Automehanicar Cg

7/22/2019 Automehanicar Cg

http://slidepdf.com/reader/full/automehanicar-cg 1/115

REPUBLIKA CRNA GORAMINISTARSTVO PROSVJETE I NAUKE

OBRAZOVNI PROGRAM

AUTOMEHANIČAR /AUTOMEHANIČARKA

Centar za stručno obrazovanjeApril 2004.







_________ AUTOMEHANI Č AR / AUTOMEHANI Č ARKA ___________________________________________________________________

5

Obrazovni program

Opštim zakonom o obrazovanju i vaspitanju određeno je da se obrazovanje ostvaruje naosnovu obrazovnog programa (kurikuluma) (čl. 19).

Obrazovni program postaje javno važeći kada ga usvoji Ministarstvo prosvjete i nauke(čl. 21), na prijedlog nadležnog savjeta (čl. 22 Opšti zakon o obrazovanju i vaspitanju).

Sadržaj obrazovnog programa definisan je članom 21 Opšteg zakona o obrazovanju i

vaspitanju.Obrazovni program sastoji se od opšteg i posebnog dijela. Opšti dio javno važećeg

obrazovnog programa utvrđuje Ministarstvo, na prijedlog Savjeta za opšte obrazovanje CrneGore.

U stručnom obrazovanju, obrazovni programi se pripremaju na osnovu standardazanimanja, usvojenih od strane Savjeta za stručno obrazovanje.

Ministarstvo objavljuje javno važeće obrazovne programe najmanje 12 mjeseci prijepočetka njihove primjene (čl. 25 Opšti zakon o obrazovanju i vaspitanju). Novi, javno važećiprogrami prije primjene, obavezno se eksperimentalno provjeravaju (pilot programi).Ministarstvo, na prijedlog Centra za stručno obrazovanje, određuje ustanove u kojima će seizvoditi eksperimentalni programi u stručnom obrazovanju (čl. 26 Opšti zakon o obrazovanju ivaspitanju).






7

OPŠTI DIO

1. Naziv programa

AUTOMEHANIČAR

2. Nastavni plan

I II IIIRednibroj

Nastavni predmeti-grupe predmeta

sedm. god. sedm. god. sedm. god.Ukupno

A Opšte obrazovni predmeti

1. Maternji jezik i književnost 3 108 2 72 2 66 246

2. Matematika 3 108 2 72 2 66 2463. Strani jezik 2 72 2 72 2 66 210

4. Informatika 1 36 - - - - 36

5. Fizičko vaspitanje 2 72 2 72 2 66 210

Društvena grupa predmeta

1. Istorija 1 36 - - - - 36

2. Geografija 1 36 - - - - 36

3. Sociologija - - 1 36 - - 36

Prirodna grupa predmeta

1. Fizika 1 36 - - - - 36



___________________________________________________________________ AUTOMEHANI Č AR / AUTOMEHANI Č ARKA _________

8

2. Hemija 1 36 - - - - 36

3. Biologija - - 1 36 - - 36

UKUPNO A 15 540 10 360 8 264 1164

B Stručno teorijski predmeti

1. Materijali 2 72 - - - - 72

2. Opšte mašinstvo 2 72 2 72 - - 144

3. Osnove elektrotehnike i autoelektrike - - 1 36 2 66 1024. Hidraulika i pneumatika - - 1 36 - - 36

5. Motori i motorna vozila - - 2 72 2 66 138

UKUPNO B 4 144 6 216 4 132 564

C Praktična nastava sa tehnologijom

zanimanja - školski oblik

12 432 15 540 19 627 1671

C1Praktična nast. sa tehn. zanimanja -dualni oblik

D Slobodne aktivnosti 1 36 1 36 1 33 105

E Profesionalna praksa 15 dana 20 dana

F Broj časova - školski oblik 32 1152 32 1152 32 1056 3360

F1 Broj časova - dualni oblik

G Broj radnih sedmica - školski oblik 36 36 33 105

G1 Broj radnih sedmica - dualni oblik

Ukupno časova za obrazovni program – školski oblik (A+B+C+D) 3360




9

3. Opšti ciljevi nastave

- Omogućiti svestran razvoj pojedinca i njegovu socijalnu integraciju;- Produbiti i proširiti opšte obrazovanje u funkciji struke;- Obezbijediti stručno-teorijska i praktična znanja, neophodna za kvalitetan rad u zanimanju;- Pripremiti učenika za permanentno obrazovanje i cjeloživotno učenje;- Razvijti sposobnost socijalne komunikacije i spremnost za razvijanje kvalitetnih međuljudskih odnosa;- Osposobiti učenike za čitanje tehničkih crteža i tehnološke dokumentacije,- Osposobiti učenike za postavljanje standardnih dijagnoza o stanju vozila, uz upotrebu odgovarajućih alata,

uređaja i instrumenata;- Osposobiti učenike da ugrađuju, održavaju i popravljaju mehaničke sisteme, uređaje i njihove sklopove;- Osposobiti učenike da ugrađuju, održavaju i popravljaju elektronske i električne sisteme, uređaje i sklopove;- Osposobiti učenike da ugrađuju, održavaju i popravljaju pneumatske i hidraulične sisteme, uređaje i njihove

sklopove;- Osposobiti učenike da opremaju motorno vozilo sa dodatnom opremom i priborom;- Osposobiti učenike da savjetuju stranke u vezi sa popravkama i održavanjem dijelova na vozilu;- Osposobiti učenike da ispunjavaju potrebnu radnu dokumentaciju i dokumenta o evidenciji stanja alata,

instrumenata i uređaja, uz upotrebu ra

čunara;- Razviti kod učenika ekološku svijest i upoznati ih sa propisima o zaštiti na radu i zaštiti okoline i važnosti

njihovog dosljednog poštovanja.

4. Uslovi za upis, odnosno uključivanje u program za obrazovanje odraslih

- U školu za sticanje srednjeg stručnog obrazovanja u trogodišnjem trajanju – obrazovni program automehaničar,mogu se upisati lica koja su završila osnovnu školu ili završila dvogodišnju stručnu školu i nisu starija od 17

godina. Izuzetno, u školu se mogu upisati lica do18 godine, uz odobrenje nastavničkog vijeća škole.- Za upis u dualni oblik obrazovanja potrebno je da učenik ima sklopljen ugovor sa poslodavcem, u sladu sa

Zakonom o stručnom obrazovanju.- Lica koja su napunila 18 godina uključuju se u program za obrazovanje odraslih.- Ako se za upis prijavio veći broj kandidata od broja raspisanih mjesta, Ministarstvo prosvjete i nauke donosi

odluku o dopunskim kriterijumima za upis.




10

4.1. Posebni uslovi za upis

- Ljekarsko uvjerenje, kojom kandidat dokazuje da nema zdravstvenih smetnji za obrazovanje po obrazovnomprogramu automehaničar.

5. Trajanje obrazovanja

- Obrazovanje traje tri godine

6. ProhodnostU redovnom obrazovanju učenici napreduju u viši razred ako su iz svih predmeta tekuće godine postigli prelaznu

ocjenu i priložili potvrdu o obavljenoj profesionalnoj praksi.

Učenik u dualnom obliku obrazovanja može ponavljati prvi i drugi razred razred, ukoliko u dva ispitna roka nepoloži međuispit i opšteobrazovne i stručno teorijske predmete, ocjenjene sa ocjenom nedovoljan (ukupno do tripredmeta).

Učenik tre

ćeg razreda u dualnom obliku obrazovanja ne ponavlja razred i može u toku jedne godine polagatipredmete ocjenjene nedovoljnom ocjenom.

Za učenike u dualnom obliku obrazovanja škola je obavezna da učeniku obezbjedi pohažanje nastave u školi zadio praktične nastave sa tehnologijom zanimanja koji se ne može realizovati kod poslodavca.

Odrasli napreduju po programu u skladu sa planom za izvođenje obrazovnog programa za odrasle, koji donosiškola.

7. Obrazovanje koje se stiče

Srednje stručno obrazovanje u trogodišnjem trajanju - AUTOMEHANIČAR/ AUTOMEHANIČARKA.




11

8. Uslovi za završetak obrazovanja

- Za završetak srednjeg stručnog obrazovanja u trogodišnjem trajanju - obrazovni program automehaničar –potrebno je završiti zadnju godinu obrazovanja sa pozitivnim ocjenama iz svih predmeta, odraditi sve slobodneaktivnosti, obaveze iz praktičnog obrazovanja u procesu rada i završni ispit. Završni ispit se sastoji iz:

- pismenog ispita iz maternjeg jezika i književnosti,- usmenog ispita iz stručno-teorijskog predmeta i- praktičnog rada sa odbranom.

- O tipu ispita iz maternjeg jezika i književnosti odluku donosi Zavod za školstvo odnosno nadležni Savjet.

- Kao stručno-teorijski predmet učenik polaže Motore i motorna vozila. Standardi znanja, razvrstani potaksonomskim stepenima, način provjeravanja i kriterijum bodovanja dati su u ispitnom katalogu.

- Zadaci za praktični rad određuju se na osnovu šireg okrirnog spiska zadataka, datog u ispitnom katalogupraktičnog dijela završnog ispita. Navedeni zadaci služe kao vodič o primjerenosti i tehnološkim zahtjevimanastavnicima praktične nastave sa tehnologijom zanimanja pri konkretnom definisanju zadataka. Zadaci trebada budu približno istog nivoa zahtjevnosti, odnosno iste težine za sve učenike. Nastavnici praktične nastave satehnologijom zanimanja težinu i složenost zadataka treba da usaglase i sa nastavnicima stručno-teorijskihpredmeta na aktivu.

- Učenici završnog razreda dio časova praktične nastave sa tehnologijom zanimanja mogu koristiti za izradupraktičnog rada, u zavisnosti od tipa zadatka, pri čemu se operacija ili postupak ne završava potpuno. Kandidatje dužan da i pred komisijom pokaže svoju stručnu osposobljenost. U dio zadatka koji se radi na časovima uvidtreba da ima član komisije.

- O tom da li učenik određeni zadatak ili uslugu može uraditi do određene faze prije samog završnog ispita,

odluku ponosi ispitni odbor. Učenik u tom slučaju radi i odgovarajuću dokumentaciju pod nadzorom mentora.Na samom ispitu radi se finalizacija ispitnog rada (zadatka odnosno usluge).Odbrana se odnosi na kompletan zadatak odnosno uslugu.Ovo napomena se odnosi i na polaganje međuospita.

- Ako učenik ne završi rad u predviđenom vremenu, nije položio ispit.

- Uslov za izlazak na ispit je priložen ovjeren dnevnik rada praktične nastave od sve tri godine.

- Praktično obrazovanje kod poslodavca realizuje se prema ispitnom katalogu.






13

POSEBNI DIO

1. PREDMETNI PROGRAMI

1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI

1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST1.1.2. MATEMATIKA

1.1.3. STRANI JEZIK

1.1.4. DRUŠTVENA GRUPA PREDMETA

1.1.5. INFORMATIKA

1.1.6. PRIRODNA GRUPA PREDMETA1.1.7. FIZIČKO VASPITANJE






15

1.2. STRUČNO-TEORIJSKI PREDMETI

1.2.1 Materijali

1. Naziv predmeta: Materijali

2. Broj č asova po godinama obrazovanja i oblicima nastave:

Oblici nastaveRazred

T VUkupno

I 72 - 72

II - - -

III - - -

Ukupno 72 - 72

T - teorijska nastava, odjeljenje se ne dijeli na grupe


Učenici će:

- steći znanja o vrstama i karakteristikama materijala,- upoznati svojstva tehničkih materijala i mogućnosti njihove primjene u mašinstvu,- steći neophodna znanja o strukturi materijala i uticaju strukture na na promjenu svojstava materijala,- osposobiti se za za pravilan i racionalan izbor materijala,

- upoznati način označavanja po standardu mašinskih materijala,




16

- upoznati vrste, svojstva i primjenu plastičnih, gumenih i kompozitnih materijala,- upoznati svojstva, vrste i primjenu goriva, maziva i pomoćnih materijala,- naučiti da koriste priručnike, standarde, tabele i druge vrste stručnih tekstova,

- poštovati ekološke zahtjeve i razvijati osjećaj za ekonomičnu upotrebu materijala,- razviti osjećaj poštovanja i brige za očuvanje životne sredine,- razviti osjećaj odgovornosti i preciznosti u radu,- ovladavati stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci.

4. Sadržaji i standardi znanja

Informativni ciljevi i sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski ciljevi Specifičnosti u izvođenju

UVOD

- Definiše pojmove materije,smješe, jedinjenja, elementa,hemijskih simbola, formula ijednačina

- Upoznaje se sa strukturom

atoma, energetskim nivoima,podnivoima i orbitalama- Definiše pojam rastvora,kisjeline, baze, soli

- Objašnjava oksidoredukcioneprocese

- Razumije značaj i primjenuelektrolize

- Razumije osobine i primjenupolimera

- Određuje atomsku masu uz pomoć periodnog sistema

- Određuje relativnu molekulskumasu

- Objašnjava pojavu kisjelih kiša injihov uticaj na okolinu

- Pronalazi primjere kisjelina, baza isoli u svakodnevnom životu

- Pronalazi primjere praktičneprimjene elektrolize

- Razvija osjećaj o važnostipojedinih materijala

- Razvija pozitivan odnosprema materijalnimdobrima

- Osposobljava se zakorišćenje različitih izvorainformacija

- Razvija ekološku svijest




17


METALI I LEGURE

- Objašnjava pojam tehničkihmaterijala, navodi podjelu ivrste

- Navodi svojstva materijala uzavisnosti od vrste

- Uočava vezu između elemenata imetala i značenje riječimehanička čvrstoća, tvrdoća,žilavost

- Razlikuje fizička, mehanička,tehnološka i hemijska svojstvametala i legura

- Razlikuje kristalne od amorfnih

materijala i prepoznaje različiteoblike kristalnih rešetki

- Razvija i povećavastručnost

- Razvija pozitivan odnosprama materijalnimdobrima

- Razvija ekološku svijest

TEHNIČKO GVOŽĐE I ČELICI

- Razumije pojmove gvožđe ičelik

- Navodi podjelu čelika i livenoggvožđa

- Navodi osobine gvožđa i čelika- Opisuje postupke preradečelika o čeličnih livova upoluproizvode

- Upoznaje i objašnjavastandarde za označavanjegvožđa i čelika

- Razlikuje karakteristike i namjenu

čelika- Analizira uticaj ugljenika i ostalihlegirajućih elemenata na kvalitetčelika

- Čita i pojašnjava standardnuoznaku čelika

- Pronalazi primjere primjenegvožđa i čelika

- Približava se struci krozupoznavanje materijala Vježbe

- Izbor čeličnih materijalaiz tabela

OSTALI METALI

- Navodi svojstva aluminijuma injegovih legura i

- Navodi vrste i svojstva legurabakra

- Navodi karakteristikemagnezijuma, cinka, titana idrugih metala i njihovih legura

- Pronalazi primjereprimjenealuminijuma i njegovihlegura

- Pronalazi primjere primjenemesinga, bronze, hroma, niklavolgrama i njihovih legura

- Stiče osjećaj sigurnosti isamopouzdanja




18


DRUGI – OSTALI MATERIJALI

- Navodi podjelu i objašnjavasvojstva plastičnih masa

- Definiče pojmove monomer,polimer, polimerizacija

- Nabraja najvažnije fizičke ihemijske osobine polimera

- Upoznaje pojam reciklaže ipotrebu trajnog odstranjenja

polimera- Navodi sastav, karakteristike iprimjenu gume

- Razumije osnove postupakasinterovanja, karakteristikesinterovanih dijelova imogućnost njihove upotrebe

- Navodi fizičko-mehaničkasvojstva stakla

- Objašnjava karakt.kompozitnih materijala inavodi primjere primjenekompozitnih materijala

- Razlikuje različite prirodne ivještačke polimere obzirom nanjihov hemijski sastav, strukturneosobine i upotrebu

- Razlikuje pojmove polimer,

termoplast, duroplast i elastomer- Uočavaju potrebu pravilnogsakupljanja i odlaganja polimeraradi reciklaže

- Pronalazi primjere primjeneplastičnih masa za izradukonstruktivnih elemenata

- Analizitra mogućnosti prerade iobrade vještačkih materijala

- Pronalazi primjere primjenestaklene vune

- Uočava ulogu zaptivnih materijalai materijala za toplotnu ielektričnu izolaciju

- Uočava važnost očuvanjazdrave životne sredine Vježbe

- Izrada pojmovne mape ukoju se unose vještačkimaterijali koji seupotrebljavaju uindustriji

Seminarski rad- Sagorjevanje i topljenjepolimera

GORIVA I MAZIVA

- Definiše pojam i navodi

podjelu, sastav ikarakteristike goriva- Definiše pojam maziva, navodipodjelu, vrste i karakteristikemaziva

- Navodi zakon o održanju mase

- Razlikuje goriva dobijena iz nafte i

drugih sirovina- Određuju pojmove reaktant iprodukt

- Upoređuje karakteristike goriva ibira odgovarajuće, u zavisnosti odzahtjeva, uz upotrebu literature

- Uočava ulogu toplote hem.reakcija na izabranim primjerima(npr. sagorijevanje ugljovodonika)

- Jača ekološku svijest- Stiče osjećaj odgovornosti

Vježbe- Biranje ulja i maziva izkataloga




19


KOROZIJA

- Objašnjava pojam korozije- Nabraja uzroke pojavekorozije

- Upoređuje različite načine zazaštitu površina od korozije

- Određuje postupke pripremepovršina metala radi zaštite odkorozije

- Razvija saznanja omogućm štetama uprocesu rada i jačaosjećaj odgovornosti

ISPITIVANJE METALNIH MATERIJALA- Razumije namjenu ispitivanjametalnih materijala i navodivrste mjerenja

- Objašnjava pojmove tvrdoće,čvrstoće i žilavosti

- Razumije važnost izvođenjatehnoloških ispitivanja ploča,

limova i cijevi i nabrajaosnovne vrste ispitivanja- Navodi i objašnjava metodeispitivanja materijala bezrazaranja (ultrazvukom,rendgenskim zracima,magnetno i druga)

- Mjeri tvrdoću- Mjeri žilavost- Analizira ponašanje materijala pripojedinim tehnološkim postupcima

- Povezuje u sistem mehanička itehnološka ispitivanja porazličitim kriterijumima (naprimjer vrsta ispitivanja, načinizvođenja)

- Povezuje oblik, dimenzije komadai prirodu materijala samogućnošću ispitivanja

- Razvija preciznost,

sigurnost i stručnost

Vježbe- Mjerenje tvrdoće po

Brinelu, Rokvelu i Vikersu- Ispitivanje zateznečvrstoće ploča i traka

- Ispitivanje materijalametodama bez razaranja

5. Okvirni spisak udžbenika, literature i drugih izvora

- Drapić, S. i drugi: Mašinski materijali, Zavod za udžbenike Beograd,- Mirković, R., Arsenić R.: Mašinski materijali, za sve profile mašinstva, Zavod za udžbenike Beograd- Toufar, F.: Tehnič ki materijali, za srednje strukovne škole, Školsaka knjiga Zagreb- Hrgović, D.: Tehnič ki materijali, laboratorijske vježbe, Školsaka knjiga Zagreb




20

6. Materijalni uslovi za izvođ enje nastave

Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena sa: ra

čunarom sa multimedijskim paketom, softverom za prikazrazličitih vrsta materijaja, priloga, A/V opremom, grafoskopom, diaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima,

uzorcima različitih materijala, mjernim instrumentima i drugim.

