AUTOREFERAT Jan Michalak Katedra Rachunkowości Wydział ...fip.uek.krakow.pl/wp-content/uploads/2019/06/Autoreferat-dr-J... · Posiadany stopień naukowy Doktor nauk ekonomicznych

Załącznik 3 - Autoreferat

Strona 1 z 34

Załącznik 3

AUTOREFERAT

Jan Michalak

Katedra Rachunkowości

Wydział Zarządzania

Uniwersytet Łódzki

Łódź, 11 lutego 2019 r.


Strona 2 z 34

Spis treści

Wstęp ......................................................................................................................................................................... 3

1. Wykształcenie i przebieg kariery zawodowej ...................................................................................................... 3

a. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe ........................................................................................................ 5

b. Dotychczasowe zatrudnienie w jednostkach naukowych .............................................................................. 5

2. Zarys zainteresowań naukowych i badawczych .................................................................................................. 6

3. Charakterystyka osiągnięcia naukowego ............................................................................................................. 7

a. Tytuł osiągnięcia naukowego/artystycznego ................................................................................................... 7

b. Cel naukowy i pytania badawcze ..................................................................................................................... 7

c. Osiągnięte wyniki.............................................................................................................................................13

4. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo - badawczych .............................................................................19

a. Publikacje .........................................................................................................................................................19

b. Cytowania i indeks Hirscha .............................................................................................................................24

c. Konferencje naukowe .....................................................................................................................................25

d. Projekty badawcze ..........................................................................................................................................26

e. Członkostwo w radach redakcyjnych czasopism, recenzje tekstów naukowych .........................................29

f. Nagrody za działalność naukową i dydaktyczną .............................................................................................29

5. Osiągnięcia w zakresie dorobku dydaktycznego i popularyzatorskiego, pracy organizacyjnej na rzecz uczelni

oraz współpracy międzynarodowej ........................................................................................................................30

Podsumowanie ........................................................................................................................................................33

Przywołane publikacje.............................................................................................................................................33


Strona 3 z 34

Wstęp Autoreferat ma na celu zaprezentowanie mojego dorobku i osiągnięć w pracy naukowej,

dydaktycznej i współpracy z innymi ośrodkami naukowymi, w związku ze złożonym przeze mnie

wnioskiem o przeprowadzenie postępowania habilitacyjnego w dziedzinie nauk ekonomicznych

w dyscyplinie finanse. Przedstawiam w nim mój rozwój naukowy, którego zwieńczeniem jest

monografia pt. Metody pomiaru i determinanty jakości informacji w raportach spółek giełdowych,

którą zgłaszam jako osiągnięcie naukowe w rozumieniu art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003

o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki. W pozostałym

dorobku naukowym wyodrębniłem trzy nurty zainteresowań: rachunkowość zarządcza - pomiar

dokonań, analiza i raportowanie modeli biznesu, jakość raportów.

W autoreferacie opisuję swój rozwój naukowy, osiągnięcia publikacyjne, pozostałą aktywność

naukową i dydaktyczną. Od uzyskania stopnia doktora opublikowałem 51 pozycji, w tym 7 artykułów

w czasopismach zagranicznych i jeden artykuł w zagranicznym czasopiśmie indeksowanym w

Journal Citation Records (ISI Web of Science by Thomson Reuters – Lista A MNiSW). Realizuję

projekt finansowany przez Narodowe Centrum Nauki, uczestniczę w projektach realizowanych we

współpracy z innymi ośrodkami naukowymi i przedsiębiorcami. W zakresie osiągnięć dydaktycznych

moje doświadczenie obejmuje zastosowanie multimediów i nauczania na odległość (w platformach

Blackboard i Moodle), opracowanie i prowadzenie autorskiego przedmiotu Pomiar dokonań

(Performance Measurement) w językach polskim i angielskim. Ponadto, mój dorobek obejmuje

prezentacje referatów na 13 konferencjach krajowych i 14 międzynarodowych, wystąpienia na 2

seminariach naukowych, doświadczenie w organizacji wydarzeń naukowych i udział w wymianie

międzynarodowej.

1. Wykształcenie i przebieg kariery zawodowej Studia magisterskie na kierunku Międzynarodowe Stosunki Polityczne i Gospodarcze

(specjalność Finanse Międzynarodowe) ukończyłem w 1999 r. na Wydziale Ekonomiczno-

Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego. W tym samym roku rozpocząłem studia doktoranckie

na Wydziale Zarządzania UŁ. W latach 1999-2001 pracowałem jako kontroler finansowy

w przedsiębiorstwach Strabag i Bauku Polska. W czasie studiów doktoranckich prowadziłem

na Uniwersytecie Łódzkim zajęcia z rachunkowości, rachunkowości zarządczej, rachunkowości

międzynarodowej, rachunku kosztów. W październiku 2003 r. rozpocząłem pracę jako asystent

w Katedrze Rachunkowości Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego. Korzystając z renomy tej

jednostki doskonaliłem swój warsztat naukowy pracując pod kierunkiem prof. Ireny Sobańskiej oraz

ucząc się od koleżanek i kolegów z Katedry Rachunkowości. Ważnym wydarzeniem w rozwoju moich

umiejętności badawczych był udział w prestiżowym kolokwium doktorskim zorganizowanym przez

European Accounting Association w 2004 roku. W czasie tego kolokwium miałem okazję

dyskutować i nawiązać współpracę z wiodącymi przedstawicielami świata nauki z dziedziny

rachunkowości, takimi jak: Jan Mouritsen, Michael D. Shields, David Cooper, Alfred Wagenhoffer,

Peter Pope, Wayne Landsman, John Christensen, jak również z młodymi badaczami z kilkunastu

krajów. Pozwoliło mi to konfrontować moje idee badawcze z naukowcami z różnych stron świata,

zarówno w czasie kolokwium, jak i w okresie późniejszym.


Strona 4 z 34

W listopadzie 2006 r. obroniłem pracę doktorską pt. „Wpływ globalizacji na pomiar wyników

ekonomicznych w rachunkowości zarządczej przedsiębiorstw” napisaną pod kierunkiem prof. dr

hab. Ireny Sobańskiej. Recenzentami pracy byli prof. Alicja Jaruga i prof. Sławomir Sojak. Pracy tej

została przyznana nagroda im. prof. dr hab. Stanisława Skrzywana III stopnia. Po obronie pracy

doktorskiej, od grudnia 2007 r., kontynuowałem pracę w Katedrze Rachunkowości na Wydziale

Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego na etacie adiunkta.

W okresie po obronie pracy doktorskiej doskonaliłem swój warsztat naukowy uczestnicząc

w szkoleniach i warsztatach, prowadząc badania, prezentując ich wyniki w czasie konferencji.

Szkolenia w których brałem udział, obejmowały zarówno ilościowe, jak i jakościowe metody

badawcze, zagadnienia współpracy świata naukowego z przedsiębiorstwami, a także warsztat

konieczny do publikowania w międzynarodowych czasopismach. Uczestniczyłem między innymi

w warsztatach organizowanych przez International Association for Accounting Education and

Research (IAAER). Umożliwiło mi to wymianę poglądów z wiodącymi naukowcami z zakresu

rachunkowości i finansów, takimi jak między innymi Katherine Schipper, Donna Street, Joachim

Gassen, Robert Faff, Andrei Filip, Gilad Livne. Prowadziłem badania z wykorzystaniem metod

jakościowych i ilościowych zarówno w ramach działalności statutowej Katedry Rachunkowości

Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego w ramach grantu NCN, jak i innych źródeł. Wyniki

badań prezentowałem na krajowych i międzynarodowych konferencjach naukowych, w tym

na siedmiu kongresach European Accounting Association w latach 2007, 2008, 2011, 2012, 2013,

2014, 2017.

Angażowałem się również w pracę organizacyjną na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu

Łódzkiego. W latach 2004–2013 byłem członkiem zespołu ds. wdrażania komputerowego systemu

informacyjnego dla zarządzania na Uniwersytecie Łódzkim. Od roku 2010 jestem koordynatorem

ECTS dla wyjazdów studenckich. Od roku 2013 pełnię funkcję specjalisty w Centrum Jakości Badań

Naukowych Knowbase na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego. Jednostka ta wspiera

pracowników Wydziału Zarządzania w osiąganiu coraz lepszych wyników w realizacji procesów

badawczo-naukowych. Od 2004 r jestem członkiem European Accouting Association a od roku 2018

reprezentantem Polski w Radzie tego stowarzyszenia naukowego.

Swoje umiejętności dydaktyczne doskonaliłem uczestnicząc w szkoleniach i warsztatach oraz

prowadząc zajęcia i uczestnicząc w zajęciach w uniwersytetach w Kownie, w Kilonii, w Aalborgu,

w Vaxjo. Ważnym czynnikiem wpływającym na rozwój moich umiejętności dydaktycznych miała

również duża liczba i różnorodność prowadzonych przeze mnie zajęć (ogółem 28 przedmiotów po

doktoracie) – zajęcia w języku polskim i angielskim, na studiach pierwszego i drugiego stopnia,

na studiach podyplomowych, na studiach Executive MBA.

Od roku 2000 pracowałem jako konsultant. Brałem udział w opracowaniu ponad 20 projektów

rachunkowości zarządczej w przedsiębiorstwach branży budowlanej, odzieżowej, energetycznej,

motoryzacyjnej, badawczej, chemicznej, piwowarskiej, spożywczej, farmaceutycznej, koksowniczej,

elektronicznej, elektrotechnicznej, wydobywczej, wydawniczej, bankowej w tym dużych spółek PKP

Energetyka, Browar Namysłów, ZPW Trzuskawica, w tym notowanych na GPW w Warszawie,

np. Jutrzenka (obcenie Colian), Bakalland, Energa, Redan.


Strona 5 z 34

a. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe

Posiadany stopień naukowy Doktor nauk ekonomicznych w zakresie nauk o zarządzaniu

Tytuł rozprawy doktorskiej Wpływ globalizacji na pomiar wyników ekonomicznych w

rachunkowości zarządczej przedsiębiorstw

Promotor w przewodzie

doktorskim

dr hab. Irena Sobańska, prof. UŁ, Wydział Zarządzania

Uniwersytetu Łódzkiego

Recenzenci rozprawy doktorskiej Prof. dr hab. Alicja Jaruga, Uniwersytet Łódzki

Prof. Sławomir Sojak, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Data nadania stopnia doktora 20 listopada 2006

Posiadany tytuł zawodowy Magister, dyplom ukończenia studiów wyższych pięcioletnich

magisterskich na kierunku Międzynarodowe Stosunki

Gospodarcze i Polityczne, Specjalność Finanse

Międzynarodowe, 5 sierpnia 1999

b. Dotychczasowe zatrudnienie w jednostkach naukowych

grudzień 2007 do chwili obecnej Adiunkt w Katedrze Rachunkowości, Wydziału Zarządzania,


październik 2003 – listopad 2007 Asystent w Katedrze Rachunkowości, Wydziału Zarządzania,



Strona 6 z 34

2. Zarys zainteresowań naukowych i badawczych W czasie studiów doktoranckich moje zainteresowania badawcze skoncentrowane były

na rachunkowości zarządczej, a w szczególności na metodach pomiaru dokonań (efektywności) oraz

na uwarunkowaniach instytucjonalnych wdrażania tych metod, w warunkach postępującej

globalizacji.

Po uzyskaniu stopnia doktora kontynuowałem badania z zakresu rachunkowości zarządczej.

Zagadnieniami, które wzbudzały moje szczególne zainteresowanie w tym okresie, był nadal pomiar

dokonań w przedsiębiorstwach stosujących zasady szczupłego zarządzania (lean management) oraz

w organizacjach nienastawionych na zysk (takich jak na przykład szpitale czy organizacje

pozarządowe).

Stopniowo moje zainteresowania badawcze ewoluowały. Ewolucja zainteresowań polegała na

podjęciu przeze mnie zagadnień użyteczności i jakości różnego typu raportów sporządzanych

i publikowanych przez przedsiębiorstwa, w szczególności przez spółki notowane na rynkach

regulowanych. Ewolucja ta wynikała z opisywanego w literaturze przedmiotu i zaobserwowanego

w ramach prowadzonych przeze mnie badań empirycznych zjawiska integracji rachunkowości

zarządczej i rachunkowości finansowej. Integracja ta oznacza prezentowanie w sprawozdaniach

finansowych i innych raportach sporządzanych przez spółki giełdowe ich obrazu widzianego „oczami

zarządu” przedsiębiorstwa. Powoduje ona zwiększenie zasobu prezentowanych informacji, który

obejmuje te same dane, które zarządy spółek wykorzystują w procesie zarządzania

przedsiębiorstwami. Zjawisko to niesie potencjalnie zarówno pozytywne jak i negatywne skutki dla

jakości informacji w raportach sporządzanych przez spółki giełdowe. Przedmiot moich

zainteresowań badawczych obejmował różnorodne typu raportów: sprawozdania finansowe,

sprawozdania

z działalności (i ich brytyjski odpowiednik, czyli raporty strategiczne), raporty społecznej

odpowiedzialności, raporty zrównoważonego rozwoju, raporty kapitału intelektualnego.

Drugim istotnym zagadnieniem podejmowanym przeze mnie w badaniach była koncepcja

modelu biznesu. Koncepcja ta początkowo wywodząca się z marketingu została stopniowo

zastosowana w rozważaniach z zakresu rachunkowości. Model biznesu jest najczęściej rozumiany

jako sposób generowania przychodów lub sposób kreowania wartości przez organizację. Według

J. Hollanda (1998) jednym z większych wyzwań sprawozdawczości przedsiębiorstw jest

przedstawienie ogólnego obrazu jednostki inwestorom w taki sposób, by była możliwa jej

wszechstronna ocena. Taką całościową ocenę umożliwia zdaniem V. Beattie i S. Smith (2013) ujęcie

modelu biznesu jako centralnego punktu raportowania, ponieważ prezentuje, w jaki sposób

jednostka pozyskuje i wykorzystuje różne zasoby do kreowania wartości.

Efektem podjętych badań naukowych na ostatnim etapie była monografia pt. Metody pomiaru

i determinanty jakości informacji w raportach spółek giełdowych.


Strona 7 z 34

Reasumując, realizowane przeze mnie prace badawcze i opracowywane publikacje wpisują się

w trzy nurty naukowe:

I. pomiar dokonań w rachunkowości zarządczej,

II. jakość raportów organizacji,

III. model biznesu i jego odwzorowania w rachunkowości.

Należy podkreślić, że wszystkie trzy nurty badawcze są ze sobą powiązane i wzajemnie się

przenikają np. model biznesu jest czynnikiem oddziałującym na cechę jakościową raportów, jaką jest

zrozumiałość. Warunkuje on również dobór metod rachunkowości zarządczej, w tym sposób

pomiaru dokonań (efektywności).

