1

AÙP XE PHOÅI

BS. Nguyeãn Vaên Thoï

2

MUÏC TIEÂU

(1) Trình baøy ñònh nghóa cuûa aùp xe phoåi vaø phaân loaïi aùp xe phoåi

(2) Trình baøy sinh lyù beänh cuûa aùp xe phoåi

(3) Trình baøy ñaëc ñieåm laâm saøng vaø caän laâm saøng cuûa aùp xe phoåi

(4) Neâu chaån ñoaùn phaân bieät cuûa aùp xe phoåi

(5) Trình baøy bieän phaùp ñieàu trò noäi khoa aùp xe phoåi

(6) Neâu caùch phoøng traùnh aùp xe phoåi

3

1. ÑÒNH NGHÓA

Aùp xe phoåi laø tình traïng hoại tử nhu moâ phoåi vaø thaønh lập hang chứa chất hoại tử hoặc dịch, do vi truøng gaây ra.

Sự thaønh laäp nhieàu oå aùp xe nhoû (< 2cm) : vieâm phoåi hoaïi töû.

Aùp xe phoåi caáp tính: 4-6 tuaàn leã. Aùp xe phoåi maïn tính : > 4-6 tuaàn.

Aùp xe phoåi nguyeân phaùt: do hít hoaëc vieâm phoåi

Aùp xe phoåi thöù phaùt: taéc ngheõn (u, dò vaät), töø ngoaøi phoåi, giaõn pheá quaûn vaø/hoaëc SGMD

4

2. BEÄNH NGUYEÂN

Vi truøng kî khí : 89% ; 46%: chæ coù vi truøng kî khí; 43%: phoái hôïp caû vi truøng kî khí vaø hieáu khí.

Vi truøng kî khí thöôøng gaëp : Peptostreptococcus, Bacteroides, Fusobacterium species, vaø Microaerophilic streptococcus.

Caùc taùc nhaân khaùc: Staphylococcus aureus, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa, amíp (Entamoeba).

5

3. SINH LYÙ BEÄNH Vi truøng raêng

mieäng

Ñöôøng hoâ haáp döôùi

Vieâm phoåi hít

Hoaïi töû nhu moâ

AÙp xe phoåi

CƠ CHẾ BẢO VỆ

6

4.TRIEÄU CHÖÙNG HOÏC4.1 Trieäu chöùng cô naêng: Trieäu chöùng aâm æ Soát, ho khaïc ñaøm, ñoå moà hoâi

ñeâm, bieáng aên vaø suït caân Ñaøm raát hoâi vaø beänh nhaân

coù hôi thôû hoâi Ho ra maùu hoaëc khaïc ra nhu moâ

phoåi hoaïi töû hoaëc ñau ngöïc kieåu maøng phoåi

Yeáu toá thuaän lôïi gaây hít saëc

7

4.2 Trieäu chöùng thöïc theå:

Vi truøng kî khí: soát nheï;ï vi truøng khaùc: soát > 38,5oC

Ñoâng ñaëc phoåi TDMP, muû maøng phoåi hoaëc

traøn khí traøn muû maøng phoåi Ngoùn tay duøi troáng Beänh cuûa nöôùu raêng

8

4.3 Caän laâm saøng:

4.3.1 Coâng thöùc maùu : Baïch caàu taêng cao

4.3.2 Xquang phoåi : Hình hang coù möïc nöôùc hôi beân trong Thaønh oå aùp xe tieán trieån töø daày

ñeán moûng daàn Hình baàu duïc, hình troøn. Chung quanh:

môø khoâng ñoàng nhaát, giôùi haïn khoâng roõ

1/3 keøm muû maøng phoåi

9

AÙp xe phoåi

10

17/12/1990

11

24/12/1990

12

26/12/1990

1304/01/1991

14

04/01/1991

15

14/01/1991

16

4.3.3 CT scan

Chæ ñònh: nghi ngôø u phoåi, dò vaät hoaëc aùp xe coù bieåu hieän khoâng ñieån hình.

Phaùt hieän muû maøng phoåi hoaëc nhoài maùu phoåi

Treân CT, oå aùp xe laø moät sang thöông taêng saùng thöôøng laø hình troøn coù thaønh daày vaø giôùi haïn khoâng roõ.

Caùc maïch maùu vaø pheá quaûn khoâng bò ñaåy leäch nhö trong muû maøng phoåi.

OÅ aùp xe naèm trong nhu moâ phoåi, neáu naèm gaàn maøng phoåi thì seõ taïo moät goùc nhoïn vôùi thaønh ngöïc.