7. Obavezni nač ini provjeravanja i ocjenjivanja znanja

- U svakom klasifikacionom periodu znanje se provjerava i ocjenjuje usmeno i pismeno (testovi).

8. Profil struč ne spreme nastavnika istruč nih saradnika

Visoka stručna sprema iz područja mašinstva.

9. Povezanost sa drugim predmetima

Povezanost sa predmetom

Znanja Predmet Znanja i vještine

- Metali i legure - Motori i motorna vozila- Praktična nastava sa tehnologijomzanimanja

- Habanje dijelova i sklopova na vozilu

- Goriva i maziva - Hidraulika i pneumatika - Hidraulični uređaji

- Goriva i maziva - Motori i motorna vozila- Praktična nastava sa tehnologijomzanimanja

- Sistem za napajanje motora gorivom- Sistem za podmazivanje motora- Sistem za hlađenje motora

- Ispitivanje materijala - Praktična nastava sa tehnologijomzanimanja

- Motori i motorna vozila

- Sistemi motornog vozila




21

1.2.2. Opšte mašinstvo

1. Naziv predmeta: Opšte mašinstvo

2. Broj č asova po godinama obrazovanja i oblicima nastave


T VUkupno

I 48 24 72

II 48 24 72

III - - -

Ukupno 96 48 144

T - teorijska nastava, odjeljenje se ne dijeli na grupeV - vježbe, odjeljenje se ne dijeli na grupe


Učenik će biti u mogućnosti da:

- čita i razumije tehničke crteže, uputstva i propise, tabele, dijagrame, šeme i tehničku dokumentaciju,- poznaje osobine materijala sa kojim se susreće u radu,- konstruiše jednostavnije mašinske proizvode,- izrađuje tehničko-tehnološku dokumentaciju,- poštuje standarde tehničkog crtanja,- čita i crta šeme električnih, elektronskih, pneumatskih i hidrauličnih sistema,- crta jednostavne tehničke radioničke i sklopne crteže mašinskih elemenata i manjih sklopova, u skladu sa

standardima,

- uočava i shvata funkcionalne međuzavisnosti elemenata, sklopova i mehanizama na vozilu,




22

- razvija osjećaj odgovornosti i preciznosti u radu,- ovladava stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci.


RAZRED: PRVI


U č enik U č enik

OSNOVI TEHNIČKOG CRTANJA

- Upoznaje se sa priborom zatehničko crtanje,standardima, vrstamatehničkih crteža, razmjerama,zaglavljima, sastavnicama injihovom primjenom umašinstvu

- Upoznaje sa tehnikom izradejednostavnijih crteža

- Izvlači osnovne i kotne linije,šrafira, ispisuje zaglavlje ipozicione oznake elemenata

- Ovladava tehnikom pravilnog- kotiranja i šrafiranjavježbanjem na primjerima

- Ispisuje tehničko pismo- Prostorno prikazuje skicomjednostavne elemente

- Razvija tehničku kulturu,osjećaj za red i urednost

GEOMETRIJSKE KONSTRUKCIJE

- Navodi i nabraja osnovnegeometrijske konstrukcije

- Crta paralelne i normalneprave

- Crta simetrale duži i uglova- Dijeli duž na n-jednakihdjelova

- Spaja prave linije lukom datogpoluprečnika

- Konstruiše pravilan trougao,kvadrat, petougao, šestougao,

- Konstruiše elipsu

- Razvija sposobnostkomuniciranja putemtehničkog crteža

Vježbe- Upotreba linija, crtanjegeometrijskihkonstrukcija, crtanjekontura mašinskihdijelova, rad u olovci




23


U č enik U č enik

OSNOVI NACRTNE GEOMETRIJE I TEHNIČKOG CRTANJA

- Upoznaje se sa pojmom iosnovnim elementimaprojektovanja

- Razumije pojam kvadranata,oktanata, aksonometrije

- Razlikuje centralno i paralelnoprojiciranje

- Razlikuje koso i ortogonalnoprojiciranje

- Crta projekcije tačke najednu, dvije i tri ravni

- Crta projekcije duži- Crta projekcije osnovnihgeometrijskih likova (kvadrat,pravougaonik, trougao)

- Crta projekcije geomentrijskihtijela u opštem i specijalnompoložaju

- Crta u izometriji jednostavne

elemente na osnovuortogonalnih projekcija- Crta jednostavne elemente uortogonalnoj projekciji iaksonometriji

- Razlikuje prednosti inedostatke pojedinih načinaprikazivanja tijela

- Razvija sposobnostkomuniciranja putemtehničkog crteža

- Razvija tehničku kulturu

Vježbe- Projekcije tijela, crtanjetijela u izometriji naosnovu projekcija

- Crtanje projekcija na

osnovu izometrijskogizgleda, dopunjavanjepogleda, crtanjemašinskih elemente, uzupotrebu pravilaposebnih pogleda,presjeka ipojednostavljenog

crtanjaGrafički rad

KOTIRANJE- Upoznaje se sa osnovnimnačelima kotiranja ielementima kotiranja, sapojmom presjeka, sa pravilimaprikazivanja dijelova i njihovihdetalja, pojednostavljenjimapri crtanju

- Kotira i označava vrijednostikota na crtežu

- Kotira uproćšeno i tabelarno- Ispisuje tolerancije dužina,oblika i položaja i kvalitetobrade površina

- Crta i označava presjeke

- Crta prodore tijela

- Razvija osjećaj preciznosti,- Razvija svijest o potrebikvalitetnog rada

Vježbe- Kotiranje




24


U č enik U č enik

- Crta razvijene površine tijela- Crta presjeke uskih elemenata,presjeke i skrašenja, posebne idjelimične izglede

PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH ELEMENATA

- Crta vijak i navrtku,- Kotira i označava metrički icijevni navoj

- Crta spojeve klinovima- Crta opruge- Crta zupčanike i lančanike- Uproćšeno crta zavarenesastave

- Spoznaje ljepotu i važnostsvog zanimanja kroz sticanjetehničkih znanja

Vježbe- Prikazivanje mašinskihelemenata, rad u olovci

TEHNIČKI CRTEŽI

- Upoznaje se, razumije iobjašnjava pojam tolerancije,položajem i veličinomtolerantnog polja, kotiranjemtolerisanih dužina

- Upoznaje se sa radioničkimcrtežima i sklopnim crtežom

- Razumije pojam kvalitet

površine i zna načineoznačavanja stanja površina- Definiše pojam tolerancijaoblika i položaja

- Razumije pojam nalijeganja inavodi karakteristikepojedinih vrsta nalijeganja

- Sa sklopnog crteža određujetolerancije/nalijeganja

- Iz tabela čita vrijednostiodstupanja za zadatetolerancije i izračunavaveličinu tolerantnog polja

- Analizira veličinu tolerancija i

postupke kojim se one mogudostići- Iz tabela određuje dozvoljenaodstupanja kod izradaka kodkojih na crtežu tolerancijenijesu propisane

- Za pojedine vrste nalijeganjaračuna preklop ili zazor

- U zavisnosti od funkcijeproizvoda određuje vrste

- Stiče osjećaj preciznosti uradu

- Stiče pozitivnu orijentacijuprema zanimanju

Vježbe

- Označavanje stanjapovršina

- Određivanje tolerancija

iz tabela- Određivanje nalijeganja- Kotiranje tolerisanihdimenzija

- Izrada radioničkih crtežadatog sklopa

Grafički rad




25


U č enik U č enik

nalijeganja- Crta radionički crtežjednostavnog mašinskog dijelai na njemu unose podatke,neophodne za izradumašinskog dijela

- Sa sklopnog crteža izdvajapodatke, koje on sadrži, a koji

su potrebni za montažusklopova ili ukupnog proizvoda- Za jednostavnije izradkepropisuje kvalitet površine

OSNOVNI POJMOVI I AKSIOMI STATIKE SISTEM SUČELJNIIH SILA U RAVNI

- Navodi i objašnjava pojam silei podjelu sila, reakcije veze,

aksiome statike- Navodi i objašnjava grafičke ianalitičke uslove ravnotežesistema sučeljnih sila, momentsile za tačku, Varinjonovuteoremu

- Razlaže silu na komponentegrafičkom metodom- Postavlja analitičke uslove ra-vnoteže sistema sučeljnih sila

- Određuje moment sile zatačku

- Uviđa odnos čovjeka, nauke,tehnike i rada

SISTEM PROIZVOLJNIH SILA U RAVNI

- Navodi, definiše i objašnjavaspreg sila i moment sprega - Slaže paralelne sile, razlažesile na komponente- Postavlja uslove ravnotežespregova

- Određuje rezultantu ravanskogsistema sila

- Na primjerima određuju uticajsila na posmatrani mašinskidio i sistem


- Stiče sigurnost

Vježbe- Pretvaranje mjernihjedinica

- Grafičko rastavljanjedvije sile

- Određivanje momentasile i ravnotežemomenata u ravni




26


U č enik U č enik

RAVANSKI NOSAČI

- Navodi vrste ravanskih nosačai vrste opterećenja kod njih

- Navodi, definiše i objašnjavastatički određene ravanskepune nosače

- Određuje reakcije vezagrafički i analitički punihravanskih nosača,optetrećenih kombinacijomrazličitih opterećenja

- Konstruiše statičke dijagrame

grafičkom i analitičkommetodom, optetrećenihkombinacijom različitihopterećenja


Vježbe- Grafičko i analitičkoodređivanje reakcijaoslonaca

Grafički rad- Na primjerima prostegrede, grede saprepustima i konzoleodrediti reakcijeoslonaca i konstruisatistatičke dijagrame

SREDIŠTE MASA

- Navodi, definiše i objašnjavaosnovne statičke veličine upoprečnom presjeku ravanskihpunih nosača

- Navodi, definiše i objašnjavapojam težišta tijela

- Određuje težište homogenogtijela, figure, linije (luk, duž,paralelogram, trougao,isječak, prizma, valjak, lopta)

TRENJE- Navodi, definiše i objašnjavapojam trenja i navodi vrstetrenja, trenje klizanja i trenjekotrljanja

- Razlikuje trenje klizanja itrenje kotrljanja

- Određuje smjer sila trenja- Razlikuje materijale uzavisnosti od trenja

Č Č




27


U č enik U č enik

BRZINA I UBRZANJE

- Definiše i objašnjava pojamkretanja, puta, brzine,ubrzanja, ugaone brzine,kružnog kretanja

- Izračunava osnovne veličinekoje opisuju kretanje naosnovu zadatih podataka

RAD, SNAGA

- Definiše i objašnjava pojmoverad, energija, snaga, stepeniskorišćenja

- Na osnovu zadatih podatakaodređuje snagu

- Pretvara jedinice mjere- Uočava važnost povećanjastepena iskorišćenja

- Razvija pozitivan odnos premastruci

Vježbe- Izračunavanje stepenaiskorišćenja i snage

NAPONI I DEFORMACIJE

- Navodi, definiše i objašnjavapojam napona i deformacije,Hukov zakon, pojamdozvoljenog napona i stepenasigurnosti

- Pronalazi primjere mašinskihdijelova, koji su pod naponom

- Za zadate uslove određujenapon i deformacije

- Identifikuje se sa zanimanjem Vježbe- Određivanje napona ideformacija,

- primjena Hukovog zakona

Č Č




28

RAZRED: DRUGI


U č enik U č enik

PODJELA MAŠINSKIH ELEMENATA

Razdvojivi spojevi

- Navodi vrste, svojstva i

primjenu razdvojivih spojeva(navojni spojeva, spojevipomoću klinova, čivija ižljebni spojevi) i materijaleod kojih se izrađuju

- Na primjerima iz praksepronalazi primjere primjenepojedinih vrsta spojeva

- Određuje način osiguranjanavojnih spojeva od odvrtanja


- Stiče sigurnost u radu

Vježbe- Crtanje razdvojivihspojeva

Nerazdvojivi spojevi

- Navodi podjelu i vrstenerazdvojivih spojeva injihovu primjenu

- Upoznaje se sa zakovanimspojevima,

- Objašnjava postupak pripreme

limova za zakivanje i našinzakivanja- Zna materijale za zakivke ikriterijum izbora zakivaka

- Upoznaje se sa osnovnimpojmovima o zavarenimspojevima

- Navodi vrste zavarenihspojeva i simbole

- Navodi svojstva lemljenih

- Bira odgovarajuću vrstunerazdvojive veze u zavisnosti

od zadatih uslova

- Stiče osjećaj preciznosti u

radu- Stiče sigurnost u radu

AUTOMEHANIČAR / AUTOMEHANIČARKA




29


U č enik U č enik

spojeva- Objašnjava svojstva i nosivostlijepljenih spojeva

- Definiše našin pripremepozicija za primjenuodgovarajuće veze

- Uprošćeno crta razne vrstespojeva

Vježbe- Crtanje nerazdvojivihspojeva

Elastič ne veze

- Upoznaje se sa vrstama i

namjenom opruga i njihovimkarakteristikama

- Navodi materijal za opruge- Detaljno objašnjavaoptererećenje i deformacijekod pojedinih vrsta opruga

Vježbe- Skiciranje opruga

Osovine i vratila

- Upoznaje se sa konstruktivnim

oblicima osovinica, osovina ivratila, njihovom primjenom ikarakteristikama

- Crta osovinice, osovine i

vratila- Definiše postupak određivanjaprečnika osovine ili vratila uzavisnosti od opterećenja ibira materijal


Vježbe- Skiciranje osovina ivratila

Ležišta i ležajevi

- Navodi vrste i karakteristikeležajeva, njihovo označavanjei prikazivanje na crtežu

- Upoznaje se sa podjelom isvojstvima ležišta

- Bira materijal za ležišne čaurei posteljice- Analizira načine podmazivanjaležišta i razlikuje naprave zadovod i podmazivanje ležišta

- Detaljno objašnjava postupakdemontaže ležaja, načinugradnje i održavanja ležaja


Vježbe- Izbor ležaja iz kataloga





30


U č enik U č enik

Spojnice

- Razumije ulogu spojnica isvojstva pojedinih vrstaspojnica

- Definiše kriterijum izbora iprimjene pojedinih vrstaspojnica

- Detaljno objašnjava načinugradnje i puštanje u pogon

spojnice

- Stiče pozitivnu orijentacijuprema zanimanju, značaju iprednostima računarsketehnike

Elementi za prenos snage

- Upoznaje se sa podjelom,vrstama i primjenomelemenata za prenos snage

- Razumije osnovne pojmovekod cilindričnih zupčastih

parova, konusnih zupčastihparova, i pužnih parova- Navodi materijale za izraduzupčanika

- Razumije osnovne pojmovekod lančanih parova

- Navodi način označavanjalanaca

- Razumije način prenosa snage,svojstva i podjelu kaišnih iremenih parova

- Računa prenosni odnos

- Crta standardni profil zupca- Crta cilindrični zupčanik- Analizira elemente koji utičuna nosivost zupčastih parova

- Bira odgovarajuću vrstuprenosa u zavisnosti odzadatih uslova

- Uočava moguće greške- Iz kataloga naručuje dijelove- Crta lančanike- Crta kaišnik i remenicu


Vježbe- Cilindrični zupčasti par,proračun, konstrukcija,crtež

- Proračun, konstrukcija,crtež lančanog, kaišnogili remenog prenosnika

- Izrada grafičkog rada

Preduzetnič ka radionica

- Upoznaje se sa organizacijomrada u radionici i radnom itehnološkom dokumentacijomkoja prati rad na motornom

vozilu

- Koristi računarske programe

za izradu i obradu dokumenata





31


U č enik U č enik

- Upoznaje se sa elementimakoji definišu poslovanje radi-onice, sredstvima i izvorimasredstava, troškovima iutrošcima, dohodkom i dobiti,ekonomskim principima injihovim mjerenjem, tržištemroba i usluga, cijenom,

osnivanjem preduzeća

koje svakodnevno koristi uradionici

- Koristi CD proizvođača vozilaradi nalaženja odgovarajućihpodataka (na primjer, rezervnidio)


Vježbe- Traženje podataka ovozilima uz pomoć računara i ispis podataka

Primijena rač unara u mašinstvu

- Razumije mogućnostiupotrebe računara u mašinstvu

- Upoznaje se sa operativnim

sistemom WINDOWS- Upoznaje se sa osnovnimračunarskim programima zacrtanje (Auto Cad ili drugi)

- Upoznaje se sa mogućnostimaEXEL-a

- Izvodi osnovne manipulacije sadatotekama i prilagođava ihsopstvenim potrebama

- Oblikuje dopis i drugedokumente i štampa ih,- Izrađuje jednostavne crtežemašinskih elemenata: crta,kotira, označava stanjepovršina

- Štampa urađeni crtež- Oblikuje jednostavan tabelarniprikaz, koristeći matematičkeoperacije, sortira ispis poabecedi, grafički predstavljarezultate

- Stiče osjećaj sigurnosti u radu- Stiče pozitivnu orijentacijuprema zanimanju, značaju iprednostima računarsketehnike

Vježbe

- Rad sa softerskimpaketima za obraduteksta, za crtanje itabele





32


- Drapić, S. i drugi: Tehnič ko crtanje sa mašinskim elementima, Zavod za udžbenike Beograd,- Drapić, S.: Mašinski elementiI, za sve profile, Zavod za udžbenike, Beograd,- Drapić, S.: Zbirka riješenih zadataka iz mašinskih elemenata I , Zavod za udžbenike, Beograd,- Đorđević, D., Papić, Z.: Tehnič ko crtanje sa nacrtnom geometrijom, za sve profile, Zavod za udžbenike,

Beograd- Plavšić, M. i drugi: Mehanika I – statika i otpornost materijala sa zbirkom zadataka, Zavod za udžbenike,

Beograd,- Todić, S. i drugi: Grafič ki zadaci iz mehanike, Zavod za udžbenike, Beograd

- Knez, A. i drugi : Mehanika, udžbenik za 1. letnik strojnih šola, Zavod RS za šolstvo- Knez, A. i drugi : Mehanika, delovni zvezek za 1. letnik strojnih šola, Zavod RS za šolstvo- Špiranoc, V.: Tehnič ka mehanika, Školska knjiga, Zagreb,- Koludrović, Ć., Koludrović-Harbić,I., Koludrović, R.: Tehnič ko crtanje u slici s kompjutorskim aplikacijam,

priručnik za tehničko crtanje, Školska knjiga, Zagreb


Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena sa: stolovi sa odgovarajućim priborom za crtanje, A/V sredstva,grafoskop, diaprojektore sa odgovarajućim slajdovima, računar sa odgovarajućim softverom za crtanje, uzorci alata,modeli i šeme sklopova i podsklopova mašina, mjerni instrumenti i drugo.


U svakom klasifikacionom periodu znanje se provjerava i ocjenjuje usmeno i pismeno (radovi na vježbama,

testovi).

8. Profil struč ne spreme nastavnika i struč nih saradnika

Visoka stručna sprema iz područja mašinstva.

AUTOMEHANI Č AR / AUTOMEHANI Č ARKA



_________ ___________________________________________________________________

33


Povezanost sa predmetomZnanjaPredmet Znanja i vještine

- Tehnički crteži - Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja- Motori i motorna vozila

- Šeme (hidraulične, pneumatske,električne)

- Radionički i sklopni crterži

- Mašinski elementi - Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja- Motori i motorna vozila

- Sistemi na vozilu

- Težište - Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja- Motori i motorna vozila

- Točkovi i pneumatici- Sistem za upravljanje

- Trenje - Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja- Motori i motorna vozila

- Sistem za kočenje- Sistem za prenos snage

- Rad, snaga - Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja- Motori i motorna vozila

- Sistem za prenos snage






35

1.2.3. Osnove elektrotehnike i autoelektrike

1. Naziv predmeta: Osnove elektrotehnike i autoelektrike



T V

Ukupno

I - - -

II 30 6 36

III 58 8 66

Ukupno 88 14 102



U okviru predmeta učenici:

- stiču osnovna znanja iz elektrotehnike, elektronike i autoelektrike,- stiču teorijska znanja koja će im omogućiti da samostalno izvode poslova u okviru svog zanimanja, stručno

odlučivanje i usvajanje novih znanja na svom stručnom području,- razumiju pojave i procese u elektrostatici i elektromagnetizmu,- stiču temeljna znanja iz autoelektrike,- razvijaju osjećaj za ekonomičnu upotrebu materijala,- razvijaju osjećaj odgovornosti i preciznosti u radu,- ovladavaju stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci.




