Osman Yüksel Serdengeçti

AYASOFYA DAVASI Ayasofya'nın Hakiki ve Hukuki Durumu

Kültür Ya�·ınLırı

OSMAN YÜKSEL SERDENGEÇTİ (1917-1983)

Ancalya'nın Akseki ilçesinde doğdu. İlkokulu Akseki'de, ortaoku­lu yatılı olarak Antalya'da okudu. Ankara'da Atatürk Lisesi'ni bitirdi. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nde 2. sınıf öğrencisiyken 3 Mayıs l 944'te meydana gelen olaylara karıştığı için öğrenimi yarıda kaldı. Nihal Atsız ve Alpaslan Ttirkcş'le birlikte bir süre tutuklu kaldı. Ser­best bırakılınca öğrenimine devam etmek istedi ancak izin verilmedi. Pek çok sayısı toplatılan dergideki yazıları nedeniyle hakkında çok sayıda dava açıldı ve sık sık tutuklanıp serbest bırakıldı. Kendisine "Serdt:ngeçti" unvanını kazandıran dergi 33 sayı çıkabilmiştir. Ayrıca 1952 yılında Bağrı Yanık adlı mizah gazetesini çıkardı. Adalet Partisi listesinden Antalya milletvekili seçildi ( 1965 ). Protesto için meclise kravatsız giren ilk milletvekili olarak ün kazandı. AP'den ihraç edildi. Son olarak Yeni İ>tanhul gazetesinde günlük yazılar yazdı. 10 Kasım l 983 'de İsranbul'da vefat ecri.

Bazı eserleri: Jvlabetsiz Şehir, Bir Nesli Na;;ıf ıWahvettiln; Bu lvlillet Neden Ağlır, Mevlana ve Melmlf't Ak({, Kam Kitap.

Derin Tarih Kültür Yayınları -9 Derin Tarih Dngisi'nin 21. sayısının hedivesidir. Aralık 2013

. �v.ı.w{ı.ı /),mm O;ınan Yük>d Serdengeçti

İleriıiln Ycııidoğaıı Malı. Kızılay Sok. No: �':) fl.ı�Tampaşa - İstanbul 0212. 612 29 30 W"-'w.Jı;:rintarih.com ilcti'iim@drrinrarih.ı.::om

Kı.<kı Star Medya Yayıncılık A.Ş. Baskı lcsisleri

Sunuş

Ayasofya'nın ibadete kapatılması ve müze yapılması Cumhuriyet tarihimizin "görünmeyen inkılapları"n­dan biridir. Bir devlet kendi eliyle (ne kadar 'kendi eli:

ayrı mesele) çoğunluğun dininin yaşandığı bir ibadethaneyi kapatıyor ve müze yaparak laikleşririyordu.

Bunun benzerlerini yeryüzünde, hele ki "medeni" Avrupa'da bulmamız mümkün değildir. Mesela İspanya devleti, halen bir Katolik katedrali yapılmış olan Kurtuba Camii'ni "insanlığa hizmet için" ibadete kapatsın ve laik bir kurum olarak müze yapsın. Papa başta olmak üzere Katolik dünyasının nasıl öfkey­le a):'ağa kalktığını iyi kötü tasavvur edebilirsiniz.

Öyleyse bize ne oldu da, kendi diınizle kendi camimizi ka­patıp müze yapabildik?

Bunun kendi irademizle yapıldığını söyleyenlere acaba Avru­pa sathında şu kadar kilise varken (Stalin'in Sovyetler'ini say­mıyorum, zira İkinci Dünya Savaşı' na kadar katedralleri ateizm müzesi bile yaptığını biliyoruz) hangisi bunlardan birini laik­leştirdi ve müze yaptı. Sen Piyer mi, Köln Katedrali mi? Onlar bunu yapmadıysa peki bizim aklımıza nerc::den geldi bu parlak fikir?

İşte bu gibi yakıcı di.işünceler rahmetli Osman Yüksel Ser­dengeçti'ye 19LJ:7'dcn itibaren çıkardığı Serdengeçti dergisinde ateşin bir yazı kaleme alına ilhamını verir. Yazının başlığı ga­yet sadedir: "Ayasofya." Ancak derginin derbeder sayfalarında kalmaz o yazının ateşten satırları, onu mahkeme koridorlarına

fırlatır ve "Ayasofya" mahkemelik olur. Girer duruşmalara, ifade verir, dinler ve muhteşem bir sa­

vunma yapar nüktedanlık ve hazır cevaplığıyla ünlü Osman Yüksel. Ve sonuçta beraat eder. Eder ama muhteşem savunması arşivlerde kalır ve onu iddianameyle birlikte avukatı Emin Ak­yüz elinizdeki küçük kitapta toplayıp gelecek nesillerin önüne bir fener olarak bırakır. Mütevazı göriincüsiine aldanmayın onun, içinden yanardağlar kaynamaktadır zira.

Mesela şu sözlerdeki belagata kulak verin: "Savcılık bu davayı yanlış yere getirmiş. Dosyayı Yunanis­

tan'a gönderseydi daha iyi etmiş olurdu. ( . . . ) Sanki karşımda, iddia makamında Müslüman bir Türkü değil, Athenagoras'ın mümessilini görüyorum! Ürperiyorum! Ürperiyorum!"

Yahuc şunlara: "Biz yapılan her değişikliği alkışlamak, her olanı, her söylc­

nen i kabul etmek mecburiyetinde değiliz! Acı duymak hakkı­mız da mı yok?"

Birazdan okumaya başlayacağınız kitapçık son günlerde yeni­den gündeme gelen Ayasofya meselesi hakkında doğru bir tavır geliştirmek adına değerli bir metindir ve tarihi bir belge olduğu kadar hala eskimeyen fikirleri ve samimiyetiyle yalnız 1959'un insanına değil, bugünün okurlarına da seslenebilmektedir.

Derin Tarih dergisi bundan sonra da tarihe düşülmüş notla­rı kitaplaştırmaya devam edecektir.

Mustafa Armağan

Derleyip Tanzim eden :

AVUKAT Ef..lİN AKYÜZ

AYASOFYA DAVASI

Ayasofya'nm Hakild ve Hukuki Durumu

Neşriyatı: No: 21

Ankara

l 9 5 9

Derleyip tanzim eden:

AVUKAT EMİN AKYÜZ

AYASOFYA DAVASI

Ay.asofya'mn Hakiki ve Hukuki Durumu

Fatihin Vakfı-Vakfm Hali Aslisi Tebdil Olunamaz

Vekiller Heyetinin Ayasofya'yı Müze Yapan Karan

Dunutt, Bugünkü Kruıunlanmız Muvacehesinde Dahi .Miidafaa Edilemez

Ayasofya'nın Müslümmı-Tü.rk Huviyetl Silinemez ••

Mahkemeye İntikal Eden Bu Dava Dolayısıyla, Avukatların Ve Seı·dengeçti Osman Yüksel'in

Müdafaa lan

Neşriyatn : No : 21

Ankara

1 9 5 9

TAKDiM

Serdengeçtinin «30u sayısrnı, lsta11bulun (506). yıl­döııiimiine /ıasredecektik.

Petilı deyi11ce l)Üpllesiz akla Fali/ı ve 011u11 bize bırak­tığı mrıkaddes e111a11etler geür. Brı e111a11etlerin baıımla /Jyızsolya var.

Serdengeçtinin n17» sayısında «Agasofyaıı ba1Jlığı altında lıcyecanlı bir yazı netJretmi�tik. Bu yazı o zaman­lar memleketin nııılıtelif yerlerinde çılmn bir çok gazete rıe 'mecmua tarafırıdan iktibas edilnıil}, adeta bir meacla haline gctirilnıi1Jti.

Biliilıcre aym gazı savcılık tarafırıdan takibata ug­ramı!'J. Ağır ceza malıkeıneaine verilmiştik.

Brı lıddisede avukat arkarlaşlarınıız bizi yalmz bı­rakmanıış, mezkür yazıyı keııdileri yaznıışcasına dava­mızı samimiyet cesaret, feragat ve malıaretle müdafaa etmişlerdir. Billıassa Avukat Emin Akyüz ve Avııkat Arif E'mreye, ayrıca bizlere bu lırısusta gol göstererı, crıgin bllgi.aiHi, şefkat dolu ilgisini bizlerden esirgcnıiycn kıy­metli büyüğümüz, değerli tilimimiz Ali llimmet Berkiye teıe/,kiiı- ve şiikraıılarmıızı arzcderiz.

Bu nıulıakeme vesilesiyle milletimizin bilmesi lôzım geler& bir çok lıakikatlar meydana Çıkmı.ştır. Gönlümüz bu lıakikatlarırı IJUTada bıırada unululuıı gitmesine razı olmadı. Felill yıldö11ü111ii münasebetiyle Ayası.fya mese­

lesini ue davasını ele alalım, mecmuada rıeşredelim de­dik. Baktıkf,i yazılar Agasofya kubbesi karlar ge11i1Jledi.

3

Mecnmada diğer yazılara uer kalmadı. Bu sebepten A,.eı­sofga Davası ve bu dava vesilesiyle yapılan müdafaaları ayrı bir 1..1.tap lıaline getirmeye karar verdik. Böylece· Serdetıge,;ti nel}riyatı arasuıa bir kitap ılalıa katılmış o­luyor. Bu münasebetle büyük Fatilıitı manevi Jıuzurunda bir kerre daha tazimle eyilir, omın emaııetilli canla baala, soıw11a kadar nıu/ıafaza ve riıüdafaa edeceğimize 11öa veririz.

Osma1& Serdenge�ti

9/6/959 AN'f( ARA

AYASOFYA DAVASI

Dava korırısu yazı :

Anıkarn'da münteşir «Serdengeçtiıı adlı bir mecmua vıı.rdır.

Mccmuıı.mn sahibi «Osman Yüksel.dir. ICcıulisi Aya­ııofya camisinin müzıe halinden de çıkarılıp tekrar �dliso yapılması yolunda Yunan mntbuatındn yazılar -intişar et­�iği ve bu neşriyata nıüvazi olarak İsiaııbul'daki bazı Rum vatandaşlar tarafından bu yolda ıınütnlebatta bulunuldu­ğu bir sırada rİıecm'u.asının aynı zıımandn mesul müdür­lüğünü de yaptığı Ağustos 1!152 de intişar eden 17 nci sa­

yısında.. imzası altında ıcAyasofyn» başlıklı bir yazı neıı­rctmiştir.

C. Jllüddeiıınıumiliğinitı ilıbarı :

Mecmuanın intişarıııdıı.u bir müddet sonra Ankara

C. Müddeiumumiliğinden Ankara Garnizon Ifom'lllİanlığı­na bir ynzı gönd1erimliştir. 22.B.!152 tarih ve 5/17881 sayılı ve Müddeiumumi Muavinlerinden <<Müfit Birseırn irnznsı­nı ıtnşıyn ·bu yuzı şudur :

.Garnizoıı Komutanlı;Jına

«Ankara'tla müntıı11ir Serdengeçti adlı dergide 11apı·

Ju tetkikat sonunda :

d Derginin kapağındaki resim ile brı resmin altın­

daki kıt'a;

.,z Tarikatları Demokrat Parti idare ediyormul} ad lı gazı içinde ikinci sütunda Bediüzzaınan tarl·

katı gibi bir tarikat ... sözlerile ba1Jlı11aıı satırlar

ve üı;iincü sütuııda bıılunan bağzı rüınleler;

s

iO !AYASOFYA OAVASI

«A. Ayasofya adlı ga:mlaki ibare ve cürııieler (ZG);

«I. Dini lıuyatımız adlı makale;

aMalıiyeti itibarile /ıalkm mrineuiyatıııı kıracak rıo

nılUi meııfaatlere zarar verecek malıiyetıe güriilnıü11tiir.

«Bıı suretle T.CJ(. nun 161 inci maddesine temas et­tiği karıaatirıe varılan i11bu yzılardan dolayı geı·eken mua­meleniıı yapılması rica olu11ur.ıı

Gartıizon Ii.onıııta1ılığının yazısı

AnJuıra a·arnizon Komutanlığı, Müddeiumumiliğin yukarıdaki yazısına 5.9.952 taı·ih ve 2/24 sayı ile şu cer.ıhı vermiştir :

ıAnkaı-a'da ·müııtıeşir SerdengeÇti adlı dergide kalo­me alınan yazıların mahiyetleri itibiırile halkın manevi­yatını lnrıcı ve milli .menfaatlere zarar verici oluıı Ol·mıı.­dıklaı·ının anlaşılabilmesi için Adalet Bakanlığının G Şu­bat 1939 tarih ve 20/8 sayılı olup Hulrulıi ve Cezai Müta­liialıır Mecmuasında neşNdilmiş bulunan tamimleri dai­resinde makamınızca ·hazırlık soruştu•rması yapılmasını ve suça mevzu derginin de biıiikte gönderilmesini rica ederim.»

Ankara Savcılığı, bu yazı iizerine G.9.952 tarihinde : «Serdoengeçti Mecmuası eklenmi11tir. Savcılığımızca talı­ltiki mucip ba11ka bir cihet ·bulunmadığı laınnatine varıl­dığından gereğinin yapılması rica.sile Garnizon Komu­tanlığına• diyerek ldiğıt1arı telı!rar IComutanhğa gönder­miıJtir.

JUaz11unurı ilk aorgusıı

Evrnlc böylece Garnizon Komutanlığına tekrar git­tikten sonra, Komutanlık, yazının muharriri VG mecmua-

(Z6) Dava konırsıı yazının 'baglrğı ve ilk satırları kapak kligemiz içine ko11mug olup onzı nıetni ·mütlalaiıı­

rıamemiz içinde mevcut olduğuıırlu11 aurıcn şimdiden bu­

raya 11akledilmemigtir.

6

OS�1AN YUKSEL SERUENGl'ÇTI : il

ıım ımesul müdürü sıfatı ile maznun ı<Osnıan Yükselıı i .27.9.!152 tarihinde celbetmiş ve ifadesini almıştır.

•Maznun Osman Yiilıscll, takip ko-nusu olan diğer yazı hakkında konuştuktan sonrn (27) ı<A.yasofyaıı başİıklı ya­zı dolayısile kısaca şunlıırı s<iylcmiı;ıtir :

(cİstanbul'dak.i Ayasofyn .camisinin (ki halen miizo­dir) hlllise lıaline �onınıası için İst:uıbul'daki Rumlaır ve

Yunanlılar ve ·bazı Yunan g:..zetelcri nıeşriyat ve faaliyet­te bulundular. Buna ıkarı;ıı he·r Türlı gibi beu de içimde bir a·ksüUl.inel duydum ve ·bu yazıyı yazdım. Bu yazımda da nıilli mukavemeti lurlıcak, aııilli menfaatlere zarar ve­recek herhangi bir husus yoktur. B11ı yazı ile istediğimiz,

Ayasofya'nın kilise haline solmlmaması ve beşyüz yıldan­

beri olduğu gibi yine coıni Olorak ıkalmasıdır. Bu yazım Anadolıı'da ımünteıııir 10-15 ·kadar gazete tarafından aynen iktibas edilmi�tir ki bıı yazı.mızın halk tarafından ııasıl

benimsendiğini .gösterir. Biz bu yıızııli11.da eski Fetih dev­rini, o devrin şerefli, şanlı günlerini terennüm ettik. Ec­dat ruhunu.canlandırdık. Yazımız milli mulmve.."lleti kırı­cı değil, ·bilnkis milli lıisleri, lıahramımlık ve ııecaııt hisle­ı·ini şııılılandıran, Fatih ve fetih ruhunu göniillerc sincli­ıren bir ::vazıdıır .»

Takibata izin verünıeai

Maznunun ilk ifadesi ıılınchktn ııonro KomutanJı.k keyfiy,cti 13.11.1952 tarih vıe 65461 sayılı bir yazı ile Milli M.üdafaa Vekiilcti ile Genel Kunnny Başkanlığına arzct­mlıı ve gereğinin takdirini iııtcıniı;ıtir.

Bunun üzerine, 19.11.952 tarih ve 52/6074 sayılı ve

(27) 111üddeiumumiliijin ilk yımsınıla bahsi ge�en

diğer yazılar bu11dan müstalcil bir dava mevzuu yapılmUJ

1Je o yazılnr dolayısile de ınultarriri ayrıca Ağırceza Malı­keınesine se11kolunınuştur. Dıioanıızın konusu ile alıil;alı

bulurımadı.ğı cilıctle dosyada1& yalnız «�yasofymı yazısı-

11a taallük eden ifade buraya alınmı§tır.

7

Milli Müdafaa Vekili Sıctvfi Kurtbcl• imzasını taşıynn cıı· vıı:bi bir yıızl ile: «Ayaııofya baglıklt yazı, mündeı·ecatg

itibal'ile milli mukavemeti kıruı malıiyette görüldüğiin· de,, muTınrriri 0Bnıan Yüksel lıakf:ınrlmı T. C. K. nunun

rna üncü ve As. C. IC nımun 48, 58 inci mnddt!lerine tev· filınn. talübat izni verilerek evrakın yetldli mercie tevdii cmrolunmuştur.

Askeri llfaltkemede ili;; lahkilcatın açılması

Milli Müc!.1f:ıa Vekaleti tarafından böylece taldp izni verildikten sonra Ankorn Garnizon Ifomutun V-rıkili Tuğ gernııral Aziz Av.ınaıı 23.1.1!153 lııırilıinde, ndli amiı· sıfatile amilli nıulwvemeti kırıcı malıiuette göriile11 bu yazıda1ı

dolayı Osman Yüksel /ıakkında As. Y. Us. 1(.. ııunun 80 rını:u maddesi gereğince ilk soruşturmanı,, açılmasına ve tuhkikatırı Askeri Adli lliikim Macit Erdemir tarafm­

dan. yapılmasına karar. vermiştir

Askeı·l lJla/ıkı!meıriıı yikeıısizlik l;arnrı vermesi :

Evrak Askeri Adli mıırciıe böylece nJı-set.tilrt.cn bir müddet sonrn dosyn. bu .kere de vazife noktasından Anka­

ra C. Müdıleiumumiiiğiııc inde olunmuştur.

Adli Amir Tuğg. Salilı Coşlcıın imzasını .taşıyan 4.3.95a tarih vo 17 sayılı görevııizlik kar.arı ııudur :

cı . . .. Osınıın Yüksol lıaWnnda adli iimirliğimc 23.1.1!153 tarilıinde ilk soruşturıma 114.:tlmış ve ayrıca aynı yazıyı, 1 Eylül 1952 tarih vo 120 sanlı nüshasında iktibas etmiıı oia.n İstnnbul'do münteşir ııEhli Sünnetıı dergisi baııyaza­rı ve Yazı İşleri Mesul Müdürli Abdürrnıhim Za.piııu lıak­

lmıdn dn kovuştuııına.ğ:ı b:ışlallıiilış iee de (28) bu. urıuln

(28) aAyasofya. baıılıkıTı yazı intişorını mütf;>altip

ıneml_eketimizdc biı'çolc gazete ve mecmualarda - ve bu arada aEhli Sünnet" mel!muasında da ikt1basen inti:;;ar eylediğindcn, bu mecmuanın mesul müdürü Abdurra-

B

o�.�·'AN '.'L:•\SEL SCRDENGECTii 13

!i680 sayılı Bıısnı: Kanununun 36 ilci maddesinin tadil edil­mesi ve 13 Şubat 1953 tarHı 6051 sayılı yeni ·kanun gere· ğince 2 numarııll:ı asfoel'i mahkemelerin sivil şahıslar ta­rafından basın yolu iJ.e işlenmiş bulunan suçlara bakrna­ğa selahiyetleriııin kİllmamııı olması sebebiyle sanıklar ·hakkında müı,ıterc�cen ·tanzim kılııııın davnnın dosyası lı.iıluırıı C. Siıvcılığıruı tevdiiııe �carıır veriLmiştir.ıı

Ankara Soı·g" Hclkinılipi ııezdi11de ille ta1ıkikatm Açılması : Evrak, vazifııısizlilc knraırı ifo iade edilince,. Ankaı'a

C. Müddciumiımi Mmı.vinlcl'inden Nu.ri Süer imzasıni ta­oıyan 13.3.953 fa.rih ve 53/2365 sayılı t:ılcpna.me ile dosyo Ankar İlcinci Sorgu Hakimliğine tevdi olunmuş ve maz­nun Osman Y:üksel'in •bu yazı ile «Milli 111enfaatlere za­rar verici fnaliyıetıte ıbulundıığu" iddia olunarak hnklmııfa bu. suçtan d<ıqayı ilk talıldkat açılması isterıilİniı,ı \'e Aıı· lı:ıım İkinci Sorgu HD.kirnliği. de 30.3.953 taırfüinde ilk tah­ldkatln açılmasma l<:nrıır vermiııtir.

