1

EGE ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA

PROJE KESİN RAPORU

EGE UNIVERSITY SCIENTIFIC

RESEARCH PROJECT REPORT

PROJE NO: 2007 EDB 003

(Araştırma Projesi)

Ayvalık Ve Midilli :

Bir Kültürel Turizm Bölgesine Doğru

PROJE YÖNETİCİSİ

Prof. Dr. Füsun BAYKAL

E.Ü. Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü

Faculty of Letters

Department of Geography

Bornova-İzmir

2010

2

Proje Grubu (Araştırmacılar):

Prof. Dr. Füsun BAYKAL

Doç. Dr. Gözde EMEKLİ

Ar. Gör. İlkay SÜDAŞ

Dr. Theano TERKENLİ

Dr. Geogrios SIDIROPOLIS

Athina KEHAGLIA

Maria KEHAGLIA

Projede Görev Alan Coğrafya Bölümü Öğrencileri (2007-2008):

Doğukan Doğu YAVAŞLI (Yüksek Lisans)

Meryem SÖNMEZ (Yüksek Lisans)

Burak GÜN (Lisans)

Burak KEDERSİZ (Lisans)

Fatih ASLAN (Lisans)

Yuşa YILDIZ (Lisans)

Nurseven DEMİRLİ (Lisans)

Projeyi Destekleyen Kurum ve Kuruluşlar:

Ayvalık Belediyesi

Ayvalık Turizm Danışma Bürosu

Ayvalık Ticaret Odası

Küçükköy Belediyesi

ÇEKÜL

i

ÖNSÖZ

Bu araştırma projesi, coğrafi mekan olarak Türkiye ve Yunanistan ortaklı bir

projedir. Projenin ortakları da Türk ve Yunan coğrafyacılarıdır.

Proje, Türk ve Yunan coğrafyacıları arasında ortak bir çalışma yapmanın ötesinde,

seçilen konu itibariyle de iki ülke turizmine “sınırötesi işbirliği yaratma” düşüncelerine

ve girişimlerine katkı vermeyi amaçlamaktadır. Midilli-Ayvalık arasında işbirliği

arayışlarına turizm coğrafyası penceresinden bakılmakta, ortaklık olanaklarına ışık

tutulmaktadır.

Projede en büyük bilimsel katkı Prof. Dr. Zeki ARIKAN’a aittir. Ayvalık ve

Midilli’nin tarihsel geçmişlerini bizzat kaleme alarak, bizlere teslim etmiştir.

Kendilerine bu yardımlarından dolayı minnettarlığımız sonsuzdur. Projeye birçok

kurum, kuruluş ve onların yetkilileri destek vermişlerdir. Alansal araştırmalarımızı

yürüttüğümüz 2007-2009 yılları arasındaki dönemde konaklama konusundaki destekleri

ve diğer yardımları için Ayvalık Belediye Başkanı Hasan Bülent TÜRKÖZEN ile

Küçükköy Belediye Başkanı Nedim ÖZDEMİR’e teşekkürü bir borç biliyoruz. Ayvalık

Turizm Danışma Bürosu yetkilileri her zaman projemize olumlu bakmış, başta Yasemin

GÜNGÖR ve Mustafa TEKİN olmak üzere tüm çalışanlara katkılarından dolayı çok

teşekkür ediyoruz.

Proje araştırmacı grubu dışında Coğrafya Bölümü araştırma görevlileri ve

öğrencilerimizin de projeye büyük katkıları olmuştur. En başta, Ar. Gör. Beycan

Hocaoğlu’na, Ayvalık’ı seminer ödevi olarak ayrıntılı biçimde araştıran, anketlerin

uygulanmasında görev alan öğrencilerimize, emeklerinden dolayı teşekkürlerimizi

sunuyoruz. Ayvalıklı öğrencimiz Burak GÜN, her zaman iyi bir rehber, iyi bir iletişimci

ve veri sağlamadaki yardımcımız olarak bizlere büyük katkı vermiştir, kendisine

sevgilerimizi ve teşekkürlerimizi iletiyoruz.

Proje Yürütücüsü

Prof. Dr. Füsun BAYKAL

ii

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ…………………………………………………………………………………..i

ÇİZELGELER VE ŞEKİLLER LİSTESİ…………………………………………...iv

FOTOĞRAFLAR LİSTESİ……………………………………………………………v

ÖZET…………………………………………………………………………………...vi

ABSTRACT…………………………………………………………………………...vii

1. GİRİŞ…………………………………………………………………………….. 1-9

2. LİTERATÜR ÖZETİ………………………………………………………….. 9-11

3. MATERYAL ve YÖNTEM…………………………………………………...11-21

4. BULGULAR

I. KISIM: AYVALIK

BÖLÜM: 1- AYVALIK’IN DOĞAL KAYNAKLARI VE TURİZM………….22-32

1.1. Coğrafi Konum ve Yer şekilleri

1.2. İklim

1.3. Su Kaynakları

1.4. Bitki Örtüsü ve Yaban Hayatı

1.5. Doğal Kaynaklara Dayalı Turizm Türleri

BÖLÜM: 2- AYVALIK’IN KÜLTÜREL KAYNAKLARI VE TURİZM…….32-75

2.1. Kültürel Kaynaklar ve Turizm: Kültürel Turizme Genel Bir Bakış

2.2. Tarihsel Geçmiş, Alanlar ve Eserler

2.3. Çağdaş Dönem Ayvalık Kent Merkezi ve Güncel Kültür

2.4. Kırsal Yerleşmeler ve Geleneksel Kültür

2.5. Ekonomik Etkinlikler

2.6. Kültürel Kaynaklara Dayalı Turizm Türleri

BÖLÜM: 3- AYVALIK’TA TURİZM HİZMETLERİ…………………………75-81

3.1. Ulaşım

3.2. Konaklama

3.3. Yeme-İçme-Eğlence-Alışveriş-Rekreasyon

II. KISIM: MİDİLLİ

BÖLÜM: 1- MİDİLLİ’NİN DOĞAL KAYNAKLARI VE TURİZM………… 82-88

1.1. Coğrafi Konum ve Yer şekilleri

1.2. İklim

1.3. Su Kaynakları

1.4. Bitki Örtüsü ve Yaban Hayatı

1.5. Doğal Kaynaklara Dayalı Turizm Türleri

iii

BÖLÜM: 2- MİDİLLİ’NİN KÜLTÜREL KAYNAKLARI VE TURİZM….. 88-113

2.1. Tarihsel Süreç, Alanlar ve Eserler

2.2. Mitilini Kent Merkezi: Geçmiş ve Güncel Kültür

2.3. Kırsal Yerleşmeler ve Geleneksel Kültür

2.4. Ekonomik Etkinlikler

2.5. Kültürel Kaynaklara Dayalı Turizm Türleri

BÖLÜM: 3- MİDİLLİ’DE TURİZM HİZMETLERİ………………………..113-116

3.1. Ulaşım

3.2. Konaklama

3.3. Yeme-İçme-Eğlence-Alışveriş-Rekreasyon

III. KISIM :

AYVALIK ve MIDILLI’DE KÜLTÜREL TURIZMI ORTAK

GELIŞTIRME…………………………………………………………………..117-158

1. Ayvalık ve Midilli’de Turizme Bakış Açısı…………………………117-149

1.1. Yerel Halka Uygulanan Anket Sonuçları

1.2. Yerli Turistlere Uygulanan Anket Sonuçları

1.3. Yabancı Turistlere Uygulanan Anket Sonuçları

1.4. Yerel Aktörlere Uygulanan Anket Sonuçları

2. Ayvalık ve Midilli’de Kültürel Turizmin Swot Analizi…………....149-150

3. Ayvalık ve Midilli’de Kültürel Turizmi Ortak Geliştirme Sonucunda

Elde Edilecek Kazanımlar (Çıktılar)…………………………………..150-155

4. Ayvalık ve Midilli’de Kültürel Turizmi Ortak Uygulama

Örnekleri………………………………………………………………...155-158

SONUÇ ve ÖNERİLER………………………………………………………...159-163

KAYNAKLAR…………………………………………………………………..163-166

FOTOĞRAFLAR……………………………………………………………….167-174

iv

ÇİZELGELER LİSTESİ

Çizelge : 1- Ayvalık ve Çevresinde Cemaatlere Göre Nüfus (1894)

Çizelge : 2- Ayvalık Müslüman ve Rum Nüfusunun Cinsiyete Dağılışı (1894)

Çizelge : 3- Ayvalık Kırsal Yerleşmelerinin Nüfusu (ADNKS, 2009)

Çizelge : 4- Ayvalık’ta Arazi Kullanımı

Çizelge : 5- Ayvalık’ta Kültür Arazisinde Ekiliş Alanları

Çizelge : 6- Ayvalık’ta Turizm İşletme B. Konaklama Tesisleri

Çizelge : 7- Ayvalık’ta Belediye B. Konaklama Tesisleri

Çizelge : 8- Ayvalık’ta Diğer Konaklama Tesisleri

Çizelge : 9- Ayvalık’ta Turizm İşletme Belgeli Tesislerin Alansal Dağılışı

Çizelge : 10- Ayvalık’ta Turizm Yatırım Belgeli Tesislerin Alansal Dağılışı

Çizelge : 11-Ayvalık’ta Belediye Belgeli Tesislerin Alansal Dağılışı

Çizelge : 12- Ayvalık’ta Motellerin Alansal Dağılışı

Çizelge : 13- Ayvalık’ta Pansiyonların Alansal Dağılışı

Çizelge : 14- Ayvalık’ta Apart Otellerin Alansal Dağılışı

Çizelge : 15- Ayvalık’ta Özel Kampların Alansal Dağılışı

Çizelge :16- Ayvalık’ta Kamu Kamplarının Alansal Dağılışı

Çizelge: 17- Midilli Sancağı’nın 1881-1893 Yılları Arasındaki Nüfusu

Çizelge: 18- Midilli Sancağı’nın 1906/1907 Yıllarındaki Nüfusu

Çizelge: 19.1-19.15- Yerel Halka Uygulanan Anket Sonuçları

Çizelge: 20.1-20.20- Yerli Turistlere Uygulanan Anket Sonuçları

Çizelge: 21.1-21.16- Yabancı Turistlere Uygulanan Anket Sonuçları

Çizelge: 22.1-22.19- Turizm Aktörlerine Uygulanan Anket Sonuçları

ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil: 1- Fransa-İspanya Arasındaki Sınırötesi Bölgesel Oluşum

Şekil: 2- Ayvalık’ın Balıkesir İline Göre Coğrafi Konumu

Şekil: 3- Ayvalık’ın Ege Bölgesi ve Ege Denizi Kıyılarına Göre Coğrafi Konumu

Şekil: 4- Ayvalık Yakın Çevresinin Topografik Yapısı

Şekil: 5- Ayvalık’ta Kültürel Mekanların Dağılışı

Şekil: 6- Midilli Adası’nın Kuzey Ege’ye Göre Coğrafi Konumu

Şekil: 7- Midilli Adası’nın Ayvalık ve Edremit Körfezine Göre Coğrafi Konumu

Şekil: 8- Midilli Adası’nın Topografik Yapısı

Şekil: 9- Midilli Adası’nda Korunan Alanlar

Şekil: 10- Piri Reis Haritası’nda Midilli Adası ve Ege Kıyıları

Şekil: 11- Mitilini Kentsel Donanımları ve Turistik Hizmetler

Şekil: 12-Midilli Adası Turizm Haritası

v

FOTOĞRAFLAR LİSTESİ

Foto:1- Ayvalık Kent Merkezi, Lale Adası ve Alibey (Cunda) Adası

Foto:2- Ayvalık Kent Merkezi

Foto:3- Ayvalık Kent Merkezinde Geleneksel Sokaklar ve Ayvalık Evleri

Foto:4- Ayvalık Kent Merkezinde Çınarlı Camii (Ayos Yorgio Kilisesi)

Foto:5- Ayvalık Kent Merkezinde Hamidiye Camii

Foto:6- Alibey (Cunda) Adası

Foto:7- Alibey (Cunda) Adası’nda Taş Kahve

Foto:8- Ayvalık Kent Merkezinde Taksiarhis Kilisesi

Foto:9- Cunda Adası’ndaki Ayışığı Manastırı

Foto:10- Şeytan Sofrası’ndan Ayvalık Kıyıları

Foto: 11- Ayvalık-Sarmısaklı Plajları

Foto:12- Ayvalık-Altınova Plajı

Foto:13- Ayvalık’ta Sualtı Dalış Noktalarından Biri

Foto:14- Mitilini Kenti ve Kalesi

Foto:15- Mitilini’nin En Güzel Yapılarından Biri: Loriet

Foto:16- Midilli Adası’nın Güneyinde Plomari

Foto:17- Midilli Adası’nın Kuzey Kıyılarında Molivos (Molyvos / Mithymna)

Foto:18- Molyvos Kıyıları

Foto:19- Midilli Adası’nın Kuzey Kıyılarında Petra

Foto:20- Midilli Adası Batısında Sigri Fosilleşmiş Ormanı

Foto:21- Ayasos (Agiasos) Köyü

Foto:22- Midilli’nin Geleneksel El Sanatlarından Biri: Ahşap Oymacılık

Foto:23- Midilli Olimpos Dağı ve Zeytinlikler (967 m)

vi

ÖZET

Dünyada turizm planlaması ve pazarlamasındaki yeni eğilimlerden biri de “sınır

ötesi işbirlikleri” dir. Ayvalık ilçesi ve Midilli Adası, birbirine çok yakın konumda olup,

turizmde belli bir düzeye gelmişlerdir. Ancak, her ikisinin de turizm arz potansiyelleri

yüksek olmasına rağmen rekabet güçleri zayıftır. Proje konusu, Ayvalık ve Midilli

arasında kültürel turizm etrafında bütünleşmenin olanaklarını araştırmaya dayalıdır.

Geçmişteki kültürel bağların yarattığı ortak kültür mirastan hareketle, Ayvalık ve

Midilli’nin bir bütün halinde “kültürel turizm ürünü” olabileceğine, böylece rekabet

güçlerinin artacağına dikkatleri çekmek, projenin amacını oluşturmaktadır.

Projede önce Ayvalık ve Midilli’nin turizm potansiyelleri ortaya konulmuştur. Her

iki tarafın turizm çekiciliklerinin başında “doğal çekicilikler” gelmekte, onları “kültürel

çekicilikler” tamamlamaktadır. Kültürel turizmde bütünleşme konusunda görüşleri

öğrenmek üzere Ayvalık ve Midilli’nin Mitilini kentinde yerel halka, turizm aktörlerine,

yerli ve yabancı turistlere anket uygulanmıştır. Sonuçlara göre; Ayvalıklıların ortaklık

konusuna biraz daha sıcak baktığı, Mitilini halkında ise güvence ve garanti isteme

eğiliminin daha ağır bastığı ortaya çıkmıştır. Her iki tarafın yerel aktörleri; ortak turizm

politikalarının izlenmesi ve vizenin kalkması konusunda aynı düşüncede, yerli ve

yabancı turistlerin her iki tarafı ziyaret etme konusundaki görüşlerinde ise

Ayvalık’takilerin Midilli’yi daha çok ziyaret etme isteklerinin ağırlık taşıdığı ortaya

çıkmıştır. Kısacası; kültürel turizm ortaklığı hakkında iki tarafın da hiçbir olumsuz

görüşe sahip olmadığı kesindir. Böylece; ortak kültürel turizmi geliştirmek üzere paket

turlar, festivaller, tanıtımlar, projeler vb. etrafında ortaklıklara gitmenin mümkün

olabileceğini söylenebilir. Zaten son yıllarda, Ayvalık-Midilli arasında ticaret hacmi çok

artmış, halklar birbirine çok daha yakınlaşmıştır. Bu kapsamda Türk-Yunan Ekonomi

Zirveleri ve Ege Ticaret Odaları Toplantıları hep işbirliğini gündemde tutmakta, çeşitli

konulardaki AB kaynaklı ortak projeler, her yıl düzenlenen Ayvalık-Midilli Günleri

bağlantıları canlı kılmaktadır. Bütün bu olumlu gelişmeler, Ayvalık ve Midilli arasında

turizm temelli işbirliklerinin uzak olmadığı mesajını vermektedir.

Anahtar Kelimeler: Kültürel Turizm, Bütünleştirme, Ayvalık, Midilli

vii

ABSTRACT

One of the most recent trends on tourism planning and marketing is “cross-border

cooperation”. Ayvalık and Lesvos, as neighbouring tourism destinations, have a

considerable tourism potential however they are weak in competition in tourism market.

This project is based on searching the opportunities to integrate Ayvalık and Lesvos

around cultural tourism. The project aims to attract attention that Ayvalık and Lesvos

can play a role as a “cultural tourism region” when the historical cultural bonds are

considered between the two destinations. The project, firstly, presents the tourism

potential of Ayvalık and Lesvos. In both destinations, predominance of natural

attractions is observed. The natural attractions are followed and completed by cultural

attractions.

A questionnaire survey was conducted in order to reveal the opinions of different

groups on a possible cultural tourism cooperation including local people, domestic

tourists, international tourists and tourism actors in both destinations. The results

indicate that Ayvalık sample is more tended to accept a tourism cooperation however

Lesvos sample tends to demand assurance. Tourism actors are agreeing in following

common policies and removing the visa restriction. Domestic and international tourists

in Ayvalık are intent to visit Lesvos while those in Lesvos have less interest with

Ayvalık. The results of the questionnaires, in general, indicate that there is no negative

opinion against cooperation between the two destinations.