17

• 4.3.4 Vi truøng hoïc : Ñaøm: nhuoäm, caáy vaø laøm

khaùng sinh ñoà Caáy dòch maøng phoåi, caáy

maùu chaån ñoaùn taùc nhaân• 4.3.5 Noäi soi pheá quaûn : • Chæ ñònh: aùp xe chaäm hoài

phuïc, thaát baïi vôùi khaùng sinh, nghi ngôø hít dò vaät hay beänh aùc tính

18

5. CHAÅN ÑOAÙN

5.1 Chaån ñoaùn xaùc ñònh Khaïc ñaøm muû Muøi hoâi cuûa ñaøm hay hôi thôû Hình aûnh oå aùp xe

19

5.2 Chaån ñoaùn phaân bieät

Keùn khí boäi nhieãm

20

21

22

Hang lao

23Hang lao

24U phoåi hoaïi töû

25

26U naám

27

5.3 Caùc theå laâm saøng:

• AÙp xe phoåi do Staphylococcus : Thöôøng gaëp ôû treû em vaø nhuõ nhi Thöù phaùt töø nhieãm truøng ngoaøi

phoåi (thöôøng da, cô) X-quang : hình aûnh nhieàu boùng khí

khoâng keøm ñoâng ñaëc phoåi. Caùc boùng khí naøy coù kích thöôùc khaù ñoàng nhaát, coù bôø vieàn roõ, khoâng coù möùc nöôùc hôi, thöôøng coù bieán chöùng traøn muû traøn khí maøng phoåi.

Caáy maùu giuùp chaån ñoaùn xaùc ñònh

28

AÙp xe phoåi do Amibe

29

30

31

5.4 Ñaùnh giaù cô ñòa beänh nhaân vaø yeáu toá thuaän lôïi :

Nhuõ nhi, treû nhoû, tieåu ñöôøng: Staphylococcus aureus

Nghieän röôïu : Klebsiella pneumoniae, kî khí

Giaõn pheá quaûn, nhieãm truøng beänh vieän: Pseudomonas

Tình traïng raêng mieäng xaáu: kî khí hay ña vi truøng…

32

6. ÑIEÀU TRÒ

6.1Ñieàu trò noäi khoa 6.1.1 Khaùng sinh lieäu phaùp 6.1.2 Daãn löu oå aùp xe 6.1.3 Ñieàu trò caùc yeáu toá thuaän

lôïi

6.2. Chæ ñònh ñieàu trò ngoaïi

33

Khaùng sinh lieäu phaùp

• Nguyeân taéc chung : Caàn phoái hôïp khaùng sinh Söû duïng caùc loaïi dieät khuaån vaø

neân coù khaùng sinh coù taùc duïng treân vi truøng kî khí

Cho sôùm, ngay sau khi laáy maãu beänh phaåm xeùt nghieäm

Vieäc löïa choïn khaùng sinh ban ñaàu laø theo kinh nghieäm

Khôûi ñaàu neân duøng ñöôøng chích

34

Löïa choïn khaùng sinh ban ñaàu

• Vi truøng kî khí: Clindamycin ± Cephalosporin theá

heä 2 hoaëc 3 Metronidazole + -lactam keøm

chaát öùc cheá -lactamase hoaëc Cephalosporin theá heä 2 hoaëc 3 hoaëc Penicillin G

35

Caùc tröôøng hôïp khaùc: • Ñieàu trò caùc taùc nhaân gaây beänh

+ ñieàu trò theâm vi truøng kî khí. Enterobacter:

Cephalosporin theá heä thöù 3 + Aminoglycozides.

Staphylococcus:Penicillin M + Aminoglycozides hoaëc Vancomycin + Aminoglycozides

Amíp: Secnidazole (FlagentylR) 2 g/ngaøy x 5 ngaøy (30 mg/kg/ngaøy)

36

Thôøi gian ñieàu trò

4-6 tuaàn leã X-quang phoåi thaáy oå aùp xe hoài

phuïc hoaøn toaøn hoaëc chæ coøn moät sang thöông nhoû oån ñònh hoaëc moät keùn khí thaønh moûng

37

Daãn löu oå aùp xe

• (1) Vaät lyù trò lieäu daãn löu tö theá, taäp ho khaïc chuû ñoäng.

• (2) Noäi soi röûa pheá quaûn • (3) Choïc huùt xuyeân thaønh

ngöïc

•Ñieàu trò caùc yeáu toá thuaän lôïi

38

Chæ ñònh ñieàu trò ngoaïi

• Ñieàu trò noäi khoa thaát baïi, nghi ngôø u phoåi, dò daïng phoåi baåm sinh

Ñaùp öùng ñieàu trò :• Ñaùp öùng ñieàu trò laø khi soát

giaûm sau 3-4 ngaøy ñieàu trò, heát soát sau 7-10 ngaøy

39

7. TIEÂN LÖÔÏNG

Tæ leä thaønh coâng töø 75-90%. Nhöõng tình huoáng laøm taêng tæ

leä töû vong: thöù phaùt do u phoåi laøm taéc pheá quaûn, oå aùp xe quaù lôùn (> 6cm), roái loaïn tri giaùc, do caùc loaïi vi truøng nhö S. aureus, K. pneumoniae, ñaëc bieät laø P. aeruginosa

40

8. PHOØNG NGÖØA

Traùnh hít saëc. Caàn phaûi sôùm ñaët noäi khí quaûn vaø baûo veä ñöôøng hoâ haáp cho nhöõng beänh nhaân maát phaûn xaï ho.

Ñaët beänh nhaân naèm ôû tö theá ñaàu cao 300. Beänh nhaân oùi möûa neân cho naèm nghieâng moät beân.

Veä sinh vaø chaêm soùc raêng mieäng cho ngöôøi giaø hay ngöôøi bò taøn taät.