Maznrınun ilk talıkikattaki ifadesi

Ankııra Sorgu Hiikimi tuıhkikatı açmakla beraber ııy­nı tarihte 30.3.953 gÜl)i( mnznunu sorguya dıı çelıııniştir. Maznun Osman Yüksel ·hıırndn ııunlnrı siiylemiştir :

•• .Ayasofyıı. başblclı yazım, bilakis milli mefahiri

k1ııvvetlendirloi Ve ca.nJandll'lCI bil' Y:Wldlr. Ayasofya'•

nm Fii.tlh devrindeki şanlı, şerefli günlerinden bahset­tik. Şehitler, gaziler ruhunu canla.ndırdık. Milli ruhu,.

him Zapsu dahi aynı suretle takibata maruz kalmış; evrak vazife noktasından Ankara Savcılığma iade olun dtiktan sonra, bu zat hakkındaki takibat tefrik edile­rek evrakı 12.3.953 tariltinde İstanbul Müddeiwnumili­

ğine gönderilmiştir.

14 iAYASOrYA DAVASI

mllli mefalıiı'i �edeleyici değil, tam aksine mUli nhu

şıı.hlandıncı bir yazıdır. Bu yazımız millet tal'a.fından aa. ta.svibedilmiş, bwıun üzerine biı-çok tebrik mektup-·

ları ve telgrafl:uı alılım. Mezküı· yazı 13 gazete ve ıler­

ı:ide ayni şekilde iktibas olundu. Bu dıı. gösteriyor ki böyle bir yazı millet tara.fuıda.n saıuimiyetle beniııruıe­

nlyor. Ben milliyet!:i ve mulcıı.clılesatçı bil- adamım. Ya­zılarım ve ldta.plarım ve ılerg·iJerim ·meyd;:ı.ııdadır. Bu

bir hakikattir. Böyle. biı· ithamı bana a.ııcak Ayasofya.'­

nm tellrar kilise olmasını istiyeu Yuna.ıılılar yap:ı.bmr. Nitekim o zaman bu ma.lcs:ıtla. Ywıan ma.tbua.tı neşri­

yat yapıynrılu. Bu yazım ·bir bakımdan bu ııcşriyıt.ta

·cevap teşkil eder. Aslında bir cami olan Ayasofya miiı.­zesiniıı telu·ar cami ·olmasını bir müslümaıı ve Türk

çocuğu sıfatı ile istedim, Ve bımu yazımda beliı1.tim.

Ben y:ı.zımıla böyle bir maksat ve gaye gütmedim bu

muhaldiru demiş ve Askeri Mahkemeye verdiği ifadeyi

-ile tekrarladığını söylemiştir.

Bilirldşi tetıdltatına liizum göı·ülmesi:

Sorgu Hakimi, maznunu dinl1edikten sonra, yazı­-da suç unsuru mevcut olup olmadığını tayin için bilir­kişi tctkikatımı lüzum görmüş ·ve aynı gilnlü kararilll Profesör İsmail Hakln Baltacıoğlu'nu resen bilirklşl seçerek: uAyasofya başlıklı yazının muhteviyatı itiba­

rile milli menfaatı11ere zarar verici mahiyette bir neşri­

yat ve faaliyet olup olmadığınınıı bir raporla bUdiril­meSini istemiştir.

:Cilirltişi ı·aııoru:

Profesör İsmail Hakla Baltacıoğlu bu konuda Sor-·

10

OSMAN YUC\SEL SERDENGECT!i ıs

gu Hft.kiınliğine 2.4.953 tarihini taşıyan şu raporu ver­

miştir:

.Serdengeçti .. dergisinin Ağustos 1952 tarihli ve l'/ sayılı nüsbasıııd:ı. .Ayasofya . başlıklı yazısınııı milli

menfaatlere zaı·aı· veı·eceJ[ mahiyette olup obnadığuu

incelemek üzere bilirldşi seçildim. Adı geçen yazıyı gıı

rektiği gibi inceledim. Kanaatimi bildiıiyornm:

.ı - Bu yazı dini hisleri çok kuvvetli olan bir in­

ııa.nın gibidir .

• 2 - Bu yazı eski Ay:ısofya kilisesinin cami ya­

ınldıktan sonra. çıkarılıp müze yapılınası üzerine du­yulan şiddetli bir heyecanın etkisile yazıbnıştır •

• 3 - Bu yazı gerçek olayları mübıı.I:lğalı bir şe­kilde işleyen dini soy<lan roma.ntik bir muhayyilenin

nı.eydan:ı. getiı·ıliği heyecanlı bir yazıdır •

• 4 - Bu yazı bir deı·eec biı· san:ı.t niteliği. estetik bir değer taşımaktadır .

• s - Bu yazıyı oltuduğunmz za.m:ııı onu .taşltm,

httçın, kötümser bulmanıalt elde değildir .

• ı; - Bu y:ızıd:ı. dinlileri, müteassıplaı·ı kışlurt:ı.cak

bir nitelik bulamadım .

• 7 - Ne bilen ne de bilmiyeıı bu yazıyı okudUk·

tan sonra onun tcsirile hareltete geçmez,

.s - Sanığın s:ı.vunınasındaki açıldılc ııyrıcı:ı dik· hatl çekmektedir .

• 9 - M:ı.yıı.sı düşiirtce hürlüğü, teııldt hürlüğü oJaıı

blı- demokrasi içlıı bu y:ı.zıyı y:ı.zan ad'a.m milli mcnf:ı­utlere z:ı.r:ı.r vermiştir denilemez.

alO - Bu ya.zı dolayısile şunu da açıld:ı.malt lste­ırim ki bu· gibi rulıi kaynaşmalar, tnşm:ıla.r, liiltlik prcn

11

16 iA.\'ASOFfA OAVASI

sibinin idare adamları tarafmdaıı tam bir başan ile

uygularuna.masındaıı, din hürlüğii derlten, istenmiye­

rek, bilinınlyerelt de olsa yaıntagelen baskıdan doğan

ruhi terkiıılı!rden biridir.

nBu yazıda da olduğu gibi hür biı" insamn din ko­

nusunda dahi içinden geleni olduğu gibi söylemesinde,

yazmasında. topluluk ve sosyal düze.n için hiç bir zaraı•· yoktur, olamaz da. •

.. Eğer gerçekleri, topluluk yaşayışınm gerelttlrdik­lerini gözönünde bulwıdurmayıp da şu veya bu düşün­ce ile dini duygulal'llı coşkıın beliı-tileri üzeı·ine kanun elilc baslular yapacak olursıı.lt yurdıın den ve düzeni.

da.ha. iyi korwımuş olmaz. Din konusunda -bilim ko­

nusunda. olduğu gibi ve onun kadar olsun- genllk, ge­

nişlik gerektir.

Bu satırları ya.zmakla; her türlü politik, şahsi ve

öznel duygulardan sıyrılarak aklımın hem de vicdanı­

nun buyruklarına. uyduğuma inanıyor ve raporumu

saygılarımla. yüksek laı.tuııza sunuyol'unı.n Profesöı· İsmail Hakkı BALTACIOÖLU

C. MüddelumunıislııJn esas hakltınilaJd iddiana.mesh

İlk tahkikat dosyasını Vf;! bilirkişi raporunu tetlcik

eden Müddeiumwnilik 17.4.953 tarihli ve Muavin Nuri SUer imzasını taşıyan bir iddianame ile maznunun ce-

zalandırılmak üzere Ankara Ağırceza Mahkemesine

sevk edilmesini istemiştir. Bu iddianame şudur: aSanılt Z1 Eylül 1952 giinü ifa.desinde İstıuıbul'daki

Ayasofyıı. camisinin kilise haline konması için ista.n­bul'daki Rumlar ve Yun:ı.nlılıı.r ve bazı Yunan gazete­

leri tarafından yapılan neşriyat ve faaliyete karşı duy-

12

OSMAN YUKSEL SERDENGECTİ [ 17

duğu aksilliimel ile bu yazıyı yazdığı ve bu yazı ile .Aya.sofya.'nın kilise haline sokulmaması ve cami ola­

rak ka.Iniası istendiğini yazıda Fatih devrinin şerefit

.günlerini terennüm ettiğini söyledikten sonra yazımız

milli mukavemeti kırıcı değil, bilii.kis milli, askeri, kah

rama.nbk ve şecaat hislerini şahlandıran bir yazıdır,

yolunda. beyanda bulunmuş ve 30.3.953 günlü sorgu­

sunda do. Garnizon Mahkemsinde etraflı şekilde ver­

-eliği müdafaasının nazara alınmasını istemiştir.

Bilirltişi raporu tetltik edildiği zaman birinci bent­

ten beşinci bende )tadar bilirkişinin mütaliiasına. işti­

rak etmemek için hiçbir sebep gösterilemez.

uÇüııkü bu kısımda profesör, estetik, pedagojik ve

psikolojik mevzularda mütalaasını beyan etmektedir.

Bu itibarla ta.m bir ihtisas mevzuu ile karşı karşıya bu

luıımakta.yız.

aBund:ı.ıı sonraki bendlerde ise Bilirkişinin tefek·

kür ve vicdan hüı·riyeti sahasındaki özel düşünceleri

ile idarcı adamlarının bu sahalarda. ne yolda hareket

etmeleri lazungeJdiği yolundaki mütalaaları ve şahsi tefsirleri ka,rşısında bulunmaktayız .

• Bilhassa T.C.K. nun bahis konusu olan 161 ci mad· desinde pek umumi olarak yazılmış bulunan (Milli menfaatlere zarar verecek her hangi bir fa:ıliyette bu·

lunan kimse) den ne murat olunduğunu ta:vin ve tak·

dirinin bilirkişiye değil vazife!i mahkelheye bırakılma­sı icap ettiği n:ıza.ra alınmabdır •

• Ayasofya adlı yazının 6, 7, 8, 9, 10 uncu paragraf·

brmda (aynen) .Kur'an sesleri dinclirilmiş, müslü-

18 IAYASOFYA DAVASI

manlar sindirilmiş, Allah, Muhammed, hulefayl raşi­din bu din ululşrmın isimleri kubbelerden yei:Jere indirilmiş, Fethin, Fatihin mabedinden kitabı mübinl, bu ulu dini kaldıran kim? Dinimize, imamınıza saldıran kim?. Asırlık surların arkasından köhne Bizansı hort-

latmak istiyen eller ldmin eli, bunu söyliyenleı· kimin dili, Ayasofya'yı putbane yapan hangi delidir. Elleri

kurusun, diıl•leri kurusun ... Ayasofya, Ayasofya, seni bu hale koyan kim. Seni çırılçıplak soyan kim?a denll­

mektedh-.

uBu ya:ı:mın Ayasofya'nın yıllarca evvel müze haline ltonmasma karşı duyulmuş gibi gösterilen bir

aksülamel ile yazıldığı ileri sürülse dahi bu aksüla.me­Un pek şiddetli olduğu ve maksadı mahsus için istifa­

de edildiği meydandadır •

• Müze haline getirilmiş ve fakat Allah Muhammet ve hillcfa.yı raşidinin lsinilerbıi taşıyan yazılarına do­

lı:unulma.mış olan Ayasofya!da. Kuran tilii.veti durmuş­

sa da bwıun müslümanla.rm sbıdİl'İlmeSini hiç bir veç

hile ifade edemiyeceği aşiltii.rdır.

aÇünkü Ayasofya büfüıı mimari azamet ve cesa­metine rağmen, değil Tüı·kiye'nln, hatta İstanbul'an

da. biricik camii ve mabedi değildir.

uGöı·ülüyor ki Aya.sofya'nın müze haline konul­

ması senelerce sonra bir istismaı· vesile ve mevzuu it· tiha.z edilmiştir.

aHer lıangi bir· mabedin müze haline getirilmesi­

nin bir dinin ltaldırılması demek olmadığı ise izahtnn varestedir. Bu ha.Un dinimize, imanımıza. saldırmak

ola.ra.k sayılması ise tamamen yersizdir.

OSMAN YIJKSEL SERiJENCECTil 19

.Ya.zal'ın Ayasofya.'yı kiliso yapmk istia.yenlere ce·

va.p veı·diği yolunda.iti savunma.su1111 samimi olduğunu

kabul etmek de mün1leün değildir •

.. Çünkü aslında kilise olan Ayasofya.'nuı evvelden

ea.m.i ya.ınlması gibi sonl'a.do.ıı müze yapılmasının da idari bk muameleden, ibaret bulunduğunu ve müze ha­!m-e koııulmasuıın lla. senelerce evvele ait olduğunu

bcl'kes gibi bu ya.zınıil mulıanil"i de pelcfil:i. bilir.

n Yiııe doleuzuncu parağraftald ille cümleııin Aya­

sofya'yı kilise yapma.le istiyenlerc bk cevap olduğu

Uerl sürülebilirse de ııAyasofya'yı puthane yapan han­gi delidir. şeklindeki cümleyi sanığın savwıma ta.rzlle

izah etmek kabil değildlı· ve ldUse hallııe konulmamış

bulunmasına göre de gaydvakii vaki gibi göstermek­

teki maksadı mahsusunu anla.ınak icabeder .

.. Yine onwıcu parağrafmdaki .elleri kurusun, dil­

leri kurusun" sözlerinin Ayasofya'yı kilise yapmak is­tlyenlere matuf oldoğwıu iddia etmek de mümkün de­iılldir.

u Yazının F:i.tih'in torunları bütün putları devirip

seni camiye çevirecekler diye başlıya.ıı son kısunla-rm­

ila da Aya.sofya'nın telmı.r cami yapılması İstanbul'un

ikinci bir fDthi gibi gösterilmek ve Jeendisi gibi düşü­

nenlerin bu lıarel>eti teşvik edilmek istcıunektedir . .. Netice olaı-ak: Ayasofya a.dlı yazıııın aslında kili­

se olan Ayasofya'mn senelel'ce evvol cami halinden

müze lıallııe geth-ibnesi vesile ittihaz olunarak bunun

dine, imana saldıl'mak, rnüslünıanları siııdiı'ltle)e ve müzenin caıni haline getirilmesinin de ikinci bir İstaıı

bul fethi şeklinde gösterilmesi suı·etile ve Fatihin tow

15

20 IAYASOFYA OAVASi

runlan bütün putla.ı'l devirip seni camiye çevirecekleıı

diyeıı·ek bu yolda düşünenlerin teşvik edihnesi nıalı:D­dile yazıldığı anlaşılmaktadır.

Bu hareketin ayrıca Bizans'b tarihi ve kültürel

.alakaları dolayısile l.'unanbları ve bir lnSJJU vata.nıhıf·

ları tahrik edebilecek bir mahiyet taşıdığı da açıktır.

Maruz sebeplerle samğuı hareketi T.C.K. nun itil inci maddesinin .Milli menfaatlere zaraı· verici her hangi bir faaliyette bulmıan kimse. şeklinde yazıb bu·

lıuıan fıltrasma girecek bir suç teşkil eylediği cihetle

harekl!ıtine uya.n T.C.JC. ııwıwı 161 ci maddesinin 1, J ve sonuncu fıkral:ı.rma tevfikan duruşması Ankara A· ğırceza. Mahltcmesinde yapılmak üzere Ceza Muhıı.Jte..

mclel'i·Usulü it. nununwı 196 ve 20Q üncü maddeleri­

ne tevfikan son tahkikatın açılmasuıa ve suçunun ma­

hiyeti ile deliller nazara almarak mevltufen malıkenıe­

ye sevkine karar verilmesi talep ve iddia olunur.

17.4.1953

M:ı.znwawı idcJianameye cevabı:

C. M. U. M.

Nuri SÜER

Maznun Osman Yüksel, bir diyeceği varsa bildi­r�"hmesi için bu iddianame kendisine 17 .4.953 tari.hlndo

tebliğ edilince, itirazlarını muhtevi 25.4.953 günlü şu

dilekçeyi Sorgu Hakimliğine vermiştir:

.Sahibi ve Neşriyat Müdürü bulunduğum Sen:len­

geçti mecmuasının 17 sayılı nüshasında neşrettiğim (Ayasofya) yazısından dolayı SavcılığUl yültsek ı:rıa­kıamınıza sunduğu iddianamey,J: ve bilirkişi raporunu

okudum.

16

OSMAN YÜKSEL SERDENGECTİ i 21

u.M2.hl�emeu� . tarafındruı .tam l)ir isabetle seçilen, ya:lnız bir pedagoji profesörü değil, aynı 2amanda luy­

ıınetil!i, tecrübeli bir içtimayiaıtçı ve birinci sınıf bir mu

harrir Dlan İsmail Hakkı Baltacıoğlu'nun mütalaaları­na sayın savcı beşinci bende kadar iştirak ettiğini, bun

dan sonraki bendlerde ise proJesörün ·fikirlerinin ken­

di şhsi görüşünden iıbarcl. olduğwıu söylüyor. Halbu­

ki, bilirkişi raporu aynı adamın kafasından ve kalemin

den çıkmıştır. Binaenaleyh bir ıbütüııdür. Birinci1bend-

deki fikirler, sonuncu ,bende kadar, mantık, muhake­

me, sebep ve netice münasebefillerile sıkı sıkıya bağlı­

dır. Profsör dAvaya konu olan yazıyı muhtelif yönler­

den gayet ince bir tetkike tabi tutmuş, psikolojik, sos­

yolojik, estetik ... v.s .. tı-ynca yazının olmyucular üze­

rinde uyandırabileceği reaksiyon üzerinde durmu.ş;

ıBu yazıda d.inli1eri, müt::ıassıpları kı:;kırtacak bir ni­

telilc bulamadım. demiştir. Böyle mütehassıs bi­lirkişi raporuna, a!)ık ve samimi müdafaamıza karşı

yzım121JJ1 şurasıııcl&n bura.sıından cümleler alarak Müd­

deiwnuıninin bizi itham etmesi, bizim hnııusi maksat­

larla değil, Müddeiumuminin müddei hususi haline gelerek, tepeden verilen emirlere göre hareket ettiğini

gösterir. Yazımız, bilirkişi raporu gibi baştan sonuna

kadar bir ·bütünlük arzediyor. Cüz olarak değil, kül

olarak mütalaa ediıltınelidir. Bu gibi hallerde Temyiz

Mahkemesinin bir i!:tihat karan da vardır.

