo, por ehempel

Ocal.• Boter pa spula wowo. Por ehempel Ycla.• Cold pacs of Inic - Instant Ice Pacs

ora cu tin golpi.• Face-shield pa proteccion ora di aplica

rosea artificial.• Gel pa desinfecta man.• Pincet pa saca splinter (loupe pincet).

Magneet chikito: pa elima partinan chikito di metal los.

Warda e caha di EHBO na un luga facil y alcansabel, ya pa ora cu tin un tormenta bo sa mes ora unda e ta. Ta practico pa e caha ta poni caba den e “safe room”.

página 13

Adaptacion di bo casTuma medidanan di siguridad y percura pa bo cas ta den bon estado di mantencion y cu e ta mas miho posibel proteha contra un horcan. Lo mas importante di bo cas ta e dak. Si e dak ta den bon condicion bo ta evita hopi problema. Controla si tur porta y bentana ta cera bon y na yabi.

E dakUn bon dak por wanta cantidad grandi di yobida y ta limita asina e daño material. E punto mas vulnerabel di bo dak ta e parti caminda e hut (dakgoot) ta pega. Door di e rafaganan di biento, bo dak tin e tendencia di tuma un posicion horizontal. Por evita esaki pegando un balki dwars riba bo dak of door di pone schroef extra na rand di e dak. Banda di esaki ta importante pa bo dak ta bon ancra riba un muraya cu bon fundeshi.

Reparacion di dakNa “hardware stores” tin un surtido grandi di producto pa dak y tambe herment cu cua bo por drecha e dak y stop lekmento di e dak. Aki nos mester pensa riba diferente tipo di rol di dak di calidad halto, tanto e laag abou como e laag ariba y material pa tapa dak, manera aluzinc / galvalum y shingles. Reparacionnan chikito manera cera nachi y scref cu por causa lekmento, bo ta soluciona cu e sealer adecua, leak stopper, elastotape, roof fill of roofcement. Bo dak ta den bon estado (atrobe)?Pa cierto tipo di dak e “coating” adecua por percura pa extra proteccion. Conseho corecto? Pidi e empleadonan di e tienda pa duna bo e miho conseho.

página 14

Safe roomPa bo por ta “safe” den bo cas, anto ta necesario pa bo tin un “safe room” den bo cas. Murayanan di e “safe room” aki mester ta preferibelmente di beton y e eventual bentananan mester ta tapa cu “plywood multi-plex”. Un blafon di beton ta esun di mas sigur, pero un blafon tapa cu un “plywood multi-plex” bon ancra tambe ta recomendabel.

Porta y bentanaE porta y bentananan a lo menos mester cera bon. Pa extra siguridad, percura pa plachinan (plywood di por lo menos 3⁄4 inch diki) cu ta corta na midi, cu bo por pega dilanti di bo bentananan. E manera di mas sigur ta pa pega esakinan cu plug y schroef den muraya. Un otro alternariva ta pa pega e plachinan riba e kozijn. Pero esaki no ta un opcion, si bo tin kozijn di hero of di un material artificial. Marca e plachinan adelanta pa asina bo sa cua plachi ta pa cua bentana. Asina e pegamento lo bay mucho mas lihe.

Porch y hardinDurante horcan Ivan na 2004, awacero a percura pa hopi molester y hopi cura a inunda. P’esey bo mester pone atencion con e awa ta core den bo cura y percura pa e por core bay y no drenta bo cas di biaha. Den caso cu bo ta biba den un bario cu regularmente ta bou di awa y den bo cas no tin un espacio seco y sigur, ta bon pa tene cuenta cu esaki y busca siguridad na un otro localidad.

página 15

Bo cas y rond di bo casTa importante pa e tereno rond di bo cas ta bon manteni prome cu e temporada di horcan cuminsa. Evita cu mata grandi y taki ta causa peliger of daño na e cas durante un tormenta. Corda tambe riba e coconan na palo. Esakinan ta bira proyectil cu ta bula rond durante un tormenta. Recoge tambe material los cu innecesariamente ta riba bo tereno.