3. Charakterystyka osiągnięcia naukowego

a. Tytuł osiągnięcia naukowego/artystycznego

Za osiągnięcie naukowe, zgodne z art. 16, ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach

naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, uważam publikację: Jan

Michalak, 2018, Metody pomiaru i determinanty jakości informacji w raportach spółek giełdowych,

Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 292, Recenzent wydawniczy: prof. dr hab. Dorota Dobija.

b. Cel naukowy i pytania badawcze

Wiedza o metodach pomiaru, determinantach i konsekwencjach jakości informacji

w raportach spółek giełdowych jest istotna dla akcjonariuszy, regulatorów rynków finansowych,

stanowiących standardy sprawozdawczości finansowej oraz opracowujących wytyczne

raportowania dobrowolnego, jak również dla innych użytkowników tych raportów. Badania na

temat jakości informacji w raportach spółek giełdowych koncentrują się w większości na

największych i najbardziej rozwiniętych rynkach kapitałowych (w największym stopniu na rynku

amerykańskim, brytyjskim, australijskim). Stosunkowo nieliczne w literaturze dostępnej na skalę

międzynarodową są badania dotyczące jakości raportów spółek giełdowych w krajach

przechodzących transformację ustrojową, takich jak Polska. Polski rynek kapitałowy rozwinął się w

sposób bardzo dynamiczny od momentu jego reaktywacji w 1991 roku. Liczba spółek wzrosła z 5 do

ponad 460 w 2019 roku (tylko na rynku głównym Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie), a

wartość obrotów z 2 tys. USD do ponad 200-250 mln USD dziennie. Tym samym wpływ rynku

kapitałowego na gospodarkę Polski wzrósłw sposób bardzo istotny. Zwiększyło się również

znaczenie zagadnienia jakości informacji w raportach spółek giełdowych w Polsce. Część badaczy

uważa, że badanie mniejszych rynków kapitałowych zazwyczaj nie ma znaczenia ze względu na ich

słabsze oddziaływanie na gospodarkę światową, jak również na przyjmowane założenie, że

zależności potwierdzone dla najbardziej rozwiniętych rynków są prawdziwe również dla rynków

mniejszych i mniej rozwiniętych. Nie można zgodzić się z tą tezą – wskazują na to wyniki badań

(Leuz, Nanda, Wysocki, 2003; La Porta i in.; 2002, Grabiński, 2016), potwierdzające,

że uwarunkowania instytucjonalne wpływają na jakość informacji finansowych.

W badaniach empirycznych prowadzonych w Polsce zagadnienia jakości informacji

w raportach spółek giełdowych są rzadko poruszane, choć w ostatnich latach opublikowano

kilkanaście interesujących opracowań, zwłaszcza w obszarze metod oceny jakości wyników


Strona 8 z 34

finansowych

i kształtowania wyników finansowych (Cieślik, Szczęsny, 2007; Wójtowicz, 2010; Grabiński, 2016;

Piosik, 2016) oraz pomiaru jakości raportów za pomocą wskaźników jakości ujawnień (Świderska

i in., 2010a; 2010b; Michalak 2010, Roszkowska, 2011; Waniak-Michalak, Michalak, 2016; Hadro,

Pauka, 2016, Krasodomska 2016).

Analizując, w sposób krytyczny, literaturę przedmiotu oraz prowadząc badania (opisane

w punkcie czwartym autoreferatu) zidentyfikowałem znaczącą lukę badawczą. Luka ta obejmowała

następujące aspekty: wycinkowość spojrzenia na jakość informacji w raportach spółek giełdowych,

rzadkość badań jakości formy prezentacji informacji, brak uwzględnienia zagadnień modelu biznesu

i oraz procesów integracji rachunkowości finansowej i rachunkowości zarządczej w dyskusji

naukowej nad jakością informacji. Wycinkowość spojrzenia na jakość informacji w raportach spółek

giełdowych przejawiała się koncentracją na jednym rodzaju informacji (finansowej lub

niefinansowej) lub jednym typie raportu opracowanego przez spółki giełdowe. Pełne zrozumienie

zagadnienia jakości informacji wymagało moim zdaniem bardziej holistycznego podejścia wraz z

przedstawieniem zróżnicowanych metod pomiaru jakości informacji w raportach spółek oraz

zaprezentowania ich zalet i wad. Zaobserwowałem również, że zagadnienie jakości formy

prezentacji informacji w raportach spółek giełdowych jest podejmowane bardzo rzadko w polskiej

literaturze przedmiotu. Brakowało również badań nad znaczeniem modelu biznesu dla jakości

informacji w raportach spółek giełdowych. Stosunkowo nieliczne były również rozważania nad

konsekwencjami procesu integracji rachunkowości finansowej i rachunkowości zarządczej dla

jakości raportów publikowanych przez spółki. Dla usunięcia luki badawczej podjąłem decyzję o

napisaniu monografii.

Głównym celem monografii jest kompleksowe zdefiniowanie i zbadanie zagadnienia jakości

informacji w raportach sporządzanych przez spółki giełdowe, a zwłaszcza prezentacja i krytyczna

ocena naukowych metod pomiaru jakości informacji w raportach, analiza determinant jakości

informacji oraz konsekwencji wynikających z jej zróżnicowania. Przeprowadzone badania

empiryczne i literaturowe miały na celu odpowiedź na następujące pytania badawcze:

1. Jak jest rozumiane i definiowane pojęcie jakości informacji w naukach ekonomicznych?

2. Jakie są i jak ewoluowały pojęcia cech jakościowych informacji w sprawozdawczości finansowej

i niefinansowej?

3. Jakie są główne trendy w raportowaniu spółek giełdowych i w jaki sposób oddziałują one na

jakość informacji w tych raportach?

4. Jakie są naukowe metody pomiaru jakości informacji finansowych i niefinansowych w raportach

spółek giełdowych oraz jakie są ich silne i słabe strony?

5. Jaka jest relacja między jakością sprawozdań finansowych i audytu finansowego?

6. Jakie czynniki i w jaki sposób oddziałują na jakość raportów spółek giełdowych?

7. Jakie są konsekwencje zróżnicowanej jakości informacji w raportach spółek giełdowych?

8. Jakie czynniki wpływają na jakość informacji w raportach spółek notowanych na GPW

w Warszawie?

Aby odpowiedzieć na pytania badawcze, posłużyłem się krytyczną analizą literatury,

obejmującej ponad 500 pozycji ze źródeł krajowych i zagranicznych oraz własnymi ilościowymi

badaniami empirycznymi. Osiągnięcie głównego celu rozprawy wymagało rozwiązania

szczegółowych problemów badawczych: analizy istoty jakości, zwłaszcza jakości informacji w


Strona 9 z 34

raportach spółek giełdowych, sformułowania definicji pojęcia jakości raportów spółek giełdowych,

określenia zakresu raportowania spółek giełdowych, przedstawienia modeli komunikowania się

spółki giełdowej z użytkownikami informacji zawartych w raportach spółek giełdowych, analizy

metod badania jakości informacji finansowych i niefinansowych w raportach spółek giełdowych, jak

również ich formy, zbadania czynników wpływających na jakość informacji w raportach spółek

giełdowych oraz konsekwencji płynących ze zróżnicowanego poziomu jakości informacji w tych

raportach.

Wczesna faza rozwoju badań nad jakością raportów spółek giełdowych jest powiązana

również z różnorodnością polskiego nazewnictwa w tym obszarze badawczym, która utrudnia

dyskusję nad cechami jakościowymi informacji zawartej w raportach. Na przykład angielskie pojęcie

relevance jest tłumaczone w polskiej literaturze jako przydatność (IASB, 2011), istotność decyzyjna

lub odpowiedniość (por. Hendriksen, van Breda, 2002), a nawet relewancja (Nowak, 2010, s. 189).

Pojęcie abnormal accruals jest określane jako różnice operacyjne i intencjonalne (Cieślik, Szczęsny,

2007;), transakcje uznaniowe i nieuznaniowe, rozliczenia kosztowe uznaniowe i nieuznaniowe

(Dobija, Skorulska, 2016), normalne (nieuznaniowe) korekty memoriałowe, ponadnormatywne

(uznaniowe) korekty memoriałowe (Grabiński, 2016). W pracy podjąłem próbę usystematyzowania

polskich pojęć w obszarze jakości informacji.

Strukturę monografii podporządkowałem celowi głównemu, czyli kompleksowemu zbadaniu

zagadnienia jakości informacji w raportach sporządzanych przez spółki giełdowe. Praca ma

charakter teoretyczno-empiryczny i obejmuje siedem rozdziałów.

Monografię otwiera rozdział poświęcony procesowi komunikowania się spółek giełdowych

z interesariuszami za pomocą raportów obowiązkowych i dobrowolnych. W rozdziale tym

przedstawiłem uproszczone i rozwinięte modele komunikowania się spółek z użytkownikami ich

raportów. Tradycyjne, uproszczone modele komunikowania zakładają wyłączność (lub przynajmniej

prymat) akcjonariuszy jako użytkowników sprawozdań spółek giełdowych, ograniczenie celu

raportów jako podstawy do wyceny kapitału własnego, a także wysoki i jednorodny poziom wiedzy

z rachunkowości i finansów wśród użytkowników.

Modele rozwinięte przyjmują założenie o większym zróżnicowaniu użytkowników raportów

spółek giełdowych oraz ich potrzeb informacyjnych i poziomu wiedzy. Opis modeli komunikowania

się spółek giełdowych z interesariuszami wzbogaciłem w kolejnym rozdziale o krytyczną analizę

głównych teorii stosowanych w badaniach nad jakością raportów spółek giełdowych, czyli teorii

akcjonariuszy, teorii interesariuszy, teorii agencji i teorii legitymizacji. Teorie te, przyjmując różne

założenia dotyczące kręgu użytkowników, celów publikowania raportów spółek giełdowych

i sposobu realizacji tych celów, przekładają się na sposób zdefiniowania i pomiaru jakości raportów

spółek giełdowych.

Dalszą część rozdziału pierwszego poświęciłem rozważaniom nad wpływem systemu

informacyjnego rachunkowości na jakość raportów rocznych oraz określeniu czynników

oddziałujących na system informacyjny rachunkowości i jakość raportów generowanych w jego

ramach przez spółki giełdowe. W rozdziale tym zwróciłem również uwagę na rosnące znaczenie

zagadnienia modelu biznesu dla poprawnego przedstawienia sytuacji przedsiębiorstwa w raportach

przez nie generowanych. Ostatnim zagadnieniem analizowanym w rozdziale pierwszym jest rosnący

zakres i różnorodność raportów spółek giełdowych. Przedstawiłem przy tym zarówno raporty

obowiązkowe, takie jak raporty roczne, jak i raporty dobrowolne. W obszarze raportów


Strona 10 z 34

dobrowolnych skoncentrowałem się na raportach kapitału intelektualnego, raportach społecznej

odpowiedzialności i zrównoważonego rozwoju, a także raportach zintegrowanych.

Rozdział drugi odnosi się do jakości informacji. W pierwszej części rozdziału analizie poddałem

różne podejścia do jakości (ze szczególnym uwzględnieniem jakości informacji) oraz

zaproponowałem autorską definicję jakości informacji w raportach spółek giełdowych. W dalszej

części rozdziału zaprezentowałem pożądane cechy jakościowe informacji w założeniach

koncepcyjnych standardów rachunkowości (sprawozdawczości finansowych) oraz innych

wytycznych raportowania niefinansowego i dobrowolnego. Wyniki przeprowadzonej przeze mnie

analizy wskazują na ujednolicanie się pożądanych cech jakościowych informacji w różnych

wytycznych. Można także dostrzec, że pewne cechy jakościowe, które były obecne we

wcześniejszych wersjach założeń koncepcyjnych sprawozdawczości finansowej opracowanych przez

IASC/IASB i FASB – ostrożna wycena i konserwatyzm – zostały wyeliminowane. Zmieniało się

również rozumienie i zakres pojęciowy poszczególnych cech – nastąpiła między innymi zamiana

cechy wiarygodności na cechę wiernej prezentacji. Nadal trwa dyskusja nad zakresem pożądanych

cech jakościowych raportów spółek i najprawdopodobniej będą one dalej podlegać pewnym

przekształceniom.

W dalszej części rozdziału drugiego przedstawiłem wyniki badań empirycznych

skoncentrowanych na poszczególnych cechach jakościowych, wskazujące, jak obszerny

i zróżnicowany jest to obszar badań. W rozdziale tym wykazałem znaczenie formy raportów dla ich

jakości oraz scharakteryzowałem oczekiwania użytkowników raportów w tym obszarze w świetle

wyników badań empirycznych. Przedmiotem rozważań w rozdziale drugim są również zróżnicowane

działania ukierunkowane na podnoszenie jakości raportów spółek giełdowych. Działania te

obejmowały standaryzację i harmonizację rachunkowości, rozwój procedur audytu finansowego,

opracowanie wytycznych ukierunkowanych na doskonalenie raportów spółek giełdowych, takich jak

raport Jenkinsa czy wytyczne Federacji Europejskich Księgowych (Fédération des Experts-

comptables Européens – FEE – obecnie Accountacy Europe). Ważną inicjatywą opisaną w rozdziale

drugim jest rozwój języka znaczników XBRL, iXBRL. Rozdział ten kończy się przedstawieniem

autorskiej typologii metod pomiaru jakości informacji w raportach spółek giełdowych, które zostały

przedyskutowane w sposób bardziej szczegółowy w kolejnych rozdziałach monografii.

Na podstawie przeprowadzonej krytycznej analizy literatury przedmiotu oraz opierając się na

własnych doświadczeniach badawczych, w rozdziałach trzecim, czwartym i piątym objaśniłem

pochodzenie i sposób realizacji elementów poszczególnych metod badania jakości raportów spółek

giełdowych. Metody te mają obecnie charakter powszechnie przyjętych procedur badawczych,

określanych czasami w praktyce naukowej jako czarne skrzynki (por. Latour, 1987). Ze względu na

ten charakter dość rzadko są przedmiotem dyskusji w publikacjach międzynarodowych. Jednak

znajomość założeń, zalet i ograniczeń oraz procedur badawczych stosowanych w poszczególnych

metodach jest kluczowa dla zrozumienia prezentowanego obszaru badawczego.