36


RAZRED: DRUGI


U č enik U č enik

ELEKTROSTATIKA

- Upoznaje i razumije pojmovenaelektrisanje, električnopolje, potencijal, napon

- Navodi Kulonov zakon- Upoznaje se sakondenzatorom, definišejedinicu kapacititivnostikondenzatora i navodi načine

vezivanja kondenzatora

- Razlikuje vrste naelektrisanja- Radi jednostavne zadatkevezane za primjenu Kulonovogzakona

- Uočava odnose izmeđuelektričnog polja, električnog

potencijala i napona- Radi jednostavne zadatke izparalelne i redne vezekondenzatora

- Razvija osjećaj za red iurednost radnog prostora.

- Razvija osjećaj o važnosti ipreciznosti pri radu

STALNA JEDNOSMJERNA STRUJA

- Upoznaje se sa pojmomelektrične struje

- Navodi i definiše jačinu igustinu struje, električnuotpornost i Omov zakon

- Navodi i definiše jedinicejačine struje, otpornosti,napona

- Navodi električne izvore, vrstepotrošača, i načine vezivanjaelektričnih izvora

- Uočava odnose izmeđuveličina U, I, R- Uočava odnose izmeđujedinica V, A, Ω

- Radi jednostavne zadatkevezane za primjenu Omovogzakona

- Uočava razliku između izvora ipotrošača električne energije

Vježbe- Pretvaranje jedinica iizračunavanje pojedinihveličina

- Mjerenje električnestruje, napona i otpora




37


U č enik U č enik

- Upoznaje se sa pojmovima:rad, snaga električne struje

- Upoznaje se sa Džulovimzakonom i Omovim zakonomza prosto kolo

- Navodi i objašnjava načinevezivanja električnihotpornika

- Navodi i objašnjava Kirhofovezakone i njihovu primjenu

- Radi jednostavne zadatkevezane za Džulov zakon

- Radi jednostavne zadatke izredne i paralelne vezeotpornika

- Razvija osjećaj o važnosti ipotrebi preciznosti pri radu

- Razvija analitičko mišljenje

- Računanje padovanapona

- Vezivanje jednostavnihstrujnih kola poelektričnoj šemi

ELEKTROMAGNETIZAM

- Navodi i objašnjava pojammagnetnog polja, jačinemagnetnog polja, magnetneindukcije, fluksa magnetnog

polja- Objašnjava djelovanjemagnetne sile na provodnik

- Definiše pojam EMS u pravomprovodniku koji se kreće uhomogenom polju i usolenoidu

- Uočava osnovna dejstvamagnetnog polja

- Uočava primjere praktične

upotrebe indukcije- Radi jednostavne zadatke izoblasti elektromagnetizma

- Rješava jednostavne zadatkevezane za proticanje strujekroz prav provodnik i solenoid

- Razvija analitičko mišljenje

NAIZMJENIČNA STRUJA

- Navodi i definiše pojamnaizmjenične struje i efektivnevrijednosti naizmjenične struje

- Objašnjava kolo naizmjeničnestruje sa omskom otpornošću

- Objašnjava kolo naizmjeničnestruje sa kalemom i sakondenzatorom

- Razlikuje jednosmjernu strujuod naizmjenične

- Uočava razliku između kola saomskim otpornikom,kapacitativnošću iinduktivnošću

- Rješava proste zadatke

- Razvija analitičko mišljenje- Razvija osjećaj o važnosti ipotrebi preciznosti pri radu




38


U č enik U č enik

OSNOVNE KOMPONENTE U ELEKTRONICI

- Navodi i definiše pojam i vrstepoluprovodnika

- Upoznaje se sa diodama,tranzistorima i tiristorima

- Razlikuje poluprovodničkeelemente

- Uočava primjenupoluprovodničkih komponenti

- Uočava razliku u primjeni

dioda, tranzistora i tiristora

- Razvija osjećaj važnosti ipotrebi preciznosti pri radu

Vježbe- Ispitivanje ispravnostidioda

- Ispitivanje ispravnostitranzistora- Ispitivanje ispravnostitiristora




39

RAZRED: TREĆI

Informativni ciljevi i sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski ciljevi Specifičnosti u izvođenjuU č enik U č enik

ELEKTRIČNA INSTALACIJA NA VOZILU

Provodnici- Upoznaje se sa presjekom ivrstom provodnika

- Upoznavanje se sa simbolimaelemenata i uređaja na vozilu

- Prema uzorku provodnika

učenici određuju presjek ivrstu provodnika - Crta simbole pojedinihelemenata i uređaja

Električ ne šeme- Upoznaje se sa električnimšemama:- elektropokretača,

- generatora – reglera - baterijskog sistema paljenja - elektronskog sistemapaljenja

- osvjetljenja - migavaca - brisača vjetrobrana - sirene - prekidača – releja - vozila

- Crta i analizira električnešeme- Na električnoj šemiprepoznaje pojedine elemente

- Određuje funkciju elemenatau električnoj šemi

- Analizira moguće kvaroveposmatranog električnogsklopa


Vježbe- Formira električnesklopove koristećielektrične šeme ikomponente

ELEKTRIČNI UREĐAJI NA VOZILU

Svjetlosno – signalna oprema- Upoznaje se sa djelovima:

- svjetlosne opreme - signalne opreme

- Određuje postupak demontažei montaže svjetlosne opreme




40


U č enik U č enik

- zvučne signalizacije - sa instrument tablom - sa prekidačima - sa relejima - sa osiguračima

na vozilu- Određuje postupak demontažei montaže signalne opreme navozilu

- Uočava razliku izmeđusvjetlosne i signalne opreme

- Razlikuje prema funkcijielemente na instrument tabli

- Prepoznaje prekidače premanamjeni i funkciji- Prepoznaje releje premanamjeni i funkciji

- Stiče osjećaj o važnostiispravnosti svjetlosne opreme

- Razvija osjećaj o važnostiispravnog pokazivanja svihelemenata na instrument tabli

Vježbe- Formira električne

sklopove veze releja ipotrošača: sirene, farova

Dodatna električ na oprema- Upoznaje:

- brisače stakala- grijače stakala

- upaljač

za cigarete;- audio i video urežaje uautomobilumobilu

- podizače stakla i drugeuređaje

- Određuje postupak demontažei montaže brisača stakla

- Određuje postupak ugradnjeradio uređaja sa pratećimelementima

Davač i (senzori)- Upoznaje se sa senzorom za:

- nadziranje temperaturerashladne tečnosti

- pritiska ulja kojim sepodmazuje motor

- nadziranje količine goriva urezervoaru

- nadziranje ručne kočnice - sa davačem broja obrtajamotora i drugim

- Razlikuje prema funkcijidavače (senzore) na vozilu

- Uočava razliku mjestaugradnje senzora zavisno odfunkcije

- Uočava vezu senzora sapokazivačima

- Razvija osjećaj o važnostiispravnog rada svih pokazivača




41


U č enik U č enik

Akumulator - Upoznaje se sa akumulatoromkao elektrohemijskim izvoromelektrične energije

- Navodi načine ispitivanjaispravnosti akumulatoravoltmetrom i bometrom

- Objašnjava punjenje

akumulatora van vozila- Navodi i definiše kapacitetakumulatora

- Navodi i definiše naponakumulatora

- Crta električnu šemu redne i

paralelne veze akumulatora- U zavisnosti od gustineelektrolitai napona određujestanje ispravnosti akumulatora

- Razvija osjećaj o važnosti ipreciznosti pri mjerenju

Vježbe- Ispitivanje gustine

elektrolita bometrom- Ispitivanje naponaakumulatora viljuškastimvoltmetrom

Dinama- Upoznaje se sa dinamom kaoizvorom električne energije i

elementima diname:statorom, rotorom,kolektorom, četkicama

- Upoznaje se sa ugradnjomdiname na vozilu

- Upoznaje se sa regulatorimanapona diname

- Navodi i definiše napondiname

- Određuje postupak demontažei montaže diname na vozilu

- Određuje postupak demontažei montaže same diname

- Ispituje ispravnost pojedinihelemenata diname


Vježbe- Ispituje spoj sa masom narotoru pomoću probnelampe ili ommetra

- Ispituje prekid unamotaju rotora pomoćuommetra

- Ispituje namotaje statorana spoj sa masom

pomoću probne lampe sasijalicom od 15W

Alternator - Upoznaje se sa alternatorom,kao izvorom naizmjeničnestruje; sa djelovimaalternatora -stator, rotor,diode, četkice

- Razumije klasično elektronsko

Vježbe- Ispitivanje ispravnostialternatora osciloskopom

- Ispitivanje dioda

ommetrom




42


U č enik U č enik

tranzistorskim, tiristorskopaljenje

- Upoznaje se sa principimaugradnjom alternatora navozilu i razumije ih

- Navodi i definiše naponalternatora

- Određuje postupak demontažei montaže alternatora navozilu

- Određuje postupak demontažei montaže samog alternatora

- Ispituje ispravnost: rotora,statora, dioda


- Ispitivanje statora naspoj sa masom i na prekidnamotaja pomoćukontrolne lampe

- Ispitivanje rotora na spojsa masom i na prekidnamotaja pomoćuommetra

- Ispitivanje ispravnostidioda

Elektropokretač (starter)- Upoznaje se saelektropokretačem kaoelektromotorom jednosmjernestruje sa radnom pobudom

- Navodi vrste elektropokretača

prema rješenjima zaostvarenje faza u tokustartovanja

- Upoznaje se sa pogonskimzupčanikom sa mehanizmomza uzubljenje i proklizavanje irazumije princip rada

- Upoznaje se sa elementimaelektropokretača i razumije

princip rada: - starter sa namotajima - rotor sa namotajima- kolektor sa četkicama- mehanička ilielektromagnetna sklopka zauključenje struje

- Crta električnu šemuelektropokretača

- Upoređuje elektropokretačepo sistemima: „Delko“,

„Bendix“ i „Boch“ - Određuje postupak demontažei montaže elektropokretača navozilu

- Ispituje ispravnost pojedinihelemenata elektropokretača


- Razvija osjećaj o bitnostiredosleda radnog postupka

- Razvija osjećaj za red i

urednost radnog prostora

Vježbe- Ispituje izolacijunamotaja rotora inamotaja statora pomoćunaizmjeničnog napona i

kontrolne lampe




43


U č enik U č enik

Sistem za paljenje- Upoznaje se sa baterijskimsistemom paljenja

- Upoznaje se sa elementimabaterijskog sistema paljenja irazumije princip rada: - indukcioni kalem (bobina)- razvodnik paljenja

- svećice - kontakt brava

- visokonaponski provodnici - niskonaponski provodnici - kondezator

- Objašnjava:- elektronski sistem paljenja- tranzistorski sistem paljenja- beskontaktno tranzistorsko

paljenje- tiristorsko paljenje

- Objašnjava podešavanjetrenutka paljenja i promjeneugla pretpaljenja

- Crta i analizira električnušemu sistema za paljenje

- Na električnoj šemiprepoznaje pojedine elementesistema

- Određuje funkciju pojedinih

elementata sistema zapaljenje

- Određuje karakteristikepojedinih elemenata

- Ispituje ispravnost pojedinihelemenata

- Razvija osjećaj o bitnostiredosleda radnog postupka


- Razvija osjećaj o funkcijipojedinih elemenata

Vježba:- Sastavljanje sistemabaterijskog paljenja.

5. Okvirni spisak udžbenika, literature i drugih izvora- Nikolić, J., Babić N.: Osnovi elektrotehnike i elektronike, Zavod za udžbenike Beograd,- Dekanj, J.: Električ ne instalacije na automobilu, Zavod za udžbenike Beograd- Dekanj, J.: Električ ni uređ aji u automobilu, Zavod za udžbenike Beograd- Babić, N.: Elektronika za sve profile trogodišnje škole, Zavod za udžbenike Beograd- Dekaj, J.: Električ ne instalacije na motornom vozilu, Zavod za udžbenike Beograd- Šumonja, T.: Električ na mjerenja za sve profile trogodišnje škole, Zavod za udžbenike Beograd

- Vukosavljević, B.: Motorna vozila i motori SUS za autoelektri

č ara, Zavod za udžbenike Beograd




44


Nastava predmeta se realizuje u učionici koja je opremljena sa:A /V sredstvima, grafoskopom, dijaprojektorom sa

odgovarajućim slajdovima, računarom sa odgovarajućim softverom, šemama elemenata, sklopova i podsklopovaautomobila, osciloskopom; mjernim instrumentima (voltmetar, ampermetar, ommetar); unimer; kontrolne lampe;stroboskopska lampa; bometar; viljuškasti voltmetar.


U svakom klasifikacionom periodu znanje se provjerava i ocjenjuje usmeno, rad na vježbama i pismeno (test).


Visoka stručna sprema iz područja elektrotehnike


Povezanost sa predmetomZnanja

Predmet Znanja i vještine

- Električne instalacije navozilu

- Praktična nastava sa tehnologijomzanimanja

- Električni uređaji na vozilu

- Električne instalacije navozilu

- Motori i motorna vozila - Električni uređaji na vozilu




45

1.2.4. Hidraulika i pneumatika

1. Naziv predmeta: Hidraulika i pneumatika



T V

Ukupno

I - - -

II 30 6 36

III - - -

Ukupno 30 6 36




- stiču temeljna znanja iz hidraulike i pneumatike, koja će im pomoći u samostalnom izvođenju poslova uzanimanju, stručnom odlučivanju i usvajanju novih znanja na svom stručnom području

- razumiju način rada i mogućnost primjene pneumatskih i hidrauličnih komponenti u sklopovima automobila,- razvijaju poštovanje i brigu za očuvanje životne i radne sredine,- razvijaju osjećaj odgovornosti i preciznosti u radu.


4 Sadržaji i standardi znanja



46


RAZRED: DRUGI


U č enik U č enik

UVOD

- Upoznaje se sa osnovnimpojmovima u hidraulici ipneumatici

- Navodi prednosti i nedostatkeu primjeni uljne hidraulike ipneumatike

- Razvija logičko mišljenje isposobnost za pravilnorasuđivanje i zaključivanje

OSNOVI MEHANIKE FLUIDA

- Upoznaje, razumije,objašnjava pojmove i procese:

- neprekidnost- homogenost- djelovanje sila na fluid- stišljivost- brzina prostiranja zvuka- unutrašnje trenje iviskoznost, apsorpcijagasova u tečnostima

- uticaj toplote- karakteristike fluida zauljnohidraulične sisteme

- Definiše i objašnjava:- statički pritisak- Paskalov zakon- zakon spojenih sudova- pritisak na ravne površine- Arhimedov zakon

- Ovladava osnovnim zakonimahidraulike kroz izradujednostavnih zadataka

- Pronalazi primjere primjene

zakona hidraulike u svomzanimanju- Uočava primjere zakona oodržanju energije

- Razvija pozitivnuidentifikaciju sa zanimanjem,razvija osjećaj preciznosti isigurnosti u radu


I f i i ilj i i d ž ji F i i ilj i S ij li ij ki ilj i S ifič i i đ j



47


U č enik U č enik

HIDRAULIKA

- Upoznaje, razumije,objašnjava pojmove, procese,elemente, uređaje, njihovekarakteristike, ulogu i principerada:

- Strujanje fluida krozcjevovode i lokalne otpore,- hidarulični udar,- sisna visina,- pojava kavitacije.

- Parametre hidrauličanihsistema:- pritisak,- protok,- stepen korisnosti;

- princip radahidrodinamičkih prenosnika.

- Zapreminske pumpe ihidromotori (krilne, zupčaste,klipne).

- Hidraulične cilindre.- Hidraulične akumulatore.- Simbole zapreminskih pumpi i

hidromotora, hidrauličnihcilindara i akumulatora.

- Razvodnike.- Ventile (pritisni, protočni,nepovratni).

- Elementi za prigušenje- Servouređaje- Posebne uređaje vozila(utovar, samoistovar i drugo)

- Razlikuje pojedine hidrauličnekomponenete

- Uočava hidraulične prenosnikesnage

- Crta šeme hidrauličnihelemenata i sistema

- Razvija sposobnost upotrebehidrauličnih sistema zaupravljenje i regulaciju

- Razlikuje glavne i pomoćnekomponenete i kriterijumeprimjene - upotrebe upraktičnom rješavanjuproblema

- Razvija preciznost, urednost,istrajnost i sistematičnost uradu

- Razvija tehničku kulturu isposobnost komuniciranjaputem hidrauličnih šema Vježbe

- Izrada šema hidrauličnihsistema uz pomoć simbola

- Izrada šema hidrauličnih

sistema na računaru- Realizacija šema na

demonstracijskimtablama za hidrauliku


I f ti i ilj i i d ž ji F ti i ilj i S ij li ij ki ilj i S ifič ti i đ j



48


U č enik U č enik

- Simbole razvodnika i ventila.- Rezervoare.- Filtere.- Cjevovode.- Uređaji za zagrijavanje ihlađenje.

- Prenosnici zatvorene,otvorene i poluzatvorenecirkulacije.

PNEUMATIKA

- Upoznaje, razumije,objašnjava pojmove, procese,elemente, uređaje, njihovekarakteristike, ulogu i principerada:- Osnove termodnimaničkihprocesa u pneumatici

- Kompresori.- Rezervoari za vazduh.- Pripremna grupa (filter,regulator, zauljivač).

- Razvodna cjevna mreža.

- Odstranjivanje vlage.- Razvodnici.- Ventili.- Prigušni elementi.- Pneumatski motori, cilindrii mjerni elementi.

- Pneumatski sistemioslanjanja

- Hidropneumatski oslonci

- Razlikuje ulogu osnovnihkomponenata i usloveprimjene u konkretnimprimjerima

- Crta simbole pneumatskih

elemenata i sistema

- Razvija sposobnost jasnog i

preciznog izražavanja

Vježbe- Izrada šema pneumatskihsistema uz pomoć simbola

- Izrada šema pneumatskihsistema na računaru

- Realizacija šema nademonstracijskimtablama za pneumatiku





49


U č enik U č enik

- Uređaji za regulisanjenadgradnje vozila- Simboli pneumatskihkomponenti.

- Šema prostih pneumatskihsistema sa različtimnačinom upravljanja.


- Mitrović, P., Radojević, Z.: Hidraulika i pneumatika, Zavod za udžbenike Beograd- Jakovljević, M.: Termodinamika i hidraulika, Zavod za udžbenike Beograd,- Nikolić, S. : Hidraulič ne, pneumatske i električ ne komponente, Zavod za udžbenike Beograd- Nikolić, G.: Pneumatika i hidraulika, dio I, pneumatika, Školska knjiga Zagreb- Nikolić, G., Novaković, J.: Pneumatika i hidraulika, dio II, hidraulika, Školska knjiga Zagreb- Nikolić, G.: Pneumatika i hidraulika, radni listovi za vježbe, Školska knjiga Zagreb


- Dijapozitivi iz hidraulike i pneumatike (izdavač Zavod za udžbenike Beograd);- Šeme pneumatskih i hidrauličnih komponenti;- Demonstracione table sa pneumatskim i hidrauličnim komponentama.