Di e forma aki bo ta semper bon prepara den temporada di horcan y den caso di un “watch” bo no tin nodi di core saca zaag lihe lihe for di cashi pa snoei taki y recoge rond di bo cas. E ora ey bo ta resta mas tempo pa tuma otro medidanan di precaucion. Percura tambe pa bo bisiña mantene su cura limpi y recogi. Palonan bieu of un taira di auto por bula den laira y causa daño material y/of personal.

Prepara bo cas pa un horcanAparte di bo dak, bentananan tambe ta un parti vurnerabel di bo cas. Den caso cu tin biento fuerte, un bentana cu kibra por causa hopi problema. Percura pues pa bo bentananan ta bon proteha. Na cualkier “hardware”, banda di un surtido di “plywood”, plug y schroef, bo ta haya tambe “hurricane windows” special. “Hurricane windows” ta un alternativa perfecto pa bentananan comun y ta brinda miho proteccion den caso di biento duro.

página 16

Durante temporadadi horcanE temporada ta cuminsa 1 di juni. Desde e momento ey e chens pa un horcan ta considerablemente mas grandi cu pafo di e temporada. Maske e islanan ABC ta situa na rand di e zona di horcan, e chens ta keda existi cu un horcan lo alcansa un of mas di e islanan. Bo a haci e preparacionnan pafo di e temporada. Cua preparacionnan bo tin cu haci awor?

BarioNa prome luga ta importante pa habitantenan di bario palabra cu otro con ta actua den caso di un horcan. Organisa un anochi cu e habitantenan di bo caya of bario pa boso yega na un acuerdo kico mester pasa ora cu un horcan yega. Preguntanan cu por trata ta:

• Ta bin un evacuacion?• Na cua categoria di tormenta?• Con nos ta yuda nos bisiñanan mas grandi, invalidonan

y muchanan (of con otronan por yuda nan?).• Kico ta e cosnan den bario cu ta forma un peliger

y con nos ta haci e bario resistente contra un horcan?• Ken ta responsabel pa kico?

Bo cas y rond di bo casRond di cas tur cos ta prepara y recogi y ta keda nos solamente un par di ora pa caba di prepara tur cos durante un “storm watch”.

página 17

Cumpra cos pa tin den stockPa bo por ta debidamente prepara pa un horcan, ta necesario pa bo tin tur comestibel cu no ta daña na tempo den cas. Corda aki tambe riba combustibel, remedi y bateria (paketa).

Percura pa cuminda bon conserva den bleki, cu por wanta por lo menos te cu 1 di december di e aña ey. (tene cuenta cu e fecha di vencemento). Asina bo ta evita rijnan largo den supermercado y negoshinan di material di construccion cu lo ta practicamente bashi, net prome cu yegada di un horcan. Den caso cu no tin menasa di tormenta, lo bo por uza e productonan aki despues di e temporada di horcan. Di e forma aki bo no a busca e productonan y pone nan den cas pornada.

Final di temporada di horcanNa final di e temporada di horcan bo por sostene un bon causa tambe, regalando e personanan di menos recurso un macuto di Pasco cu comestibel cu bo tabatin warda si acaso a bin un horcan.

página 18

48 Ora prome cu Horcan: “Watch”Awo cu e horcan ta yegando cerca, no kiermen cu esaki lo causa daño den bo cercania. No por pronostica e trayecto cu e horcan ta sigui. Sea prepara pa tur eventualidad.

Oficialmente tin 2 fase di alarma. “Hurricane watch” y e “Hurricane Warning”.“Watch” ta nifica cu dentro di 48 ora nos por spera efectonan di horcan. Esaki ta keda vigente te ora e menasa no t’ey mas. Of e “Watch” ta bira un “Warning” y esaki nifica cu nos lo sinti, cu bastante siguridad, den menos di 36 ora, e efectonan di horcan.