Charakterystyka, analiza i krytyczna ocena metody pomiaru jakości treści informacji

finansowych jest przedmiotem rozdziału trzeciego. Wśród tych metod najbardziej rozwiniętą grupę

stanowią metody pomiaru pożądanych cech wyników finansowych, takie jak: stabilność, wielkość

i rodzaj składników memoriałowych, gładkość, asymetryczna terminowość, porównanie

z wielkościami wzorcowymi. Do tej grupy metod należy również metoda wielokryterialna,

oceniająca takie cechy wyniku finansowego, jak: płynność, realność, stabilność, decyzyjność. Innymi


Strona 11 z 34

metodami analizowanymi w tym rozdziale są: siła reakcji rynków na informacje zawarte w

sprawozdaniach finansowych, zewnętrzne oznaki słabej jakości czy też najnowsza z analizowanych

metod – metoda wskaźnika jakości dezagregacji. Rozdział kończy analiza porównawcza metod

pomiaru jakości informacji finansowych wykorzystywanych w badaniach empirycznych –

prezentująca ich zalety i wady, z uwzględnieniem narażenia na rodzaje błędów.

Metody badania jakości treści informacji niefinansowych zaprezentowałem

i przeanalizowałem w rozdziale czwartym. Metody te obejmują ocenę jakości informacji przez

ekspertów, wskaźniki jakości informacji, metody analizy tematycznej i wskaźniki zrozumiałości

informacji. Pozwalają one na zbudowanie narzędzia badawczego ukierunkowanego na wybrany

aspekt jakości informacji w raportach spółek giełdowych, na przykład jakość ujawnień o kapitale

intelektualnym czy jakość informacji o współpracy przedsiębiorstw z organizacjami nienastawionymi

na zysk. Zyskującymi na popularności metodami pomiaru jakości informacji niefinansowych są

różnego typu metody oceny zrozumiałości (czytelności) tekstów. Rzadziej stosowanymi metodami

pomiaru jakości informacji niefinansowych są: ocena przez ekspertów oraz metody analizy

tematycznej. W podsumowaniu rozdziału przedstawiłem zalety i wady poszczególnych metod

z prezentowanej grupy.

Rozdział piąty jest poświęcony relatywnie najrzadziej stosowanym metodom badania jakości

informacji w raportach spółek giełdowych, czyli metodom pomiaru jakości formy prezentacji

informacji. Metody opracowane w tym obszarze koncentrują się zazwyczaj na jakości raportów

w formie elektronicznej, mierzonej za pomocą wskaźników jakości, oraz na ocenie jakości

wykresów, realizowanej za pomocą wskaźnika rozbieżności wykresów. Wskaźniki oceny jakości

formy elektronicznej raportów obejmują często zróżnicowane aspekty tej jakości, takie jak: łatwość

użytkowania, terminowość, zastosowane technologie, zakres wsparcia dla użytkowników. Metody

z tej grupy pozwalają na ocenę przydatności informacji przez pryzmat łatwości ich pozyskania

i przetwarzania przez użytkowników. Zastosowanie wskaźnika rozbieżności wykresów pozwala

z kolei na wychwycenie zjawiska niedoskonałej prezentacji graficznej danych, która może skutkować

kreowaniem nieprawdziwego obrazu sytuacji i dokonań spółki. W rozdziale piątym, podobnie jak

w rozdziałach wcześniejszych, zawarłem analizę porównawczą scharakteryzowanych metod,

uwzględniającą ich zalety i wady.

Rozdział szósty poświęciłem wynikom badań empirycznych nad jakością raportów spółek

giełdowych prezentowanych w literaturze światowej. Wyodrębniłem w nim cztery główne nurty

w badaniach nad jakością raportów spółek giełdowych. Pierwszym z nich jest postrzeganie jakości

raportów spółek giełdowych przez różnych interesariuszy. Badania w tym nurcie prowadzone były

z uwzględnieniem różnych interesariuszy zaangażowanych w proces sporządzania raportów,

głównie pracowników i członków zarządów spółek giełdowych, analityków finansowych oraz

inwestorów. Drugim ważnym nurtem jest badanie czynników wpływających na jakość raportów

spółek giełdowych. W badaniach tych uwzględniane są różnorodne czynniki wewnętrzne

i zewnętrzne wpływające na jakość informacji w raportach spółek. Czynniki wewnętrzne obejmują

najczęściej: specyficzne cechy poszczególnych spółek (np. wielkość, sektor, poziom zadłużenia),

politykę rachunkowości, stosowane przez te podmioty standardy rachunkowości, wpływ

mechanizmów corporate governance. Czynniki zewnętrzne obejmują między innymi: czynniki

oddziaływania rynków kapitałowych, takie jak: rynek giełdowy, na którym dana spółka jest

notowana i jego cechy (np. system prawny, w którym funkcjonuje, cechy kulturowe mieszkańców


Strona 12 z 34

kraju, w którym funkcjonuje dana giełda), liczba analityków regularnie analizujących daną spółkę,

fakt, iż dana spółka jest notowana na kilku rynkach (cross-listing). Trzecim istotnym nurtem są

konsekwencje różnic w jakości raportów spółek giełdowych. Badania w tym nurcie wskazują na

pozytywne konsekwencje wysokiej jakości raportów dla rynków finansowych, funkcjonowania

spółek (niższe koszty kapitału) i zarządów (większe możliwości zachowania pracy i mniejsze

prawdopodobieństwo bycia pozwanym za ujawnienie nieprawdziwych informacji w sprawozdaniu).

Ostatnim ważnym nurtem jest badanie zależności między jakością raportów giełdowych a jakością

audytu finansowego. Jednym z podstawowych celów audytu (rewizji finansowej) jest nadanie

sprawozdaniom finansowym cechy jakościowej wiarygodności (Pfaff, 2011, s. 9). Ze względu na

ukierunkowanie audytu na zapewnienie pożądanych cech jakościowych sprawozdań finansowych

jakość raportów spółek giełdowych i jakość audytu są wzajemnie powiązane. Większość badań

w tym nurcie wskazuje, iż wysoka jakość audytu przekłada się na wysoką jakość sprawozdań

finansowych. W badaniach empirycznych nad jakością audytu finansowego stosuje się najczęściej

pomiar nakładów na proces audytu oraz pomiar wyników procesu audytu (por. Francis, 2004;

DeFond, Zhang, 2014). Istotnym zagadnieniem podejmowanym w tym nurcie jest również wpływ

niezależności biegłych rewidentów na jakość audytu finansowego i pośrednio na jakość sprawozdań

finansowych.

Rozdział siódmy jest rozdziałem empirycznym. W pierwszej jego części przedstawiłem wyniki

badań empirycznych prowadzonych na temat postrzegania jakości informacji finansowych

i niefinansowych spółek giełdowych notowanych na GPW w Warszawie. W drugiej części rozdziału

zaprezentowałem wyniki własnych badań empirycznych. Głównym ich celem było zmierzenie

poziomu jakości informacji w raportach spółek giełdowych notowanych na GPW w Warszawie oraz

sprawdzenie, czy występują systematyczne, przewidywalne różnice w tej jakości, zależne od cech

spółek przygotowujących te informacje. Do oceny determinant jakości raportów rocznych spółek

giełdowych notowanych na GPW w Warszawie zastosowałem w niniejszej rozprawie metody

należące do trzech głównych grup: metodę wielkości nietypowych składników memoriałowych,

metodę wskaźnika jakości informacji niefinansowych i metodę wskaźnika rozbieżności wykresów.

Monografię kończy podsumowanie. Zawarłem w nim syntetyczną odpowiedź na postawione

we wstępie pytania badawcze, przedstawiłem skrótowo wyniki przeprowadzonych przeze mnie

badań empirycznych oraz wskazałem istotne kierunki dalszych badań jakości informacji w raportach

spółek giełdowych. Zaprezentowane w pracy rozważania i wyniki badań empirycznych dostarczają

narzędzi teoretycznych i metod empirycznych potrzebnych do oceny jakości informacji zawartych

w raportach spółek giełdowych.

Podstawą do powstania monografii były prowadzone przeze mnie badania, których wyniki

opublikowałem w polskich i zagranicznych czasopismach naukowych. W publikacjach tych zawarłem

wyniki ilościowych badań empirycznych dotyczących: jakości informacji prezentowanych na

stronach internetowych największych polskich spółek, jakości wyników mierzonych za pomocą

wielkości składników memoriałowych, jakości ujawnień o współpracy korporacji z organizacjami

nienastawionymi na zysk, użyteczności raportów strategicznych, jakości ujawnień o modelu biznesu

w dokumentach dopuszczających na rynek NewConnect i raportach strategicznych. Praca

prezentuje stan prawny dotyczący obowiązków raportowania przez spółki giełdowe na koniec 2017

roku oraz wyniki badań zrealizowanych do końca tego roku.


Strona 13 z 34

c. Osiągnięte wyniki

Głównym celem badania empirycznego zrealizowanego w monografii było zmierzenie jakości

informacji finansowych, niefinansowych oraz formy informacji w raportach spółek notowanych na

GPW w Warszawie oraz sprawdzenie, czy występują systematyczne, przewidywalne różnice w tej

jakości, zależne od czynników wpływających na te jednostki. Ogółem sformułowałem sześć hipotez

o istotności wpływu różnych determinant na jakość informacji finansowych, pięć hipotez o

istotności wpływu różnych determinant na jakość informacji niefinansowych oraz pięć hipotez o

istotności wpływu różnych determinant na jakość formy prezentacji informacji.

Konstruując hipotezy badawcze, wykorzystywałem rozważania teoretyczne i wyniki

wcześniejszych badań empirycznych. Na ich podstawie postawiłem hipotezy w obszarze

determinant jakości informacji finansowych o pozytywnym wpływie wielkości spółek, zastosowania

MSSF (a nie ustawy o rachunkowości) oraz wysokiej jakości audytu na jakość wyników finansowych

spółek notowanych na GPW w Warszawie. Czynnikami, które – zgodnie z postawionymi hipotezami

– powinny mieć negatywny wpływ na jakość informacji finansowych spółek notowanych na GPW

w Warszawie, są: stopień zadłużenia, słabe wyniki poniesione przez spółkę oraz istotna

niedoskonałość sprawozdania finansowego, stwierdzona przez biegłych rewidentów. W obszarze

jakości informacji niefinansowych hipotezy odzwierciedlały wpływ takich czynników, jak wielkość

spółek, stopień zadłużenia, fakt ponoszenia strat, opracowanie nowej strategii, zastosowanie

standardów GRI przy opracowaniu sprawozdań z działalności. W trzeciej części badania

uwzględniłem następujące czynniki potencjalnie oddziałujące na jakość w formie graficznej,

mierzonej za pomocą wskaźnika rozbieżności wykresów: wielkość spółki, stopień zadłużenia,

pogorszenie wartości wskaźnika dokonań prezentowanego na wykresie.

Weryfikację hipotez przeprowadziłem za pomocą trzech modeli ekonometrycznych, dwóch

wykorzystujących równania regresji liniowej i jednego wykorzystującego metodę regresji

logistycznej.

Wybór metod istotnie wpłynął na sposób doboru i wielkość prób badawczych. W przypadku

badania jakości wyników finansowych pierwotnie badaniem objęta była cała populacja spółek

notowanych na GPW w Warszawie. Ze względu na dostępność danych oraz specyfikę danych

finansowych spółek z sektorów finansowych ostatecznie badaniem zostały objęte sprawozdania

finansowe spółek notowanych na głównym parkiecie GPW w Warszawie z lat 1998–2015,

z pominięciem spółek z sektora finansowego. Ostatecznie, po wykluczeniu obserwacji, dla których

nie były dostępne wartości wszystkich zmiennych objaśniających w modelu, badaniem zostały

objęte 2593 obserwacje.

W badaniach jakości informacji niefinansowych oraz jakości formy informacji wykorzystałem

próbę celową obejmującą 20 największych i najbardziej płynnych spółek wchodzących w skład

indeksu WIG20 po korekcie kwartalnej 15 września 2017 roku. Na ograniczenie próby do 20

największych spółek wpływ miały: duża pracochłonność zastosowanych metod oraz dostępność

raportów rocznych na stronach spółek. Dostępność raportów rocznych wpłynęła również na

zróżnicowany okres i liczbę sprawozdań objętych badaniem. Ostatecznie przeanalizowałem 216

raportów rocznych i 211 wykresów.


Strona 14 z 34

Do zbadania jakości informacji niefinansowych w raportach spółek giełdowych oraz ich

determinant wykorzystałem metodę wskaźnika jakości ujawnianych informacji przedstawioną Ze

względu na zwiększające się znaczenie informacji o modelach biznesu (podjąłem decyzję

o skonstruowaniu autorskiego wskaźnika jakości informacji o modelu biznesu, opartego na ontologii

modeli biznesu Osterwaldera (2004), wytycznych metodycznych badania jakości informacji

opisowych opracowanych przez V. Beattie, B. McInnesa i S. Fearnley (2004) oraz metodzie

opracowanej przez L. Bini, F. Dainelliego i F. Giuntę (2016). W konstrukcji wskaźnika jakości

ujawnień o modelu biznesu BMDQ (Business Model Disclosure Quality) uwzględniłem dziewięć

podstawowych elementów modeli biznesu wyodrębnionych w ontologii (w rozumieniu teorii

informatyki) opracowanej przez Osterwaldera (2004). Dla każdego z składników modelu biznesu

zastosowałem czterostopniową skalę, przy czym jeden punkt był przyznawany za przedstawienie

jednego z czterech typów informacji: historycznej opisowej (narracyjnej), historycznej ilościowej,

informacji prospektywnej opisowej (narracyjnej), prospektywnej ilościowej. Wskaźnik jakości

informacji

o modelu biznesu (BMDQ) może teoretycznie przyjmować wartości od 0 do 36.

Wyniki przeprowadzonych przeze mnie badań empirycznych kreują kompleksowy obraz

jakości informacji w raportach spółek giełdowych notowanych na GPW w Warszawie oraz jej

determinant. Jakość informacji zawarta w tych raportach jest bardzo zróżnicowana we wszystkich

trzech aspektach: informacji finansowych, niefinansowych oraz graficznej formy prezentacji. Dla

informacji finansowych w pierwotnej próbie można było zidentyfikować obserwacje świadczące o

bardzo niskiej jakości informacji – na przykład spółki, w których wartość składników memoriałowych

była wyższa od sumy aktywów. W obszarze informacji niefinansowych część spółek uzyskała

wartość wskaźnika BMDQ na poziomie 15 punktów, co oznacza osiągnięcie poziomu równego mniej

niż połowie wartości osiągniętej przez spółkę o najwyższej jakości informacji o modelach biznesu.

W odniesieniu do jakości formy graficznej informacji wyniki były jeszcze bardziej zróżnicowane.

Wskaźnik rozbieżności wykresów wyniósł maksymalnie 1219%, co oznacza dwunastokrotne

przeszacowanie trendu na wykresie.