Benim dinimden, imarumdan, milli hislerimden

gelen eski fetih günlerinin hfitırasını terennüm eden

§airane bir üslUpla kaleme alınınış bir yazıda ne gibi

hususi maksatlar, menfaa.1Jer aranabilir?! .. Ayasofya'yı

.17

22 [AY-"SOFiA Of.VASi

ben kiraya mı vereceğim.71 Yoksa cami haline sokup

imam mı oılıacağım?I Bu kadar hissi, bu kadar ulvi

maksatlarla kaleme alınan, milll viCdanın tam bir te­

zahür!i olan bu yazıya hususi karanlık maksatlar iza­fe etmek, en :hfif tll!biri ile insafsızlık olıur.

Ayasofyu elıbetteki tek islim mabedi değildir. O­

nun caı:ııiillikten çıkarılması. müslümanlığın ortadan

kaldırılması manasına gelmez. Fakat, Ayasçıfya'nın İs­ııım-Türk aleminde fethin, Fatihin mabedi olarak

bamba;ıka bir yeri vardır. O bir semboldür. Kendini cemiyet, memlclı:et ·meselelerine vermiş bir insan ola­

rak memleket dahilinde yapılan her deği�ildiği tasvip etmelcl'e mükellef değiliz. Tenkid, tc�is, te�hir, kalem

adamlarının en .birinci vazifesidir. Ben higbir zamaıi Ayasofya'nuı müze haline getir.iıhnesine razı olmacbm. Bu, kend-ime göre bir anlyı�; his, idrak meselesidir.

Fakat şimdi.ye kadar bu hususta tek satır yazını� de­

ğ'ilim. Vaktaki Yunan matbuatı, hattll. İstanbul'un yer-­

li Rumları arasında Ay�fya'run. tekrar kiliseye teb­

dili için makalelm- yazıldı. Müracaati!.la.r yapıldı; işte c.

zaman müslümıw. bir Türk genci olarak bu yazıyı ka­

leme aldım. Türk matbuatı da bu yersiz ve haksız is­

teklere karşı kendi du�gu ve kayguları nisbetinde ce­

vaplar verdiler. Bunun için hiç kimse mahkemeye de

verilnliıi değildir. Yazımız mUıl11 mukavemeti kırmak

ııöyle dursun, millt ,heyecanı, milli duyguları iliklere

kadar sindiren �ski Türk cihangirlerinin ııerefinl dal­

giı.l'ıuıdıran tarihi, h<Unasl, dasitani bir yazıdır. Higbir

kötü karanlık tarafı yoktur. Kötülüğü tahrik ve teşvik

edici değildir. Bilirkişi raporunda da belirtildiği g1b5

18

OSMAN YUKSEL SEROU<GECTİ 123

obu yazıda. dinlilerf mutaassıpları kışkırtacak bir ta­

raf yoktur. Ne bilen ve ne de bilmiyen bu yazıyı oku·

duktan sonra bunun telkini ile harekete geçmez.• Ne­

t.ekim yazı neşredileli 9 ayı geçtiği halde hiçbir hare­

ket görülınemiştir. Yalnız Savcilık harekete geçmiştir.

Doğrusu Savcımızın ve ona emir verenlerin bu kadar

mutaassıp olduğunu bilmiyorduk!..

Biraz da Müddeiumuminin bizi itham ettiği mad­

de ve ona bağlı fıkralar üzerinde duralım: Savcılık bi­zi 161 inci maddenin 1-2 ve son fıkrası ile itham et­

mektedir. Bu madde ve fıkralar iyice tetkik olundu­

ğu taJtdirde .Harp esnasında•, ıHalkın maneviyatını

ktracakıı, .Düşman kar§ısında memleketin mukaveme­

tini azaltacalt• v.s.

Birinci fıkrada .Propaganda ile ve askerlere tev­

cih oJıarak işlenmiş iseu v.s.

İkinci fıkrada uSuçlu tarafından bir yabancı ile

l�lenmiş ise. v.s. v.s. deniliyor ki, bunlar benim miza­

cımın, davamın, idealimin tam zıddı olan şeyler ... Bun

lar ancak can düşmanımız o�an bol:;evik be�inci kolla­

rının ve Yunnistan'daki Markos çetelerinin işliyebill'e­

ceği denaetler, ihanetler, cinayetlerdir ... Bu.,crün bu da­kika suçsuz olarak Ulus meydanında ipe çekilmeğe ha­

:zırım. ,Yeter ki bana bu türlü kirli suçlar izafe edil­

mesin.- Bizzat davaya konu olan yazım, bu türlü is­

nadları nokta nokta, virgm virgül reddedecek vatan­

perverane bir dava heyecanı ve millet sevgisini taşı­

maktadır.

Sayın Müddeiumumi 161 inci maddenin içinden

19

24 [AYASOFYA DAVASI

ımfüi menfaatlere zarar verecek herhangi bir fa.ali­

yette bulunan kimse• deyu cımbızla bir etimle kopa­

rıp maddenin önüne, sonwıa bamkıyarak, bizi itham ediyor. Bu tıpkı ayağımızdan bir tırnalt kesip •İste. Osman Yüksel!. demek gibi bir şey ...

Savcı iddianameyi göndereceği yeri şaşırmış olsa gerelti Bunu Milli Mücadelede açtrltıllari yııralar h� llı::anayan, söndürdükleri ocaklar hala tütmeyen, cami­lerimizi yılop taşlarını hela yapmak i!;iU kullanan, Kıb­rıs meselesini ·bahane ederek A:tina sokaklarında nil­may.işlerle, Türk dilşmanılığıru anaııe haline getiren

birkaç ·gün evvel gazetelerde okuduğumuza göre Baıtı Trakya Türklerinin topraklarını talan ede11 Yunanlı dostlarımıza bil' cemile olmD:k üzere göndersio.. BenJ bu yazıdan dolayı Türk savcıları değil, Yunan savcüa­

rı itham etsin. O zaman bütün neticelere katlanmayı

bir şeref bilir�. Böyle .bir yazıyı yazmaktan dolayı müdafaadan utanıyorum.

Hayalimden bile geçmiyen suçları, isnadları bir araya toplayan btı davanın reddine karar vermenizi saygılarımla dilerim. 24.4.953», (*)

Bu dilekçe Cezaevi Müdürlüğünün 7.4.953 tarih vo 8130 sayılı kenar yazısile Müddeiumum1liğe ve oradan aynı tarih ve 5/8298 sayılı ı�enar yazı ile mahkemeye

gönderilmiş ve veznede 1865 · numaraya kaydedilerek

do5yasına konmuştur.

(*). Osman Yüksel ·bu sırada Mııfatya hadisesi ·ve

diğer bir çok yazılarınclıan dolayı hapsane de buılunu­

yordu. Bu müdafaayı hapishanede yazmıştır.

20

OSMAN YÜKSEL SERDENGECTI i 2s

Anltaı·a. İldncl Sorgu-Hakimliğinin son tahklkatm

aı;ıılınasına mütedaiı' 6.5.953 gün ve 15/69 sa.yıli karım: Müddeiumi.ııninin iddianamesi ile sanığın bu di­

lekçesinden sonra yetkili soııgu haldmi (831 sicil sayı• lı) AdH Sanail', son tahkikatın açılması için şu karaxı

i·tiıi.b.az eylemiştir :

aMilli menfaatlere zarar verici: faaliyette bulun­maktan maznun Osman Yillı:sel hakkında yapılan ilk soruışturma· sonunda:

·Maznun OsI'l}nn Yüksel'in yazı işl�ri müdürü bu­

lunduğu (Serdengeçti) dergisinin Ağustos 1952 tarih ve 17 sayılı nüshasında neşredLTen (Ayasofya) ba§'lıklı yazıda,. (Kur'an sesleri dindirilmiş, müsliimanlar sindi rilmiş, Allah, Muhammed, Hülefayı Raşidin, bu din

ulularının isimleri kubbelerden yerlere indirilmiş, fet­

hin, Fatihin mabedinden kitabı mübini, bu uılu dini

kaldıran kim? Dinimize, -imanımıza saldıran kim? A­

sı.rlık surların arkasından köhne Bizansı hortlatmak

istiyen eller kimin eli, bunu siiyliyenıler kimin dili, Ayasofya'yı puthane yapan· hangi delildir?! Elleri kuru sıin, dilleri :kurusun ... Ayasofya, Ayasofya seni ·bu ha•

'.re koyan kim, seni çırılçıplak soyan kim, Ayasofya, ey mufteşem mabed! ... Meralt etme, Fatih'-in torunları ya­

kında bütün putları dvirip seni camiye çevirecekler ... ) deriilmek sureti!e· milli menfaatlere zarar verecek neş­riyat -ve harekette bulunduğu anlaşılmıştır. Her ne ka­dar bilirkişi · Profesör İsmail Hakkı Baltacıoğlu'nun 2;4.953 günlü raporunda mezkur yazının, Ayasofya ki­lisesinin cami yapıldıktan sonra, cami olmaktan çıka­rılıp müze yapılması üzerine duyulan şiddetli bir he-

21 .

26 ! AYASOFYA DAVtı.SI

yecanın tesirile yazıldığı, ger.çek olSJ'lları mübıililgalı

bir 11ekilde işllyen din1 soydan romantik bir muhayyi­lenin meydana getirdiği bir heyecanın mahsulü bu­

lunduğunu, bir dereceye kadar bir sanat niteliği, es-•

tetik bir değer taşıdığını, dindarları v'e mutaassıpları

kıı1kırtacak bir mahiyeti bulunmadığını, bir demokr& ..

si cAmiasında bu yazıyı yazan kimsenin milli menfaat­

[ere zarar veı·diğini kabul edemiyeceğini mütal&aten

beyan eylemiş ise de, yur.dun bütün cami ve mescitle-­

rinden günün .beş vaktinde ezan ve Kur'an seslerlıı:in

işitilcijği, her müslümanın ibadetini yapmakta serbest

bulunduğu bu devirde, Ayasofya camlinin idari bir

düşünce ile müze haline getirilmesinden uzun. zaman

sonra bundan bilistifade bu şekil neşriyatta bulunma­

sı hususi bir maksadın taltibedilmekte ve mutaassıp

grubu hükümet idaresi aleyhine tahrik ve teşvik edi­

ci mahiyette oıJduğu hissini vermekte, halen müze lıa­

�inde bulunmasına rağmen sözü geçen yazıda (Ayasot­

ya'yı puthane yapan hangi delidir?) şeklindeki cüm­lesi hiçbir zaman hüsnüniyetle kab1li telif edilememek te ve bilhassa yazının · (Fatih'in torunları bütün putlan devirip seni camiye çevirecekler) diye başlıyan son

kısımlarında, Ayasofya'nın tekrar camiye çevr1lmesi·

nin İstenbul'un fethi ayarında bir teşebbüs olarak zi­

hinlerde canlandırıp bu şekilde vaki bir teşebbüsü şiın

diden teş\•ik etmek istenilmekte bulunduğu neticesine

varıldığından ve şu ha'le göre dolilleriıı tııkdiri mah­

kemeye ııit keyfiyet ·bulunduğundan, maznun Osman Yüksel'in hareketine uyan T.C.K, nun 161 inci madde­

si. gereğince duruııması gayri mevkuf olarak Ar.kara

22

Ağırcez.a Mahkemesinde yapılmak üzere lıaklanda ıson

tahkikatın açılmasına ve dosyanın mahkemeye sunul­

ması için C.M.M. liğine tevdüne karar verilmiştir

6.5,953 (30) . •

Bu karar gereğince dosya 15.5.953 tarihinde Anka­ra İltincl Ağırceza Mahkeınesfae göndeİ'ilmiş ve bu

(30) Müddeiumumillğin iddi2.namesinclc ge!<tiğl

gibi sorgu hakimliği ka.r:ı.rna.mesindc de sanık hakltm• da tatbiki istenildiği görülen T.C.K. non 161 inci mad·

desinin konu ile alakalı birinci ve son fıkra.lan şunlar -dır.:

aHarp esnasında ammenin telAş ve heyecanını

mucip olacak veya halkın maneviyatını loracalt veya

düşman karşısında memleketin mukavemetini azalta­

cak şekiJ.de 'asılsız, mübal!l.galı veya maksadı mahsu­

sa müstenid hav:adis veya haberler yayan veya nakle­den veya milli menfaatlere zarar verecek herha·ngi bJr

faaliyette ibulunan kimse beş seneden aşağı olmamak

üzere ağır hapis cezası ile cezalandırılır .•

aBu maddede yazllı fiiller sulh zamanında işlen­miş olursa, failleri haklonda tertip edilecek cezanın

yarısından dörtte üçe kadarı indirilmek siıretiyle hüJc­

ı:nedolunur.• Kanunen aağır hapis• cezasının �ami haddi 2' se­

nedir. M-addede tatbik ol'unacak cezamn azami hQddi

tahdit edilmediği cihetle iddiaya ve sc:vk ltaramamesi­

ne göre son fıkra muctbince tenzile Ubi tutulmak ac.ay­

dile sanğuı 24 sene ağır h.'lpis cezasiyle mahkQmiyeU 4steıımlş buil.unmaktadır.

23

1 ZB ı AYASO FYI\ OAVl\SI 1

mahkemeniıi 91>3/115 Esaıı snyısına· kaydedilerek duruş­ma icrası ve ilk celsenin .30.5.!153 günü yapılmas� terisip kı.Jınmıştır.

Ağırccz� .Mabkemcsindek.l celseler :

İlk otuıum 30.5.953 günü yaptlmıştır. Bu celsede maznun, son tahkikat karaınamesinin CM�UK. nun

208 inci maddesine uyularak kendisine tebliğ edil.riıe­miş olduğunu söyliyerelc, bu kararnameyi tetkik ettik­ten sonra if.ade vereceğini söylemiştir.

Bu sebeple celse talik olunmuş ve müteakip. 10.6. 953 tarihli oturumda maznun vekili avukat Arif Emre söz alarak davada Basın Kanununa nazaran altı ay­

lık ·zaman aşımı tahakkuk etmiş bulunduğunu ilerl sür müştür. Mahkeme, mecmuanın 2.B.952 tarihde Savcı-1.ığ.a verildiğini ve o zamanki mer'i hükümlere göre As­Jcerl Garnizon Komutanlığınca 23.1 .952 günü ilk tahld.­katın açılmış bulunduğunu kaydederek zaman aşunı i­

tirazını reddetmiştir.

Bundan sonı·a maznun Osman Yüksel'in sorgusu yapılmıştır . . Maznun bu sorgusunda da daha önce ver­

diği ifadeleri tekrar etmiş ve tevsii tahkikat laiebi ol­madığını lıiıldirdiğinden Müddeiumuminin esas hakkın­daki mütalaası alınmıştır.

C. l\'lüddcdmmumisinin es:ı.s hakkındaki tal�bi

Davayı bidayettenberi takibeden C. Müddelurnumi muavini. Nuri Süer, maznunun mahkemeye verilmesine sebep olaı;ı. dava konusu yazıyı (43) zabıtnameye der­cettirdikten sonra idıdia olruıak aynen şunları söylemiş­

.tir

(13) Dava konusu yazı mütcıı.ltip sütımlarda ııeşrc­

dileıı müclaf:ı.namcmiz içinde yer alınış bulunduğwıda.ıı.

telmır olına.nı.'1.Sl no;İıil bW"O.YIL ayı·ıc:ı. dcı·cedilmcrıı.iştfr.

2Lj,

OSMAN YLJKSEL SERDENGECTl i 29

. . . . Sanık 2'1 Eylül 951 . gilnü ifadesinde .istanbul'da­kl Ayasofya· cnmilnin kilise haline konması. için İstan­bul'daki Rumlar ve Yunanlılar ve bazı gazeteler tara­fından yap�lan neşriyat·vl'! faaliyete karşı duyduğu ak­slilamelle bu yazıyı yazdığını ve bu yazı ile Ayasofya'­nın kilise haline sokulmamasını ve cami olarak kalma-61Dl istediğini, yazının Fatih devrinin şerefli günlerini terennüm ettiğini söyJeıniş, Hk tahkikatta ve duruşma­da , bu mil.İ:lafüasıni teyid edecelt mahiyette beyanda bulunmuııtur.

Halbuki Ayasofya müze haJ'ine getirilmiş ise de Alfalı, Muhammed ve Hulefay-i Raşidin isimlerini taşı­yan yazılara dokunulmamıştır. Ayasofya'da Kuranı Ke­rim t1Iaveti durmuş ise de bu müslümanların sindiril� mesini hiçbir veçhile ifade edemiyecek şekildedir. Her­hangi bir mabedin müze haline getiri.lmesinin bir dinin kal'dırılması demelt olmadığı izahtan varestedir. Kaldı ki bu ha.Un dinimize, imanımıza saldırmak olarak sa­yılması ise tamamen yersizdir. Muharririn Ayasofya'yı kilise yapmak istiyenlere cevap verdiği yolu11daki mü­dafaasının samimi olduğunu l[abul etmek de mümlcün d�ğildir. Çünkü aslında kilise olan Ayasofya'nın evvela cami yapılması, sonra da müze haline komılması idari bir muameleden ibarettir. Ayrıca Ayasofya'nın müze haıline konulması senelerce evvele ait ·bulunmakta olup ba yazının muharririnin de bu hususu biıl:mediği ve bi­lemiyeceği id<lia 'edilemez. nAyasofya'yı puthane yapan harigi delidir? " şeklin-deki cümleyi saruğın müdafaa terzil'e izah etmek kabil değildir. ÇÜ.nkü aslında kilise olan Ayasofya tarihi v@ mimari kıymetleri bulundu·ğu lddia edilen Bizans devrinden 4aı:ma nakışlar ve ka­bartmaları meydana çıkarmak için bir takım muame­leye tabi tutulmuş bulunmaktadıl'. Müze haline konul­mak başka, kiHse olarak kullanılmaık tamamen başka bir keyfiyettir. Öylece muharrir bilmemezlikten gEıle­rek valti olmamış bir keyfiyeti vııki lıniş gibi göster-

25·

mek suretiyle bu işte Mı.· kasdı mahsus ile hareket etti­ğini- izhar etmektedir.

•Elleri kurusun, dilleri kurusun• sözlerinin Aya­sofya'yı killse yapmak istiyenlere matuf olduğunu id­dia etmek de mümkün değildir. Çünkü Ayasofya'yı müze haıline koyanlar İstanbul'dald Rumlar ve Yunan­lılar değil, o zamanki hükı'.imeLtir. Yazının uFatih'in to­runları bütün putları devirip seni camiye çFvirecekler• diye başlıyan son kısımlarında da Ayasofya'nın tekrar cami yapılması İstanbul'un ikinci bir fethi gibi göste­riJ.mektedir.

