Ayda A. Yürekli, WHO &, Frank J. Chaloupka, UIC ,

12 Şubat 2010 - Ankara

Çalışma Bloomberg Philanthropies ve Bill and Melinda Gates Foundation desteği ile hazırlanmıştır.

Tütün Kontrolü Ekonomisi ve Tütün MamullerininVergilendirilmesi:

Tütünsüz bir Türkiye için karşılaşılan güçlükler & fırsatlar

27

44

12

29

44

1524

44

54 4 4 4 3 5 211 8

53

30

75

51

31

70

57

28

85

4410

211616 16

2422

0102030405060708090

Toplam Erkek Kadin Toplam Erkek Kadin Toplam Erkek Kadin

TURKIYE KENT KIRSAL

Icm

e o

ran

i (%

)

Gunluk icici Gunluk olmayan icici Halen birakmis Hic icmemis

Yetişkin tütün kullanma (prevalans) oranı (%)

Kaynak: Turkiye Kuresel Yetiskinler Tutun Anketi 2008; prevalanslar en yakin ondalik sayiya yuvarlanmistir.

Türkiye'de ve Batı Avrupa'da erkeklerin yaş standardize edilmiş herhangi bir tütün ürünü içme oranı (prevalansı)

5246

41 39 38 37 37 37 36 36 34 33 32 3027

20

0

10

20

30

40

50

60T

urk

ey

Au

str

ia

Po

rtu

ga

l

Lu

xe

mb

urg

Ne

the

rla

nd

s

Ge

rm

an

y

Un

ite

d K

ing

do

m

Fra

nc

e

Sp

ain

De

nm

ark

No

rw

ay

Ita

ly

Fin

lan

d

Be

lgiu

m

Ire

lan

d

Sw

ed

en

Icm

e o

ran

i (%

)- p

rev

ala

ns

Kaynak: DSO 2008; prevalanslar en yakın ondalık sayıya yuvarlanmıştır.

Türkiye'de ve Batı Avrupa'da bayanların yaş standardize edilmiş herhangi bir tütün ürünü

içme oranı 40

3531 31 31 30 30 30

27 26 26 25 24 2419 19

Austr

ia

United

Kin

gdom

Port

ugal

Spain

Denm

ark

Norw

ay

Luxem

bourg

Neth

erlands

Fra

nce

Irela

nd

Germ

any

Sw

eden

Fin

land

Belg

ium

Turk

ey

Italy

Kaynak: DSO 2008; prevalanslar en yakın ondalık sayıya yuvarlanmıştır.

40th Union World Conference on Lung Health 3-7 December 2009 - Cancun, Mexico

Türkiye’de 13-15 yaş grubu çocukların % 8.4’ü tütün ve tütün mamulü kullanmaktadır

Erkek çocukların % 9.4’ü her gün sigara içmektedir, ortalama günde 13 sigara içmektedirler

Kız çocukların % 3.5’u her gün sigara içmektedir, ortalama günde 11 sigara içmektedirler,

Bu oran 1996’daki % 3,5’den 2003 yılında % 6’ya çıkmıştır.

Gençlerin üçte ikisi sigarayı bırakmak istemektedirler.

Gençlerin Tütün Kullanımı

Kaynak: Turkiye Kuresel Gençlik Tütün Anketi, 2003

0.4

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

1.0

1.1

1.21980

1982

1984

1986

1988

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

2008

Mil

yar a

det

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Kis

i b

asin

a p

aket

tuketi

mi

Toplam tuketim (1 milyar adet)

Kisi basina paket tuketimi

Türkiye'de Sigara Tüketimi 1980-2008

Kaynak: USDA, Maliye Bakanlığı, Türkiye, ERC 2009

HastalıklarÖlümlerÖlümlere

bağlı Yaşam

yılı kaybı

(YLL)

Hastalıklara

bağlı yaşam

yılı kaybı

(DALYs)

% DALYs

Kalp damar hastalıkları21 317274 770321 2373.0Kronik obstrüktiv akciğer

hastalıkları12 90272 689150 4061.4

Akciğer kanserleri10 510107 075112 6341.0Diğer kanserler4 68158 75662 3020.6Diğer solunum yolu hastalıkları2 10533 38758 3770.5