Oprócz obserwacji wynikających wprost z użytych metod zidentyfikowałem również inne

przesłanki niskiej jakości informacji: na przykład zastosowanie selektywności w wyborze danych

prezentowanych na wykresach, prezentację danych o wysokim poziomie ogólności, zaprzestanie

prezentacji prognoz przychodów i zysków, zmianę kluczowych wskaźników dokonań bez wskazania

jej uzasadnienia. Otrzymane wyniki świadczą o tym, że powszechnie przyjmowane założenie

o jednorodnym poziomie jakości w raportach spółek notowanych na GPW w Warszawie nie jest

w pełni uzasadnione. Równocześnie rzadko zdarza się, że poszczególne spółki przez długi czas

wykazują wyjątkowo słabą jakość informacji w raportach.

Wyniki moich badań empirycznych dały podstawę do potwierdzenia istnienia zależności

między częścią czynników a jakością informacji w raportach spółek giełdowych notowanych na GPW

w Warszawie. Wykaz determinant ujętych w badaniach, przewidywany sposób ich oddziaływania

oraz uzyskane wyniki przedstawiłem w tabeli 1.


Strona 15 z 34

Tabela 1. Zestawienie wyników badań nad jakością raportów spółek giełdowych notowanych na GPW

Aspekt jakości informacji

Informacje finansowe Informacje niefinansowe Forma prezentacji informacji

Zastosowana metoda pomiaru jakości informacji

Nietypowe składniki memoriałowe (Q)

Wskaźnik jakości informacji o modelach biznesu

(BMDQ)

Wskaźnik rozbieżności wykresu (GDI)

Czynnik oddziałujący

Przewidy-wana zależność

Zaobser-wowana zależność





Wielkość spółki + + + + + –

Wysoki poziom zadłużenia

– – – + – X

Słabe wyniki – poniesienie straty

– – – X – X

Słabe wyniki – pogorszenie kluczowego wskaźnika dokonań prezentowanego na wykresie

Brak założeń

Brak wyników

Brak założeń

Brak wyników

– +

Zastosowanie Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości finansowej

+ X Brak założeń

Brak wyników

Brak założeń

Brak wyników

Zastosowanie standardów GRI

Brak założeń

Brak wyników

+ + Brak założeń

Brak wyników

Wysoka jakość audytu

+ X Brak założeń

Brak wyników

Brak założeń

Brak wyników

Niska jakość sprawozdania wykryta przez audytora

– – Brak założeń

Brak wyników

Brak założeń

Brak wyników

Ogłoszenie nowej strategii

Brak założeń

Brak wyników

+ + Brak założeń

Brak wyników

+ zależność dodatnia – zależność ujemna X brak zależności Źródło: opracowanie własne.

Wyniki przeprowadzonych przeze mnie badań, przedstawione zbiorczo w tabeli 1,

potwierdzają istotne, pozytywne oddziaływanie wielkości spółki na jakość informacji finansowych i

niefinansowych. Na podstawie opisywanych teorii (np. teorii legitymizacji, teorii agencji) zależność

taka jest objaśniana przez wzmożone zainteresowanie interesariuszy większymi spółkami oraz przez

posiadanie większych zasobów. Zasoby te mogą być wykorzystywane do doskonalenia systemów

informacyjnych rachunkowości. Zależność taka występuje w większości wyników badań

prezentowanych w literaturze przedmiotu (por. Sengupta 1998, Brammer, Pavelin 2008; Grabiński

2016). Wynikiem badań empirycznych niezgodnym z przewidywaniami zawartymi w pracy jest

zaobserwowanie pozytywnej zależności między wielkością spółek a niższą jakością graficznej formy

informacji (czyli większą szansą na wystąpienie istotnego przeszacowania trendu). Przypuszczalnie


Strona 16 z 34

zależność ta może być objaśniana częstszym zastosowaniem wykresów przez spółki duże, silniejszą

presją wywieraną na zarządy największych spółek na osiąganie lepszych wyników i związaną z tym

większą motywacją do kreowania przez nich pozytywnego wizerunku w raportach. Potwierdzenie

tych przypuszczeń wymaga dalszych badań empirycznych.

Zróżnicowane wyniki uzyskałem w przypadku wpływu stopnia zadłużenia na jakość informacji

w raportach spółek giełdowych. Wyniki badania potwierdziły negatywny wpływ wysokiego stopnia

zadłużenia na jakość informacji o wynikach finansowych. Negatywne oddziaływanie poziomu

zadłużenia na jakość informacji o wynikach finansowych potwierdza wyniki rozważań teoretycznych

R. Wattsa i J. Zimmermana (1986) o skutkach ograniczeń wynikających z umów kredytowych oraz

z emisji obligacji. Wykazanie negatywnego wpływu wysokiego stopnia zadłużenia jest o tyle

interesujące, że spółki notowane na GPW w Warszawie są w niższym stopniu zadłużone niż spółki

notowane na bardziej rozwiniętych rynkach kapitałowych), a zatem można przypuszczać, że

oddziaływanie warunków umów kredytowych i innych, związanych z poziomem zadłużenia, może

być słabsze lub nie wystąpić w ogóle. Relatywnie niższy poziom zadłużenia spółek notowanych na

GPW w Warszawie niż spółek z rynków dłużej funkcjonujących i związana z tym niższa presja ze

strony instytucji dostarczających kapitału obcego na ograniczanie ujawniania informacji

niefinansowych może być uzasadnieniem odmiennej od obserwowanych w innych badaniach

pozytywnej zależności między stopniem zadłużenia a jakością informacji niefinansowych, wykazanej

w badaniu zrealizowanym w ramach opracowania tej monografii. W przypadku jakości graficznego

prezentowania informacji wyniki nie potwierdzają istnienia ani pozytywnego, ani negatywnego

wpływu stopnia zadłużenia (zmiany szansy na wystąpienie istotnego przeszacowania trendu).

Negatywny wpływ słabych wyników na jakość informacji, a dokładniej faktu ponoszenia strat,

został potwierdzony w wynikach moich badań empirycznych w przypadku informacji finansowych.

Wynik ten jest zgodny z rezultatami poprzednich badań i może również świadczyć o stosowaniu

przez zarządy spółek techniki „wielkiej kąpieli” (por. Levitt, 1998; Piosik, 2016). Efekt ten nie

wystąpił w przypadku jakości informacji niefinansowych i jakości formy graficznej informacji.

Uzyskane przeze mnie wyniki badań w zakresie wpływu stosowania Międzynarodowych

Standardów Sprawozdawczości Finansowej i standardów raportowania zrównoważonego rozwoju

(GRI – Global Reporting Initiative) na jakość informacji finansowych i niefinansowych w raportach

spółek giełdowych skłaniają do dalszych rozważań. Szczególnie zastanawiający jest brak wpływu

zastosowania MSSF na jakość informacji finansowych.

Odmienne wyniki uzyskałem w przypadku dobrowolnego zastosowania standardów GRI przy

opracowaniu sprawozdań z działalności przez spółki notowane na GPW w Warszawie. Zgodnie

z wynikami badań przedstawionych w tabeli 1, zastosowanie tych standardów podwyższa jakość

informacji niefinansowych o modelu biznesu w raportach spółek giełdowych. Dalszych badań

wymaga jednak poziom istotności informacji o modelu biznesu, ponieważ – jak zaobserwowałem –

część prezentowanych informacji jest bardzo ogólna, a ich przydatność decyzyjna, zarówno dla

akcjonariuszy, jak i innych interesariuszy może być mocno ograniczona.

Zastanawiającym rezultatem badań jest brak wpływu jakości audytu na jakość wyników

finansowych. Może on wynikać z wskazywanej przez L. Gaynor i in. (2016) trudności rozdzielenia

jakości sprawozdania finansowego i jakości audytu lub z niedoskonałości zastosowanej zmiennej

odwzorowującej jakość audytu (przeprowadzenia audytu przez spółki z „Wielkiej Czwórki”). Wyniki

moich badań potwierdziły istnienie ujemnej zależności między negatywną opinią wydaną przez


Strona 17 z 34

biegłego rewidenta (lub opinią z zastrzeżeniem) a słabą jakością informacji o wynikach finansowych.

Spółki, w których audytor wykazał istnienie istotnych zastrzeżeń, mają słabszą jakość informacji

finansowych (wyższą wartość nietypowych składników memoriałowych). Rezultat taki potwierdza

zasadność badania sprawozdań finansowych z punktu widzenia uzyskiwania pożądanych cech

wyników finansowych, czyli efektywność audytu finansowego.

Uzyskane wyniki wskazują, że pogorszenie kluczowego wskaźnika dokonań prezentowanego

na wykresie wykazywało pozytywną zależność od jakości formy graficznej (zmniejszało szansę

wystąpienia istotnego przeszacowania trendu). Te niezgodne z oczekiwaniami wyniki oraz

zastosowanie techniki selektywności mogą wskazywać na to, że zarządy spółek i inne osoby

odpowiedzialne za opracowanie sprawozdań z działalności podejmują decyzje o wyborze

kluczowych mierników dokonań prezentowanych w formie graficznej na końcowym etapie

opracowania raportów rocznych na podstawie analizy własnych raportów z lat poprzednich

i raportów innych spółek z sektora.

Uzyskane przeze mnie wyniki w dużej mierze pozwalają na pozytywną weryfikację hipotez

postawionych na podstawie rozważań teoretycznych oraz wyników wcześniejszych badań – jest tak

w przypadku wpływu wielkości spółki, jej zadłużenia, ponoszenia strat, wychwycenia wpływu

słabości sprawozdania przez audytora na jakość informacji finansowych oraz wpływu wielkości

spółki, zastosowania standardów GRI i faktu ogłoszenia strategii na jakość informacji

niefinansowych. Część wyników jest jednak niespodziewana – na przykład pozytywna zależność

między poziomem zadłużenia a poziomem jakości informacji finansowych, brak podstaw do

stwierdzenia zależności między zastosowaniem MSSF a jakością informacji finansowych oraz wyniki

uzyskane w obszarze jakości formy graficznej prezentacji informacji. Wyniki te skłaniają do

zaproponowania nowych kierunków badań i dalszych pytań badawczych, które przedstawiłem w

podsumowaniu monografii. Rezultaty badania mogą też świadczyć o specyfice jakości informacji w

raportach spółek notowanych na GPW w Warszawie. Mimo znaczącego rozwoju rynku

kapitałowego w Polsce, spółki notowane na GPW w Warszawie mogły nie osiągnąć tak wysokiego

poziomu komunikacji z interesariuszami jak na najbardziej rozwiniętych rynkach. Może to być

spowodowane niższą presją ze strony interesariuszy na publikowanie informacji o wysokiej jakości.

Prowadzone przeze mnie badania nad jakością informacji w raportach spółek giełdowych

uważam za znaczny wkład w rozwój dyscypliny finanse. Wkład ten w ramach monografii Metody

pomiaru i determinanty jakości informacji w raportach spółek giełdowych obejmował następujące

efekty.

Po pierwsze, udzieliłem odpowiedzi na pytanie o istotę jakości informacji w raportach spółek

giełdowych, między innymi przez zdefiniowanie pojęcia jakości informacji w raportach spółek

giełdowych oraz analizę dorobku literatury światowej w obszarze pożądanych cech jakościowych

informacji w raportach spółek giełdowych.

Po drugie, zidentyfikowałem główne trendy w raportowaniu spółek giełdowych

i przenalizowałem sposób, w jaki oddziałują one na jakość informacji w tych raportach.

Po trzecie, przestawiłem i poddałem krytycznej ocenie kilkanaście metod badania jakości

informacji finansowych i niefinansowych w raportach spółek giełdowych oraz ich formy. W ramach

tej analizy opracowałem szeroką typologię metod pomiaru jakości informacji w raportach spółek

giełdowych oraz zaproponowałem ujednolicenie polskiego nazewnictwa części tych metod.


Strona 18 z 34

Po czwarte, dokonałem obszernego przeglądu badań empirycznych w nurtach postrzegania

jakości raportów spółek giełdowych, determinant ją kształtujących oraz konsekwencji jej

zróżnicowania.

Po piąte, przeprowadziłem badania determinant kształtujących jakość informacji w raportach

spółek notowanych na GPW w Warszawie z zastosowaniem trzech metod: metody nietypowych

składników memoriałowych, wskaźnika jakości informacji niefinansowych o modelu biznesu oraz

wskaźnika rozbieżności wykresów. Według mojej wiedzy metoda wskaźnika rozbieżności wykresów

nie była wcześniej stosowana do badań nad jakością formy graficznej raportów spółek giełdowych

notowanych na GPW w Warszawie. Dobierając determinanty jakości informacji w raportach spółek

giełdowych, oprócz czynników ujmowanych wcześniej w podobnych badaniach uwzględniłem

również takie, które nie były rozpatrywane w polskiej literaturze przedmiotu: zastosowanie

wytycznych raportowania zrównoważonego rozwoju GRI, niedoskonałość sprawozdania

finansowego wykryta przez audytora, ogłoszenie nowej strategii, pogorszenie wyników

przedstawionych za pomocą kluczowego wskaźnika dokonań na wykresie.

Rezultaty prowadzonych przeze mnie badań w części potwierdziły wyniki wcześniejszych

badań, a w części przyniosły wnioski odmienne. Szczególnie zastanawiających jest brak

potwierdzenia wpływu zastosowania Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości

Finansowej i jakości audytu na jakość informacji finansowych. Wskazuje to na konieczność dalszych

badań, aby stwierdzić, czy brak takiej zależności wynika na przykład z innego doboru próby

(w próbie zastosowanej przeze mnie było więcej mniejszych podmiotów niż we wcześniejszych

badaniach) lub zastosowanej zmiennej odwzorowującej jakość audytu.

Po szóste, na podstawie rozważań i wyników badań własnych zasugerowałem nowe kierunki

badań nad jakością informacji w raportach spółek giełdowych. Ważnym aspektem niniejszej pracy

jest refleksja nad znaczeniem koncepcji modelu biznesu dla jakości raportów spółek giełdowych

oraz ich konsekwencje dla systemu informacyjnego rachunkowości. Moim wkładem w tym obszarze

jest opracowanie metody badania jakości opartej na założeniach ontologii A. Osterwaldera (2004).

Kompleksowe analiza metod pomiaru jakości informacji w raportach spółek giełdowych oraz

badanie ich determinant w warunkach polskiego rynku kapitałowego przedstawione w niniejszej

monografii mogą stanowić przyczynek do dalszych badań w tym obszarze.


Strona 19 z 34

4. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo - badawczych

a. Publikacje

Podsumowując, na publikacje naukowe, które ukazały się po uzyskaniu stopnia doktora składa się 51 pozycji, z czego 30, w których byłem jedynym autorem i 21, w których byłem współautorem. Zgodnie z obowiązującą obecnie ministerialną punktacją publikacji naukowych opracowane przeze mnie publikacje mają wartość 406 punktów (po odliczeniu udziałów współautorów). Jedna spośród nich jest wskazana jako osiągnięcie naukowe zgodne z art. 16, ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki. Poniższa tabela zawiera zestawienie tych publikacji wg ich rodzaju.