In recent years, Ayvalık and Lesvos are getting more intense relations in aspects of

visits of the locals and the developing trade. Turkish Greek Summits on Economy,

meetings of Aegean Chambers of Commerce, some common EU projects and such

activities show the developing relationships between Ayvalık and Lesvos and this can

provide a base for further cooperation. The findings of the survey show that it is

possible to make cooperation between two destinations especially on cultural tourism

through common package tours, common promotion and festivals.

Keywords: Cultural tourism, integration, Ayvalık, Lesvos

1

1. GİRİŞ

Günümüzde turizm sektörünün her alanında ve dünyanın tüm destinasyonları

arasında inanılmaz bir rekabet vardır. Bu yüzden turizm pastasından daha fazla pay

alabilmek ve turizmi sürdürülebilir kılmak isteyen ülkeler, turizmin rekabet ortamına

sayısız yeniliklerle çıkmaktadırlar. Çünkü ülkelerin rekabet şanslarının yüksek

olabilmesi için, turizm pazarında güçlü ve ayrıcalıklı olmaları şarttır. Diğer taraftan son

yıllarda, komşu ülkeler arasında, turizm planlamasından turizm pazarlamasına kadar

birçok konuda işbirliklerinin doğduğuna tanık olunmaktadır. Özellikle de aynı denizi,

aynı dağları, hatta aynı kültürü paylaşan ülkelerin komşu bölgeleri ya da kentleri

turizmde ortaklığa gitmektedirler. Hatta bir adım ötesinde, “ortak turizm mekanlarını

ortak koruma” anlaşmalarına da imza atmaktadırlar. Bir program, proje ya da salt bir

anlaşma çerçevesinde yürütülen bu tür çalışmalara dünyanın pek çok ülkesinde

rastlanmaktadır.

Türkiye’nin sınır komşularına baktığımızda, onlarla aynı denizleri, dağları, ovaları ve

akarsuları ortak kullandığımızı görmekteyiz. Ülkemizin coğrafi konumunun bir sonucu

olan “çok komşululuk” beraberinde bu tür paylaşımları getirmektedir. Konuya Türkiye

ve Yunanistan açısından değinildiğinde; Meriç Nehri ve Ege Denizi ön plana

çıkmaktadır. Dolayısıyla Yunanistan’ın bir Ege adası olan Midilli ile Türkiye’nin Ege

Denizi kıyılarındaki Ayvalık ilçesinin karşılıklı konumlarından hareketle, turizm

ekseninde bütünleşmelerinin sağlanabileceği daha ilk bakışta mümkün görülmektedir.

Burada bütünleşmeden kastedilen, turizm temelli her türlü kurumsal, sektörel, mekansal

ve yerel vb işbirliği girişimleridir. Nitekim Türkiye’nin Ege kıyılarındaki çok sayıdaki

yerleşmesinin (Ayvalık, Dikili, Foça, Çeşme, Karaburun, Kuşadası, Didim, Bodrum,

Marmaris vb) belediyeleri, kaymakamlıkları ve ticaret odaları, Yunanistan adaları

(Midilli, Sakız, Sisam, Rodos vb) ile karşılıklı ticaret ve turizm işbirlikleri yaratma

arayışlarını sürdürmektedirler.

Turizmde Bütünleşme/Bütünleştirme

Bugün turizm sektörüne girmiş en güncel kavramlardan ve yaklaşımlardan olan

entegre / entegrasyon, bu projenin de temelinde yer almaktadır. Dünyada, entegre

(bütünleşik) planlama, bütünleşik yönetim, bütünleşik pazarlama gibi başlıklar altında

sayısız uygulama, araştırma vd. yapılmaktadır.

2

Turizm etrafında kümelenen sayısız bütünleşme yolları ve örnekleri bulunmaktadır.

Turizm aktörleri, yerel yönetimler, turizm işletmecileri, sivil toplum kuruluşları vd.

çeşitli platformalarda bir araya gelmekte, ortaklıklara imza atmaktadırlar. Bu

buluşmaların gerekçeleri ve nedenleri çok çeşitli olmakla birlikte şu örnekler verilebilir:

Coğrafi özelliklerin mekansal bütünleşmeyi kolaylaştırması ve gerekli kılması

Turizm ortaklıklarının (partnership) ihtiyaç haline gelmesi, yeniliklere yanıt vermesi ve

gündemde olması,

İşbirliği-güçbirliği (cooperation, collaboration), antlaşma-birleşmenin (alliance) getirdiği

kazanımlar (istihdam, gelir, istikrar, tasarruf, optimum kullanma, koruma, rekabet vd)

Bütün bu nedenlere bağlı olarak yaratılan girişimlerden şu örnekler verilebilir:

Ortak yatırımlar ve ortak işletmeler

Ortak STK’lar,

Ortak paket turlar,

Ortak organizasyonlar,

Ortak yönetim,

Ortak tanıtım ve pazarlama vd.

Bu girişimlerin bir kısmı doğrudan turizmle ilgili kurum ve kuruluşları ilgilendiriyor

gibi gözükse de, her birinin yer aldığı farklı mekanlar birbirine bağlanmakta, mekansal

etkilenmeler ortaya çıkmakta, sonuçlar mekana yansımaktadır. Hatta dünya genelinde

düzenlenen bazı organizasyonların konusu turizm olmadığı halde, turizm dışarıda

kalmamakta ve farklı mekanlar ve onların insanları buluşmaktadır. Sözgelimi her yıl

BM tarafından bir temaya bağlı olarak ilan edilen “Yer Yılı, Dağlar Yılı, Su Yılı” gibi

dünya çapındaki organizasyonlar ve kutlamalar, bunlardan birkaçıdır.

Çağdaş pazarlamada hedef pazarlara yönelik hizmet sunulması ve her hedef pazar

için farklı bir pazarlama karmasının hazırlanması (8 P: ürün, fiyat, dağıtım, promosyon,

paketleme, program, insan ve ortaklık) önem kazanmış bulunmaktadır. Bu bağlamda en

yeni konulardan biri “ortaklık karması” dır (İçöz vd., 2002). Gerek finansal ve

ekonomik nedenlerden (maliyeti düşürmek için), gerek etkinliği arttırmak ve gerekse

yeni pazarlara hitap edebilmek için işletmeler / bölgeler / hatta ülkeler;

ortak pazarlama yaklaşımlarında bulunmakta,

stratejik ortaklıklar geliştirmekte,

ortak marka gibi pazarlama politikaları uygulamakta,

sunulan hizmetleri çeşitlendirmektedirler.

3

Mantıklı bir turizm gelişimi, birbirine yakın bölgeler ve topluluklar arasında

rekabeti değil, işbirliğini oluşturmayı gerektirmektedir. Yakın çevrelerin çekicilikleri,

olanakları ve hizmetleri ile bağlantılar kuran ve bundan oldukça fazla yarar elde eden

turizm alanları vardır. Bu bağlantı “kümelenme” olarak da nitelendirilmektedir (İçöz

vd., 2002).

Turizmde bölgesel işbirliği, etkin turizm gelişiminin ön koşulu kabul edilmektedir.

Bölgesel işbirlikleri, bölgelerin çekim gücünü arttırarak, daha fazla turist gelmesini ve

daha uzun konaklama yapmalarını sağlamaktadır. Öte yandan “büyük kent-küçük kent

ilişkisi” kurularak bölge içi bağlılık yaratılmaktadır. Bunun sonucunda da yerleşim

birimleri arasında olumsuz rekabete girmek yerine, birlikte hareket etmek daha büyük

faydalar sağlayacağından turizmin olumlu etkileri de o denli artmaktadır. Bölge içi ortak

çalışmalara; turizmle ilgili etkinliklerin ortak planlanması, turizm broşürleri için ortak

bütçe ayrılması, ortak reklamların verilmesi ve çapraz satış gerçekleştirilmesi, fikir

alışverişi ve uzmanlığın paylaşımı örnek verilebilir. Şüphesiz bütün bunların

yapılabilmesi için de “bölgesel turizm örgütlenmesi” şarttır (İçöz vd., 2002).

Turizmde mekanı doğrudan ilgilendiren bütünleşme/bütünleştirme girişimlerinin

temelinde; ortak rekabet, korumacılık, tamamlayıcılık, sürdürülebilirlik ilkeleri

yatmaktadır. Mekansal bütünleşme aynı zamanda, turistik mekansal planlama,

destinasyon yönetimi ve pazarlaması ile de doğrudan ilişkilidir.

Görüldüğü gibi mekansal bütünleşme bir gereksinim, turizmi bir politika ve bir

plana bağlı olarak iyi yönetme ve geliştirme hedefidir. Bazı destinasyonlar arasında ise

doğrudan “karşılıklı yarar ilişkileri” temeline dayanan, bireysel ilişkilerle yürütülen,

dolayısıyla uzun ömürlü olmayan mekansal bütünleşmeler görülmektedir.

Turizmde Bütünleşme Yolları: Girişimler ve Uygulama Örnekleri

1. Turizmde Destinasyonlararası Bütünleşme:

Turizmde kısaca “varış noktası” ya da “turistin yaşadığı yerden ayrılıp, tatil, iş

gezisi vb. için gideceği yer” olarak tanımladığımız destinasyonlar, turizmde

bütünleşmeye yol açan çok çeşitli ortaklıklara gitmektedirler.

Aslında daha ilk başta destinasyonun kendisi, turist denilen tüketici gruba

(müşterilere) bütünleştirilmiş hizmetler (ürünler) sunması ve sunduğu coğrafi mekanın

4

da “ilişkiler bütünü” olması nedeniyle bütünleşmeyi temsil etmektedir. Çünkü turizm

bölgeleri, turizm ürünlerinin karışımı niteliğinde olup, müşterilere bütünleşik bir

deneyim sunarlar (Bahar ve Kozak, 2005).

Kentler arasındaki “kardeş kent, ikiz kent” uygulamalarında görüldüğü üzere

destinasyonlar arasında da çeşitli ortaklıklara imzalar atılmaktadır. Bu ortaklıkların

temelinde; turizmin rekabet ortamında birlikte hareket etmek; olanakları ekonomik

kullanım ilkesine uygun biçimde ortaklaşa değerlendirmek yatmaktadır. Mekan

kullanımında tekrarları önleyerek işletmelerde atıl bölümleri ortadan kaldırmak, gelir

getirici kullanımlara daha çok yer vermek, ortak ihtiyaçları bu amaçla yapılmış

tesislerde karşılamak söz konusudur. Bu şekilde, yeni turizm yatırım alanları

planlamasında toplantı, eğlence, alış-veriş gibi hizmet olanaklarını otellerde daha sınırlı

tutup, yakın yerleşimlerde ortak amaçlı işletmeler kurmak hedeflenmektedir. Bu yeni

anlayış; destinasyonların birbirleri ile rekabet etmeleri yerine, birbirlerini destekleyerek

gelişmelerini özendirmektedir. Kitle turizmi ve 3S odaklı uygulamaların eskimeye

başladığı günümüzde, talebe hızla cevap verebilmek açısından destinasyonlararası

bütünleşme bir çözüm olarak seçilmektedir (Aydın, 2009).

Dünyada birbirine komşu pek çok kent/destinasyon arasında işbirliği çalışmaları

yürütülmektedir. Örnek vermek gerekirse; Edinburg-Glasgow, Milano-Torino,

Vancouver-Seattle, San Diego-Tijuana vd (Clark, 2006).

Türkiye’de de bu konuda çeşitli olanakların olduğu ileri sürülmektedir:

Nemrut Dağı için Malatya ve Adıyaman’ın bütünleşmesi,

Kruvaziyerlerle limanlarımıza gelen yolcuların havayoluyla aynı gün içinde Kapadokya, Çorum

ve Doğu Anadolu turlarına katılmasının sağlanmasıyla kıyı ve iç kısımların bütünleşmesi,

2010 Avrupa Kültür Başkenti İstanbul’un “Osmanlı'nın Üç Başkenti” adlı bütünleşik bir projede

yer alması gibi (Aydın, 2009).

2. Turizmde Ülkelerarası (Sınırötesi) Bütünleşme:

Sınır komşuluğu yapan ülkeler arasında aynı coğrafi bölgeyi paylaşan ya da

birbirinin devamı olan bölgeler/ülkeler arasında ortak projeler yapılmaktadır. Bu tip

sınırötesi turizm projelerinin iki kategoriye ayrıldığı görülmektedir:

Birincisi; mevcut turistik arzı sınırötesi ölçekte yeniden ele almak (turistik arzı bütünleştirme,

ortak promosyonlar ve ortak pazarlama, ağ kurma),

5

İkincisi; ilk defa sınırötesi boyutta orijinal yeni projeler üretmek (www.espaces-

transfrontaliers.org/indexsite.php).

Avrupa Komisyonu’nun sınırötesi işbirliklerini geliştirmeye yönelik “Interreg

Programı” çerçevesinde turizm projelerinin genel hedefi; turizm alanında sınırötesi

kimliği ortaya koymaya fırsat veren bölgeler arasında eylemler başlatmaktır. Böylece

sınırötesi turizmin gelişmesi şunların yerine getirilmesiyle gerçekleşecektir:

Ortak yöntemler ve araçlar yaratma,

Yerel aktörlerin bir araya gelmesiyle turistik yerleri ve alanları birlikte planlama

Tanıtım ve pazarlamayı ortak organize etme

Bilgi toplumundan yararlanma

Yerel aktörlerin eğitimi için etkinlikler ve yeni turistik ürünler yaratma.

Ortak turistik eylemlere ait bazı örnekler şu şekilde sıralanmaktadır :

Turistik yerlere ortak ulaşabilirliği sağlama (anlaşmalı bölgelerde geçerli biletler ve müze

girişleri için “pass” lar),

Sınırötesi turistik haritalar ve rehber kitaplar yayımlama (örneğin, Leman Gölü Konseyi ve

Sınırsız Leman Derneği’nin ortak yayını olarak Leman Gölü çevresindeki Fransa ve İsviçre’ye

ait 142 turistik yerin bir rehber kitapta toplanması),

İnternet ve medyadan yararlanma; elektronik turizm enformasyon ağı yaratma, ortak web siteleri

kurma, şehirlerarası ortak çalışma grupları oluşturma (Kültür ve turizm gibi), internet üzerinden

ortak rezervasyon sistemi kurma,

Sınırötesi yürüyüş yolları, keşif gezileri, bisiklet ve atlı gezi turları düzenleme,

Turizm sektöründe çalışanlar için turizm ofisleri tarafından ortak eğitimler organize etme,

Yerel halkı bilinçlendirmek için sınırötesi ortak çalışmalar yapma (örneğin doğal parklardaki

bitki ve hayvanlar hakkında gençleri duyarlı kılma),

Ortak sergiler, gezici sergiler düzenleme (örneğin Fransa, Almanya ve Lüksemburg arasında

“Sınırsız Bahçeler” ağının kurulması),

Kültürel alanları bir ağ halinde ortak değerlendirme ve yönetme (Akdeniz’de Roma Yolları gibi).

(www.espaces-transfrontaliers.org/indexsite.php).

Komşu ülkeler arasında bazen aynı coğrafi birimin (göl, deniz, akarsu, dağ, vb)

paylaşılması, aralarında turizm ortaklığının da doğmasına yol açmaktadır. Sözgelimi

Leman (Cenevre) Gölü, Fransa ve İsviçre’ nin ortak gölüdür, o nedenle 1995 yılında

12 Fransız ve İsviçreli, “Sınırsız Leman Derneği” ni kurmuşlar, ortak sayısı 1999 da 27

üyeye yükselmiş ve bugün 40 ortağa ulaşmıştır. Derneğin başarıya ulaşması, bir

konseptinin ve yönetmeliğinin olmasına, çok sayıda ortak faaliyet yürütmelerine

bağlanmaktadır. Derneğin amacı, Leman bölgesinin, komşu Alplerin ve Gruyère

6

yöresinin miras zenginliklerini müşteri değişimi yaparak dinamik bir yaklaşımla

değerlendirmektir (www.leman-sans frontiere.org).

Avrupa’da bir başka coğrafi mekan, şu sloganla turizmde bütünleşmeye vurgu

yapmaktadır : “Üçlü Ren Bölgesi: Avrupa’nın Kalbinde Üç Ülke Tek Destinasyon”.

Bu üç ülke; Fransa, Almanya ve İsviçre’ dir ve Ren Nehri etrafında bir ortak bölge

oluşturmuşlardır. Üçlü Ren Bölgesi, temelde bir ekonomik bölge, üç uluslu bir yaşam

alanıdır. Bu topraklar, yüzyıllardan beri kültür, mimarlık ve aynı dilin tanıklık ettiği

ortak tarihe sahip, bugün 2.3 milyon nüfuslu bir kavşak bölgesidir. Amaç; bu üç uluslu

mekanda turizmi birlikte geliştirmektir (www.tourismtrirhena.com).

Sınırötesi işbirliklerine, aynı zamanda mekansal bütünleşmeye en güncel ve en

başarılı örneklerden birisi “L’Espace Mont-Blanc/Mont-Blanc Bölgesi” olup, Alp

Dağları’nı paylaşan Fransa-İsviçre-İtalya’ nın birbirine yakın bölgeleri arasındaki

girişimdir. Alp Dağları’nın bu üç ülke tarafından paylaşılmış olmasına rağmen doğal ve

kültürel kaynakların “sınırötesi tek marka” halinde korunması ve değerlendirilmesine

karar verilmiştir. Doğal ve kültürel mirası yönetmek için 1986 yılından itibaren önce

ortak politikalar tespit edilmiş, ardından ortak çalışma yöntemleri, sınırötesi bir ağ ve

denetim yapısı geliştirilmiştir. Araştırmalar 1992’de başlamış ve pilot projeler yapılmış,

1995’de sınırötesi GIS (Coğrafi Bilgi Sistemi) yaratılmış, 1998’de sürdürülebilir

kalkınma taslağı hazırlanmış ve 2007’den itibaren de uygulamaya konulmuştur. Bu

girişimin dört temel hedefi arasında “doğal ve kültürel kaynakların korunmasına

uyum gösteren bütünleşmiş turizmi teşvik etmek” yer almaktadır. Ayrıca gelecekle

ilgili on temel stratejiden biri olan “sosyal bağlılığı-ortaklığı güçlendirmek için

sınırötesi girişimleri teşvik etmek”, turizmde çok yönlü işbirliklerinin önünü

açmaktadır. Alpler için bütünleşik turizm kapsamında gerçekleştirilen çalışmalar;

mekana ait düzenlemeler, sosyo-kültürel etkinlikler ve doğa yürüyüş güzergahları adı

altında üç grupta toplanmıştır (www.espace-mont-blanc.com).