7. Obavezni nač ini provjeravanja i ocjenjivanja znanjaZnanje se u svakom klasifikacionom periodu provjerava ocjenjuje usmeno i rad na vježbama.




50




- Pneumatika- Hidraulika Motori i motorna vozila

Praktična nastavasa tehnologijomzanimanja

- Tehničke tečnost motornih vozila- Sistem za podmazivanje motora- Sistem za hlađenje motora- Sistem za upravljanje vozilom- Sistem za kočenje

- Sistem za oslanjanje vozila- Posebni uređaji na vozilu




51

1.2.5. Motori i motorna vozila

1. Naziv predmeta: Motori i motorna vozila


Oblici nastave UkupnoRazred

T V

I - - -

II 62 10 72

III 66 - 66

Ukupno 128 10 138




- usvajaju osnovna znanja iz motora i motornih vozila,- stiču znanja o principima funkcionisanja sklopova motora i sistema vozila,- stiču znanja o pravilnoj dijagnostici kvarova motora i drugih sistema na vozilu,- razvijaju tehničku kulturu,- stiču stručna znanja i vještine, neophodne za dalje učenje i praćenje napretka nauke u svom zanimanju,- razvijaju osjećaj odgovornosti i preciznosti u radu,- ovladavaju stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci,

- stiču potrebna znanja iz oblasti zaštite na radu i zaštite čovjekove okoline.




52


RAZRED: DRUGI


U č enik U č enik

UVOD U MOTORNA VOZILA

- Upoznaje se sa definicijom ipodjelom vozila, osnovnimpojmovima i razvojem vozila imotora sus i klasifikacijomvozila

- Razumije koncepciju gradnjevozila

- Upoznaje se sa tehničkomdokumentacijom motornogvozila i njenom namjenom

- Razlikuje osnovne sastavnedjelove, sisteme i mehanizmevozila

- Razlikuje koncepcijska rešenjapogona vozila


- Prepoznaje težnju kastandardizaciji i unifikaciji uužoj struci i tehnici uopšte

- Koristiti standard JUSM.NO.010 koji dajeosnovne definicije i klasifikaciju drumskih vozila

- Koristiti prospekteproizvođača vozila zapredstavljanje različitihkoncepcija gradnje vozila

NOSEĆI SISTEM (OKVIR I KAROSERIJA)

- Razumije i objašnjava:- konstruktivno izvođenjeokvira: uzdužni i poprečninosači

- samonoseća karoserija

- Uočava značaj nosećegsistema za čvrstoću i krutostkonstrukcije vozila

- Analizira standardne izvedbenosećeg sistema putničkihvozila, teretnih vozila iautobusa

- Motiviše se za rad u struci





53

j j j j j j p j

U č enik U č enik

TOČKOVI I PNEUMATICI

- Upoznaje se, razumije,objašnjava:- Mehaniku kretanja − kotrljanje točka

- Građu i vrste pneumatika- Označavanje pneumatika

- Razlikuje radijalne idijagonalne pneumatike

- Tumači oznaku pneumatika

- Stiče radne navike

SISTEM ZA OSLANJANJE- Upoznaje se, razumije,objašnjava princip rada ifunkciju:- Zavisno i nezavisnooslanjanje

- Prednji upravljački most- Zadnji most- Sistem nezavisnog oslanjanpoprečnim vođenjem

- Sistem nezavisnogoslanjanja uzdužnimvođenjem

- Mekfersonov mehanizamoslanjanja

- Amortizeri i stabilizatori

- Elastični oslonci- Kontrola sistema zaoslanjanje

- Razlikuje pojedine varijantesistema oslanjanja i analiziranjihove karakteristike

- Detaljno objašnjavakonstrukciju prednjeg mosta;razumije konstrukciju zadnjegmosta

- Uočava dinamiku sistema zaoslanjanje kroz primjere dija-

gonalnog podešavanja vođica- Uočava ulogu elemenata zaprigušivanje oscilacija(amortizera)

- Razumije ulogu stabilizatoraza stabilnost kretanja ukrivini

- Analizira koncepte aktivnog ipasivnog vješanja






54

U č enik U č enik

SISTEM ZA UPRAVLJANJE- Upoznaje se, razumije,objašnjava funkciju i principrada:- Upravljački mehanizam:pužni, zupčasti, na principuzavrtnja i navrtke

- Prenosni mehanizam − trapez upravljanja

- Servo-uređaj: pneumatski,hidraulični, elektro,kombinovani

- Geometrija točkova:usmerenost točkova, zaturtočka, bočni nagib točka,bočni nagib osovinice

rukavca- Kontrola sistema zaupravljanje

- Detaljno objašnjava elementeupravljačkog mehanizma

- Razumije funkciju trapezaupravljanja

- Povezuje izvođenje sistema zaupravljanje i sistema zaoslanjanje

- Analizira mehanizamdjelovanja servo uređaja

- Razlikuje uglove koji definišugemetriju točkova- Uočava značaj geometrijepodvozja za upravljivost istabilnost vozila

- Razlikuje principepodešavanja geometrijepodvozja

- Navikava se na red i urednost

Korelacija sa mašinskimelementima

- Demonstracijafunkcionisanja trapezaupravljanja I geometrijetočkova

SISTEM ZA KOČENJE

- Upoznaje se, razumije,objašnjava:- Klasifikaciju sistema zakočenje (radna, pomoćna,parkirna i dopunskakočnica) i zakonski propisi

- Izvršni mehanizam kočenja






55

U č enik U č enik

- frikcione kočnice- Doboš-kočnice: simplex iduplex, izvođenje

- Disk-kočnice- Prenosni mehanizam usistemu za kočenje

- Mehanički prenosnimehanizam

- Hidraulični prenosnimehanizam (sastavnidjelovi, dvokružni sistem,servo-uređaj, održavanje)

- Pneumatski prenosnimehanizam, (sastavnidjelovi, primjena napriključnim vozilima:jednovodni i dvovodni

sistem, održavanje)- Hidropneumatski prenosnimehanizam

- Dopunske kočnice(usporivači)

- Uređaji za automatskoregulisnje kočenja

- Poznaje zakonske propise izoblasti kočenja

- Analizira princip radafrikcionih kočnica i njihoveelemente;

- Detaljno poznaje sastavnedjelove mehaničkih,hidrauličnih i pneumatskihkočnih instalacija;

- Uočava funkciju i princip radaantiblokirajućih sistema (ABS)

- Uočava poseban značajsistema za kočenje za

bezbjednost vožnje i u tomsmislu neophodnostpreventivnog održavanjakočnog sistema

- Koristiti Pravilnik odimenzijama, ukupnimmasama i osovinskomopterećenju vozila i oosnovnim uslovima kojemoraju da ispunjavajuuređaji i oprema navozilima u saobraćaju naputevima, zaprezentovanje propisa izoblasti kočenja

SISTEM PRENOSA SNAGE

- Upoznaje se, razumije,objašnjava elemente isklopove, njihovu ulogu iprincip rada:

Spojnica:- Frikcione spojnice:

- Objašnjava ulogu i načinfunkcionisanja spojnice





56

U č enik U č enik

jednolamelaste ivišelamelaste,polucentrifugalne,centrifugalne − princip radai sastavni djelovi

- Prenosni mehanizamspojnica: mehanički,hidraulični i pneumatski saservo-pojačanjem

- Hidrodinamičke spojnice- Elektromagnetne spojnice

Mjenjač ki prenosnik:- Vrste i klasifikacijamjenjača

- Mehanički mjenjači sanepokretnim osama(nesinhronizovani i

sinhronizovani)- Mehanički mjenjači sapokretnim osama(planetarni)

- Mehanički mjenjači sakontinualnim prenosomsnage

- Ostale vrste mjenjača:

hidraulični, elektri

čni,kombinovani

- Automatski mjenjači- Dopunski mjenjačkiprenosnici

Zglobni prenosnici:- Asinhroni zglobni prenosnici- Sinhroni zglobni prenosnici- Zglobni prenosnici sa

- Detaljno poznaje sastavnedjelove frikcionih spojnica- Analizira moguće uzrokenepravilnog rada spojnice

- Objašnjava funkcionisanjehidrodinamičkih ielektromagnetnih spojnica

- Uočava ulogu mjenjača usistemu prenosa snage

- Razlikuje mjenjače sastanovišta načina prenosasnage: mehaničke,hidraulične, električne,kombinovane

- Uočava razliku izmeđustepenastog i kontinualnogprenosa snage

- Detaljno poznaje princip radanesinhronizovanih,sinhronizovanih i planetarnihmjenjača

- Objašnjava princip radaautomatskih mjenjača

- Uočava ulogu kardanskogzgloba u prenosu snage

- Detaljno poznaje konstrukcijukardanskog vratila

- Analizira različita izvođenjakardanskog prenosa s obziromna izvedbu pogona vozila

- Razlikuje različitekonstrukcije sinhronihzglobnih prenosnika(homokinetički zglobovi)

- Razvija sistematičnost u radu





57

U č enik U č enik

elastičnim spojnicamaPogonski most:- Glavni prenosnik- Diferencijalni prenosnik- Blokirani diferencijalniprenosnik

- Poluvratila- Dodatna redukcija u mostu- Kućište pogonskog mosta

- Uočava ulogu glavnogprenosnika i razlikujevarijantne izvedbe zupčastogpara glavnog prenosa

- Analizira funkcionisanjediferencijalnog prenosnika

- Razlikuje načine izvođenjadodatne redukcije upogonskom mostu

- Uočava principe održavanjakompletan sistem prenosasnage na vozilu

UREĐAJI ZA OSVJETLJAVANJE I SVJETLOSNU SIGNALIZACIJU

- Upoznaje se, objašnjavadijelove i funkciju uređaja za

osvjetljavanje i svjetlosnusignalizaciju

- Razlikuje uređaje zaosvetljavanje, označavanje i

davanje svjetlosnih znakova

- Stiče pozitivnu orijentacijuprema zanimanju I

bezbjednosti saobrađaja

POSEBNI UREĐAJI NA VOZILU

- Upoznaje se sa:- Uređajem za samoistovar i

samoutovar, vitlom- Priključnim uređajima navozilu

- Uređajima za grijanje iventilaciju

- Razlikuje načine izvođenjavučno-priključnih i oslono-

priključih uređaja na vozilu- Objašnjava princip rada klima-uređaja

- Koristiti Pravilnik odimenzijama, ukupnim

masama i osovinskomopterećenju vozila i oosnovnim uslovima kojemoraju da ispunjavajuuređaji i oprema navozilima u saobraćaju naputevima


RAZRED: TREĆI



58

RAZRED: TREĆI


U č enik U č enik

UVOD U MOTORE SUS

- Upoznaje, razumije,objašnjava:- Vrste motora SUS- Osnovne sastavne djelove isklopove motora

- Radni proces četvorotaktnihmotora

- Radni proces dvotaktnihmotora

- Rotacioni (Wankelov) motor

- Detaljno objašnjava principrada četvorotaktnih idvotaktnih motora i razlikemeđu njima

- Poznaje princip rada ikonstruk tivno izvođenjemotora sa rotacionim klipom

- Prepoznaje dometetehnološkog razvoja krozsavremena rješenja motorskihsistema i uređaja

- Simulirati radčetvorotaktnih idvotaktnih motora nafizičkom modelu

POKAZATELJI RADA MOTORA

- Upoznaje, razumije,objašnjava:- Indikatorski pokazateljirada,indikatorski dijagram

- Efektivni pokazatelji rada:snaga, obrtni moment,časovna i specifičnapotrošnja goriva, izduvnaemisija (toksičnost idimnost izduvnih gasova)

- Razlikuje i analizira

indikatorske i efektivnepokazatelje rada motora- Analizira indikatorski dijagrammotora

- Razlikuje karakteristikerazličitih načina mjerenjapojedinih pokazatelja radamotora

- Razvija kritičku svijest o

ekološkim problemima,posebno onimvezanim zaeksploataciju motornih vozila





59

U č enik U č enik

KONSTRUKCIJA MOTORAUpoznaje, nabraja, razumije,objašnjava ulogu i karakteristike:

- Nepokretni djelovi motora:cilindarski blok, cilindarskaglava, kućište motora,poklopac cilindarske glave

- Pokretni djelovi motora:

klip, klipni prstenovi,osovinica klipa, klipnjača,kolenasto vratilo, zamajac

- Razvodni mehanizam:ventilski sklop, bregastovratilo, podizači ventila,viševentilska tehnika,varijabilni razvod

- Detaljno obrazlaže ulogunepokretnih i pokretnihdjelova motora, konstruktivnaizvođenja, materijale od kojihse izrađuju i načine njihoveizrade

- Uočava razlike u izvođenju

djelova kod benzinskih i dizelmotora, zbog različitog mehaničkog i termičkog opterećenjakojem su izloženi- Detaljno objašnjava vrste ifunkciju elemenata razvodnogmehanizma

- Analizira šemu razvoda motora

- Uočava značaj podešavanjatrenutka otvaranja izatvaranja ventila za kvalitetodvijanja radnog procesa umotoru

- Razlikuje i karakterišesavremena rešenja raz vodnogmehanizma sa više usisnih iizduvnih ventila i varijabilnimvremenom i visinom otvaranjaventila

- Razvija pozitivnu orjentacijuprema zanimanju

- Na fizičkom modelumotora mjeriti prečnik ihod klipa i izračunavati

radnu zapreminu motora

- Simulirati rad razvodnogmehanizma.

- Prezentovati računarskusimulaciju rada motora

USISNI I IZDUVNI SISTEM

- Upoznaje, razumije,objašnjava:- Usisne cijevi i kolektori- Vazdušni filteri

- Uočava uticaj oblika usisne instalacije na stepen punjenjamo tora

- Razlikuje vrste vazdušnih- Uviđa važnost očuvanjačovjekove okoline

- Ulogu katalizatora ifiltera čestica razmatrati





60

U č enik U č enik

- Izduvne cijevi i kolektori- Prečistači izduvnih gasova − kataizatori, filteri čestica

- Prigušivači buke- Turbokompresorska grupa- Poznaje zakonske propise izoblasti izduvne emisije

filtera i značaj njihovogodržavanja

- Razlikuje načine prečišćavanjaizduvnih gasova, vrste i građukatalizatora i filtere čestica

- Uočava ulogu turbokompresorai prednosti natpunjenjamotora

u širem ekološkomkontekstu- Pri prezentovanjuzakonskih propisa izoblasti izduvne emisijepotencirati stalnopooštravanje evropskihpropisa (kroz upoređenjeEURO I−IV normi)

SISTEM ZA NAPAJANJE GORIVOM

- Upoznaje, razumije,objašnjava:

Goriva:- Vrste, toplotna moć,otpornost na detonaciju(oktanski broj), sposobnost

samopaljenja (cetanskibroj), aditivi za goriva

- Rezervoar za gorivo- Pumpa za gorivo- Filteri za gorivo

Sistem za napajanje gorivombenzinskih motora:

- Karburatorski sistem: uloga,

princip rada, vrste,elementi karburatora,održavanje

- Sistemi za ubrizgavanjebenzina u usisne kanale

- Direktno ubrizgavanjebenzina

Sistem za napajanje gorivomdizel motora:

- Definiše osnovnekarakteristike goriva koja sekoriste u motorima sus

- Uočava i pojašnjava funkciju i

način rada elemenata zadovod goriva

- Analizira razlike u sistemudovoda goriva kod benzinskih idizel motora

- Detaljno objašnjava uloguelemenata karburatorskogsistema i principe održavanja

- Detaljno objašnjava uloguelemenata sistema zaubrizgavanje benzina

- Uočava i objašnjava razlike uizvedbi pojedinih sistemaubrizgavanja u usisne kanale

- Upoređuje sisteme za direktnoubrizgavanje i ubrizgavanje uusisne kanale

- Razvija osjećaj za urednost

- Uviđa značaj korišćenjabezolovnih i ekloških goriva nazaštitu zdravlja I okoline





61

U č enik U č enik

- Direktno i indirektnoubrizgavanje, slojevitosagorevanje (M-postupak)

- Pumpa visokog pritiska − linijska i rotaciona

- Regulatori količineubrizganog goriva:centrifugalni, vakuumski ihidraulični

- Regulatori predubrizgavanja- Brizgaljke- Održavanje sistema zanapajanje gorivom dizelmotora

- Savremeni sisteminapajanja

- Objašnjava ulogu ikarakteristike sastavnihdjelova sistema zaubrizgavanje kod dizelmotora,

- Uočava principe redovnogodržavanja sistema zanapajanje dizel motoragorivom

PODMAZIVANJE MOTORA

- Upoznaje, razumije,objašnjava:- Maziva: vrste,karakteristike, podjelaprema namjeni i

viskoznosti, oznake- Podmazivanje pljuskanjem- Podmazivanje pod pritiskom- Filteri za ulje- Pumpa za ulje, sigurnosniventil, indikator pritiska

- Kontrola, zamjena i izborulja

- Uočava neophodnostpodmazivanja pokretnihdjelova motora

- Detaljno objašnjava uloguelemenata sistema za

podmazivanje motora- Razlikuje motorna ulja odtransmisionih, ulja za dizel odulja za benzinske motore, čitaoznake ulja po SAE i API

- Razvija osjećaj o važnostipreciznosti u radu





62

U č enik U č enik

HLAĐENJE MOTORA- Upoznaje, razumije,objašnjava:- Hlađenje tečnošću- Tečnosti za hlaženje- Ventilator- Pogon I uključivanjeventilatora, termostat,

termoprekidač, hladnjak,pumpa

- Vazdušno hlađenje- Održavanje sistema zahlađenje

- Detaljno objašnjava ulogusastavnih djelova i način radaotvorenog i zatvorenogsistema hlađenja motoratečnošću

- Uočava ulogu održavanjasistema za hlađenje motora,moguće uzroke nepravilnosti uradu sistema i načinotklanjanja

- Razvija osjećaj o značajupoštovanja propisa I uputstavaproizvođača

- Merenje temperaturumržnjenja rashladnetečnosti, sa i bez dodatkaantifriza

ELEKTROUREĐAJI

- Zna ulogu i princip rada svihelektrouređaja

- Poznaje elemente sistema zabaterijsko paljenje: indukcionikalem (bobinu), razvodnikpaljenja, prekidač paljenja,

kondenzator, svjećice, alaser,alternator, regulator uglja

pretpaljenja

- Uočava probleme ustartovanju ili radu motora dokojih dolazi usled nepravilnog

funkcionisanja pojedinihelektrouređaja


5. Okvirni spisak literature i drugih izvora:



63

p g

- Janković, D., Janićijević J.: Tehnologija obrazovnog profila za automehanič are, Zavod za udžbenike,

Beograd,- Lenasi J., Ristanović T.: Motori I motorna vozila, Zavod za udžbenike, Beograd- Bunčić, S.: Tehnič ka eksploatacija motornih vozila I , Saobrađajni fakultet Beograd- Simić, D.: Motorna vozila, Zavod za udžbenike, Beograd- Ristanović, T.: Kontrola tehnič ke ispravnosti vozila, Zavod za udžbenike, Beograd- Cevra: Motori i motorna vozila I , Školska knjiga, Zagreb- Cevra: Motori i motorna vozila II , Školska knjiga, Zagreb


- Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena sa: računarom sa multimedijskim paketom, A/V sredstva,grafoskop, diaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima, softverom za simulaciju rada pogonskog motora idrugih sistema kao i tehnološki postupak opravke motornih vozila, uzorci alata, modeli, šeme sklopova ipodsklopova mašina, mjerni instrumenti.