Diğer3 18550 006226 9532.1Toplam 54 699596 684931 9098.6

Sigaraya bağlı hastalık yükü, 2003

Kaynak: Saglik Bakanligi, Hastaliklar Yuku Calismasi 2003

24.9

40.1

8.01

127

165

80.1

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2010 2020 2030 2040 2050

Sigara kullananlar (milyon) soldaki

gosterge

Olumler (binler) sagdaki gosterge

Sigara içenlerin sayısı içme orani azalirsa

Ölümler içme oranı şimdiki oranda devam ederse

Ölümler içme oranı azalirsa

Ölümler içme oranı artarsa

Sigara içenlerin sayısı içme şimdiki orandadevam ederse

Sigara içenlerin sayısı içme orani artarsa

2010-2050 yılları arasında sigaraya bağlı ölümler ve sigara içen kişi sayıları

Kaynak: Yürekli, et al., 2010

Türkiye'de Tütün Kontrolu

Son zamanlara kadar sınırlı kontrol politikaları Sınırlı reklam yasağı, etkisiz uyarı labelları, sınırlı sigara

içme yasakları, gençlerin sigaraya ulasmalarını önleyecek yetersiz önlemler

WHO Framework Convention on Tobacco Control Türkiye Nisan 2004'de imzaladı ve Aralık 2004 de ratifay

etti.Yeni geniş kapsamlı tütünün zararlarının kontrolu ve

önlemi yasağı (#5727) Ocak 2008'de yürürlüge girdi. Tütünsüz mekanların kapsamı genişletildi ve pek çok yer

yüzde 100 tütünsüz hale geldiTemmuz 2009 dan beri oteller, lokantalar

(misafir/konaklama sectörü)Sağlık Bakanliği ve TAPDK dumansız yer

politikasının uygulanmasını sağlıyor Televizyon da tütün ürünleri kullanımına karşı reklam

mecburiyeti

Türkiye Tütün Vergileri, 2002-2009

Ozel Tuketim Vergisi

YilOransal vergi (%)*

Asgari maktu/

paket

Toplam OTV orani (%)*

KDV (%)*

Toplam vergi orani (%)*

200249.549.515.2564.8

200355.355.315.2570.6

200428.0Ve 0.35TL-1.00TL

56.315.2571.6

200558.0Veya 1.20TL60.215.2575.5

200658.0Veya 1.20TL59.415.2574.6

200758.0Veya 1.55TL58.215.2573.5

200858.0Veya 1.55TL58.115.2573.3

2009*58.0Veya 2.05TL58.615.2573.9

Kaynak: Maliye Bakanlığı. *Yüzdeler, perakende fiyatı üzerinden hesaplanmıştır.

1111

Türkiye’de Vergiler

Ocak 2010:Maktu vergi 2.65 TL/paket olduOransal vergi tüketici fıyatının yüzde

63‘ü olduTütün fonu vergisi kaldırıldıŞu anda, dünyada en yüksek ÖTV

vergisi olan 14th ülkeEn çok tütün kullanan 16 ülke

arasında en yüksek ÖTV vergisi olan 2. ülke.

Sigara Vergileri ve Fiyatları 2003-2010

Kaynak: TAPDK; MoF; Yürekli, et al., 2010

55%

70.6% 71.6%75.1% 75.4% 73.5% 73.4% 74.1%

78.70%

60% 60% 58% 59%58%63%

56%

5.25

4.103.41

3.112.782.362.091.85

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009* 2010**

OTV nin tuketici Fiyati icindeki yuzdesi (%)

Toplam verginin tuketici fiyati icindeki yuzdesi (%)

Tuketici Fiyati/paket TL

Sigara Vergileri ve Fiyatları, Türkiye ve Avrupa Birligi

Kaynak: Yürekli, et al., unpublished

Sigara Vergileri ve Fiyatları, Türkiye ve Avrupa Birligi

Kaynak: Yürekli, et al., unpublished

Sigara Vergileri & Vergi Gelirleri2003-2010

Kaynak: Yürekli, et al., 2010

6.5 7.68.7 9.7

11.112.7

15.5

4.13.9

4.75.35.65.45.35.45.5

3.112.78

2.342.091.85

3.424.10

5.26

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009* 2010**

OTV Geliri (milyar TL)

Vergilendirilmis satislar (milyar paket)

Tuketici Fiyati/paket TL

Sigara Vergileri & Vergi GelirleriSigara Vergileri & Vergi Gelirleri

Kaynak: Yürekli, et al., 2010

200320042005200620072008 2009*

Vergi gelirleri içindeki payı (%)6.09.28.98.08.08.47.9

Hükümet Gelirleri içindeki payı (%)5.17.67.06.56.66.96.5

Resmi satışlar (Milyon paket)4,0625,5065,3915,2675,3625,6075,299

Türkiye'de Sigara Talebi1995-2008

Kaynak: Yürekli, et al., 2010

50

55

60

65

70

75

80

85

90

95

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008Kis

i b

asin

a d

usen

real

GD

P(0

0 T

L)