Netice olarak ııAy.asofyan adlı yazının aslında kili­se oı.an Ayasofya'nın senelerce evvel cami halinden müze haline getirilmesi vesile ittihaz olunarak bunun

-dine, imana saldırmak, müslümanları sindirmek ve btıı-

1,nyı pufüırla doldurmak olduğu ileri sürülmekte ve Fa­tih'in torunlarının putları devirip Ayasofya'yı tekrar camiye çevirmek suretiyıle İstanbul'u ikinci defa fethet;... miş olacaltları iddia edilmekte ve bu yolda düşünenler teşvik edilmek istenilmektedir Bu hareketin Bizanslııl

tarihi ve kültürel alakaları dolayıslyle Yunanlılan vo 'biı· kısun vatanılaşlarm birbirleri arasında .. zıddiyet vo müna.feret yarataca.k şekilde yekdiğerlerine ka.rşı mü-cııadeleye azmettirecek bir mahiyet taşımaktadır. Ba ltibarlıı. sanığın fiili milli menfaa.tleı·e zara.r verici faııı.­Jlyetıer tıümlesinılen bulwımalttadır. Hareketi T. C. K. nun 161 inci maddesinin 1, 2 ve son fıkralarına uygun göriildüğü gibi bu yazı ile ayrıca mensup oldukları din­ler itibarile bu eski mabedi-n Cjmi veya ldlise olmasını tercih edebilecek 'kimseler arasında laikliğe aykırı ola-rak ve dini hissiyat 5.let edilerek şahsi nüfuz temini için propaganda yapılmış bulunmaktadır. Bn ikinci fi­il T.C.K. nun 163 üncü maddesinin 3 ve 4 üncü fıkra­larına uygun görülmüş bulunduğundan sanığın T. C. lC.nun 7!1 uncu maddesi nazara alınaralt mezkur madde

26

OSMAN YUKSEL SERDENGEc:Ti / 31

ler gereğince cezalandırılmasıuıu talebeylemişlir. (44)

Mahkeme reisi, Müddeiumuminin iddiasına naza­

ran füUn vasfında vukubulan değişikliği de kaydettik­

ten sonra müdafaasını yapıp yapmıyacağını ıııüdafiden

Bormuş, maznun vekili. avukat Arif Emre, hazırlanabil­

mek için mehil istediğinden duruşma 27.6.953 gününe

twaılilt olunmuştur.

27.6.953 günü avukat Arif Emre rahatsızlığı dola­

yısiyle mahkemeye gelememiş, yerine avukat Mehmet

Emin Akyüz girmiş ve davanın mevzuu olan yazının

başlığından başka muhtevası ve muhakeme safahatı

hakkında malıimatı bulunmadığını söyliyerek, dosyayı

okuyabilmesi için kendisine mehil verilmesini istemiş­

tir. MahJceme bu talebi kabul eddrek duruşmayı 11.7. 953 gününe talik eylemiştir.

(U) l\'lüdıleiumumiliğin 17.1.953 tarihli iddi:ınaıne­

eincle ve son tahkikatııı açılmasma mütedair 6.5.953 ta,. rilıli ka.rarıla maznunun T. C. IC. nuıı 161 inci maddt\.o;i­

uc göre cezalandırılması istenildiği halde, son iddiada

birıle 163 üncü madde ortaya atılmıştır 161 inci maıJılc·

ırıin alakalı fılu·afarını mecmua.mızın üçüncü sayısmda

!JO numaralı haşiyede vermiştik. Bu kere de yenic!cıı oı·taya atılmış bulunan 163 üncü maddenin balısi geçen

3 ve 4 üncü fıkralarnıı aynen but·:ıy:ı, llerceıliyoruz :

.. Laildiğe ııylnrı olarak, devletin içtimai veya ildi·

.sadi veya siyasi veya hukuki temel nizamlarını ıosnıeu

de olsa dini esas ve in:ınçlal'a uyduı·mak amaciylc veya

şahsi nüfuz temin ve tesis eylemclt ınaksadjyle dini v.c.­

y:ı dini hissiyatı veya dince mulc:ıdıles tanılan şeyleri il. lct edet"elt '11cr ne suretle oluı·sa olswı pı·opaganıJa ya­p:m veya telkinde bulwıan kimse bir yıldan beş yıla it:ıda.r ağır lı:ıpis cezasiyle eezalanılırılır. - Yukarıld

fıkı·ada yazılı fiil yayın vasıtasiyle işlendiği taltdirdo

verilecek ceza üçte birden ya.rıy:ı. kadar artırılır.o

27

32 I AYASOFYA DAVASI

Avukatların Mudafaası 11.7.953 günü, maznun vekili olarak avukat Arif

Emre, Sadık Erdem ve M. Emin Altyüz'ün duruşmaya geldikleri görülmüştüı·. Müddeiumumilik maka.mı bu celsede muavinlerden Ha�dn Egeseli tarafından işgal olunmuştur.

Celse açılınca ilk olarak müdaf�lerden Sadık Er;. dem kısa bir konuşma yapmış, bllahere avukat Arif Emre hazırladığı şu müdafaayı yapmıştır:

·Muhterem hakimler . . . aMilli vicdanın tercümanı va ada-�etiıı tecelıligfilıt

olan yüksek mahkemenizde duyduğumuz huzur ve in­§İrah içerisinde müdafaaınıza başlıyoruz. Gerek mah­kemelerimize karşı beslediğimiz fömat ve gerekse dava konusu yazının mahiyet ve muhtevası bizleri müdafaa­dan mi.itağni bir dava karsısında bulunduğumuz kanaa­

tma isal etmiış ise de, sırf bir vazifenin ifası zaruretiıyle bazı noktalara temas edeceğiz.

MAZNUNUN NEŞRİYATINDAKİ GAYESİ (45) Herhangi bir muharririn makaleyi hangi maksatla

kaleme aldığını hakkaniyete uygun bir şekilde tesbit edebilmek için onun edebi şahsiyetini, karalc.teırini ve neşir hayatında ötedenbeı;i takip edegeldiği idealini bilmek ve nazara almak liizımdır. Milletini ve va.tanı­nı kendi nefsinden çok fazla ·sevdiği için, va.tam ıığrun­da milli mukavemetin kuvvetlenmesi uğrundu istiltba­lini feda ederek şahsi . mahrumiyet ve sıkıntılara duçar olan bir kimsenin mhlll menfaatlere zarar iras edeceği düşüni.ilemiyeceği gibi, sadece bir yazısı ele alınarak ve ·buna elden geldiği kadar menli gayeler izafesine

(15) Müdafaa.nameler asbmiıı. müselsel birer me­tin halind·edk •. Taallük ettiği mevzulıı.rm ayıl'd edile­

bilmesi için yer yeı· t:u·ııJ'ımızdan ara lıaş!ıkları kon­muştur.

28

OSMAN YÜKSEL SERDENGECf l l 33

çalışılarak mahltı'.lıniyeti istenemez. Bu itibarla müvek:­Jcilimizin yazısının T. C. Kanununun 161 ve 163 üncü maddeler! muvahecesinde yapacağımız tahliline esas olmaık üzere onun neşir hayatmda müdafaa ettiği :fi. kinleri ve milli menfaatlere yaptığı hizmetleri tebarüz ettirerek edebi şahsiyeti üzerinde duracağız

SOLCULARLA MÜCADELESt

aMüvekkillmiz Osman Yüksel, istikbalini temin maksadiyle liseyi bitirdikten sonra Dil ve Tarih-Coğ­rafya Fakültesine girmis bu Fakültenin felsefe kısmın dan mezun olacağı -bir srada o zaman fakültede karşı­laştığı manzara · kendsini diploma almaktan alıkoymuş ve her türlü şahsi menfaat ve istikbal endişesini bir tarafa bırakarak memleketin selameti uğrunda müca­deleye atılmıştır. Manzara şudur:

•Bir kaç doçent ve profesör ilmi nüfuz ve otorite­lerine istinaden mütemadiyen solculuk propagandası yapıyor, bunlar tarafından ahlaki ve manevi meziyet­lerimiz, burjuva· kuruntusu ve ortaçağ kalıntısı gibi göster1J:erek gençlik evvela milli ruhun tesirinden tec­rid edi-liyor, bilahare Karı Marx büyük bir dahi ve peygamber gibi gösterilerek prensipleri aşılanıyor. O zaman -fakültede bu propagandaların tesirine kapılan­larla kapılmıyanlar arasında ikililc vardır. Bu duruma �ephe alanılar bu yolda olan öğretim üyelerinin gözün­den düşme ve sınıfta kalma gibi te:tidid ve baskılar altındadır.

uHerkes giıbi durumun ciddiyet ve vehametini tak­dir eden müvekkilimiz manevi bir . ıztırap iç�risindedir. Çünkü bu müessesemiz bütün Türkiye'ye müsbet ilim nurunu aşılayacak öğretmenleri yetiştiren kıymetli bir müessesedir. Vatanın her tarafına terakki ve feyz

bu il'im menbaından dağıtılacaktır. Bu ana ınenbaa ka­

rıştırılacalc zehir Herde vatanın her tarafındaki her

29

34 j AYASO>"YA DAVAS!

nevi okullara intikaıl edecek yalnız kendi bünyesinde !kalmıyacak, bu tüıılü hocaların tesirine kapılanlar öğ­:ı:etmen olarak yurda dağılacaklar ve karşılaşacakları tertemiz genç dimağlara ayni fikirleri aşılıyacakılar, neticeden bu suretle bu zararlı cereyan fıendesi bir :nisbetle korkunç bir şekilde tezayüd ve sirayet edecek tir .

• işte muvekkilimiz bu manzara karşısında kendi

gibi durumun vehaınetini id•alt ·eden arkadaşları ile bUı

alnşın önlenmesi iÇin her türlü çarelere başvurmayı bi­

rinci plfıııda geleı1 bİt' vatan borcu sayıyor ve pek tabii alarak ferdi istilcbalini memleketi uğrunda icabederse feda etmeyi kendinden geçmeyi bir şeref addediyor.

Serdengeçti oluyor . . .

ııBununla ber;:ıber neşir yoluyla mücadeleleye gi-· rişmeden evvel durumwı islahını temin mıiksiıdiyle ait olduğu Bakanlığa müracaatlar yapılıyor, neticesiz kal­dığından devlet büyük.lerini o zamanki nüfuz.lu millet­vekillerini ve bilhS.Ssa işin mesuliyetini omuzunda ta­şıyan zevatı vaziyetten haberdar etmek nİaltsadıyla hu­susi ziyaretler tertibediliyor. Fakat maalesef hiçbirisi hadiseye liıy:ıkı veçhile el konulmasına muktedir ola­ma.dığından bizzat ve şahsen mücadeLe zarureti göste­

riyor .

.. Bu zarurete binaen fildr mücadelesinin safahatı herkesin maIUmudur. Şımarık solcular lcabahatlariyle kalmİyarak kendilerine cephe alan bu gençleri mahke­melere veriyorlar. Bulgaristan yoluyla Rusya'ya kaçar· lten öl'dürüılen Sabahaddin Ali, kendisinin komünist ol­

duğunu ve Devlet Konservatuvarında etrafındald genç.­lere bu fikri aşıladığını söyliyen Nihal Adsız adındald.

öğretmeni mahkum cttiriı'ken diğer taraf�an ltendileri­nin foyalarını meydana çıltaranların baıımda bulunan

müvekkilimiz Osman Yüksel'e Atatürk Bulvarında ya­randa Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinin birkaç do-

30

çent! olduğu "halde hakaret ve tecavüzde buluıunalt c-0-r.etini gösteri�·or. Ayni zamanda Türklüğe ve Türklere de hal.tar.et ediy"or. Yapı!Bn kav.ga o gilnün suçüstü malı kemesine intikal ediyor . . . Bu kavga v.e. bunrı. inzimam eden Scrdeng.eçti mecmuasının ilk sayısında aBir Fa­kültenin' içyüzün başlıği altında neşredilen yazılar mü­vekkilLmin fakülteden kovulmasına ve bu hlldlselerin dılvaları esnasında yapılan tezahüratlar ise milletper. Vf!r ·gençlerin Örfi İdre mahkemesine sevk.edilmelerine müncer oluyor. Hadiselerin hakikatını araştırmaya lü­zum görmeden maltsaNı veya male:satsız neşriyat yapan bazı gazeteılerin al-eyhdeld propag-andaları ve solcuları himaye edenlerin tahrikiyle tevkif edilen ve Sayın Başbakan Adnan Menderes'in muhtelif nutuklarında ta·butluklarda- işkenceye ve zulme maru� kaldıkları ilan edilen masum ve vatansever gençlerin arasında müvekltilimiz de bulunuyordu. Bu gen9lerii:ı beraatıyla netic2lenen tıırihi davadan fazlaca bahsetmeye lüzum yoktuı-.

MAZNUN, MİLLİ MUKAVEMETİ ARTIRMAÖA ÇALİŞMIŞTIR :

. Görülüyor ki müvekkilim bu milletin istikbali için ve· hele milli mukavemetin korunması ma�adiyle kendisini ve istiıkbalini feda e1ıın.iştir. Onun yaptığı b.u hizmet her Türk gencine nasip olmayacak derecededir. Buna ·mukabil gördüğü mükafat Fakülteden ebediyen tard ve solcular taı·afmdan açtırılan dAvalı:ır sonunda

verilen mahkılmiyet kararlarıdır. Bu kadar haıUsane maksatlarla ortaya çıkan müvekkilimjn idcllalaruun hakikat c;>l:duğu ancak 4 sene sonra anlaşılmııı: ve savcı­lık tarafından müveltkilimi fakülteden kovduran ve fakültede sol cereyanları yayan kimseler aleyhiride Am­me davası açılmış ve neticeten . müvekltilimin maksadı ;;'ani bu gibilerin tasfiyesi ancak 4, 5 sene sonra tabak-

31

36 f .AYASOFYA CJA'vASi

lruk edebHımiştir. Aradaki bu dört senelik fark, mlll1 mukavemet mevzuunda gösterilen hassasiyetin kimden .sadıi· olduğunu, göstexilen ihmal neticesinde milıll mu­kavemete nasıl .zarar iras edildiğini göstermeğe kafi­dir.

MAZNUNUN NEŞRİYATINDAN NUMUNELER :

.işte neşir hayatına atılırken müvekkilimin içeri­

sinde bulunduğu şartlar bunlardır. Bu şartlar içerisin­de kim yetişirse yetişsin eğer kendisinde vatan sevgisi varsa, müvekkilim gibi hareket edecek Vt! mil:lt men­faatlerin korunması için faaliyete girişecketir. Müvek­

kilimin neşriyatı, içerisinde bulunduğu bu §<:raitin öğ­

rettiklerine uygundur. Müvekltilim sol cereyanlara ka­

pılanların milli ve ahlôki terbiyeleri ihmal edilmiş kimseler olduğunu ve bilhassa imanı zayıflarm kolay­ca zehirlenebildiğini bizzat müşahede ettiğinden bu ma­ı:ıevt esasları takviye maksadiyle_ müessir bir neşir yolu tutmuııtur. Teyidi iddia zımnında yüksek mahkemenize ibraz edeceğimiz Sexdengeçti neşriyatı sizl�re müvek­kilimizin ideali hakkında kafi kanaat verecektir .

• Bunlal'ldan birincisi Serdengeçti mecmualarının birinci nüshasıdır. Miliıderecatı mecmuanın l1aııgi nıh ve maksadı taşıdığını göstermekte ve ayni zamanda hülasa edilen nüivekkilimizin hizmetlerine delil teşkil etmektedir.

·İkincisi, müvekkilimizin milli, vatani hamas1 ya­zı ve şiirleriı:ıi ihtiva eden bu dertleri terennüm eden hisleri dile getiren BU MİLLET NEDEN AGLAR adın­daki . kitabıdır.

ııÜçüncilsü, tarihimi7.in en şaşaalı ve şanlı devirle­rinden Kanuni Sultan Süleyman devrinde, bu ihtişamı gören bir ecnebi sefirinin hatıratını ihtiva eden ve ICANUNİ DEVRİNDE JJİR SEFİRİN HATIRATI adı al­tında miivekkiliın tarafından tercüme ettirilerek neş-

32

USMA�: YUKSEL SERDE NGECT: 1 37

l"edi:len tarihi ve içtimai değeri olan eserdir, ki gen�� ğin milli hislerini takviye maltsadiyle bastırılmıştır .

• Dördüncüsü, büyült Türk mütefekkiri Ziya Gök­alp'ın Tüt'lcçülüğün felsefesini yapruı 'l'ÜRlt.ÇÜLÜGÜN ESASLAR! adındaki eseri olup sol cereyanların yıpra­tıcı tesirlerine karşı milli mukavemetimizi takviye ede­ceği di.�ünüleı·ek müvekltilimiz ta:rafmdan yeniden bas­

tırılara:k neşredilmiştir.

MAZNUN1.TN MillJ HEl.'ECANI

.Müveldtllimiz dava mevzuu yaı.ı da dahil old;,ığu halde bütün yazılarıııı milletine karşı beslediği ve ru­

hunda sevda derecesin{ie duyduğ·u sevgi ve heyecanın

tesiri aıltıntla yazmıştır. Müvekltilimiz, milli menfaat­

leri sı,anet pahasına keııdi istikbalini feda eden bir mücadeleci olduğu kadar, vatani ve milli mevzularda duyduğu heyecanın coşkunluğu altında yazı ve şiider

yazan bir şairdir. Onun gerek edebi şahsiyet! gerek yazılarında hfıkiın olan üslübu ve · gerekse <lfwa mevzuu yazı gibi ayni zamanda s:ın'a,t değeri olan yazıılaı,ını

yazarken ne derece garezsiz ivazsız masumane bir ın�.k­sat taşıdığı ve sadece vecid halinde duyduğu heyecanın tesiri altında hareket ettiği halrkın<la mahkemenize bir

misal vermek ma:ksadiyl'e, ibraz ettiğimiz BU MİLLET NEDEN AGLAR adındald kitabın :12 ve :ıs inci sahife­lerindeki iki yazısının okunmasını istirham ediyoruz

(46) . nSakarya'mıı aziz hiltırası kar,şısmda milli heyeca­

nın tesiriyle kendinden geçen, adeta şehidlerin müba­rek ruhlarından aldığı ilham ile serbest olup bu yazı

ve şiiri ka.1eme alan; ve yine Türk kahramanlığımn

mütevazi timsali olan Mı>.hınet�ik karşısında onun ru-

(16) Birer ııiishası rnah!rnmeye ibraz edilcıı bu

kitaplar, maznunun tesis ettiği .scrdnııgeçt.i. ncşriy:ı­tıııdandır. iBiriııcisi kemli eseridir-.

33

hlL'lU içten gelen lıir sevgi ile kucaklayan bir va­tan çocuğu elbetteki fethin ve F!ıtih'in hatırasını ta­şıyan Ayasofya'ya girdiği zaman o devrin şan ve şere1 dolu mefahirinl hatırlıyacak ve hele koca Fatih'in ma!ı:­sadı hilafına Ayase>Iya'rwı kilise yapılmasmı istiyen

.kimselere karşı dava mevzuu yazıda tezahiir eden his­

l1erin istilasına uğrıyacaktır.

BU YAZI, MİLLi HEYECANIN MAHSULÜDÜR :

Bu yazı şu veya bu maksadı if::ıde için değil, her

'l'ilrk gencinin damarlarında dolaşan asil kanda mev­cut kuvvetin, k.ahrammtlılı: duygusunun ve hürriyet aş­kının, tarihi kıymetlerimizin hiçe sayılması karşısında

gayriihtiyari şahlanmasmdnn doğan vecid ve heyecanı

teoıbit için. kaleme alınmıştır. Milli hislerin bu şekilde gayriihtiyari b-ütüu samimiyet ve sıcaklığı ile tezahür­lerini hi.irmetle karşılamak lftzımdır. Tarihi ve miıllf

mevzularda bu de.rece hassas ve bu derece foce ruhlu olan ve vatanı uğruriı:!a şahsi menfaatlerinden ferogat

ettiğini isbat eden bir. \ratandaşın, ancak cas.uslarm ve

şeriklerinin fiH ve hareketlerine uyan T. c .. Kanunu­

nun 161 inci ımıddesiyle se\•kedilerek hiyancti vataniye

gibi en ağır bir suçla itham ediılmesi revayı hak ırudır7

aİlillıi duygularırun istilasına uğrıyarıık heyecan­landığı esnada saı:fet.ı:iği sözlerden dolayı Hallacı Man­sur'u idaın eden zihniyeti bugün bütün beşeriyet tak­bih ederken, milli duygularının heyecanına kapılan va­tandaşların bu esnada sar.fettikleri sözlerinden dolayı

bu terkedilmiş zihniyete tabi olarak onları zindanlara

mı atacağız.