7. Obavezni nač ini proveravanja i ocjenjivanja znanja- Znanje se u svakom klasifikacionom periodu provjerava i ocjenjuje usmeno i pismeno (test).


- Visoka stručna sprema iz područja mašinstva





64

Povezanost sa predmetom

ZnanjePredmet Znanja i vještine

- Habanje dijelova i sklopova na vozilu - Materijali- Praktična nastava sa tehnologijomzanimanja

- Metali i legure

- Sistemi na vozilu - Opšte mašinstvo- Praktična nastava sa tehnologijom

zanimanja

- Mašinski elementi- Mehanika

- Sistemi na vozilu - Materijali - Ispitivanje materijala

- Sistem za hlađenje motora- Sistem za upravljanje vozilom- Sistem za kočenje- Sistem za oslanjanje vozila- Posebni uređaji na vozilu

- Hidraulika i pneumatika - Hidraulika

- Pneumatika

- Elektrouređaji - Osnove elektrotehnike iautoelektrike - Električni uređaji na vozilu


1.2.6. Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja



65

1. Naziv predmeta: Praktič na nastava sa tehnologijom zanimanja

2. Broj č asova po godinama obrazovanja i oblicima nastave:


T PUkupno

I 72 360 432

II 72 540 612

III 66 627 627

Ukupno 210 1527 1671

T - teorijska nastava, odjeljenje se ne dijeli na grupeP - praktična nastava, odjeljenje se dijeli na grupe do šesnaest učenika u prvom razredu, do dvanaest učenika u

drugom i osam učenika u trećem razredu


U okviru predmeta učenici:- razvijaju osjećaj odgovornosti i preciznosti u radu,- usvajaju osnovna znanja o tehnološkim postupcima obrade materijala i izrade dijelova,- usvajaju osnovna znanja o motornim vozilima- sticanje osnovnih znanja o vrstama i karakteristikama motornih vozila,- ovladavaju stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci,- ovladavaju znanjem i vještinama principu rada i namjeni motora i uređaja motor.vozila,


- ovladavaju znanjem i vještinama iz oblasti odabiranja rezervnih djelova i alata,- ovladavaju znanjem i vještinama, neophodnim za podešavanja motora i uređaja,- ovladava tehnološkim postupkom rastavljanja i sastavljanja podsklopova, sklopova i sistema motornog vozila i



66

ovladava tehnološkim postupkom rastavljanja i sastavljanja podsklopova, sklopova i sistema motornog vozila injihovim održavanjem

- upoznaje se sa standardima pri održavanju motornih vozila i ekonomičnim korišćenjem alata i djelova sistema- stiču praktična znanja o pravilnoj dijagnostici kvarova sistema- osposobljavaju se za samostalno izvođenje posla, stručno odlučivanje, i usvajanje novih znanja na svom

stručnom području- stiču praktična znanja o pravilnom korišćenju sredstava zaštite na radu i zaštitre životne sredine.


RAZRED: PRVI


U č enik U č enik

RADIONICA

- Upoznaje radionicu i radnamjesta

- Upoznaje sredstva zaštite izaštitu na radu

- Upoznaje sa pripremom iodržavanjem radnog mjesta,radnom i tehnološkom

disciplinom

- Razvija osjećaj odgovornosti,saradnje, očuvanja zdravlja Iokoline, urednosti, tačnosti Ipreciznosti, materijalnevrijednosti

- Stiče pozitivnu orjentacijuprema zanimanju

- Učenici se upoznaju sanačinom pisanja dnevnikapraktične nastave

- Svaki učenik samostalnovodi dnevnik

- Dnevnik se ovjerava nakraju školske godine

- Učenik je dužan da čuvadnevnik praktičnenastave iz svih razreda,jer se ovjereni dnevniciprilažu uz prijavu nazavršni ispit ipredstavljaju uslov zapristupanje ispitu



Učenik Učenik



67

U č enik U č enik

MJERENJE I KONTROLISANJE- Definiše pojam mjerenja ikontrolisanja

- Navodi alate za mjerenjedužina i uglova i objašnjavaprincip rada sa njima

- Mjeri dužine radioničkimlenjirima, metrima ipantljikama

- Pomoću šestara različitih vrstaprenosi mjere sa radnog

predmeta na alat i obrnuto- Mjeri dužine univerzalnimmjerilom sa nonijusom

- Mjeri dubine dubinomjerom- Mjeri mikrometrima za spoljnoi unutrašnje mjerenje i zamjerenje dubina

- Ispituje pravilnost obrtaja

vratila, paralelnos površina idrugo komparatorom- Bira i pravilno kontrolišetolerancijskim mjerilima

- Kontroliše površine lenjirima ilibelama



Vježbe- Mjerenja univerzalnim

mjerilom sa nonijusom,dubinomjerom,mikrometrima za spoljnoi unutrašnje mjerenje,komparatorom

PRIBOR ZA STEZANJE I PRIDRŽAVANJE

- Upoznaje se sa priborom zastezanje i pridržavanje inačinom njegove primjene

- Navodi pravila stezanja- Navodi i objašnjava pravilaodržavanja i čuvanja priboraza stezanje i pridržavanje

- Postavlja radni predmet upribor za stezanje

- Steže radni predmetmehaničkim priborom(steznom glavom, mengelama,šapama, ekcentrima,oprugama)

- Steže magnetima

- Podiže tehničku kulturu Vježbe- Stezanja (prihvatanja)raznih oblika obradakarazlićitim priborima



Učenik Učenik



68

U č enik U č enik

- Pridržava radne predmeterazličitim priborima zapridržavanje (glave, drači,vratila, ključevi)

- Rastavlja, čisti, podmazuje isastavlja pribor za stezanje ipridržavanje

(steznom glavom,mengelama, šapama,ekscentrima, oprugama)

OCRTAVANJE I OBILJEŽAVANJE

- Objašnjava pojam ocrtavanja iobilježavanja na metalu injegovu primjenu

- Navodi alate za ocrtavanje iobilježavanje na metalu iobjašnjava način rada sa njima

- Obrazlaže pravila izbora alatai rada sa njima

- Bazira radni predmet i pripre-ma površinje za ocrtavanje

- Koristeći različite alate crta iobilježava zadate centre rupa,crta paralelne linije i linijeparalelne ili upravne sa ili na

ose predmeta, prenosi mjerena radni predmet, crtakrugove i nanosi jednakepodjeljke, bilježava slovima,brojevima, bojom, prenosielemente sa crteža u datojrazmjeri na pripremak

- Održava alat, pribor za

ocrtavanje i obilježavanje- Pridržava se pravila zaštite naradu


Vježbe- Ocrtavanja pomoćupribora i alata zaocrtavanje (magnetnaprizma, lenjiri, igle zacrtanje, šestari,obilježvači, visinomjer,šabloni).

TURPIJANJE

- Upoznaje se sa pravilnimdržanjem tijela pri obradi

- Navodi vrste turpija, oblik

zuba, vrste i finoću nasjeka

- Određuje pravilnu visinu stege

- Bira turpiju u zavisnosti od

Vježbe

- Turpijanje sa različitim



U č enik U č enik



69

- Objašnjava način rada saturpijama

kvaliteta obrade koji je zadatna radioničkom crtežu

- Obrađuje površineturpijanjem

oblicima i nasjecimaturpija

ODSIJECANJE MATERIJALA

- Nabraja vrste sjekača iobjašnjava pravila rukovanjasjekačem

- Navodi vrste makaza, usloveprimjene, način rada i pravilarukovanja

- Nabraja vrste testera, načinrada i pravila rukovanja

- Bira sjekač odgovarajućegeometrije u zavisnosti odmaterijala

- Uvježbava rad sa sjekačem upoloženom i strmom položaju

- Siječe limove ručnim imašinskim makazama

- Siječe šipkasti materijal(čelični, plastični, bakarni,mesingani, keramički)

- Reže materijal ručnom imašinskom testerom

- Reže tanke predmetetesterom

- Čisti i održava mašine, alat ipribor

- Razvija tehnološku disciplinu Vježbe- Odsijecanje materijalasjekačem, ručnim imašinskim makazama,ručnom i mašinskomtesterom

BUŠENJE UPUŠTANJE I RAZVRTANJE

- Nabraja alate i mašine zabušenje- Objašnjava način rada nabušilicama sa alatima zabušenje, upuštanje irazvrtanje

- Razumije pojam režimarezanja

- Navodi pravila pri bušenju

- Bira alate u zavisnosti odzahtjeva na crtežu- Zabušuje, buši, proširuje irazvrće otvore i rupe nalimovima, cilindričnim,prizmatičnim radnimpredmetima

- Čisti i održava radno mjesto

- Stiče osjećaj sigurnosti ipreciznosti u radu

Vježbe- Bušenje, upuštanje irazvrtanje



U č enik U č enik



70

REZANJE NAVOJA- Nabraja vrste alata za rezanjenavoja i objašnjava postupkerada sa njima

- Ručno urezuje i narezujenavoje

- Urezuje navoje na bušilici- Uočava uticaj sredstva zapodmazivanje na kvalitetnavoja

- Stiče osjećaj o potrebisistematike u radu

Vježbe- Ručno urezuje i narezujenavoje

STRUGANJE- Nabraja vrste mašina i alate zastruganje

- Objašnjava pojam mjerodavnirežim rezanja

- Objašnjava postupke rada prirezanju

- Izrađuje jednostavnijepredmete struganjem nauniverzalnom strugu (stružecilindre i konuse, reže navoje)

- Održava radno mjesto

Vježbe- Struganja jednostavnihoblika obradka nauniverzalnom strugu

GLODANJE- Nabraja vrste mašina i alate zaobradu glodanjem

- Objašnjava pojam mjerodavnirežim rezanja

- Objašnjava postupke rada prirezanju

- Izrađuje jednostavnijepredmete glodanjem nauniverzalnoj glodalici (ravnapovršine, izrađuje žljebove,konuse)



Vježbe- Izrađuje jednostavnijepredmete glodanjem nauniverzalnoj glodalici(ravna površine, izrađuježljebove i dr.)

BRUŠENJE

- Nabraja vrste mašina i alate zaobradu brušenjem.

- Objašnjava pojam mjerodavnirežim pri prušenju

- Objašnjava postupke rada pribrušenju

- Obrađuje jednostavnijepredmete brušenjem


- Razvija osjećaj odgovornostiprema potrebi pridržavanjastandarda u radu

Vježbe- Izvodi osnovne operacijebrušenja



U č enik U č enik



71

POVRŠINSKA ZAŠTITA- Objašnjava procese kodkorozije

- Navodi uzroke korozije- Poznaje različite vrstehemijskih prebvlaka na čeliku ilakim metalima

- Površinski zaštićuje površine:uljima i mastima, bojama ilakovima, prevlakama odplastičnih masa, prevlakamaod metalnih masa koji ne

oksidiraju, hartijom za zaštituod korozije i na druge načine

- Uočava karakteristike iocjenjuje kvalitet metalnihzaštitnih prevlaka

- Uviđa važnost očuvanjačovjekove okoline

Vježbe- Priprema (čisti) površineza zaštitu i izvodi zaštitumetalnih površinapremazima

OBRADA LIMOVA

- Poznaje funkciju i postupke

ravnanja, savijanja,porubljivanja, previjanja iplastičnog oblikovanja limova

- Ravna limove

- Ravno savija ivice limova- Ručno plastično oblikujelimove

- Ispravlja profile i žice

- Uviđa važnost pridržavanjapravila zaštite na radu

Vježbe- Obrade limova

ZAKIVANJE MATERIJALA

- Nabraja vrste zakivanja izakovice

- Objašnjava postupak zakivanja

- Spaja limove zakivanjem- Razdvaja zakovane spojeve

Vježbe- Spaja limove hladnim

zakivanjem

LEMLJENJE

- Poznaje procese pri lemljenju,lemove, alate, sredstva zazaštitu

- Priprema materijal, pripremaalat i izvodi meko lemljenje

- Bira sredstva i pribor za tvrdolemljenje i izvodi postupak


Vježbe- Meko i tvrdo lemljenje



U č enik U č enik



72

ZAVARIVANJE- Objašnjava procesezavarivanja

- Razumije proces zavarivanjatopljenjem, električnogzavarivanja i zavarivanja podpritiskom

- Razlikuje boce za vodonik iacetilen

- Obrazlaže funkcijuredukcionih ventila, radgorionika, proces vođenjagorionika i žice, ulogupraškova i pasta

- Uvježbava tehnike rada prigasnom zavarivanju i sječenju

- Obrazlaže princip radaaparata za elektrolučnozavarivanje

- Priprema predmet i izvodizavarivanje

- Poštuje sistematičnost u raduVježbe- Priprema predmeta iizvođenje zavarivanja, uz

primjenu različitihvrstaspojeva i zavara,

- Ispitivanje zavarenihspojeva savijanjem iprobom preloma

UVOD U MOTORNA VOZILA I MOTORE

- Upoznaje se sa definicijom ipodjelom vozila, osnovnimpojmovima i razvojem vozila imotora sus i klasifikacijomvozila

- Razumije koncepciju gradnjevozila

- Navodi vrste i ulogu tehničke iradne dokumentacije vezaneza motorno vozilo

- Zna principe organizacijeservisne i remontne službe iodržavanja vozila i funkcijutehničkih pregleda

- Razlikuje osnovne sastavnedjelove, sisteme i mehanizmevozila

- Razlikuje koncepcijska rešenjapogona vozila

- Stiče pozitivnu orjentacijuprema zanimanju

- Koristiti standard JUSM.NO.010 koji dajeosnovne definicije iklasifikaciju drumskihvozila

- Koristiti prospekteproizvođača vozila zapredstavljanje različitihkoncepcija gradnje vozila



U č enik U č enik



73

- Zna ulogu i način rada alata,uređaja i specijalne opreme zaopravku, održavanje i kontroluispravnosti vozila.

AUTOMEHANIČARSKI ALAT I PRIBOR

- Upoznaje se saautomehaničarskim alatom ipriborom (ručni, univerzalni,specijalni) i mjernim alatom ipriborima i razumije principenjihovog rada i upotrebe

- Vrši čišćenje, kontrolu(vizuelno ili uređajem),podmazivanje i slaganjeautomehaničarskog (ručnog,univerzalnog, specijalnog)alata i pribora

- Vrši provjeru ispravnostimoment ključa, izvlakača,mjerača pritiska u cilindrima,stetoskopa, mjerne viljuške,aerometra, regloskopa,

luksmetra i drugim.

- Stiče pozitivnu orjentacijuprema zanimanju Vježbe

- Čišćenje, kontrola(vizuelno ili uređajem),podmazivanje i slaganjeautomehaničarskog(ručnog, univerzalnog,specijalnog) alata ipribora

KANALI I DIZALICE

- Poznaje različite vrste kanala(neprolazni i prolazni, uski iširoki, međuosni i bočni, saizdizanjem točkova ili mosta,

specijalni) i dizalica(mehaničke, hidraulične ivazdušno-hidraulične)

- Vrši čišćenje, kontrolu kanala.- Vrši čišćenje, kontrolu ipodmazivanje mehaničkihdizalica

- Vrši čišćenje, kontrolu ipodmazivanje, zamjenu ulja ipodešavanje hidrauličnedizalice

- Vrši čišćenje, kontrolu ipodmazivanje, zamjenu ulja ipodešavanje instalacijevazdušno-hidraulične dizalice

- Stiče radne navikeVježbe

- Čišćenje, kontrola(vizuelno ili uređajem),podmazivanjemehaničkih dizalica,zamjenu ulja ipodešavanje hidrauličnedizalice



U č enik U č enik



74

MAZIVA I UREĐAJI ZA PODMAZIVANJE MOTORNIH VOZILA- Navodi vrste i karakteristikerazličitih vrstamaziva (tečna,polutečna, čvrsta, gasovita) iuređaja (mjerni sudovi pumpe,prese, špricevi i dr.) zapodmazivanje motornih vozila

- Uočava razliku i raspoređujevrste maziva prema vrsti inamjeni

- Razumije oznake mazivaprema vrsti i namjeni

- Vrši čišćenje, kontrolu,podmazivanje, zamjenu ulja i

maziva, podešava i provjeravafunkcionisanje uređaja.

- Izgrađuje pozitivnuorjentaciju prema zanimanju

Vježbe- Podmazivanja motornihvozila

TEHNIČKE TEČNOSTI MOTORNIH VOZILA

- Navodi vrste i karakteristiketehničkih tečnosti kodmotornog vozila

- Uočava razliku i raspoređujevrste tehničkih tečnosti premavrsti i namjeni

- Razumije oznake tehničkih

tečnosti prema vrsti i namjeni- Vrši kontrolu, dopunu ilizamjenu tečnosti za hlađenje,tečnosti za hidrauličneprenose mehanizme sistemaza kočenje


Vježbe- Dopunjuje ili zamjenjujetehničke tečnosti

motornog vozila (tečnostiza hlađenje, tečnosti zahidraulične prenosnemehanizme sistema zakočenje)

POGONSKA GORIVA MOTORNIH VOZILA

- Navodi vrste i karakteristikepogonskih goriva koja sekoriste za motorna vozila

- Razumije oznake goriva premavrsti i namjeni- Razumije oznake cetanskogbroja

- Razumije oznake oktanskogbroja

- Uočava razliku i raspoznajerazne vrste pogonskih gorivaprema vrsti i namjeni


Vježbe- Upoznaje razne vrstepogonskih goriva



U č enik U č enik



75

OPREMA I UREĐAJI ZA PRANJE VOZILA- Upoznaje se sa uređajima zapranje motornog vozila(brizgaljke, četke i drugo) irazumjie način njihoveprimjene

- Vrši kontrolu (vizuelno)djelova i izvodi postupakručnog pranja, brisanja,čišćenja motornog vozila

- Vrši čišćenje, kontrolu, pod-mazivanje, podešava i provje-rava funkcionisanje uređaja za

pranje motornog vozila- Izvodi postupak pranjapomoću savremenih uređajaza pranje motornog vozila.


Vježbe- Čišćenje i pranjamotornih vozila

VULKANIZIRANJE I BALANSIRANJE PNEUMATIKA

- Razumije princip rada uređajaza vulkaniziranje pneumatika

koji se koriste na motornomvozilu i uređaja zauravnoteženje točka

- Demontira točak sa vozila izamjenjuje ga

- Razlikuje oznake napneumatiku- Vrši čišćenje, kontrolu ipripremu mašina i uređaja zavulkaniziranje

- Vrši kontrolu pneumatika- Vrši demontiranje, kontrolu,zamjenu i montažu natplatka ipneumatika

- Vrši kontrolu pritiska upneumatiku

- Vrši čišćenje, kontrolu ipripremu mašina i uređaja zauravnoteženje točka

- Vrši uravnoteženje točka nauređaju za uravnoteženje(balansiranje) točka

- Razvija odgovornost premaradu

Vježbe

- Vulkaniziranje ibalansiranje pneumatika



U č enik U č enik



76

SVJETLOSNA SIGNALIZACIJA NA VOZILU- Zna simbole električnihveličina i način funkcionisanjamjernih instrumenata

- Razumije princip rada uređaja

za osvetljenje puta ioznačavanje vozila

- Razumije princip rada uređajaza davanje svjetlosnih signala

- Razumije princip rada uređajaza davanje zvučnih signala

- Vrši podešavanje električnihmjernih instrumenata.

- Vrši podešavanje svjetlosnihtalasa

- Vrši demontažui i kontrolu(vizuelno/uređajem) djelova

uređaja za osvetljenje puta ioznačavanje vozila (tijelo,reflektor, staklo, ležištasijalice, provodnici,akumulator, osigurači).