Autoridadnan lo indica ki ora evacuacion ta necesario. Ora nan bisa cu bo mester sali for di bo cas, ta recomendabel pa haci esaki tambe. Nan ta duna conseho teniendo cuenta cu e vecindario y e forsa di e tormenta. Ademas bo mes mester determina ki ora evacuacion ta miho.

página 19

Shelternan na Aruba:

Esakinan lo keda anuncia na su debido tempo door di instancianan oficial.

sintonisa

aruba89.9 FM

página 20

Na momento cu autoridadnan anuncia un “Watch” y cuminsa haci e preparacionnan, nan lo anuncia tambe e shelternan cu eventualmente ta disponibel. Na momento cu nan anuncia un “warning”, bo mester tuma tur medida di precaucion. Cu un bon preparacion prome cu e temporada di horcan cuminsa, bo por handle tur asunto necesario na un manera controla.

Situacion na casBo famia ta na cas y bo a busca bo yiunan for di scol? Percura pa nan ta hunto y na cas. Importante ta pa bo tin suficiente combustibel pa bo auto y eventualmente pa e generator na cas. Percura pa extra placa cash. Esaki ta practico pa despues di un tormenta, ya cu tin chens cu e red di ATM por cay afo temporalmente.Medidanan di precaucion importante:• Desconecta e cilindernan di gas.• Mara e cilindernan di gas bon.• Paga e switch principal di coriente,

asina cu e tormenta cuminsa.• Cera e cranchi principal di awa.

página 21

Porta y bentanaSaca bo plachinan di “plywood” traha caba na midi y pega esakinan riba e murayanan cu ya bo a prepara. Bo por pegae plachinan di Plywood cu clabo riba kozijn tambe. Esaki ta solamente posibel si bo tin kozijn di palo. Kozijn di hero of di material artificial no ta adecua pa e di dos opcion. Percura pa bo haci bo preparacionnan prome cu e temporada di horcan, pa asina bo no haya bo cu sorpresa den e fase aki. Kita antena di radio y television. Desarma e antena di dish si bo tin esaki y pone den posicion horizontal cu direccion ariba. Plak bentana y porta cu tape den forma crusa. Si awa por drenta paden, uza saco di santo pa preveni molester y parti paden, pone e cosnan mas halto.

Porch y HardinDurante pasada di un horcan obhetonan den bo cura facilmente por comberti den proyectil cu ta bula. Pa bo mes siguridad ta miho bo elimina tur obheto los for di den bo cura of mara esakinan. Pensa riba mobilario di hardin, piesa di auto, baki di mata, co’i hunga of articulonan pa haci deporte.

BarioOra cu bo caba cu tur preparacion, check si tur e habitantenan di bo bario ainda lo tin mester di ayudo. Si hunto boso a traha un plan di calamidad, check si tur hende a cumpli cu tur e palabracionnan haci. Check si e hendenan den bo bario, cu mester di ayudo, tambe ta nan cas.

página 22

Boto y week-end huisBo tin un boto den waf? Percura pa e boto ta bon mara of hisae boto riba tera. Durante “watch” bo lo tin tiki tempo pa haci preparacion na bo di 2 cas. Pa minimalisa daño ta importante pa durante e temporada di horcan, e week-end huis y rond di dje ta”cla pa ricibi horcan”.

Den bo casNa momento cu nan anuncia un “warning”, pone bo freezery frishider na e posicion mas friu y habri nan solamente si ta realmente necesario. Asina bo productonan ta keda fresco pa mas tempo. Preveni cu biento cu ta bin paden, por stroba bo di habri e frishider. Haci yamada solamente si ta di emergencia. Evita congestionamento di e liñanan di telefon cu ta disponibel.

Percura pa tin suficiente awa pa bebe. Por yena bari, jerrycan, jug y boter di plastic adelanta. E motibo pa extra awa pa bebe ta, cu despues di un horcan bo por keda temporalmente sin awa, pa motibo di daño na e red di awa na bo cas of na un otro caminda.

página 23

Durante un horcanCende bo radio portatil, autoridadnan por duna conseho y informacion tocante e tormenta. E tormenta a caba di pasa ora autoridadnan anuncia esaki, no prome. P’esey bay poco poco cu awa di bebe, un horcan por dura 24 ora.