BU MEMLEKETTE FİKİil. HÜRRİYETİ YOK l\füDUR?

.Dalbuld T!irlt I\'lllletl bu tlbuiyeti bundan (500) se­ne evvel tıısfiye etmiştir. Fii.f.ih'in muvaff:ı.kiyetl sade­ce madde pJı'\DJncla. istanbul'an muazzam surlarını ya-

OSMAN YUKSEL �.ERiJENGEÇT: i 39

rarak İsta.nbul'a dahil olmasında değil, ayni zamanda mana planında vtcdım ve fikiı- hüniyetini tahdid edıen &aa.ssubon kalelerini ve duvarlarını yıkarak bütün be­r,ıerlyeti vicda.n hürriyetine ve laikliğe lta.vuşturmuş ol­masındadn'. Fiitlh'iıı memleketinde, ı�atih'iıı mabedin­

de, Jl.i'atilı'in çocukla.l'lııa, 500 sene evvel o büyük insa­ııun müslüınan olmıyanlara tanıdığı ltadar vicdan hür­riyeti, fikir hürriyeti tanunayacak mıyız?

.Koca Fitilı'in beşeriyetin zihniyetini değiştiren bu bıkılii.bın miina v.e mahiyetinden aradan zaman geçtiği !ı;in gaflet ecliliyorsa, bu inluliibın biı' in'lkiisıııdan baş.

ka bir şey olmıyan ve hültiimetimiz tarafmdan resmen kabul edilen Evrensel İnsan Hakları :Beyannamesin­dende mi gaflet ediliyor?

nFatilı'in ruhlaı·ımıza ncOıettiği insan haldarını,

milli his ve duyguları vicdıın ve söz hüniyctini gönül­ı�rimizden tamamen çıkaı-aralc manevi varlıklarımızı da birer boş müze ha.liue ml getireceğiz?

TARİH BU HATAYI AFFETMİYECEKTİR : ıBu davanın bir zühul neticesi açıldığını lcıabule

9alışarak biZler durumu mazur görsek bile tarih bu

hatayı affetmiyecektir. Tüx .• Milletinin mLllt mukave­meti bir müzenin cami olmasını istemekle kırılacak kadar zafiyete uğramamıştır. Aksini kabul etmek milli hisleri rencide edecek bir hareket değil midir?

aŞu maruzatımızı müvekkilimizin karakter ve hü­viyetini tebarüz ettirerek yazıyı yazarken içerisinde bu­lunduğu ruh halini tebarüz ettirmek .ve binnetice suç

unsuru olabilecek !:ierhangi bir !rasıt taşıma�ın;ı imk5.n

ollnadığını göstermek maksadiyle yapmış bu!ıınuyoruz. Kasıt bulunmadığı için müvekkilimizin ge:-e!t 161 ve ı;erekse 163 üncü maddelere göre mahkürrı edilmeı:.ine i•ııkfanı yoktur. Bu itibarla müvekkilimin beraatımı ka­ı·ar verilmesini saygılarımızla bilvekale rica edt'riz.

Al-"Ukat ARİF EMRE

35

40 /AYASQFVA DAV4SI

AVUKAT EMİN AKYÜZ'ÜN MÜDAFAASI :

Müteakiben avukat Mehmed Emin Altyiiz söz almı9 ve yapılan müdafaayı tamamlayıcı mahiyette müdafaa­da bulunmuş ve aynen şunları söylemiştir :

aMuhterem ve asil Türk Hakimleri. . .

ıSaruk vekili arkadaşımın rahatsızlığı sebebile y,o.

kal.eten geçen celse huzurunuza çıktım ve davanın esa­sını bilmediğim için mehil rica ettim.

•Hakikaten o ana .kadar, sanığın, bir yazısı sebeb1le muhakeme edilmek üzere huzurunuza sevkedilmiş ol­masından başka dava hakkında y,a)dnen bir malümatun yoktu.

İDDİALAR KARŞISINDA İRidLDİM :

Mehil lütfedildikten sonra, dosyayı tetkik ettim; sa­

nığa isnad edilen fiilin (AYASOFYA) başlıklı bir yazı yazıp neşretmiş olmasından ibaret bulunduğunu öğren­.dim. Bu

· yazı sebebile hakkında tatbiki istenen madde­

lerin ilk tahkikat hakimi kararnamesinde T. C. K. nun 161 inci maddesi ve müddeiumuminin son iddiasında ise bu madde ile birliltte 163 üncü maddesi olarak gös­terÜdiğine vakıf olunca hakikaten irkildim.

VAKIAYI I\!IAHALLİNDE TETKİK ETTİM

• .Amme davasını tahrik edenin ve son .iddiasında y;ukarıda gösterhlen maddelerdeki cezalarla sanığın tec­ziyesini istiyenin hepimiz gibi Türk ve Müslüman çocu­ğu oluşu karşısına, bütün hislerden tecerriid ederek işin hakikatına varmak için sanığın yazısı üzerinde defa­larca durdum. Gerek tek tek kelimelerinin ve gerekse yazının heyeti umumiyesinin taşıdığı maksat, ruh ve manayı çıkarmaya çalı�tım. Yekden yazı bütün vuz.uhu ile ortada olmasına ve din ve iımına bağlı rnüslürnaİ:ı bil' Türk çocuğunun samimi hislerinin ifadesmden iba-

OSMAN YÜKSEL SERDE/\JGECT ı i 4 1

ret bulunmasına rağmen, konuyu yazı dışında bir de mahallinde tetkik etmeyi düşündüm. Bunun için şu kısa zaman zarfında İstanbuıl'a gittim. Müze haline getiril­diği tarihtenberi görmediğim Ayasofya'yı bu gözle gez­dim. Tam bir hafta önce Ayasofya'da gördüklerimi ar­zediııce yüksek heyetiniz de ayni ruhla tarafımızdan duyulan heyecanı hissedeceğinizden emin bulunmakta­yız.

MAZNUN, HİS TARAFI GALİP, MİLLl BİR KIYMETTİR :

·Benden evvel konuşan sayın mesleltdaşım, huzu­runuzda sanık mevkiinde oturtulan, Osman Yüksel'in şahsiyeti, bütün yazılarındaki maksat ve istikameti hak­kında hepimizin bildiği geçmiş hadiselere temas ede­rek kafi izahat vermiş .bulunmaktatlll' .

• sanık Osman Yüksel, yurdumuzw1 her yeri gibi mübarek bir yerinde Türk ana ve babadan doğmuş, kalbi mücerret bu memleketin hayn için çarpan müs� Iüman bir Türk evladıdır. Tabii yaratılışı bağlandığı mevzularda kendisini her an coşup taşan bir mizaç sahibi yapmıştır. Fildrlerini ifade ederken şiire kaçan ifade ve buluşları sebebiyle ekseriya hissi galip bu­lunmaktadır. Osman Yüksel'i hepimiz gibi sizde tanır­sınız. Her millet içinde umumu 11gilendiren milli mev­zuları bunun gibi his tarafı taşkın şekilde ifade eden kıymetler vardır. Bu kıymetler tarih boyurıcı\ kendi milletleri tarafından idare edilmiş ve şuurlu ve de­vamlı bir himaye sayesinde, milli hislerin ayakta ve dipdiri tutuılması konusunda kendilerinden büyült isti­fadeler olunagelmiştir.

aAYASOFYıAn NIN :mra:uıd DURUMU :

.Dava Jrnnusll yazı, Ayasofya camiinin cami ha­linden çıkarılmış olması dolayısiyle duyulan şahsi his­leri ve temennileri ifade etmektedir. Yazıyı ve iddiayı

37

42 IAVASOFYA OAVASI

tahUl etmeden önce adı geçen Ayasofya'nın yaşayan hukukumuz mı.wachcsindc bir kaç cümle ile hııkukl durwnuna temas edeceğiz.

uBblindiği üzere İstanbul şehri bundan 500 sene önce atalarımız tarafından fethedilmiş ve kılıçlarının hakkı karşılığı olarak içindeki her şeyi ile birlikte Türlı:'e malolmuştur. Fetih günlerini takibeden günler­de, büyüle Fatih Ayasofya'yı cami yapmış; ve bilaha­re tanzim edilen meşhur vakıfnamesinde diğer birçok müesseselerle birlikte Ayasofya'yı da cami olarak vakfettiğini bildirmiştir. Val�ıflar Umum .Müdürlüğü­nün (Türk Vakfiyeleri) namı altında neşrettiği 1 nu­

maralı cild Fatih Sultan Mehmed'in vakfiy�lerini A­rapça ve Türkçe metinleriyle ihtiva etmektedir. Bu cildin multaddemesinde ve 32 nci sahifesindeki metin ile sonraki tercümelerinde Ayasofya'nın Fatih tarafın­dan cami olarak vakfedilmiş bulunduğuna ve 8 inci sahifedeki endekste görüldüğü üzere cildin ctiğer yer­lerinde bı.i vakfa ait vezaifin nasıl ifa edileceğ�ııe dair geniş tafsilat mevcuttur.

VAKFIN HALİ ASLiSİ TEBDİL OLUNAlVLAZ :

• Val�ıflar hususunda eskidcnberi yaş.:ıyl!J gelen ve bugün de tatbik edilen hultultumuza nazm·an bir cami (mescid) vakfiyeti tamam okluktan sonra hali aslisi tebdil v.e tağyir olunamaz. Bu mescidin hen,gl halılerde müstagnenanh olacağı vakıf hultukunıı mn­teallik eserlerde ve içtihatlarda gösterilmiştir. Büyük hultukçu Ali Himmet Beı·!ti'nin vakıflar hı:ıldtındaki eserinin 119 uncu sahifesinde başlıy;:ın fasıl, camilerin heyeti asliyesinin tebdil ve tağyir olunamıyacağını a­!llkça izah eylemelıitedir. Bunı.ın gibi vakfa müteaıI­lilt tanınmış hukı.ık ulemamızın eserlerinde ve ezcüm­le Ömer Hilmi Efendinin Ahkamülevkaf isimli eseri­

nin 113 ve 3ı14 üncü meselelerinde buna dair sarahatJer mevcuttur.

38

0'.JtvlAl>J YUrSEI_ SERDENGECTi 1 �3

aAYASOFYA• NIN .MÜSLÜMAN - TÜRK HÜVİYETİ. SİLİNEMEZ :

aAyasofya Fatih tarafından cami olarak vakfedil­dikten sonra tam 480 sene bilD.fasıla bu hizmette kul­

lanılmış, bu müddet zarfında bu cami içinde adedi milyarlara varan müslüman Türk ecdadımızın başları secdeye var�tır. Beş asra yalcın bir zaman içinde mil yarlara varan müslüman Türklerin bu camide ifa ettik leri ibadetlerin şöyle bir tahayyülü dahi insana ne derece heyecan ve istiğrak vereceği izahtan müstağ­nidir. İçinde beş asır mütemadiyen yapılagelen iba­detler, Ayasofya'nın temelinden zirvesine kadar bü­tün maddi varlığını Müslüman - Türk hüviyetiyle sar­mış, bu maddi varlığı Türk - Müslüman hüviyetinden ayrılmaz ve tecezzi kabul etmez hale getirmiştir. Ta­rih boyunca nasDl ki bu yuı·du müdafaa i_çin sayısız evlatlarını feda etmiş olan analarla dolu Anadolu'dan Türklük vasfı giderilemezse, Ayasofya'dan da Türk -Müslüman hüviyetinin manası öyl-ece silinemez.

DURUM, HUKUKEN MÜD.Al!"'AA EDİLEMEZ :

• Vakıffar Umum Müdiirlüğiiııün kıı.yıtlarındo-n öğrendiğimize göre, beş asırlık vakıf cami şahsiyetini taşıyan Ayıısofya, İcra Vekilleri lleyetinJn 21 Teşrini­s:ı.n.l 193' ta.rih ve 2/1589 sayılı kararmımesi ile iki sa•

tırlık bir yazı ile müze haline getirilmiştir (d?) .

(47) Vakdllar Umum Müdürlüğü kay:tlarında gö­rülen bahsi geçen kararnameyi o zamanki resmi gaze­tede bulamadılt. Yaptığımız tetkikat neticesinde bu­ııun nneşredilmeyen mukan·erato arasında bulunduğu anlaııılmıştır. (Niçin neşredilmemiıı niçin saklamışlar, gizlemişler. Bu üzerinde durulacak bir meseledir.)

·Yalun ge.-çmişimize bakıp hüf-ızıılarımızı yoldl'a­dığırnızda, Ayasofya'nın cami ilten müze haline getiri-

39

�4 İ AYASOFY-' DA'/ASI

a Yukamia. iş:ıt'et ettiğimiz Vakıf hukukumnz:ı. na.,.

7.aran bir oaminin ve bele A:vasofya'nuı müze halino

ı;-etirihnesi hulcukcn ve kanunen caiz bnlunmaıın:ı.kta.­dır. Mevzuatımız bu hususta hiçbir m:ı.k:ıma ırolihiyet vermemiştir. İcı·a Vekillel'İ Heyetinin karariyle 20 se­neye yalmı bir za.ınand:ınb.2ri müze haline Jconmuş ol­

ması :ı.nea.lc fiili biı· durumdur. Til:ı.ııgi zaruret ve saik­lerle yapılmış oluı·s:ı. o!swı bu durumun hulmken mü­daf:ı.ıısı mutasavver değildir.

TATDİKİ İSTIDNEN 161 İNCİ MADDEN.İN KIS:A

TAHLİLİ :

aAyasofya'mıı milze haline getirilişinin, mevzuatı� nuz muvacehsinde durumuna kısaca işaret ettikten sonra savcınm sanık hakkında tatbikini istediği mad,. deleri kısaca gözden geÇireceğiz.

·Mi.iddeiumuıniılik makamını işgal eden zat son iddiasında müveİdcilimizin bu yazı ile (ammenin telfış. ve heyecanını mucip olacak veya ha1kın maneviyatını kıracak veya düsman karşısında memleketin mukave­metini azaltacak şekilde asılsız, mübalagalı veya mak­sadı mahsusa müstenid havadis veya haberler yaymak suretiyle milıli menfaatlere zarar verdiğini) ve ayrıca (Iailtliğe aykırı olarak devletin içtimai veyE. fü.tisacU

veya hukuki temel nizamlarını kısmen de olsa dini e·

lişi, hlildiğin vicdan hürriyeti üzetinde baskıyı tecviz eden bir manada anh:ışılmağa başlandığı ve yer yer bu istikamette tatbikatın görüldüğü zamana tesadüf eder. O zaman ki bu memlekette bir çok secde edilen yerler şu veya bu bahane ile yıktırılmış ve birçololan da depo, ardiye vesaire gibi hizmetlere tahsisine mü­saade olunmtıGt.ur. 14 Mayıs demokrasi inkılabından soru·a depo ve al'diyc iken cami haline iade edilmiş bir.ç()lı: emsalinin bulunduğunu hepimiz bilmekteyiz,

4-0

:ms ve inançlara uydurmak aınaciyle veya �ivasl men­

lııat veya şahsi nüfuz temin ve tesis eylemek malt.Se­

diyle dini veya dini hissiyatı veya dince mukaddes sa­

yılan �eyıleri alet ederek propaganda yapbğını Heri

sliı"ınekte ve binnetice vatan hainlerine ve katillere

verllebilecelt cezaların verilmesini istemektedir.

YAZIYI, SUÇ UNSURLARI BAKIMINDAN, İNSAF İLE MÜLAHAZA EDELİM :

•Yüksele hey' etinizi her türlü suizanlardan tenzih

ederek bu iddiayı yapan müddeiumuminin Türklük,.

Müslümanlık ve nihayet insanlık duygularına hitap­cdiyor. ve dava konusunda kendilerini iıısaf ve müla­hazaya davet ediyoruz.

YAZI, TELAŞ YARATMAMIŞTIR :

cAyasofya takriben 20 sene evveline gelinceye ka­

dar 5 asırdanberi Türkün ibadet yerlerinden biri iken

müze haline getiı-ildiği sıralarda kimsenin t�iaş ve he­yecanını mucip olmamış, asırların olgunlaı;hrdığı bu

mübarek millet, o zaman o kararı da sükfrıetle karşı­ldmıştır. O tarihten bu güne kadar, hu koııucla hiçbir

hareket olmamış bulunması da bu Hususu teyid ct­mekl:edir.

·Milietimizin, lıi.UtCımetlel'i tarafından alınan ka­rara itaatı karşısında, bir komşu millet matbuatından

bazıılarınm takındığı taşkın tavır ibretle mütalaa e­

dilmeğe sezadır. Onlar, ortada hiçbir sebr.p yokken,

birden Ayasofya'nın kilise haline getirilmesi yolunda­

talcplerde bulunmağa başlamışlar ve hatta bu uğurda fiili bazı teznhürlcrde dahi bulunmuşlardır. İşte, o sıra

larda, o gibi 5ar.tlar muvacehesinde yazılan bu yazıdan

<lolayı yazarı ancalc takdir edilebilirdi. Nitelcirn, yazı

yazıldığı ve neşredildiği sırada böylece takdir hisleriy"

le harşı,lnnmı..5, bu yüzden kendisine neden bu yazıyı

41

yazdığı haklwıda sual sarmağı kimse aklından dahi geçirmemiştir .

• Dava konusu yazı Serdengeçti mecmuasının A· ğustos 1952 tarihii nüshasında illtişar etmiştir. Dava ise bundan ::ıylarca sonra açılmış bulunmaktadır. Ya­

zının intişarından dava tarihine kadar hatta dava ta­rlhinden lıu ana kadar Ayasofya'ru:ı. tekrar camt ha.,. line getMlmesi temennisi doiayısiyle ammede değil, fertlerde dah.i en küçült bir teliiş ve heyecan eseri gö· rüılmemiştir. Neşrinden sonrn bu kadar zaman geçip

yazının tesiri derecesi bilfiil anlaşılmış bulunduğu halde müddeiumuminin, (ammenin telaş ve heyecanını

mucip olma) unsurıınu n!;reden arayıp bulduğuna akıl -crdirmdt mümkün olnı:ımıştır.