Alpleri içine alan bir başka ortaklık; Fransa, İsviçre ve İtalya sınır bölgeleri

arasındadır. “Batı Alpler İş Topluluğu”, 1982 yılında bir protokol imzalanarak

yaratılmış, topluluk 2006 yılından itibaren, “Akdeniz Alpleri Avrupa Bölgesi”

oluşumuna katılmıştır. Bu oluşumun birbirine komşu beş bölge arasında bağlantıları

güçlendirme amaçları ve beş öncelikli çalışma konusu içinde kültür ve turizm de yer

7

almaktadır. Turizmi ortak geliştirme adına yapılacakların başında; turizmi mevsimlere

yaymak, yakın çevre turizmini geliştirmek, başarılı deneyimleri paylaşmak vd.

gelmektedir (www.euroregion-alpes-mediterranee.eu).

Mekansal ortaklığa ait bir diğer girişim de Fransa ve İspanya arasında 2004 yılında

“Akdeniz-Pireneler Avrupa Bölgesi” adı altında yaratılmış, toplam 13 milyon nüfusa

sahip üç bölgeyi (Balear Adaları da dahil) içine almıştır (Şekil: 1). Bu sınırötesi

bölgesel oluşumun önemli altı stratejik hareket noktası arasında “turizm ve miras” yer

almaktadır (www.midipyrenees.fr).

Şekil: 1- Fransa-İspanya Arasındaki Sınırötesi Bölgesel Oluşum

(Kaynak: http://www.midipyrenees.fr).

Turizmde ülkelerarası bütünleşmeye bir diğer örnek Danimarka ve İsveç arasında

görülmektedir. “İki ülke-tek destinasyon” sloganıyla yola çıkılarak, Kopenhag ve

Malmö arasındaki denizaşırı Oresund Bölgesi’nin ortak pazarlanmasını amaçlayan bir

proje hazırlanmıştır (Türsab, 2005).

Turizmde doğrudan sınırötesi işbirlikleri dışında, geniş kapsamlı ve birtakım

sorunlardan yola çıkılarak yaratılan genel çerçeveli sınırötesi işbirlikleri bulunmakta,

turizm de kimi zaman bunların içinde yer almaktadır. Avrupa Birliği’nin de kuruluş

hedefinde varolan bu işbirlikleri, birçok programla desteklenmekte, ikili veya çoklu

anlaşmalara imzalar atılmaktadır. Sözgelimi; AB ne yeni katılan ve aday ülkeler

8

arasında sınırötesi ilişkileri güçlendirmek ve sorunlara ortak çözümler bulmak amacıyla

hazırlanan programlar içerisinde turizm projeleri yürütülmektedir. Bunlardan biri,

Avrupa Komisyonu tarafından 2008 yılında onaylanan IPA Programı (Katılım Öncesi

Mali Yardım, 2007-2013 dönemi) kapsamında, Marcaristan-Hırvatistan Sınırötesi

İşbirliği Projesi’dir. Projenin turizmle ilgili kısmında; Tuna Nehri’nin her iki

kıyısındaki bölgelerin kırsal kimliğine bağlı olarak doğal ve kültürel mirasa dayalı,

sürdürülebilir turizm ilkelerinin uygulandığı ekoturizm ve kırsal turizmin geliştirilmesi,

birinci öncelikli hedef seçilmiştir. Her şeyden önce, akarsu ekosistemine uyumlu bir

çevre altyapısının iyileştirilmesi için planlanlama yapılması öngölmüştür

(http://europa.eu/rapid/).

Bir başka örnek; 2004-2006 yılları arasında uygulanan Türkiye-Bulgaristan Sınır

Ötesi İşbirliği Programı (PHARE)’ dır. Program, Bulgaristan'ın Haskova, Yambol ve

Burgas, Türkiye'nin Edirne ve Kırklareli illerini kapsamaktadır. Programın amacı, sınır

bölgesinde işbirliği ağları oluşturarak ekonomik sorunların üstesinden gelmeye

yardımcı olmak, sınırdaki ilişkileri yoğunlaştırmak, çevre sorunlarını ve nüfusun hayat

standartlarını iyileştirmek yoluyla sınır bölgesinin dengeli ve sürdürülebilir

kalkınmasına katkıda bulunmak ve izolasyonu azaltmaktır. “Ortak Programlama

Belgesi”ne göre 3 öncelik alanı bulunmakta ve bunlardan “İnsandan İnsana Faaliyetler”

içinde turizme yer verilmektedir. Planlanan ortak faaliyetler şunlardır: sınır bölgesindeki

ortak kültürel, mimari, sanatsal, tarihi, doğal ve turistik kaynakların korunması, onarımı

ve tanıtımı ile ilgili ortak projelerin hazırlanması ve uygulanması; ortak mirasın turistik

ögelere dönüştürülmesi ve kültürel ve tarihi merkezlerin turizm merkezleri haline

getirilmesi; alternatif turizm türlerinin geliştirilmesi ve sezona bağımlılığı azaltmaya

yönelik ortak projelerin hazırlanması; sınır ötesi ortak tatil paketleri sunma olasılığının

araştırılması; turizme yönelik ortak pazarlama ve tanıtım faaliyetlerinin yürütülmesi;

sınırötesi eğlence faaliyetlerinin kolaylaştırılmasına dönük girişimlerin geliştirilmesi ve

tesislerin yenilenmesi hizmet kalitesi ve çeşidinin modern turizm endüstrisinin

standartları ve şartlarına yaklaştırılması.

3. Turizm Türlerinde Bütünleşme/Bütünleştirme

Bu tarz bütünleşme, aynı zamanda destinasyonlar ya da coğrafi birimler arasında

bütünleşme anlamına geldiği için, mekansal bütünleşmeye yol açmaktadır. Nitekim kıyı

9

turizmi ile iç kısımlardaki kültürel turizm çeşitli organizasyonlar etrafında

bütünleştirildikleri taktirde bu turizm türlerinin uygulandığı destinasyonlar da

bütünleşmektedir.

Sözgelimi; 1995’den bu yana UNESCO Dünya Kültürel Mirası Listesi'nde yer alan

İtalya’nın Po Deltası kıyısındaki tarihi Commachio kasabası ile ondan 48 km içerdeki

tarihi Ferrara kenti (korunan doğal alan statüsündeki Po Deltası ile birlikte); bölge

yöneticileri tarafından, bir bütün olarak ele alınmış, kıyı turizmi, kültürel turizm ve doğa

turizmi bütünleştirilerek bir paket ürün haline getirilmiştir (Çekül, 2005).

Turizmde bütünleşme konusu, anlaşmalar, planlar ve projeler yanında, çeşitli

toplantılarda da işlenmektedir. Sözgelimi; Fransa’da her yıl düzenlenen “Kırsal

Turizm Yaz Okulu” nun 2008 yılı konusu; kentleri-kırları, dağları-denizleri, kıyıları-

ardülkesini bütünleştirmeyi ele almıştır. Bu birbirine zıt ortamların turizmde ortaklığa

gittikleri taktirde, coğrafi birimler arasındaki farklı iklimlerin, farklı doğal ve kültürel

çekiciliklerin, farklı yerel aktörlerin o yerin güçlü yönlerini arttırarak çeşitli fırsatlar

yaratacağı, yaz okulunun tüm oturumlarında ve sonuç toplantısında önemle

vurgulanmıştır (Source, 2008).

3. AMAÇ ve YÖNTEM

Proje, turizm coğrafyası alanında yeni ve araştırılmamış bir konudur. Bu nedenle

Midilli Adasındaki Ege Üniversitesi’nin Coğrafya Bölümü ile Ege Üniversitesi’nin

Coğrafya Bölümü’nün proje çalışanları, konunun sınırlarını ve araştırma yöntemini

ortak belirlemişlerdir. Projede karşılaşılan en büyük sorun, Midilli ekibinin çalışmaları

için ödenecek bir bütçenin olmamasıdır. Özellikle de projenin gereği olarak sık sık bir

araya gelip görüş alışverişinde bulunulmasının şart olmasına karşın bütçe

olanaksızlıkları sorun yaratmış, ayrıca anket çalışması için de bir bütçenin olması

gerekirken Yunanlı meslektaşlarımız bu işleri gönüllülük esasına dayalı olarak

yürütmüşlerdir. Bu maddi sıkıntılar proje süresinin uzamasında rol oynamıştır.

Projeyi Oluşturma Süreci ve Amaç:

Yunanlı meslektaşımız Dr. Theano Terkenli ile ortak proje yapma fikrinin doğuşu,

2005 yılına inmektedir. Yunanistan’ın Selanik kentinde 22-24 Eylül 2005 tarihleri

arasında düzenlenen “Vth Medıterranean Conference: Tourism Beyond the Coastline:

New Trends in Tourism and the Social Organisation of Space” adlı konferans sırasında

10

tanıştığımız Dr. Terkenli ile daha sonraki yıllarda iletişimimiz kopmamış, nihayetinde

adım adım bu projeye ulaşılmıştır.

Projenin yazım formatı, iki tarafın da kendi çalışma alanlarını proje planına uygun

biçimde ve aynı içerikte araştırmaları, yalnızca son bölümü ortak yazmaları şeklindedir.

Dolayısıyla Ayvalık ve Midilli, proje metninde arka arkaya yer almakta, üçüncü

kısımda ise amaca uygun karşılaştırmalar yapılarak senteze gidilmektedir. Projenin

yazım dili, Dr. Terkenli ve ekibi ile ilk görüşmelerimiz sırasında Ayvalık kısmının

Türkçe, Midilli kısmının İngilizce yazılması şeklinde kararlaştırılmış, ancak Türkçe

olarak tümüyle tarafımızdan yazılmıştır. Ayrıca projenin, 3. kısmı ortak yazılması

gerekirken, karşı tarafın işlerinin yoğunluğunu mazeret göstermesi nedeniyle yine bizler

tarafından yazılmıştır.

Bu proje, bir araştırma projesidir. Dolayısıyla proje konusu araştırmaya dayalıdır.

Seçilen konu, turizm coğrafyasıyla ilişkilidir, ancak kültürel coğrafyadan da uzak

değildir. Projenin yapılış amacı, diğer ifadeyle gerekçesi, birçok nedene bağlanabilir. En

temel neden; Türkiye’nin Ege kıyılarına çok yakın konumda yer alan Yunan adaları ile

Ege kıyı destinasyonlarımız arasında karşılaştırmalı bir araştırma yapma isteğimizdir.

Bizi bu isteğe iten nedenler ise; turizm coğrafyasında sık sık benzer konuların işlenmesi

ve tekrarlara gidilmesi, öte yandan Midilli, Sakız, Sisam, Rodos gibi adalarda coğrafya

ve turizmle ilgili üniversiter düzeyde bölümlerin bulunmasına karşılık, karşılaştırmalı

araştırmaların olmaması, ayrıca Yunanlı meslektaşlarımız ile işbirliği yapma

düşüncesidir. İşte bu görüşlerimiz, 2005 yılında Selanik’te yapılan uluslar arası turizm

konferansına bildirili sunum yapmak üzere katıldığımız sırada tanıştığımız Dr. Theano

Terkenli’ye iletilmiş ve son derece olumlu karşılanmıştır. Ortak çalışma yapma

teklifimize sıcak bakan Dr. Terkenli, davetimiz üzerine 2006 yılı Aralık ayında

bölümümüze gelmiş ve E.Ü. Edebiyat Fakültesi Konferans Salonu’nda bir sunum

yapmıştır. Görüşmelerimiz sırasında şu andaki projenin temelleri oluşturulmuştur. Dr.

Terkenli, Yunanistan’daki Ege Üniversitesi’nin Midilli Adası’ndaki Coğrafya Bölümü

(University of Aegean, Department of Geography)’nde çalışması nedeniyle, araştırma

alanının bir tarafı olarak Midilli’nin seçilmesini önermiş ve nihayetinde bu ada ile

Ayvalık arasında bir karşılaştırmalı etüd yapılabileceği kararı alınmıştır. Proje ekibinin

kimlerden oluşacağı, hangi kurum aracılığı ve hangi fondan yürütüleceği konusunda ise,

teklifi bizim götürmemiz nedeniyle, en kısa yol olarak (ayrıca kısa sürede bir model

11

çalışma yapma isteği doğrultusunda) Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi “Bilimsel

Araştırma Projesi” fonundan yararlanılması uygun bulunmuştur.

Türk-Yunan coğrafyacıları ortaklığında yürütülmesine karar verilen ve ilk adımda

anahtar kelimeleri “Ayvalık, Midilli, turizm coğrafyası, karşılaştırma” olan projenin

içeriğini oluşturmaya gelince; Dr. Terkenli, salt karşılaştırmalar yapmak yerine dünyada

örneklerini son yıllarda çokça görmeye başladığımız “sınırötesi turizm işbirlikleri”,

“bütünleşik turizm planlaması ve pazarlaması” gibi uygulamalara örnek olacak bir

yaklaşım içerisinde Midilli ve Ayvalık’ı da bu kapsamda ele almayı önermiştir.

Kendisinin turizm coğrafyası yanında kültürel coğrafyada da uzman olması, konuyu

aynı zamanda “kültürel yayılma, kültürel ekoloji, kültürel bütünleşme, kültürel

landscape” kavramlarıyla da iç içe kılmıştır.

Sonuç olarak ortaya çıkan proje; Ayvalık ve Midilli’nin kültürel turizm bağlamında,

ayrı ayrı potansiyellerinin araştırılmasının ötesinde, kültürel turizmde nasıl bir bütün

oluşturabileceklerini sorgulayan bir içeriğe sahip olmuştur. Böylece projenin amacı da

şekillenmiştir: Ayvalık ve Midilli’nin kültürel turizm potansiyellerini ve bugün bu

potansiyelleri nasıl kullandıklarını ortaya koyarak, bugünden sonra bu potansiyelleri

ortak değerlendirebilme olanaklarını saptamak. Şüphesiz bu amacın erişmek istediği bir

de hedef vardır: geçmişteki kültürel bağların yarattığı ortak kültür kaynaklarından

hareketle, Ayvalık ve Midilli’yi bir bütün halinde dünya turizm pazarına kültürel turizm

ürünü olarak sunabilmek. Burada bir parantez açmak gerekirse; aramızdaki

ortaklıklar/benzerlikler yanında, kültürel turizmi besleyebilecek/tamamlayabilecek

farklılıkların da olduğu bir gerçektir. Ancak bu bir eksi değil artıdır. Çünkü, ortak

turizm paketi içindekiler ne kadar çok zengin olursa, paketin pazarlanabilme gücü de o

denli artmaktadır.

Projenin amacı, her ne kadar Ayvalık ve Midilli arasında kültürel turizm etrafında

bütünleşmenin olanaklarını araştırmak ise de, özellikle Ayvalık kısmında doğal

kaynaklar bölümüne oldukça geniş yer verilmiştir. Bunun gerekçesi ise, daha önce

tarafımızdan bu yönde bir çalışmanın yapılmamış olması, ayrıca kültürel kaynaklara

geçmeden önce onların bulunduğu coğrafi mekanı tanımanın yararlı olacağıdır. Böylece

kültürün yerleştiği mekanın doğal kaynaklarını ve onlara bağlı olarak gelişmiş turizm

türlerini tanımak, Ayvalık ilçesi turizmini de tanımak anlamına gelmektedir. Kısacası

12

doğa ve kültürün birbirlerinden ayrılmaması gerektiği inancıyla, bu yaklaşım

geliştirilmiştir.

Görüldüğü gibi ele alınan konu, bir taraftan mekansal planlama, diğer taraftan da

destinasyon yönetimi ve pazarlaması ile örtüşmektedir. Böylece turizm coğrafyası

içeriğine sahip bu çalışma, adı geçen disiplinler için de araştırılması gereken bir konuya

parmak basmakta, gündeme taşımaktadır. Ayrıca Ayvalık ve Midilli’nin turizmde

birbirlerine rakip olmaları yerine, birbirlerini tamamlamaları gerektiği, ancak bu şekilde

turizmin rekabet ortamında daha güçlü olabileceklerinin altı çizilmekte, dolayısıyla

konunun başka yerlere uygulanabilirliği de ortaya çıkmaktadır. Bütün bu özellikleri

projenin önemine dikkatleri çekmektedir.

Araştırma Alanının Yeri ve Sınırları:

Proje, iki farklı coğrafi mekana dayalı bir araştırmayı içine almaktadır. Proje, iki

ülkenin turizm coğrafyacıları arasında ortak bir çalışma yapma fikrinden doğduğu için,

proje konusunun “Turizmde bütünleşme (entegrasyon)” olması kararı alınmış, o

nedenle de araştırma alanı seçilirken; mekanların (destinasyon) birbirini bütünleyebilme

gücüne dikkat edilmiştir.