Tabela 2. Podsumowanie wykazu publikacji

Rodzaj publikacji

jako wyłączny autor jako współautor

w języku angielskim

w języku polskim

w języku angielskim

w języku polskim

Artykuł w czasopiśmie wyróżnionym w bazie JCR obecna punktacja (lista A): 20 pkt.

- - 1

Monografie jednoautorskie - 3

Rozdziały w monografiach (5 pkt.) 9 4 2

Artykuły w recenzowanych polskich czasopismach o zasięgu międzynarodowym lub ogólnopolskim, w tym:

• obecna punktacja (lista B): 15 pkt. 1 8 2 3

• obecna punktacja (lista B): 14 pkt. 3


• obecna punktacja (lista B):10 pkt. 3


• obecna punktacja (lista B):5 pkt. 1


Artykuły w recenzowanych zagranicznych czasopismach nie ujętych na listach ministerialnych (5 pkt.)

6

Artykuły w czasopismach dla praktyków (0 p.) 2

Razem 1 29 13 8

Źródło: opracowanie własne

Realizowane przeze mnie prace badawcze i opracowywane publikacje wpisują się w trzy nurty

naukowe:

I. rachunkowości zarządczej ze szczególnym uwzględnieniem pomiaru dokonań,

II. jakości raportów organizacji,

III. modelu biznesu i jego odwzorowania w rachunkowości.


Strona 20 z 34

Przed obroną doktoratu zajmowałem się badaniami w obszarze rachunkowości zarządczej ze

szczególnym uwzględnieniem pomiaru dokonań w przedsiębiorstwach działających

w zglobalizowanej gospodarce. Badania dotyczące tej tematyki kontynuowałem również po obronie

doktoratu i stanowią one pierwszy z wyodrębnionych przeze mnie nurtów naukowych. Wyniki

badań empirycznych dotyczące metod pomiaru dokonań oraz czynników wpływających na ich

zastosowanie w przedsiębiorstwach opublikowałem w pracach: 1. Jan Michalak (2008), Pomiar dokonań. Od wyniku finansowego do Balanced Scorecard., Wydawnictwo

Difin, Warszawa.

2. Jan Michalak (2008), Wpływ globalizacji na pomiar wyników w rachunkowości zarządczej. Model

teoretyczny i jego weryfikacja empiryczna, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 42 (98), s. 231-252.

3. Irena Sobańska, Jan Michalak (2009), Entwicklungsstand der Leistungsmessungssysteme in Unternehmen

in Polen. Ergebnisse einer empirischen Studie., [w:] (red.), A. Warda, Z. Weigt Nachwuchswissenschaftler

Prasentieren Ihre Forschung, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 175-190.

4. Jan Michalak (2007), Stan rozwoju systemów pomiaru dokonań w przedsiębiorstwach w Polsce: wyniki

badań empirycznych, [w:] W. Gabrusewicz, Rachunkowość w teorii i praktyce. Rachunkowość zarządcza;

Akademia Ekonomiczna. Poznań, s. 102-118.

5. Jan Michalak (2007), Wpływ zastosowania koncepcji pomiaru dokonań na efektywność funkcjonowania

nadzoru korporacyjnego w świetle badań ankietowych w I. Sobańska i A Szychta Wpływ

międzynarodowych i krajowych regulacji sprawozdawczości finansowej i auditingu na zmiany w praktyce

rachunkowości, Łódź, 2007 s. 379-395.

6. Jan Michalak (2009), Pomiar dokonań, w: I. Sobańska, Rachunkowość Zarządcza. Podejście operacyjne i

strategiczne, C.H. Beck, Warszawa. s. 382-449.

7. Jan Michalak (2011), Harmonizacja rachunkowości zarządczej i możliwość jej powodzenia, „Prace

i Materiały Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego”, nr 1/2011, s. 315-324.

8. Jan Michalak (2013), Management accounting in networks – mapping the research streams, „Zeszyty

Teoretyczne Rachunkowości”, 72(128), s. 95-115.

Wyniki prowadzonych badań wykazały zróżnicowanie stosowanych metod pomiaru dokonań

w przedsiębiorstwach oraz zmianę stosowanych systemów pomiaru dokonań wraz z upływem

czasu. Potwierdziły oddziaływanie na wybór i moment wdrożenia systemów pomiaru dokonań

czynników, takich jak: struktura właścicielska przedsiębiorstw, ich wielkość, wdrożenie nowego

systemu informatycznego, wsparcie ze strony najwyższego kierownictwa.

Stopniowo moje zainteresowania badawcze rozszerzyły się również na pomiar dokonań

w organizacjach nienastawionych na zysk takich jak szpitale, uniwersytety, gminy i fundacje. Wyniki

badań w tym nurcie wskazały na stopniową popularyzację wśród organizacji nienastawionych na

zysk metod pomiaru dokonań opracowanych pierwotnie dla przedsiębiorstw. Ważnym wnioskiem

z nich płynącym była konieczność dostosowania tych metod do uwarunkowań jednostek

nienastawionych na zysk – takich jak inne cele czy odmienny krąg interesariuszy. Wyniki tych badań

opublikowałem

w następujących pracach: 1. Jan Michalak (2006) Metody i uwarunkowania pomiaru dokonań w rachunkowości zarządczej jednostek

sektora publicznego, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, 34(90), s. 53-66.

2. Sobańska I., Szychta A., Michalak J., Michalak M., (2007), Założenia i ogólna struktura projektu systemu

rachunkowości zarządczej w Uniwersytecie Łódzkim, Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, 36 (92), s. 71-

97.

3. Irena Sobańska, Anna Szychta, Jan Michalak, Marcin Michalak (2009), Empirical study of Management

accounting change in university: experiences from Poland, [w:] I. Sobańska, W. Nowak, Enterprise

Accounting and Management under Globalization: recent Evidence from Poland and Lithuania,

Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 33-53.


Strona 21 z 34

4. Jan Michalak (2012), Próba oceny korzyści zastosowania zbilansowanej karty wyników w szpitalach, „Acta

Universitatis Lodziensis Folia Oeconomica”, nr 263, s. 197-218.

Obserwacja i analiza zmian zachodzących w systemach pomiaru dokonań doprowadziły do

rozszerzenia moich zainteresowań badawczych o zagadnienia związane z rachunkowością

w organizacjach zarządzanych zgodnie z zasadami lean management. Moje rozważania w tym

nurcie zawarłem w następujących publikacjach. 1. Jan Michalak (2009), Założenia, zasady i narzędzia Lean Accounting, „Zeszyty Teoretyczne

Rachunkowości”, 49 (105), s. 169-185.

2. Jan Michalak (2009), Szczupła rachunkowość w zarządzaniu wartością przedsiębiorstwa, [w:] I. Sobańska,

T. Wnuk-Pel (red.), Rachunkowość w procesie tworzenia wartości przedsiębiorstwa, Wydawnictwo

Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 257-272.

3. Jan Michalak (2013), Pomiar dokonań w szczupłym przedsiębiorstwie, [w:] I. Sobańska (red.) Lean

accounting. Integralny element lean management. Oficyna Ekonomiczna Woulters Kluwer Polska.

Warszawa, s. 81-112.

Obserwując proces integracji systemu rachunkowości zarządczej z systemem rachunkowości

finansowej prowadziłem badania dotyczące przenikania tych systemów w obszarze pomiaru

dokonań. Badania w tym nurcie potwierdziły wykorzystanie mierników dokonań w raportach dla

użytkowników zewnętrznych – raportach rocznych i raportach kapitału intelektualnego pierwotnie

stosowanych w raportach dla użytkowników wewnętrznych (w rachunkowości zarządczej). Wyniki

moich badań w tym obszarze zaprezentowałem w pracach: 1. Jan Michalak (2012), Kapitał intelektualny - trendy w pomiarze, prezentacji i badaniach., [w:] I. Sobańska,

P. Kabalski (red.), Współczesne nurty badawcze w Rachunkowości, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego,

Łódź, s. 151-178.

2. Jan Michalak (2016), Mierniki dokonań w raportach strategicznych spółek notowanych na Giełdzie

Londyńskiej, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach” 268,

s. 165-174.

3. Jan Michalak, Dariusz Trzmielak, Joanna Krasodomska, Gunnar Rimmel, Jesper Sort (2018), Intellectual

Capital Management in Public Universities, [w:] J. Guthrie, J. Dumay, F. Ricceri, C. Nielsen (red.), The

Routledge Companion to Intellectual Capital, Wydawnictwo Routledge, 2018, s. 149-167.

Ważkość tej tematyki potwierdza współpraca z przedstawicielami z innych uniwersytetów oraz

opublikowanie pracy w renomowanym międzynarodowym wydawnictwie Routledge.

Drugi nurt naukowy realizowany przeze mnie koncentruje się na analizie jakości raportów

organizacji. Studia w tym nurcie rozpocząłem od badania jakości formy elektronicznej sprawozdań

finansowych. W badaniach tych po raz pierwszy w mojej pracy badawczej zastosowałem mierniki

jakości ujawnień (disclosure quality indices), czyli jedną z najbardziej rozwiniętych metod w tym

obszarze. Po raz pierwszy musiałem zmierzyć się z pracochłonnością tej metody (konieczność

szczegółowego przebadania stron internetowych stu największych przedsiębiorstw). Wynik

przeprowadzonych przeze mnie badań dowiodły, że najwyższą jakością prezentacji informacji

w formie elektronicznej cechują się spółki giełdowe, zwłaszcza banki. Wyniki te opublikowałem

w następujących opracowaniach.

1. Jan Michalak (2010), Prezentacja sprawozdań finansowych w formie elektronicznej przez największe

jednostki gospodarcze w Polsce w świetle oczekiwań interesariuszy, „Zeszyty Teoretyczne

Rachunkowości”, 59 (115), s. 69-95.

2. Jan Michalak (2011), Prezentacja sprawozdań finansowych w internecie w świetle oczekiwań inwestorów,

[w:] I. Sobańska, M. Turzyński (red.), Rachunkowość, audyt i kontrola w zarządzaniu, Wydawnictwo

Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 59-70.


Strona 22 z 34

Poszukując sposobów pomiaru jakości informacji finansowych poznałem metody bazujące na

wielkości i typie składników memoriałowych. Zastosowanie tych metod wymagało ode mnie

doskonalenia warsztatu statystyczno-ekonometrycznego oraz umiejętności obsługi baz danych,

takich jak Notoria, Orbis, EMIS, Thomson Reuters. Wyniki badań z zastosowaniem tych metod

opublikowałem w następujących pracach. 1. Jan Michalak (2011), Podstawy teoretyczne sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju a jej zakres

zastosowania w Polsce i na świecie., „Acta Universitatis Lodziensis Folia Oeconomica”, nr 249, s. 217-242.

2. Jan Michalak, Halina Waniak-Michalak, Przemysław Czajor (2012), Impact of mandatory IFRS

implementation on earnings quality. Evidence from the Warsaw Stock Exchange, „Zeszyty Teoretyczne

Rachunkowości”, 68 (124), s. 63-82.

3. Przemysław Czajor, Jan Michalak, Halina Waniak-Michalak (2013), Influence of Economy Growth on

Earnings Quality of Listed Companies in Poland, „Social Sciences/ Socialiniai mokslai”, 82(4), s. 48-58.

4. Karol Klimczak, Jan Michalak (2014), Istotność sprawozdań finansowych dla wyceny a stosowanie zasady

memoriałowej i konserwatyzm warunkowy, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse,

Rynki Finansowe, Ubezpieczenia”, 66, s. 123-133.

5. Jan Michalak (2014), Wpływ wprowadzenia MSSF 8 na przydatność sprawozdawczości segmentów na

przykładzie największych spółek europejskich, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 80 (136), s. 173-191.

6. Piotr Staszkiewicz, Jan Michalak (2018), Konstrukcja słownika do zautomatyzowanego rozpoznawania typu

opinii biegłego rewidenta, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 100 (156), 117-130.

Wyniki wyżej wymienionych badań potwierdziły wpływ wdrożenia Międzynarodowych

Standardów Sprawozdawczości Finansowej oraz tempa wzrostu gospodarczego na jakość wyników

finansowych mierzonych za pomocą wielkości składników memoriałowych. Wskazały one również,

że różnice w istotności informacji pochodzących ze sprawozdań finansowych dla wyceny rynkowej

kapitału własnego spółek wynikają raczej z indywidualnych cech spółek niż kraju notowania akcji.

Osiągnięciem badań prowadzonych w tym nurcie było również opracowanie metody służącej

do zautomatyzowanego rozpoznawania typu opinii biegłego rewidenta.

Badania prowadzone w nurcie jakości informacji w raportach rozszerzyłem stopniowo o jakość

informacji niefinansowych zawartych w informacji dodatkowej, sprawozdaniu z działalności,

raportach CSR i raportach strategicznych. Wymagało to zastosowania zróżnicowanych metod

pomiaru jakości takich informacji jak wskaźniki jakości ujawnień, analiza treści, analiza tematyczna.

Wyniki badań w tym nurcie przedstawiłem w następujących artykułach: 1. Halina Waniak-Michalak, Jan Michalak (2013), Customer Value Creation Through Corporate Disclosure on

Society-oriented Activities. Do CEO’s Characteristics Influence the Scope of Disclosure?, „Social Sciences/

Socialiniai mokslai”, 81(3), s. 43-54.

2. Halina Waniak-Michalak, Jan Michalak (2016), Disclosure on corporate and NGOs’ cooperation in Poland –

coming out or a low profile approach? „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, vol. 88 (144), s. 163-181.

3. Joanna Dyczkowska, Jan Michalak, Joanna Krasodomska (2016), CSR in Poland: Institutional context, legal

framework and voluntary initiatives, „Accounting and Management Information Systems”, 2016, 15 (2), s. 206-

254.

4. Jan Michalak (2016), Raport strategiczny jako źródło informacji dla inwestorów społecznie odpowiedzialnych w

Wielkiej Brytanii, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, 436, s. 186-198.

5. Jan Michalak (2016), Ujawnienia o emisji gazów cieplarnianych wybranych spółek giełdowych w Wielkiej

Brytanii, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 90 (146), s. 157-172.