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši zamjenu i montažudjelova uređaja za osvetljenjeputa i označavanje vozila

- Vrši demontažu i i kontrolu(vizuelno/uređajem) djelovauređaji za davanje svjetlosnihsignala

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši montažu djelovauređaji za davanje zvučnihsignala (tijelo, jezgro,

membrana, poluge, kotva,vibrator sa kontaktima,kondezator, navrtke,poklopca, akumulator)

- Vrši demontažui i kontrolu(vizuelno/uređajem) djelovaza davanje zvučnih signala.

- U zavisnosti od utvrđenog

- Identifikuje se sa zanimanjem

- Razvija smisao za urednost

- Stvara radne navike

Vježbe

- Demontaža, kontrola imontaža djelova uređajaza osvetljenje puta ioznačavanje vozila

Vježbe- Demontaža, kontrola imontaža djelova uređajaza davanje zvučnihsignala



U č enik U č enik

š ž



77

stanja vrši montažu djelovauređaja za za davanje zvučnih

- Provjerava funkcionisanje ipodešava sistem pomoćusavremenih dijagnističkihuređaja.

ORGANIZACIJA I NAČIN TEHNI

ČKOG ODRŽAVANJA MOTORNOG VOZILA

- Upoznaje se sa načinomorganizovanja tehničkogodržavanja motornog vozila.

- Razumije posloveorganizovanja tehničkogodržavanja motornog vozila iobavlja jednostavne posloveodržavanmja (zamjena ulja,zamjena prečistača, zamjenamaziva, zamjena rashladne

tečnosti, pranje vozila)


RAZRED: DRUGI

Informativni ciljevi i sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski ciljevi Spesifičnosti u izvođenju



78


U č enik U č enik

SISTEM ZA OSLANJANJE

- Zna karakteristike sistema zaoslanjanje (sistem sa zavisnimi nezavisnim oslanjanjem)

- Nabraja sastavne dijelove irazumije princip rada sistemaza za oslanjanje

- Upoznaje se sa principom radai nabraja sastavne dijelovesistema pneumatskog

elastičnog sistema oslanjanja

- Vrši demontažu i kontrolu(vizuelno) i, u slučajupotrebe, zamjenu krute grede

- Vrši demontažu i kontrolu(vizuelno/uređajem)elastičnog oslonca gibanja,zavojne opruge, torzioniopruge)

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši zamjenu elemenata

- Vrši demontažu i kontrolu

(vizuelno/uređajem) i uzavisnosti od utvrđenog

stanja, zamjenu prigušivača- Vrši demontažu i kontrolu(vizuelno/uređajem) dijelovasistema pneumatskogelastičnog sistema oslanjanja(kompresor, prečistač, regu-lator, polužni sistem, gumeni

elastični oslonac, rezervoar,regulator pritiska, prečistač)

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši zamjenu djelovasistema pneumatskogelastičnog sistema oslanjanja

- Provjerava funkcionisanjesistema za oslanjanje


- Uviđa ljepotu svog zanimanja

Vježbe- Demontaža, kontrola imontaža dijelova sistemaza oslanjanje

Vježbe



U č enik U č enik

Demontaža kontrola i



79

- Demontaža, kontrola i

montaža dijelova sistemapneumatskog elastičnogsistema oslanjanja

UREĐAJ ZA UPRAVLJANJE

- Zna karakteristike različitihvrsta sistema za upravljanje(mehanički, mehanički sa

pojačivačem i hidraulični)- Razumije princip rada inabraja sastavne djeloveuređaja za upravljanje sapužem, sa zupčastom letvom isa sa hidrauličnimpojačivačem

- Razumije pojam uglovapodešavanja upravljačkihtočkova

- Vrši demontažu i kontrolu(vizuelno/uređajem)elemenata uređaja zaupravljanje sa pužem (volan,puž, pužni točak, spona,rukavac, osovinica rukavca)

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši zamjenu elemenata

uređaja za upravljanje sapužem

- Vrši demontažu i kontrolu(vizuelno/uređajem)elemenata uređaja zaupravljanje sa zupčastomletvom (volan, zupčanik,zupčasta letva, spona,rukavac, osovinica rukavca)

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši zamjenu elemenatauređaja za upravljanje sazupčastom letvom

- Vrši demontažu i kontrolu(vizuelno/uređajem) djelovauređaja za upravljanje sahidrauličnim pojačivačem


- Razvija logičko mišljenje,sposobnost za pravilno

rasuđivanje i zaključivanje



U č enik U č enik

(pumpa povratni ventil



80

(pumpa, povratni ventil,

akumulator, razvodnik, volan,hidraulični cilindar, poluge,rezervoar spona, rukavac,osovinica rukavca)

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši zamjenu elemnatauređaja za upravljanje sahidrauličnim pojačivačem

- Vrši kontrolu uglovaupravljačkih točkova pomoćudijagnostičkih uređaja

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši podešavanje uglovaupravljačkih točkova pomoćudijagnostičkih uređaja

- Provjerava funkcionisanjesistema

Vježbe- Demontaža, kontrola imontaža dijelova sistemauređaja za upravljanje

SISTEM ZA KOČENJE

- Razumije princip rada inabraja sastavne djelovepojedinih vrsta sistema zakočenje

- Upoznaje se sa principom radai nabraja sastavne djeloveABS- kočnica

- Vrši demontažui i kontrolu(vizuelno/uređajem) djelova(frikcione obloge, radni cili-ndar, glavni cilindar, rezervo-ar, poluge, gumice, ventile,opruge, čelična užad, doboš,

disk) sistema za kočenje- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši podešavanje imontažu djelova sistema zakočenje

- Ispušta vazduh iz sistema zakočenje

- Vrši demontažu i kontrolu




U č enik U č enik

(vizuelno/uređajem, zamjenu



81

(vizuelno/uređajem, zamjenu

i montažu djelova ABS-sistemakočenja

- Provjerava funkcionisanje ipodešava sistem pomoćusavremenih dijagnostičkihuređaja

Vježbe- Demontaža, kontrola imontaža dijelova sistemaza kočenje

SISTEM ZA PRENOS SNAGE

Glavna spojnica

- Zna različite vrste glavnihspojnica (diskosne,polucentrifugalne,centrifugalne, hidrostatičke,

elektromagnetne ikombinovane spojnica) irazumije princip njihovog rada

- Nabraja sastavne dijelove iobjašnjava princip radafrikcione spojnice

- Poznaje princip rada i nabrajasastavne dijelovehidrodinamičke glavne

- Vrši kontrolu i podešavanjeslobodnog hoda komandnih

poluga- Vrši demontažu, kontrolu(vizuelno/uređajem) potisnogležaja

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši zamjenu i montažui podešava zazor izmeđupotisnog ležaja i dvokrakihpoluga glavne spojnice

- Vrši demontažu, kontrolu(vizuelno/uređajem), zamjenui montažu frikcionog diska(lamele)

- Vrši demontažu, kontrolu(vizuelno/uređajem),čišćenje, pranje, zamjenu imontažu glavnog i radnog



- Razvija mentalne sposobnosti isvestrano izgrađuje ličnost



U č enik U č enik

spojnice (kućište, komandni cilindra kod hidrauličnih Vježbe



82

spojnice (kućište, komandni

mehanizam, pumpno iturbinsko kolo, ležajeve, uljnezaptivke, vratila i drugo)

cilindra kod hidrauličnih

komandnih mehanizama- Vrši demontažu, čišćenje,pranje, kontrolu(vizuelno/uređajem) djeloveglavne spojnice (lamelu,potisni disk, poklopacspojnice, potisni ležaj,komandni mehanizam,

spojničko vratilo, radnicilindar, glavni cilindar i dr.)- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši zamjenu i montažudjelova glavne spojnice

- Vrši demontažu, čišćenje,pranje, kontrolu(vizuelno/uređajem) djelovehidrodinamičke glavnespojnice (kućište, komandnimehanizam, pumpno iturbinsko kolo, ležajeve, uljnezaptivke, vratila i drugog)

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši zamjenu i montažudjelova hidrodinamičke glavnespojnice

- Vrši kontrolu nivoa ulja ukućište hidrodinamičke glavnespojnice

- Provjerava funkcionisanje ipodešava uređaj pomoćusavremenih dijagnostičkihuređaja

Vježbe

- Demontaža, kontrola imontaža elemenataglavne spojnice

Vježbe- Demontaža, kontrola imontaža elemenatahidrodinamičke glavne

spojnice



U č enik U č enik

č



83

Mjenjač ki prenosnik

- Poznaje različite vrste glavnihmjenjačkih prenosnika inavodi podjele (mehanički,hidrodinamički, hidrostatički,električni i kombinovani)

- Zna princip rada i nabrajasastavne dijelove glavnog

mehaničkog mjenjačkogprenosnika- Zna princip rada i nabrajasastavne dijelove glavnoghidrodinamičkog mjenjačkogprenosnika

- Vrši kontrolu nivoa i zamjenuulja u mjenjačkom prenosniku

- Vrši kontrolu i podešava slobo-dan hod komandnih poluga

- Vrši demontažu i kontrolu(vizuelno ili uređajem) djelovaglavnog mjenjačkog prenosni-ka (zupčanike, elemente sin-hrone spojnice, osigurače, le-žajeve, uljne zaptivke, vrati-la, komandne osovinice, ko-mandne poluge, viljuške i dr.)

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši zamjenu i montažudjelova glavnog mjenjačkogprenosnika

- Vrši demontažui i kontrolu(vizuelno ili uređajem) djelovahidrodinamičkog mjenjačkogprenosnika (ležajeve, uljnezaptivke, vratila, pumpno i

turbinsko kolom, reaktor i dr.)- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši zamjenu i montažudjelova hidrodinamičkogmjenjačkog

- Provjerava funkcionisanje i po-dešava uređaj pomoću savre-menih dijagnostičkih uređaja

- Razvija smisao za urednost priradu

- Razvija odgovornost premaradu i rezultatima rada

Vježbe- Demontaža, kontrola imontaža elemenatamjenjačkog prenosnika

Vježbe- Demontaža, kontrola i

montaža elemenatahidrodinamičkogmjenjačkog prenosnika



U č enik U č enik

Zglobni prenosnici



84

Zglobni prenosnici

- Navodi vrste i primjenuzglobnih prenosnika (elastičnei šarnirne)

- zna princip rada i nabrajasastavne djelove asihronihzglobnih prenosnika

- zna princip rada i nabraja

sastavne djelove (sihronih)zglobnih prenosnika

- Vrši demontažui i kontrolu(vizuelno ili uređajem) djelova(ležaji, prsten, krst kardana,viljuška sa prirubnicom,

mazalica, viljuška sakardanskim vratilom) asihronihzglobnih prenosnika

- U zavisnosti od utvrđenog sta-nja vrši zamjenu, podmazi-vanje i montažu djelovaasihronih zglobnih prenosnika

- Vrši demontažui i kontrolu(vizuelno ili uređajem) djelovasihronih zglobnih prenosnika(viljuške, kuglice, vijak,manžetna)

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši zamjenu,podmazivanje i montažudjelova sihronih zglobnihprenosnika

- Provjerava funkcionisanje ipodešava uređaj

- Razvija tačnost, urednost,sistematičnost i odgovornostprema radu i rezultatima rada

Vježbe- Demontaža, kontrola imontaža elemenatazglobnih prenosnika

Glavni prenosnik

- Zna princip rada i nabrajasastavne dijelove glavnogprenosnika

- Vrši demontažu i kontrolu(vizuelno ili uređajem) djelova(zupčanici, ležaji, vratila)




U č enik U č enik

glavnog prenosnika



85

- U zavisnosti od utvrđenog sta-nja vrši zamjenu, podešavanjei montažu djelova glavnogprenosnika


Vježbe- Demontaža, kontrola imontaža elemenataglavnog prenosnika

Diferencijalni prenosnik

- Zna princip rada i nabrajasastavne dijelovediferencijalnog prenosnika

- Vrši kontrolu nivoa, doliva ilizamjenjuje ulje u kućištediferencijalnog prenosnika

- Vrši demontažu i kontrolu(vizuelno ili uređajem) djelova(kuciste, planetarni zupčanik,bočnih zupčanik, osovinice,ležajeva) diferencijalnog

prenosnika- U zavisnosti od utvrđenog sta-nja vrši zamjenu, kontrolu,podešavanje i montažudjelova diferencijalnogprenosnika


- Razvija sposobnost zaurednost i preglednost u radu

Vježbe- Demontaža, kontrola imontaža elemenatadiferencijalnogprenosnika

Poluvratila

- Zna karakteristike i ulogupoluvratila

- Vrši demontažu i kontrolu (viz-uelno ili uređajem) poluvratila

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši zamjenu, kontrolu imontažu poluvratila


Vježbe- Demontaža, kontrola imontaža poluvratila


RAZRED: TREĆI




86

U č enik U č enik

POGONSKI MOTOR

- Zna princip rada motora inavodi nepokretne djelovemotora (četvorotaktni,dvotaktni, benzinski i dizel

motori)

- Navodi pokretne djelovemotora

- Vrši demontažu, čišćenje,pranje, kontrolu(vizuelno/uređajem)

cilindrične glave motora- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši opravku ili zamjenui montažu cilindrične glavemotora

- Vrši demontažu, čišćenje ipranje, kontrolu (vizuelno/mjernim uređajem), zamjenu i

montažu cilindra cilindričnombloku motora

- Vrši demontažu, čišćenje ipranje, kontrolu (vizuelno),zamjenu i montažu koritamotora

- Vrši demontažu, čišćenje ipranje, kontrolu(vizuelno/mjernim uređajem)

potrošenost klipa, klipnihprstenova, osovinice klipa i, uzavisnosti od utvrđenogstanja, zamjenu i montažupojedinih elemnata




Vježbe- Demontaža, kontrola iugradnja cilindričneglave motora

Vježbe- Demontaža, kontrola iugradnja cilindra ucilindrični blok motora



U č enik U č enik

potrošenost ležajeva male i



87

velike pesnice klipnjače- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši zamjenu i montažuležajeva male i velike pesniceklipnjače


potrošenost rukavacakoljenastog vratila i ležajevavelike pesnice klipnjače

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši zamjenu i montažuosnovnih ležajeva koljenastogvratila

- Vrši demontažu, čišćenje ipranje, kontrolu(vizuelno/mjernim uređajem)potrošenost rukavaca ibregova bregastog vratila

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši zamjenu i montažubregastog vratila

- Vrši demontažu, čišćenje,pranje, kontrolu

(vizuelno/mjernim uređajem)potrošenost stabla ventila,vođice ventila

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši zamjenu i montažuvođice ventila i ventila



Vježbe- Demontaža, kontrola iugradnja korita motora

Vježbe- Demontaža, kontrola iugradnja klipa i klipnjače

Vježbe- Demontaža, kontrola iugradnja koljenastogvratila



U č enik U č enik

(vizuelno/mjernim uređajem)



88

potrošenost (klackalica,podizača i šipki podizačaventila)

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši zamjenu i montažuklackalica, podizača i šipkipodizača ventila

- Izvodi podešavanje zazora

ventila pomoću mjernih ilikontrolnih uređaja- Izvodi montažu zupčastogremena/lančanika ipodešavanje ugla predpaljenjapomoću savremenihdijagnostičkih uređaja(skroboskopska lampa,osciloskop)

- Provjerava funkcionisanjepogonskog motora savremenimuređajima

- Jača istrajnost i upornost u

radu

- Razvija logičko mišljenje,sposobnost za pravilnorasuđivanje i zaključivanje

Vježbe- Demontaža, kontrola imontaža elemenatarazvodnog mehanizma

SISTEM ZA NAPAJANJE OTO MOTORA GORIVO

- Zna karakteristike, principrada i djelove sistema zanapajanje motora gorivom

- Vrši demontažu, čišćenje,pranje, kontrolu(vizuelno/uređajem)

rezervoara goriva, njegovuzamjenu i montažu

- Vrši demontažu, čišćenje,pranje, kontrolu (vizuelno)membranske pumpe, njenuzamjenu i montažu





U č enik U č enik

(vizuelno/uređajem)

k b d



89

- Zna princip rada sistema i

navodi djelove sistema zanapajanje oto-motoradirektnim ubrizgavanjemgoriva

karburatora, i u zavisnosti odutvrđenog stanja, njegovuzamjenu i montažu

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši zamjenu i montažudjelova karburatora

- Vrši demontažu, čišćenje,pranje, kontrolu (vizuelno),

zamjenu i montažu grubog ifinog prečistača- Vrši demontažu, čišćenje,pranje, kontrolu(vizuelno/uređajem) djelovesistema za napajanje oto-motora direktnimubrizgavanjem goriva(rezervoar, pumpa za gorivo,

akumulator pritiska, regulatorsmješe, regulator pritiska,prečistač vazduha, brizgaljka,davač pritiska, prečistač goriva, potenciometar,elektronski upravljački uređaji drugi)


stanja vrši zamjenu i montažudjelove sistema za napajanjeoto-motora direktnimubrizgavanjem goriva

- Provjerava funkcionisanjezamijenjenih dijelova sistema

- Razvija svijest o značaju iprednostima savremenihtehničkih rješenja, primjeni iprednostima elektronike i

automatike, kontrole,dijagnostike I upravljanja,ušteda, očuvanja zdravlja Iokoline

Vježbe- Demontaža, kontrola iugradnja membranskepumpe

Vježbe- Demontaža, kontrola imontaža elemenatasistema za napajanje otomotora gorivom



U č enik U č enik

SISTEM ZA NAPAJANJE DIZEL MOTORA GORIVOM



90

- Zna karakteristike, principrada i djelove sistema zanapajanje motora gorivom

- Vrši demontažu, čišćenje,pranje, kontrolu (vizuelno)pumpe niskog pritiska

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši zamjenu i montažudjelova pumpe niskog pritiska

- Vrši demontažu, čišćenje, pra-

nje, kontrolu (vizuelno/ure-đajem na probnom stolu) dje-lova pumpe visokog pritiska

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši zamjenu i montažudjelova pumpe visokog pritiska

- Vrši demontažu, čišćenje,pranje, kontrolu (vizuelno)grubog i finog prečistača

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši zamjenu i montažugrubog i finog prečistača

- Vrši demontažu, čišćenje,pranje, kontrolu(vizuelno/uređajem naprobnom stolu) djelovabrizgaljke

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši zamjenu i montažudjelova brizgaljke

- Provjerava funkcionisanjepomoću savremenihdijagnostičkih uređaja

- Stiče osjećaj sigurnosti u radu

- Stvara radne navike

- Razvija smisao za urednost ipreglednost u radu

Vježbe- Demontaža, kontrola iugradnja pumpe niskogpritiska

Vježbe- Demontaža, kontrola iugradnja pumpe visokog

pritiska

Vježbe- Demontaža, kontrola imontaža elemenatasistema za napajanjedizel motora gorivom



U č enik U č enik

SISTEM ZA PALJENJE RADNE SMJEŠE



91

- Zna princip rada i navodidjelove bateriskog sistema zapaljenje radne smješe

- Zna princip rada i navodidjelove beskontaktnogtranzistorskog sistema za

paljenje radne smješe

- Vrši demontažu i čišćenjeklema akumulatora

- Vrši kontrolu nivoa i gustinuelektrolita u akumulatoru

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši zamjenu elektrolitai vrši dolivanje destilovane

vode- Vrši demontažu i čišćenjeplatinskih kontakata

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši montažu i podešavazazor platinskih kontakata

- Vrši demontažu, čišćenje,kontrolu (vizuelno/uređajem)djelova razvodnika paljenja

- U zavisnosti od utvrđenog sta-nja vrši zamjenu elemenata,montažu i podešavanje uglapredpaljenja razvodnika palj-enja skroboskopskom lampom.