Midilli’de Coğrafya Bölümünün olması ve Dr. Theano Terkenli’nin de burada

çalışması nedeniyle yaptığımız ziyaret sonucunda, Midilli Adası araştırma alanının ilk

tarafını oluşturmuştur. Bütünleştirmeye konu olacak mekanın seçiminde ise, Midilli ile

karşı karşıya konumlanmış, Midilli-Türkiye ilişkilerinin geçmişten bugüne en yoğun

yaşandığı yer olması açısından Ayvalık seçilmiştir.

Bu iki mekan tesbit edildikten sonra sınırların tayini gerekmiştir. Ancak daha ilk

başta iki tarafın farklı yönetim statülerine sahip olması, bu tayini oldukça güç kılmış,

ayrıca sınırların belirlenmesinde birçok faktör devreye girmiştir :

Proje süresinin on sekiz ay gibi çok kısa olması nedeniyle alanı çok geniş

tutmama gerekliliği,

Midilli’nin bir ada olarak 1631 km² lik geniş bir yüzölçümünün olmasına

karşılık, Ayvalık’ın bir ilçe olarak 265 km² lik küçük bir yüzölçümüne sahip

olması,

Yönetim statüleri bakımından Midilli’nin valilik, Ayvalık’ın kaymakamlık

olması,

13

Midilli Adası’nın 90 bin, adanın yönetim merkezi durumundaki Mitilini ilinin 30

bin kişi; Ayvalık ilçe nüfusunun 62 bin kişi ve ilçe merkezi nüfusunun 36 bin

kişi olması.

Araştırma bölgesinin sınırlarını saptamada bu kadar ayrıntıya inilip,

karşılaştırmaların yapılmasının gerekçesi ise; Midilli ve Ayvalık’ı turizm ekseninde

bütünleştirme arayışları için yapılacak çalışmalarda; “nerelerin araştırılacağı ve

karşılaştırılacağı, nerelerde, kimlere, ne kadar, anket uygulanacağı” sorularına

yanıt bulmak içindir. O nedenle, bu sorulara en iyi yanıt verecek şekilde sınırlar şöyle

çizilmiştir:

Ayvalık: Ayvalık ilçe merkezi, Cunda Adası ve Sarımsaklı. Bu üç parçalı

mekan, en fazla 20 km çaplı bir daire içinde birbirine bağlı, bütünleşmiş bir

yerleşme dokusunu ifade etmektedir. İlçenin Altınova ve Küçükköy beldeleri

ise, zaman zaman projeye dahil edilmiştir.

Midilli: Mitilini kenti, kent yakınlarında kıyı boyunca uzanan ve kentle

bütünleşmiş turistik yerleşmeler (Ano Chakilias, Aklidiou, Vareia, Neapoli).

Mitilini dışında, projenin bazı bazı başlıkları altında adanın tümüne de yer

verilmiştir.

Böylece; proje başlığında da yer aldığı üzere temel amacın “kültür” içerikli olması,

iki alandaki doğal coğrafi mekanların detaylı araştırılmasını sınır dışı bırakmıştır. Bu

saptamaya ek olarak, araştırma alanının sınırları hakkında unutulmaması ve açıklanması

gereken bazı hususlar vardır ki onları şöyle sıralayabiliriz:

1. Projenin temel amacı her ne kadar “kültür” kavramı ile özdeşleşiyorsa da, her

şeyden önce araştırma alanlarının “doğal coğrafi özellikleri” ni de tanımak şarttır. Bu

nedenle doğal kaynaklara öz biçimde yer verilmiş ve turizmle ilişkisi kurulmuştur.

2. Proje, doğrudan Ayvalık ve Mitilini kent merkezlerini kapsıyor ise de, bu kentler

dışındaki kırsal yerleşmelere de zaman zaman projede yer verilmiştir. Çünkü, kültürü

kentsel ve kırsal olarak bu çalışmada ayırmanın yeri yoktur, o nedenle kırsal kültüre ait

özellikler de konu edilmiştir. Ancak, proje süresi göz önüne alındığında kırsal kültürün

çok ayrıntılı ele alınamayacağı bir gerçektir. Yine ekonomik etkinlikler kır-kent ayırımı

yapılmadan bir bütün halinde verilmiştir.

14

3. Projede Ayvalık ve Midilli kısımlarının 2. Bölümlerinde yer alan tarihsel geçmiş,

anıtlar, yapılar vb. gibi tarihle ilgili konularda kır-kent ayırımı yapılmamış, ancak

ağırlık kent merkezlerine verilmiştir.

4. Projede Ayvalık ve Midilli kısımlarının 3. Bölümlerinde konu edinilen turizm

hizmetlerinde önce Ayvalık ilçesi ve Midilli Adası toplam rakamları verilmiş, ancak

sözü edilen sınırlar içinde kalanlar ayrıntılı açıklanmıştır (Mitilini hakkında yeterli veri

olmadığı için yalnızca ada toplamı verilmiştir).

5. Projede yer alan anket çalışması, kent merkezleri ve onlarla birinci dereceden

ilişkili yakın çevrelerindeki turistik alanlarda uygulanmıştır.

Sonuç olarak denilebilir ki; projenin araştırma alanları Ayvalık ve Mitilini kentsel

merkezlerini ve yakın çevrelerini içine aldığı gibi, bazı konularda bu sınırların dışına da

çıkılmıştır.

Projede İzlenen Yöntem:

Araştırma değişik aşamalardan oluşan bir süreçtir. Fikir üretme ya da sorun saptama

ile başlayan ilk adımlar, araştırılacak konunun tanımlanması, amacın belirlenmesi ve

hipotezlerin kurulması, yöntemin saptanması, veri toplama aracının geliştirilmesi ve

uygulanması, verilerin sistematik olarak analiz edilmesi ve yorumlanması, araştırma

sonuçlarının raporlandırılarak hedef kitlelere ulaştırılması şeklinde bir dizi aşamalardan

geçerek tamamlanır (Yüksel ve Yüksel, 2004).

Bu araştırma projesinde de önce Türk ve Yunan coğrafyacıları konu seçimi için

ortak fikirler üretmiş, sorunu belirlemiş, konunun çerçevesini çizmişler, dolayısıyla

amacı ortaya koymuşlardır. Ardından, bu amaca ulaştıracak hipotezler belirlenmiş,

verilerin nasıl toplanacağı konusunda yöntem saptanmış bu yöntem uygulanarak

sonuçlar elde edilmiş ve rapor haline getirilmiştir.

Bir araştırmanın konusuna, amacına ve araştırma alanına göre en uygun yöntemi

seçmek çok önemlidir. Araştırma raporlarında yer alan “yöntem” bölümü, “neyin, nasıl

yapıldığının anlatıldığı” bölümdür. Bu doğrultuda aşağıda projenin yöntemi hakkında

bilgi verilmektedir.

Proje, sosyal bilimlerin nitel ve nicel araştırma yöntemi çerçevesinde

hazırlanmıştır. Diğer deyimle, birden fazla değişik veri toplama yöntemi kullanıldığı

15

için “çoklu araştırma yöntemi” olarak da ifade edilebilir. Ayrıca proje konusu,

coğrafya biliminin kültürel coğrafya ve turizm coğrafyası alanlarına ait olduğundan

ilgili araştırma yöntemleri uygulanmıştır.

Araştırmalar, kuramsal ve uygulamaya yönelik olarak iki ana grupta toplanmaktadır.

Proje, bir “alan araştırması” dır. Bu nedenle “uygulamalı çalışma” özelliği

taşımaktadır.

Araştırmalar ayrıca, amaçlarına göre “betimleyici” ve “açıklayıcı” olmak üzere

ikiye ayrılırlar. Betimleyici çalışmalarda incelenen konuya ilişkin olgular

betimlenmekte (hipotezleri sınamaya gerek duyulmamakta), açıklayıcı çalışmalarda ise,

ne olduğuna değil, neden ve nasıl olduğuna odaklanılmakta, ilişkiler kurulmakta,

hipotezler sınanmaktadır. Bu araştırma projesinin amacına uygun olarak açıklayıcı

yöntem kullanılmış, ancak ilgili konularda yer yer betimleyici yaklaşıma da yer

verilmiştir.

Projenin veri kaynaklarını birincil ve ikincil olmak üzere iki ana gruba ayırmak

mümkündür. Bu şekildeki ayırım, verilerin önem derecesi anlamında değil, yapılacak

işlerin sıralamasına göre girdi sağlayacak veriler olarak algılanmalıdır.

Birincil veriler; iki ana tekniğin uygulanması sonucunda elde edilmişlerdir:

1. Yerel halk, yerli ve yabancı turisler, yerel aktörler için yapılandırılmış anket

tekniği,

2. Alansal araştırma tekniği.

Araştırmalarda sonuçların inandırıcılığı, güvenilirliği ve geçerliliği çok önemlidir. O

nedenle bu iki teknik için, proje takviminde önemli bir zaman dilimi ayrılmış, doğrudan

kişisel çabalarla, kendi girişimlerimizle veriler elde edilmiştir. Çünkü sosyal bilimlerde

kesin ölçmeler yapılamadığı için, güvenilirlik önemli bir sorundur. Sorunun yanlış

sorulması, veri toplama yönteminin uygun olmaması, araştırma modelinin yetersizliği

verilere karşı güvensizliğe ve geçersizliğe neden olabilmektedir (Yüksel ve Yüksel

2004). Bu bilinçle, projede anket sorularının hazırlanmasından uygulanmasına kadar

çok özen gösterilmiş, alansal gözlemlerin objektif yapılması sağlanmıştır.

İkincil veriler; çalışmanın tabanını oluşturmak ve birincil verilere kaynak

(dayanak) teşkil etmek amacıyla, yazılı literatür ve web sitelerinin taranması sonucunda

16

toplanan verilerdir. Böylece proje başlangıcında konu ile ilgili kuramsal çalışmalar

(kitap, makale, bildiri, tez vd) bulunmuş, Ayvalık’la ilgili yayınların bir kısmı Ayvalık

ziyaretleri sırasında temin edilmiş, diğerleri kütüphane, internet araştırmaları ve kişisel

girişimlerle sağlanmıştır.

Hipotez: Araştırmayı sonuca götüren çok önemli bir yol göstericidir. Hipotez,

araştırılan konu ile ilgili olarak öne sürülen doğruluğu ve yanlışlığı henüz belirlenmemiş

bir ifadedir. Hipotez özel olmalı ve yönlendirici ifadeler içermelidir. Hipotez ile

varsayım birbirinden farklıdır. Aradaki fark, hipotezler denenebilir, varsayımların ise

deneme maliyetlerinin, getireceği faydadan daha fazla olması nedeniyle denenmez

(Karasar 1999’a göre, Yüksel ve Yüksel, 2004) olmasıdır. Hipotezler, ilişkiyi

savunduğu gibi (araştırma hipotezi), ilişkisizliği de savunurlar (farksızlık hipotezi).

Bu araştırma projesinin hipotezleri şunlardır:

1. Ayvalık ve Midilli, aynı coğrafi konumda (bölgede) bulunurlar ve o nedenle

doğal coğrafi özellikleri birbirine çok benzer.

2. Ayvalık ve Midilli yakınlık faktöründen dolayı tarihsel dönemlerde bir bütün

olarak gelişme göstermişler ve tarihten gelen güçlü ilişkiler ve de kültürel yayılma

sonucunda benzer kültür özelliklere sahip olmuşlardır.

3. Ayvalık ve Midilli, tarih, doğal ve kültürel coğrafya benzerliklerinin dışında

farklı ve özel kimliklere de sahiptirler.

4. Ayvalık ve Midilli, benzer ve farklı turizm çekiciliklerinden hareketle, turizmde

çeşitli ortaklıklara gitme potansiyeline sahiptir.

5. Ayvalık ve Midilli’nin turizmde ortaklıklar kurmalarına her iki tarafın yerel halkı,

turistler ve turizm aktörleri sıcak bakmaktadırlar.

6. Ayvalık ve Midilli, özellikle kültürel turizm etrafında işbirliğine gittikleri

taktirde, her iki taraf için toplumsal ve ekonomik yakınlaşmalar artacak, pazarlama ve

rekabet edebilmede büyük kolaylıklar kazanacaklar ve turizm yoluyla sosyo-ekonomik

gelişme sağlayacaklardır.

Araştırma projesinin amacına ve yönteme uygun bir çalışma takvimi belirlenmiştir.

Bu takvime göre yapılanlar aşağıda ana hatlarıyla sıralanmaktadır.

Projenin Aşamaları:

1. Literatür taraması, yayın temini, alansal araştırmalar vd. çalışmalar:

17

Proje konusuyla ilgili yayınlara ulaşmak üzere Ege Üniversitesi Kütüphanesi ve

kişisel kitaplıklar taranmış, bazı yayınlar elde edilmiş, web siteleri yoluyla da pdf

ortamında yayınlar indirilmiştir. Ayrıca Midilli ve Ayvalık’la ilgili turizm ortaklığı

konusunda güncel medya haberleri takip edilmiş ve derlenmiştir.

Proje sürecinde, 4 kez Ayvalık’a, 2 kez Midilli’ye gidilmiştir. Dr. Terkenli ile

Midilli (2), Ayvalık (1) ve İzmir’de (1) 4 kez görüşme olanağı yaratılmıştır.

Ayvalık’a ilk kez 2007 yılı Aralık ayında gidilerek, Ayvalık Ticaret Odası Toplantı

Salonu’nda ilçe kaymakamı ve belediye başkanının da katıldığı, halkın ve basın

mensuplarının izlediği bir toplantı düzenlenmiştir. Bu toplantıda Prof. Dr. Baykal,

Doç.Dr. Emekli ve Ar. Gör. Südaş, proje hakkında bilgi vermişlerdir.

Ayvalık’a ikinci kez gidildiğinde Dr. Terkenli ile buluşulmuş, daha önce belirlenen

anket sorularılarına Türkçe ve İngilizce son şekli verilmiştir.

Ayvalık’a üçüncü kez gidildiğinde anket uygulanmış, Ayvalık ve Küçükköy

belediye başkanları ile görüşülmüştür.

Ayvalık’a dördüncü ve son gidiş, son anket çalışmaları için olmuş, ayrıca ilçe

Turizm Bürosu yetkilileri başta olmak üzere birçok tesis ve kuruluş sahibi ile

görüşmeler yapılmış, fotoğraflar çekilmiş ve dokümanlar temin edilmiştir.

Midilli’ye ilk kez 2007 Kasım ayında, ikinci kez ise 2009 Haziran ayında

gidilerek Dr. Terkenli ile görüşmelerde bulunulmuş, adanın önemli yerleri ziyaret

edilmiştir.

İzmir’de Dr. Terkenli ile buluşma 2008 Kasım ayında gerçekleşmiş, proje üzerinde

çalışmalar yapılmıştır.

2. Kişisel görüşmeler (mülakat):

Proje süresince, Ayvalık ve Küçükköy belediye başkanları ile 2 şer kez

görüşülmüştür. Midilli ziyareti sırasında vali ve ticaret odası başkanı ile görüşme

talebinde bulunulmuş, ancak kendilerinden kaynaklanan nedenle görüşülememiştir.

Proje, doğrudan görüşmeye dayalı veri toplama olmadığından geniş katılımlı

görüşmeler yapılmamıştır.

3. Anket:

18

Projede uygulanan ankette kavramsal çerçevede yer alan faktörlerden yola çıkılarak

açık ve kapalı uçlu sorular sorulmuştur. Uygulama, hedef kitlenin (evrenin) çok büyük

olmasından dolayı örnekleme yoluyla yapılmıştır. Elde edilen bulgular, çizelge haline

getirilmiş, yorumlarda bulunulmuştur.

Ayvalık’ta anket çalışması yapmak üzere; anketör görevini üstlenen

öğrencilerimizle birlikte 2 kez Ayvalık’a gidilmiş ve Ayvalık kent merkezi, Sarımsaklı

ve Cunda Adası’nda rastgele örneklem yoluyla toplam 415 adet anket uygulanmıştır.

2008 yılı Şubat ayındaki ilk gidişimiz sırasında, yerel halk (251 anket) ve turizm

aktörleri (30 anket), 2009 Temmuz ayındaki ikinci gidişimiz sırasında yerli turistler (45

anket) ve yabancı turistler (89 anket) örneklem grubunu oluşturmuşlardır.

Mitilini kenti ve çevresi ile Midilli Havaalanı’ndaki anket çalışması; Dr.Terkenli

ve ekibi tarafından gerçekleştirilmiş, 2008 ve 2009 yıllarında Ayvalık’taki anketlerle eş

zamanlı olarak yürütülmüştür. Bu çalışmada yerel halka (192 kişi), yerli turistlere (40

kişi), yabancı turistlere (79 kişi) ve turizm aktörlerine (14 kişi) toplam 325 anket

uygulanmıştır. Böylece toplamda 740 ankete ulaşılmıştır.

Anketlerin başarılı şekilde uygulanmasında Ar. Gör. İlkay Südaş, Ar. Gör. Beycan

Hocaoğlu ve o tarihte yüksek lisans öğrencimiz olan Doğukan Doğu Yavaşlı özveriyle

çalışmışlardır. Anketlerin bilgisayara yüklenmesi, SPSS programıyla değerlendirilmesi,

sonuçların çizelge ve grafiklere dönüştürülmesi gibi konularda Ar. Gör. İlkay Südaş

büyük emek vermiş, ayrıca Dr. Terkenli’nin ekibini de bu konuda yönlendirmiştir.

4. Proje yazımı:

Toplanan veriler 2009 Ekim ayından itibaren proje içeriğine uygun biçimde bir

araya getirilerek yazım aşamasına geçilmiştir.