YılZIDA nASILSIZ IUBERLERn YOKTUR :

uAyasofya'nın 500 senelik cami iken müze halin-!'! getirilişi inkarı gayrik::ıb11 bir vakıadır. Kanun haber­lerin diişinan k::ırşısında ınemlcketln mukavemetini azaltacak şekilde asılsız ve milbal.1galı yayılmasını stiç

unsuru saymıştır. Ayasofya'mn müze oluşu ve cam.i ikeıı zeminini, dıvarJarını ve kubbelerini . tı;zyin eden

lıalıılar, tablofor ve yazıl ar ne varsa hepsinhı indirilmiş

ve bir depoya konmuş bulunması da herkesce bilinen ve ·bilmiyenlerce keşfen tahkiki mümkün bir hakikat iken bu hususa taalluk eden yazı kısmının asılsız di· ye tavsif edilmesi için her. şeyden önce insaftan tecer­

rüt etmek lfızımgelir. Kaldı ki yazı cereyan etmekte olan bir hadisenin oluşu esnasında umuma duyurma­yı matuf bir haber de değildir. Hadise olalı ve Aya­sofya beşyüz senedeııberi giydiği rnilsli.imanlığa vo

Türklüğe ait elbiselerin der, soyulalı 20 · sene olmuştur. Yazı, yirmi sene evvel olan bir hadisenin cereyan etti· ği yerin bir ziyaret sebebile g:öri.ildi.iğü esnada duyulan

hissiyatın ifadesinden ibarettir. Yukarda bir nebze işa­Tet ettiğimiz veçhile ·bu gibi yazılar aıwık milli multa-

42

OSMAN YUV,<;EL S!:RDENGECTI ! 47

vemeti ar.tıran yazılardandır. Vatan müdafaası zamanı

geldiğinde her sahada heyecan ifade eden bu gibi ya­zılann ortaya çıkması, hatta çıkmasının istenmesi mil ll mukavemeti artırıcı mahiyette olduklarındandır. 500 senelik bir caminin mevzu hukuka muhalif olsun ol­masın müze haline getirildikten sonra ihtiyaca binaen tekrar cami haline getirilmesini istemek müslüman

Türk vatandaşının tabii haldarındandır. Vatandaş is­

ter, icra mevkiinde bulunanlar günün şartılarını ve ih­tiyaçlarını nazara alarak bu talebi red veya terviç eder. Bu gibi taleplerin milli mukavemeti azaltıcı hiç.bir veç hi yoktur. Demokrasi inkılabından sonra tekrar camı haline getirilen mescidlerin mevcudiyeti bu yoldaki taleplerin yersiz olmadığına delildir. Ayasofya'nın tek­rar kilise haline getirilmesi hususunda Yw1an matbua­tında ileri sürülen metalibat karşısında müvekltiılimi­zin kalemi eline alıp müddeiumuminin dediği gibi ('bu­rası 500 sene evvel kilise idi, yine kilise yapalım ve sahiplerine teslim edelim. Bizans· devrinde G!duğu gibi

üzerine kendi bayraklarını çekerek içerde tapınsınlar) mı demeli idi? Böyle dendiği takdirde 500 senelik ta­

rihin inkô.r edileceği ve binnetice ltıhç hakkı ile ve bin lerce şüheda kanı pahasına alınan yerlerin fetihten evvelki sahiplerine iadesi Uızınıgeldiği fikri telkin edil­miş olur ve işte bu fikir ve telkin açıkça milli muka­vemetin kırılmasını intaç ederdi. Müvekkilimizin ma­

lımız olmuş bulunan bir yer üzerindeki haksız taleple­ri bu şekilde lca rştlamış bulunması ancak takdir olun­mak lazımdır.

YAZIDA, 163 ÜNCÜ MADDENİN UNSURLARI DA

YOKTUR :

al61 inci maddenin unsurları ve İddia dolayısile şu kadarla iktifa ettikten sonra müvekkilimize isnııd olu­nan 163 üncii maddenin unsurlarına da bir nebze te­mas edeceğiz.

43

48 I AYASOFYA OAVASI

·Müvekkilimizin yazısında devletin hiçbir iktisadi. içtimai ve hukuld temel nizamından ve ondarın dini esaslara uydurulması lilzımgeldiğinden bahis yoktur. Yazıda, muvekkilimizin siyasi ve şahsi nüfuz tesis et­

mek maksadiyle hareket ettiğine dair de sarı.hat yok­tur. Mücerret mecmua çıkarıp neşriyat yapmak mad­denin ltasdettiği nüfuz tesisinin kabulünü icap ettir­mez. Aksi ta1tdirde bütün gazete ve mecmua çıkaran­ları başkaca delil aramaksızın bu maddenin tehdidi altında mahkemelere sevkedip mahküm ettirmek yolu açık ki bu yol filtir ve neşir hürriyetinin imhasına müncer olur. Kaldı ki kanun neşriyat yoluyla şahsi nü­fuz tesis etmenin laikliğe aykırı olmasını da şart koı;­muştur. Müze haline getirilen tarihi bir caminin tek­rar cami haline getirilmesini istemekte H'ıikliğe aykırı hiçbir cihet yoktur. Lıiiklik cam�lerin vakfiyetine ba­kılmaksızın müze haline getirilmesini ve müze haline getirildikten sonra da ltilise ha.linc getirilmesini istiyen lerin bu taleplerinin tervicini emreden bir batıl anla­yış ve rejim değ�ldir. Ayasofya konusıında müze ha­line getirme fiilinde mevzuata aykırı bir mahiyet var­dır. 500 sene Türk ve müslüman hüviyetini iktisap eden vakıf bir caminin onun mevcudiyet.i ile iftihar eden milyonlarca müslümanın dini hissiyatına bakıl­maksızın bir kalemde müze haline getirilmesinde, eğer aranacaksa laikliğe aykırı bir mahiyet mevcuttur. Yoksa Türk hakimiyeti altında buılunan bir memleket içinde Ayasofya camiinin kilise yapılmasını istiyenlere karşı orası tekrar cami olacaktır denilmesinde milll varlığımızdan bir şeyin mi.iclafaasından başka hiçbir kasıt ve mahiyet mevcut değildir ve düşünülmemek lazımdır.

MÜDDEİUMUMİ, İDDİA ETTİÖİ SUÇUN UNSURLA­RINI GÖSTERMEMİŞTİR :

44

.Müddelumumililt makamını işgal eden zat, mü-

OSMAN Yi lKSl::L SERDENGECTI ! 49

vekkiılimiz hakkında tatbikini istediği maddelerdeki unsurların birer birer ne veçhile teşekkül ettiğini izah etmek ve delilleriyle göstermek mevltiinde bulunduğu halde böyle yapmamış, yazıdan bazı cümleler alarak ve

ilaveler de .yapmak suretiyle bunların laikliğe aykırı, milli mukavemeti kıracak, :iahsi nüfuz tesis edecek mahiyette bulunduğunu indi olarak söylemekle iktifa etmiştir.

MİLLİ MUKAVEMETİ, BU GİBİ DAVALAR KIRAR :

·Müddeiumumilik makamı kendine gelen her iş üzerinde uluorta iddianame tanzim edip vatandaşları sanık sıfatile mahkemeye sevk için lturulmuş bir bas­kı aleti değildir. Bilhassa bu gibi mevzularda duvn aç­madan evvel savcılığın inceden inceye tetkikat yapıp üzerinde durması bir 15.zimedir. Vatana bağlılık · ve vat.anqan olan abideler üzerinde hassasiyetten ileri ge­len düşünce ve his ifadderinin, milli mukavemeti" kı­racalt mahiyette tavsif edilmesinde cidden azim bir hata ve tehlike mevcuttur. Bu gibi davaların açılması bu mevzularda milli mukavemeti artıracak şeltilde ya zı yazma kudretine sahip olanları ürkütür ve binneti­ce milli multavemeti kırar. Bir vatandaşm mahkeme­de beraat etse dahi sanık sıfatiİe bu maddeler tehdidi altında aylarca muhakeme edilmesinin teYlid edeceği baskı tesiri izahtan varestedir. Bir baskı tesiri uyandı­rabiılecek bu gibi davaların açılmasının büyük bir ti­tizlikle üst makamlarca kontrol edilmesini istemek halt ltımızdır.

BİLİRKİŞİ RAPORU KAFİDİR :

uDava konusu yazı dosyadadır. Yukardanberi ver­diğimiz izahat şahsi görüşiimüz olmakla beraber bu hususla dosyada bizi teyid eden k1ymetli bir vesika da

mevcuttur. Sorgu hakimliği yazının hukuki durumu

45

için bilirkisi tetkikatına lüzum görmüş ve memlekette tanınmış olan · hatta beynelmilel şöhreti bulunan bir ilim adamımız Profesör İsmail Hakkı Baltacıoğlu'na yazıyı tetkik ettirmiştir. Bu muhterem .zat, müvekkili· min yazısını her bakımdan hakiltaten incelemiş ve 2.4.953 tarihli bir rapor vermiştir (48).

·Davamızda müvekkilimizin lehine olduğu için de­ğil, hakikaten akıl ve hiltmete, kanunların ruhuna, in­san halaları ve cemiyet nizamı prensip ve gereklerine uygunluğu bakımından, bu bilirkişi raporu, adli ede­biyatımıza geçecalc kıymette bir vesika olarak karŞı­mızda durmaktadır. Müvekkilimizin yazısının mahi­yeti haltkında şu vukuflu tahlilden sonra bir de bizim tahlile girişmemiz zaid bulunmaktadır.

YAZIDAKİ CÜMLELERİ, MEVRİDİNE HASRETMEK L.Aznvmra :

uAncak şu kadarını söyemek lazımdır ki, bu yazı kendi mevzuu ve çerçevesi içinde mütalfıa edilmek, muhtevasına geçen kelimeleri (Fatih'in mabedinden ki tabı mübini, bu ulu dini kaldıran kim?) gibi cümJeler, elin ve kitabın memleltetten Italdırıldığı manasında ol­mayıp, mücerret Ayasofya camiinden kaldırıldığı ma• nasındadır ve bugünkü hale nazaran · da hakikatin tam bir ifadesidir.

AYASOFYAYI BUGÜNKÜ HALİYLE GÖRMEK HER KESİ BÖYLECE DUYGULANDIRMAKTADIR:

•Yukarıda da işaret ettiğimiz veçhile, bir hafta önce bizzat vaki olan ziyaretimiz, vakıalara dair söy­lenenlerin doğruluğunu bize göstermiş bulunmaktadır.

(48) Bilirkişi raporunun metni üçüncü sayımızda aynen neşredildiği cihetle, rapoı·dan aıiınıp müdafaa­namemize konmuş bulunan cümleler, teltrar olma­ması için buraya dercedilme�tir.

46

OSMAN YIJKSEL SERDENGECTI i sı

Filhakiltn vaktile içinde gürül gürül ibadet edilen Aya ı>ofyı.ı, bugün, bütün elbiselerinden soyulmuş, ölü bir mezar sükütu içinde bomboş durmaktadır. Avlusun­daki şadırvanlar kurumuş, camiin içindeki hahlar, ·du­varlardaki levhalar, yazılar hepsi kaldırılmış... Çok büyük oldukları için yerlerinde bırakılan sE:kiz levha ile rnalıklık birkaç cümle yazıdan başka, beşyüz sene jçinde müslüman Türkün camiye giydirildiği elbiseler­den hiçbiri yerinde değil. Bugünkü halile Ayasofya, ayakta duran, manasından tecerrüd etmiş bir taş ve ;ı;ütun yığını halindedir. Ziyaretçiler, içeriye ayakkabı ile girmekte ve sokakta dolı:ışır gibi hiçbir kayda tabi olmadan dolaşab11mektedir. Üzerinde yürünülen zemin yer yer kazılmış, bu binanın ilk zamanlardaki temel­lerinden bazı yerler meydana çıkarılmış... Bu çukur­larda biriken temel .suları yosunlaşmış .ve kolanakta ... Koca bina içinde dıört bekçi... her biri bir köşede yerde taşlar üzerine oturmuş ... Öyılece ziyaretçi beklemekte. Camiin duvarları yer yer taş ve sıvaları rlöktilmüş .. . Her taraf hali üzre terkedilmesinin kirliliği içinde .. .

Dehlizler . karanlık... Cami halinde iken mevcud olan elektrik tesisatı kaıldırılmış... Yalnız, yağ kandilleri boş ve metruk bir halde yerlerinde asılı durmakta ... Koca abide, lrnca eser, gezdiğim bir saat zarfında ben· den başka ügü kadın ve beşi erkek olmak üzere sekiz (Rum vatandaş) tarafından ziyaret edildi. Ayasoiya'­nm cami halindeki ruhaniyetini yakinen görüp bilen­ler için bugünkü hali halcikaten hüzün verici bir hal­dir. Eski halini bilip r,uhaniyetinden feyz almış o!an­ıa·r içinde biraz hassas bulunanların müv.ekkilim Os· man Yüksel gibi heyecana gelmemesine imkan yok­tur. Bu tesir ve neticeyi bizzat yaşamış olmaklığım se­bebile yüks�k heyetinize arzetmeğe cesaret buluyo­rum. Ayasofya'yı gezerken duyduğum hislerin mahiyet ve kuvvetini sizlere duyurabilmem için kelime bul-

47

52 [AYASOFY4 DAVASi

makta acz içindeyim. Yalnı7. şu kadarını söyliyeyim ld, ziyaret için bilet alıp kapıdan içeri girdiğim andan, orayı terJredeceğim ana kadar hemen her anım göz­

yaşlar} içinde geçmiştir. Öyle anlarım oldu ki, içim­

den boğula boğula ağlamak geldi, ba[;ikaları görmesin diye karanlık bir dehlize girdim... Ve orada siU�O.nete gelmeğe çalıştım. Hislerine oldukça hakim bulunan ben dahi ziyaretim esnasında gördüğüm manzaradan

bu kadar müteessir olursam, Osman Yüksel gibi his-­leri çok galip bir müslüman Türk çocuğunun ne hale geleceğini tahminde güçlük çeltiılmez. Kararınız ne olur sa olsun, yolunuz İstanbul'a düştüğü anda, burayı siz de bir defa geziniz .•. Ve kendinizi Osman Yüksel'in ye­rine koyarak etrafı öylece mütalaa ediniz... Buranın

eski ruhaniyetli halini bilenler göreceıltlerdiı- ki, Os­man Yüksel, ziyaretin kendisinde hasıJ ettiği hisleri bundan başlta türlü ifade edemezdi. Nitekim o da ya­zısında Ayasofya'da duyduklarını ve temennilerini ifa deden başka bir �ey yapmamıştır. Bu gibi tesirler al­

tında yazılan yazılarda çok dalla şiddetli heyecan ifa­

deleri bulunsa bile, yazarına başka türlü kasıdlar iza­fe ediıl emez ... ve edilmemelidir de ...

oMüveltldlim Osman Yüksel, sorgularmda bu ya­zıyı, Ayasofya'yı ziyaret ederken zaptedern.ediği göz yaşlarının tesirile yazdığını açıkça söylemiştir. Aynı

göz yaşları b�nde de aktığını ve o göz yaşları akarken bir an m:'ıbedin koca ve kaim duvarları kaybolup gö­

zümün önünde binlerce şühedanın canlanarak bana

hitabettiğini ve aramızda sessiz ve kelimesiz bir ko­nuşma cereyan ettiğini söylersem, hissen benden daha

galip olan müvekkilimin ziyaret esnasında neler duy­

duğunu şöylece esas hatlarile tahmin etmekte güglük

çekmezsiniz. O, bu duygularını kaleminin l�udreti nis­

betinde yazısına aksettirmekten başka hiçbir şey yap­mamştır. Ve ancak şunları söyliyeb1lmiştir:

48

')'�M;\N Y U K S E L ', E RDl:�JG E C T i ! S3

İŞTE DAVAYA JKONU OLAN YAZI:

<cAYASOFYAıı

<cEy islamm :nôl'u, 'fürklüğ·ün gurn­ı·u AYasofya ! Şerdeieıiude fethin, Fa­tih'in şerefi ışıl ışıl yanan ·muhteşem ma bet ! . .. Neden böyle bomboş, neden böyle

bir hoşsun? Hani minarelerinden göklere yükselen, ta ... maveı·adan gelen, ezanlar ? ! Hani o ilahi devir, ilahi nizamlar! _

Ayasofya ses vermiyoı· ! Ayasofya biı· hoş, Ayasofya bomboş ! ..

Hani nerde, şu muhteşem minberde, binlerce erin, binleı·ce gazinin baş lcoydu ğu şu temiz yerde, şim di ha·ngi kirli ayak­lar dolaşıym·? ! Ayaso.fya Ayasofya ! S e -ni bu hale koyan kim ? Seni çırılçıplak so

yan kim ? Hani, gönüllerden kubbelere, kubbe­

lerden gönüllere gürül gliı'ül akan, sine­ler yaka·n Kur'an sesleri ? !

l{uı"an sesleri dindirilmiş, Müslüman lar sin.dirilmiş ! .. AlJah _ Muhammed, Hü­lefa-i raşidin, bu dln ul ularının isimleri kubbelerden yerJeı·e indiı·ilmiş ! ..

Fethin, Fntih'in mabedinden kitab-ı mübini, hu ulu dini kaldıran kim ? .. Dini­

mize, imanımıza saldıran !dm? ..

49

54 IAYASOFYA DAVASI

50

.......

Asırlık sfirlıırın arkasından köhne Bizansı hol'tlatmak istiyen kimin eli, bu­nu söyliyen!er kimin dili, Ayasofya'yı puthane yapan bangi rlelidiı·? ! •.

Elleri kurusun, dilleri kurusun ! ... Aya­sofya Ayasofya, seni bu hale koyan kim ? .•

Seni çırılçıplak soyan k�m ? ! ..

Ayasofya ! Ey muhteşem mabet! .. Me rak etme. Fatilı'iıı torunları bütün putları devil'ip seni camiye çevirecekler. Gözyaş­larıyla abdest alarak sacdelere kapana­caklar . .- Tehlil ve telfüir sadaları boş kub belerini yeniden .dolduncak... İkinci biı' fetih olacak ... Ozanlar bunun destanını yazacaklar, ezanlar ila.nını yapacaklar ...

Sessiz ve öksüz minarelerinden yükselen tekbir sesleri fezalaı·ı yeniden inletecek. Şerefelerin yine Allahın ve onun sevgili

Peygamberi Hz. Muhammed'in şerefine ışıl ışıl yanacak ... Bütün d ünya Fatih di­rildi sanacak ... Bu olacak AYasofya, bu o­lacak! .• İkinci bir fetih, yeni bir basüba­delmevt. .. Ilu ınulıaklmk ... Bu günler ya­kın, belki yarm, belki yarından da ya­kın ! ..» Osman YÜl{SEL

Muhterem hakimler ... Bu konuda da­ha fazla söylemeyi zaid buluyorum. Siz-

OSMAN YUKSEL SERDENGECTI i .55

ler h epiniz müvekkilim gibi birer nıüslü­

man ve Türk evladısmız. Onun his ve

heyecanlarını sizleı-dcn daha iyi kim an­

byabilir?

Temiz vicdanlaı·ınızın ifa.desi olacak

kararınızı büyük bir tevekkül ile beldiyo­ruz. 11/7 /1953.»

M. E. AKYÜZ» Müteakiben avukat Arif Emre söylenenlere ilave

edecek bir cihet görmediğini bildirmiş ve son söz lten­.disine verilen maznun Osman Yüksel de 25.4.953 tarih li · dilekçesi muhteviyatınındalti esaslardan hareket ede rek ŞU müdafaayı yapmıştır:

Serdengeçti Osman Yüksel'in

Müdafaası

Muhterem HAkimlerlm ;

Huzurunuza çok garip, çok acı, çok ağır isnadlarla çıkarılmış bulunuyorum ! Çünkü davaya mevzu olan yazı ile bana isnat olunan suçlar arasındaki uçurumu biç bir vicdan ; hiç bir kanaat ve adalet ölçüsü doldu­ramaz l. Biz 15 yıla varan neşriyat hayatımızda, daima milli mevzuları ele alan, bu mevzuları duyan. yaşıyan, yazılarımızla yaşatan bir insan olarak tanınmışızdır. Şahısların, fertlerin sınırlarını aşan, milleti alakadar eden, her mevzu bizi yakından alakadar eder. Mec­mua, Broşür, kitaplarla yaptığımız neşriyat incelenir­se görülür ki, bu neşriyat, içtimai milli mevzulan ele alan yazılarla doludur.