- Vrši demontažu, zamjenu imontažu djelova (razvodneruke, razvodne kape, svjećića,

visoko naponskih kablova,indukcionog kalema,kondezatora) razvodnikapaljenja


- Uviđa važnost sopstvenog radai bezbjednosti drugih

- Razvija tehnološku disciplinu

- Razvija odgovornosti premaobavljanju poslova

- Uviđa vezu između različitihoblasti nauke i tehnike

- Stiče osjećaj za čistiju Izdraviju sredinu I razvija ekosvijest

Vježbe- Demontaža, kontrola imontaža elemenatasistema za paljenje radnesmješe kod oto motora



U č enik U č enik

SISTEM ZA PODMAZIVANJE MOTORA



92

- Zna princip rada i navodidjelove sistema zapodmazivanje motora

- Vrši demontažu, čišćenje,pranje i kontrolu (vizuelno)uljne pumpe

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši zamjenu i montažuelemenata uljne pumpe

- Vrši demontažu, zamjenu i

montažu pogonskog zupčanikauljne pumpe

- Vrši demontažu, kontrolu(vizuelno ili uređajem) djelovesistema za podmazivanje(grubog i finog prečistača,regulacionog ventila,manometra, hladnjaka, i dr.)


stanja vrši zamjenu i montažudjelove sistema zapodmazivanje (grubog i finogprečistača, regulacionogventila, manometra,hladnjaka, i dr.)

- Vrši kontrolu nivoa i zamjenuulja


- Uviđa ljepotu zanimanja

- Razvija radne navike

- Razvija preciznost i marljivostpri radu

Vježbe

- Demontaža, kontrola imontaža elemenatasistema za podmazivanjemotora



U č enik U č enik

SISTEM ZA HLAĐENJE MOTORA



93

- Zna princip rada sistema zahlaženje motora i navodidjelove sistema za hlađenjemotora

- Vrši zamjenu rashladnetečnosti (ljeto/zima)

- Vrši demontažu, zamjenu imontažu hladnjaka

- Vrši demontažu, čišćenje,kontrolu (vizuelno/uređajem)djelova vodena pumpa

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši zamjenu i montažu

djelova vodena pumpa- Vrši demontažu i kontrolu(vizuelno) ili uređajem djelovasistema za hlađenje motora(termostat, termo-elemenat,gumene cjevovode,ekspanzionu posudu)

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši zamjenu i montažudjelova sistema za hlađenjemotora (termostat, termo-elemenat, gumene cjevovode,ekspanzionu posudu)

- Provjerava funkcionisanje ipodešava uređaj pomoću

savremenih dijagnostičkihuređaja

- Razvija osjećaj odgovornostiprema kvalitetnom izvođenjuradnih zadataka i poštovanjustandarda

Vježbe- Demontaža, kontrola imontaža elemenatasistema za hlađenjemotora

ELEKTRIČNI UREĐAJI NA VOZILU

- Poznaje i nabraja električneuređaje na vozilu

- Vrši demontažui i kontrolu(vizuelno/uređajem) djelova(kućište, rotora, statora,kolektora, četkica, ležaj,



U č enik U č enik

- Zna princip rada i nabraja

djelove generatora il kt k t č

vratila, ispravljača - dioda,

namotaja) generatoraU i ti d t đ Vj žb



94

djelove generatora ielektropokretača namotaja) generatora- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši montažu djelova(kućište, rotora, statora,kolektora, četkica, ležaj,vratila, ispravljača (dioda),namotaja) generatora

- Vrši demontažui i kontrolu(vizuelno/uređajem) djelova(kućište, rotora, statora,kolektora, četkica, ležaj,vratila, zupčanik (bendiks),dvokraka poluga, viljuška,elektromagnet, polovastrujnog toka)elektropokretača.


stanja vrši montažu djelova(kućište, rotora, statora,kolektora,četkica, ležaj,vratila, zupčanik, spojnica(bendiks), dvokraka poluga,viljuška, elektromagnet,polova strujnog toka)elektropokretača

- Provjerava funkcionisanje ipodešava sistem pomoćusavremenih dijagnističkihuređaja


Vježbe- Demontaža, kontrola imontaža generatora

Vježbe- Demontaže, kontrole imontažeelektropokretača



U č enik U č enik

UREĐAJI ZA DEFEKTAŽU KVAROVA SISTEMA MOTORNOG VOZILA

Poznaje različite vrste uređaja Vrši defektažu kvarova Stiče osjećaj preciznosti u Vježbe



95

- Poznaje različite vrste uređajaza defektažu kvarova sistemamotornog vozila

- Zna princip rada uređaja zadefektažu kvarova sistema

- Vrši defektažu kvarovapomoću savremenihdijagnostičkih uređaja

- U zavisnosti od utvrđenogstanja vrši podešavanje imontažu djelova


Vježbe- Defektaža kvarovapomoću savremenihdijagnostičkih uređaja

ORGANIZACIJA I NAČIN TEHNIČKOG ODRŽAVANJA MOTORNOG VOZILA

- Zna način i zahtjeveorganizovanja tehničkogodržavanja motornog vozila

- Vrši pregled vozila (pregled ipodešavanje pogonskog ag-regata, pritezanje cilindričneglave, nosača klackalica, ku-ćišta bregastog vratila, pro-vjera zategnutosti nazublje-nog remena, podešavanje za-zora ventila, zamjena preči-stača za vazduh, podešavanjeugla predpaljenja, provjerasvjećica, podešavanjeagregata, ispitivanje ekološkeispravnosti)

Vježbe- Tehnički pregled


- Janković, D., Janićijević J.: Tehnologija obrazovnog profila za automehanič are, Zavod za udžbenike, Beograd,- Lenasi J., Ristanović T.: Motori i motorna vozila, Zavod za udžbenike, Beograd- Bunčić, S.: Tehnič ka eksploatacija motornih vozila I , Saobrađajni fakultet, Beograd- Simić, D.: Motorna vozila, Zavod za udžbenike, Beograd- Ristanović, T. : Kontrola tehnič ke ispravnosti vozila, Zavod za udžbenike, Beograd- Cevra: Motori i motorna vozila I , Školska knjiga, Zagreb- Cevra: Motori i motorna vozila II , Školska knjiga, Zagreb



Nastava se realizuje u radionici koja je opremljena sa: računarom sa odgovarajućim softverskim paketima (zasimulaciju rada pogonskog motora i drugih sistema kao i tehnološki postupak opravke motornih vozila), grafoskopom,

diaprojektorom sa odgovarajušim slajdovima, uzorcima alata, modelima, šemama sklopova i podsklopova mašina,



96

diaprojektorom sa odgovarajušim slajdovima, uzorcima alata, modelima, šemama sklopova i podsklopova mašina,mjernim instrumentima.

Radionica je opremljena i sa: stubnom dizalicom, univerzalnim i specijalnim alatima, uređajima za podmazivanje,savremenim dijagnostičkim aparatima za utvrživanje stanja sklopova, računarom sa odgovarajućom programskomopremom za dijagnostiku, raznim sklopovima mašina, modelima, elementima hidrauličnih i pneumatskih sistema,mjernim instrumentima i drugim.

7. Oavezni nač ini provjeravanja i ocjenjivanja znanja

U svakom klasifikacionom periodu se znanje provjerava i ocjenjuje pregledanjem i ocjenjivanjem dnevnikapraktične nastave i ocjenjivanjem praktičnih zadataka, proizvoda, odnosno usluga i njihovom odbranom.


Viša stručna sprema izpodručja mašinstva, uz prethodno obrazovanje za automehaničara, položen majstorski ispitza automehaničara (u koji je uključen pedagoško-andragoški ispit).







97

- Vulkaniziranje i balansiranje - Motori i motorna vozila - Točkovi i pneumatici

- Transmisija - Motori i motorna vozila - Sistem za prenos snage

- Sistem za oslanjanje - Motori i motorna vozila - Sistem za oslanjanje

- Sistem za upravljanje - Motori i motorna vozila - Sistem za upravljanje - Sistem za kočenje - Motori i motorna vozila - Sistem za kočenje

- Motori - Motori i motorna vozila - Motori SUS

- Tehničke tečnost motornih vozila- Sistem za podmazivanje motora- Sistem za hlađenje motora

- Sistem za upravljanje vozilom- Sistem za kočenje- Sistem za oslanjanje vozila- Posebni uređaji na vozilu

- Hidraulika i pneumatika - Hidraulika- Pneumatika

- Električni uređaji na vozilu- Svjetlosna signalizacija na vozilu

- Elektrotehnika i autoelektrika - Motori i motorna vozila

- Uređaji za osvjetljenje i svjetlosnusignalizaciju na vozilu




2. Ispitni katalozi

2.1. Motori i motorna vozila



99

1. Naziv predmeta: Motori i motorna vozila

2. Ciljevi ispita:

Na ispitu ocjenjujemo:

- da li je učenik ovladao znanjima o funkciji sistema i funkcionalnim vezama sistema motornih vozila,- da li je učenik osposobljen za sistematično traženje i lokalizovanje kao i metodičko postavljanje dijagnoza

grešaka na motoru, mehaničkim, električnim, pneumatskim i hidrauličnim uređajima, sklopovima i dijelovimamotornog vozila

- da li učenik zna da čita tehničku dokumentaciju.

3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na završnom ispitu

Sadržaji Znanja i vještine

- Uvod u motorna vozila - Razumije koncepciju gradnje vozila- Razlikuje osnovne sastavne djelove, sisteme i mehanizme vozila, njihovekarakteristike i funkciju

- Razlikuje koncepcijska rešenja pogona vozila

- Noseći sistem (okvir i karoserija) - Razumije i objašnjava konstruktivno izvođenje okvira (uzdužni i poprečni nosači)- Objašnjava značaj nosećeg sistema za čvrstoću i krutost konstrukcije vozila- Analizira i upoređuje standardne izvedbe nosećeg sistema putničkih vozila,teretnih vozila i autobusa

- Točkovi i pneumatici - Razumije i objašnjava:- mehaniku kretanja - kotrljanje točka- građu i vrste pneumatika

- Tumači oznaku pneumatika



- Sistem za oslanjanje - Objašnjava jednu od stavki:- zavisno i nezavisno oslanjanje- prednji upravljački most

- zadnji most- sistem nezavisnog oslanjanja sa poprečnim vođenjem



100

- sistem nezavisnog oslanjanja sa uzdužnim vođenjem- Mekfersonov mehanizam oslanjanja- amortizeri i stabilizatori- kontrola sistema za oslanjanje

- Analizira ulogu elemenata za prigušivanje oscilacija (amortizera)- Objašnjava ulogu stabilizatora za stabilnost kretanja u krivini

- Upravljački mehanizam - Objašnjava princip rada jednog od navedenog:- upravljački mehanizam: pužni, zupčasti, na principu zavrtnja i navrtke,

- prenosni mehanizam - trapez upravljanja- servo-uređaji: pneumatski, hidraulični, elektro, kombinovani,- geometrija upravljanja: usmerenost točkova, zatur točka, bočni nagib točka,bočni nagib osovinice rukavca

- Uočava značaj geometrije podvozja za upravljivost i stabilnost vozila

- Sistem za kočenje - Objašnjava jedan od elemenata - stavki:

- klasifikaciju sistema za kočenje (radna, pomo

ćna, parkirna i dopunskakočnica) i zakonski propisi

- izvršni mehanizam kočenja - frikcione kočnice- doboš-kočnice: simplex i duplex, izvođenje- disk-kočnice- prenosni mehanizam u sistemu za kočenje- mehanički prenosni mehanizam- hidraulični prenosni mehanizam (sastavni djelovi, dvokružni sistem, servo-uređaj, održavanje)

- pneumatski prenosni mehanizam, (sastavni djelovi, primjena na priključnimvozilima: jednovodni i dvovodni sistem, održavanje)

- hidropneumatski prenosni mehanizam- dopunske kočnice (usporivači)- uređaji za automatsko regulisnje kočenja

- Analizira princip rada frikcionih kočnica i njihove elemente;- Navodi i objašnjava sastavne djelove mehaničkih, hidrauličnih i pneumatskihkočionih instalacija;



- Analizira funkciju i princip rada antiblokirajućih sistema (ABS)- Analizira poseban značaj sistema za kočenje za bezbjednost vožnje i u tomsmislu neophodnost preventivnog održavanja kočionog sistema

- Sistem za prenos snage - Objašnjava ulogu i način funkcionisanja spojnice- Detaljno poznaje sastavne djelove frikcionih spojnica



101

j p j j p j- Analizira moguće uzroke nepravilnog rada spojnice- Objašnjava funkcionisanje hidrodinamičkih i elektromagnetnih spojnica- Uočava ulogu mjenjača u sistemu prenosa snage- Razlikuje mjenjače sa stanovišta načina prenosa snage: mehaničke, hidraulične,električne, kombinovane

- Uočava razliku između stepenastog i kontinualnog prenosa snage

- Detaljno poznaje princip rada nesinhronizovanih, sinhronizovanih iplanetarnihmjenjača- Objašnjava princip rada automatskih mjenjača- Uočava ulogu kardanskog zgloba u prenosu snage- Detaljno poznaje konstrukciju kardanskog vratila- Analizira različita izvođenja kardanskog prenosa s obzirom na izvedbu pogonavozila

- Uočava ulogu glavnog prenosnika i razlikuje varijantne izvedbe zupčastog paraglavnog prenosa

- Poznaje funkcionisanje diferencijalnog prenosnika- Poznaje načine izvođenja dodatne redukcije u pogonskom mostu- Uočava principe održavanja kompletan sistem prenosa snage na vozilu(Za ispitni listić se bira jedna od navedenih stavki)

- Uređaji za osvjetljavanje i svjetlosnusignalizaciju

- Razlikuje i opisuje uređaje za osvetljavanje, označavanje i davanje svjetlosnihznakova i opisuje njihove karakteristike

- Posebni uređaji na vozilu - Razlikuje načine izvođenja vučno-priljučnih i oslono-priključih uređaja na vozilu- Objašnjava princip rada klima-uređaja

- Uvod u motore SUS - Navodi vrste motora sus- Navodi osnovne sastavne djelove i sklopove motora- Objašnjava:

- radni proces četvorotaktnih motora ili- radni proces dvotaktnih motora ili- rotacioni (Wankelov) motor



- Pokazatelji rada motora - Objašnjava:- indikatorske pokazatelje rada, indikatorski dijagram ili- efektivne pokazatelje rada: snaga, obrtni moment, časovna i specifična

potrošnja goriva, izduvna emisija (toksičnost i dimnost izduvnih gasova).- razlikuje i analizira indikatorske i efektivne pokazatelje rada motoraA li i i dik t ki dij t



102

- Analizira indikatorski dijagram motora

- Konstrukcija motora - Navodi karakteristike i funkciju:- nepokretnih djelova motora: cilindarski blok, cilindarska glava, kućištemotora, poklopac cilindarske glave ili

- pokretnih djelova motora: klip, klipni prstenovi, osovinica klipa, klipnjača,kolenasto vratilo, zamajac ili

- razvodnog mehanizma: ventilski sklop, bregasta osovina, podiza

či ventila,viševentilska tehnika, varijabilni razvod

- Detaljno obrazlaže funkciju nepokretnih i pokretnih djelova motora,konstruktivna izvođenja, materijale od kojih se izrađuju i načine njihove izrade

- Uočava i objašnjava razlike u izvođenju djelova kod benzinskih i dizel motora,zbog različitog mehaničkog i termičkog opterećenja kojem su izloženi

- Detaljno objašnjava funkciju elemenata razvodnog mehanizma- Analizira šemu razvoda motora- Uočava značaj podešavanja trenutka otvaranja i zatvaranja ventila za kvalitet

odvijanja radnog procesa u motoru- Objašnjava savremena rešenja razvodnog mehanizma sa više usisnih i izduvnihventila i varijabilnim vremenom i visinom otvaranja ventila(Za ispit se bira jedna od navedenih stavki)

- Usisni i izduvni sistem - Razumije i objašnjava karakteristike/princip rada jednog od elemenata sistema:- usisne cijevi i kolektori- vazdušni filteri- izduvne cijevi i kolektori

- prečistači izduvnih gasova - kataizatori, filteri čestica- prigušivači buke- turbokompresorska grupa

- Uočava i objašnjava uticaj oblika usisne instalacije na stepen punjenja motora- Razlikuje vrste vaz. filtera, definiše karakteristike i značaj njihovog održavanja- Razlikuje i objašnjava načine prečišćavanja izduvnih gasova, vrste i građukatalizatora i filtere čestica

- Uočava ulogu turbokompresora i prednosti natpunjenja motora



- Sistem za napajanje motora gorivom - Objašnjava:- goriva: vrste, hemijski sastav, toplotna moć, otpornost na detonaciju(oktanski broj), sposobnost samopaljenja (cetanski broj), aditivi za goriva ili

- rezervoar za gorivo ili- pumpa za gorivo ilifilteri za gorivo



103

- filteri za gorivo- Navodi karakteristike i objašnjava elemente sistema za napajanje gorivombenzinskih motora:- karburatorski sistem: uloga, princip rada, vrste, elementi karburatora,održavanje ili

- sistemi za ubrizgavanje benzina u usisne kanale (Bošovi sistemi)- Navodi karakteristike i objašnjava elemente sistema za napajanje gorivom dizelmotora:- direktno i indirektno ubrizgavanje, slojevito sagorevanje (M-postupak) ili- pumpa visokog pritiska − linijska i rotaciona ili- regulatori količine ubrizganog goriva: centrifugalni, vakuumskii hidraulični ili- regulatori predubrizgavanja ili- brizgaljke ili- održavanje sistema za napajanje gorivom dizel motora,ili izabrati jednu od navedenih stavki

- Detaljno objašnjava ulogu elemenata karburatorskog sistema i principeodržavanja- Detaljno objašnjava ulogu elemenata sistema za ubrizgavanje benzina- Uočava i objašnjava razlike u izvedbi pojedinih Boschovih sistema ubrizgavanjau usisne kanale

- Upoređuje sisteme za direktno ubrizgavanje i ubrizgavanje u usisne kanale- Objašnjava ulogu i karakteristike sastavnih djelova sistema za ubrizgavanje koddizel motora,

- Uočava principe redovnog odr žavanja sistema za napajanje dizel motoragorivom

- Podmazivanje motora - Navodi karakteristike i objašnjava:- maziva: vrste, karakteristike, podjela prema namjeni i viskoznosti, oznake ili- podmazivanje pljuskanjem ili- podmazivanje pod pritiskom ilifilteri za ulje ili- kontrola, zamjena i izbor ulja



- Razlikuje motorna ulja od transmisionih, ulja za dizel od uljaza benzinske motore, čitaoznake ulja po SAE i API

- Hlađenje motora - Navodi karakteristike i objašnjava:

- vodeno hlađenje ili- vazdušno hlađenje ilii i d ž j i hl đ j



104

- princip održavanja sistema za hlađenje- Uočava i objašnjava ulogu održavanja sistema za hlađenje motora, mogućeuzroke nepravilnosti u radu sistema i način otklanjanja

4. Tip ispita

Usmeno.

Nastavnik /aktiv sastavlja detaljan spisak ispitnih pitanja na osnovu ispitnog kataloga

Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, rasčlanjena na odgovarajući način – iz različitih taksonomskihkategorija i iz različitih sklopova motornog vozila.

Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta.

Usmeni ispit traje najviše 20 minuta.

Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na predlog ispitivača.

5. Dozvoljena pomagala

Tabele, katalozi, šeme veza, slike, modeli i crteži motornog vozila, motora i njegovih dijelova i ostalih sistema iuređaja na vozilu.