19

20

21

III. KISIM : AYVALIK VE MİDİLLİ’DE KÜLTÜREL TURİZMİ ORTAK

GELİŞTİRME

Projenin amaçları ve içeriği doğrultusunda I. ve II. kısımlar Ayvalık ve Midilli’yi

turizm açısından tanımaya ayrılmış, III. kısımda ise kültürel turizmi ortak geliştirme,

diğer ifadeyle “ortak kültürel turizm bölgesi” yaratma potansiyelinin olup olmadığının

sorgulanması yapılmıştır. Bu kısımda önce, görüşleri öğrenmek üzere her iki tarafta

uygulanan anket sonuçları sunulmakta, arkasından Ayvalık ve Midilli’nin kültürel

turizmdeki güçlü-zayıf yönleri, fırsatları-riskleri Swot analizi ile ortaya konulmakta, son

olarak ortak kültürel turizmden eldilecek kazanımlar ve uygulama örnekleri

verilmektedir.

1. Ayvalık ve Midilli’de Turizme Bakış Açısı

Ayvalık ve Midilli’de hem genel anlamda turizme bakış açısını öğrenmek, hem de

bu iki yerleşme arasında kültürel turizmi ortak geliştirme konusundaki görüşleri tesbit

etmek üzere dört gruba anket uygulanmıştır. Bu grupları; yerel halk, yerli turistler,

yabancı turistler ve turizm aktörleri oluşturmaktadır. Yerel halkı, Ayvalık ve Mitilini

kent halkı; yerli turistleri Türk ve Yunanlı turistler; yabancı turistleri yabancı ülkelerden

gelen turistler; turizm aktörlerini ise çeşitli turizm işletmeleri ve işyerlerinde (oteller,

restoranlar, hediyelik eşya dükkanları vb. gibi) çalışanlar meydana getirmektedir.

Anketler, 2008 ve 2009 yıllarında Ayvalık kent merkezi, Sarımsaklı ve Alibey

(Cunda) Adası’nda, Midilli’de ise Mitilini kenti ve yakın çevresi ile Midilli

Havaalanı’nda uygulanmıştır. Anketler SPSS programı ile değerlendirilmiş, çizelgeler

oluşturulmuş ve veriler analize hazır hale getirilmiştir.

Ayvalık’ta rastgele örneklem yolu ile seçilmiş kişilerin (415 kişi) dağılımı şöyledir:

Yerel halk: 251 kişi (124 erkek, 127 kadın)

Yerli turist: 45 kişi (23 erkek, 22 kadın)

Yabancı turist: 89 kişi (44 erkek, 45 kadın)

Turizm aktörü: 30 kişi (20 erkek, 10 kadın)

Midilli’de rastgele örneklem yolu ile seçilmiş kişilerin (325 kişi) dağılımı şöyledir:

Yerel halk: 192 kişi (95 erkek, 97 kadın)

Yerli turist: 40 kişi (19 erkek, 21 kadın)

Yabancı turist: 79 kişi (36 erkek, 43 kadın)

Turizm aktörü: 14 kişi (12 erkek, 2 kadın)

22

Toplam 740 kişilik örneklem elde edilmiştir.

Anket soru formunda ankete katılanlara öncelikle sosyo-demografik özellikleri

sorulmuş, ardından turizme ilişkin tutumları hakkında çeşitli sorular yöneltilmiş,

ayrıca Ayvalık ve Mitilini arasında ortak kültürel turizm geliştirme konusundaki

görüşleri öğrenilmeye çalışılmıştır.

Anket bulguları, Ayvalık-Midilli karşılaştırması yapılarak aşağıda çizelgeler halinde

verilmekte, kısa açıklamalar yapılmakta, her grubun sonunda ara değerlendirmeye

gidilmektedir. Son olarak ise anketlerden elde edilen bulgular maddeler halinde

sıralanmaktadır.

Yerel Halk Anket Sonuçlarının Yorumlanması:

1. Ayvalık ve Mitilini kent halkının turizm konusunda yukarıdaki 15 soru

kapsamındaki görüşleri; bazılarında pararellik taşırken, bazılarında farklılıklar

göstermektedir.

2. Her iki tarafın kent halkı yerleşmelerinde turizmin en önemli özelliğini doğal

kaynakların zenginliğine bağlamakta, tarihsel ve kültürel kaynakları ikinci planda ve

çok daha az oranda dikkate almaktadırlar. Bu sonuç, halkın tarihsel ve kültürel

değerlerini pek tanımadığını ve turizm için kullanılabileceğinin pek farkında olmadığını

göstermektedir.

3. Ayvalık ve Mitilini kent halkının potansiyel turistlerin kimler olması hakkındaki

görüşlerinde “kim gelirse gelsin” düşüncesi hakim iken, birbirlerini turist olarak görme

konusunda Ayvalıklıların biraz daha fazla istekli oldukları anlaşılmıştır.

4. Midilli’den Ayvalık’a gelenler Ayvalıklılar için birinci sırada “alışverişe

gelenler” anlamını taşırken, Midillilliler Ayvalıklılara “turist ve komşularımız” gözüyle

bakmaktadır. Bu olumlu yaklaşımlar, bugünkü gerçekleri gözler önüne sermiş olup,

aralarında turizm ortaklığına gidilebileceğinin sinyallerini vermektedir.

5. Ayvalık ve Midilli arasında turizm hareketinin nasıl olması konusunda,

“Türkiye’ye vizenin kalkması” isteğini bir tarafa bırakacak olursak, asıl önemli olanı;

“her türlü ortaklığa gidilmesi, Türk ve Yunan yetkililerin işbirliği yapmaları” gibi

turizmde ortaklık tarafı görüşlerin ağırlık taşımasıdır. Her iki tarafın halkı arasında bu

düşüncelerin var olması sevindiricidir.

23

6. Ayvalıklılar Midilli Adası’na daha az gitmiş (en önemli faktör vize alma

zorluğudur), Mitilini halkı ise Ayvalık’a daha çok gelmişlerdir.

7. Ayvalık ve Mitilini kent halkı; turizmin olumsuz sosyo-kültürel, ekonomik ve

çevresel etkileri olduğu görüşünde değildirler.

8. Ayvalık ve Midilli Adası’nda turizmin daha fazla gelişmesi konusunda neler

yapılmalıdır sorusunda, her iki taraf da kendi yerleşmeleri için yapılması gerekenleri ön

plana çıkarmış, anketteki “aralarında ortak projeler yapılması” seçeneğine pek rağbet

etmemişlerdir. Burada, sorudan; birbirlerinden bağımsız nelerin yapılabileceğini

anladıklarını düşünmekteyiz. Zira, turizmin projeler etrafında geliştirilmesine gerek

olmadığı, bu yüzden de ortak projelere ihtiyaç duymadıkları gibi bir düşüncenin

olduğunu sanmamaktayız.

Yerli Turist Anket Sonuçlarının Yorumlanması:

1. Ayvalık ve Mitilini’ye gelen yerli turistlerin turizm konusundaki görüşleri; bazı

yanıtlarda pararellik taşırken, bazılarında farklılıklar görülmektedir.

2. Ayvalık’a gelen yerli turistlerin, Ayvalık yakın çevresinde en çok görmeyi

istedikleri yer Midilli Adası, Mitilini’ye gelenlerin ise kendi adalarıdır. Türkiye’ye

geçmek isteyenlerin oranının ise düşük kaldığı görülmektedir.

3. Ayvalık ve Midilli’nin tanıtımı konusunda yerli turistler çeşitli yanıtlar verirken,

bunlar arasında “Ayvalık ve Midilli ortak tanıtılmalı” görüşünü benimseyenlerin var

olması sevindiricidir.

4. Ayvalık ve Midilli’de turizmin daha fazla gelişmesi için yapılması gerekenler

sorusuna yerli turistler çeşitli yanıtlar verirken, bunlar arasında “Ayvalık ve Midilli

arasında bağlantıların arttırılması” görüşüne de olumlu bakmaları sevindiricidir.

Ayvalık’a gelen yerli turistlerin bu konudaki görüşleri oransal olarak daha fazladır.

Yabancı Turist Anket Sonuçlarının Yorumlanması:

1. Ayvalık ve Mitilini’ye gelen yabancı turistlerin turizm konusunda görüşleri; bazı

yanıtlarda pararellik taşırken, bazılarında farklılıklar taşımaktadır.

2. Ayvalık’a gelen yabancı turistlerin burayı tercih etme nedenlerinde “kültürel

çekicilikler” önemli bir faktör olmuştur. Bu durum, Ayvalık-Midilli arasında ortak

24

kültürel turizm geliştirildiği taktirde Midilli üzerinden de önemli bir yabancı turist

grubunun Ayvalık’a geleceğini göstermektedir.

3. Ayvalık’a gelen yabancı turistler, en çok geleneksel mimarinin korunamamış

olmasını bir eksiklik olarak görürken, Mitilini’deki yabancı turistler ise kentsel

düzenlemedeki yetersizliğe dikkati çekmişlerdir. Ayvalık ve Midilli arasında ortak

kültürel turizm geliştirildiği taktirde, bu yetersizliklerin tümü iyileştirilmiş olacaktır.

4. Yabancı turistler Ayvalık ve Mitilini’nin ortak tanıtılması konusunda henüz bilinç

sahibi değildirler.

5. Yabancı turistlerin her iki tarafın halkını yüksek oranda “konuksever” olarak

nitelendirmeleri, Ayvalık-Midilli arasında kültürel turizmi ortak geliştirme düşüncesine

önemli bir katkı vermektedir.

6. Ayvalık ve Midilli’de turizmin daha fazla gelişmesi için yapılması gerekenler

sorusuna yabancı turistler çeşitli yanıtlar verirken, bunlar arasında “Ayvalık ve Midilli

arasında ortak turizm projeleri” ne oransal olarak pek yer vermemişlerdir. Kendilerinin

takdir edecekleri bir konu olmadığı için, bu seçeneği fazla işaretlemediklerini

düşünmekteyiz.

Turizm Aktörleri Anket Sonuçlarının Yorumlanması:

1. Ayvalık ve Mitilini’nin turizm aktörleri; Ayvalık ve Midilli’nin potansiyel

turistleri kimler olmalıdır sorusuna büyük oranda “fark etmez” yanıtını vermişler, kendi

halklarını karşılıklı turist görme bilincine henüz ulaşmamışlardır. Bu konuda Midillili

turizm aktörlerinden farklı olarak Ayvalıklı turizm aktörlerinin az da olsa bir isteği

bulunmaktadır. Bu görüş, aynen kent halkına uygulanan ankette de ortaya çıkmıştır.

2. Ayvalıklı turizm aktörlerine göre; Midilli’den Ayvalık’a gelenler çoğunlukla

“alışverişe gelenler” anlamını taşırken, Mitilini’deki turizm aktörleri ise Ayvalıklılara

“komşularımız” gözüyle bakmaktadır. Her iki taraf da birbirlerini turist olarak henüz

görmemektedir. İki tarafın kent halkı da benzer görüşü paylaşmaktadır. Bu durumda

Ayvalık-Midilli arasında kültürel turizmi ortak geliştirebilmek için öncelikle, bu inancın

yerleştirilmesi gerekecektir.

3. Ayvalık ve Midilli arasındaki turizm hareketinin nasıl olması konusunda, her iki

tarafın turizm aktörleri, Türkiye’ye vizenin kalkmasını istemektedirler. Mitilini turizm

25

aktörlerinin büyük kısmı ortak turizm politikaları izlenmelidir görüşüne sahip olup,

Türk ve Yunan yetkililerin işbirliği yapmalarının istenmesi, gelecekte turizm etrafında

ortaklıklar kurulabileceğine sıcak bakıldığını göstermektedir.

4. Turizm aktörlerine göre Ayvalık ve Midilli’de turizmin daha fazla gelişmesi için

çok sayıda yapılması gereken iş bulunmaktadır. Bunlar arasında ortak turizm projeleri

seçeneği pek rağbet görmemiştir. Bununla birlikte, bu sonucun ortak proje istenmediği

anlamına gelmediği bilinmelidir. Çünkü ortaklığa atıf yapan diğer sorularda olumlu

yaklaşımların benimsendiği görülmektedir. O halde seçenekte ortak projeden ne

kastedildiği anlaşılmamıştır, denilebilir.

Anket Sonuçlarının Değerlendirilmesi:

Anket sonuçlarının Ayvalık-Midilli arasında ortak kültürel turizm bölgesi yaratma

ile ilgili kısımlarının projeyi doğrudan ilgilendirmesi nedeniyle, burada yerel halk, yerel

aktörler ve turist görüşlerinin karşılaştırması yapılarak değerlendirmeye gidilecektir.

Turizm ortaklığı konusundaki olumlu görüşler:

1. Ayvalık ve Mitilini kent halkı ve turizm aktörleri; “vize kalkmalı ve turizmde her

türlü ortaklığa gidilmeli, Türk ve Yunan yetkilileri işbirliği yapmalı” şeklindeki

görüşlere büyük oranda katılmışlardır.

2. Yerli turistler; Ayvalık ve Midilli’nin tanıtımı konusunda “Ayvalık ve Midilli

ortak tanıtılmalı” görüşüne onay vermişler, her iki yerde turizmin daha fazla gelişmesi

için yapılması gerekenler arasında yer alan “Ayvalık ve Midilli arasında bağlantıların

arttırılması” görüşünü desteklemişlerdir.

3. Yabancı turistlerin; Ayvalık ve Midilli’yi tercih etme nedenlerinde “kültürel

çekicilikleri” önemli bulmaları, Ayvalık-Midilli arasında ortak kültürel turizm

geliştirildiği taktirde, ortak bölgenin yabancı turistlere pazarlanabileceği sonucu ortaya

çıkmıştır. Yine yabancı turistlerin her iki tarafın halkını “konuksever” bulmaları,

kültürel turizmin olmazsa olmazlarından biri olan konukseverlik sayesinde ortak

kültürel turizmin gelişebileceğine katkı vermektedir.

Turizm ortaklığı konusunda bilincin oluşmadığını gösteren görüşler:

1. Yerel halk, yerli ve yabancı turistler ve turizm aktörleri; Ayvalık ve Midilli’de

turizmin daha fazla gelişmesi için yapılması gerekenler konusunda “Ayvalık ve Midilli

26

arasında ortak turizm projeleri yapılmalıdır” seçeneğine fazla rağbet etmemişlerdir. Bu

sonuç, sorunun yanlış anlaşıldığını göstermektedir.

2. Yabancı turistler Ayvalık ve Mitilini’nin ortak tanıtılmasına pek katılmamışlardır.

Bu durum; her iki tarafın turizmde ortak hareket etmesi konusunda turistlerin henüz

bilinç sahibi olmadığını göstermektedir.

3. Yerel halk ve turizm aktörleri Ayvalık ve Midilli’nin potansiyel turistleri kimler

olmalıdır sorusuna büyük oranda “fark etmez, kim gelirse gelin” yanıtını vermişlerdir.

Bu sonuç iki şekilde yorumlanabilir; birincisi, halkların birbirlerini karşılıklı turist

görme bilincinin henüz oluşmadığı, ikincisi ise, konukseverliğin göstergesi olarak

“herkese kapımız açık” düşüncesinin hakimiyetir.

Sonuç olarak Ayvalık-Midilli arasında ortak kültürel turizm bölgesi yaratma

konusunda görüşleri almak üzere uygulanan anket sonuçlarına göre; özellikle yerel halk

ve yerel turizm aktörleri açısından hiç bir engel yoktur, görüşler son derece olumludur.

2. Ayvalık ve Mitilini’de Kültürel Turizmin Swot Analizi

AYVALIK’IN KÜLTÜREL TURİZMDE

GÜÇLÜ YÖNLERİ

MİTİLİNİ’NİN KÜLTÜREL TURİZMDE

GÜÇLÜ YÖNLERİ

1. Midilli Adası’na yakınlık ve tarihsel

bağlılıktan dolayı Ayvalık’ın kültürel kaynakları,

komşularına göre farklıdır.

2. Tarihsel ve kültürel kaynaklar kimlikli ve

zengindir.

3. Zeytin, zeytinyağı gibi geleneksel marka

ürünler bulunmaktadır.

4. Ayvalık mutfağı zengin ve yerel özelliklere

sahiptir.

5. Turiste hizmet verebilecek konaklama ve

yeme-içme tesisleri yeterli ve niteliklidir.

6. Kültürel turizmin geliştirilmesinde rol

alabilecek güçlü bir yerel yönetim ve sivil toplum

kuruluşları vardır.

7. Ayvalık’ı ziyaret, karayolu, denizyolu ve

havayolu açısından kolaylıklar sunmaktadır.

8. Ayvalık içinde kültürel kaynaklara kısa sürede

ve kolaylıkla erişmek mümkündür.

9. Ayvalık’ta kültürel turizm kaynakları hakkında

bilgi alınabilecek Turizm Danışma Bürosu

bulunmaktadır.

10. Ayvalık’ın iklim koşulları yılın on iki ayında

kültürel turizme katılma olanağı vermektedir.

11. Ayvalık hinterlandında evrensel kültür

mirasına sahip Bergama bulunmaktadır.

12. Ayvalık halkı sıcakkanlı ve konukseverdir.

1. Mitilini’nin yer aldığı Midilli Adası’nın

Türkiye kıyılarına yakın konumu kültürel

kaynaklarını diğer adalardan farklı kılmıştır.

2. Tarihsel ve kültürel kaynaklar zengin ve çoğu

korunmuştur.

3. Zeytin, zeytinyağı, uzo gibi geleneksel marka

ürünler bulunmaktadır.

4. Midilli mutfağı zengin ve yerel özelliklere

sahiptir.