Ora e horcan ta pasando e ta causa stress. Toch ta importante pa bo keda trankil. Muchanan ta haya hopi miedo ora nan ripara cu nan mayornan no ta sinti nan mes sigur mas.

Ora bo cla cu e preparacionnan den y rond di bo cas, percura pa henter bo famia ta den e safe room. No bandona e camber. Kico cu pasa, permanece den e safe room caminda, den mayoria di caso, ta mas sigur. Si tin hopi awa te lek den cas durante e tormenta, sea sigur cu e coriente ta desconecta pa evita cortocircuito. Keda leu for di bentana y porta di glas. Si biento baha diripiente, posibelmente ta e wowo di e horcan ta pasando. Sea alerta y sigui instruccion na radio. No bay p’afo tanten cu autoridadnan no duna señal cu e peliger a pasa. Percura pa e muchanan entretene nan mes. Crea un dushi ambiente, pero no bebe alcohol durante e tormenta y keda alerta.

Tene cuenta cu e radio.

• Keda pricipalmente trankil, no causa panico

• Keda paden , no bay pafo• Keda scucha

sintosia: aruba89.9 FM

página 24

Despues di un horcanE horcan a caba di pasa ora autoridadnan anuncia esaki via radio. Den caso cu abo of un miembro di bo famia sufri un accidente of a bira malo, bishita e post di asistencia medico mas cercano, p.e. Wit Gele Kruis, of tuma contacto cu servicio di asistencia medico.

Do’s & Dont’sDespues di un horcan ta importante pa bo inventarisa e daño y saca potret. • Yama bo consehero di seguro y puntra kico bo mester

haci. Kico mi por recoge mes ora y kico tin cu warda te despues di inspeccion di daño?

• Si bo cas no a sufri daño, anto yuda otronan den bario cu si a sufri daño.

• Si den e bario boso a yega na acuerdonan pa ora di horcan of tormenta, percura pa tur hende cumpli cu nan parti tambe.

• Tene e muchanan mas tanto posibel paden, te ora cu anuncia cu e zona ta for di peliger .

• No sali riba caya si e situacion ta insigur. Sigui instruccion di autoridad.

• No sali busca cuminda mes ora. Haci esaki solamente si bo no tin nada mas di come.

• Ta peligroso riba caminda ora tin kabelnan di telefon y di coriente kibra, palonan cu a cay y otro obhetonan skerpi. Bisti sapato cera y carson largo.

• No bay otro bario como observador di catastrofe, si bo no tin intencion di yuda. Bo por stroba esnan cu si t’ey pa duna yudansa. Ademas personanan cu a sufri daño lo bay pidi bo yudansa mientras bo no lo por yuda nan.

página 25

Siguridad personal duranteY despues di e tormentaUn bon generator, un “extension cord” adecua y un jerrycan yena cu combustibel ta percura pa bo ta independiente si coriente bay. Percura pa banda di cuminda cu no ta daña, pa bo tin suficiente awa den un jug. Den caso cu tin awacero pisa, ta recomendabel pa tin den cas bakinan di plastic cu no ta pasa awa, suficiente lona, cabuya, “duct tape” y saconan yena cu santo. Un pomp lo yuda bo si bo tin molester di awa. Percura semper pa bo tin un caha di EHBO completo y un aparato pa paga candela.E proveedor di “hardware” ta ofrece bo un surtido grandi di productonan pa limpiesa, manera haragan (watertrekker), baki di sushi, saco di sushi y basora, pa despues di e tormenta bo por recoge bo cas y cura rapidamente.

página 26

DisclaimerENNIA ta aspira pa tur informacion den e foyeto aki ta corecto. Bo no por kita derecho for di contenido di e publicacion di ENNIA aki y nos ta referi na e condicionnan di e seguronan y productonan menciona. E porcentahenan, tarifanan y sumanan den e foyeto aki por cambia den futuro. Fecha di publicacion ta september 2016.

Semper pasa den bo condicionnan di polisa, hunto cu bo broker.

Bishita nos web-site tambe!

ennia.com