& K

isi

basi

paket

tuketi

m

0.00

0.50

1.00

1.50

2.00

2.50

Real

Paket

Fiy

ati

TL

Kisi basi tuketim (paket)Kisi basina dusen Real GDP (00)Real Paket Fiyati TL

1818

Simulasyon Analizi

Varsayımlar:

Toplam fiyat esnekliği: -0.39

Prevalans esnekliği: -0.12

Gençlerin prevalans esnekliği: -0.24

Sigara içicilerin sigaradan dolayı vakitsiz ölmeleri: 40%

Sigarayı bıraktıktan sonra vakitsiz ölümlerde görülecek probabilistik azalma: 70%

Kaynak: Yürekli, et al. 2010

Simulasyon Analizi Satış & Gelirler

Kaynak: Yürekli, et al. 2010

2009Ocak 2010 dan etkiliDaha fazla vergi

artışı

Maktu vergi: 2.05YTNispi vergi 58%

Maktu vergi: 2.65TLNispi vergi 63%

Maktu vergi: 3.10TLNispi vergi 65%

Sigara satışları (Milyon paket)5,3004.6514,263

% şatışlardaki değişim-12.2%-19.6%

Ortalama perakende şatış / paket*4.065.256.02

% fiyat değişimi29%48%

Ortalama vergi/paket**3.014.134.85

Toplam vergi oranı (%)***74.178.780.1

ÖTV/paket**2.393.333.93

ÖTV oranı (%)***58.863.465.4

Toplam gelirler (Milyon YTL)15,93519,22320,667

% Toplam gelir değişimi20.6%29.7%

ÖTV gelirleri (Million YTL)12,65415,49616,757

% ÖTV gelirlerinde değişim22.5%32.4%

Simulasyon Analizi Sigara içenler & Ölümler

Kaynak: Yürekli, et al. 2010

2009Ocak 2010 dan

etkili

Daha fazla vergi artışı

Maktu vergi: 2.05YTNispi vergi 58%

Maktu vergi: 2.65TL

Nispi vergi 63%

Maktu vergi: 3.10TLNispi vergi 65%

Sigara içen sayısı (milyon)17.316.716.3

Halen sigara içenlerden sigara yüzünden ölecek olanların sayısı (milyon)

6.936.786.65

Sigara içen sayısında azalma 590,631972,804

Ölecek kişi sayısında azalma165,377272,385

Gelecekte sigara içeklerin sayısı (milyon)6.45.985.69

Gelecekte ölecek kişi sayısı (milyon)2.62.392.28

Gelecekte sigara içenlerin sayısında azalma (bin)437,746720,994

Gelecekteki ölüm oranlarındaki azalma175,099288,398

Ölüm sayısında toplam azalma340,475560,783

2121

Öneriler

Özel tüketim vergilerinin enflasyonla orantılı olarak düzenli aralıklarla artırılması gerekmektedir.

Daha iyisi sigara fiyatlarının enflasyon oranının üzerinde artırılması gerekmektedir.

2222

ÖnerilerÖTV oranları perakende satış fiyatlarının en

az % 70 oranında artırılmalıdır.

Sigara talebindeki fiyat esnekliğine bağlı olarak, sigara vergilerinin bu oranda artırılması,

hükümet gelirlerini artırırken,

yetişkinlerin sigarayı bırakmalarına ve

çocukların da sigaraya başlamalarını engelleyecektir.

Bu aynı zamanda Türkiye’de sigaradan kaynaklanan sağlık ve ekonomik kayıpları en aza indirecektir.

2323

ÖnerilerArtan sigara vergi gelirlerinin bir

kısmının sağlık bakımına ve tütün kontrol programına ayrılmasını dikkate alın.

Örneğin

Önerilen vergi gelirlerindeki % 10 artış, toplam kamu sağlık harcamalarının % 5.6’sını karşılayacaktır.

2424

Öneriler

Tütün ürünlerindeki kaçakcılığı önlemek için faliyetlerin artırılması gerekmektedir.

Kaçakcılığın azaltılması hükümet gelirlerini ve sigara vergilerinin artırılmasından elde edilecek sağlık yararlarını maksimize eder.

Bu faaliyetler, Türkiye’nin süregelen FCTC kaçakcılık protokolleri çalışmalarına da dahil edilmelidir.

Kaçakcılık ve sahteciliği azaltmak amacıyla bölgesel işbirliklerinin artırılması ve güçlendirilmesi gereklidir.

Thank you for your attention!

World Health Organization, Tobacco Free InitiativeGeneva, Switzerland

Email:   yureklia@who.intPhone: +41 22 791 2513