5. Midilli özgün müzik ve geleneksel el

sanatlarını korumuştur.

6. Mitilini’nin Midilli Adası’nın yönetim merkezi

olması, kültürel etkinlikleri ve hizmetleri zengin

kılmıştır.

7. Turiste hizmet verebilecek konaklama ve

yeme-içme tesisleri yeterli ve niteliklidir.

8. Mitilini’ye havayolu ve denizyolu ile ulaşım

kolay ve güvenliklidir.

9. Ada içinde kültürel kaynakları ziyaret etmek

için ulaşım olanakları yeterlidir.

10. Midilli’de kültürel turizm kaynakları

hakkında bilgi alınabilecek Mitilini Turizm

Danışma Ofisi bulunmaktadır.

11. Midilli’nin iklim koşulları yılın on iki ayında

kültürel turizme katılma olanağı vermektedir.

12. Mitilini halkı sıcakkanlı ve konukseverdir.

27

AYVALIK’IN KÜLTÜREL TURİZMDE

FIRSATLARI

MİTİLİNİ’NİN KÜLTÜREL TURİZMDE

FIRSATLARI

1. Dünyada kültürel turizme ilgi giderek

artmaktadır.

2. Türkiye turizm stratejisinde kültürel turizm

artık önemli bir yer tutmaktadır.

3. Kültürel turizmle bütünleşebilecek gastronomi

turizmi, festival turizmi, inanç turizmi vb. turizm

türlerini geliştirebilme fırsatı vardır.

4. Ulaşım kolaylıkları dış turizme açılabilme ve

kültürel turizme yabancıları çekebilme fırsatı

vermektedir.

5. Midilli ile her yıl ortak bir şenliğin

düzenlenmesi kültürel ilişkilerin ve kültürel

turizmin gelişmesine fırsat vermektedir.

6. Bergama’nın Ayvalık’a yakınlığı aralarında

kültürel turizmde bütünleşme fırsatı vermekte, bu

oluşum, Midilli-Ayvalık ortak kültürel turizm

gelişimini de güçlendirmektedir.

7. Ayvalık’ta yaşamış ve yaşamakta olan yazar

ve sanatçılardan kültürel turizmde yararlanabilme

fırsatı vardır.

1. Dünyada kültürel turizme ilgi giderek

artmaktadır.

2. Kültürel turizmle bütünleşebilecek gastronomi

turizmi, festival turizmi, inanç turizmi vb. turizm

türlerini geliştirebilme fırsatı vardır.

3. Havayolu ulaşım bağlantısının oluşu, yabancı

turistleri adaya çekebilme fırsatı vermektedir.

4. Ayvalık ile her yıl ortak bir şenliğin

düzenlenmesi kültürel ilişkilerin ve kültürel

turizmin gelişmesine fırsat vermektedir.

5. Midilli’de yaşamış ve yaşamakta olan yazar ve

sanatçılardan kültürel turizmde yararlanabilme

fırsatı vardır.

6. Yakınlık faktöründen dolayı Türk turistleri

kültürel turizme çekebilme fırsatı vardır.

7. Midilli’ye kültür turistlerini çekebilmek için

kısa sürede Ayvalık üzerinden dünyaca ünlü

Bergama’ya ulaşılabileceğini Midilli’nin

tanıtımında kullanabilme fırsatı vardır.

AYVALIK’IN KÜLTÜREL TURİZMDE

ZAYIF YÖNLERİ

MİTİLİNİ’NİN KÜLTÜREL TURİZMDE

ZAYIF YÖNLERİ

1. Tarihsel ve kültürel kaynakların bazıları

korunamamış ya da özgünlüğünü yitirmiştir.

2. Tarihsel ve kültürel kaynakların, kültürel

turizm için taşıdığı önem henüz anlaşılamamıştır.

3. Tarihsel ve kültürel kaynakların çoğu turistik

ürüne çevrilememiştir.

4. Tarihsel ve kültürel kaynakları kültürel turizme

kazandırmada yasal zorluklar vardır

5. Kültürel turizmin konaklama yaratma gücü

zayıftır.

6. Ayvalık’a gelen turistlerin öncelikli ilgi alanı

kıyı turizmidir.

7. Kültürel turizm ürünlerinden olan geleneksel el

sanatları, yerel müzik ve halk oyunları yoktur.

8. Ayvalık tanıtımında kültürel turizmin adı

konmamış yada yeterince yer verilmemektedir.

9. Ayvalık’a 40 km uzaklıktaki Edremit

Havaalanı uluslarararası seferlere açık değildir.

1. Tarihsel ve kültürel kaynakların bazıları

korunamamış ya da özgünlüğünü yitirmiştir.

2. Tarihsel ve kültürel kaynaklar, Yunanistan

karasındaki kadar çeşitli ve zengin değildir.

3. Tarihsel ve kültürel kaynakların çoğu turistik

ürüne çevrilememiştir.

4. Adaya kültür turistlerini on iki ay çekecek

güçlü bir motivasyon ve organizasyon yoktur.

5. Kültürel turizmin konaklama yaratma gücü

zayıftır.

6. Adaya gelen turistleri kültürel turizmle

paylaşan kıyı turizmi baskın çıkmaktadır.

7. Adanın kültürel turizm çekicilikleri yeterince

tanıtılmamaktadır.

8. Kültürel turizmle doğrudan ilgili web siteleri

yoktur, var olan turizm web sitelerinde ise yeterli

İngilizce açıklamalar yoktur, fotoğraflar ve

haritalar zayıftır.

AYVALIK’TA KÜLTÜREL TURİZMİN

TEHDİTLERİ

MİTİLİNİ’DE KÜLTÜREL TURİZMİN

TEHDİTLERİ

1. Popüler kültür giderek yerel ve otantik kültürü

yok etmektedir.

2. Ayvalık’ın doğal çekicilikleri turistler için her

zaman ön planda gelmektedir.

3. Ayvalık’ta korunamayan kültürel miras

unsurları, kültürel turizmin önünü kapamaktadır.

4. Hızlı kentleşme beraberinde görsel ve çevresel

kirlilikleri getirmektedir.

5. Turizm beklentileri ile yanlış restorasyon ve

alan düzenlemeleri yapılmaktadır.

1. Popüler kültür giderek yerel ve geleneksel

kültürü yok etmektedir.

2. Ege Adaları’na gelen turistlerin profili kıyı

turizmini talep edenlerden oluşmaktadır.

3. Deniz ve plajlar, kültürel turizmin güçlü bir

rakibidir.

4. Konaklama tesislerinin büyük kısmı kıyılarda

kum-güneş-deniz için yapılmışlardır.

28

3. Ayvalık ve Mitilini’de Kültürel Turizmi Ortak Geliştirme Sonucunda Elde

Edilecek Kazanımlar (Çıktılar)

Kültürel turizmin geliştiği yörelerde çok sayıda sosyo-ekonomik etkilere yol

açtığı bilinmektedir (Richards’a 1994’e göre, Hacıoğlu, 2008). Bunlardan başlıcaları

şunlardır:

Ülkelerin ortak mirasını öğrenmede toplumlara fırsat sağlaması,

Bölgenin kültürel değerlerini ve yaşamını tanıtma olanağı yaratarak, bölgeye dışarıdan

gelecek turistleri etkilemesi,

Uluslararası işbirliğini desteklemesi,

Bölgenin kültürel yapısının geliştirilmesine katkı vermesi,

Ekonomik faaliyetleri kısıtlı bölgelerde gelir ve istihdam yaratması,

Turizm sezonunun uzatılması ve turizm coğrafyasının genişlemesine yardımcı olması,

Kültürel kaynakların yer aldığı doğal çevrenin duyarlı bir şekilde korunmasına destek

olması.

Bütün bu olumlu etkileri, diğer ifadeyle yararları olan kültürel turizmi

geliştirmek isteyen ülkeler, şu beklentilere de sahiptirler:

Dünya turizmindeki yeni gelişmelere uyum sağlamak,

Turist sayısını, turizm yatırımlarını, istihdamı ve turizm gelirlerini arttırmak,

Turistin istek ve ihtiyaçlarını yanıt vermek

Kıyılardaki turistik baskıyı azaltmak ve kıyı turizmine bağımlılığı kırmak,

Turizmin coğrafi dağılışında dengeyi sağlamak,

Turizmde mevsimlik yoğunlaşmayı azaltmak,

Turistik kaynakların daha iyi değerlendirilmesine fırsat vermek,

Bölgenin rekabet avantajını yükselterek pazar payını güçlendirmek,

Yerel düzeyde rekabet ortamları yaratarak, hizmet kalitesinin artmasını sağlamak,

Bölgenin sosyo-ekonomik kalkınmasına destek vermek,

Bölge turizmini canlandırmak ve geliştirmek.

Projenin III. kısmı 1. alt bölümünde, Ayvalık ve Midilli arasında ortak kültürel

turizm bölgesi oluşturma konusunda hiçbir olumsuz görüşün olmadığı, 2. altbölümdeki

Swot analizine göre de; Ayvalık ve Midilli’nin kültürel turizm kapsamında güçlü

yönleri olduğu ve onları birleştirebilecekleri, zayıf yönleri olduğu ve onları da

iyileştirebilecekleri, kısacası kültürel turizm etrafında birbirlerini tamamlayabilecekleri

sonucuna ulaşılmıştır.

29

Bu sonuçlar, projenin hipotezleri ile karşılaştırıldığında şu yorumlar

yapılabilir:

1. “Ayvalık ve Midilli yakınlık faktöründen dolayı tarihsel dönemlerde bir bütün

olarak gelişme göstermişler ve tarihten gelen güçlü ilişkiler ve de kültürel yayılma

sonucunda benzer kültür özelliklere sahip olmuşlardır” hipotezi, projenin I. ve II.

kısımlarında doğrulanmıştır.

2. “Ayvalık ve Midilli, tarih, doğal ve kültürel coğrafya benzerliklerinin dışında

farklı ve özel kimliklere de sahiptirler” hipotezi, projenin I. ve II. kısımlarında

doğrulanmıştır.

3. “Ayvalık ve Midilli’nin turizmde ortaklıklar kurmalarına her iki tarafın yerel

halkı, turistler ve turizm aktörleri sıcak bakmaktadırlar” hipotezi, projenin III.

kısmında yer alan anket sonuçlarına göre doğrulanmıştır.

4.“Ayvalık ve Midilli, benzer ve farklı turizm çekiciliklerinden hareketle, turizmde

çeşitli ortaklıklara gitme potansiyeline sahiptir” hipotezi, projenin I. ve II. kısımlarında

Ayvalık ve Midilli’nin ayrı ayrı incelenen turizm kaynaklarından ve Swot analizinden

anlaşıldığı üzere; doğrulanmıştır.

5. “Ayvalık ve Midilli, kültürel turizm etrafında işbirliğine gittikleri taktirde, her iki

taraf için toplumsal ve ekonomik yakınlaşmalar artacak, pazarlama ve rekabet

edebilmede büyük kolaylıklar kazanacaklar ve turizm yoluyla sosyo-ekonomik gelişme

sağlayacaklardır” hipotezi hakkında şu anda yorum yapmak mümkün olmasa da, yerel

halkların zaten son yıllarda ticari ilişkiler çerçevesinde dostluk bağlarını

güçlendirdikleri görülmektedir. Bu sıcak ilişkilerin ticari boyutu turizme taşındığında

beklenen olumlu sonuçların kısa sürede gerçekleşebileceğini söyleyebiliriz.

Aşağıda Ayvalık-Midilli arasında oluşturulacak ortak kültürel turizm bölgesinin

beraberinde getirmesi beklenen potansiyel kazanımlar açıklanmaktadır:

Ayvalık ve Midilli Adası’ndaki kültürel kaynakların korunması

sağlanacaktır.

Dünyada doğal ve kültürel miras bilincinin yükselmesi, kültürel çeşitliliğe saygı

çerçevesinde ülkeler arasında işbirliklerinin gelişmesi, taşınır-taşınmaz miras

unsurlarının korunmasını gündemde tutmaktadır. Ayvalık’ta geleneksel Rum

30

mimarisinin özelliklerini taşıyan evler, ibadet yerleri ve diğer binalar ile Midilli’deki

Osmanlı dönemine ait ibadet yerleri, kaleler ve diğer yapılar, ortak kültürel turizm

girişimi başlatıldığı zaman gerekli restorasyonlarla yenilecekler ve korunmaları

sağlanacaktır.

Ayvalık ve Midilli Adası’ndaki kültürel kaynaklar turistik ürüne çevrilerek,

kültürel miras dünyaya tanıtılmış olacaktır.

Her iki tarafta kültürel mirasın turizm amaçlı kullanılabilmesi için öncelikle

korunması, ardından da turistik ürün işlevi kazandırılması gerekmektedir. Böylece

yıllardır harap durumda bekleyen, kaderine terkedilmiş eserler kimliklerini yeniden

kazanarak turizm sayesinde dünyaya tanıtılmış olacaklardır.

Günübirlikçi turistler konaklamalı turiste dönüşecek, konaklama yapan

turistlerin kalış süresi artacaktır.

Kültürel turizmin en önemli handikaplarından biri konaklama yaratamaması, daha

çok günübirlik ziyaretlerden oluşmasıdır. O nedenle birçok kültürel turizm

destinasyonu, çeşitli etkinliklerle çekiciliklerini arttırmakta, yenilik ve yaratıcılık

girişimleri ile turisti uzun süre kalmaya teşvik etmektedir. Bu girişimlerden biri de her

türlü ortaklığa dayanan işbirlikleridir. Sözgelimi, kıyı turizmi, termal turizm, kırsal

turizm gibi turizm türlerinin mekanları ve etkinliklerinden yararlanılmaktadır. Ayrıca

kültürel turizmle aynı içeriğe sahip inanç turizmi, festival turizmi, kent turizmi ve

kongre turizmine ait tipik ürünler ve hizmetler aynı paketin içine konulmakta, böylece

turistlerin kalış süreleri uzatılmaya çalışılmaktadır.

Ayvalık ve Midilli’de henüz başlıbaşına kültürel turizm gelişmediği için, zaten

doğrudan bu turizm türüne dayalı konaklamalar yok gibidir. Oysa, ortak kültürel turizm

bölgesi yaratıldığı taktirde elde edilecek kazanımların en önemlilerinden biri, turistlerin

konaklamaya başlayacakları ve paket programın süresine göre en az ikişer gün

konaklama yapacak olmalarıdır.

Kuzey Ege’nin rekabet şansı artacaktır.

Ege Denizi’nin kuzeyi, Türkiye’nin de Ege kıyılarının kuzeyi, birçok faktöre bağlı

olarak, güney Ege ve dolayısıyla da Akdeniz’deki destinasyonlarla rekabet etme

konusunda bazı dezavantajlara sahiptir. Bu faktörlerin başında coğrafi konum, iklim,

31

turistik tesislerin çeşitlilik, kalite ve yenilik açısından daha zayıf olması gelmektedir. O

halde Kuzey Ege’yi verilen hizmetler bakımından farklı kılmak gerekecektir. İşte

yapılacak işlerden biri de Ayvalık-Midilli örneğinde görüleceği üzere destinasyonların

bütünleştirilmesidir. Bu bütünleşmelerin beraberinde getireceği en büyük kazanımlardan

biri rekabet şansının artmasıdır.

Gelen turist sayısı ve turistik geliri artacaktır.

Ayvalık ve Midilli’ye ayrı ayrı gelen turistler, ortak paket turlar düzenlendiği

taktirde her iki tarafı da ziyaret edeceklerinden mevcut turist sayısı ve gelir ikiye

katlanmış olacaktır. Ayrıca, şu anda Ayvalık, Dikili ve Foça üzerinden Midilli’ye ulaşan

Türk turistler, vizenin tümüyle kaldırılması (2010 yaz aylarından itibaren vize yalnızca

hususi pasaport sahiplerine kaldırılmıştır) sonucunda çok daha fazla sayıda adaya

gideceklerdir. Anketlerde de bu sonuç ortaya çıkmıştır. Midilli halkı günümüzde

Ayvalık’a yalnızca alışveriş için geliyorsalar da, ortak organizasyonlar (paket tur,

etkinlik vd) gerçekleştirildiği taktirde yalnızca Ayvalık değil Bergama’ya da geçerek

kültürel turizm halkasını genişleteceklerdir. Bu konuda, Bergama Ticaret Odası ve

Bergama Belediyesi’nin çalışmaları ümit vericidir Sözgelimi 2010 Şubat ayında

Midilli’ye yapılan bir iş ziyaretinde Midilli’yi tanıtan Türkçe broşürlerin ilçede

dağıtılabileceği, Midilli’ye ait fotoğrafların, BERTO’nun açılacak yaşam müzesinde

sergilenebileceği yetkililere iletilmiştir (www.berto.org.tr)

Kültürel turizm, dostuk ilişkilerini pekiştirecek, barışa katkı verecektir.

Kültürel turizmin en önemli işlevrinden birisi de turizmin kendisi gibi “barış elçisi”

olmasıdır. Dünyada giderek daha çok yaygınlaşan kültürel turizmin, toplumlar

arasındaki anlaşmayı sağlamadaki gücünün sıradan turizmden çok daha etkin olduğu

bilinmektedir.

Ayvalık’ta son yıllarda -turizm amaçlı olmasa da- haftalık pazar günleri (Perşembe

ve Cumartesi) Midilli halkını ilçede görmek gelenek haline gelmiştir. Adadaki alışveriş

olanaklarının pahalı, ürünlerin çeşit ve kalite açısında sınırlı olması, ada halkını

Ayvalık’a alışverişe yönlendirmiştir. Perşembe günleri büyük pazara İzmir, Balıkesir,

Aydın ve Edremit’ten satıcılar gelmektedir. Ayvalıklılar ve Midillilerin tarih içindeki

birliktelikleri, aynı ortamın insanı olmaları kolay kaynaşmalarına aracılık etmiştir.