Ważnymi i nowatorskimi studiami w tym nurcie były badania dotyczące jakości informacji

o współpracy organizacji pozarządowych z korporacjami. Wyniki tych badań wykazały, że przeciętna

jakość tych ujawnień była niska. Wielkie przedsiębiorstwa starały się uzyskiwać pożądaną cechę

istotności i ujawniać tylko informacje o najważniejszych formach współpracy. Czynnikami istotnie


Strona 23 z 34

skorelowanymi z jakością i zakresem ujawnianych informacji były: fakt, że organizacja jest fundacją

założoną przez daną korporację, przynależność do grona największych darczyńców oraz udział

dotacji od korporacji w przychodach ogółem danej organizacji. Inne czynniki, na przykład

przynależność

do „grzesznych branż”, nie wykazały istotnej korelacji z jakością ujawnień. Wyniki badań

potwierdziły również związek między jakością ujawnień a wiekiem i doświadczeniem prezesów

zarządów badanych spółek.

O istotności tych badań świadczy ich opublikowanie ich wyników w czasopiśmie „Engineering

Economics” znajdującym się na liście A MNiSW oraz w zbiorze JCR. Mój wkład w powstanie tej pracy

polegał na udziale opracowaniu koncepcji badań, opracowaniu przeglądu literatury, opracowaniu

koncepcji mierników jakości informacji o współpracy, udziale wprowadzeniu badań statystycznych

i ich analizy oraz opracowaniu wniosków z badań. Mój całkowity udział procentowy szacuję na 50%.

Ostatni nurt naukowy, który wyodrębniam w moim dorobku naukowym dotyczy zagadnień analizy i raportowanie modeli biznesu. Pierwszą pracą z tego nurtu był rozdział w książce -

Jan Michalak, Halina Waniak-Michalak (2008), Analiza procesu tworzenia wartości, [w:] M. Walczak (red.),

Sprawozdawczość i analiza finansowa w zarządzaniu przedsiębiorstwem, Wydawnictwo Społecznej Wyższej Szkoły

Przedsiębiorczości i Zarządzania, Łódź, s. 234-271.

W rozdziale tym nie użyłem określenia model biznesu, lecz sposób tworzenia wartości przez organizację, będący przedmiotem rozważań, jest utożsamiany z szerokim rozumieniem pojęcia modelu biznesu. Po raz pierwszy użyłem pojęcia model biznesu (model biznesowy) oraz przedstawiłem i jego oddziaływanie ma sposób prezentacji sytuacji finansowej podmiotu gospodarczego w systemie rachunkowości w następującym artykule:

Jan Michalak (2012), Model biznesowy i jego wpływ na odwzorowanie sytuacji finansowej jednostki w systemie

rachunkowości, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 2012, 66 (122), s. 133-142

W kolejnych latach prowadziłem badania empiryczne nad sposobem prezentacji modelu biznesu w raportach strategicznych spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Londynie oraz dokumentach informacyjnych (odpowiedniku prospektów emisyjnych dla spółek notowanych na New Connect). Wyniki badań potwierdziły, że mimo braku obowiązku ujawniania informacji o modelu biznesu w dokumentach informacyjnych większość analizowanych spółek debiutujących na NewConnect używa w tych dokumentach pojęcia model biznesu lub określeń pokrewnych. Połowa analizowanych spółek umieściła w dokumentach informacyjnych schematy prezentujące cały model biznesu Spośród dziewięciu elementów modelu biznesu wyodrębnionych przez Osterwaldera i Pigneura, w sposób najbardziej szczegółowy, w dokumentach informacyjnych analizowanych podmiotów zostały przedstawione informacje o propozycji wartości, kanałach dystrybucji i partnerach. Średnim przeciętnym poziomem jakości charakteryzowały się ujawnienia o strumieniach przychodów, kluczowych zasobach i kluczowych działaniach. Stosunkowo najmniej szczegółowo ujawniane były informacje o segmentach klientów, relacjach z klientami i o kosztach.

W przypadku opisów modeli biznesu w raportach badanych spółek notowanych na GPW w Londynie ich zawartość była zazwyczaj dosyć jednolita. Najczęściej zawierała przedstawienie sposobu kreowania wartości, rynków, na których funkcjonuje jednostka, zasobów oraz najważniejszych działań podejmowanych dla kreowania wartości. Rzadziej przedstawiane były struktury organizacyjne czy rezultaty działalności zalecane przez wytyczne FRC. Opis sposobu kreowania wartości w badanych raportach był zróżnicowany, ponieważ koncentrował się na różnych jego aspektach np. na: etapach procesu kreowania wartości, obszarach kreowania wartości, źródłach przewag konkurencyjnych, podstawowych procesach, podstawowych generatorach wartości oraz kombinacji najważniejszych zasobów. W badanych raportach bardzo często model biznesu był również przedstawiany w formie schematów ułatwiających ich zrozumienie. Podkreślić należy, że odwołania do modelu biznesu znajdują się nie tylko w części niemu poświęconej, ale


Strona 24 z 34

często w pozostałych częściach raportu rocznego – na przykład w opisie strategii, w analizie czynników ryzyka, liście prezesa zarządu, opisie działań odpowiedzialnych społecznie oraz prezentacji wyników za pomocą finansowych i niefinansowych kluczowych mierników dokonań (ang. KPI). Wyniki badań empirycznych na temat analizy i raportowania modeli biznesu opublikowałem w następujących pracach:

1. Jan Michalak (2015), Prezentacja modelu biznesowego w raportach rocznych wybranych spółek wysokich

technologii z Wielkiej Brytanii, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego

w Katowicach”, 245, s. 152-161.

2. Jan Michalak (2016), Modele biznesu przedsiębiorstw. Analiza i raportowanie, Wydawnictwo Uniwersytetu

Łódzkiego, Łódź.

3. Jan Michalak, Gunnar Rimmel, Peter Beusch, Kristina Jonäll (2017), Business Model Disclosures in Corporate

Reports, „Journal of Business Models”, 5(1), s. 51-73.

Badania nad raportowaniem modeli biznesu w różnych raportach umożliwiło mi nawiązanie współpracy z naukowcami ze Szwecji (Uniwersytet w Geteborgu, Uniwersytet Jönköping).

Należy podkreślić, że wszystkie trzy nurty badawcze są wzajemnie powiązane. Wynika to z faktu, iż następuje proces integracji rachunkowości zarządczej i rachunkowości finansowej. Obejmuje on wykorzystywanie tego samego, poszerzonego zakresu informacji finansowych i niefinansowych w obu podsystemach rachunkowości. Integracja oznacza również przedstawianie tego samego obrazu podmiotu gospodarczego wewnętrznym i zewnętrznym użytkowników informacji. Wymaga to uwzględnienia potrzeb informacyjnych zróżnicowanych odbiorców informacji. Jednocześnie nie jest możliwe odwzorowanie sytuacji jednostki i sporządzenie raportów wysokiej jakości bez znajomości procesu tworzenia wartości przez podmiot gospodarczy, czyli modelu biznesu.

Pracą łączącą wszystkie trzy nurty badań jest również monografia stanowiąca główne

osiągnięcie badawcze, czyli monografia Metody pomiaru i determinanty jakości informacji

w raportach spółek giełdowych.

b. Cytowania i indeks Hirscha

Liczba cytowań publikacji znajdujących się w moim dorobku wynosi (na koniec roku 2018, po

eliminacji autocytowań):

• według bazy Web of Science: 1 cytowanie

• według bazy Scopus: 1 cytowanie

• według bazy Google Scholar: 244 cytowań; indeks H: 8


Strona 25 z 34

c. Konferencje naukowe

W okresie po uzyskaniu stopnia doktora: wygłosiłem 29 referatów (w tym 10 w jęz. polskim i 19

w jęz. angielskim) w trakcie 27 konferencji i 2 seminariów PAN.

Tabela 3. Podsumowanie uczestnictwa w konferencjach

KONFERENCJE I SEMINARIA w Polsce za granicą

15 14

REFERATY w jęz. polskim w jęz. angielskim

10 19

Źródło: opracowanie własne

Informacje na temat tytułów poszczególnych wystąpień, jak również o czasie, miejscu i

tematyce oraz udziale w prezentowanym artykule dla poszczególnych konferencji zostały

przedstawione poniżej.

Konferencje zagraniczne

1. Irena Sobańska, Anna Szychta, Jan Michalak, Marcin Michalak, Changes in the University of Lodz management

accouting system A case study – objectives and general system, 30st European Accounting Association

Congress, Lizbona, 25-27 maj 2007.

1. Jan Michalak, The Impact Of Globalization On Performance Measurement Systems. Theoretical model and Its

Empirical Verification. 31st European Accounting Association Congress, Rotterdam, 23-25 maj 2008.

2. Jan Michalak, Halina Waniak-Michalak, Strategic Groups Changes in Audit Services Market In Poland,

Seminarium polsko-litewskie, Kowno, październik 2009.

3. Jan Michalak, Voluntary disclosure of financial information in the internet. Shareholders information needs and

practice of largest companies in Poland., 33rd European Accounting Association Congress, Rzym 20-22

kwietnia 2011.

4. Jan Michalak, Halina Waniak-Michalak, Przemysław Czajor, The impact of mandatory' IFRS implementation and

economy growth on earnings quality. Evidence from Poland., 34th European Accounting Association Congress,

Lubljana 9-11 maj 2012.

5. Halina Waniak-Michalak, Jan Michalak, 2013, Customer Value Creation Through Corporate Disclosure on

Society-oriented Activities. Do CEO’s Characteristics Influence the Scope of Disclosure?, Development of

Services World: Transformations & Actions, Międzynarodowa, Kowno, 17-18 października 2013.

6. Karol Klimczak, Jan Michalak, Accruals, conservatism and value relevance, European Accouniting Association

Congress, Międzynarodowa, 37th European Accounting Association Congress Tallin, 21-23 maj 2014.

7. Jan Michalak, Halina Waniak-Michalak, Voluntary disclosures on collaboration made by corporations and

NGOs., 38th European Accounting Association Congress, Glasgow, 28-30 kwiecień 2015.

8. Jan Michalak, Joanna Krasodomska, Graphical business model disclosure. Empirical analysis of UK companies’

strategic reports, 40th European Accounting Association Congress, Walencja 10-12 maja 2017.

9. Jan Michalak, Joanna Krasodomska, Business Model Disclosures at the Heart of Integrated Reporting: What Can

Be Learned from the best practices?, IAAER and ACCA Researchers Workshop, 6-7 czerwca 2016.

10. Joanna Krasodomska, Jan Michalak, Integrated Reporting - What drivesthe six capitals disclosure quality, IAAER

and ACCA Accounting Scholars Research Workshop, Bukareszt, 5-6 czerwica 2017.

11. Joanna Dyczkowska, Joanna Krasodomska, Jan Michalak, CSR Reporting in Poland, Accounting And

Management Information Systems, Bukareszt, 8-9 czerwca 2016.

12. Jan Michalak, Joanna Krasodomska, Business Model Diagrams in Strategic Reports, Trends In Accounting

Research Conference, Kowno, 5-6 października 2017.

13. Halina Waniak-Michalak, Jan Michalak J.,Ulle Parl, 2018, Corporate Narratives Of Companies Involved In

Corporate Scandals, IAAER ACCA Central and Eastern European. Accounting Scholars Research Workshop,

Rumunia, Bukareszt, 11-12 czerwca 2018.


Strona 26 z 34

14. Michalak J, Waniak-Michalak H., Gheribi E., 2018, Performance of Loan and Guarantee Funds In Poland. How

Business Model Elements Influence It?, Accounting and Management Information Systems, Rumunia,

Bukareszt, 13-14 czerwca 2018.

Konferencje w Polsce o zasięgu krajowym i międzynarodowym

1. Jan Michalak, Wpływ zastosowania koncepcji pomiaru dokonań na efektywność funkcjonowania nadzoru

korporacyjnego w świetle badań ankietowych, Konferencja Wpływ międzynarodowych i krajowych regulacji

sprawozdawczości finansowej i auditingu na zmiany w praktyce rachunkowości finansowej i zarządczej, Łódż

10–11 maja 2007 r.

2. Jan Michalak, Lean Accounting, Krajowa Konferencja Katedr Rachunkowości, Kołobrzeg, 23-25 września 2009.

3. Jan Michalak, Standardy sprawozdawczości finansowej a standardy sprawozdawczości zrównoważonego

rozwoju: zakres i reakcja na kryzys finansowy, Konferencja System rachunkowości w okresie kryzysu

gospodarczego, 22-23 kwietnia 2010.

4. Jan Michalak, Prezentacja sprawozdań finansowych w internecie w świetle oczekiwań inwestorów

Rachunkowość, audyt i kontrola w zarządzaniu, Łódź 26–27 maja 2011 r.

5. Jan Michalak, Model biznesowy i jego wpływ na odwzorowanie sytuacji finansowej jenostki w systemie

rachunkowości, Krajowa Konferencja Katedr Rachunkowości, Toruń, 21-23 września 2012.

6. Jan Michalak, Prezentacja modelu biznesowego w raportach rocznych wybranych spółek wysokich technologii

z Wielkiej Brytanii, Konferencja Zarządzanie - Rachunkowość - Nowe Technologie" "Zasoby i osiągnięcia

organizacji”, Szczyrk, 1-2 czerwca 2015.

7. Halina Waniak-Michalak, Jan Michalak, Factors influencing the level of corporate and NGOs’ voluntary

disclosure on the collaboration, Trends Research in Accounting Conference, Łódź, 7-9 października 2015.

8. Jan Michalak, Raport strategiczny jako źródło informacji dla inwestorów społecznie odpowiedzialnych w

Wielkiej Brytanii, Finanse i rachunkowość na rzecz zrównoważonego rozwoju, IV Międzynarodowa Konferencja

Gospodarka – Etyka – Środowisko, Toruń, 10-12 kwietnia 2016.

9. Jan Michalak, Wskaźniki finansowe i niefinansowe w raportach strategicznych spółek z Wielkiej Brytanii, Nadzór

Korporacyjny – Perspektywa Inwestorów Instytucjonalnych, Łódź, 4-5 kwietnia 2016.

10. Sylwia Morawska, Jan Michalak, Piotr Staszkiewicz, Analiza frekwencyjna badań nad bankructwem, Konferencja

Ocena poziomu rzeczywistej ochrony praw wierzycieli w Polsce w latach 2004-2012 - koszty transakcyjne

dochodzenia praw z umów", Warszawa, 20 marca 2017.

11. Jan Michalak, Graphical Presentation of Information in Annual Reports, Konferencja Financial Reporting and

Auditing: Challenges and Opportunities for Accounting Researchers and Educators, Kraków, 26-27.09.2017.

12. Jan Michalak, Piotr Staszkiewicz SGH, Konstrukcja słownika tonu z opinii biegłych rewidentów, Nadzór

Korporacyjny – Instytucje, Standardy, Raporty, 7-8 maja Łódź, 2018.