6. Literatura i drugi izvori

Za kandidate je preporučena literatura i drugi izvori data u katalogu znanja i godišnjem planu rada nastavnika.


2.2. Ispitni katalog praktičnog dijela završnog ispita

1. Naziv predmeta: Ispitni katalog praktič nog dijela završnog ispita

2 Cilj i i i



105

2. Ciljevi ispita

Na ispitu ocjenjujemo:

- sposobnost učenika da poveže praktična i odgovarajuća teorijska znanja,- da li je učenik ovladao znanjima o funkciji i funkcionalnim vezama sistema motornih vozila,- da li zna planirati i pripremiti postupak rada, da li ura\eno može prekontrolisati i ocijeniti kvalitet rada,

- da li je učenik osposobljen za sistematično traženje i lokalizovanje kao i metodičko postavljanje dijagnozagrešaka na motoru, mehaničkim, električnim, pneumatskim i hidraulič!nim uređajima, sklopovima i dijelovima,

- da li učenik zna da čita tehničku dokumentaciju,- da li poznaje osnovne postupke mehaničke obrade, varenja, lemljenja i površinske zaštite,- upotrebu odgovarajućih mjernih i kontrolnih postupaka,- odgovarajući pristup i odabir postupaka prilikom obavljanja praktičnih zadataka,- poštovanje propisa iz oblasti zaštite na radui zaštite okoline,

- racionalno korišćenje energija, materijala i vremena.


3. Spisak zadataka za međ uispite i završni ispit

RAZRED: PRVI

Poslovi i zadaci Znanja i vještine



106

j j

- Mjerenje i kontrolisanje

- Mjeri dužine radioničkim lenjirima, metrima i pantljikama- Pomoću šestara različitih vrsta prenosi mjere sa radnog predmeta na alat iobrnuto

- Mjeri dužine univerzalnim mjerilom sa nonijusom- Mjeri dubine dubinomjerom

- Mjeri mikrometrima za spoljno i unutrašnje mjerenje i za mjerenje dubina- Ispituje pravilnost obrtaja vratila, paralelnos površina i drugokomparatorom

- Bira i pravilno kontroliše tolerancijskim mjerilima- Kontroliše površine lenjirima i libelama

- Obilježavanje i ocrtavanje

- Bazira radni predmet i priprema površinje za ocrtavanje- Ocrtava i obilježava zadate paralelne linije i linije paralelne ili upravne saili na ose predmeta, prenosi mjere na radni predmet, crta krugove i

nanosi jednake podjeljke, centre rupa- Prenosi elemente sa crteža u datoj razmjeri na pripremak

- Turpijanje- Navodi vrste turpija, oblik zuba, vrste i finoću nasjeka- Vrši obradu turpijom ravnih površina

- Odsijecanje materijala- Odsijeca materijal sa sjekačem u položenom i strmom položaju- Siječe limove ručnim i mašinskim makazama- Reže materijal ručnom i mašinskom testerom

- Vrste mašina i alata za obradu bušenjem

- Zabušuje, buši, proširuje i razvrće otvore i rupe na limovima, cilindričnim,

prizmatičnim radnim predmetima

- Rezanje navoja- Nabraja vrste, načine i alate za rezanje navoja- Ručno urezuje i narezuje navoje

- Vrste mašina i alata za obradu struganjem- Izrađuje jednostavnije predmete struganjem na univerzalnom strugu(struže cilindre i konuse, reže navoje)



- Lemljenje- Priprema materijal, priprema alat i izvodi meko lemljenje- Priprema materijal, priprema alat i izvodi tvrdo lemljenje

- Zavarivanje

- Izvodi proces zavarivanja topljenjem

- Izvodi proces električnog zavarivanja- Izvodi proces zavarivanja pod pritiskom- Izvodi proces gasnog zavarivanja



107

- Izvodi proces gasnog zavarivanja

- Automehaničarski alat i pribor- Sprovodi postupak rada sa dinamometrijskim ključem, izvlakačem,stetoskopom, mjeračem pritiska cilindara, mjernom viljuškom,aerometromm, regloskopom, luksmetrom i drugim alatima i priborima

- Kanali i dizalice

- Vrši čišćenje, kontrolu i podmazivanje, zamjenu ulja i podešavanjehidraulične dizalice

- Vrši čišćenje, kontrolu i podmazivanje, zamjenu ulja i podešavanjeinstalacije vazdušno-hidraulične dizalice

- Maziva i uređaji za podmazivanje motornih vozila - Vrši kontrolu i zamjenu ulja i maziva u sistemima

- Tehničke tečnosti motornih vozila - Vrši kontrolu, dopunu ili zamjenu (tečnosti za hlađenje, tečnosti zahidraulične prenose mehanizme sistema za kočenje)

- Pogonska goriva motornih vozila - Cita oznake goriva, oznake cetanskog broja, oznake oktanskog broja

- Oprema i uređaji za pranje vozila - Izvodi postupak čišćenja i pranja pomoću savremenih uređaja za pranjemotornog vozila

- Vulkaniziranje i balansiranje pneumatika

- Vrši demontiranje kontrolu, zamjenu i montažu natplatka i pneumatika,vrši kontrolu pritiska u pneumatiku.

- Vrši uravnoteženje točka na uređaju za uravnoteženje (balansiranje)točka

- Svjetlosna signalizacija na vozilu

- Izvodi postupak zamjene sijalica, osigurača, akumulatora, kondezator idrugo

- Vrši podešavanje svjetlosnih talasa- Demontira i kontroliše djelove uređaja za osvetljenje puta i označavanjevozila

- Provjerava funkcionisanje i podešava sistem pomoću savremenihdijagnističkih uređaja


RAZRED: DRUGI


- Kontroliše i podešava slobodni hod komandnih poluga- Demontira, kontroliše, montira frikcioni disk

- Demontira, kontroliše, zamjenjuje i montira glavni i radni cilindar kodhidrauličnih komandnih mehanizamaDemontira čišćenje pranje kontroliše zamjenjuje i montira djelove



108

Glavna spojnica- Demontira, čišćenje, pranje, kontroliše, zamjenjuje i montira djeloveglavne spojnce (lamelu, potisni disk, poklopac spojnce, potisni ležaj,komandni mehanzam, spojnčko vratilo)

- Demontira, čisti, pere, kontroliše, zamjenjuje i montira djelovehidrodinamčke glavne spojnce

- Provjerava funkconsanje i podešava uređaja pomoću savremenh

dijagnostičkih uređaja

Glavni mjenjač ki prenosnik

- Kontroliše nivo, zamjenjuje ulje u mjenjačkom prenosnku- Kontroliše i podešava slobodan hod komandnih poluga- Demontira, kontroliše, zamjenjuje i montira djelove glavnognesinhronzovanog mjenjačkog prenosnika (zupčanike, osgurače, ležajeve,uljne zaptvke, vratla, komandne osovnce, komandne poluge, vljuške)

- Demontira, kontroliše, zamjenjuje i montira djelove glavnogsinhronzovanog mjenjačkog prenosnika (zupčanike, elemente sinhrone

spojnce, osgurače, ležajeve, uljne zaptivke, vratila, komandne osovnce,komandne poluge, vljuške i drugo)- Demontira, kontroliše, zamjenjuje i montira djelove hidrodinamičkogmjenjačkog prenosnika

- Provjerava funkcionisanje i podešava uređaj pomoću savremenihdijagnostičkih uređaja

Zglobni prenosnici

- Demontira i kontroliše, zamjenjuje, podmazivanje, montira djeloveasihronih zglobnih prenosnika

- Demontirai i kontroliše, zamjenjuje, podmazivanje i montira djelovesinhronih zglobnih prenosnika- Provjerava funkcionisanje i podešava uređaj

Diferencijalni prenosnik

- Objašnjava princip rada i nabraja sastavne dijelove diferenc. prenosnika- Kontroliše nivo, doliva ili zamjenjuje ulje u kućište diferenc. prenosnika- Demontira, kontroliše, zamjenjuje, podešava i montira djelovediferencijalnog prenosnika

- Provjerava funkcionisanje i podešava uređaj



Poluvratila- Objašnjava princip rada i nabraja sastavne dijelove poluvratila- Demontira, kontroliše i montira poluvratila- Provjerava funkcionisanje i podešava uređaj

- Objašnjava zadatak i podjelu sistema za oslanjanje- Objašnjava sistem sa zavisnim oslanjanjem)- Objašnjava sistem sa nezavisnim oslanjanjem



109

Sistem za oslanjanje

Objaš java s ste sa e av s osla ja je- Objašnjava princip rada i nabraja sastavne dijelove sistema sa nezavisnimoslanjanjem

- Demontira, kontroliše i zamjenjuje elastični oslonac (gibnja, zavojneopruge, torzione opruge)

- Demontira, kontroliše i zamjenjuje prigušivače- Demontira, kontroliše i zamjenjuje djelove sistema pneumatskogelastičnog sistema oslanjanja

- Provjerava funkcionisanje pojedinih sklopova i podsklopova

Uređ aji za upravljanje

- Nabraja vrste i objašnjava princip rada sistema za upravljanje (mehanički,mehanički sa pojačivačem)

- Demontira, kontroliše i zamjenjuje (volan, puž, pužni točak, spona,rukavac, osovinica rukavca) uređaje za upravljanje sa pužem

- Demontira i kontroliše i zamjenjuje (volan, zupčanik, zupčasta letva,spona, rukavac, osovinica rukavca)uređaje za upravljanje sa zupčastomletvom

- Demontira i kontroliše, zamjenjuje uređaje za upravljanje sa hidrauličnimpojačivačem

- Kontroliše uglove, podešava uglove upravljačkih točkova pomoćudijagnostičkih uređaja

- Provjerava funkcionisanje uređaja

Sistem za koč enje

- Objašnjava i nabraja vrste sistema za kočenje- Demontira, kontroliše, podešava i montira djelove (frikcione obloge, radni

cilindar, glavni cilindar, rezervoar, poluge, gumice, ventile, opruge,čelična užad, doboš, disk) sistema za kočenje

- Ispušta vazduh iz sistema za kočenje- Demontira i montira djelove ABS-sistema kočenja- Provjerava funkcionisanje i podešava sistem pomoću savremenihdijagnostičkih uređaja


RAZRED: TREĆI


- Demontira, čisti, pere, kontroliše, opravlja ili zamjenjuje i montiracilindrične glave motora- Demontira, čisti, pere, kontroliše, zamjenjuje i montira klip, klipnih



110

Pogonski motor

prstenova, osovinice klipa- Demontira, čisti i pere, kontroliše, zamjenjuje i montira ležajeva male ivelike pesnice klipnjače

- Demontira, kontroliše, zamjenjuje i montira osnovne ležajeve koljenastogvratila

- Demontira, čisti i pere, kontroliše zamjenjuje i montira bregasto vratilo- Demontira, čisti, pere, kontroliše, zamjenjuje i montira vođice ventila,ventila klackalica, podizača i šipki podizača ventila

- Podešava zazore ventila pomoću mjernih ili kontrolnih uređaja.- Montira zupčasti remen lančanika i podešava ugao predpaljenja pomoćusavremenih dijagnostičkih uređaja (skroboskopska lampa, osciloskop)

- Provjerava funkcionisanje pogonskog motora savremenim uređajima

Sistem za napajanje OTO motora gorivo

- Objašnjava princip rada i navodi djelove sistema za napajanje motoragorivom

- Demontira, čisti, pere, kontroliše, zamjenjuje i montira rezervoar- Demontira, čisti, pere, kontroliše,- Zamjenjuje i montira membranske pumpe- Objašnjava princip rada i navodi djelove sistema za napajanje oto-motoraubrizgavanjem goriva

- Demontira, čisti, pere, kontroliše djelove sistema za napajanje oto-motora ubrizgavanjem goriva

Sistem za napajanje DIZEL motora gorivom

- Objašnjava princip rada i navodi djelove sistema za napajanje DIZEL-

motora gorivom- Demontira, čisti, pere, kontroliše, zamjenjuje i montira djelove pumpeniskog pritiska

- Demontira, čisti, pere, kontroliše, zamjenjuje i montira djelove pumpevisokog pritiska

- Demontira, čisti, pere, kontroliše, zamjenjuje i montira grubi i finiprečistač.



- Demontira, čisti, pere, kontroliše, zamjenjuje i montira djelove brizgaljke- Provjerava funkcionisanje pomoću savremenih dijagnostičkih uređaja

- Objašnjava princip rada i navodi djelove baterijskog sistema za paljenje

radne smješe- Objašnjava princip rada i navodi djelove beskontaktnog tranzistorskogsistema za paljenje radne smješe



111

Sistem za paljenje radne smješe

- Demontira i čisti kleme akumulatora- Kontroliše nivo i gustinu elektrolita u akumulatoru- Demontira i čisti platinske kontakte- Demontira, čisti, kontroliše, zamjenjuje elemenate, montira i podešavaugao predpaljenja razvodnika paljenja skroboskopskom lampom

- Demontira, zamjenjuje i montira djelove (razvodne ruke, razvodne kape,svjećića, visoko naponskih kablova, indukcionog kalema, kondezatora);provjerava funkcionisanje i podešava uređaj pomoću savremenihdijagnostičkih uređaja

Električ ni uređ aji na vozilu- Demontira, čisti, kontroliše, zamjenjuje elemente, montiraelektropokretač

- Demontira, čisti, kontroliše, zamjenjuje elemenate, montira generatore

Sistem za podmazivanje motora

- Demontira, čisti, pere i kontroliše, zamjenjuje i montira elemente uljne

pumpe- Demontira, kontroliše, zamjenjuje i montira djelove sistema zapodmazivanje (grubog i finog prečistača, regulacionog ventila,manometra, hladnjaka i drugog)

- Kontroliše nivo i zamjenjuje ulja.- Provjerava funkcionisanje i podešava uređaj pomoću savremenihdijagnostičkih uređaja

Sistem za hlađ enje motora

- Zamjenjuje rashladne tečnosti (ljeto/zima)- Demontira, zamjenjuje i montira hladnjake- Demontira, čisti, kontroliše, zamjenjuje i montira djelove vodene pumpe- Demontira i kontroliše (vizuelno) ili uređajem djelove sistema za hlađenjemotora (termostat, termo- elemenat, gumene cjevovode, ekspanzionuposudu)

- Provjerava funkcionisanje i podešava uređaj pomoću savremenihdijagnostičkih uređaja


3. Uputstva za sprovođ enje završnog ispita

Praktični rad na završnom ispitu obuhvata samostalan rad na proizvodu ili usluzi sa odbranom, uz odgovarajućutehničko-tehnološku dokumentaciju.

Konkretn sadržaj praktičnog zadatka za završni rad definiše se i određuje na osnovu okvirnog spiska zadataka,datih u ispitnom katalogu. Tematske cjeline iz kojih se daju praktični zadaci za završni ispit date su u ispitnom kataloguslovima italic Zadatak za praktični rad na završnom ispitu treba formulisati tako da se kroz njega može vidjeti da je



112

slovima italic. Zadatak za praktični rad na završnom ispitu treba formulisati tako da se kroz njega može vidjeti da jeučenik ovladao montažom i demontažom dijelova i sklopova motornog vozila, utvrđivanjem kvarova, kontrolom ipodešavanjem sistema na motornom vozilu.

Ispitna komisija za svaki pojedinačni zadatak propisuje uslove rada – da li se kompletan zadatak radi predkomisijom ili je zadatak moguće do određene faze, uz odgovarajuću tehničko-tehnološku dokumentaciju, uraditi prije

ispita, a da se finalizacija zadatka uradi na samom ispitu.Ako se dio zadatka radi prije ispita, član ispitnog odbora treba da ima uvid u tok rada. Tehničko-tehnološka

dokumentacija radi se pod nadzorom mentora, kao i sam zadatak, što mentor garantuje svojim potpisom.

4. Znanja i vještine koje se provjeravaju i ocjenjuju na ispitima

Na ispitima provjeravamo praktična znanja i spretnosti, koje su učenici dobili u procesu praktičnog obrazovanja:

- Jednim individualnim ispitnim radom na završnom ispitu,- Do tri zadatka (rada) na međuispitu, po odluci ispitne komisije- Odbrana radaKandidat priprema dio rada prije ispita, u zavisnosti od vrste zadatka, po odobrenju ispitne komisije. Na ispitu se

radi finalizacija rada.

Međuispit traje do 6 sati i uključuje izradu ispitnog rada, tehničke dokumentacije i usmeni odgovor (odbranu).

Završni ispit traje do 4 sata. Usmeni odgovori (odbrana) traje najviše 20 minuta.Ispitna komisija priprema kriterijume za ocjenjivanje, pri čemu za pojedinačne zadatke poštuje sljedeće odnose:


Područ je ocjenjivanja Udio

Priprema zadatka 15%

Stručnost i izvođenje (kvalitet) 50%

Tehnička dokumentacija 20%



113

Odbrana 15%

Ukupno 100%

Predlaže se da veza broja osvojenih bodova i ocjena:Odličan (5) - od 92 do 100 bodova,Vrlo dobar (4) - od 80 do 91bod,Dobar (3) - od 67 do 80 bod,Dovoljan (2) - od 51 do 66 bodova,Nedovoljan (1) – 50 i manje bodova.

Kandidat je ocijenjen sa ocjenom nedovoljan ako pri izradi (provođenju) rada ako je nesamostalan, ne posjedujeosnovna stručna znanja i vještine, treba stalnu pomoć nastavnika ili člana komisije i pri rješavanju jednostavnihproblema. Krši propise o zaštiti na radu, radne postupke – operacije izvodi nepravilno odnosno po neodgovarajućemredosljedu. Upotreba materijala je mnogo veća od potrebne, predviđeno vrijeme za rad prekoračuje za više od 20%.

6. Dozvoljena pomagala

Na praktičnom dijelu završnog ispita su dozvoljena sledeća pomagala:

a) mašine, alati, uređaji u skladu sa katalogom znanja,b) priručnici, udžbenici,c) pribor za crtanje, kalkulator.

7. Literatura i drugi izvori

Za kandidate je preporučena literatura i drugi izvori data u katalogu znanja i godišnjem planu rada nastavnika.


U IZRADI KATALOGA ZNANJA ZA OBRAZOVNI PROGRAM AUTOMEHANIČAR /AUTOMEHANIČARKA UČESTVOVALI SU:

M t ij li P jk ić Vid



114

Materijali Pajković Vida,JU Srednja Stručna škola "Ivan Uskoković" Podgorica

Opšte mašinstvo Glavinčeski Živko, Efović Sabaheta,JU Srednja Stručna škola "Ivan Uskoković" Podgorica

Osnove elektrotehnike i autoelektrike Markuš Đorđina,JU Elektrotehnička škola "Vaso Aligrudić" Podgorica

Hidraulika i pneumatika Mr Damjanović Milanko,Mašinski fakultet Podgorica

Motori i motorna vozila Mr Pajković Vladimir,Mašinski fakultet Podgorica

Praktična nastava sa tehnologijom zanimanja Đukić Zoran,JU Srednja Stručna škola "Ivan Uskoković" Podgorica

Koordinacija Gojković Nikola,

JU Srednja stručna škola "V. Vukadinović" BeraneDapčević Gojko,Kombinat aluminijuma PodgoricaDr Zdravko Krivokapić,Mašinski fakultet Podgorica,Zora Bogićević,Centar za stručno obrazovanje




115

Obrazovni program AUTOMEHANIČAR / AUTOMEHANIČARKA usvojen je na XVIII sjedniciSavjeta za stručno obrazovanje održanoj 23.06.2004. godine.



Documents

Automehanicar Cg