Pazarda konuşulan dil, biraz Rumca ve biraz Türkçe karışımı ortak bir dildir. Bu pazar

32

buluşmaları, barış ve dostluk havasının en güzel göstergesidir. Bu temel üzerine

geliştirilecek ortak kültürel turizm, dostlukları daha da pekiştirecektir.

Yılda ortalama 40.000-45000 kişi Midilli’den Ayvalık’a gelmektedir. Midilliler

özellikle çeyiz eşyası ve mobilya almaktadırlar. Bunların yanında kültürel turizm için

Ayvalık’a geçenler de vardır. Bu kişilerin (yaklaşık 5000-7000 kişi) daha çok Mitilini

Havalanı’nı kullanarak, ada üzerinden Ayvalık’a geçtikleri, Troya ve Bergama’daki

ören yerlerini ziyaret ettikleri bilinmektedir.

4. Ayvalık ve Midilli’de Kültürel Turizmi Ortak Uygulama Örnekleri

Ortak turizm planları ve projeleri:

Günümüzde turizmin bir politika, plan, program ve projelerle yürütülmesi

kaçınılmaz hale gelmiştir. Turizmi geliştirmek ve sürdürülebilir kılmak isteyen

destinasyonlar kısa ve uzun vadeli turizm strateji planlarını hazırlamakta, eylem planları

ile uygulamaya koymaktadırlar.

Ayvalık ve Midilli arasında ortak kültürel turizm bölgesi adı altında bir birlik

oluşturulması kararı alındığında yapılacak ilk iş, yasal prosedürler çerçevesinde bir

ortak planın hazırlanmasıdır. Bu plan doğrultusunda amaca ve iş takvimine uygun

projeler yapılması ise ikinci önemli iştir. Projelere fonlar, ulusal ve yerel fonlardan

sağlanabileceği gibi AB’den de alınabilir. Proje ortakları, yerel yönetimler, sivil toplum

kuruluşları, üniversiteler, işletmeler vb. leri olabilir. Proje konuları, kültürel kaynakları

koruma ve turistik ürüne çevirme, ortak etkinlikler düzenleme, karşılıklı deneyim

paylaşma vb. olabilir.

Ortak paket turlar:

Ayvalık-Midilli arasında ortak kültürel turizm bölgesini hayata geçirmenin ilk

adımlarından ve en kolay yollarından biri ortak paket turların yaratılmasıdır. Bu

düşünce zaten vardır ve yalnızca bu iki yerleşme için değil, Türkiye’nin Ege

kıyılarındaki turistik destinasyonlar ile karşılarındaki Yunan adalarını da içine

almaktadır. Bu düşüncenin bugüne kadar hayata geçirilmemesindeki en büyük engel

Türk tarafından istenen vizedir. Nihayet 2010 yılı yaz aylarında, kısmi de olsa (yalnızca

hususi pasaportlulardan vize istenmemektedir) vizenin kalkması, bundan sonra ortak

paket turların hazırlanabileceğini tekrar gündeme getirmiştir.

33

Midilli-Ayvalık için ortak paket turlar, yalnızca burada yaşayanlar için değil, yerli

ve yabancı turistler için de çok önemli bir fırsat olacak ve beraberinde çok büyük

kazanımlar yaratacaktır. İlk akla gelenleri sıralayacak olursak; turistlerin kalış süresi ve

döviz girdisi artarak bölge ekonomisi zenginleşecek, Kuzey Ege’nin çekim gücü

yükselerek Mitilini Havaalanı, Mitilini Limanı ile Ayvalık Limanı ve Edremit

Havaalanı (uluslar arası uçuşlara açılması zorunlu olacaktır)’nın işlerlikleri artacak, Ege

ve Akdeniz’de dolaşan kruvaziyer gemileri rotalarını kuzeye kırabileceklerdir.

Özellikle, Bergama’nın da bu ikili yapıya dahil edilmesi, ortak turları daha cazip

kılacaktır.

Bir ortak paket tur organizasyonu, en az dört gün olmalı ve on güne kadar

çıkabilmelidir.Çünkü her iki tarafın gezilecek mekanları çok sayıdadır.

Ortak tanıtım faaliyetleri (fuarlara ortak katılım, ortak yayınlar vb):

Son yıllara destinasyon tanıtımlarında, tek bir ürün, tek bir yer değil, çoklu-birarada

tanıtımlar görülmeye başlanmıştır. Sözgelimi bir otel tanıtımını ister web ortamında

ister basılı yayın üzerinden yapsın, yakın çevresini de bu tanıtımın içine katmaktadır.

Ayrıca komşu destinasyonlar bir fuarda aynı standta yer alabilmektedirler.

Ayvalık-Midilli ortak kültürel turizm bölgesinin tanıtımında; Ayvalık ve Alibey

(Cunda) Adası’na ait broşürler ve web sitelerinde Midilli’ye yer verilmeli, aynı şekilde

Midilli broşürleri ve web sitelerinde de Ayvalık yer almalıdır. Öte yandan ortak

broşürler, reklamlar, bilbordlar, afişler, CD’ler ve web siteleri hazırlanmalıdır. Bütün

tanıtım malzemeleri her iki tarafın resmi turizm danışma bürolarında turistlere

sunulmalıdır. Böylece, yerli ve yabancı turistler, tek elden iki yer hakkında kısa sürede

bilgi sahibi olabileceklerdir.

Ayvalık ve Midilli, kendi mekanlarında birbirlerini afişler, ışıklı panolar ve

bilboardlar ve televizyonlar yoluyla tanıtmalıdırlar.

Ayvalık ve Midilli’ye ait tüm tanıtım malzemeleri, yerel ürünler, hediyelik eşyalar,

çeşitli turizm fuarlarında aynı standta bir arada sergilenmeli, buralarda ortak paket turlar

satışa sunulmalıdır.

İzmir’de 2009 yılında İzmir Ticaret Odası, Yunanistan’ın İzmir Konsolosluğu ve

Midilli Valiliği’nin katkılarıyla hazırlanan “Lesvos Guide” (Midilli Rehberi)’ın Türkçe

34

tanıtımı yapılmış ve büyük ilgi görmüştür. Midilli Valisi Pavlos Vogiatzis, "İzmir'deki

ada dostları, sadece turist olarak değil, davetli dostlarımız olarak Midilli’yi ziyaret

etmeli" şeklinde konukseverliklerini dile getirmiştir.

Ortak turizm etkinlikleri (organizasyonlar):

Ayvalık ve Midilli’nin aynı denizi (Ege) paylaşıyor olmaları ve birbirlerine çok

yakın konumda bulunmaları, Türkiye ve Yunanistan arasında ticari ilişkileri

güçlendirme toplantılarında yer almalarını ve önemli rol oynamalarını sağlamaktadır.

Bu tür toplantılarda dostluk mesajları verilmekte, ticret yanında turizmle ilgili kararlar

da alınmaktadır.

“Türkiye Ege Kıyıları ve Yunanistan Ege Adaları Ekonomi Zirveleri” il kez 1998

yılında Midilli’de başlamış ve 9. cusu 16 Şubat 2010 tarihinde Atina’da gerçekleşmiştir.

Yorgos Papandreu 1998 yılındaki Midilli Zirvesi’ne “Ege Denizi bizi ayıran değil

birleştiren deniz olmalı” mesajını göndermiştir.

2007 yılındaki 8. Türkiye Ege Kıyıları ve Yunanistan Ege Adaları Ekonomi

Zirvesi’nde, TÜRSAB Başkanı Başaran Ulusoy, Türkiye ve Yunanistan'ı birbirine

bağlayan değerler olduğuna dikkatleri çekerek, iki ülkenin “ortak fuarlar düzenlemesi”

gerektiğini vurgulamıştır. Yunan-Türk Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı

Panayotis Koutsikos ise, turizmin iki ülke için çok önemli olduğunu, turizmde

ülkelerarasında işbirliği sağlanarak “iki ülkeyi ortak bir turizm merkezi” haline

getirmenin mümkün olabileceğini, bir turistin 15 günlük tatili boyunca “bir hafta

Türkiye'de bir hafta Yunanistan'da” kalabileceğini dile getirmiş, ''bu iki ülkeyi

birleştirebilirsek, iki ülke de döviz girdisi elde edecektir'' mesajını vermiştir

(www.haberler.com).

2010 yılındaki 9. Zirveye Bakanların yanı sıra, Valiler, Belediye Başkanları, Oda

Başkanları, çok sayıda bürokrat ve 220 işadamı katılmıştır. Zirve, Türk-Yunan Dostluk

Filmi’nin gösterimi ile başlamıştır. İzmir Ticaret Odası Başkanı Ekrem Demirtaş, 9.

Zirve’de “Gelin işbirliği yapalım ve ortak turizm paketlerimizle Ege'yi tüm dünyaya

birlikte pazarlayalım. Zengin Uzakdoğu ülkelerinin pazarlarına birlikte girelim. Meşhur

Ege mutfağının ortak menüsünü belirleyip, kurumsal kimliğini yaratarak dünyada

şubeler açalım” konuşmasıyla, zirveye damgasını vurmuştur. Yunanistan Ekonomi

Rekabet ve Denizcilik Bakanı Louka Katseli ise, Türkiye ile ticari ve mali işbirliğinde

35

bulunmak istediklerini kaydederek, "Turizm sektörü, enerji ve ulaşımda hedef koyalım.

Bizim hedefimiz bu sektörlerin gelişmesi ve işadamlarının birlikte çalışmasıdır” demiş,

ayrıca “İki ülke arasındaki yatırım alanındaki çalışmalar rekabet düzeyinde değil,

birbirini tamamlayan işbirlikleri olarak şekillenmesi gerekir. Limanlarımızı ve

kıyılardaki turizmi geliştirmek için bir dinamizm olduğuna inanıyorum” eklemesini

yapmıştır (www.izto.org.tr).

Türkiye-Yunanistan temelli turizm ortaklığına ait bu üst düzey düşünceler, birebir

Ayvalık-Midilli için de geçerlidir.

Ayvalık-Midilli arasında turizm köprüsünü kurmak üzere, her yıl “Ayvalık-Midilli

Günleri” adı altında bir etkinlik düzenlenmeye başlamıştır. Bu etkinlikle; Ayvalık ve

Midilli’nin halk sanatları, edebiyatı, müziği, gösteri sanatları ve çağdaş güzel sanatlarını

sergileyerek, ortak köklü kültürlerini ortaya çıkararak, geleceğe taşınması

amaçlanmaktadır. 2008 yılındaki “Midilli’de Ayvalık Günleri” nde Türk ve Ayvalık

kültür ürünleri Midilli’de sergilenerek yüzyıllar boyu beraber yaşamış iki ulusun

heyecanlı buluşması gerçekleşmiştir. Önümüzdeki yıllarda da Ege’nin iki yakasını bir

araya getirmeye devam edilecek, barışın ve kardeşliğin devamı sağlanacaktır.

Ayvalık-Midilli arasındaki bu genel içerikli ortak kültür-turizm etkinliği dışında,

daha özel bir organizasyonla, belli bir temaya sahip etkinlikler de düzenlenmelidir.

Sözgelimi, Türk-Rum kültürlerinin birlikteliğiyle oluşan zengin yerel mutfak için bir

festival yapılabilir. Bu festival, hem mutfak kültürünün yaşatılmasına hem de yeni

müşteriler çekilmesine aracılık edecektir. Yine Ayvalık ve Midilli’de yaşamış önemli

şahsiyetler için ortak anma günleri düzenlenerek, yazarlar, sanatçılar, bilim adamları bir

araya getirilebilir. Ayvalık veya Midilli’deki yerel, ulusal, uluslar arası konserlere, her

iki tarafın halkının katılımı için kolaylıklar sağlanabilir. Nitekim, 2009 Temmuz ayında

Mitilini Kalesi’nde konser veren ünlü Hard Rock Grubu SCORPIONS için Türkiye

tarafında da bilet satışları yapılmıştır

SONUÇ ve ÖNERİLER

Son yıllarda insanların birbirini daha iyi tanımasında, ortak değerlerden oluşan

kültürel mirasın korunmasında önemli rolü olacağına inanılan kültürel turizm, birçok

ülkenin turizm stratejileri içinde yerini almıştır. Öte yandan kültürler arası ilişkiler, barış

ortamlarının sürekliliğini sağlamakta, yerel kültürlerin küreselleşme karşısında yok

36

olmasını engellemektedir. Bir ülkenin kültürel çeşitliliği zenginlik olarak kabul

edilmekte, bunun korunması için kampanyalar açılmakta ve koruma bilinci

geliştirilmeye çalışılmaktadır. Bu girişimlerin en büyüklerinden biri Avrupa

Konseyi’nin Viayana’daki 1993 yılı toplantısında Avrupa’nın kültür zenginliğinden

kaynaklanan ortak mirasa sahip olduğu düşüncesinden hareketle 1997 deki toplantıda

kültürel çeşitlilik üzerinde yoğunlaşılmış ve en sonunda 1999 yılında "Avrupa Bir Ortak

Miras" kampanyası başlatılmıştır.

Kültürel turizmin, diğer turizm türlerinden çok farklı tarafları bulunmaktadır.

Öncelikle kültürel turizmle birlikte, kültürün sahiplenilmesi, farkındalığın doğması,

bilinç oluşması başlamaktadır ki, arkasından koruma ve sürdürülebilir kılma gibi diğer

önemli girişimler gelmektedir. Bu nedenle kültürel turizmin sayısız olumlu sosyo-

ekonmik etkileri bulunmaktadır. Bu projeyi de yakından ilgilendiren en önemli etkileri

ve işlevlerinden biri, toplumları kaynaştırması, yanlış değer yargılarını ortadan

kaldırması, dostlukları pekiştirmesidir. Müze ziyaretleri, festivaller, konserler, alışveriş

için buluşulan pazarlar, dinsel amaçlı ziyaretler, kutsal mekanları ziyaretler, insanları bir

araya getirmekte, din, dil, ırk ve düşmanlık duyguları ortadan kalkmaktadır. Özellikle

zamanında sınır komşuluklarında yaşanmış sorunların izleri kültürel turizm yoluyla

silinebilmektedir.

Türkiye ve Yunanistan arasındaki turizm hareketleri yakın yıllara kadar bir gelişme

göstermemiştir. Karşılıklı geliş-gidişler; ticaret, akrabaları ziyaret ve alışverişin ötesine

pek geçmemiştir. Bu konuda Türkiye tarafında en çok Edirne, İstanbul ve İzmir,

Yunanistan tarafında ise Batı Trakya, Atina, kısmen de Girit ve Rodos adaları ziyaret

edilmişlerdir. Kültürel amaçlı ortak organizasyonlar da sınırlı kalmıştır. Bununla

birlikte, Türk-Yunan dış politikalarında yaşanan gelişmeler, ülkelerin ekonomik dar

boğazları, deprem, yangın gibi olağanüstü olaylar, sanatçıların barış konserleri, her iki

toplumu son yıllarda eskiye oranla daha çok yakınlaştırmıştır. İşte bu yakınlaşmaları

perçinleyecek girişimlerden biri de turizm, daha özel ifadesiyle kültürel turizmdir.

Bilindiği üzere, Osmanlı Devleti’nin bugünkü Yunanistan topraklarında uzun

yüzyıllara dayanan hakimiyeti, diğer taraftan Anadolu ve Trakya topraklarında da

Rumların mevcudiyeti, bu iki farklı kültürün bir arada yaşamasından dolayı birbirlerine

benzemelerine, her kültürel unusu “ortak” paylaşmalarına neden olmuştur. Müzikten

37

yemeğe, giysilerden halk oyunlarına, dilden geleneklere ve mimariye kadar kültürün

tüm maddi ve maddi olmayan unsurları bir potada bütünleşmiştir. Cumhuriyetle birlikte

Türkiye’nin yeni bir döneme girmesi, beraberinde karşılıklı göçleri gündeme getirmiş

eski ortaklıklar sona ermiş, yalnızca her iki tarafın kendi yerleşmelerinde birer kültürel

miras olarak kalmışlardır.

Bu geçmiş yüzyıllara dayanan kültürel ortaklığı turizm yoluyla canlandırmak,

üçüncü ülkelere tanıtmak mümkün müdür ? Bu tür sınırötesi ortak turizm bölgeleri

oluşturulabiir mi ? gibi sorulara yanıt vermek çok kolaydır. Çünkü, her iki sorunun da

yanıtı evettir. Birçok ülke artık sınır komşularıyla ortak bölgelerini turizm yoluyla

değerlendirmektedir (bak. Giriş, Turizmde Bütünleşme/Bütünleştirme). Türkiye’nin de

turizm için ortaklık kuracağı sınır komşularının başında Yunanistan ve özellikle Ege

Adaları gelmektedir. Zaten 1998 yılından itibaren Türkiye Ege Kıyıları ve Yunanistan

Ege Adaları Ekonomi Zirveleri düzenlenmektedir ve 2010 yılında 9. cusu yapılmıştır.

Turizm için de benzer zirvelerin yapılması, ortak kararların alınması, şüphesiz bu

projenin de konusunu oluşturan “Ayvalık-Midilli Kültürel Turizm Bölgesi” gibi

oluşumların önünü açacak ve gerçekleşmesine hız kazandıracaktır.

Ayvalık ve Midilli’nin kültürel kaynakları, daha önce de değinildiği üzere birbirinin

devamı gibidir. Din kökenli ayrılıklar olsa da onlar ayrı bir renk katmaktadırlar.