13. Jan Michalak, Justyna Fijałkowska, Halina Waniak-Michalak, Qualitative Research In Accounting and

Management Workshop “Governing by numbers: audit culture and contemporary tales of universities'

accountability”, 25-26 października 2018.

Seminaria naukowe

1. Jan Michalak, Jerzy Czarnecki, Granice w badaniach w rachunkowości zarządczej, Seminarium Naukowe

Łódzkiego Oddziału Polskiej Akademii Nauk, "Wyzwania dla teorii rachunkowości zarządczej", Łódź 23 listopada

2015.

2. Jan Michalak, Wskaźniki niefinansowe w raportach strategicznych spółek z Wielkiej Brytanii, pod tytułem:

Sprawozdawczość niefinansowa w świetle współczesnych badań naukowych, Seminarium Naukowe Łódzkiego

Oddziału Polskiej Akademii Nauk, Łódź, 7 października 2016.

d. P


Strona 27 z 34

rojekty badawcze

W mojej karierze zawodowej uczestniczyłem w szeregu projektów badawczych i innych:

1. Finansowanie rozwoju funduszy pożyczkowych i poręczeniowych w Polsce, wykonawca.

Narodowe Centrum Nauki, numer projektu 2016/23/B/HS4/00348, 08.2017-07.2019,

Celem badawczym jest ustalenie stopnia niezależności finansowej funduszy poręczeniowych

i pożyczkowych w Polsce i szans ich rozwoju w przyszłości bez konieczności dofinansowania

ze środków UE. Projekt obejmuje realizację szeregu zadań z wykorzystaniem takich metod

badawczych jak: krytyczna analiza literatury przedmiotu, analiza treści stron internetowych

funduszy, wywiady telefoniczne i ankieta internetowa, wywiady pogłębione, analiza regresji,

testy parametryczne i nieparametryczne, badanie fokusowe. Badanie obejmuje następujące

etapy:

• Przeprowadzenie analizy warunków oferty oraz rodzaju usług dodatkowych

oferowanych przez pozabankowe instytucje udzielające pożyczek i poręczeń

kredytowych.

• Weryfikacja wpływu warunków oraz rodzaju usług dodatkowych oferowanych przez

instytucje oferujące pozabankowe pożyczki i poręczenia kredytowe na ich wyniki

finansowe

• Determinacja stopnia uzależnienia oferty instytucji oferujących pozabankowe

pożyczki i poręczenia kredytowe od zewnętrznego dofinansowania

• Uzgodnienie i korekta wyników badań ankietowych i analizy statystycznej w ramach

wywiadu fokusowego

Moje zadania w tym projekcie obejmują udział w: opracowaniu koncepcji badania,

krytycznej analizie literatury przedmiotu, analiza treści stron internetowych funduszy,

koncepcji i przeprowadzeniu wywiadów pogłębionych, koncepcji i przeprowadzeniu badania

fokusowego, analizie statystycznej zebranych danych, wyciąganiu i prezentacji wniosków.

2. Wirtualny Dyrektor Finansowy – kierownik zespołu badawczego, stworzenie platformy

elektronicznej wspierającej procesy zarządcze w MŚP”, 10.2010-08.2012, Europejski

Fundusz Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego

Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013, Działanie IV.3 „E-technologie dla

przedsiębiorstw”.

Moje zadania w tym projekcie obejmowały:

1. dobór członków zespołu badawczego i kierowanie nim,

2. krytyczną analizę literatury przedmiotu z zakresu prognozowania sytuacji

ekonomicznej i przewidywania bankructwa

3. opracowanie zaawansowanych algorytmów obliczeniowych i modeli

ekonometrycznych i finansowych, wykorzystywanych następnie w procesach

przetwarzania danych realizowanych przez platformę Wirtualnego Dyrektora

Finansowego; modele te musiały pozwolić na prognozowanie kondycji ekonomiczno-

finansowej przedsiębiorstwa, ocenę wypłacalności firmy i zagrożenia upadłością,

prognozowanie wyników przedsiębiorstw na podstawie danych historycznych,

4. testowanie poprawności implementacji algorytmów w platformie Wirtualnego

Dyrektora Finansowego.


Strona 28 z 34

3. Systemowe wsparcie procesów zarządzania w jednostkach samorządu terytorialnego,

kierownik jednego z zespołów badawczych, Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, Priorytet

V, Działanie 5.2, Poddziałanie 5.2.2 Program Operacyjny Kapitał Ludzki, 01.2014-10.2015,

Moje zadania w tym projekcie obejmowały:

1. dobór członków zespołu badawczego i kierowanie nim,

2. współpracę z władzami gminy Wołów i przedstawicielami Urzędu Gminy Wołów,

3. udział w spotkaniach z mieszkańcami Gminy Wołów,

4. analizę problemów gminy Wołów zgodnie z zasadami Laboratoriów Innowacji,

5. analizę danych statystycznych i danych z wywiadów pogłębionych;

6. opracowanie zaleceń i narzędzi w zakresie komunikacji społecznej gminy Wołów, w

tym założeń do budżetu obywatelskiego,

7. opracowanie wniosków ujętych w raporcie z badania.

Po obronie doktoratu brałem udział w projektach badawczych realizowanych w ramach działalności

statutowej Katedry Rachunkowości Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego,

zaprezentowanych w tabeli 4.

Tabela 4. Wykaz projektów realizowanych w ramach działalności statutowej Katedry Rachunkowości Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego Lata Tytuł Kierownik

2007-2011

Analiza porównawcza modelowania, projektowania oraz implementacji systemów rachunkowości zarządczej

prof. Irena Sobańska

2008-

2015

Studia w zakresie rozwoju i wdrażania w jednostkach gospodarczych metod strategicznej i operacyjnej rachunkowości zarządczej w warunkach globalizacji


2008-

2015

Analiza uwarunkowań wdrażania systemu rachunkowości na potrzeby zarządzania uczelnią państwową


2012 Wpływ aliansów strategicznych na system rachunkowości zarządczej i rachunek kosztów


2016 Zastosowanie metod strategicznej i operacyjnej rachunkowości zarządczej w organizacjach w Polsce


2011-

2012

Raporty biznesowe jako narzędzie komunikacji w społeczeństwie informacyjnym

dr Jan Michalak

2011-

2014

Analiza wpływu zmian międzynarodowych i krajowych regulacji sprawozdawczości finansowej na praktykę rachunkowości jednostek gospodarczych

prof. Ewa Walińska

2015-

2016

System rachunkowości finansowej i sprawozdawczości

organizacji w warunkach współczesnego gospodarowania –

perspektywa krajowa i międzynarodowa

prof. Ewa Walińska

Źródło: opracowanie własne na podstawie raportów z badań statutowych


Strona 29 z 34

Podejmowałem próby zdobycia środków z programu Horyzont 2020:

1. w 2014 roku w ramach projektu Business Model Innovation for Sustainability: Building

business models that meet the grand challenges of tomorrow (BMiSUS) wraz z naukowcami

z University St. Gallen (Szwajcaria), Uppsala University (Szwecja), Oulu Business School

(Finlandia), Aalborg University (Dania), Queen Mary University of London (Wielka Brytania)

2. w 2016 roku w ramach projektu Beyond Bibliometrics: Measuring the Openness of

Research Systems wraz z przedstawicielami z z Università Politecnica delle Marche (Włochy),

Consiglio Nazionale delle Ricerche, Marche (Włochy), Aalborg University (Dania), ECAM-

EPMI Paris Cergy (Francja), Uppsala University (Szwecja), Universidad de Sevilla (Hiszpania),

Manchester Business School (Wielka Brytania).

Projekty te nie uzyskały jednak dofinansowania.

e. Członkostwo w radach redakcyjnych czasopism, recenzje tekstów naukowych

Jestem recenzentem w czasopismach „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości” (dla którego

opracowałem 7 recenzji), Journal of Business Models (dla którego opracowałem 2 recenzje).

f. Nagrody za działalność naukową i dydaktyczną

W czasie mojej pracy w Katerze Rachunkowości Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego

po obronie doktoratu otrzymałem następujące nagrody i odznaczenia:

1. Nagroda II stopnia zespołowa Rektora Uniwersytetu Łódzkiego za osiągnięcia dydaktyczno-

wychowawcze i organizacyjne za Wdrożenie Zintegrowanego Systemu Informatycznego do

Procesu Dydaktycznego na Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego w rezultacie czego

uruchomiono nowy blok specjalizacyjny Zintegrowane Zarzadzanie Firmą w 2007 roku.

2. Nagroda indywidualna III stopnia Rektora Uniwersytetu za osiągnięcia naukowo-badawcze

za książkę „Pomiar dokonań od wyniku finansowego do Balanced Scorecard”, Difin,

Warszawa 2008 w 2009 roku.

3. Nagroda zespołowa I stopnia za osiągnięcia dydaktyczne za podręcznik „Rachunkowość

zarządcza. Podejście operacyjne i strategiczne”, Wydawnictwa C. H. Beck Warszawa 2010

w roku 2011.

4. Medal brązowy za Długoletnią Służbę w 2013 roku.

5. Nagroda Indywidualna II stopnia Rektora Uniwersytetu Łódzkiego za osiągnięcia naukowo-

badawcze za monografię Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego „Modele biznesu

przedsiębiorstw. Analiza i raportowanie” w roku 2017.


Strona 30 z 34

5. Osiągnięcia w zakresie dorobku dydaktycznego i popularyzatorskiego,

pracy organizacyjnej na rzecz uczelni oraz współpracy międzynarodowej

Dydaktyka jest dla mnie bardzo ważna, nie tylko w kontekście wykonywania obowiązków pracy

na Uczelni, ale także jest dla mnie źródłem inspiracji i możliwości podzielenia się moją pasją,

umiejętnościami i doświadczeniami z młodymi ludźmi. W ramach doskonalenia technik

dydaktycznych włączyłem się w inicjatywę opracowania nowej metody aktywnej edukacji za

pomocą wirtualnego przedsiębiorstwa funkcjonującego w zintegrowanym systemie informatycznym

IFS Applications. Metoda ta tworzyła większe możliwości rozwiązywania przez studentów

praktycznych problemów związanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa. Zapewniała ona

również równowagę między przekazywaniem wiedzy i nauczaniem praktycznego jej wykorzystania

w realnych warunkach prowadzenia biznesu oraz rozwijanie umiejętności posługiwania się

zintegrowanym systemie informatycznym klasy ERP. Do prac nad opracowaniem tej

fabularyzowanej metody powołany został interdyscyplinarny Zespół Projektowy ds. Wdrożenia

Zintegrowanego Systemu Informatycznego do Procesu Dydaktycznego na Wydziale Zarządzania.

Praca w tym zespole pozwoliła mi to na wymianę poglądów i doświadczeń edukacyjnych

zpracownikami z różnych Katedr Wydziału Zarządzania, a także prawnikami i przedsiębiorcami oraz

poznanie zalet i ograniczeń zastosowania zintegrowanego systemu informatycznego w procesie

dydaktycznym.

W pracy dydaktycznej wykorzystywałem narzędzia multimedialne, takie jak platformy

multimedialne Blackboard i Moodle oraz telekonferencje z naukowcami z ośrodków zagranicznych.

Włączałem się w doskonalenie programów nauczania opracowując autorskie koncepcje (sylabusy)

dla przedmiotów: analiza i projektowanie systemów rachunkowości zarządczej, arkusz kalkulacyjny

w zarządzaniu, informacje i decyzje w przedsiębiorstwie, przygotowanie do realizacji projektu,

pomiar dokonań, performance measurement. W 2018 r. doprowadziłem wraz ze

współpracownikami z Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego do uzyskania akredytacji CIMA

(The Chartered Institute of Management Accountants) i obecnie jestem Koordynatorem Programu

WZUŁ-CIMA.

W mojej pracy dydaktycznej po obronie doktoratu do końca roku akademickiego 2017/2018

prowadziłem ok. 4600 godzin (oko 460 godzin rocznie) zajęć, w tym 840 godzin w języku angielskim.

Wykładałem również na uniwersytetach zagranicznych, w tym na: Litwie, w Niemczech, w Szwecji,

w Danii. Prowadzone przeze mnie zajęcia są wysoko oceniane przez studentów. Poniższa tabela

przedstawia moje obciążania dydaktyczne w latach 2007-2018.

Tabela 5. Obciążenia dydaktyczne w latach 2007-2018

Liczba godzin zajęć dydaktycznych

Seminaria magisterskie i licencjackie w jęz. polskim w jęz. angielskim

ok. 860 godzin -

Wszystkie przedmioty razem

w jęz. polskim w jęz. angielskim

ok. 2930 ok. 840

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z systemu USOS oraz kart KIOD


Strona 31 z 34

Prowadziłem zajęcia o dużym stopniu zróżnicowania pod względem form i metod

dydaktycznych oraz tematyki. Prowadziłem zajęcia z następujących przedmiotów: analiza i

projektowanie systemów rachunkowości zarządczej, arkusz kalkulacyjny w zarządzaniu, cost

accounting, financial analysis in management process, informacje i decyzje w przedsiębiorstwie,

introduction to accounting, management accounting, operacyjna rachunkowość zarządcza,

organizacja rachunkowości i zastosowanie technik mikrokomputerowych, organizacja systemu

rachunkowości, performance measurement, pomiar efektywności organizacyjnej (rachunkowość

zarządcza), pomiar wyników przedsiębiorstwa, przygotowanie do realizacji projektu, rachunek

kosztów, rachunek kosztów i rachunkowość zarządcza, rachunek kosztów w zarządzaniu wartością

przedsiębiorstwa VBM, rachunkowość, rachunkowość rozliczeń z otoczeniem w świetle polskich

regulacji prawnych, rachunkowość zarządcza, rachunkowość zarządcza i zarządzanie finansami,

rachunkowość zarządcza w dużych korporacjach w warunkach globalizacji i stosowania MSSF,

rachunkowość zarządcza w praktyce – studia przypadków, realizacja przedsięwzięć biznesowych,

strategiczna rachunkowość zarządcza, wprowadzenie do rachunkowości zarządczej, wybrane

problemy rachunkowości zarządczej / controllingu, zastosowanie technik mikrokomputerowych w

rachunkowości zarządczej Forma zajęć obejmowała ćwiczenia, wykłady, konwersatoria, laboratoria

komputerowe a metody symulacje, opracowanie projektów, analizę opisów przypadków.

Szczegółowe zestawienie, zawierające informacje dotyczące mojej dotychczasowej pracy

dydaktycznej, zostało zamieszczone w Załączniku nr 6 do wniosku.