İşte sayın savcımızın «milli: mukavemeti kırıcın de yu 161. madde ile huzurunuza getirdiği yazı, bütün bu

51

. , tıSO FYA DAVASI

unsurları ihtiva eden bir yazıdır. Biz, resmi bir kumaı olan milli piyangodan başka bütün millilerin dostu, gayrı millilerin düşmanıyız. Yazımızın başlığı <ıAya· sofya» ismini taşıyor. Yazı l'\yasofya'ya aittir. Bu bina tarihi bir binadır. Bi.r devir açıp, bir devir kapayan Fatihin ilk hutbeyi okuduğu bu binanın İslam • Türk aleminde bambaşka bir mevkii vardır. Yeni zamanlara ilk nefhayı, ilk nefesi Fatih, Ayasofya minberlerinden üflemiştir. Onun için iddia makamının «bir Camii mü· ze haline getirmek müslümanlığın ortadan kaldırılma· Si demek değildir» demesi hiÇ bir mana ifade etmez. Kaldı ki biz yazımızda böyle bir şey de söylemiyoru:.ı: .. ;

Geçen sene Ayasofya'yı ziyaret etmiştim. Binaya girer girmez, muazzam perişan bir boşiuğun içine düş· tüm sanki ! .. Ayasofya'yı camileştiren ne varsa · imha edilmiş, islamın, Türklüğün takdir ve tebcil ettiği Al· !ah - Muhammed gibi büyük isimler yerlere indiril­miş, bu tarihi perişanlık, bu kendi kendini inkar de­koru içinde, eski günleri, İstanbul'un fethini, şu min· herde· Fatihin okuduğu ilk fetih hutbesini duyar gibi oldum.

TıL. asırlann, nesillerin arkasından gelen bir ses­le boş kubbelere şöyle seslendim :

"Ey İlamın nurCı, Türklüğün gururu Ayaofya 1.. Şerefelerinde fethin, Fatih'in şerefi ışıl ışıl yanan muh­teşem mabet !.. neden böyle bomboş, neden böyle bir hoşun? Hani minarelerinden göklere yükselen, ta ma·

veradan gelen ezanlar? ! Hani o ilahi devir, ilahi ni­

zamlar? ! .. Ayasof-ya ses vermiyor, Ayasofya bomboş, Ayasofya bir hoş !.. Ayasofya, Ayasofya seni bu hale koyan kim? Seni çırılçıplak soyan kim?.» ilfıhiri.. Bir mabet, tarihi bir mabet içinde idim .. Elbette böyle bir yazının dini bir hüviyeti olacaktı. Fetih'ten Fatih'ten tarihten bahsediyordum. Bu bakımdan da milli bir cephesi olacaktı ; böyledir de ..

52

OSMAN YİJKSEL SEROU< GEÇTİ İ 57

Böyle bir yazıya nasıl olur da «161.» maddenin ağ­:r.ıyla uMilli menfaatları !ancın «Hallan maneviyatını bozucu.», «Düşman karşısında memleketin mukaveme­tini azaltıcı», «Yabancılarla işbirliği yapmak» v.s. v.s. gibi bizi çileden çıkartan, bizim can düşmanımız ko­münistlere isnat edilebilecek en şeni, en deni suçlar is· nat edilebilir? Şimdi beni götürsünler, şu mey­dmıda ipe çeksinler .. razıyım .. Belld bilmeden m�sela uyuı·ken gece bir suç işlemi�iındir. Fakat beni bil� bile, şuurla senelerce mücadele ettiğim böyle iğrenç suçlarla muvakkaten de olsa suçlandırmasınlar !

Bizim davamız açıktır; meydandadır. Bu dava mecmuamızın parolasını teşkil eden Allah - Millet -Vatan davasıdır. Biz bu 3 büyük gerçeğe delicesine bağlıyız. Bunların aleyhinde tek kelime söylemeyiz, yazmayız ; elimizden gelirse söyletmeyiz, yazdırmayız da ..

Davaya konu olan yazı, bilirkişi raporunda da be­lirtildiği gibi, milli mukavemeti kırmak şöyle dursun, milli heyecanı, milli hisleri şahlandıran, milli mukave­.meti takviye eden, hisli hüzünlü, «bir balcıma hayali, tarihi romantik neviden dini bir yazıdır.ıı Bilirkişiyi biz seçmiş değiliz. Kendileri seçmiŞtir. Fakat rapora yine kendileri itiraz etmektedirler. Bir muharrir olduğu kadar aynı zamanda içtimaiyatçı, estetikci olan İsmail Hakkı Baltacıoğlu'nun mütalaasına sayın savcı .,5,, bende kadar iştirak edebilecegini ancak bundan sonra­ki mütalaalara iştirak edemiyeceğibi söylüyor.

Halbuki bilirkişi raporu, bir bütündür. Birinci bentteki mütalaalar, sonuncu bende kadar sebep ne· tice münasebetleriyle sıkı sıkıya birbirine bağlıdır. Bu hususta tam bir selahiyet sahibi olan Profesör, davaya konu olan yazıyı muhtelif yönlerden, din, iman, heye. can, pisikoloji, sosyoloji, estetik, politik, her cepheden tetkik etmiş, yazımızın okuyucular üzerindeki tesirine,

53

58 � AVA.SOFYA DA'IASI

reaksiyonuna varıncaya kadar incelemiş, rapoıunu ver· miştir. Filhakika raporda cıBu yazıyı dinsiz olmsa da dindar okusa da hiç bir harekete geçmez» denilmek teclir. Bu kadar bedahete, sarahete rağmen, iddia ma­kamı, bizi rnuteassıp halkı Ayasofya'nın işkaline, Hil· kumet aleyhine harekete geçirmekle itham etmekte­dir. Ne gülünç bir iddia ... Yazı neşredileli « 10,, ay oJ... muştur. Savcılığın iddia ettiği gibi, yazımız onların d.i· liyle mutaassıp, bizim dilimizle müslüman halkı hare­kete getirse idi, fetih yıldöniimü bulunmaz bir fırsattı. Görülüyor ki iddia makamı hayalatla meşkul. Bize va· kalarm da tekzip ettiği olmıyacak, olamıyacak isnat­lar, yapmaktadır. Hakikat şudur ki, yazımız üzerine harekete geçen müteassıp halk değil, çoktandır müddei hususi haline gelen müddei umumiler ve ona emir verenlerdir. Doğrusu biz inkılabın ve Cumhuriyetin koruyucusu C. Savcılarımızın bu kadar muteassıp olduğunu bilmiyorduk !.

İddia makamının diğer bir iddiası da şudur : Biz Türk · Yunan dostluk münasebetlerini bozmuşuz. Bır !asım vatandaşlar arasına nifak sokmuşuz. Ağlar mı­sın, güler misin? 1

Efendim, her memlekette böyle yazılar yazılır ve yazılmaktadır. Bunlar siyasi münasebetlere tesir edici, siyasi makaleler değildir. Kaldı ki satışı lQQ,ı}Oı) ni aşan gazetelerimiz, bu arada «Yeni Sabah» ve « Hiırıi­yet» Türk-Yunan münasebetlerine dair çok ağlr yazı lar yazınışlardir.

Sayın Savcılarımız bunları görmüyor da, benim u lO» ay evvel mecmuamda neşrettiğim siyasetle, poli­tika ile zerre kadar alakası olmay::ın, şairane bir us­

lupla kaleme alınan, Ayasofya'nm boş kubbeleri al­tında eski günleri, fetih günlerini hayal eden yazımı mı görüyorlar .. Çoktandır unutulan, riizgar gibi gelip geçen bu yazı mı Türk-Yunan dostluğunu bozuyor ..

54

Şimdi müsaadenizle size Hürriyet Gazetesinin 9 Teın· muz 1953 tarihli başmakaiesini okuyorum. Dostluk mü· nasebetleri bakımından bir benim yazıma bakılsın, bir buna .. Bütün mesele kurt • kuzu hikayesinden ibaret .. Burada Adaletin huzurunda bir siyaset adamı gibi ko. nuşacak değiliz. Hangi dostluk efendim ..

Komşumuzun dün daha yaktığı yıktıı;,rı ocaklar tüt· metli. Ne mi.iuasebet efendim ; Her rnmetin kendine göre, mukaddesleri, tarihi, hissiyatı vardır. Bunlar mil­li kıyrneilerdir. Bu husus politikayı, politikacılan, hele siyasetle asla alfıkası olmıyan adalet cihazını hiç ilgi· lendirmemesi iktiza eder.

Yurnmistan'da Fetih yıldönümii münasebetiyle, batta ondan daha evvel neler olmuştur, neler olmakta· dır. Bunlar hepinizin ınalfurıu. Bütün bunlara rağmen Hariciye Vekilimiz şu günlerde yine Atina'dadır. Si· yaset adamları başka, biz başkayız.

Rica ederim ; insaf edilsin, zaman zaman Atina sokaklannda Kıbrıs'ın Yunanistan'a ilhakı için yapılan mümayişkr, Türk elçiliğine doğru yürüyüşler olup, bu vesile ile Türk düşmanlığı yapılırken İstanbul'un Türk· Jer tarafından fethinin matemini bütün Yunanistan, devlet adamları, din adamlarıyla birlikte tutar, Kilise çanları afakı inletirken, Türk • Yunan dostluğuna rağ­men Batı • Trakya Türklerinin topraklan ellerinden alınırken, ecdat yadigarı camilerimiz Türbelerimiz Yu­nan makamları tarafından yıktır:ıhp taşlan bela yap­mak için kullanılırken, Yum:ın gazeteleri bize İstan­bul ismini dahi çok görüp İstanbul'un «Kostantaniye» oirnasını isterlerken, İstanbul'un yerli Rumları da

dahil, Ayasofya'nın Kilise olması için geniş propagan· da yapar.l:ırken, Anadolu'nun bir koşesinden garip Mfüı lürnan bir Türk çocuğu 1stanbul'a gelmiş, Ayasofya'yı, Fethin, Fatihin mabedini ziyaret etmiş .. Ayasofya'nın boş kubbeleri altında tarihinin ecdadının, dininin

55

60 jMASCJFYA DAVAS!

imanının sesini duymuş, duyurmuş .. Çoktandır öksüz kalan minarelerde bir ezan sesi, duymalı: istemiş. Çok mu ; insaf edilsin !. El insaf .. Neredeyiz. Hangi memle­ketteyiz?

Bidayette · de . söylediğim gibi savcılık bu davayı yanlış yere getirmiş .. Dosyayı Yunanistan'a göndersey· eli daha iyi etmiş olurdu.

lstanbul'un, hatta İzmir'in Ywıan olduğunu söyli· yen, bwıun üzerine şiirler kasideler yazan Yunan mu harrirlerini, şairlerini Ywıan hükumeti teşvik, tebcil ederken, Ayasofya da tekbir ses, tekbir sesi, ezan sesi işitmek istiyen bir insanı bizimkiler vatana ihanet suçuyla ağır ceza mahkemelerine sevkediyor ...

Bu mukayese beni çıldırtıyor, çıldıı·tıyor beni !.

San.ki kar.şunda, iddia makamında, Müslüman bir Tür kü değil, Athcnegorasın mümessilini görüyonun J. 'Ür pcriyorum !. ürpcrlyorunı ! ...

Din gayretiyle, iman gayretiyle kurtulan, şehitler ve gaziler memleketi olan bu memlekette lcencii öz vatanımızda, kendi vicdanımızın kendi imanıı:llızın kendi tarihimizin, sesini duyurmak, neden, niçin han· gi ölçülere göre suç oluyor? !.

Anlamıyorum, anlamıyorum. Sayın savcımıza gÖ· re biz bu yazıda samimi değilmişiz .. Ne bilmişler?. Ne­reden bilmişler, kalbimize mi girmişler? Acaba kalbi· rniz solda olduğu için bize solcu mu demek istiyorlar?. Onun için mi, solculara, sabotajcılara «5». kollara t�tr bik edilen 161. maddeyi bize tatbik etmek istiyorlar. Samimiyet ! . Ben serapa samimiyet, serapa iyi niyet serapa göz yaşı olan bir adamım ..

Bu yazıyı yazarken ağlıyordum. Arkadaşlara oku. dum .. Onlar da ağladılar, israrla rica ettiler : Bunu önümüzdeki sayıya koy diye .. Ben, de koydum.

Yine iddia makamı yazımızda bir taklm husust maksatlar arıy-0r. Rica ederim: Benim, Ayasofya Cami

56

OSMA>� y:ji\SEL SERDEclGE(, T İ ! 61

olunca ne gibi bir hususi maksadım, ınenfaatım ola· bilir? 1

Ayasofyya'ya müezzin mi olacağım, imam mı? Asıl

hususi maksatları olanlar karayı ak akı kara göstere­

l'ek her ne bahsına olursa olsun bizi mahkfım e ttirmek isteyen müddeiumurnilerdir.

Sayın savcımız, geçen celsede serdettiği iddiana· mcsinde, Ayasofya'dan bahsederken mütemadiyen, ıısslında lcilise olan», uaslında kilise olam> deyu kilise kelimesi üzedııde israrla durdular. Bana bu çok ağır geldi !. Muhterem savcımız, bırakalım onu Rumlar söylesin.. Biz Türküz, Miislümanız. Biz, bize yalaşanı 6Öyllyelim. Aslın d'1 bizim de maymun olduğumıız töyleniyor.. Şimdi hangi baba yiğit ben maymunum elleye bir iddiada bulunabilir.. Eskiden, bundan 1000 sene evvel İslam • Türk ; istilalarından evvel, Anado­lu'ya «Diyar·• Rum» deniliyoı·du. Yoksa Ayasofya gibi bizim olan, bizden olan herşeyl yılap, silip süpürüp Anadolu'yu ela tekrar.. Diyar-ı rum, mu yapacağız? .. Athenagoras bunu duysaydı savcımızı alnından öper·

di .. Bu ne mantık, bu ne iş, bu ne gidiştir !. Sonra sa· ym savcımızın iddi� ettiği gibi ben bu yazımda hiç bir dini lıaUa bir milleti itham etmedim. Ben kendi kendimizi tenkit ettim. Yazınuz da sadece «köhne Bi· z.ııns,, tabiri vardu·. Bu tarihin hükmüdiir. Bunu Bi· zans tarihcilcri dahi itiraf ediyorlar .. Kraldan ziyade kı­ırıaJcı, Kostaııtindcn ziyade Kostantincl olmak neye? ! ..

Biz bir hakikatı tesbit ettik. Bu hakikat şunlar : 500 yıldır cami olan bu büyük mabet cami olmaktan çıkmıştır, çıkarılmıştır. Evvelfı hukuken, kanunen bu· na hiç bir kurul ve otoritenin hakkı yoktur. Yine sav· ClDlD iddiası hilafına, dinimizin tebcil ve takdis ettiği «Allah Muhammed» gibi levhalar, büyük isimler yer­lere indirilmiş, çok büyük oldukları için kapı dışarı edilememiştir. Gözlerimle gördüm ...

57

Bizans devrine ait ne varsa, büyük bir itina ile -ortaya çıkarılmış, bizden olan, bize hitap eden her ş�y imha edilmiştir. Ayasofya şimdiki haliyle içindr. mum

yanmıyan, istavroz, günah çıkarılmıyan bir kilisedir. Elbette Müslüman bir Ti.irk olarak, bundan hüzün duydum. İdare ve siyaset adamları ne elerlerse de· sinler, nasıl düşiinürlcrse düşünsünler. Biz her yapılan değişikliği alkışlamak, her olanı, lıer söyleneni, kabul etmek mecburiyetinde değiliz ! Acı duy.r.ı.ak hakkımız da mı yok !

Mulıterem hakimlerlm :

Sayın savcımız 161. madde de tutunamaymca işi bu sefer 163. maddeye nakletti .. Öyle ya beğen beğen eliğini, herkes reyinde lıür.. Demokrasi bu.. Biri tı.�t, mazsa biri tutar.. Neredeyse bütün mac1deleri üze­rimde tatbik edecek ! At babam at... 163. madde. Dini neşriyat yapanlJırm başında Demokles'in kılıcı gibi sal· hman meşhur m;ıdde .. Bu maddeye göre Devletin esaıı ırlzamJarını sarsmak. Bu nizamı dini inançlara_ uydw:· mak, siyasi-nüfus ve şahsi menfoal tesis eylemek.. Dini siyasete alet etmek .. Duya duy::ı, söylene söylene ez.

berlcdiğimiz bu madde. 161. gibi bütün bunlar da benim mizacım, yolum,

davam bilafına zıd iddialar, isnadlar.

Şu Ayasofya yazısı Devletin lıangi içtimai nizamı-· nı sarmış Allah aşkına .. İktisadi mi, siyasi mi, içti­mai mi? Siyasi menfaat.. Ben siyaset, parti, patırtı de­yince kaf dağının arkasına kadar kaçan adamım. İçi parça parça olan adamım ! Ne siyaset ne kiyaset, no riyaset .. Hiç bir şey yok ben de .. Hiç bir partiye, hiç bir siyasi, gayrı siyasi teşekküle girmiş değilim. Hiç bir yerin, hiç bir adamın adamı değilim,

Dini siyasete alet etmek . . alet olmak .. ve hele din -gibi mukaddes bir duyguyu fılet olarak kullanmak, en

58

OSMAN YUi".SEI_ SERDt' NGEC ri i 63

çok iğrendiğim şeyler. Hepsinden el Hazer ! .. el insaf ! .. Nice nice mahkumiyet ve mahkfııniyetlere göğüs ger· diğim 7 sene de ancak <c20» sayı çıkarabildiğim şu mecmua ile mi? Şahsi nüfus, siyaset, servet ...

Muhterem Jıakimlerlm :

Biz kurultay, nutuk, poli tika adE1mları değiliz. Sa mimi, mümin, gerçek dava adamlanyız. Bize isnad edilen suçları şiddet ve nefretle reddediyonım. Buraya kadar oynanan oyun siyaset oyunudur. Şimdi II. Ağn Ceza Mahkemesinin huzmundayım. Artık politika bit miştir. Vicdanlar, kanunlar konuşacaktır. Benim bera atım için fazla değil, Adaletin A harfi kafidir. Sizden bunu bckliyomm.

Osman YÜKSEL

Ağıl'ceza Mahkemesinin karan :

M::ı�nıın vekilleri tarafından yapılım müdafandan sonra hakimler heyeti mi.izakereye çekilmiş ve tekrar celse açıldığında esbabı mucibeli karar bilahare yazılmak üzere, maznunun ittifakla beraetine karar verilmiştir. Sayın A. Fazlı Öztan'ın ( 62 ) reisliğinde aza sayın Y. Bahri Bilen ve sayın H. Kamil Özaydın'dan müteşekkil mahkeme heyetince verilen beraet karan· nın esbabı mucibeli metni şudur :

K a r a r :

«Gereği düşünüldii : Milli Menfaatlara zarar vere. cek şekilde faaliyette bulunmaktan maznun yukarıda açık hüviyeti ve adresi yazılı Salim oğlu 333 D. lu

(62) Sayın Fazıl Ôztan, bu 1carardan bir müddet sonra terfian Temyiz Mahkemesine fızn tayin edilmiş· tir. Halen Temyiz Birinci Ceza Dairesi üyesi bulun· maktadır.

59

6'I ] AYASOFYA DAVAS!