Kültürel miras unsurlarının hepsi, kültürel turizm için güçlü birer çekiciliktir ve

onlardan sayısız fırsatlar yaratılabilir. Diğer taraftan, kültürel kaynakların bazı zayıf

yönleri vardır ve onlar da bazı riskler taşımaktadır (bak. III. Kısım, 2. alt bölüm). İşte

kültürel turizm yoluyla bu riskler ortadan kaldırılabilecektir.

Ayvalık ve Midilli’nin kültürel kaynaklarından hareketle, ortak kültürel turizm

bölgesi yaratılması, politik kararlarla yakından ilgili olduğu kadar, yerel halkların ve

turizmle uğraşanların bakış açıları da önemlidir. Hatta turistlerin görüşlerinin

öğrenilmesi bile bir kazançtır. O nedenle projenin en büyük araştırması, geniş kapsamlı

bir anket çalışmasına ayrılmıştır. Toplam 740 kişiye uygulanan anketin sonuçları,

projenin III. Kısım 1. alt bölümünde ayrıntılı olarak çizelgeler eşliğinde verilmiş ve

anket sonuçlarının değerlendirilmesi yapılmıştır. Özetle öne çıkan görüşler şunlardır;

Ayvalık ve Mitilini kent halkı ile turizm aktörleri; Turizmde her türlü ortaklığa

gidilmeli, Türk ve Yunan yetkililer işbirliği yapmalı”, yerli turistler; Ayvalık ve Midilli

38

arasında bağlantılar arttırılmalı, derken yabancı turistlerin; Ayvalık ve Midilli’yi tercih

etme nedenlerinde “kültürel çekicilikleri” önemli bulmaları, ortak kültürel turizm

bölgesi oluşturmada görüşlerin ne denli olumlu olduğunu kanıtlamaktadır. Buna

karşılık, turizm ortaklığı konusunda henüz bilincin oluşmadığını gösteren görüşler de

dikkati çekmektedir. Sözgelimi; her iki tarafın halkı potansiyel turist konusunda

birbirlerini görmemişler, yabancı turistler Ayvalık ve Mitilini’nin ortak tanıtılmasına

pek ilgi göstermemişlerdir.

Projenin bu sonuç bölümünü tamamlamak üzere önerilerde bulunulabilir. Ancak,

projenin III. Kısım 4. alt bölümünde değinilen konular öneriler anlamı taşıdığı için

onlara tekrar değinilmeyecek, daha genel yaklaşımlarla öneriler sunulacaktır.

Türkiye Ege Kıyıları ve Yunanistan Ege Adaları Ekonomi Zirveleri nasıl ki

belediyeleri, ticaret odalarını bir araya getiriyor ve her sene yapılıyorsa, bu zirvenin bir

benzeri yalnızca “turizm” içerikli olarak yapılmalı ve turizm aktörleri (yerel yönetimler,

resmi turizm ofislerinin sorumluları, turizmle ilgili sivil toplum kuruluşları, işletmeciler

vd) her yıl bir araya gelmelidirler.

Türkiye kıyılarındaki destinasyonlar ile karşılarındaki Yunanistan adaları

arasında turizm ortaklıkları kurulmalı, onların öncüsü olarak da “Ayvalık-Midilli

Kültürel Turizm Bölgesi” bir an önce devreye sokulmalıdır. Ayrıca Çeşme-Sakız,

Kuşadası-Sisam, Bodrum-İstanköy ve Marmaris-Rodos arasında da bu tür girişimler

yaratılmalıdır. Bugüne kadar bu birliktelikler hakkında birçok zeminde yüksek sesle

konulmuş, karşılıklı belediye başkanları ziyaretler yapmış, ortak paket turlar konusunda

istekliliklerini belirtmişler, ancak henüz bir adım atılmamıştır. Türkiye’ye uygulanan

vizenin tamamen kaldırılması, bu yolu açacaktır diyebiliriz.

Yunanistan’ın Ege Adaları ve Türkiye’nin Ege kıyıları arasında ortak turizm

projeleri hazırlanmalı ve uygulamaya konulmalıdır. Bunun için büyük bütçelere ve uzun

yıllara ihtiyaç yoktur. Pratik çözümler getiren, uygulanması kolay, karşılıklı

deneyimlerin paylaşılacağı eğitim projelerinden başlanılabilir ve her iki tarafın turizm

işletmecilerini bir araya getiren özel projeler yapılabilir.

Yunanistan’ın Ege Adaları ve Türkiye’nin Ege kıyılarında bulunan

üniversitelerin turizmle ilgili yüksekokulları ve bölümleri ortak kongreler ve seminerler

39

düzenlemeli ve turizmde ortaklık konusunu işlemelidirler. Bilimsel toplantılara ve

yayınlara her zaman ihtiyaç olduğu bir gerçektir.

Yunanistan’ın Ege Adaları ve Türkiye’nin Ege kıyılarındaki destinasyonlar

arasında ortak şenlikler, festivaller düzenlenmelidir. Ayvalık-Midilli Günleri’nin

benzerleri çoğaltılmalıdır.

Yunanistan’ın Ege Adaları ve Türkiye’nin Ege kıyılarındaki destinasyonlar

arasında tarihten gelen komşuluk ilişkileri ve kültürel bağlar, dünyadaki uluslar arası

platformlarda ve turizm organizasyonlarında (ekonomi zirveleri, fuarlar, festivaller,

şenlikler, kongreler vb) vurgulanmalı ve tanıtılmalıdır.

Projemizin benzeri çalışmalar çoğalmalı ve turizmde ortaklık gündemi hep sıcak

tutulmalıdır.

Midilli’nin bir ada olması, beraberinde Yunanistan’ın güçlü denizyolu ulaşım

ağının Midilli’yi de içine almasına neden olmuştur. Ayrıca adada bir havaalanının

varlığı, bir diğer ulaşım kolaylığı yaratmaktadır. Buna karşılık adanın coğrafi konum

olarak, Yunanistan’ın diğer adalarına göre kuzeyde yer alması, turizmde gölgede

kalmasına neden olmaktadır. Güney Ege’nin birbirine yakın takımadaları turizm

pastasından en büyük dilimi alırken, Midilli, Limni, Sakız ve Sisam adaları arka planda

kalmaktadır. İşte Midilli’nin çekiciliğini arttıracak en önemli faktörlerden biri

Türkiye’nin Ege kıyıları ile bağlantılı bir turizm politikası yürütmesidir. Ayvalık-

Bergama-Dikili üçgeni, Midilli ile aynı turizm paketi içine konulduğu taktirde,

sağlanacak kolaylıklar ve ucuzluk, turistleri Midilli’ye çekebilecektir. Güney Ege’de

dolaşan kruvaziyer gemilerin kuzeye çıkarak Midilli’ye uğramaları, Bergama’ya

yapılacak turlarla ilgi çekici hale getirilebilir (benzer bağlantı, Kuşadası Limanı’na

gelen kruvaziyer gemilerinin yolcuları için Efes-Meryemana turları ile yaratılmıştır).

Şühesiz bu uygulamadan adı geçen ilçelerimiz de yararlanacaklardır. Çünkü onlar da tek

başına birer destinasyon olamamaktadır ve güney Ege ile yarışamamaktadırlar. Onların

Midilli ile bütünleşmesi bu ada üzerinden Yunan ve diğer yabancı turistlerin Türkiye’ye

geçmelerini kolaylaştıracaktır.

Kısacası Ayvalık-Midilli Kültürel Turizm Bölgesi; her iki tarafın eksikliklerini

kapamasına, birbirlerini tamamlamasına, kültürel miraslarını korumalarına büyük destek

40

verecek, bir bütün halinde “tek destinasyon” olarak rekabet ortamında güçlenmelerini

sağlayacak olması bakımından bir an önce hayata geçirilmelidir.

KAYNAKLAR

Arı, K. (1995). Büyük Mübadele Türkiye’ye Zorunlu Göç (1923-1925). Tarih Vakfı,

İstanbul.

Arıkan, Z. (1988). “1821 Ayvalık İsyanı”. Belleten, 203, 571–560.

Association of European Border Regions (AEBR) (200). Practical Guide to Cross-

border Cooperation. http://www.aebr.net/publikationen/pdfs/lace_guide.en.pdf Third

Edition 2000. Erişim Tarihi: 14.02.2010

Aykır, D. (2004). Ayvalık Adaları Tabiat Parkında Doğal Ortam-İnsan İlişkileri.

Balıkesir Üniv. Sosyal Bil. Ens. Coğrafya Anabilim Dalı YL Tezi.

Ayvalık Ticaret Odası (2010). Ayvalık.

Bahar, O. ve Kozak, M. (2005). Küreselleşme Sürecinde Uluslararası Turizm ve

Rekabet Edebilirlik. Detay Yayıncılık, Ankara.

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Cevdet (Askeri), 1342; BOA, BBH,209/9762;

BOA, C. DH,301/15026; BOA, Cevdet (Dâhiliye), 1046; BOA, DH MKT 245/1; BOA,

DH MKT 245/5; BOA, DH MKT 245/5; BOA, DH MKT 428/105; BOA, DH MMI

106/7; BOA, DH MMI 106/17; BOA, DY MMI 76-1; BOA, HAT 532 26196 A; BOA,

İ. MVL 534/23957; BOA, İ. MVL 480/21744); BOA, İrade Defter-i Hakani, 1322

Ra25, no:5; BOA, Şura-yı Devlet, 2341; BOA, Şura-yı Devlet, 2342/28; BOA, Şura-yı

Devlet, 2344/39; BOA, Şura-yı Devlet, 2368/15; BOA, Y.A. Res.1301.2.3;

Birkan, E. (1997). Sancılı Yıllar. İzmir 1918–1922, 230-247.

Cevdet Paşa Tarihi. İstanbul. 1309, XI, 207.

Cezayir-i Bahr-i Sefid Vilayeti Salnamesi. 1303, 237.

Clark, G. (2006). City to City Cooperation in Tourism. Edinburgh-Glasgow Tourism

Co-operation Conference, February 28th 2006.

Clogg, R. (1972). “Two accounti of the Academy of Ayvalık (Kydonies) in 1818-

1819”. Reune des Etudes du Sud-Est Européennes, X/4, 633-667.

Cuinet, V. (1894). La Turquie d’Asie. Paris. III., 268, 269, 270.

ÇEKÜL (2005). Avrupa'da Sürdürülebilir Turizm Konulu Avrupa Çevre Bürosu

Toplantısından Notlar (12.05.2005).

http://www.cekulvakfi.org.tr Erişim tarihi: 12.01.2010.

41

Darkot, B. “Ayvalık”. İslam Ansiklopedisi, II., 78.

Deschamps, G. (1894). “Ville libre et florissante, dont les quinze mille habitants”.

Sur les routes d’Asie, Paris. 161.

Doğan, A. (2006). Kentsel Doku, Geleneksel, Yerel Ve Kültürel Özelliklerin Turizm

Mekanına Ve Türüne Etkileri Ayvalık Örneği. Yıldız Teknik Üniversitesi YL Tezi.

Dolsar, F. (1960). Bursa’da İpekçilik. İstanbul. 427–431.

Emekli, G. (2002). Son yılların parlayan yıldızı kültürel turizm ve İzmir. Akdeniz

Ülkeleri I. Uluslararası Turizm Sempozyumu Bildiri Kitabı, 196-205.

Erim, H. (1948). Ayvalık Tarihi. Ankara.

Gökdeniz, A., Dinç, Y., Aşık, N., Münger, L., Taşkır, H. (2009). “Türkiye’de İç

Turizm Kavramı ve İç Turizmde Önemli Bir Destinasyon Olan Ayvalık’ta Müşteri Arz

ve Talebine Yönelik Ampirik Bir Araştırma Isığında Geliştirme Stratejileri”. Balıkesir

Üniv. Sosyal Bil. Dergisi (12), 22, 216-231.

Hacıoğlu, N.- Avcıkurt, C., (2008). Turistik Ürün Çeşitlendirmesi. Nobel

Kitabevi,

Hüdavendigar Vilayeti Salnamesi. Burca, 1325, 68, 310, 319, 346, 584–585.

İçöz, O., Var, T., İlhan, İ. (2002). Turizm Planlaması. Turhan Kitabevi, Ankara.

İsmail Hakkı, Karesi Vilayeti Tarihçesi. İstanbul,1341, 63.

Karpat, K. H. (1985). Otoman Population 1830–1914. The Universıty of Wisconsin

Pres. 112.

Kıyak, A., (1997). Kent Biçimsel ve Mekansal Kurgusunun Çözümlemesine Dair Bir

Yöntem Önerisi ve Ayvalık Örneği. İTÜ, İstanbul.

Kissling, H.J. (1966). Derse Atlas des Sejjid Nüh. Munchen. 28.

Kurdoğlu, F., Alpagot, H. (yay.) (1935). Piri Reis, Kitab-ı Bahriye. İstanbul. 134,

141-145.

Kütükoğlu, M. S. (1986). “Yunan İsyanı Sırasında Anadolu ve Rumların Tutumları

ve Sonuçları”. Tarih Boyunca Türk-Yunan İlişkileri, Ankara. 133–161.

L’Espace Mont-Banc (France Italie Suisse: Ensemble Vers un Développement

Durable). Tourisme Integrée. http://www.espace-mont-blanc.com/, Erişim tarihi:

18.12.2009.

42

Nijkamp, P., Verdonkschot, S., (1995). Sustainable Tourism Development. A Case

Study of Lesbos. Serie Research Memoranda. Faculteit der Economische

Wetenschappen en Econometrie.

Özbay, S. (2008). Doğa Koruma Alanlarında Planlama Çalışmaları ve Ayvalık

Adaları Tabiat Parkı Yönetim Planı Önerisi. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bil. Ens.

Peyzaj Mimarlığı ABD YL Tezi.

Özgüç, N. (1998). Turizm Coğrafyası. Özellikler, Bölgeler. Çantay Kitabevi,

İstanbul.

Özkaya, Y. (1985). XVIII. Yüzyılda Osmanlı Kurumları ve Osmanlı Toplum

Yaşantısı. Ankara. 354.

Paulys Realencyclopadie, IX (2,2307).

Ratti, R. (2002). Examples of transfrontier initiatives / Régions frontières, tourisme

et aménagement du territoire. Links between the sustainable development of tourism

and regional/spatial planning. European Regional Planning, No. 64, 113-121. Council

of Europe Publishing, Strasbourg.

Sakkari, (Çev. Macit Uygur), (1920). Ayvalık Tarihi (Basılmamıştır).

Samizade Tarihi. İstanbul. 1291-1292, IV., 9

Saxena G., Clark G., Oliver, T., Ilbery, B. (2007). “Conceptualizing Integrated

Rural Tourism”. Tourism Geographies (9), 4, 347–370.

Soykan, F. (2000). “Turizm Coğrafyası ve Turizm Planlaması”. Ege Coğrafya

Dergisi, (11), 39-55.

Şemsettin Sami, Kamusü’l Alam, I. 522.

Taczanowska, K. (2004). “The Potentials for Developing Cross-border Tourism

between Poland and Slovakia in the Tatra Mountains”. Working Papers of the Finnish

Forest Research Institute 2 http://www.metla.fi/julkaisut/workingpapers

Tansel, F. A. (1986). Namık Kemal’in Mektupları. TTK, Ankara. IV., 46-50, 79.

Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Arşivi. (Kayudukodime), Karesi mufassal

defteri, no 157 içinde bulunan risale.

Terzioğlu, A. Yeni Ufuklar (Midilli/Lesvos). hptt//www.izto.org Erişim tarihi:

12.11.2010).

Texier, C. (1862). L’Asie Mineure. Paris. 206.

Timor, A. N. (2004). Ayvalık Bir Sayfiye Yerleşmesinin Gelişme Süreci. İstanbul.

43

Timothy D. J. (1998). Cooperative Tourism Planning in a Developing Destination.

Journal of Sustainable Tourism, Volume 6, Issue 1 January 1998, 52-68.

Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi, E.10907.

Unat, F. R. (1941). “Ahmet 3. Devrinde yapılmış Bir Önasya Haritası”. Tarih

Vesikaları, 160.

Usta, Ö. (2001). Genel Turizm. Anadolu Matbaacılık, İzmir,

Wang, Y. (2008). “Collaborative Destination Marketing: Understanding the

Dynamic Process”. Journal of Travel Research (47), 2, 151-166. Originally published

online Jun 30, 2008; DOI: 10.1177/0047287508321194.

Yaşar, İ. (1996). İç Turizmin Geliştirilmesine Yönelik Ayvalık Yöresinde Bir

Uygulama. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bil. Ens. Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik

ABD YL Tezi.

Yıldırım, O. (2006). Diplomasi ve Göç, Türk-Yunan Mübadelesinin Öteki Yüzü.

Bilgi Üniversitesi, İstanbul. 151.

Yorulmaz, A. (2000 ve 2005). Ayvalık’ı Gezerken. Dünya Yayıncılık A.Ş. İstanbul.

Yüksel, A., Yüksel, F. (2004). Turizmde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara.

http://www.izto.org Erişim tarihi: 14.05.2010

http://www.ayvalik.gov.tr Erişim tarihi: 12.06.2010

http://www.midipyrenees.fr Erişim tarihi: 14.06.2010

http://www.tripadvisor.co.uk Erişim tarihi: 18.09.2010

http://www.lesvos.gr Erişim tarihi: 14.10.2010

http://www.nedimatilla.com Erişim tarihi: 28.10.2010

http://www.tatilyolu.net Erişim tarihi: 28.10.2010

http://www.euractiv.com.tr Erişim tarihi: 14.11.2010

http://en.lesvos-chamber.com/ Erişim tarihi: 14.11.2010