Poza zajęciami dydaktycznymi wymienionymi powyżej prowadziłam również szereg seminariów

licencjackich i magisterskich. W ramach prowadzonych seminariów wypromowałam 49 prac

magisterskich oraz 98 prac licencjackich. Praca mojego magistranta Dominika Szychty

pt. Zbilansowana karta wyników i budżetowanie operacyjne na przykładzie Oddziału Spółki

Dystrybucji Energii Elektrycznej została nagrodzona w 2013 roku nagrodą Klub 500 - Łódź,

Stowarzyszenia Właścicieli, Prezesów i Dyrektorów firm z terenów województwa łódzkiego.

Ważnym elementem mojego rozwoju naukowego jest współpraca z krajowymi i zagranicznymi

ośrodkami naukowymi. Świadczy o tym istotny udział w moim dorobku publikacji napisanych

w współautorstwie z naukowcami z innych ośrodków. Współpraca ta miała często charakter

nieformalny, lecz prowadziła do efektów w postaci wspólnych publikacji. Takie publikacje bazujące

na wspólnych badaniach opracowałem razem z prof. Gunnarem Rimmelem z Henley Business

School (University of Reading), dr Jesperem Sortem z Uniwerstetu w Aalborgu, dr Peterem

Beuschemz Uniwersytetu w Geteborgu, dr Kristiną Jonäll z Uniwersytetu w Geteborgu, dr hab.

Joanną Krasodomską z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, dr hab. Sylwią Morawską ze

Szkoły Głównej Handlowej, dr Piotrem Staszkiewiczem ze Szkoły Głównej Handlowej, dr hab.

Karolem Klimczakiem z Akademii Leona Koźmińskiego, dr Joanną Dyczkowską z Uniwersytetu

Ekonomicznego we Wrocławiu.

W latach 2004–2013 byłem członkiem Zespołu ds. Wdrażania Komputerowego Systemu

Informacyjnego dla Zarządzania na Uniwersytecie Łódzkim. System ten służy do

zdecentralizowanego zarządzania uniwersytetem. W roku 2013 został wdrożony wraz z systemem

komputerowym Firmy Simple. Opracowanie wymienionego projektu wymagało zebrania

i przestudiowania literatury zawierającej doświadczenia w opracowaniu i wdrażaniu tego typu

systemów w tym systemu rachunku kosztów i rachunkowości zarządczej w prywatnych


Strona 32 z 34

uniwersytetach amerykańskich oraz uniwersytetach publicznych w „starych” krajach UE. Moje

zadania w tym projekcie obejmowały analizę procesów i zaprojektowanie struktur danych dla

Wydziału Prawa oraz opracowanie koncepcji systemu pomiaru dokonań.

Od roku 2010 jestem koordynatorem ECTS dla wyjazdów studenckich. W roku 2011 brałem

udział w projekcie "Praktyka dla nauki, nauka dla praktyki – pilotażowy projekt staży naukowców

w przedsiębiorstwach" realizowany jest w ramach Poddziałania 8.2.1 Wsparcie dla współpracy sfery

nauki i przedsiębiorstw, POKL/I/8.2.1/10. Kluczowymi elementami projektu były szkolenia dla

reprezentantów kadry akademickiej, przedstawicieli Firm oraz organizacja staży

w przedsiębiorstwach w celu rozpoznania potencjalnych obszarów zlecania prac dyplomowych.

Odbywałem staż projektowy w spółce Makolab SA. Najważniejszą korzyścią realizowanego projektu

był wypracowany Model Efektywnej Współpracy tworzenia prac dyplomowych na zlecenie

i potrzeby gospodarki.

Od roku 2013 pełnię funkcję specjalisty w Centrum Jakości Badań Naukowych Knowbase na

Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego. Jednostka ta wspiera pracowników Wydziału

Zarządzania w osiąganiu coraz lepszych wyników w realizacji procesów badawczo-naukowych.

Jednostka ta realizuje głównie następujące działania: określanie możliwości i wspieranie

publikowania wyników badań naukowych realizowanych na Wydziale Zarządzania UŁ, analizę

możliwości opublikowania konkretnych artykułów – wyszukiwanie czasopism, w których można

opublikować określony typ artykułów, badań, etc., inwentaryzacja i aktualizacja informacji

nt. posiadanych naukowych baz danych na WZ i UŁ, administrowanie naukowymi bazami danych

i udostępnianie ich pracownikom WZ, pozyskiwanie i prezentację informacji nt. projektów

finansowanych ze środków zewnętrznych realizowanych na WZ, wstępną weryfikację pod względem

formalnym i/lub merytorycznym projektów planowanych do wdrożenia przez pracowników WZ

do NCN i NCBiR, pozyskuje partnerów (z kraju i zagranicy) do realizacji projektów badawczych

i edukacyjnych, inicjuje i utrzymywanie współpracy ze środowiskiem gospodarczym (firmy,

organizacje publiczne, etc.) w zakresie realizowanych przedsięwzięć. Do moich zadań w tej

jednostce należy: badanie potrzeb szkoleniowych pracowników Wydziału Zarządzania UŁ,

opracowanie i weryfikacja programów szkoleniowych, prowadzenie szkoleń, analiza przydatności

baz danych oraz prace nad automatyzacją zadań w tym obszarze, analiza możliwości publikowania.

Byłem sekretarzem dwóch konferencji naukowych organizowanych przez Katedrę

Rachunkowości Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego:

• IX Konferencji z cyklu Rachunkowość-Zarządzanie-Globalizacja „Lean Accounting - problemy

wdrażania w Polsce”, Łódź 25-26 kwietnia 2012

• "Zmiany w regulacjach i praktyce polskiej rachunkowości w świetle nowej dyrektywy UE

o sprawozdawczości finansowej", Łódź 24-25 października 2013

Od 2004 r jestem członkiem European Accouting Association (EAA) a od roku 2018

reprezentantem Polski w Radzie tego stowarzyszenia naukowego z anonimowego wyboru polskich

członków EAA.

Moja działalność popularyzatorska w zakresie nauk ekonomicznych obejmowała: opracowanie

artykułów dla praktyków, tłumaczenie publikacji zagranicznych, opracowanie projektów,

prowadzenie szkoleń dla pracowników przedsiębiorstw i jednostek samorządu terytorialnego oraz

organizowałem szkolenia dla młodzieży licealnej. Moje publikacje popularnonaukowe obejmowały

zagadnienia z rachunkowości zarządczej i finansowej, a także raporty z kongresów EAA. Byłem


Strona 33 z 34

członkiem zespołu zajmującego się tłumaczeniem cyklu publikacji Międzynarodowe Standardy

Sprawozdawczości Finansowej w interpretacjach i przykładach (wydawnictwo Lexis Nexis). Brałem

udział w opracowaniu ponad 20 projektów rachunkowości zarządczej w przedsiębiorstwach branży

budowlanej, odzieżowej, energetycznej, motoryzacyjnej, badawczej, chemicznej, piwowarskiej,

spożywczej, farmaceutycznej, koksowniczej, elektronicznej, elektrotechnicznej, wydobywczej,

wydawniczej, bankowej w tym dużych spółek PKP Energetyka, Browar Namysłów, ZPW Trzuskawica,

w tym notowanych na GPW w Warszawie, np. Jutrzenka (obcenie Colian), Bakalland, Energa, Redan.

Projekty te obejmowały opracowanie koncepcji i doradztwo we wdrożeniu innowacyjnych metod

rachunkowości zarządczej, takich jak: rachunek kosztów działań, lean accounting, wieloblokowy

rachunek kosztów, zbilansowana karta dokonań. Prowadziłem szkolenia z rachunkowości zarządczej

i rachunkowości finansowej dla przedstawicieli przedsiębiorstw takich jak m. in. PKN Orlen, Nemak

Sp. z o.o., PWC, Bakalland, PKP Energetyka, Fujitsu, PGE Energetyka.

Podsumowanie Prowadzone przeze mnie badania nad jakością informacji w raportach organizacji uważam za

znaczny wkład w rozwój dyscypliny finanse, czego dowodzi mój dorobek publikacyjny. Za główne

osiągnięcie w tym zakresie uważam monografię pt. Metody pomiaru i determinanty jakości

informacji w raportach spółek giełdowych. Równocześnie wniosłem wkład w rozwój wiedzy o

pomiarze dokonań oraz o analizie i raportowaniu modeli biznesu. Prowadzę istotną aktywność

naukową, na co wskazują udział w projektach badawczych finansowanych przez NCN (Opus

2016/23/B/HS4/00348) oraz realizowanych we współpracy z innymi ośrodkami naukowymi

i przedsiębiorstwami oraz uzyskane nagrody. Regularnie uczestniczę w konferencjach i seminariach

naukowych w kraju i za granicą. Posiadam również znaczące osiągnięcia dydaktyczne, obejmujące

m.in. udział w pracach nad opracowaniem nowej metody aktywnej edukacji za pomocą wirtualnego

przedsiębiorstwa funkcjonującego w zintegrowanym systemie informatycznym IFS Applications oraz

nauczanie z jej wykorzystaniem, opracowanie autorskich koncepcji przedmiotów oraz

doprowadzenie do certyfikacji CIMA dla kierunku Management and Finance. Włączam się w prace

organizacyjne na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego – między innymi przez działalność w

Centrum Jakości Badań Naukowych Knowbase oraz w prace Zespołu ds. Wdrażania Komputerowego

Systemu Informacyjnego dla Zarządzania na Uniwersytecie Łódzkim. Dorobek ten pozwala mi sądzić,

że jestem przygotowany do pełnienia obowiązków samodzielnego pracownika nauki w dyscyplinie

finanse.

Przywołane publikacje Beattie V., McInnes B., Fearnley S. (2004), A methodology for analysing and evaluating narratives in annual reports: a

comprehensive descriptive profile and metrics for disclosure quality attributes, „Accounting Forum”, vol. 28(3), s. 205–236.

Beattie V., Smith S.J. (2013), Value creation and business models: refocusing the intellectual capital debate, „The British Accounting Review”, vol. 45(4), s. 243–254.

Bini L., Dainelli F., Giunta F. (2016), Business model disclosure in the Strategic Report: Entangling intellectual capital in value creation process, „Journal of Intellectual Capital”, vol. 17(1), s. 83–102.

Brammer S., Brooks C., Pavelin S. (2006), Corporate social performance and stock returns: UK evidence from disaggregate measures, „Financial Management”, vol. 35(3), s. 97–116.

Cieślik R., Szczęsny W. (2007), Teoretyczne i praktyczne aspekty jakości zysku, [w:] W. Szczęsny, J. Turyna (red.), Finansowe uwarunkowania rozwoju organizacji gospodarczych. Informacja finansowa i jej wykorzystanie


Strona 34 z 34

w warunkach stosowania MSR/MSSF, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.

DeFond M., Zhang J. (2014), A review of archival auditing research, „Journal of Accounting and Economics”, vol. 58(2), s. 275–326.

Dobija D., Skorulska K. (2016), Pomiar jakości sprawozdawczości finansowej w badaniach dotyczących rad dyrektorów i komitetów audytu. Przegląd systematyczny, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, nr 90(146), s. 105–133.

Francis J.R. (2004), What do we know about audit quality?, „The British Accounting Review”, vol. 36(4), s. 345–368. Gaynor L.M., Kelton A.S., Mercer M., Yohn T.L. (2016), Understanding the relation between financial reporting quality

and audit quality, „Auditing: A Journal of Practice Theory”, vol. 35(4), s. 1–22. Grabiński K. (2016), Determinanty kształtowania wyniku finansowego w teorii i praktyce europejskich spółek giełdowych,

„Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Seria Specjalna. Monografie”, nr 245. Hadro D., Pauka M. (2016), Jakość raportów finansowych a zmiana rynku notowań z NewConnect na rynek regulowany,

„Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, vol. 462, s. 61–71. Hendriksen E.S., Breda M.F. van (2002), Teoria rachunkowości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Holland J. (1998), Private disclosure and financial reporting, „Accounting and Business Research”, vol. 28, issue 4,

s. 255–269. Krasodomska J. (2016), Ocena zrozumiałości sprawozdania z działalności grupy LOTOS SA z wykorzystaniem aplikacji

JASNOPIS, „Studia Ekonomiczne”, nr 268, s. 135–143. La Porta R., Lopez-de-Silanes F., Shleifer A., Vishny R. (2002), Investor protection and corporate valuation, „The Journal

of Finance”, vol. 57(3), s. 1147–1170. Leuz C., Nanda D., Wysocki P.D. (2003), Earnings management and investor protection: an international comparison,

„Journal of Financial Economics”, vol. 69(3), s. 505–527. Levitt Jr A. (1998), The numbers game, „The CPA Journal”, vol. 68(12), s. 14. Michalak J. (2010), Prezentacja sprawozdań finansowych w formie elektronicznej przez największe jednostki gospodarcze

w Polsce w świetle oczekiwań interesariuszy, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, nr 59(115), s. 69–95. Nowak W.A. (2010), Teoria sprawozdawczości finansowej. Perspektywa standardów rachunkowości, Oficyna a Wolters

Kluwer business, Warszawa. Osterwalder A. (2004), The Business Model Ontology a Proposition in a Design Science Approach, praca dyplomowa

obroniona w HEC w Lozannie. Pfaff J. (2011), Rewizja finansowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice. Piosik A. (2016), Kształtowanie wyniku finansowego przez podmioty sprawozdawcze w Polsce: diagnoza dobrej i złej

praktyki w rachunkowości, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach”. Roszkowska P. (2011), Rewolucja w raportowaniu biznesowym: interesariusze, konkurencyjność, społeczna

odpowiedzialność, Wydawnictwo Difin, Warszawa. Świderska G.K., Gruszczyński M., Borowski S., Kariozen M., Karwowski M., Pielaszek M. (2010a), Wpływ zakresu

ujawnianych informacji na poprawę ochrony inwestorów oraz pozycję konkurencyjną emitentów papierów wartościowych, „Studia i Prace Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie”, nr 14, t. 2, s. 260–269.

Świderska G.K., Pielaszek M., Borowski S. (2010b), Ochrona inwestorów a zakres ujawnianych informacji przez spółki notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych. Wyniki badań empirycznych, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, nr 59(115), s. 143–155.

Waniak-Michalak H., Michalak J. (2016), Corporate and NGOs’ Voluntary Disclosure on Collaboration, „Evidence from Poland, Engineering Economics”, vol. 27(1), s. 98–108.

Watts R.L., Zimmerman J.L. (1986), Positive Accounting Theory. Contemporary Topics in Accounting Series, Prentice-Hall, Edgewood Cliffs.

Wójtowicz P. (2010), Wiarygodność sprawozdań finansowych wobec aktywnego kształtowania wyniku finansowego, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków.

Documents

AUTOREFERAT Jan Michalak Katedra Rachunkowości Wydział ...fip.uek.krakow.pl/wp-content/uploads/2019/06/Autoreferat-dr-J... · Posiadany stopień naukowy Doktor nauk ekonomicznych