Osman Yüksel baklanda Ankara 2. ci Ağır Ceza Mm kemesinde maznun ile vekilleri avukat Eınin Akyüz Arif Eınre ve Sadık Erdem'in yüzlerine lrnrşi yapılan açılc duruşma sonwıda :

uDüva konusu SUÇ : Mamun Osman Yüksel'in ya­zı işleri müdiirü bulunduğu Ankara'da münteşir «Ser­dengeçti» dergisinin Ağustos/1952 tarih ve 17 sayılı niislıasında ( Ayasofya ) başlıklı yazınm muhtevi bulun· duğu ( Kur'an sesleri dindirilmiş, müslümanlaı· sineli· rilmiş, Allalı, Muhammed, Hülefai Raşidin, bu din ulu· laruun isinıleıi kubbelerden yerlere indirilmiş, Fethbı, Fatilı'in mabedinden ldtabı miibinl, bu ulu dini kaldı· ı·an Jdm? dinimize, imanımıza saldıran ldm? asırlık surların aı-kasından köhne Bizans'ı hol'tlatmak isteyen eller kimin eli, bunu söyliyenler kimin dili, Ayasof· ya'yı puthane yapım hangi delidir?, ellel'i kurusun, dil· leri kuı·uswı . . . . . . Ayasofya, Ayasofya seni bu bale ko­yan kim?, seni çınlçıplalt soyan kim?, Ayasofya ! Ey muhteşem mabet ! n1emk etme F'atih'in tol'uııları ya· kında bütün J>Utlal'ı devMp seni camiye çevirecek· ler . . . . . . Göz yaşlariyle abdest alarak secdelere kapana· caklar . . . TebUI ve tekbir sedaları boş kubbelerini ye-niden doldul'acak. . . İldnci biı' fetih olacak.. . Ozanlar bwıwı destanını, ezanlar bunun ilanını yapacaklar." Sessiz ve öksüz minarelerinden yükselen tekbir sesleri fczaları inletecek. Şercfclerin yine Allah ve onun sevgili peygamberi Hazreti Muhammed'in şerefine ışıl ışıl yanacak.. Biitlin dünya Fatih dirildi sanacak .. Bu ola· calc Ayasofya, bu olacak !.. İkinci bir fetih, yeni bir basübadelmevt .. Bu muhakkak ... Bu günler yakın belki yarın, belki yarından da yalandır). Gibi sözlerle milli menfaatlara zarar verecek tarzda faaliyette bulunmalı:· tan ibarettir.

«Maznun sorgusunda : Ayasofya başlıklı yazıyı milli mukavemetleri kırmak maksadiyle yazmadığını,.

60

OSMAN YÜKSEL SERDENGECl 1 j 65

bir müslüınan, Türk olduğu için Ayasofya'mn cami olduğu zamandaki halini düşünerek bu binanın mü· ze haline getirilmesini doğru buhnadığımdan Serden· geçti dergisi ile bu yazıyı neşı·ettlğlnl, yazının intişar ettiği günlerde bir kısım Yunan gazetelerinin Ayasoy• ya'nm kllse yapılması yolundaki neşriyatına dayanamı· yarak bu yazıyı neşrettiğini, iddia edildiği gibi yazının milli mukavemeti kıracak malılyetl olmadığını, bllakls milli hisleri takviye eder değerde bulunduğunu ve ya· zının laUdlğe aykın hareket maksadlyle de yazılmadı· ğını söyllyerek savunmuştur.

«Sözü geçen yazıyı billrldşl sıfatlyle tncellyen İli­mail Hakkı Baltacıoğlu dosya içinde mevcut 2/4/1953 tarihli raporu ile ( dini duygulan çok kuvvetli olan ya· zı sahibinin Ayasofya'nın cami olmaktan Çıkarılarak müze yapılması üzerine duyduğu şiddetli bir heyeca· nın tesiri ile bu yazıyı yazdığı, yazının gerçek olaylan mübalağalı şekilde işleyen dini soydan romantik bir mahiyette olduğu ve bir dereceye kadaı· san'at niteliği olan estetik bir değer de taşıdığı, yazıda dindarları, müteassıplan kışlartacak bir nitelik de olmadığı, top­

luluk ve sosyal düzene zarar verecek bir vasıfta bu· lunmadıı::,rı ) bildirilmektedir.

Her ne kadar C.M.N. llği mamunun dava Jconusu yazı ile T.C.K. nun 161 ve 163 ncü maddeleri hüküm· Ierinl ihlal eylediğlnden bahisle tecziye talebinde bu· )unmuş ise de ; mahiyeti yukarıya aynen dercedilen yazı ; mamunun safahattaki savunması, bilirkişi mil· talaası, dosya münderecatiyle birlikte kül halinde na· zara alındığı takdirde maznunun bu yazıyı esldden ca· mi olan Ayasofya'mn sonradan müze haline getiril· miş olmasını şahsi kanaat ve alddesine uygun bulma· dığı için dini duygulannm tesiri altında kalarak yazıp neşrettiği bu yazının intişar ettiği sırada bir lasım Yu· ıııan gazetelerinin Ayasofya'nın kllse yapılması yolun·

61

66 ! AYASOFYA DA'/t.S!

da neşriyatta bulunmalannm da mamun üzerinde bir teessür husule getlı·dlği ve şu duruma göre maznunun bu yazısında ne milli menfaatlara zarar vermek ve ne

de lfilldik prensibine aykırı propaganda yapmak gibi bir kasıt ve mana görülmediği \'e netice itibal"iyle maz· nunun T.C.K. nun 161·163 ncü maddeleriyle cezalan·

dınlmasını haklı gösterecek delil ve sebep olmadığa

için müsnet suçlardan BERAATİNE, 11/7/1953 tarihin· de ittifalda verilen karar C.M.U.M. Hakkı Engesell hazır olduğu halde maznun ve vekilleri a\'Ukat Emin Akyüz, Arif Eını·e ve Sadık Erdcm'in yiizlerine karşı açıkça okunup onatıldı 11/7/1953.ı•

Müddeiumıımiliğin temyizi :

Maznunun beraetine miitedair wrilen bu karar, C. Müddeiumumiliği tarafından maznun aleyhine 18.7.1953 tarihinde temyiz olunmuştur.

Temyiz dilekçesine ek olarak verilen ve C. Müddei· umumi muavinlerinden Hakkı Egeseli imzasını taşıyan 7.8.953 tarihli temyiz layihası şudur :

«Milli menfaatlere z.ırar verici. faaliyette bulun· maktan sanık Osman Yüksel lmkkında yapllan du· ıuşma sonunda : Beraatine dair Ankara İkinci Ağır Ceza Mahkemesinden verilen 1 1 .7.953 tarihli karan şıı düşüncelerle kanuna uygun görmemekteyiz :

1 . Sanık, kendisinin ınesul müdürü bulunduğu fmkara'da intişar eden « Serdengeçti» dergisinin Ağus.­tos 1 952 tarihine ait 17 sayılı nüshasının 3 üncü sahi· fesinde kendi imzası altında neşrettiği aAyasofyan adh yazının kül halinde mütalaasından da anlaşılacağı gibi bu binanın cami halinden müze haline ifrağını temin eden düşünce ve zihniyete karşı aksülame!ini izhar et· nıcktedir. Bu düşünce ile. kaleme alınan yazının ana fikri, memlekette terk edilen ilahi devir ve ilahi ni· zamların kötü oluşlarının bir sonucu olarak Ayasofya'·

62

run mfıbet halinden müze haline çevrildiğini ve bu halin müslümanları müteessir ettiğini ve müslüman­

ların öldükten sonra diriliş gibi iiııi bir hareket ve

kalkış ile tcrkedilen ilfıhi devir ve nizaınları yeniden avdet t0ltİrcceklerini Ve lmmın pek yakın bir atide VU• 1."Ubuiacağını açıklamaktadır ki sanığın bu ifade tarll ile Hiikliğe aykm olarak dini inanç ve hissiyatı alet et­mdc suretiyle propagarıci<ıya giriştiği şiipheszidir.

2. Makalenin ınütalfiasındc>.n da açıkça anlaşıla­

cai;,TJ gibi sanık dini inanç ve akideleri ület ederek memlekette mevcut içtimai ve hukuki nizamı kötüle­

melde ve bununla da iktifa etmiyerek bu nizamın es­ldyc avdet etmek suretiyle ortadan lrnldmlacağım ve bu hareketin de uzak oim;:ıdığını anlatmak suretiyle maksadını açıklamaktadır. Makalenin son satırlarmda

vukubulac;:ığı bahsedilen ikinci fetih, ba'sü-badelmevı ofaylan işte bu makalenin kaleme alınmasındaki <Ula

fikir ye maksadı açıklamaktadır.

3. Samı� suç obn bu makalede heyecanlı ve elini bir ifade tarzını tcrc:ı11 ederek Kur'an seslerinin din dirilmesi, ınüslümanların sindirilmesi, maveradan ge­len ezan seslerinin art:k duyulmaz oluşu,Allah, Mu lıammed ve hulefay-i Raşidln gibi din ulularının isim· lerinin mi'ıbedden yerlt�re indirilmesi gibi hakikatte

ga:yrimcvcut olan olayları ileri sürerek ana fikrini desteklemeye süy eylemekte ve Ayasofya'nın müze ha· li.ı"1c getirilmesinin memleketteki ilahi nizam ve i!ahl <levr'in ve d.:ıha açık tabiri ile dini hukukun terkedil· nıesinin doğurduğu kötü neticelerden biri olduğunu uçıklamak istedikten sonra Fatih devrindeki içtimai ve hukuki nizamın avdetinin uzak olmadığı fikri ile makaledeki esaslı maksadını tamamen mc

:ydana koy

muş bulunmaktadır.

4. Gerçi iddianame sanığın bu yazı ile milli men·

faatlere zarar verecek faaliyette bulunduğundan ba·

63

68 ] AYı'.ISOFYA DAVAS!

hisle tanzim edilmiş bulunmakta ise de biz de fıilir­kişinin qu hususa ait beyanlarını oluşa uygun gördü­ğümüzden olayda 161 inci maddeye muhalefH suçunun unsurlarını gayrimevcut telakki ediyoruz. Ancak malı· kemenin hadiseyi bilirkişiye tetkik ettirdiği sırada sa­dece 161 inci maddedeki suç unsurları ·bakımından bilirkişiyi vazifeleQdirdiği gözönünde tutularak maka· mımızca olayın 163/4 üncü maddesine tevafuk eyledi· ği baklanda iddia sebkeyleyince makalede bu bakım·

dan da suç unsurları mevcut olup, olmadığı, sanığın makaleyi yazmakla neyi kasdeylediği, bu makaledeki ana fikirle, bu ana fikri destekliycn yardımcı ve tfilJ fikirlerin nelerden ibaret buulnduğuoun bilirkişiye tev· cih edilecek suallerle ve yaptırılacak tetkikat ile mey· dana çıkarılması icabederken mahkemenin mütalaa. mız üzerinde asla tevakkuf etmiyerek ve yukarıda zik· .tettiğimiz tetkikatı dahi yaptırmıyarak eksik incele­meğe istinaden beraet kararı vermesi yerinde değildir,

5. Yukandanbcri açıklanan makale mevzuu üze­rinde asla durulmıyarak ve dördüncü fıkrada zikretti· ğimiz ilmi ve hukuki tetkikat dahi ikmal edilmiyerek verilen beraet kararında şu noktadan dahi isabet mü· talfıa edilemez ki ; sanığın makaleyi Ayasofya'nın müze haline ifrağından duyduğu teessürle yazdığı kabul edil· mektedir. Halbuki bu olay sanığın daha çocuk dene­cek bir yaşta bulunduğu sırada vukubulmuştur. Bu

?{adar eski bir olayın aradan 20 yıl geçtikten sonra sa·

nığın nıhunda heyecan tevlit ettiğinin kabulü hakikate tevafuk etmez. Belki sanığın neşretmekte bulunduğu derginin içtimai ve siyasi karakteri göz önünde tutul· mak suretiyle makalenin değerlendirilmesi ve sanığın maksadının meydana çıkarılması icabeder. Malıim· dur ki sanık, dergisi ile memleketteki içtimai ve hu· kuki nizamı değiştirmek ve daha ziyad� dini esas ve

inançlara uygun bir rejimin propagandasını yapagel·

64

OSMAN VUi\SEl S E R O E NGECT ı ! 69

mektc olduğundan hakkında mii ! eaddit takipler ya­pılmış bulunmaktadır. Bu hali ile s<�nığın şahsiyetini dahi gözönünde tutarak takip etmekte bulunduğu ga­ye üzerinde tl.urulmak ve bu surelle sanığın rrıaksa­dma niifuz edil mek yollarının Lamamiylc ihmal edil­miş olması adaleti rencide edici bir noksanlık olarak mi.işrihedc edilmiş bulunmaktadır.

Arzettiğimiz sebepler dolayısiyle telkik buyurula·

r::ik hükmün bozulması arz ve is tida olunur. 7.8.953

Ankara C.M�U. Hakla EGESELİ»

C. Başmüddeiumurnfüğini.ıı tebliğnamesi

Ankara C. Müddeiunmmiliğinin bu şe kildeki tem­yizi üzerine dosya Temyiz Mahkemesi Cumhuriyet Başmüddeiumumiliğini gönderilmiştir. Başmücldeiu· mtimilikçe yapılan inceleme sonunda mahkemece ve­rilen bcraet kararı usul ve kanuna uygun görmüş ve mahalli müddeiumumiliğin bozma isl cğiııin reddiyle

mümeyyezünbih kararın tasdiki talebi ile, dosya Teın·

yiz Mahkemesi Birinci Ceza Dairesine tevdi olunmuş­tur.

Temyiz Birinci Ceza Dalı-esinin onama ilamı :

Birinci Ceza Dairesinin 953/3141 esas numarasına kaydcdikıı dosya, mezkur dairece tetkik olunmuş ve 14.1 0.1953 tarihinde 3141 Esas, 2768 Karar, 8/338 Tebliğ sayılı iliimiyle tasdik.olunmuştur. İlam aynen şudur :

uHukuk-u amme d4vasmın me\."ZUU olan Serden. geçti mecmuasının 17 sayılı nüshasında münteşir (Aya sofya) başlıklı yazıda millt' menfaatlere :zarar verici ve

Jfilkllğe aykın propaganda mahiyeti görülmediği, DD•

c:ak: Ayasofya'nın cami olmaktan çJkanlarak müze ha­line ifrağ edilmesi üzerine, duyulan heyecan ve tahas­süslerin, romantik ve estetik üsl6pla ifade edilmesin den ibaret . bulunduğu karar yerinde tavzih ve teşrih

65

ve ehlivukuf mütalaasına da istinat olunarak mu ııwı Osman Yüksel hakkında beraet hükmü tesis · edJI. ıniş olmasına göre C. Müddelumumlsinlıı varld bulun­mıyan temyiz itirazlarının reddiyle usul ve kanuna uy­gwı olan hükmün tebliğnamede istenildiği gibi tasdi­kine ittifalda karar» verilmiş ( 63 ) ve dosya böylece mahalll mahkemesine iade olunmuş ve beraet karan kesinleştiği cihetle 12.11.1953 tarihinde hıfza kaldınl­mıştır ( 64).

Buraya kadar ya:ı:dıldanmızla, davayı dosyaların­daki vesikalara uygun olarak aksettirmiş bulwıuyor ve hfıfızlanmızda «Ay<ı sofya davası» diye kalacak olan bu davayı hadiseler üzerinde incelemeler yapacak bu­lunan zevat için bir malzeme olmak üzere adalet ta-rihine tevcU ediyonız. M. E. A.

(63) Temyiz ilamlannın dosyadaki suretlerinde, kar::ır iştirak eden reis ve azaların isimleri yazılmak usul iHihaz edilmemiş bulunduğu cihetle işbu onama

ilamında imzalan bulunan zevatı kesin olarak bildire> miyonız. Ancak Temyiz Birinci Ceza Dairesi sayın Vehbi Egebaş'm riyasetinde azalar sayın İlhan Dizdar, sayın Ferruh Adah, sayın Hakkı Ketenoğlu, sayın Re­şat Bayramoğlu ve sayın A. Fazlı ôztan'dan müteşekkil olduğuna ve A. Fazlı ôztan'm mümeyyezünbih kararda imzası bulunduğuna göre, temyiz tetkikatının diğer zı> vat tarafından yapılmış olmnsı Iazımgelmcktedir.

( 64) Serdengeçi mecmuasında çıkan bu yazıdaD dolayı Osman Yüksel aleyhinde dava açıldığı zama.."l, bazı gazeteler haberi büyük puntolarla vermişler V-'

tahkikat devam ettiği müddetçe, zaman zaman maz,

nun aleyhinde neşriyat yapmışlardır. Şayanı dikkattir ki, «Ayasofya'nırı cami olmasını istiyenlerin rnlihake. mesi>ı başlığı altında maznunlar aleyhinde sürekli neş. riyat yapan bu gazeteler, muhabirlerine duruşma sa.

66

fahatıru takibettikleri halde, mahkemedeki müfaalal'­dan kısa da olsa bahsetmedikten başka, mahkemenin beraet kararım, bu kararın Temyiz Mahkemesince tas­dik edilmiş olduğu hususlann da umumi ef.ı::faa du· yumıamışlardır. Şu hal, okuyucular üzerinde teessür yaratan haberleri yaymakta birbirleriyle yanş edere&­sine neşriyat yapan bazı gatezelerin, herkeste itimat ve inşirah yaratacak adalet tecellilerini dahi duyur­maktan kaçınacak derecede bitaraf olmadıklarını vo memlekette halli ld.zım bir matbuat dll.vası bulundu· ğunu göstermesi itibariyle ciddiyetle teemmüle şayan bir hAdisedir.

A V A S O F V A Ey isJ.3.mm nt1ru, Türklüğün gururu Aya.sofya !. Şe­

refelerinde fethin, Fatihin şerefi 1§1l ışıl yanan muhte­şem mabet ! .•.

Neden böyle bombO§, neden böyle bir hoşsun ?! .. Ha­ni minarelerinden göklere yiikselen, ta maveradan gelen ezanlar?! . . Hani o .ilihl devir, ilih.i nizamlar ?!.

Ayasofya ses vermiyor, Aya.sofy:ı. bomboş, Ayasofya bir hoş ! ..

Hanl nerde, şu muhteşem. minberde, binlerce erin, binlerce gazinin baş koyduğu §U teıniz yerde, ıPmdi han­gi kirli ayaklar dolaıııyor! . Ayasofya. seni bu hale koyan kim ; seni çırılçıplak soyan kim?

Hani kubbelerden gönlillere, gönUllerden kubbelere gürül gürül akan, sineler yakan Kur'an sesleri ...

Kur'an sesleri dindirilmiş, Müslümanlar sindirilmiş, Allah, .Muhammed hlilila.-i raşidin, bu din ululannın isim­leri kubbelerden yerlere indirilmiş !.

Fethin, Fatihin mabedinden kitabı mübini, bu ulu di­ni, kaldıran kim? Dinimiu imanımıza saldıran kim ? !.

Asırlık surla.nn arkasından köhne Bizansı hortlat­mak isti.yen eller kimin eli, bunu söyliyenler kimin dili, Aya.fosyayı puthane yapan hangi delidir?! .

Elleri kurusun, dilleri kurwıun . .. Ayasofya, Ayasof­ya seni bu hale koyan. kim ?. Seni çınlçıplak soyan kim?.

Ayasofya! Ey muhtegem ·mabet !. Merak etme, Fa­tihin torıml.arı ya.landa bütün putlan devirip seni cami­ye çevirecekler. Gözyaşlanyla abdest alarak secdelere kapanacaklar ... Tehlil ve tekbir sa.dalan boş kubbelerini yeniden dolduracak .. İkinci bir fetih olacak .. Ozanlar bu­nun destanını, ezanlar bunun ilinın.ı yapacaklar.. Sessiz ve öksüz minarelerinden yükselen tekbir sesleri fezalan inletecek.. �elerin yine Alla.hın re onun sevgili Pey­gamberi Hz. Muhammedin eere!ine ışıl ışıl ya.nacak ... Bütün dünya. Fatih dirildi sa.nacak .. Bu ola.ce.k Ayasofya, bı.ı olacak! .• İkinci bir fetih, yeni bir basübadelmevt ... Bu muhıı.kkak.. Bu gütıler yakın, belki yarın, belki ya.nııda.n da ·yakı.dır •••

Serdengeçti Osman Wksel

'aya konu olan nıcmin Serdmgeçti mecmuasında yaymlaıı;ın hali